Haitian.csv

Unnamed: 0,inputs,targets,language,language_code,annotation_type,user_id,input_perplexity,target_perplexity,full_perplexity,log_full_perplexity
77605,Ban m yon egzanp banal nan kategori sa a: jwèt videyo,Cloud se prensipal protagonist nan Final Fantasy VII? Wi wi,Haitian,hat,re-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,6727.771079473502,12874.94488207697,5191.807735927567,8.554837226867676
158836,Tim Tim?,Bwa sèch,Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,2326.305280606235,3439.556705909294,2754.733051604177,7.921075820922852
191770,Reponn kesyon sa a. kKi ote kèk fon rift fòme ansanm sistèm Ridge oseyanik la,Nan Ridge Mid-Atlantik la,Haitian,hat,re-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,1790.1267972671037,16370.662118879089,1779.0982667607827,7.483861923217773
97510,"Albany sitiye nan vale Willamette nan zòn rivyè Calapooia a ak rivyè Willamette la nan konte Linn ak Benton, jis nan lès Corvallis ak nan sid Salem.""","""ki kote Albany ye nan Oregon?""",Haitian,hat,re-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,1375.5189290642536,14877.793448346283,873.0711054859134,6.772017002105713
54434,"Ki sa ki kesyon an: ""Li sitiye nan fon an nan Willamette nan konfliyan larivyè Lefrat la Calapooia a ak larivyè Lefrat Willamette la nan konte Linn ak Benton, jis bò solèy leve nan Corvallis ak nan sid nan Salem.""? Sijè a se Albany, Oregon.","""ki kote nan Oregon ki Albany?""",Haitian,hat,re-annotations,74f89e0ac72ec16db9cfa459e222ee54b7f1060520d84cd38bfdb29e05f04807,960.5009830118764,8042.693983811645,653.1094761100397,6.481744766235352
42777,"Ki sa ki kesyon an: ""Li sitiye nan fon an nan Willamette nan konfliyan larivyè Lefrat la Calapooia a ak larivyè Lefrat Willamette la nan konte Linn ak Benton, jis bò solèy leve nan Corvallis ak nan sid nan Salem.""? Sijè a se Albany, Oregon.","""ki kote nan Oregon ki Albany?""",Haitian,hat,re-annotations,74f89e0ac72ec16db9cfa459e222ee54b7f1060520d84cd38bfdb29e05f04807,960.5009830118764,8042.693983811645,653.1094761100397,6.481744766235352
59835,Ki diferans ki genyen ant aktif ak pasif?,Yon aktif mete lajan nan pòch mwen.Yon pasif retire lajan nan pòch mwen.,Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,8835.40392424824,426.2408647558371,613.8831330993884,6.419804573059082
177165,7 fwa 7?,49,Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,1335.337024185048,4335.287423443205,503.06521526030014,6.220719814300537
69760,8 plis 8?,16,Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,1247.0757983092908,2254.294851904273,408.70468712782497,6.012992858886719
163752,"Ki sa ki se kesyon an nan: ""Apre lanmò Harris a, Michael Gambon jwe ròl Dumbledore pou tout fim ki rete yo. ""? Sijè a se Albus Dumbledore.","""ki moun ki jwe Dumbledore nan Harry Potter 6?""",Haitian,hat,re-annotations,ff0d172fe596817ae8d83273727a51e065d03a104204664460d2ece73c25af28,1203.7739945214353,1493.268313957917,400.0479044230696,5.991584300994873
41078,"Konplete fraz sa a: Nan anons ""Habemus papam"" ke Kadinal Jorge Arturo Medina Estévez te bay nan dat 19 avril 2005, sou","eleksyon Pap Benedict XVI, anons lan pat gen on jou idantik nan plizyè lang, respektivman, Italyen, Panyòl, franse, Alman ak angle:",Haitian,hat,re-annotations,ff0d172fe596817ae8d83273727a51e065d03a104204664460d2ece73c25af28,395.9313150467248,1108.159804953907,322.08502368060164,5.774815559387207
171017,Ki mòn ki pi wo ann Espay?,"Mòn Teyide, ki gen yon wotè 3 718 mèt, nan zile Kanari, se mòn ki pi wo ann Espay. Si yo mezire l sot depi anba lanmè a, se twazyèm vòlkan ki pi wo sou tout tè a.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,8102.442553608577,450.8127371371339,315.2495549124745,5.753364562988281
145825,"Premyè: ""Yon ti gason nan yon chemiz ble lage boul bowling l 'desann nan lari a nan yon boul bowling"". Ipotèz: ""Li ap bowle ak zanmi l yo"". Èske ipotèz la enplike nan pwomosyon an? Opsyon: - Wi - li pa posib pou di - Koulye a, non, kite a dwe egzak ke posib. Gen kèk panse premye:","Pa gen okenn prèv jèn ti gason an ap jwe bowling ak zanmi l yo. Li ka ap jwe bowling pou kont li. Se konsa, repons lan se li pa posib pou nou konnen.",Haitian,hat,re-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,680.7215272054802,594.7735427787345,299.2040020348083,5.701125621795654
191167,"Ki sa ki dekri fason yon fou mikwo ond chofe manje? Chwazi nan: a) andedan fou a reflete chalè sou manje a. b) Anndan fou a, tankou yon lantiy, konsantre chalè sou manje a.; c) yo. Molekil dlo nan manje a reflete enèji ki soti nan radyasyon mikwo ond.; Ch). Molekil dlo nan manje a absòbe enèji radyasyon mikwo ond.; Repons ou:",Respons lan se ch),Haitian,hat,re-annotations,ff0d172fe596817ae8d83273727a51e065d03a104204664460d2ece73c25af28,227.78570232395617,5464.446236631074,291.8562612327618,5.6762614250183105
120499,Dekri abitan Espay yo?,"Moun Espay yo se moun ki amikal e ki renmen pale ak moun. Pifò nan yo di yo fè pati Legliz katolik women, men pami moun ki di sa yo pa gen anpil ki al lamès vre. Nan ane ki sot pase yo, gen moun ki sot ann Afrik, ann Azi ak nan peyi Amerik latin pou y al viv ann Espay. Anpil nan yo renmen pale sou kwayans yo e yo renmen pale sou koutim yo gen nan peyi yo.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,8841.068076764663,254.9500389433808,282.6365230269274,5.644161701202393
141020,"Konplete fraz sa a: Canucks yo te pase yon ane antye ap eseye chanje Luongo ak kontra l 'anvan yo admèt pa gen okenn ekip ki te vle satisfè demand yo. Olye de sa, yo te dakò pou chanje Schneider pou New Jersey Devils. Akò a, ki te konplete sou 30 jen nan","2013 NHL Entry Draft, te wè nevyèm seleksyon an jeneral, ki te itilize yo chwazi kapten nan lavni Canucks 'Bo Horvat, voye nan Vancouver. Schneider dekri echanj la kòm ""choke"", pandan l ajoute ke apre plizyè sezon nan espere yo dwe echanje, li te finalman te kòmanse kwè li ta rete nan Vancouver. Li te jwe premye match li kont Pittsburgh Penguins, yon 3-0 pèt. Schneider divize devwa goaltending ak veteran Martin Brodeur pandan sezon 2013-14 la, e Schneider kòmanse touche siplemantè akòz pèfòmans li.",Haitian,hat,re-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,1012.051719567965,234.50582568942724,258.88145606460296,5.556370258331299
89370,8-3 egal konbyen?,8-3 egal 5.,Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,2799.0799448079806,471.1574727481305,247.2570363769864,5.510428428649902
122866,Ki peyi ki pwodui plis luil doliv nan monn nan?,Peyi Espay pwodui plis luil doliv pase nenpòt peyi sou tè a.,Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,1802.7643419900492,1132.3092041016955,227.92944753729097,5.4290361404418945
49258,Èske kote yo konn fè jaden ka vin tounen forè?,Wi. Gen plizyè eksperyans ki montre zòn kote yo te koupe pyebwa pou fè jaden e annapre yo te abandone gen kapasite pou yo repare tèt yo natirèlman. Forè yo te detwi pou lòt rezon ka repare tèt yo tou.,Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,780.2512580362177,405.97956814002254,227.87413346811692,5.428793430328369
156887,Ki enpòtans lè nou respire a genyen?,"Nou bezwen lè, pa sèlman pou nou respire. Lè a pwoteje planèt nou an kont pifò reyon solèy ki ta ka yon danje pou lavi moun. San lè a, tanperati toupatou sou tè a t ap pi ba pase tanperati nòmal dlo konn fè glas la.",Haitian,hat,re-annotations,a60a06cf43495fb5c7147228bd3b9a9a112ae1b03bb1796fe5ee19324142a7f0,1706.446190521168,250.52569188004173,226.4211271671012,5.422396659851074
57752,"Ki sa ki kesyon an nan: ""Dinasti Qing nan, tou Anpi a nan Great Qing la oswa Great Qing, te dènye dinasti anperyè nan Lachin, gouvène soti nan 1644 a 1912 ak yon kout, restorasyon abortif nan 1917""? Sijè a se Dinasti Qing.","""Ki lè dinasti Qing nan te kòmanse?""",Haitian,hat,re-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,307.9498905039475,2940.596416412276,225.2247965061364,5.4170989990234375
28595,Dekri abitan Espay yo?,"Moun lespay yo se moun ki kwè nan zanmitay e ki renmen pale ak moun. Pifò nan yo di yo fè pati Legliz katolik women, men pami moun ki di sa yo pa gen anpil ki al lamès vre. Ane ki sot pase yo, gen moun ki sot nan zòn Afrik, Azi ak nan peyi Amerik latin yo pou yo al viv nan peyi lespay. Anpil nan yo renmen pale sou kwayans yo e yo renmen pale sou koutim yo gen nan peyi yo.",Haitian,hat,re-annotations,f3075eb07ee881ecb796364dd7ee3a3d6fe501ca8ffdf8be2bbdc59249cdfd6a,8841.068076764663,206.17667445591735,222.4921828595131,5.4048919677734375
139813,Èske kote yo konn fè jaden ka vin tounen forè?,Wi. Gen plizyè eksperyans ki montre zòn kote yo te koupe pye bwa pou fè jaden ki vin abandone gen kapasite pou yo repare tèt yo natirèlman. Forè yo te detwi pou lòt rezon ka repare tèt yo tou.,Haitian,hat,re-annotations,f3075eb07ee881ecb796364dd7ee3a3d6fe501ca8ffdf8be2bbdc59249cdfd6a,780.2512580362177,405.0440778514921,222.35165464193935,5.404260158538818
167394,Ki sa ki yon danje pou forè nou yo?,"Chak ane, yo koupe plizyè milya pyebwa pou yo ka fè jaden nan espas sa yo. Nan fen ane 1940 yo, mwatye nan forè ki sou tè a te gentan disparèt.

Lè yo detwi yon forè, yo detwi tout pyebwa ak tout plant ki t ap viv nan forè sa a tou.",Haitian,hat,re-annotations,74f89e0ac72ec16db9cfa459e222ee54b7f1060520d84cd38bfdb29e05f04807,2314.3007946163493,204.7042193652614,219.9694963912578,5.393488883972168
135090,"Fraz 1: Nan nouvo seri televizyon'' Dead Gorgeous ', Alexandra Coppinger te jwe wòl pi piti sè Hazel la. Sentans 2: Alexandra Coppinger te jwe wòl Hazel, pi piti sè a, nan nouvo seri televizyon'Dead Gorgeous''. Kesyon: Èske Fraz 1 ak Fraz 2 eksprime menm sans? Wi oswa Non?",Wi wi,Haitian,hat,re-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,190.5170237822201,11893.157224992883,215.492527808237,5.372926235198975
86364,Ki enpòtans lè nou respire a?,"Nou bezwen lè, pa sèlman pou nou respire. Lè a pwoteje planèt nou an kont pifò reyon solèy ki ta ka yon danje pou lavi moun. San lè a, tanperati toupatou sou tè a t ap pi ba pase tanperati nòmal dlo konn fè glas la.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,1658.18411252875,250.52569188004173,214.64554443573303,5.368988037109375
171176,Èske yon lè ki polye ka vin pwòp ankò?,"Wi paske pandan konfinman COVID-19 la, nivo polisyon faktori yo ak machin yo nan Noudeli(New Delhi), ann End, te fè yon gwo bese. Kantite pousyè (PM2.5) ki nan lè a te bese anpil. Ti grenn pousyè sa yo (0.0025 mm oswa pi piti) ka lakòz maladi respiratwa ak lòt maladi ki pi grav. Amelyorasyon sa a se te jis pou yon ti tan, men sa montre kapasite atmosfè a genyen pou l repare tèt li byen vit lè gen anpil polisyon.",Haitian,hat,re-annotations,ff0d172fe596817ae8d83273727a51e065d03a104204664460d2ece73c25af28,1206.623273946761,191.9296148539468,214.5368752214997,5.368481636047363
527,Èske yon lè ki polye ka vin pwòp ankò?,"Wi paske pandan konfinman COVID-19 la, nivo polisyon faktori yo ak machin yo nan Noudeli(New Delhi), ann End, te fè yon gwo bese. Kantite pousyè (PM2.5) ki nan lè a te bese anpil. Ti grenn pousyè sa yo (0.0025 mm oswa pi piti) ka lakòz maladi respiratwa ak lòt maladi ki pi grav. Amelyorasyon sa a se te jis pou yon ti tan, men sa montre kapasite atmosfè a genyen pou l repare tèt li byen vit lè gen anpil polisyon.",Haitian,hat,re-annotations,ff0d172fe596817ae8d83273727a51e065d03a104204664460d2ece73c25af28,1206.623273946761,191.9296148539468,214.5368752214997,5.368481636047363
200051,Èske kote yo konn fè jaden ka vin tounen forè?,Wi. Gen plizyè eksperyans ki montre zòn kote yo te koupe pyebwa pou fè jaden epi annapre yo te abandone yo gen kapasite pou yo repare tèt yo natirèlman. Forè yo te detwi pou lòt rezon ka repare tèt yo tou.,Haitian,hat,re-annotations,74f89e0ac72ec16db9cfa459e222ee54b7f1060520d84cd38bfdb29e05f04807,780.2512580362177,363.5344347005501,211.67760627750107,5.355064392089844
151590,Konte de 1 a 5 an chif lèt epi ekri nonm ki koresponn nan an chif ant parantèz,"Oke, men yon repons:

En (1), De (2), Twa (3), Kat (4), Senk (5).",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,1098.8017384406733,83.00350591400392,210.5823695052161,5.349876880645752
175701,Dekri abitan Espay yo?,"Moun Espay yo se moun ki kwè nan zanmitay e ki renmen pale ak moun. Pifò nan yo di yo fè pati Legliz katolik women, men pami moun ki di sa yo pa gen anpil ki al lamès vre. Nan ane ki sot pase yo, gen moun ki sot nan zòn Afrik, Azi ak nan peyi Amerik latin yo pou y al viv nan peyi Espay. Anpil nan yo renmen pale sou kwayans yo e yo renmen pale sou koutim yo gen nan peyi yo.",Haitian,hat,re-annotations,1e41e0cf17b4dac5a538cfb4b99277a82a222ed95f765386cb3c122ee0f80c28,8841.068076764663,200.78020610818703,210.5150028254468,5.349556922912598
138579,Ki sa ki yon danje pou forè nou yo?,"Chak ane, yo koupe plizyè milya pyebwa pou yo ka fè jaden nan espas sa yo. Nan fen ane 1940 yo, mwatye nan forè ki sou tè a te gentan disparèt.

Lè yo detwi yon forè, tout pyebwa ak tout plant ki t ap viv nan forè sa a detwi tou.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,2314.3007946163493,202.80160843402535,205.10716144810704,5.323532581329346
124811,Esplike nan ki pwofondè lanmè balèn yo rele balèn Kivye a ka plonje,"Balèn Kivye a kapab plonje rive 2 992 mèt pwofondè, kote presyon an kapab rive anviwon 30 300 kilopaskal. Li kapab rete anba dlo pandan anpil tan tou. Gen youn yo t ap suiv ki te pase 3 èdtan ak 42 minit anba dlo anvan l te retounen vin sou dlo a pou l respire. ",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,1979.0176676119404,263.6472777431827,197.28791397426025,5.284664154052734
175579,Èske yon lè ki gen polisyon ka vin pwòp ankò?,"Wi. Pandan konfinman COVID-19 la, nivo polisyon faktori yo ak machin yo nan Noudeli, ann End, te fè yon gwo bese. Kantite pousyè (PM2.5) ki nan lè a te bese anpil. Ti grenn pousyè sa yo (0.0025 mm oswa pi piti) ka lakòz maladi respiratwa ak lòt maladi ki pi grav. Amelyorasyon sa a se te jis pou yon ti tan, men sa montre kapasite atmosfè a genyen pou l repare tèt li byen vit lè gen anpil polisyon.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,874.8522405193033,188.54163308177445,189.4076801044444,5.24390172958374
59634,"Ki sa yon syantifik ka itilize pou eseye repwodui sa ki lakòz ane planèt yo? - Ki opsyon ki disponib?

- Mas planèt la
- Koulè planèt la
- Tanperati nwayo planèt la
- Distans planèt la ak solèy la",Distans yon planèt parapò ak Solèy la,Haitian,hat,re-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,210.77263857752592,3990.876526908404,182.70073795958783,5.207849502563477
165278,Èske yon lè ki gen polisyon ka vin pwòp ankò?,"Wi paske pandan konfinman COVID-19 la, nivo polisyon faktori yo ak machin yo nan Noudeli, ann End, te fè yon gwo bese. Kantite pousyè (PM2.5) ki nan lè a te bese anpil. Ti grenn pousyè sa yo (0.0025 mm oswa pi piti) ka lakòz maladi respiratwa ak lòt maladi ki pi grav. Amelyorasyon sa a se te jis pou yon ti tan, men sa montre kapasite atmosfè a genyen pou l repare tèt li byen vit lè gen anpil polisyon.",Haitian,hat,re-annotations,de886e899fea18fc35c012a5ac57d024440a35fcd531744c711796c89d7ad994,874.8522405193033,188.5102593162717,176.03677475527363,5.1706929206848145
20225,Ki sa fotosentèz ye?,"Gen plizyè milya kreyati ki absòbe oksijèn epi ki rejte diyoksid kabòn. Malgre sa, toujou gen oksijèn, e gaz yo rejte a, an palan de diyoksid kabòn nan, pa janm toufe atmosfè a. Sa k fè sa? N ap jwenn repons lan nan yon pwosesis estrawòdinè ki rele fotosentèz. Gras ak pwosesis sa a, plant ki vèt yo pran nan diyoksid kabòn, nan dlo, nan limyè solèy la ak nan bagay ki pèmèt plant yo grandi a epi yo pwodui idrat kabòn ak oksijèn. Nou konplete sik la lè nou respire oksijèn nan.",Haitian,hat,re-annotations,74f89e0ac72ec16db9cfa459e222ee54b7f1060520d84cd38bfdb29e05f04807,5369.584149507865,183.890364170787,170.3817480502062,5.1380414962768555
118235,Èske w ka ban m yon blag?,"Wi, m ap eseye. 

Tim, Tim?
Se te yon vòlè ki t al vòlè nan nuit. Li annik vole tèt mi kloti kay la gen 4 gwo chyen bèje alman ki ansèkle l. Misye kanpe, chen yo kanpe la ap veye. 1 èdtan pase, 2 èdtan pase misye kanpe la li pa ka deplase. Depi l fè yon ti mouvman sèlman chyen yo ap devore l. Lè misye wè chen yo ap avanse sou li pou yo manje l li di :""Onè?"". Mèt kay la reponn :""kiyès sa?"" Li di :""Se mwen menm Vòlè, tanpri kenbe chyen yo pou mwen pou yo pa devore m!""",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,2919.0080769551155,141.89490927313275,163.94627834607908,5.099538803100586
98904,Èske w ka ban m yon blag?,"Wi, m ap eseye. 

Tim, Tim?
Se te yon vòlè ki t al vòlè nan nuit. Li annik vole tèt mi kloti kay la gen 4 gwo chyen bèje alman ki ansèkle l. Misye kanpe, chen yo kanpe la ap veye. 1 èdtan pase, 2 èdtan pase misye kanpe la li pa ka deplase. Depi l fè yon ti mouvman sèlman chyen yo ap devore l. Lè misye wè chen yo ap avanse sou li pou yo manje l li di :""Onè?"". Mèt kay la reponn :""kiyès sa?"" Li di :""Se mwen menm Vòlè, tanpri kenbe chyen yo pou mwen pou yo pa devore m!""",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,2919.0080769551155,141.89490927313275,163.94627834607908,5.099538803100586
111881,Ki sa fotosentèz ye?,"Gen plizyè milya kreyati ki absòbe oksijèn e ki rejte diyoksid kabòn. Malgre sa, toujou gen oksijèn, e gaz yo rejte a, anpalan de diyoksid kabòn nan, pa janm toufe atmosfè a. Sa k fè sa? N ap jwenn repons lan nan yon pwosesis estrawòdinè ki rele fotosentèz. Grasa pwosesis sa a, plant ki vèt yo pran nan diyoksid kabòn, nan dlo, nan limyè solèy la ak nan bagay ki pèmèt plant yo grandi a e yo pwodui idrat kabòn ak oksijèn. Nou konplete sik la lè nou respire oksijèn nan.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,5369.584149507865,178.30371654514136,160.7635411693523,5.079934597015381
199468,Kapasite chen yo genyen pou yo pran sant,"Gen moun k ap fè rechèch nan yon enstiti ki fè rechèch sou kansè (the Pine Street Foundation) ki fè konnen, sèvo chen yo ak nen yo travay ansanm pou yo rive bay “youn nan pi bon sistèm pou detekte sant ki egziste sou planèt la”. Syantifik yo ap eseye fè yon aparèy elektwonik pou rive detekte bonm, bagay moun pran nan kontrebann ak yon seri maladi, tankou kansè.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,5409.990299309697,154.4291348848397,159.7520145072644,5.073622703552246
40214,"Gade pasaj ki anba a epi reponn kesyon an apre nan menm lang ak pasaj la:  Pasaj: Yon mwa pita, li Secker te batize li piblikman nan Norfolk House. Papa ak manman li te wa nan peyi Laswèd (pou ki moun Lord Baltimore te kanpe pwokire), tonton li Duke nan Saxe-Gotha (pou ki moun Lord Carnarvon te kanpe pwokire) ak matant-grann li Rèn nan Prusy (pou ki moun Lady Charlotte Edwin te kanpe pwokire). Prince George te grandi kòm yon timoun ki an sante, men rezève ak timid. Fanmi an te deplase nan Leicester Square, kote George ak pi piti frè l 'Prince Edward, Duke nan York ak Albany, yo te edike ansanm pa pwofesè prive. Lèt fanmi montre ke li te kapab li ak ekri nan tou de angle ak Alman, osi byen ke kòmantè sou evènman politik nan tan an, pa laj la nan uit. Li te premye monak Britanik ki te etidye syans sistematikman. Apa de chimi ak fizik, leson li yo enkli astwonomi, matematik, franse, Latin, istwa, mizik, jewografi, komès, agrikilti ak lwa konstitisyonèl, ansanm ak espò ak reyalizasyon sosyal tankou dans, kloti, ak monte cheval. Edikasyon relijye li te antyèman Anglikan. Nan laj 10, George te patisipe nan yon pwodiksyon fanmi nan jwe Joseph Addison a Cato e li te di nan pwolog la nouvo: ""Ki sa, tho 'yon ti gason! Li ka avèk verite dwe di, yon ti gason nan Angletè fèt, nan Angletè elve. "" Istoryen Romney Sedgwick te diskite ke liy sa yo parèt ""yo dwe sous la nan fraz la sèlman istorik ak ki li se ki asosye"". Granpapa George a, wa George II, pa t'renmen Prince Wales la, e li te pran ti enterè nan pitit pitit li yo. Sepandan, nan 1751 Prince de Wales mouri sanzatann nan yon aksidan nan poumon a laj de 44, ak George te vin eritye nan fòtèy la. Li eritye tit papa l 'nan Duke nan Edinburgh. Koulye a, plis enterese nan pitit pitit li, twa semèn pita wa a te kreye George Prince of Wales (tit la pa otomatikman akeri).  Kesyon: Ki kalite timoun Prince George te ye?",yon timoun ki an sante men ki rezève e ki timid,Haitian,hat,re-annotations,74f89e0ac72ec16db9cfa459e222ee54b7f1060520d84cd38bfdb29e05f04807,159.54152749541498,6999.572233788641,153.53805037351395,5.0339484214782715
113914,"Gade pasaj ki anba a epi reponn kesyon an apre nan menm lang ak pasaj la:  Pasaj: Yon mwa pita, li Secker te batize li piblikman nan Norfolk House. Papa ak manman li te wa nan peyi Laswèd (pou ki moun Lord Baltimore te kanpe pwokire), tonton li Duke nan Saxe-Gotha (pou ki moun Lord Carnarvon te kanpe pwokire) ak matant-grann li Rèn nan Prusy (pou ki moun Lady Charlotte Edwin te kanpe pwokire). Prince George te grandi kòm yon timoun ki an sante, men rezève ak timid. Fanmi an te deplase nan Leicester Square, kote George ak pi piti frè l 'Prince Edward, Duke nan York ak Albany, yo te edike ansanm pa pwofesè prive. Lèt fanmi montre ke li te kapab li ak ekri nan tou de angle ak Alman, osi byen ke kòmantè sou evènman politik nan tan an, pa laj la nan uit. Li te premye monak Britanik ki te etidye syans sistematikman. Apa de chimi ak fizik, leson li yo enkli astwonomi, matematik, franse, Latin, istwa, mizik, jewografi, komès, agrikilti ak lwa konstitisyonèl, ansanm ak espò ak reyalizasyon sosyal tankou dans, kloti, ak monte cheval. Edikasyon relijye li te antyèman Anglikan. Nan laj 10, George te patisipe nan yon pwodiksyon fanmi nan jwe Joseph Addison a Cato e li te di nan pwolog la nouvo: ""Ki sa, tho 'yon ti gason! Li ka avèk verite dwe di, yon ti gason nan Angletè fèt, nan Angletè elve. "" Istoryen Romney Sedgwick te diskite ke liy sa yo parèt ""yo dwe sous la nan fraz la sèlman istorik ak ki li se ki asosye"". Granpapa George a, wa George II, pa t'renmen Prince Wales la, e li te pran ti enterè nan pitit pitit li yo. Sepandan, nan 1751 Prince de Wales mouri sanzatann nan yon aksidan nan poumon a laj de 44, ak George te vin eritye nan fòtèy la. Li eritye tit papa l 'nan Duke nan Edinburgh. Koulye a, plis enterese nan pitit pitit li, twa semèn pita wa a te kreye George Prince of Wales (tit la pa otomatikman akeri).  Kesyon: Ki kalite timoun Prince George te ye?",yon timoun ki an sante men ki rezève e ki timid,Haitian,hat,re-annotations,74f89e0ac72ec16db9cfa459e222ee54b7f1060520d84cd38bfdb29e05f04807,159.54152749541498,6999.572233788641,153.53805037351395,5.0339484214782715
160584,"Rezime atik la:  Li te ka selebre anivèsè nesans 75th li, men yon rayisab Rèn Margrethe nan Denmark te sanble pi piti anpil jan li te salye foul moun yo eksite soti nan balkon an nan Amalienborg Palè. Monak la Danwa te rantre nan balkon an pa pitit gason li yo, Crown Prince Frederik, 46, ak Prince Joachim, 45, ki moun ki te avè l 'ankò pou yon pwosesyon desann Copenhagen shopping lari Strøget nan Københavns Rådhus la [sal vil la] pou yon manje midi bat-up. E de te bò kote Margrethe yon lòt fwa ankò nan aswè a lè Danwa royals akeyi royals soti nan tout kwen nan Ewòp nan Fredensborg chato pou yon bankèt gala ki te swiv pa yon ekspozisyon fedatifis manyifik. arive bonè: Crown Princess Mary ak Crown Prince Frederik nan Denmark te pami envite yo an premye rive pou dine a gala. Koupe-soti: rad Crown Princess Mary a klòch manch te prezante yon olye riske koupe-soti ba, montre ponytail li. Prensès Marie ak Prens Joachim nan Denmark te pwochen pou rive ak Prens Joachim ki te mete yon smoking velours wouj frape. Smart: Princess Marie nan Denmark te chwazi yon rad etaj-longè kòn elefan kouvri nan pèl delika. Li te rantre nan yo te Ostralyen-ki fèt madanm Frederik a Mari, 43, ki moun ki opte pou yon rad enpresyonan an ajan prezante yon dekolte pwòp segondè ak manch bluson dramatik. Lòt Margrethe pitit fi-an-lwa, franse ki fèt Princess Marie, 39, te tou nan Fredensborg ak gade bèl bagay nan yon etaj-longè rad krèm grenn. Lòt manm nan fanmi wayal Danwa a pou patisipe nan evènman an enkli sè Margrethe a Princess Benedikte, 70, ki moun ki te chwazi yon rad flè ete ak yon kolye kare ak tren klè. Menm jan ak dine rich mèkredi swa nan Christiansborg Palè, Danwa premye minis Helle Thorning-Schmidt te sou lis envite yo ak koupe yon figi dramatik nan yon rad nwa ak toutouni lou. Men, pandan ke sosyalis politik Ms Thorning-Schmidt, ki moun ki marye ak ansyen travayè MP Neil Kinnock pitit gason Stephen, pwan je a, li te anpil royals nan prezans ki te pran sèn santral la. Gade bon: Rèn Margrethe (adwat)...",Rèn Margrethe II nan Dànmak k ap selebre 75yèm anivèsè nesans li jodi a. Yè swa li te òganize yon dine gala ki te plizyè manm wayote a ki soti nan tout Ewòp vin asiste. Jodi a monak la kontan parèt sou balkon palè a pou li salye foul moun yo apre yon manje midi nan City Hall. Pa gen manm fanmi wayal Britanik la ki te kapab patisipe nan selebrasyon chofe sa a nan Kopennag.,Haitian,hat,re-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,167.95143656295053,352.106120747318,144.96328218003578,4.976480484008789
110422,KI dezyèm vil Ayiti?,"Kap-Ayisyen, ke yo rele tou Okap, se dezyèm pi gwo vil ann Ayiti, ki chita sou kòt nò a peyi a. Li se yon pò enpòtan ak sant kiltirèl ak yon sèn atizay vibran. Istwa rich vil la parèt nan achitekti li ak nan moniman istwa li yo, tankou Citadelle Laferrière, yon sit patrimwàn mondyal UNESCO ak yon senbòl libète ayisyen. Anplis de enpòtans li nan domèn istorik ak kiltirèl, Kap-Ayisyen anviwòne pa bèl peyzaj natirèl, tankou bèl bò marè ak teraj vèt, ki ajoute nan enpòtans li an Ayiti.",Haitian,hat,original-annotations,f39950600e6e830cb826e3dcedf180d837574f5a1a46b2574b9b19534c85f20d,7123.577068968191,119.3692695797677,142.51787223555604,4.95946741104126
100194,Ki dezyèm vil Ayiti?,"Kap Ayisyen, yo rele Okap tou, se dezyèm pi gwo vil an Ayiti, ki chita sou kòt nò peyi a. Li se yon pò enpòtan ak sant kiltirèl ak yon sèn atizay vibran. Istwa rich vil la parèt nan achitekti li ak nan moniman istorik li yo, tankou Citadelle Laferrière, yon sit patrimwàn mondyal UNESCO ak yon senbòl libète ayisyen. Anplis enpòtans li nan domèn istorik ak kiltirèl, Kap Ayisyen gen bèl peyizaj natirèl ki anviwòne li, tankou bèl bò marè ak teraj vèt, ki ajoute nan enpòtans li an Ayiti.",Haitian,hat,re-annotations,74f89e0ac72ec16db9cfa459e222ee54b7f1060520d84cd38bfdb29e05f04807,10589.84290542618,119.4901143181048,139.5291346329479,4.9382734298706055
21334,Ekri yon imèl entwodiksyon pou yon elèv mwen pral antrenè  akademik li nan Sèvis pou elèv ki gen andikap biwo (SSD).,"Bonjou Naomi,  Non mwen se Chandler, e mwen se Antrenè Akademik ou atravè Biwo Sèvis pou Elèv ki gen Andikap (SSD).  Mwen gade pou pi devan pou travay avèk ou pandan tan sa a nan vwayaj akademik ou! Kòm antrenè akademik ou, wòl mwen se patnè avèk ou jan nou konsantre sou pwosesis aprantisaj ou.  Pandan tan nou ansanm nou pral egzamine ou: eksperyans pou aprann abitid travay difikilte aktyèl oswa baryè pou siksè  Pandan n ap egzamine domèn sa yo nou pral travay ansanm pou: Devlope estrateji aprantisaj endividyèl ak abitid etid Navige resous kanpis yo Ankouraje pwòp tèt ou-advokasyon  Nou pral tou konsantre sou bilding ak soutni konpetans Fonksyone Egzekitif tankou: Jesyon tan Òganizasyon Oto-regilasyon Self-efikasite  Mwen gade pou pi devan pou tande tounen nan men ou.",Haitian,hat,re-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,546.3445583544723,179.6266084081266,137.5678933629898,4.924117565155029
82216,"Fòmile yon repons elabore pou kesyon sa a: Searle J. Dawley ak Ken Annakin, toude te direktè nan kisa?","Kenneth Cooper ""Ken"" Annakin, OBE (10 Out 1914 <unk> 22 Avril 2009) se te yon reyalizatè fim angle.",Haitian,hat,re-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,951.4125988907128,84.81566311095042,137.256068880296,4.921848297119141
140502,KI dezyèm vil Ayiti?,"Kap-Ayisyen, ke yo rele Okap tou, se dezyèm pi gwo vil ann Ayiti. Li chita sou kòt nò peyi a. Li se yon pò enpòtan, yon sant kiltirèl, ak yon sèn atizay ki chofe. Istwa rich vil la parèt nan achitekti li ak nan moniman istorik li yo, tankou Sitadèl Laferyè, yon sit patrimwàn mondyal UNESCO e yon senbòl libète ayisyen. Anplis de enpòtans li nan domèn istorik ak kiltirèl, Kap-Ayisyen gen bèl peyizaj natirèl, tankou bèl marekaj ak teras vèt ki ozalantou l, ki ogmante enpòtans li an Ayiti.",Haitian,hat,re-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,7123.577068968191,111.75101405836512,132.93257348413923,4.8898420333862305
159224,Kapasite chen oubyen chyen yo genyen pou yo pran sant,"Gen moun k ap fè rechèch nan yon enstiti ki fè rechèch sou kansè (the Pine Street Foundation) ki fè konnen, sèvo chen yo ak nen yo travay ansanm pou yo rive bay “youn nan pi bon sistèm pou detekte sant ki egziste sou planèt la”. Syantifik yo ap eseye fè yon aparèy elektwonik pou rive detekte bonm, bagay moun pran nan kontrebann ak yon seri maladi, tankou kansè.

- Pou ajoute sou sa Lakay chyen gen yon zouti (ògán) yo rele ògán Jacobsen ki anndan nen yo, ki fonksyone tankou yon sistèm pou pran sant segondè, nè ki nan ogán konekte dirèkteman ak sèvo chyen an, men yon gen yon gwo diferans pa rapò ak sistèm pou pran sant primè a paske yo la pou pran odè ki pa òdinè yo. Se tankou yo travay pou rive detekte sant ki nòmalman yon moun pa ka detekte.",Haitian,hat,re-annotations,1e41e0cf17b4dac5a538cfb4b99277a82a222ed95f765386cb3c122ee0f80c28,4000.627965930164,107.40770573404372,120.38066747115587,4.790658950805664
198456,Èske nou gen yon “dezyèm sèvo” nan vant nou?,"Repons kout la se non. Sepandan, ou gen lòt sistèm nè nan kò w. Gen yon gwoup newón ki konekte ansanm ki tèlman anpil, gen kèk syantifik ki pale de li kòm yon dezyèm sèvo. Yo rele l sistèm nè anterik (enteric nervous system: ENS), e li gen rapò ak dijesyon. Se plis nan vant nou li ye, li pa nan tèt nou.

Sa mande kò a anpil travay ak efò pou l fè manje tounen enèji. Kidonk, li toutafè nòmal pou wòl sèvo a nan yon sans, se bay ENS la jere pifò aktivite ki gen rapò ak dijesyon.

Se vre, ENS la pi senp lontan pase sèvo a, epoutan, li konplike anpil. Selon sa yo fè konnen, nan kò yon moun, li gen anviwon 200 a 600 milyon newón e yo fè pati sistèm dijestif la. Syantifik yo kwè si travay ENS la ap fè a ta dwe fèt nan sèvo a, nè ENS la t ap bezwen pou l fonksyone yo t ap twò lou pou sèvo a. Gen yon liv ki fè konnen: “Li pi bon pou sistèm dijestif la pran swen tèt li poukont li, konsa l pi an sekirite.” — The Second Brain.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,1340.0802144122786,114.22630258187802,118.37912557590523,4.773892402648926
95184,Site oswa bay 3 konsèy ki ka ede moun prepare yo anvan yon katastwòf natirèl rive?,"TOUT moun ka viv yon katastwòf. Sepandan, preparasyon se pi bon bagay ou ka fè pou w sove lavi w. Men, ki sa sa mande?

1. Prepare lespri w. Ou bezwen met nan tèt ou katastwòf ka rive, e ou menm ansanm ak moun ou renmen yo ka viktim. Si w tann se apre katastwòf la fin fèt pou w prepare w, l ap deja twò ta.

2. Chèche konnen katastwòf ki ka frapre kote w ye a. Chèche konnen kote w ka al pran refij. Asire w kay ou ak zòn kote l ye a an sekirite. Pran prekosyon ak tout sa ki ka pran dife, tankou plakatòks, sigarèt, balèn, alimèt, gaz yo met nan lanp ak nan fou. Epi, lè w ap fè manje, voye je sou sa w ap kuit la.

3. Prepare w pou si ta gen ijans. Ka pa gen kouran, dlo, li gendwa difisil anpil pou w kominike ak lòt moun sou telefòn, e ka pa gen mwayen transpò tou. Si w gen machin, fè efò pou tank lan omwen toujou a mwatye. E asire w ou toujou gen yon valiz ki gen manje, dlo ak lòt bagay ki nesesè ladan l.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,994.9356013949612,113.47290034722964,117.51105580462053,4.7665324211120605
180049,Fraz 1: Vèsyon kap vini an te kreye pa frè Ron Robert Fuller nan 1986. Fraz 2: Vèsyon kap vini an te pwodwi nan 1986 pa Robert Fuller frè Ron. Kesyon: Èske Sentans 1 ak Sentans 2 eksprime menm sans? Wi oswa Non?,Non,Haitian,hat,re-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,113.70959925222442,12187.962687332634,112.2396021285918,4.720635890960693
189901,"Ekri yon kontinyasyon pou paragraf sa a - Anba Charles François Dumouriez, Lame Nò a te ede bese envazyon Prusyen an nan batay Valmy","nan dat 20 septanm 1792, Li te tou fè moute yon gwo pati nan ekspedisyon Dumouriez a nan Otrich Netherlands ki te lakòz viktwa nan batay la nan Jemappes nan dat 6 novanm 1792.",Haitian,hat,re-annotations,5fff7fb043d6d7344f3341e92a7ad63b2aaaba01b3bb0525666df70561254d80,601.9380846535137,184.89543677721332,108.0422437959778,4.682522296905518
16399,Fè yon yon prezantasyon de peyi Espay?,"ESPAY se yon peyi kote w jwenn divès kalite moun ak peyizaj. Pifò peyi a kouvri ak jaden ble, jaden rezen ak pye oliv. Nan pati sid la, se anviwon 14 kilomèt dlo sèlman ki separe Espay ak kontinan Afrik la.

Anpil moun te soti nan divès peyi pou y al viv nan zòn sa a ki nan sidès Ewòp la. Gen moun ki te sot nan peyi Fenisi, gen lòt ki te sot nan peyi Lagrès, e gen lòt yo menm ki te sot nan vil Kataj. Lè Women yo te rive ann Espay nan twazyèm syèk anvan epòk nou an, yo te rele nouvo tèritwa sa a Ispànya. Peyi a te vin anba okipasyon Vizigòt yo, e annapre, moun Mò yo te okipe l tou, e kilti pèp sa yo toujou la nan peyi a.

Sa pa fè twò lontan, te gen plis pase 68 milyon moun ki te vizite peyi Espay nan yon ane. Pifò moun ki vini yo vini pou yo pwofite solèy la, bèl plaj yo e pou yo admire bèl bagay atistik ki nan peyi a, bèl istwa yo genyen ak bèl fason kay yo fèt. Manje yo fè ann Espay yo atire anpil touris tou. Pami pla nasyonal yo, nou ka site yon janbon yo fè yon fason espesyal, fwi de mè, bon ti soup, salad ak legim yo sote nan luil doliv oswa yo mete luil doliv sou yo. Toupatou sou tè a, anpil moun konnen yon seri pla espayòl tankou omlèt espayòl, paella ak tapas.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,628.2426058153386,98.3877497332474,105.25795292940332,4.656414031982422
94868,Kisa fotosentèz ye?,"Nou kapab di ke fotosentèz la se yon prosesis  ki itilize limyè solèy la, ak lòt sibstans òganik k pou bay plant yo enèji . le swa fotosentèz la absòbe  yon gaz ki rele  diyoksid kabòn(CO2) epi pou li prodwi yon lòt gaz ki rele oksijèn. fotosentèz la fèt pandan 2 faz, yon faz klè ak yon faz somb.",Haitian,hat,re-annotations,a60a06cf43495fb5c7147228bd3b9a9a112ae1b03bb1796fe5ee19324142a7f0,2957.2142251622886,110.30281280478894,103.94880175311933,4.6438984870910645
190614,Fraz 1: 1 BFTS te antrene elèv ki soti nan Royal Australian Navy ak Fleet Air Arm nan Lame Ostralyen an. Fraz 2: 1 BFTS te antrene elèv ki soti nan Lame Ostralyen an ak Royal Ostralyen Marin an Fleet Air Arm. Kesyon: Èske Fraz 1 ak Fraz 2 eksprime menm sans? Wi oswa Non?,Non,Haitian,hat,re-annotations,74f89e0ac72ec16db9cfa459e222ee54b7f1060520d84cd38bfdb29e05f04807,103.21760089372468,12187.962687332634,101.20970511057736,4.617194652557373
157680,"M pral ba w 3 devinèt pou w ban m repons yo?

1. Dlo kanpe?
2. Dlo kouche?
3. Kaptenn anba kabann?","Oke. M ap eseye...

1. Dlo kanpe se Kann.
2. Dlo kouche se melon.
3. Kaptenn anba kabann se Vaz pou moun pipi leswa!",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,342.5607952297712,491.2774731509247,99.7630134826619,4.602797508239746
188483,"M pral ba w 3 devinèt pou w ban m repons yo?

1. Dlo kanpe?
2. Dlo kouche?
3. Kaptenn anba kabann?","
1.  Dlo kanpe se Kann.
2. Dlo kouche se melon.
3. Kaptenn anba kabann se Vvaz pou moun pipi leswa!",Haitian,hat,re-annotations,1e41e0cf17b4dac5a538cfb4b99277a82a222ed95f765386cb3c122ee0f80c28,342.5607952297712,546.9638984441472,96.75201746868878,4.572151184082031
169818,Site kèk pwen kle oswa kat idantite peyi Espay?,"Kat idantite peyi Espay:

Non: Espay oswa Wayòm Espay

PRENSIPAL LANG YO PALE: ESPAYÒL, BASK, KATALAN, GALISYEN AK VALANSYEN

POPILASYON: 46 439 000 MOUN

Sipèfisi: 505,988 Kilomèt kare

Fòm Gouvènman: Monachi palmantè

KAPITAL: MADRID

Lajan: Ewo

TANPERATI: LI VARYE, LÈ SEZON CHALÈ, LI FÈ CHO ANPIL E LI FÈ FRÈT ANPIL LÈ SEZON FREDI",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,2094.4626086250805,119.39249507788922,94.9517668459697,4.553369045257568
36482,Ki jan m ka rezoud pwoblém depresyon?,"PRAN SWEN LESPRI W AK KÒ W. Byen souvan, medikaman ak konsèy yon moun ki travay nan domèn sante mantal konn ede yon moun fè fas ni ak depresyon ki pa twò grav, ni ak gwo depresyon.
Si w fè depresyon, pran dispozisyon ki rezonab pou w pran swen sante fizik ou ak sante mantal ou. 

Pa egzanp, manje manje ki bon pou sante w, dòmi ase, epi fè egzèsis regilyèman. Lè w fè egzèsis, sa ka ede kò w libere yon seri sibstans chimik ki ka fè w santi w byen e ki ka fè kè w kontan, ki ka fè w gen plis enèji e ki ka fè w dòmi pi byen. Si sa posib, eseye chèche wè bagay ki ka fè w santi w deprime, eseye chèche wè siy ki montre depresyon an kòmanse pran pye sou ou epi mete yon bon ti estrateji sou pye. Ouvri kè w bay yon moun ou fè konfyans. Plizyè fanmi pwòch ak bon zanmi ki ankourajan kapab ede w fè fas ak depresyon an pi byen. Yo ka menm ede w santi siy yo mwens. Ekri panse w yo ak santiman w yo nan yon kanè, sa ka ede w pi byen konprann rezon ki fè w tris la e sa ka soulaje w.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,7375.599208020116,82.49839630051945,94.6320653712557,4.549996376037598
85995,"Analize mo difisil ki nan fraz Kreyòl Ayisyen ki vin apre a epi tradui l an Fransè:
Li te fè yon kokennchenn vizyon. Li leve tou panike epi kè l t ap bat bip bip, bip bip","Oke, ban m eseye.

""Kokennchenn"" vle di yon bagay ki estrawòdinè.
""Bip bip, bip bip"" se yon fason pou imite son gwo palpitasyon kè moun.

Tradiksyon: Il a fait un rêve extraordinaire. Il s'est réveillé tout paniqué et son coeur battait la chamade.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,543.5529763397944,84.43473672205232,92.2972109333125,4.5250139236450195
73084,Sona dofen yo genyen an,"Dofen yo fè divès kalite bri e yo soufle diferan fason, apre sa, yo tande son yo fè yo, sa ki pèmèt yo naje pou yo konn anviwònman yo ladan l lan. Syantifik yo kopye sou sona dofen yo rele gran dofen an (Tursiops truncatus) pou yo fè sistèm pou detekte son anba dlo, konsa, yo rive rezoud kèk pwoblèm teknoloji ki gen kounye a pa t ka rezoud.

Fè yon ti reflechi: Sona dofen yo pèmèt yo jwenn pwason ki kache nan sab ki sou rivaj lanmè yo e li pèmèt yo fè diferans ant yon pwason ak yon wòch. Selon Keith Brown, yon pwofesè asistan nan Inivèsite Heriot-Watt, nan Edinboug, nan peyi Ekòs, dofen yo kapab tou “fè diferans ant [...] dlo dous, dlo sale, siwo oswa dlo nan yon distans dis mèt”. Syantifik yo ta renmen envante aparèy ki gen kèk nan kapasite sa yo.
Gen moun k ap fè rechèch ki egzamine bri dofen yo fè e ki egzamine zòrèy yo, epi yo chèche kopye sou yo. Konsa, yo rive fè yon aparèy elektwonik ki gen yon sona ki fèt ak yon sistèm son sofistike ki nan yon silenn ki mezire mwens pase yon mèt longè. Yo fè aparèy sa a, ki atache ak yon machin wobo anba dlo ki sanble ak yon toupi, pou enspekte rivaj yo, pou yo ka jwenn bagay ki anba tè a, tankou fil kab oswa tiyo, epi egzamine yo san l pa an kontak dirèk ak yo. Moun ki fè sistèm sa yo gentan wè y ap gen pou yo itilize yo nan endistri petwòl ak gaz. Sona yo fè lè yo kopye sou dofen yo ta dwe pèmèt yo jwenn plis enfòmasyon pase sa yo ka jwenn grasa sona yo gen kounye a. Konsa, y ap ede teknisyen yo mete ekipman yo itilize anba dlo yo pi bon kote a, y ap ede yo detekte tout domaj li ka vin genyen, tankou fann ki ka genyen nan bagay ki kenbe sa k gen petwòl yo, e menm espas ki bouche nan tiyo yo.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,6594.253688833626,80.75388393926393,90.30845140641196,4.503231048583984
160200,Fason foumi chapantye a netwaye antèn li yo,"Yon ensèk oblije gen tout pati nan kò l byen netwaye pou l kapab vole, oswa pou l kapab grenpe oswa pou l ka konn kote l ye. Pa egzanp, si antèn yon ensèk gen ti salte sou li, l ap difisil pou l dirije tèt li pandan l ap vole, pou l transmèt siyal li yo e pou l pran sant. Se sa k fè espesyalis sa a ki rele Alexander Hackmann di: “Ou pa gen dwa wè yon ensèk ki gen salte sou li. Yo degaje yo pou yo debarase yo ak tout kras ki ka vin poze sou yo.”

Fè yon ti reflechi: Hackmann ak kolèg li yo fè rechèch sou fason foumi yo rele foumi chapantye a (Camponotus rufifemur) abitye sèvi ak pat li yo pou l netwaye antèn li yo. Yo vin dekouvri foumi sa a retire tout ti debri ki vin poze sou antèn li yo grasa pat li yo li lonje pou fè yo tounen yon kwòk li sèvi pou l fwote antèn li yo. Plim ki sou pat foumi an ki pwès retire tout gwo kras yo. Plim ki pi piti yo tankou yon ti peny fen paske espas ki gen ant yo a egzakteman gwosè plim ki sou antèn foumi an, e plim sa yo kapab retire tout ti salte yo. Apre sa, debri ki pi piti yo, sa vle di ki 80 fwa pi piti pase yon grenn cheve yon moun, soti sou antèn yo grasa plizyè plim ki pi fen toujou.

A. Hackmann ak ekip li a kwè fonksyònman foumi an lè l sèvi ak pat li yo pou l netwaye antèn li yo kapab gen yon gwo itilite pou enjenyè yo. Pa egzanp, yo kapab sèvi ak menm metòd sa yo pou yo netwaye ti pyès elektwonik ki delika y ap fabrike nan izin yo, kote sèlman yon ti kras pousyè kapab fè pyès sa yo mal fonksyone.

",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,3611.8989754720697,80.22186772273172,89.2172213341455,4.491074085235596
117964,"Analize mo difisil ki nan fraz Kreyòl Ayisyen ki vin apre a epi tradui l an Fransè:
Li te fè yon kokennchenn rèv. Li leve tou panike epi kè l t ap bat bip bip, bip bip","Oke, ban m eseye.

""Kokennchenn"" vle di yon bagay ki estrawòdinè.
""Bip bip, bip bip"" se yon fason pou imite son gwo palpitasyon kè moun.

Tradiksyon: Il a fait un rêve extraordinaire. Il s'est réveillé tout paniqué et son coeur battait la chamade.",Haitian,hat,re-annotations,4dbd627352732a72a04332d6e78c02f167fd48f5ad145af0b4bd1653a2db4bed,548.2734393433157,84.43473672205232,88.76648174719705,4.486009120941162
29182,Site divès katastwòf natirèl ki genyen ak kèk konsèy ki ka ede nou sove lavi nou,"1. Dife: Lè gen dife. Met kò n atè epi avanse byen vit pou n jwenn kote ki pi pre pou n soti a. Lafimen fè l difisil pou moun wè, e nan pifò ka, se lafimen ki touye moun yo paske yo pa t ka respire. Pa eseye al pran anyen w kite dèyè. Kèk segonn sèlman ka sove lavi w, men se konsa tou yo ka sifi pou w pèdi lavi w.

2. Tranblemanntè. Lè gen tranblemanntè. Al yon kote nan kay la ki an sekirite, se gendwa anba yon mèb ki byen solid. Sonje ka gen lòt sekous, fè yon jan pou w soti deyò kou sa posib, e pa rete pre kay. Eseye sove lòt moun si w kapab paske moun ki pran fòmasyon pou vin sove moun ka pran plizyè èdtan anvan yo rive.

3. Sounami. Lè gen sounami. Si w ta wè lanmè a fè bak bridsoukou, kouri al kote ki pi wo w kapab la paske lè vag yo tounen yap vin pi wo e yap fò anpil.

4. Tònad. Si gen tònad oswa siklòn. San pèdi tan, al pran refij yon kote wap an sekirite.

5. Inondasyon: Si gen inondasyon. Pa rete nan zòn ki gen gwo dlo. Evite mache nan dlo e pa kondui machin ladan l. Lè konsa ou ka tonbe nan twou rego e gen lòt danje ankò ou ka pa wè. Gendwa se fil kouran oswa kèk lòt bagay ki nan dlo a.

Èske w te konnen? Yon dlo ki mezire 0,6 mèt wotè ka pote yon machin ale. Pifò moun ki mouri nan inondasyon se moun ki tap eseye kondui nan dlo.

Si otorite yo mande pou moun kite zòn nan, deplase san pèdi tan! Fè zanmi w konnen kote w ale, sinon, yo ka met lavi yo an danje pandan yal chèche w.",Haitian,hat,re-annotations,4dbd627352732a72a04332d6e78c02f167fd48f5ad145af0b4bd1653a2db4bed,385.7819053440769,83.68918170644395,88.64986244861954,4.484694480895996
49780,Site divès katastwòf natirèl ki genyen ak kèk konsèy ki ka ede nou sove lavi nou,"1. Dife: Lè gen dife. Met kò n atè epi avanse byen vit pou n jwenn kote ki pi pre pou n soti a. Lafimen fè l difisil pou moun wè, e nan pifò ka, se lafimen ki touye moun yo paske yo pa t ka respire. Pa eseye al pran anyen w kite dèyè. Kèk segonn sèlman ka sove lavi w, men se konsa tou yo ka sifi pou w pèdi lavi w.

2. Tranblemanntè. Lè gen tranblemanntè. Al yon kote nan kay la ki an sekirite, se gendwa anba yon mèb ki byen solid. Sonje ka gen lòt sekous, fè yon jan pou w soti deyò kou sa posib, e pa rete pre kay. Eseye sove lòt moun si w kapab paske moun ki pran fòmasyon pou vin sove moun ka pran plizyè èdtan anvan yo rive.

3. Sounami. Lè gen sounami. Si w ta wè lanmè a fè bak bridsoukou, kouri al kote ki pi wo w kapab la paske lè vag yo tounen y ap vin pi wo e y ap fò anpil.

4. Tònad. Si gen tònad oswa siklòn. San pèdi tan, al pran refij yon kote w ap an sekirite.

5. Inondasyon: Si gen inondasyon. Pa rete nan zòn ki gen gwo dlo. Evite mache nan dlo e pa kondui machin ladan l. Lè konsa ou ka tonbe nan twou rego e gen lòt danje ankò ou ka pa wè. Gendwa se fil kouran oswa kèk lòt bagay ki nan dlo a.

Èske w te konnen? Yon dlo ki mezire 0,6 mèt wotè ka pote yon machin ale. Pifò moun ki mouri nan inondasyon se moun ki t ap eseye kondui nan dlo.

Si otorite yo mande pou moun kite zòn nan, deplase san pèdi tan! Fè zanmi w konnen kote w ale, sinon, yo ka met lavi yo an danje pandan y al chèche w.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,385.7819053440769,83.00069584150476,88.10972026535053,4.478582859039307
150596,7x7=?,7x7=49,Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,2107.32146004105,316.6358636522464,84.61066171408572,4.438060283660889
141504,Jenere yon vèsyon pi konplèks nan fraz sa a Kasatkina te pran rakèt la nan laj sis lane.,"Natirèlman, yon vèsyon pi konplèks nan fraz la se ""Kasatkina te pran rakèt la nan laj sis, li te 11 lè li te antrene pa Maxim Prasolov. """,Haitian,hat,re-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,577.916204124281,373.8498891900452,84.33611313494131,4.434810161590576
184929,Site yon powèm Robert Frost.,"Yon leson Robert Frost te Bay Robert Frost se powèt prefere m. Se vre mwen renmen anpil nan powèm li yo, sa m pi renmen an se ""Wout yo pa t pran an."" Mwen sèvi ak leson li an prèske chak jou. 

Wout yo pa t pran an
Nan yon rak bwa tou jòn, te gen de wout ki separe 
Dezole m pa t ap ka vwayaje nan toude 
Piske m se yon sèl vwayajè, m te fè bon tan kanpe 
Ap gade youn osi lwen ke je m te ka rive 
Rive jis anba pyebwa yo kote li te devire. 
Apre sa a, m gade lòt la, ki te menm jan, 
E petèt ki te plis sanble wout toutbon an, 
Paske li te chaje raje e l pat twò frekante 
Byenke kantite pye moun ki te pase 
Te sanse mete yo nan menm eta, 
Epitou, jou maten sa a toude chemen yo te la 
Chaje fèy okenn pye pat ko pilonnen. 
Oh, mwen te kite premye a pou yon lòt jounen! 
Men, kom mwen konnen chemen mennen nan chemen, 
Mwen te doute si mwen ta dwe janm tounen. 
Se ak yon soupi m ta dwe ap di sa 
Yon kote sa gen lontan lontan de sa; 
De wout te separe nan yon rak bwa, e mwen— 
Mwen te pran sa yo mwens vwayaje ladan l lan, 
E se sa ki te fè tout diferans lan.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,5193.476590062953,75.62656205505424,84.12412738470768,4.43229341506958
156889,Fason dan zuit yo rele patèl la fèt,"Gen yon kalite zuit yo rele patèl ki gen fòm kone, ki gen dan ki di anpil. Dan yo fèt ak yon mineral ki di e ki gen fè ladan l yo rele gotit, e li melanje ak yon pwoteyin ki pi mou.

Fè yon ti reflechi: Zuit sa a gen yon bagay ki tankou yon lang nan bouch li ki kouvri ak plizyè ranje dan, chak dan mezire mwens pase yon milimèt ki tankou yon lim. Chak dan yo dwe di anpil pou yo kapab manje limon ki kole sou wòch yo ki anba dlo.

Moun k ap fè rechèch yo te itilize yon mikwoskòp ki fò anpil pou yo mezire kantite pwa li kapab sipòte anvan l kase. Yo rive wè dan patèl yo pi di pase tout lòt bagay yo te deja egzamine, li menm pi di pase fil arenyen. Moun ki pran latèt nan rechèch la te di: “Nou ta dwe reflechi sou fason nou kapab imite dan zuit yo rele patèl la nan sa n ap fè yo.”

Moun k ap fè rechèch yo kwè yo kapab fè yon materyo ki tankou dan zuit yo rele patèl la pou yo fè machin, bato, avyon e pou yo menm fè fo dan pou moun.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,8716.102665593577,83.08278121726889,83.6997974053499,4.427236557006836
130037,Fason dan zuit yo rele patèl la fèt,"Gen yon kalite zuit yo rele patèl ki gen fòm kone, ki gen dan ki di anpil. Dan yo fèt ak yon mineral ki di e ki gen fè ladan l yo rele gotit, e li melanje ak yon pwoteyin ki pi mou.

Fè yon ti reflechi: Zuit sa a gen yon bagay ki tankou yon lang nan bouch li ki kouvri ak plizyè ranje dan, chak dan mezire mwens pase yon milimèt ki tankou yon lim. Chak dan yo dwe di anpil pou yo kapab manje limon ki kole sou wòch yo ki anba dlo.

Moun k ap fè rechèch yo te itilize yon mikwoskòp ki fò anpil pou yo mezire kantite pwa li kapab sipòte anvan l kase. Yo rive wè dan patèl yo pi di pase tout lòt bagay yo te deja egzamine, li menm pi di pase fil arenyen. Moun ki pran latèt nan rechèch la te di: “Nou ta dwe reflechi sou fason nou kapab imite dan zuit yo rele patèl la nan sa n ap fè yo.”

Moun k ap fè rechèch yo kwè yo kapab fè yon materyo ki tankou dan zuit yo rele patèl la pou yo fè machin, bato, avyon e pou yo menm fè fo dan pou moun.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,8716.102665593577,83.08278121726889,83.6997974053499,4.427236557006836
183968,Ban m yon lòt blag,"Oke, ou genlè pa t renmen premye blag la. Men yon lòt:

vwala se te de mesye, de zanmi ki t ap mache nan yon wout. Epi, sila ki devan an jwenn yon sak lajan atè a. Lè sila ki te dèyè a wè sa li di:""Woy, nou bon!"". Zanmi ki jwenn lajan an reponn:"" Se pa 'nou bon' se 'mwen bon' paske se mwen ki jwenn lajan an. Pandan y ap mache yo apèsi yon gwoup vòlè anba raje a kap vin atake yo. Zanmi ki gen sak lajan nan men l lan di lòt la :""Woy, pran!"". Lò zanmi an reponn:""Se pa 'nou pran' se 'ou pran' paske se ou ki gen kòb la se pa mwen!",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,6014.291342711685,67.7868483095358,83.24743376200891,4.421817302703857
109985,"Pat estrawòdinè chatwouj la genyen yo
","Enjenyè k ap fè wobo yo ap chèche fabrike yon seri ekipman ki pral ede doktè yo fè operasyon kote ki pa gen anpil espas lib nan kò a san yo pa bezwen dekoupe twòp pati kote y ap opere moun nan. Gen yon envansyon yo reyisi fè, se kopye yo kopye sou fason bra bèt yo rele chatwouj la fleksib.

Fè yon ti reflechi: Chatwouj la ka kenbe e li ka peze nenpòt objè grasa uit bra li genyen yo, yo konn rele bra sa yo tantakil tou, paske li ka lonje yo oswa bouje yo nan sans li vle a, menmsi se nan yon ti espas li ye. Chatwouj la pa sèlman ka lonje bra li yo nan nenpòt direksyon li vle men tou, li kapab gonfle yon pati ladan yo si l ta bezwen gen plis fòs nan pati sa a nan bra l yo.

Moun k ap fè rechèch yo wè si yo ta kapab fè yon wobo ki fleksib e ki mou menm jan an, sa t ap itil anpil pou fè operasyon sou moun san yo pa bezwen fann moun nan twòp nan pati y ap opere a. Kalite ekipman sa yo t ap pèmèt pou yo opere malad yo pi fasil, san se pa yon operasyon konplike yo ta bezwen fè.

Moun k ap fè rechèch yo reyisi fè yon wobo ki fonksyone tankou bra sa yo e y ap fè tès avè l pou yo wè kòman li kapab ede fè yon operasyon. Nan bra sa a ki mezire 13,5 santimèt longè, gen yon pati ki kapab leve yon ògàn anndan kò moun nan san l pa domaje l, pandan yon lòt pati nan bra a ap fè operasyon an. Men sa Tommaso Ranzani, ki gen yon doktora nan domèn fè wobo, e ki te fè pati gwoup ki devlope ekipman sa a, di: “Yo panse ekipman sa a se kòmansman yon seri ekipman k ap vin pi pèfeksyone nan vèsyon k ap vini yo grasa amelyorasyon yo pral fè yo.”",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,4133.932472801945,69.79261634363105,82.74439067758172,4.4157562255859375
161350,"Ki jan mamifè tankou balèn yo rele balèn klivye a, ki respire grasa oksijèn ki gen nan lè a, rive reziste anba gwo presyon ki genyen anba dlo ak yon tikras oksijèn pandan tout tan sa a?","Menm jan ak lòt mamifè ki viv nan lanmè, kòf lestomak balèn Kivye a ka ratresi epi fè poumon l vin plat. Gen moun k ap fè rechèch ki wè mamifè ki viv nan lanmè yo sèvi ak mwens oksijèn lè kè yo bat pi dousman e lè tout san nan kò yo al nan sèvo yo, kè yo ak mis yo.

Mete sou sa, gen yon pwoteyin ki rele myoglobin ki pèmèt mamifè ki viv nan lanmè yo sere oksijèn nan mis yo. Lè mamifè sa yo ap plonje nan fon lanmè, myoglobin nan lage kantite oksijèn bèt la bezwen nan moman an. Gen pi plis myoglobin nan mis mamifè ki viv nan lanmè yo pase nan mis moun ak mis bèt ki viv sou tè.

Sepandan, men ki konklizyon yon moun k ap fè rechèch fè sou balèn Kivye yo: “Moun pa ka konprann ki jan yo kapab plonje fon konsa. Dapre sa nou konprann sou fason kò bèt fonksyone, balèn Kivye yo plonje pi fon e yo rete pi lontan anba dlo pase sa nou ta ka atann.” Syantifik yo espere y ap rive pi byen konprann fason balèn Kivye yo plonje, sa k ap ede doktè yo amelyore tretman moun ki gen pwoblèm kote lè pa antre anndan poumon yo.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,311.793181403592,74.25627581749599,80.90878975599362,4.393322467803955
62824,"Esplike ki jan Lang kolibri fonksyone.
","Syantifik yo te panse lang kolibri yo, ki gen yon seri tib, rale sik ki rele nekta ki nan flè yo grasa yon fenomèn natirèl. Men, dapre dènye rechèch ki fèt, yo vin wè kolibri yo sèvi ak yon pi bon metòd, yo pale de metòd sa a kòm “yon pyèj pou likid”.

Fè yon ti reflechi: Lè lang kolibri a antre nan nekta a, lang nan fann fè de pati tankou yon kwòk. Epi pwent chak kwòk yo gen yon seri bagay tankou ti resò ki fèmen. Lè lang kolibri a touche likid la, ti resò yo ouvè epi, pwent lang lan ouvri. Se konsa, zwazo a annik pran nekta a. Li pa rale l monte menm jan nou rale nan chalimo. Lè l rale lang li, tout resò yo fèmen e konsa, nekta a tou bloke nan ti resò yo.

Alejandro Rico-Guevara, Tai-Hsi Fan ak Margaret Rubega, moun k ap fè rechèch, fè konnen kolibri a kapab fè tout mouvman sa yo plis pase dis fwa nan yon sèl segonn. Men sa yo di tou: “Pwent lang nan ki pran likid yon fason otomatik chanje […] fòm nèt chak fwa l antre nan likid la e chak fwa l soti ladan l.”

Mete sou sa, kolibri yo, ki toupiti, pa depanse okenn enèji pou yo fè sa. Se yon seri fòs natirèl ki fè pwent lang nan ouvè lè l ap antre nan nekta a epi fèmen lè l ap soti.

Piske lang kolibri a ka byen pran likid, moun k ap fè rechèch yo kwè lamedsin, moun k ap fè wobo yo ak lòt syantifik ankò kapab kopye sou li. Fenomèn sa a kapab menm itil pou yo fè zouti pou netwaye likid oswa petwòl ki tonbe.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,5205.466485508959,71.58536923106678,80.57652573648865,4.389207363128662
8247,Ban m yon lòt blag,"Oke, ou genlè pat renmen premye blag la. Men yon lòt:

vwala se te de mesye, de zanmi ki tap mache nan yon wout. Epi, sila ki devan an jwenn yon sak lajan atè a. Lè sila ki te dèyè a wè sa li di:""Woy, nou bon!"". Zanmi ki jwenn lajan an reponn:"" Se pa 'nou bon' se 'mwen bon' paske se mwen ki jwenn lajan an. Pandan yap mache yo apèsi yon gwoup vòlè anba raje a kap vin atake yo. Zanmi ki gen sak lajan nan men l lan di lòt la :""Woy, nou pran!"". Lòt zanmi an reponn: ""Se pa 'nou pran' se 'ou pran' paske se ou ki gen kòb la se pa mwen!",Haitian,hat,re-annotations,4dbd627352732a72a04332d6e78c02f167fd48f5ad145af0b4bd1653a2db4bed,6014.291342711685,65.04344972239554,79.5703670529797,4.376641750335693
43427,Lakòl zuit yo rele pekou a,"Depi byen lontan syantifik k ap etidye zannimo yo wè zuit yo rele pekou a kapab kole byen di sou wòch nan lanmè, sou sipò waf yo ak sou bato yo. Gen moun ki di lakòl pekou yo pi bon lontan pase nenpòt lakòl lèzòm fè. Sa pa gen lontan depi syantifik yo dekouvri sa k fè pekou yo ka kole byen di sou bagay ki anba dlo.

Fè yon ti reflechi: Selon plizyè etid, anvan zuit yo rele pekou a chwazi yon kote pou l kole, li byen egzamine plizyè kote. Yon fwa pekou a jwenn kote l vle kole a, sanble li bay de kalite likid. Premye likid la tankou yon luil ki fè dlo pa ka rete kote li vle kole a. Anplis de sa, likid sa a prepare kote a pou pekou a mete yon dezyèm likid ki rele fosfopwoteyin, yon likid ki gen pwoteyin ak yon asid ki gen fosfò ladan l.

Lè de likid sa yo met ansanm, yo fè yon plak byen di e menm bakteri pa ka manje l. Lefètke plak sa a di konsa, sa bon anpil pou pekou a paske l ap ret kole kote sa a pou tout rès vi l.

Fason pekou a fè pwòp lakòl li pi konplike lontan pase sa syantifik yo te panse. Men sa youn nan gwoup moun ki te dekouvri fason ti zuit sa a fè lakòl la te di: “Se yon fason entèlijan e ki estrawòdinè lanati fè pou l fè yon lakòl ki ka kole sou yon bagay ki anba dlo!” Dekouvèt sa yo ka ede moun k ap fè rechèch yo fè lakòl pou yo itilize anba dlo ak lakòl ki fèt ak pwodui natirèl yo ka itilize nan aparèy elektwonik e nan operasyon kote doktè ap ranplase pati kò yon moun ak pati kò yon lòt moun.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,19672.63517121169,72.37706291491658,79.28071429445548,4.372994899749756
90190,Ki sa ki yon danje pou lè a?,"Polisyon ki gen nan lè a se yon danje ki ka detwi lavi sou tè a. Selon Òganizasyon mondyal lasante, se sèlman yon pousan moun sou tè a ki respire bon lè.

Polisyon ki gen nan lè a ka lakòz maladi respiratwa, kansè poumon, ak maladi nan kè. Polisyon ki gen nan lè a lakòz anviwon 7000000 moun mouri anvan lè chak ane.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,1220.4164379041658,71.7059657097469,78.02352349817878,4.357010364532471
93555,Fason espesyal lang chat la fèt,"Chat moun abitye gen lakay yo gen abitid pase anpil tan ap netwaye kò yo avèk lang yo. Yo ka menm pase yon ka nan jounen yo ap fè sa. Rezon ki fè chat yo kapab byen netwaye kò yo konsa se paske lang yo fèt yon fason ki vrèman espesyal.

Fè yon ti reflechi: Lang chat la kouvri ak 290 ti pikan ki sanble ak plim, ki tankou zo pwason e ki di tankou zong nou. Chak ti pikan sa yo gen yon fòm kivèt, konsa li ka ranmase krache lè chat la rale lang li anndan bouch li. Lè chat la niche plim li, ti pikan sa yo antre byen fon nan plim yo pou yo lage krache a sou po chat la.

Lang yon chat kapab depoze anviwon 1,6 ons krache sou po ak plim chat la chak jou. Krache sa a gen kapasite pou l detwi mikwòb ki ka sou po chat la. Epitou, toutpandan krache a ap seche, li degaje chalè ki sou pò chat la. Sa enpòtan anpil piske chat pa gen anpil glann nan kò yo ki pou pèmèt yo swe.

Si youn nan ti pikan sa yo ta kole nan kèk plim ki mele, ti pikan an antre pi fon nan plim chat la, konsa li jwenn ase fòs pou l demele plim yo. Epitou, lè chat la netwaye kò l, ti pikan sa yo ki sou lang li a ede l ak sikilasyon po l. Syantifik yo imite kèk aspè nan lang chat la pou yo fè yon bwòs tèt. Bwòs sa a pèmèt yon moun bwose tèt li ak mwen fòs pase yon bwòs nòmal e l pi fasil pou netwaye. Epitou, bwòs la demele cheve ki mele yo. Syantifik yo kwè fason lang chat la fèt kapab itil yo pou yo jwenn lòt teknik pou yo kenbe cheve ak plim pwòp. Epitou, sa ka ede yo jwenn pi bon metòd pou yo sèvi ak krèm oswa medikaman sou po ki chaje ak plim.

",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,6574.661887055056,65.43485509188491,77.55496862694082,4.350986957550049
15274,Pale m de fason espesyal lang yon chat fèt,"Chat moun abitye gen lakay yo gen abitid pase anpil tan ap netwaye kò yo avèk lang yo. Yo ka menm pase yon ka nan jounen yo ap fè sa. Rezon ki fè chat yo kapab byen netwaye kò yo konsa se paske lang yo fèt yon fason ki vrèman espesyal.

Fè yon ti reflechi: Lang chat la kouvri ak 290 ti pikan ki sanble ak plim, ki tankou zo pwason e ki di tankou zong nou. Chak ti pikan sa yo gen yon fòm kivèt, konsa li ka ranmase krache lè chat la rale lang li anndan bouch li. Lè chat la niche plim li, ti pikan sa yo antre byen fon nan plim yo pou yo lage krache a sou po chat la.

Lang yon chat kapab depoze anviwon 1,6 ons krache sou po ak plim chat la chak jou. Krache sa a gen kapasite pou l detwi mikwòb ki ka sou po chat la. Epitou, tout pandan krache a ap seche, li degaje chalè ki sou pò chat la. Sa enpòtan anpil piske chat pa gen anpil glann nan kò yo ki pou pèmèt yo swe.

Si youn nan ti pikan sa yo ta kole nan kèk plim ki mele, ti pikan an antre pi fon nan plim chat la, konsa li jwenn ase fòs pou l demele plim yo. Epitou, lè chat la netwaye kò l, ti pikan sa yo ki sou lang li a ede l ak sikilasyon po l. Syantifik yo imite kèk aspè nan lang chat la pou yo fè yon bwòs tèt. Bwòs sa a pèmèt yon moun bwose tèt li ak mwen fòs pase yon bwòs nòmal e l pi fasil pou netwaye. Epitou, bwòs la demele cheve ki mele yo. Syantifik yo kwè fason lang chat la fèt kapab itil yo pou yo jwenn lòt teknik pou yo kenbe cheve ak plim pwòp. Epitou, sa ka ede yo jwenn pi bon metòd pou yo sèvi ak krèm oswa medikaman sou po ki chaje ak plim.

",Haitian,hat,re-annotations,4dbd627352732a72a04332d6e78c02f167fd48f5ad145af0b4bd1653a2db4bed,3376.7019912515657,64.46377015969817,76.71344016770655,4.340076923370361
166381,Ki kapital Ayiti?,"Se Pòtoprens ki kapital e se vil ki gen plis moun ann Ayiti. Li nan zòn lwès peyi a, bò gòlf Lagonav. Vil la te fonde an 1749, e depi lè sa a, li tounen yon sant enpòtan pou politik, ekonomi, ak kilti ann Ayiti. Pòtoprens gen bèl konstriksyon tankou Palè Nasyonal ak Katedral.  Zòn nan gen bèl plaj ak mòn tou ki ofri yon bèl vi. Pòtoprens se yon vil ki gen anpil istwa, tradisyon, ak kilti, e li jwe yon wòl enpòtan nan lavi nasyonal Ayiti.",Haitian,hat,re-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,13387.798844658317,81.0297135846414,76.60286598288516,4.338634490966797
190120,Ban m yon lòt blag,"Oke, ou genlè pa t renmen premye blag la. Men yon lòt:

vwala se te de mesye, de zanmi ki t ap mache nan yon wout. Epi, sila ki devan an jwenn yon sak lajan atè a. Lè sila ki te dèyè a wè sa li di:""Woy, nou bon!"". Zanmi ki jwenn lajan an reponn:"" Se pa 'nou bon' se 'mwen bon' paske se mwen ki jwenn lajan an. Pandan y ap mache yo apèsi yon gwoup vòlè anba raje a kap vin atake yo. Zanmi ki gen sak lajan nan men l lan di lòt la :""Woy, nou pran!"". Lòt zanmi an reponn:""Se pa 'nou pran' se 'ou pran' paske se ou ki gen kòb la se pa mwen!",Haitian,hat,re-annotations,a60a06cf43495fb5c7147228bd3b9a9a112ae1b03bb1796fe5ee19324142a7f0,6014.291342711685,61.00906577431267,75.69070668732422,4.326655387878418
148335,Mouch makayèt la ka fè bèl mouvman pandan l ap vole,"Tout moun ki konn ap chèche frape yon mouch konnen se pa yon bagay ki fasil. Piske ti bèt sa yo reyaji byen rapid tankou yon zèklè, moun pa ka pran yo fasil.

Syantifik yo dekouvri yon kalite mouch yo rele mouch makayèt, ki ka fè mouvman menm jan ak avyon de gè yo, nan yon fraksyon segonn. Pwofesè Michael Dickinson fè konnen lè yo fèt, “yo ka vole tankou yon espesyalis”. “Se tankou w ta mete yon tibebe ki fèk fèt nan yon avyon de gè ki konplike, e tibebe a konnen sa pou l fè pou l fè avyon an vole.”

Moun k ap fè rechèch yo filme mouvman mouch sa a ap fè yo e yo remake li bat zèl li 200 fwa chak segonn. Anfèt, yon sèl fwa li bat zèl li sifi pou l chanje direksyon pou l fè yon lòt mouvman.

Bon, ki sa n ka di konsènan kantite tan l pran pou l reyaji? Moun k ap fè rechèch yo remake mouch sa yo ka reyaji 50 fwa pi vit devan yon danje pase tan je yon moun pran pou l bat. Men sa Dickinson di: “Mouch la ka fè yon kalkil ki konplike anpil nan yon ti tan tou kout pou l konnen ki kote yon danje ye epi ki pi bon mouvman li ka fè pou l chape.”

Fason ti sèvo mouch makayèt la rive fè bagay sa yo se yon gwo mistè pou moun k ap fè rechèch yo konprann.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,1589.431080431881,63.82607367306479,75.44301546705287,4.32337760925293
28539,Esplike wòl sistèm nè anterik (enteric nervous system: ENS) la jwe nan disjesyon manje?,"“YON IZIN KI GEN TRAVAY CHIMIK K AP FÈT LADAN L”
Pou nou dijere manje yo, gen yon kantite melanj chimik byen presi ki pou fèt nan bon moman e ki dwe ale kote yo dwe ale. Pwofesè Gary Mawe gen rezon pou l pale de sistèm dijestif la kòm “yon izin ki gen travay chimik k ap fèt ladan l”. Nou pa ka imajine jis nan ki pwen travay chimik sa yo sofistike! Pa egzanp, gen pati nan entesten yo ki travay ansanm ak yon seri selil espesyal ki aji antanke detektè chimik, ki la pou pèmèt nou pran gou manje, pou yo ka ede n idantifye sa ki nan manje n ap manje yo. Enfòmasyon sa yo ede ENS la jwenn anzim k ap patisipe nan dijesyon an ki apwopriye pou kraze manje yo fè yo vin pi piti pou kò nou ka absòbe yo. Epitou, ENS la jwe yon wòl enpòtan nan kontwole kantite asid ak lòt bagay chimik ki gen nan ti pòsyon manje sa yo e li fè anzim k ap patisipe nan dijesyon an fè travay yo dwe fè a.

Nou ka konpare fason dijesyon an fèt la ak yon ekip moun k ap travay nan yon izin, kote se ENS la sitou ki alatèt. Sa yo rele dezyèm sèvo a sèvi ak mis yo pou l fè manje a pase nan sistèm dijestif la pou manje a ka kraze. ENS la chanje fòs ak vitès mis sa yo k ap kraze manje a lè sa nesesè pou l fè yo fonksyone tankou yon aparèy kote bagay y ap pwodui nan izin yo pase.

Epitou, ENS la veye pou aktivite sa yo fèt san danje. Li posib pou manje nou manje a gen yon seri bakteri ki kapab yon danje pou nou. Sa fè n konprann poukisa gen anviwon 70 a 80 pousan globil blan nan vant nou. Yo se yon pati enpòtan nan sistèm defans kò nou genyen an. Si nou manje yon manje ki gen yon seri bagay ladan l ki pa bon pou kò nou, ENS la ap pwoteje kò nou lè l fè yon gwo travay pou l pouse nou vomi oswa gen dyare yon fason pou n ka jete pifò nan bagay sa yo ki reprezante yon gwo danje pou kò nou.

BONJAN KOMINIKASYON
Toutpandan ENS la sanble pa depann de sèvo a pou l fonksyone, yo toule de toujou ap kominike youn ak lòt. Pa egzanp, ENS la jwe yon wòl nan kontwole òmòn ki la pou di sèvo a ki lè nou dwe manje e ki kantite manje nou dwe manje. Selil ki nan ENS la fè sèvo a konnen ki lè vant nou plen e yo ka fè nou anvi vomi si nou manje twòp.

Anvan menm nou te li atik sa a, petèt nou dwe te santi gen yon rapò ant sistèm dijestif nou ak sèvo nou. Pa egzanp, èske w te remake lè w manje yon seri manje, sanble sa fè w pi kontan? Selon rechèch yo fè, sa rive paske ENS la voye yon seri ‘siyal ki bay kè kontan’ bay sèvo w, konsa, gen yon travay ki kòmanse fèt pou fè w santi w pi byen. Sa ka fè n konprann rezon ki fè moun gen tandans manje yon seri manje yo di ki fè yo santi yo byen lè yo strese. Syantifik yo ap etidye posiblite ki genyen pou yo jwe sou ENS la pou yo trete moun ki soufri depresyon.

Yon lòt egzanp ki montre kalite kominikasyon ki genyen ant sèvo nou ak sistèm dijestif nou se lè nou gen sa yo konn rele vant bouyi a. Yon moun ka santi l konsa lè ENS la fè san ki nan vant moun nan al yon lòt kote lè moun nan anba presyon oswa strès. Yon moun ka gen anvi vomi tou, si pandan l anba strès la, sèvo l pouse ENS la chanje fason l fonksyone. Selon espesyalis yo, relasyon sa a ki gen ant sèvo w ak vant ou a ka sèvi kòm baz tou pou yo esplike sa moun yo konn rele tandans natirèl moun gen lakay yo.

Byenke ENS la ka lakòz yon moun gen tandans sa yo, li pa ka ni panse pou nou ni ede n pran desizyon. Kidonk, ENS la pa yon sèvo vre. Li pa ka ede n konpoze yon chante, jere lajan nou gen labank oubyen fè devwa yo ban nou lekòl. Sepandan, bèl sistèm sa a pa sispann fè syantifik yo sezi lè y ap gade jan l konplike, sitou li posib pou gen anpil bagay ladan l yo poko konprann. Se poutèt sa, pwochèn fwa w pral manje, pran yon ti tan pou w reflechi sou tout bagay, tout travay ak tout kominikasyon ki pral fèt nan sistèm dijestif ou.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,1117.062654831897,61.941812156190274,74.9297292995829,4.3165507316589355
140863,Po balèn pilòt la netwaye tèt li poukont li,"Zuit yo rele pekou a ak lòt òganis k ap viv nan lanmè reprezante yon gwo pwoblèm pou kapitèn bato yo paske yo miltipliye kò yo anba bato k ap navige yo. Depo sa yo ki fèt yon fason ki natirèl anba bato yo ralanti bato yo sou lanmè a, yo fè yo boule plis gaz e yo lakòz, chak de twa ane, yo oblije retire bato yo nan dlo pou netwaye yo. Syantifik yo ap chèche jwenn solisyon nan sa y ap obsève nan lanati.

Fè yon ti reflechi: Rechèch yo fè demontre bèt yo rele balèn pilòt la (Globicephala melas) gen po l ki gen kapasite pou l netwaye tèt Ii poukont li. Po balèn pilòt la gen yon seri ti douk ki long e ki gen ti espas toupiti piti ki separe yo youn ak lòt, sa ki fè òganis sa yo pa kapab kwoke sou po l. Mete sou sa, gen yon likid ki ranpli espas ki genyen ant douk yo, e likid sa a atake plant lanmè ak bakteri ki ta vle kole sou po a. Po balèn pilòt la bay likid sa a toutpandan li jete ansyen po li te genyen an.

Syantifik yo ap chèche adapte fason po balèn pilòt la netwaye tèt li poukont li a sou pati bato yo ki rete anba dlo. Anvan sa, se avèk yon penti espesyal ki anpeche bèt sa yo kole sou kò bato a yo te konn sèvi. Men, poutèt danje penti moun yo te konn plis itilize a te vin reprezante pou lavi bèt k ap viv nan lanmè yo, yo te vin mete yon entèdiksyon pou sèvi ak yo. Solisyon pou syantifik yo se devlope yon griyaj ki fèt an fè y ap enstale anba bato yo, pa anlè yon sistèm ki gen yon pakèt ti twou k ap pouse yon pwodui chimik soti, san sa pa reprezante yon danje pou bèt k ap viv nan lanmè yo. Pwodui chimik la ap vin tankou yon lakòl lè l ap an kontak ak dlo lanmè a, sa k ap pèmèt li glise pou l gaye kò l anba bato a tankou yon po. Rive yon lè, po sa a k ap gen apeprè 0,7 milimèt epesè, ap soti avèk tout òganis ki te vin kole sou li yo. Sistèm nan, sou bò pa l, gen pou l pouse menm likid chimik lan ki pral vin kouvri kò bato a ankò pa anba, tankou yon nouvo po.
Tès yo fè nan laboratwa yo montre sistèm sa a kapab fè kantite òganis ki vin poze sou kò bato yo divize pa 100. Sa t ap reprezante yon gwo avantaj pou konpayi k ap bay sèvis transpò sou lanmè, paske retire yon bato nan dlo pou netwaye l sou waf koute chè anpil.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,5832.520781584364,68.13885466987445,73.50151812673658,4.297306060791016
87440,Ki pawòl Ayisyen gen koutim di anvan yo bay yon devinèt e kijan ou dwe reponn?,"Anvan yon Ayisyen bay yon devinèt, moun k ap bay devinèt la dwe toujou di :""Tim Tim?"".
Epi moun kap reponn devinèt la dwe reponn : ""Bwa sèch"".

Pa egzanp, si Jan ak Jak ap bay devinèt. Men ki jan y ap kòmanse

- Jan: Tim Tim?
- Jak: Bwa sèch.
- Jan: Dlo kanpe?
- Jak: Kann

Lè se tou pa Jak l ap di menm bagay la pou kòmanse.

- Jak: Tim Tim?
- Jan: Bwa sèch.
- Jak: Kaptenn anba kabann?
- Jan: Vaz pipi.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,1016.3398496725785,52.36609521892667,69.52091851954195,4.2416276931762695
25400,Ki kapital Ayiti?,"Pòtoprens se kapital ak vil ki gen plis moun nan Ayiti. Li sitiye  sou kòt lwès peyi a, sou bò gòlf Lagonav. Vil la te fonde nan lane 1749, epi depi lè sa a, li tounen yon sant enpòtan pou politik, ekonomi, ak kilti an Ayiti. Pòtoprens gen bèl konstriksyon tankou Palè Nasyonal ak Katedral.  Zòn nan tou gen bèl plaj ak mòn ki ofri yon bèl vi. Pòtoprens se yon vil ki gen anpil istwa, tradisyon, ak kilti, epi li jwe yon wòl enpòtan nan lavi nasyonal Ayiti.",Haitian,hat,re-annotations,497ed88423bac961adec75fc5dfd8ed4b35e12a833c2da09b19fd8b44311b1c5,13387.798844658317,74.24972559837879,68.94613043983597,4.233325481414795
194790,Fason estrawòdinè po bèt yo rele konkonm lanmè a fèt,"Konkonm lanmè a se yon bèt k ap viv nan fon lanmè ak sou resif koray yo. Po yo kapab vin tankou yon bagay ki gen yon seri grenn, douk oswa menm pikan. Kò l tèlman fleksib, li kapab vin mou tankou pat moun fè pen oswa li kapab vin di tankou yon bout bwa nan kèk minit sèlman oubyen menm nan kèk segonn. Kapasite sa a konkonm lanmè a genyen an pèmèt li glise kò l nan ti espas li jwenn nan resif yo epi li fè kò l vin di yon fason pou bèt ki bezwen manje l pa ka rale l soti. Kapasite sa a konkonm lanmè a genyen an soti nan fason estrawòdinè po l fèt.

Fè yon ti reflechi: Po konkonm lanmè a kapab vin twa fason. Li ka vin di, li ka vin plizoumwen di e l ka vin mou. Pou konkonm lanmè a ka chanje de yon etap ak yon lòt etap konsa, se swa li konekte oswa dekonekte yon seri ti eleman nan po l ki rele fib. Konsa, pou l ka fè po l vin di oswa mou, li sèvi ak diferan pwoteyin nan kò l.

Diferan pwoteyin ki fè po l vin di a fòme plizyè ti pon oswa plizyè ti chenn ant fib yo ak tisi li gen nan kò l yo, sa ki pèmèt po a vin pi di. E diferan lòt pwoteyin ki fè po l vin mou an dekonekte fib ki nan po l yo, sa ki pèmèt po a vin pi mou. Po konkonm lanmè a kapab vin tèlman mou, yon moun ka panse se fonn l ap fonn tankou glas.

Syantifik yo ap eseye fè yon seri materyo ki kapab gen menm kapasite ak po konkonm lanmè a. Youn nan objektif yo genyen se rive fabrike plizyè sikui elektrik byen solid, yon fason pou yo ka enstale sikui yo nan sèvo moun y ap opere, men ki kapab vin mou nan tèt la apre operasyon an fin fèt. Si sikui elektrik yo gen kapasite sa, ap gen plis posibilite pou yo rive reyisi operasyon an.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,2580.266689950699,58.7496445529985,68.34375883789595,4.224550247192383
58000,Pozisyon an V papiyon yo rele Pyerid delarav la pran,"Anvan yon papiyon vole, li bezwen chalè solèy la pou l kapab chofe mis li yo ki pèmèt li vole. Men, lè syèl la kouvri ak nyaj, papiyon yo rele Pyerid delarav la gentan vole anvan menm lòt kalite papiyon yo vole. Ki sa k fè li gen avantaj sa a sou lòt yo?

Fè yon ti reflechi: Gen anpil papiyon, anvan yo vole, se swa yo ret nan solèy la avèk zèl yo fèmen oswa yo ret nan solèy la avèk zèl yo ouvri byen gran. Epoutan, Pyerid delarav la fè zèl li yo pran fòm yon V. Rechèch yo fè montre papiyon sa a, lè l ap chofe kò l, pou l ka fè sa pi vit, li mete zèl li yo nan yon pozisyon ki bay yon ang 17 degre, sa ki ba l fòm yon V. Pozisyon sa a li pran an pèmèt reyon solèy yo frape kò l dirèkteman, sa ki pèmèt mis li yo chofe pi vit.

Syantifik yo ki nan inivèsite Exeter, ann Angletè, t ap analize pou yo wè si yo te kapab fè pano yo ki kapte enèji solèy la vin pi efikas si yo ta kopye sou papiyon sa a ki pran fòm V a. Nan analiz yo fè yo, yo vin dekouvri kantite enèji pano yo pwodui te vin ogmante prèske a senkant pousan pi plis.

Moun k ap fè rechèch yo remake tou, do zèl papiyon an gen kapasite pou l reflete reyon solèy yo anpil. Toutpandan y ap kopye sou fòm zèl papiyon ki pran fòm V a ak kapasite zèl li genyen pou l reflete reyon solèy yo, syantifik yo rive fabrike pano solèy ki pi lejè e ki pi efikas. Rezilta rechèch sa yo pouse pwofesè Richard ffrench-Constant, yon manm nan ekip ki t ap fè rechèch yo di papiyon Pyerid delarav la se “yon espè nan kapte enèji solèy la.” Sa vle di fason li fèt pou l absòbe enèji solèy la vrèman efikas.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,10250.313329760336,61.85485972370476,66.6812307532728,4.199923515319824
110778,Ki jan Ayisyen reponn lè yo pa konn repons yon devinèt?,"Nan kilti Ayisyen, lè yo pa konn repons yon devinèt yo di: ""Mwen bwè pwa"". ""Mwen bwè pwa"" se yon fason pou yo di yo ""pa konnen repons lan"".",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,1348.9725182246946,132.8018700080164,66.42262718672744,4.196037769317627
32996,Ki kapital Ayiti?,"Pòtoprens se kapital ak vil ki gen plis moun nan Ayiti. Li sitiye sou kòt lwès peyi a, sou bò gòl la Gonâv. Vil la te fonde an 1749, e depi lè sa a, li tounen yon sant enpòtan pou politik, ekonomi, ak kilti an Ayiti. Pòtoprens gen bèl konstriksyon tankou Palè Nasyonal ak Katedral.  Zòn nan tou gen bèl plaj ak mòn ki ofri yon bèl vi. Pòtoprens se yon vil ki gen anpil istwa, tradisyon, ak kilti, e li jwe yon wòl enpòtan nan lavi nasyonal Ayiti.",Haitian,hat,original-annotations,f39950600e6e830cb826e3dcedf180d837574f5a1a46b2574b9b19534c85f20d,13387.798844658317,68.73116084109783,66.2287565461353,4.193114757537842
16768,Ki sa lèzòm fè pou redui polisyon ki gen nan lè a?,"Gouvènman yo kontinye ap fè presyon sou konpayi yo pou yo redui polisyon ki gen nan lè a. Epitou, syantifik yo kontinye dekouvri nouvo fason pou yo redui polisyon ki nan lè a. Pa egzanp, youn nan fason yo fè sa, se lè yo sèvi ak bakteri pou fè bagay ki kontamine vin tounen pwodui ki pa danjere. Epitou, moun ki fè rechèch yo konseye moun yo pou yo mache oswa pou yo monte bisiklèt olye pou yo kondui, epi chèche fason pou yo itilize mwens enèji lakay yo.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,470.22513639868464,79.461320340757,62.85548146127084,4.140838146209717
32751,Likid glise pwason yo rele miksin nan bay la,"Sa gen lontan depi syantifik yo enterese nan likid glise pwason yo rele miksin nan bay la. Poukisa yo enterese nan li konsa? Se paske yo di likid glise sa a se “bagay ki pi soup ki fèt ak pwodui natirèl ki egziste.”

Fè yon ti reflechi: Miksin nan se yon pwason ki sanble ak kong e li viv byen fon nan lanmè. Lè lòt pwason eseye manje miksin nan, li bay yon likid glise. Likid sa a se yon melanj plizyè milye pwoteyin. Lè tout diferan pwoteyin sa yo melanje ak dlo, li fòme yon likid glise ki epè toutotou miksin nan. Likid glise sa a bloke gòjèt lòt bèt k ap eseye manje l la ki fè l vin pa ka respire, konsa lòt bèt la kouri kite l.

Likid glise miksin nan bay la enteresan anpil. Chak branch pwoteyin li gen ladan l piti anpil, anfèt yo san fwa pi piti pase yon branch cheve ki sou tèt yon moun e chak branch pwoteyin sa yo gen dis fwa plis fòs pase naylonn. Lè likid sa a melanje ak dlo lanmè, likid la ak pwoteyin ki ladan l yo vin tankou yon gwo nas. Li gen kapasite pou l kenbe yon kantite dlo ki 26 000 fwa pi lou pase l. Anfèt, likid glise sa a se prèske san pousan dlo li ye!

Syantifik yo pa rive fè yon jèl ki tankou likid glise miksin nan bay la. Men sa yon moun k ap fè rechèch di: “Fason l rive fè jèl li a, yon fason ki natirèl, konplike anpil.” Men, syantifik yo ta renmen sèvi ak bakteri pou yo fè branch pwoteyin menm jan an nan objektif pou yo fè yon pwodui ki pa lou, ki pa chire fasil, ki elastik e ki dekonpoze nan lanati. Yo ka itilize branch oswa fil pwoteyin sa yo nan endistri pou yo fè materyèl tankou twal oswa materyèl yo itilize nan domèn medikal. Anfèt, gen plizyè fason yo ka sèvi ak jèl sa a si syantifik yo reyisi imite likid glise miksin nan bay la.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,11764.38820199334,56.750357550279006,60.74340148009402,4.106658458709717
29838,Likid glise kalmason yo bay la,"Sa gen lontan depi chirijyen yo rann yo kont yo bezwen yon lakòl yo kapab sèvi avè l nan domèn medikal pou ede ògàn yo geri. Anpil nan lakòl ki genyen jodi a pa ka sèvi anndan kò moun. Se pwazon yo ye pou kò a, epitou yo vin rèd lè yo sèch, donk yo pa ret kole ak pati nan kò a ki mouye yo. Apre syantifik yo fin etidye likid glise kalmason yo bay laa, yo vin jwenn yon fason pou yo rezoud pwoblèm sa yo.

Fè yon ti reflechi: Lè kalmason an santi l an danje, li bay yon likid glise ki tankou yon lakòl ki fò ase pou kole bèt la sou yon fèy pyebwa ki mouye. Sa pwoteje kalmason an toutpandan li toujou gen kapasite pou l fè mouvman ak kò l.

Moun k ap fè rechèch yo egzamine likid glise sa a e yo wè gen plizyè rezon ki fè l ka sèvi kòm yon lakòl natirèl. Pa egzanp, nonsèlman likid glise a gen yon pwodui ladan l ki fè de bagay kole youn ak lòt, men tou, li gen kapasite pou l rale lòt bagay sou li. Likid sa a antre anndan kèlkeswa sa kalmason an kole avè l la e lè yo rale l, li tankou yon elastik. Lefètke syantifik yo fè yon likid ki tankou likid glise kalmason an bay la, yo rive fè yon lakòl ki pi fò pase tout lòt lakòl ki deja egziste pou kole yon ògàn nan kò moun. Syantifik yo di ‘menm jan pati nan kò a ki rele katilaj la byen kole de zo ansanm, se konsa lakòl sa a byen kole ògàn yo’.

Espè yo panse lakòl sa a ka vin youn nan zouti tout chirijyen ta dwe genyen, konsa yo pa t ap bezwen koud ògàn yo ankò. Yo ka sèvi ak lakòl sa a pou yo repare katilaj oswa pou yo kole aparèy medikal anndan kò moun. Yo deja fè tès ak lakòl sa a ki bay bon rezilta pou yo repare yon twou nan kè yon kochon e pou yo repare yon twou nan fwa yon rat.

Souvan, syantifik yo jwenn bonjan solisyon pou pwoblèm yo rankontre lè yo etidye bagay natirèl ki toutotou nou. Men sa Donald Ingber, direktè enstiti ki fè lakòl atifisyèl sa a, di: “Nou jis bezwen konnen ki kote pou n chèche bon ide yo epi rive rekonèt yo lè n jwenn yo.”",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,14253.942560737138,52.98871387704927,59.00625141446982,4.077643394470215
36777,Kisa ki ka lakoz yon moun fè depresyon?,"Selon OMS, gen plizyè rezon ki ka fè yon moun fè depresyon. Se kapab fason lòt moun aji avèk moun nan, presyon ki fèt sou lespri l ak kèk bagay ki gen rapò ak reyaksyon k ap fèt nan kò l.

Bagay ki gen rapò ak reyaksyon k ap fèt nan kò yo. Se kapab yon pwoblèm moun nan eritye nan fanmi l. Petèt se kapab yon pwoblèm ki gen rapò ak aktivite chimik ki gen nan sèvo yon moun. Lòt bagay fizik ki ka fè yon moun fè depresyon se maladi kè, chanjman nan kantite òmòn moun nan gen nan kò l e si l fè eksè nan yon seri pwodui, sa ka fè swa moun nan vin fè depresyon, swa depresyon an vin pi grav.

Strès. Se vre yon ti kantite strès ka bon, men si yon jèn toujou anba strès oubyen li gen yon strès ki twòp pou li, sa ka gen move efè sou kò l ak sante mantal li. Pafwa, sa ka menm fè yon jèn ki deja gen tandans fè depresyon vin tonbe nan pwoblèm sa a. Apre sa, moun toujou pa fin konn rezon ki fè jèn yo fè depresyon e plizyè rezon ka mete ansanm, jan nou te wè sa pi wo a.

Gen kèk bagay ki ka lakòz yon jèn strese e yo ka fè l fè depresyon, tankou si paran l divòse oubyen separe, si yon moun li renmen mouri, si yo fè vyolans sou li oswa yo fè abi seksyèl sou li, si l fè yon gwo aksidan, si l malad oswa si l gen difikilte pou l aprann lekòl, sitou si l santi yo mete l sou kote poutèt sa. Yon lòt bagay ki ka lakòz li strese, se lè paran l ap tann pou l fè plis pase sa l ka fè, petèt nan rezilta l bay lekòl. Gen lòt bagay ki ka fè sa tou, pa egzanp, lè lòt elèv yo ba l brimad, lè l pa fin konnen sa l pral fè demen, lè gen yon paran l ki fè depresyon e ki sispann ba l afeksyon ak atansyon epi lè l pa janm konn ki jan paran l pral reyaji. Ki sa k ka ede yon jèn si l tonbe nan depresyon akoz sitiyasyon sa yo?",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,771.8493633744489,52.6007264706662,55.58740982974379,4.017956733703613
108843,LESON 2: POUKISA POU N ANSEYE FINANS?,"An 1990, Mayko te vin responsab anpi papa l la e, an reyalite, li te fè yon pi bon travay pase papa l. Nou youn te konn wè lòt youn ou de fwa pa ane sou tèren gòlf la. Li menm ak madanm li pi rich pase sa w ta ka imajine. Anpi papa rich la te nan men yon bon moun, e kounye a Mayko ap prepare pitit gason l lan pou l pran plas li menm jan papa l te prepare nou pou sa. An 1994, mwen te pran retrèt a 47 an, e madanm mwen Kim te gen 37 an. Pran retrèt pa vle di sispann travay. Pou nou, sa vle di, sof si gen gwo chanjman sanzatann ki fèt, nou ka chwazi travay oswa pa travay, e richès nou ap grandi otomatikman, toujou pi wo ke nivo enflasyon. Aktif nou yo anpil ase pou yo ogmante poukont yo. Se tankou lè w plante yon pyebwa. Ou fè plizyè ane ap wouze l, epi yon jou li pa bezwen w wouze l ankò. Rasin li yo antre fon ase nan tè. Epi, pyebwa a pèmèt ou jwenn lonbraj ki fè w plezi. Mayko chwazi kontinye dirije anpi a, epi m te chwazi pran retrèt. Chak fwa m ap pale ak yon gwoup moun, yo souvan mande m ki sa m konseye yo fè. ""Kijan pou m kòmanse?"" ""Èske gen yon liv ou t ap rekòmande?"" ""Kisa m dwe fè pou m prepare pitit mwen?"" ""Ki sekrè ou genyen ki fè w reyisi?"" ""Kijan pou m fè milyon?"" Chak fwa m tande youn nan kesyon sa yo, mwen sonje istwa ki vin apre a: Biznismann ki pi rich yo An 1923, gen yon gwoup pi gwo lidè ak biznismann ki pi rich yo ki te reyini nan otèl Edgewater Beach nan Chicago. Pami yo te gen Charles Schwab, chèf pi gwo konpayi asye prive a, Samuel Insull, prezidan pi gwo antrepriz sèvis piblik nan monn nan, Howard Hopson, chèf pi gwo konpayi gaz la, Ivar Kreuger, prezidan International Match Co. a, youn nan pi gwo konpayi nan monn nan alepòk, Leon Frazier, prezidan Bank of International Settlements lan, Richard Whitney, prezidan New York Stock Exchange lan, Arthur Cotton ak Jesse Livermore, de nan pi gwo achtè aksyon bousye, ak Albert Fall, yon manm nan kabinè Prezidan Harding. Vennsenkan apre, gen nèf nan gwo potanta sa yo ki te fini lavi yo fason ki vin apre a: Schwab te mouri san senkòb apre l te fin pase senkan ap prete lajan pou l viv. Insull te mouri san senkòb nan yon peyi etranje, epi Kreuger ak Koton te mouri san senkòb tou. Hopson te vin fou. Whitney ak Albert Fall te fè prizon, e Fraser ak Livermore te touye tèt yo. M pa kwè gen yon moun ki ka di sa k te vrèman rive mesye sa yo. Si w byen gade dat la, 1923, se te jis anvan gwo aksidan mache bousye 1929 la ak peryòd Gwo Depresyon an, yon epòk m sispèk ki te gen gwo enpak sou mesye sa yo ak vi yo. Men pwen an: Jodi a n ap viv nan epòk kote y ap fè chanjman ki pi gwo, pi rapid pase sa mesye sa yo te fè. Mwen sispèk nan ane k ap vini yo pral gen anpil eksplozyon ak resesyon k ap nan menm nivo monte desann mesye yo te fè fas la. M enkyè dèske gen twòp moun ki konsantre sou lajan olye yo konsantre sou pi gwo richès yo genyen an ki se edikasyon yo. Si yo prepare pou montre yo fleksib, pou yo gen yon lespri ouvè e pou yo aprann, y ap vin pi rich toujou malgre chanjman difisil yo. Si yo panse lajan pral rezoud pwoblèm yo, yo pral gen gwo pwoblèm. Se entèlijans ki rezoud pwoblèm e ki pwodui lajan. Lajan san entèlijans finansyè se lajan k ap fini byen vit. Pifò moun pa rive konprann nan lavi a, se pa ki kantite lajan w fè, men se ki kantite lajan w ekonomize. Nou tout konn tande istwa moun ki te pòv ki vin genyen nan loto, ki vin rich toudenkou, epi apre sa ki vin pòv ankò. Yo genyen plizyè milyon, sepandan, byen vit yo tounen vin menm jan yo te kòmanse a. Oswa n konn tande istwa atlèt pwofesyonèl yo, ki rive fè plizyè milyon a 24 an, men, ki vin ap dòmi anba pon 10 an annapre. Mwen sonje istwa yon jèn jwè baskètbòl ki te gen plizyè milyon dola sa gen ennan. Jodi a, a sèlman 29 an, li fè konnen zanmi l yo, avoka l la ak kontab li a te vòlè lajan l epi l te oblije al travay nan yon kawach pou yon ti salè minimòm. Yo te revoke l nan kawach la paske l pa t vle retire bag li genyen nan chanpyona a pandan l t ap siye machin yo. Istwa l la te parèt nan premye paj jounal nasyonal yo e l te fè apèl nan tribinal poutèt yo te revoke l, paske l te di se akoz pwoblèm li yo ak diskriminasyon. Li te fè konnen tout sa l te rete se bag li a, epi si yo ta pran l nan men l, l ap tou mouri. M konn anpil moun ki te vin milyonè sanzatann. Epi, byenke m kontan dèske gen kèk moun ki vin pi rich toujou, mwen fè yo konnen rive yon lè, se pa ki kantite lajan w fè. Men, se ki kantite lajan w kenbe, epi pandan konbyen jenerasyon w kenbe l. Donk, lè moun yo mande m: ""Ki kote pou m kòmanse?"" Oswa: ""Di m ki jan pou m vin rich rapid"", byen souvan, yo desi lè yo tande repons mwen bay. Mwen annik di yo sa papa rich mwen an te di m lè m te timoun. ""Si w vle vin rich, ou bezwen aprann edikasyon finansye."" Ide sa a te konn sonnen nan tèt mwen chak fwa nou te ansanm. Jan m te di sa, papa m ki te enstwi a te met aksan sou enpòtans pou li yon seri liv, alòske papa rich mwen an te met aksan sou enpòtans pou m vin maton nan konesans finansye. Si w vle konstwi yon gwo gwo bilding, premye bagay pou w fè se fouye yon sòl byen fon epi fè yon fondasyon ki byen solid. Si w vle bati yon kay nan katye a, tout sa w bezwen fè se koule yon makadanm ki mezire sis pous. Nan efò y ap fè pou yo vin rich, pifò moun ap eseye konstwi yon gwo bilding sou yon sòl sis pous. Sistèm eskolè nou an, yo te kreye pandan epòk ki rele Laj Agrè a, toujou kwè nan kay ki pa gen fondasyon. Sòl ki fèt an tè bati yo toujou alamòd. Konsa, timoun yo gradye nan lekòl san yo pa gen okenn fondasyon finansye. Yon jou, toutpandan yo pa ka dòmi epi yo chaje ak dèt nan katye yo rete a, pou yo viv sa yo rele rèv ameriken a, yo deside sa k solisyon pwoblèm finansyè yo genyen an se chèche vin rich byen vit. Epi yo kòmanse konstwi gratsyèl la. Konstriksyon an fèt rapid, epi byen vit, olye pou se Empire State Building yo konstwi, nou gen Bilding Panche Katye a. Nwit blanch yo rekòmanse. Kanta pou Mayko avè m, lè nou te vin gran, toude chwa nou yo te reyalizab paske yo te aprann nou pou n bati yon baz finansye ki solid pandan nou te timoun toujou. Petèt kontablite se sijè ki pi raz e ki pi annwiyan nan monn nan, men, si w vle vin rich pi devan, se kapab sijè ki pi enpòtan an. Pou papa rich, kesyon an se te ki jan pou l pran yon sijè ki raz e ki annwiyan epi pou l anseye timoun sijè sa a. Repons li te jwenn nan se te rann sijè a senp lè l sèvi ak foto pou l anseye l. Papa rich mwen an te fouye yon Rich yo chèche gen Aktif. Pòv yo ak klas mwayèn nan chèche gen Pasif yo panse ki se Aktif. fondasyon finansye ki byen solid pou mwen ak Mayko. Piske n te timoun, li te kreye yon fason byen senp pou l anseye nou. Pandan plizyè ane, li te konn sèlman desine yon seri foto epi di yon tikras mo. Mayko avè m te konprann desen senp yo, jagon an, Cash-Flow (mouvman lajan), epi, nan ane ki te vin apre yo, papa rich te kòmanse ajoute chif. Jodi a, Mayko rive metrize yon seri analiz kontab ki pi konplike e ki pi sofistike lontan, paske l te dwe fè sa pou l te ka dirije anpi li a. Mwen pa sofistike menm jan an paske anpi m nan pi piti, menmsi nou soti nan menm fondasyon senp lan. Nan paj sa yo, m ap montre w menm desen byen senp papa Mayko te kreye pou nou yo. Byenke yo se bagay debaz, desen sa yo te kontribye nan gide de ti gason pou yo rive konstwi yon seri gwo kantite richès sou yon fondasyon ki solid e ki pwofon. Règ nimewo 1: Ou dwe konn diferans ki genyen ant yon aktif ak yon pasif, epi achte aktif. Si w vle vin rich, se tout sa w bezwen konnen. Sa se règ nimewo en an. Se sèl règ la. Sa ka parèt san sans paske l twò senp, men, pifò moun pa gen okenn ide sou jan règ sa a pwofon. Pifò moun gen gwo pwoblèm finansyè paske yo pa konn diferans ki genyen ant yon aktif ak yon pasif. papa rich di: ""Moun rich yo chèche gen aktif. Moun ki pòv ak moun klas mwayèn yo rasanble yon seri pasif yo panse ki se aktif. Lè papa rich t ap eksplike mwen ak Mayko sa, nou te panse l t ap jwe. Nou kanpe la, prèske adolesan, e nou t ap tann sekrè pou moun vin rich la, epi, se repons sa a li te bay. Sa te tèlman senp, nou te fè yon bon ti tan kanpe pou n reflechi sou sa. Mayko te mande: ""Ki sa yon aktif ye?"" Papa rich te di: ""Pa enkyete w pou sa kounye a. Jis tann ide a vin pi klè pou ou. Si w ka konprann senplisite a, lavi w ap gen yon plan e sa ap fasil pou ou nan domèn finansye. Li senp. Se sa k fè ide a te manke"". Mwen te mande l: ""Ou vle di, tout sa n bezwen konnen se kisa yon aktif ye, chèche genyen yo, epi n ap vin rich?"" Papa rich te souke tèt li. ""Sa byen senp."" Mwen te mande l: ""Si sa senp konsa, ki jan fè tout moun pa vin rich?"" Papa rich te souri. ""Paske moun yo pa konn diferans ki genyen ant yon aktif ak yon pasif."" Mwen sonje m te mande: “Ki jan granmoun yo fè egare konsa? Si sa senp konsa, si sa enpòtan konsa, pouki tout moun pa vle chèche konnen l?"" Sa te pran papa rich kèk minit sèlman pou l eksplike kisa aktif ak pasif ye. Antanke yon granmoun, li difisil pou m esplike lòt granmoun sa. Yo pa rive sène senplisite ki gen nan ide sa a paske yo te edike yon lòt fason. Se lòt pwofesyonèl edike ki te anseye yo, tankou bankye yo, kontab yo, ajan imobilye yo, planifikatè finansye yo, eksetera. Pwoblèm nan kòmanse lè n mande granmoun yo bliye sa yo te aprann, oswa pou yo vintimoun ankò. Yon granmoun ki entèlijan souvan panse sa rabesan pou n analize definisyon ki senp yo. Papa rich te kwè nan prensip KISS la—Keep It Simple, Stupid (oswa Keep It Super Simple ki vle di Di l yon fason ki senp, fasil pou konprann)—konsa, li te fè l vin senp pou nou, e sa te fè baz finansye nou an solid. Donk, ki sa k lakòz konfizyon an? Ki jan yon bagay ki tèlman senp fè lakoz konfizyon konsa? Pouki pou yon moun ta achte yon aktif alòske anreyalite se yon pasif li te ye? Nou jwenn repons lan nan edikasyon debaz la. Nou konsantre sou mo ""alfabetizasyon"", men pa sou ""alfabetizasyon finansye"". Se pa mo yo k ap defini si yon bagay se aktif oswa pasif. An reyalite, si w vrèman vle nan konfizyon, fè yon ti gade mo ""aktif ak mo ""pasif"" oswa ""liability"" nan Yon aktif mete lajan nan pòch mwen.Yon pasif retire lajan nan pòch mwen. diksyonè. Mwen konnen definisyon an ka sonnen byen nan zòrèy yon kontab ki fòme, men, pou moun klas mwayèn nan, li pa gen okenn sans. Men, byen souvan, nou menm ki granmoun, nou konn twò fyè pou n di yon bagay pa gen sans. Men, papa rich te di nou: “Sa k defini yon aktif se pa mo yo, men se chif yo. Epi, si nou pa ka li chif yo, nou pap ka fè diferans ant yon aktif ak yon twou nan tè a."" papa rich te di: ""Nan kontablite, se pa chif yo ki konte, men se sa chif yo aprann nou an. Se menm jan ak mo yo. Se pa mo yo ki enpòtan, men, se istwa mo yo ap rakonte w la.” ""Si n vle vin rich, nou dwe li epi konprann chif yo."" Si m te tande sa yon sèl fwa, konnen papa rich te di m sa mil fwa. Epi m te konn tande: ""Moun rich yo chèche vin gen aktif, epi moun pòv yo ak klas mwayèn nan chèche vin gen pasif."" Men ki jan pou w fè diferans ant yon aktif ak yon pasif. Pifò kontab ak pwofesyonèl nan kesyon finans pa dakò ak definisyon yo, men, desen senp sa yo se te kòmansman yon fondasyon finansyè ki solid pou de jèn tigason.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,1102.2268841199095,51.098391213425685,51.50547232489716,3.941688060760498
443, ISTWA TAKS AK POUVWA SOSYETE ANONIM YO,"Mwen sonje lè m te lekòl yo te konn rakonte m istwa Wobendèbwa ak zanmi l yo. Pwofesè m nan te di se yon bèl istwa ki pale de yon ewo womantik ki t ap vòlè kòb moun ki rich yo pou l separe bay pòv yo. Papa rich mwen an pa t konsidere Wobendèbwa kòm yon ewo. Li te konsidere Wobendèbwa kòm yon vòlè. Wobendèbwa ka gen lontan depi l mouri, men disip li yo toujou la. Mwen souvan tande moun k ap di ''poukisa moun ki rich yo pa peye pou tèl bagay? ''oswa ''moun ki rich yo ta dwe peye plis taks epi bay pòv yo kòb sa. '' Se ilizyon Wobendèbwa sa: pran lajan moun ki rich yo bay pòv yo, ki fè pòv yo ak klas mwayèn nan soufri plis. Rezon ki fè yo takse klas mwayèn nan wo konsa se akoz konsepsyon Wobendèbwa a. Reyalite a sèke yo pa takse moun ki rich yo. Se klas mwayèn nan, sitou moun edike k ap touche plis kòb yo ki peye pou pòv yo. Yon lòt fwa ankò, pou nou pi byen konprann jan bagay yo fèt, nou dwe egzamine istwa taks. Byenke papa byen edike m nan te yon ekspè nan istwa edikasyon, papa rich mwen an te vin tounen yon ekspè nan istwa taks. Papa rich te eksplike mwen menm ak Mayko okòmansman, moun pa t konn peye taks ann Angletè ak ann Amerik. Pafwa, moun te konn peye taks pandan yon titan pou yo te ka soutni gè yo. Wa a oswa prezidan an te konn fè yon deklarasyon epi l te konn mande tout moun pou yo bay patisipasyon pa yo. Yo te egzije taks nan Grann Bretay pandan gè kont Napoleyon an soti 1799 rive 1816, epi ann Amerik pou soutni gè sivil la soti 1861 rive 1865. An 1874, Angletè te kòmanse pran lajan sou revni sitwayen l yo yon fason pèmanan. An 1913, Etazini te kòmanse pran lajan sou revni sitwayen l yo lè yo te kòmanse aplike sèzyèm amandman nan konstitisyon Etazini an. Pandan yon tan, ameriken yo pat vle peye taks. Se taks sou te ki te lakoz Tea Party nan pò Boston an, yon ensidan ki te deklannche gè revolisyon an. Sa te pran prèske 50 an pou Angletè ak Etazini fè moun yo aksepte ide peye taks sou revni yon fason pémanan. Sa dat istorik sa yo pa revele sèke okòmansman se sèlman moun rich yo yo te egzije toulede taks sa yo. Se sa papa rich te vle mwen menm ak Mayko konprann. Li te esplike yo te fè ide peye taks la vin popilè, epitou yo te fè pifò moun aksepte l lè yo te fè moun pòv ak klas mwayèn nan kwè yo vin ak kesyon taks la pou pini moun ki rich yo. Se konsa mas pèp la te vote lwa a, epi l te vin legal devan konstitisyon an. Byenke entansyon an se te pini rich yo, an reyalite se moun ki te vote l yo ki te peye sa, anpalan de pòv ak klas mwayèn nan. Papa rich te di “yon fwa gouvènman an te kòmanse goute lajan taks yo, li pat mande rete”. Mwen menm ak papa w diferan nèt. Li se yon biwokrat nan gouvènman an, e mwen se yon kapitalis. Yo pa peye nou ni evalye siksè nou sou menm baz. Yo peye l pou l ka depanse lajan epi pou l anboche moun. Plis li depanse e plis li anboche moun se plis òganizasyon l lan vin pi gwo. Nan gouvènman, yo respekte gwo òganizasyon. Yon lòt bò, nan òganizasyon m nan, mwens mwen anboche moun e mwens mwen depanse lajan, se plis envestisè yo respekte m. Se sak fè mwen pa dakò ak moun ki nan gouvènman yo. Objektif yo diferan ak pa pifò biznisman. Tank gouvènman an gen plis moun, se plis li bezwen lajan taks pou sipòte l. Papa m ki te fè gwo etid la te kwè ak tout kè l gouvènman an ta dwe ede moun yo. Li te renmen John F. Kennedy sitou ak ide Peace Corps la (Lame pou Lapè). Li te tèlman renmen ide a, li menm ak manman m te travay pou Peace Corps, yo te fòme volontè ki prale Malezi, Tayland, ak Filipin. Li te konn fè anpil efò pou te ka gen plis sibvansyon ak plis lajan nan bidjè a pou l te ka anboche plis moun ni nan travay li nan Depatman Edikasyon an ni nan Peace Corps la. Depi lè m te gen dizan, mwen te konn",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,5965.399510015626,46.90833200701749,50.47082972782916,3.9213955402374268
145091,Kapasite chen yo genyen pou yo pran sant,"Gen moun k ap fè rechèch ki fè konnen chen yo ka sèvi ak kapasite yo genyen pou yo pran sant lan, pou yo detekte laj lòt chen, pou yo wè si se yon mal oswa si se yon femèl ak fason lòt chen santi yo. Yo ka menm antrene chen pou yo detekte bonm ak dwòg. Lèzòm plis itilize je yo pou yo konnen sa k ap pase toutotou yo, men chen yo itilize kapasite yo genyen pou yo pran sant lan. Nan yon sans, yo sèvi ak nen yo pou yo konprann.

Fè yon ti reflechi: Kapasite chen yo genyen pou yo pran sant lan pi bon lontan pase pa nou an. Selon sa yon enstiti fè konnen (U.S. National Institute of Standards and Technology), yon chen “ka detekte sant yon seri bagay tou piti ki nan yon bagay ki konpoze ki gen plizyè sant. Se kòmsi yon moun ta gen kapasite pou l pran gou yon ka yon ti kiyè sik yo brase nan plizyè milye lit dlo”.

Sa k fè kapasite chen yo genyen pou pran sant lan pi bon pase pa nou an?

Nen chen yo mouye, sa fè l pi fasil pou yo pran sant tout ti bagay.

Chak twou nen chen yo la pou yon bagay diferan, youn se pou l respire, lòt la se pou l pran sant. Lè yon chen ap pran sant yon bagay, lè a antre tou dwat nan twou nen ki la pou pran sant lan.

Pati nan nen chen an ki la pou pran sant lan ka mezire 130 santimèt kare oubyen plis, tandiske pa lèzòm nan ka mezire sèlman 5 santimèt kare.

Selil ki pèmèt chen yo pran sant lan kapab rive jiska 50 fwa pi plis pase pa lèzòm.

Tout bagay sa yo fè yon chen gen kapasite pou l idantifye chak pati ki nan yon bagay ki gen plizyè sant. Pa egzanp, selon kèk espesyalis, nou ka pran sant yon soup, men chen an li menm ka detekte tout engredyan yo mete nan soup la.

",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,5409.990299309697,49.25256515251499,49.54657288331239,3.9029130935668945
165029,"Règ nimewo 1: Ou dwe konn diferans ki genyen ant yon aktif ak yon pasif, epi achte aktif.","Si w vle vin rich, se tout sa w bezwen konnen. Sa se règ nimewo en an. Se sèl règ la. Sa ka parèt san sans paske l twò senp, men, pifò moun pa gen okenn ide sou jan règ sa a pwofon. Pifò moun gen gwo pwoblèm finansyè paske yo pa konn diferans ki genyen ant yon aktif ak yon pasif. papa rich di: ""Moun rich yo chèche gen aktif. Moun ki pòv ak moun klas mwayèn yo rasanble yon seri pasif yo panse ki se aktif. Lè papa rich t ap eksplike mwen ak Mayko sa, nou te panse l t ap jwe. Nou kanpe la, prèske adolesan, e nou t ap tann sekrè pou moun vin rich la, epi, se repons sa a li te bay. Sa te tèlman senp, nou te fè yon bon ti tan kanpe pou n reflechi sou sa. Mayko te mande: ""Ki sa yon aktif ye?"" Papa rich te di: ""Pa enkyete w pou sa kounye a. Jis tann ide a vin pi klè pou ou. Si w ka konprann senplisite a, lavi w ap gen yon plan e sa ap fasil pou ou nan domèn finansye. Li senp. Se sa k fè ide a te manke"". Mwen te mande l: ""Ou vle di, tout sa n bezwen konnen se kisa yon aktif ye, chèche genyen yo, epi n ap vin rich?"" Papa rich te souke tèt li. ""Sa byen senp."" Mwen te mande l: ""Si sa senp konsa, ki jan fè tout moun pa vin rich?"" Papa rich te souri. ""Paske moun yo pa konn diferans ki genyen ant yon aktif ak yon pasif."" Mwen sonje m te mande: “Ki jan granmoun yo fè egare konsa? Si sa senp konsa, si sa enpòtan konsa, pouki tout moun pa vle chèche konnen l?"" Sa te pran papa rich kèk minit sèlman pou l eksplike kisa aktif ak pasif ye. Antanke yon granmoun, li difisil pou m esplike lòt granmoun sa. Yo pa rive sène senplisite ki gen nan ide sa a paske yo te edike yon lòt fason. Se lòt pwofesyonèl edike ki te anseye yo, tankou bankye yo, kontab yo, ajan imobilye yo, planifikatè finansye yo, eksetera. Pwoblèm nan kòmanse lè n mande granmoun yo bliye sa yo te aprann, oswa pou yo vintimoun ankò. Yon granmoun ki entèlijan souvan panse sa rabesan pou n analize definisyon ki senp yo. Papa rich te kwè nan prensip KISS la—Keep It Simple, Stupid (oswa Keep It Super Simple ki vle di Di l yon fason ki senp, fasil pou konprann)—konsa, li te fè l vin senp pou nou, e sa te fè baz finansye nou an solid. Donk, ki sa k lakòz konfizyon an? Ki jan yon bagay ki tèlman senp fè lakoz konfizyon konsa? Pouki pou yon moun ta achte yon aktif alòske anreyalite se yon pasif li te ye? Nou jwenn repons lan nan edikasyon debaz la. Nou konsantre sou mo ""alfabetizasyon"", men pa sou ""alfabetizasyon finansye"". Se pa mo yo k ap defini si yon bagay se aktif oswa pasif. An reyalite, si w vrèman vle nan konfizyon, fè yon ti gade mo ""aktif ak mo ""pasif"" oswa ""liability"" nan Yon aktif mete lajan nan pòch mwen.Yon pasif retire lajan nan pòch mwen. diksyonè. Mwen konnen definisyon an ka sonnen byen nan zòrèy yon kontab ki fòme, men, pou moun klas mwayèn nan, li pa gen okenn sans. Men, byen souvan, nou menm ki granmoun, nou konn twò fyè pou n di yon bagay pa gen sans. Men, papa rich te di nou: “Sa k defini yon aktif se pa mo yo, men se chif yo. Epi, si nou pa ka li chif yo, nou pap ka fè diferans ant yon aktif ak yon twou nan tè a."" papa rich te di: ""Nan kontablite, se pa chif yo ki konte, men se sa chif yo aprann nou an. Se menm jan ak mo yo. Se pa mo yo ki enpòtan, men, se istwa mo yo ap rakonte w la.” ""Si n vle vin rich, nou dwe li epi konprann chif yo."" Si m te tande sa yon sèl fwa, konnen papa rich te di m sa mil fwa. Epi m te konn tande: ""Moun rich yo chèche vin gen aktif, epi moun pòv yo ak klas mwayèn nan chèche vin gen pasif."" Men ki jan pou w fè diferans ant yon aktif ak yon pasif. Pifò kontab ak pwofesyonèl nan kesyon finans pa dakò ak definisyon yo, men, desen senp sa yo se te kòmansman yon fondasyon finansyè ki solid pou de jèn tigason.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,392.7722334077727,51.449199922461965,49.29029723613646,3.8977272510528564
75409,"Fraz 1: Lòd pou pwototip te fèt nan mwa desanm 1930 ak twa konpayi: Renault, Citroën ak Brandt. Fraz 2: Lòd pou pwototip te fèt pa twa konpayi nan mwa desanm 1930: Renault, Citroën ak Brandt. Kesyon: Èske Fraz 1 ak Fraz 2 eksprime menm sans? Wi oswa Non?",Wi,Haitian,hat,re-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,46.9504803732864,33808.44300078493,49.125625742867065,3.894380807876587
38329,Ki jan liv papa rich papa pov Robert Kiyosaki a kòmanse?,"Men ki jan entwodiksyon li ""Papa rich, Papa pòv"" Robert Kiyosaki te ekri a kòmanse: Mwen te gen de papa, youn ki rich ak youn ki pòv. Youn te edike e li te entèlijan anpil. Li te gen yon Doktora e li te fè yon etid ki dire katran nan mwens ke dezan. Apre sa, li t ale nan inivèsite Stanford, inivèsite Chicago, ak inivèsite Northwestern pou fè etid avanse li yo, tout se bous detid ki te peye yo nèt. Lòt papa a pa t janm fini klas 8yèm ane. Toude mesye yo te reyisi nan karyè yo, yo te travay di tout lavi yo. toude te gen gwo revni. Men, youn te toujou gen pwoblèm lajan. Lòt la t ap vin youn nan moun ki pi rich nan Awayi. Youn te mouri kite plizyè dizèn milyon dola pou fanmi l, òganizasyon charite ak legliz li a. Lòt la te kite dèt pou pitit peye. Toude mesye yo te fò, enpresyonan, e enfliyan. Toude mesye yo te ban m konsèy, men yo pa t konseye menm bagay. toude mesye yo te kwè anpil nan edikasyon, men yo pa t rekòmande menm pwogram.
Si mwen te gen yon sèl papa, mwen t ap oblije aksepte oswa rejte konsèy li yo. Piske m te gen de papa, sa te ban m posiblite chwazi ant de opinyon diferan: opinyon yon mesye rich ak opinyon yon mesye pòv. Olye pou m te senpleman aksepte oswa rejte youn oswa lòt, mwen te twouve m ap reflechi plis, konpare, epi chwazi pwòp opinyon pa m annapre. Pwoblèm nan se paske mesye rich la pa t ko rich, e pòv la pa t ko pòv. toude te fèk kòmanse karyè yo, epi toude te gen pwoblèm lajan ak pwoblèm nan fanmi yo. Men, yo te gen opinyon ki trè diferan sou lajan. Pa egzanp, yon papa te ka di, ""Lanmou pou lajan se rasin tout sa ki mal."" Lòt la te ka di: ""Povrete se rasin tout sa ki mal."" Antanke jèn gason, genyen de papa fò k ap enfliyanse m te difisil. Mwen te vle vin yon bon pitit gason epi koute, men de papa yo pa t di menm bagay. Diferans nan opinyon yo, patikilyèman sou lajan, te tèlman gwo mwen te vin anvi konnen e sa te enteresan. Mwen te kòmanse reflechi pandan lontan sou sa yo chak t ap di. M te pase anpil nan tan poukont mwen ap reflechi, poze tèt mwen kesyon tankou, ""Poukisa l di sa?"" E apre m poze menm kesyon an sou deklarasyon lòt papa a. Li te ka pi fasil pou w senpleman di, “Wi, li gen rezon. Mwen dakò ak sa."" Oswa tou senpleman rejte opinyon an lè w di: “Granmoun sa pa konn sa l ap di a”. Olye de sa, lefètke m te gen de papa m te renmen, sa te fòse m reflechi epi alafen chwazi yon fason pou m panse pou tèt mwen. Kòm yon pwosesis, chwazi pou tèt mwen te vin gen plis valè alalong pase senpleman aksepte oswa rejte yon opinyon. Youn nan rezon ki fè moun rich yo vin pi rich, moun pòv yo vin pi pòv, e klas mwayèn nan ap batay ak dèt se paske se lakay yo fè edikasyon finansye, se pa nan lekòl. Pifò nan nou aprann lajan nan men paran nou. Kidonk, kisa paran pòv yo ka di pitit yo sou lajan? Yo senpleman di, ""Rete lekòl epi etidye anpil."" Timoun nan ka gradye ak gwo mwayèn, men li soti ak yon plan finansye, ak yon mantalite moun pòv. Malerezman, yo pa bay edikasyon finansye nan lekòl yo. Lekòl yo konsantre sou konpetans eskolè ak pwofesyonèl, men se pa sou konpetans finansye. Sa eksplike kòman bankye, doktè, ak kontab entèlijan ki te fè gwo mwayèn ka gen pwoblèm lajan pandan tout vi yo. Dèt nasyonal nou an ki men wotè se sitou akoz politisyen ak ofisyèl nan gouvènman ki fè gwo etid, k ap pran desizyon finansye ak tikras oswa san okenn fòmasyon nan domèn finansye. Jodi a mwen souvan mande ki sa ki pral rive talè konsa, lè nou pral gen plizyè milyon moun ki bezwen asistans finansye ak medikal. Yo pral depann de fanmi yo oswa gouvènman an pou sipò finansye. Kisa ki pral rive lè Asirans Maladi ak Sekirite Sosyal pa gen lajan? Kijan yon nasyon pral fè siviv si yo kontinye kite paran yo fè edikasyon finansye timoun yo, kote pifò ladan yo deja pòv oswa yo pral pòv? Piske mwen te gen de papa ki enfliyan, mwen te aprann nan men yo toulede. Mwen te oblije reflechi sou konsèy chak papa m yo, e lè m te fè sa, mwen te vin byen konprann pouvwa ak efè panse yon moun gen sou lavi l. Pa egzanp, youn nan papa yo te gen abitid di: “Mwen pa ka peye l.” Lòt papa a te entèdi nou itilize mo sa yo. Li te ensiste pou nou mande, ""Kijan m ka peye l?"" Youn se yon afimasyon, e lòt la se yon kesyon. Youn lakoz ou kouri pou pwoblèm nan, epi lòt la fòse w reflechi. Papa m ki t ap vin rich talè konsa a te eksplike m otomatikman ou di ekspresyon ""Mwen pa ka peye l,"" sèvo w sispann travay. Lè w poze kesyon ""Kijan mwen ka peye l?"" Se sèvo w ou mete nan travay. Li pa t vle di ke ou ta dwe achte tout sa w vle. Li te fanatik sou kesyon fè egzèsis ak lespri w, ki se òdinatè ki pi pisan nan mond lan. Li ta ka di, “Sèvo mwen vin pi fò chak jou paske mwen fè egzèsis avè l. Plis li vin pi fò, se plis mwen ka fè lajan."" Li te kwè otomatikman ou di ""Mwen pa kapab peye li"" se te yon siy parès mantal. Malgre toude papa m yo te travay di, mwen te remake youn nan papa yo te gen yon abitid fè sèvo l dòmi lè se kesyon finans kap trete, e lòt la te gen abitid fè sèvo li travay. Rezilta alalong sèke yon papa te vin pi fò finansyèman, e lòt la te vin pi fèb. Sa pa tèlman diferan de yon moun ki ale nan jimnastik pou l fè egzèsis regilyèman ak yon moun ki chita sou kanape l ap gade televizyon. Bon egzèsis fizik ogmante chans pou w gen bon sante, e bon egzèsis mantal ogmante chans pou w gen richès. De papa m yo te gen atitid opoze e sa te afekte fason yo te panse a. Youn nan papa yo te panse moun rich yo ta dwe peye plis taks pou pran swen moun ki gen mwens chans yo. Lòt la te di: “Taks yo pini moun k ap pwodui epi rekonpanse moun ki pap pwodui yo.” Youn nan papa yo te konseye, ""Etidye anpil pou w ka jwenn yon bon konpayi pou w travay."" Lòt la te konseye, ""Etidye anpil pou w ka jwenn yon bon konpayi pou w achte."" Youn nan papa yo te di, ""Rezon ki fè mwen pa rich se paske mwen gen nou menm pitit mwen yo."" Lòt la di: ""Rezon ki fè mwen dwe rich se paske mwen gen nou menm pitit mwen yo"" Youn ankouraje nou pale sou lajan pandan n ap manje sou tab, pandan ke lòt la te entèdi nou diskite sou sijè lajan nan moman repa. Youn te di, ""Depi se kesyon lajan, fè prekosyon. Pa pran risk."" Lòt la te di, ""Aprann jere risk."" Youn te kwè, ""Kay nou an se pi gwo envestisman nou genyen ak pi gwo avantaj nou."" Lòt la te kwè, ""Kay mwen an se yon chay, epi si kay ou a se pi gwo envestisman w, ou nan pwoblèm."" toude papa yo te peye bòdwo yo alè, men youn te peye bòdwo l yo an premye, pandan lòt la li menm te peye bòdwo l yo an dènye. Youn nan papa yo te kwè yon konpayi oswa yon gouvènman k ap pran swen w epi ba w sa w bezwen. Li te toujou entèrese nan kesyon ogmantasyon salè, plan retrèt, benefis medikal, konje maladi, jou vakans, ak lòt avantaj. Li te enpresyone akoz de nan tonton li yo ki te rantre nan militè e ki te touche yon pansyon retrèt ak dwa avi apre ven ane sèvis aktif. Li te renmen lide avantaj medikal ak privilèj PX lame te bay militè retrete yo. Li te renmen tou sistèm pwoteksyon anplwa ki disponib atravè inivèsite yo. Lide pwoteksyon travay pou lavi ak avantaj travay yo te sanble pi enpòtan, pafwa, pase travay la. Li te konn di souvan, “Mwen te travay di pou gouvènman an, e mwen gen dwa pou m jwenn avantaj sa yo.” Lòt la te kwè nan endepandans finansye total. Li te pale kont mantalite gen dwa sa a ak fason li te kreye moun ki fèb e ki depandan nan domèn finansye. Li te bay endepandans finansye anpil enpòtans. Youn nan papa yo t ap lite pou l sove kèk dola. Lòt la t ap kreye envestisman. Youn nan papa yo te anseye m kijan pou m ekri yon CV enpresyonan pou m ka jwenn yon bon travay. Lòt la te aprann mwen kijan pou m ekri plan biznis ak plan finansye ki solid pou m te ka kreye travay. Lefètke mwen se pwodwi de papa fò sa yo, sa te pèmèt mwen gen privilèj obsève ki efè diferan panse gen sou lavi moun. Mwen te remake anreyalite se sa ki nan panse moun yo ki detèmine fason yo mennen lavi yo. Pa egzanp, papa mwen ki pòv la te toujou di: “Mwen pap janm rich.” Epi pwofesi sa a te vin yon reyalite. Papa rich mwen an, sou yon lòt bò li menm, te toujou pale de tèt li kòm yon moun ki rich. Li ta ka di bagay tankou, ""Mwen se yon moun rich, e moun ki rich pa fè sa a."" Menm lè li te rive tonbe pòv plat atè apre yon gwo kriz finansye, li te toujou kontinye pale de tèt li kòm yon moun ki rich. Li t ap kouvri pou tèt li padan l ap di: “Gen yon diferans ant lè w pòv ak lè w pa gen lajan. Lè w pa gen lajan se yon bagay ki la pou yon tan. Men lè w pòv se pou toutan."" Papa pòv mwen an li menm ta ka di, ""Mwen pa  enterese nan lajan,"" oswa ""Lajan pa enpòtan."" Papa rich mwen an te toujou di, “Lajan se pouvwa. Nou ka pa janm rive mezire oswa apresye pouvwa panse nou, men depi lè m te yon jèn ti gason, m te rive byen konprann enpòtans sa genyen pou m 
 Gen diferans ant lè w pòv ak lè w razè. Razè se pou yon tan. Pòv se pou toutan konsyan de panse m yo ak fason mwen eksprime m. Mwen te remake papa pòv mwen an te pòv, pa akòz kantite lajan li te touche, ki te anpil, men akòz panse ak aksyon li. Antanke yon jèn tigason ki te gen de papa, mwen te vin byen konsyan mwen dwe fè atansyon ak ki panse m ap chwazi adopte kòm panse pa m. Èske mwen ta dwe koute papa rich mwen an oswa papa pòv mwen an? Malgre toude mesye sa yo te gen anpil respè pou edikasyon ak aprantisaj, yo pa t dakò sou sa yo te panse ki enpòtan pou moun aprann. Youn te vle m fè gwo etid, gen yon diplòm, epi jwenn yon bon travay pou m fè lajan. Li te vle m etidye pou m vin yon pwofesyonèl, yon avoka oswa yon kontab, epi pou m ale nan lekòl biznis pou MBA* mwen. Lòt la te ankouraje m pou m etidye pou m vin rich, pou m konprann kijan lajan fonksyone, epi pou m aprann kijan pou m fè l travay pou mwen. ""Mwen pa travay pou lajan!"" se yon pawòl li te konn repete anpil. ""Lajan ap travay pou mwen!"" Lè m te nan laj nevan, mwen te deside koute epi aprann sou lajan nan men papa rich mwen an. Lè m te fè sa, mwen te chwazi pa koute papa pòv mwen an, menmsi se li ki te gen tout diplòm Inivèsite yo.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,4691.56609800289,37.48582566217029,38.47237651758436,3.6499404907226562
150457,Ki jan liv papa rich papa pov Robert Kiyosaki a kòmanse?,"Men ki jan entwodiksyon liv ""Papa rich, Papa pòv"" Robert Kiyosaki te ekri a kòmanse: Mwen te gen de papa, yonn ki rich ak yonn ki pòv. Yonn te edike e li te entèlijan anpil. Li te gen yon Doktora e li te fè yon etid ki dire katran nan mwens ke dezan. Apre sa, li t ale nan inivèsite Stanford, inivèsite Chicago, ak inivèsite Northwestern pou fè etid avanse li yo, tout se bous detid ki te peye yo nèt. Lòt papa a pa t janm fini klas 8yèm ane. Toude mesye yo te reyisi nan karyè yo, yo te travay di tout lavi yo. toude te gen gwo revni. Men, yonn te toujou gen pwoblèm lajan. Lòt la t ap vin yonn nan moun ki pi rich nan Awayi. Yonn te mouri kite plizyè dizèn milyon dola pou fanmi l, òganizasyon charite ak legliz li a. Lòt la te kite dèt pou pitit peye. Toude mesye yo te fò, enpresyonan, e enfliyan. Toude mesye yo te ban m konsèy, men yo pa t konseye menm bagay. toude mesye yo te kwè anpil nan edikasyon, men yo pvvva t rekòmande menm pwograffm.
Si mwen te gen yon sèl papa, mwen t ap oblije aksepte oswa rejte konsèy li yo. Piske m te gen de papa, sa te ban m posiblite chwazi ant de opinyon diferan: opinyon yon mesye rich ak opinyon yon mesye pòv. Olye pou m te senpleman aksepte oswa rejte yonn oswa lòt, mwen te twouve m ap reflechi plis, konpare, epi chwazi pwòp opinyon pa m annapre. Pwoblèm nan se paske mesye rich la pa t ko rich, e pòv la pa t ko pòv. toude te fèk kòmanse karyè yo, epi toude te gen pwoblèm lajan ak pwoblèm nan fanmi yo. Men, yo te gen opinyon ki trè diferan sou lajan. Pa egzanp, yon papa te ka di, ""Lanmou pou lajan se rasin tout sa ki mal."" Lòt la te ka di: ""Povrete se rasin tout sa ki mal."" Antanke jèn gason, genyen de papa fò k ap enfliyanse m te difisil. Mwen te vle vin yon bon pitit gason epi koute, men de papa yo pa t di menm bagay. Diferans nan opinyon yo, patikilyèman sou lajan, te tèlman gwo mwen te vin anvi konnen e sa te enteresan. Mwen te kòmanse reflechi pandan lontan sou sa yo chak t ap di. M te pase anpil nan tan poukont mwen ap reflechi, poze tèt mwen kesyon tankou, ""Poukisa l di sa?"" E apre m poze menm kesyon an sou deklarasyon lòt papa a. Li te ka pi fasil pou w senpleman di, “Wi, li gen rezon. Mwen dakò ak sa."" Oswa tou senpleman rejte opinyon an lè w di: “Granmoun sa pa konn sa l ap di a”. Olye de sa, lefètke m te gen de papa m te renmen, sa te fòse m reflechi epi alafen chwazi yon fason pou m panse pou tèt mwen. Kòm yon pwosesis, chwazi pou tèt mwen te vin gen plis valè alalong pase senpleman aksepte oswa rejte yon opinyon. Yonn nan rezon ki fè moun rich yo vin pi rich, moun pòv yo vin pi pòv, e klas mwayèn nan ap batay ak dèt se paske se lakay yo fè edikasyon finansye, se pa nan lekòl. Pifò nan nou aprann lajan nan men paran nou. Kidonk, kisa paran pòv yo ka di pitit yo sou lajan? Yo senpleman di, ""Rete lekòl epi etidye anpil."" Timoun nan ka gradye ak gwo mwayèn, men li soti ak yon plan finansye, ak yon mantalite moun pòv. Malerezman, yo pa bay edikasyon finansye nan lekòl yo. Lekòl yo konsantre sou konpetans eskolè ak pwofesyonèl, men se pa sou konpetans finansye. Sa eksplike kòman bankye, doktè, ak kontab entèlijan ki te fè gwo mwayèn ka gen pwoblèm lajan pandan tout vi yo. Dèt nasyonal nou an ki men wotè se sitou akoz politisyen ak ofisyèl nan gouvènman ki fè gwo etid, k ap pran desizyon finansye ak tikras oswa san okenn fòmasyon nan domèn finansye. Jodi a mwen souvan mande ki sa ki pral rive talè konsa, lè nou pral gen plizyè milyon moun ki bezwen asistans finansye ak medikal. Yo pral depann de fanmi yo oswa gouvènman an pou sipò finansye. Kisa ki pral rive lè Asirans Maladi ak Sekirite Sosyal pa gen lajan? Kijan yon nasyon pral fè siviv si yo kontinye kite paran yo fè edikasyon finansye timoun yo, kote pifò ladan yo deja pòv oswa yo pral pòv? Piske mwen te gen de papa ki enfliyan, mwen te aprann nan men yo toulede. Mwen te oblije reflechi sou konsèy chak papa m yo, e lè m te fè sa, mwen te vin byen konprann pouvwa ak efè panse yon moun gen sou lavi l. Pa egzanp, yonn nan papa yo te gen abitid di: “Mwen pa ka peye l.” Lòt papa a te entèdi nou itilize mo sa yo. Li te ensiste pou nou mande, ""Kijan m ka peye l?"" Yonn se yon afimasyon, e lòt la se yon kesyon. Yonn lakoz ou kouri pou pwoblèm nan, epi lòt la fòse w reflechi. Papa m ki t ap vin rich talè konsa a te eksplike m otomatikman ou di ekspresyon ""Mwen pa ka peye l,"" sèvo w sispann travay. Lè w poze kesyon ""Kijan mwen ka peye l?"" Se sèvo w ou mete nan travay. Li pa t vle di ke ou ta dwe achte tout sa w vle. Li te fanatik sou kesyon fè egzèsis ak lespri w, ki se òdinatè ki pi pisan nan mond lan. Li ta ka di, “Sèvo mwen vin pi fò chak jou paske mwen fè egzèsis avè l. Plis li vin pi fò, se plis mwen ka fè lajan."" Li te kwè otomatikman ou di ""Mwen pa kapab peye li"" se te yon siy parès mantal. Malgre toude papa m yo te travay di, mwen te remake yonn nan papa yo te gen yon abitid fè sèvo l dòmi lè se kesyon finans kap trete, e lòt la te gen abitid fè sèvo li travay. Rezilta alalong sèke yon papa te vin pi fò finansyèman, e lòt la te vin pi fèb. Sa pa tèlman diferan de yon moun ki ale nan jimnastik pou l fè egzèsis regilyèman ak yon moun ki chita sou kanape l ap gade televizyon. Bon egzèsis fizik ogmante chans pou w gen bon sante, e bon egzèsis mantal ogmante chans pou w gen richès. De papa m yo te gen atitid opoze e sa te afekte fason yo te panse a. Yonn nan papa yo te panse moun rich yo ta dwe peye plis taks pou pran swen moun ki gen mwens chans yo. Lòt la te di: “Taks yo pini moun k ap pwodui epi rekonpanse moun ki pap pwodui yo.” Yonn nan papa yo te konseye, ""Etidye anpil pou w ka jwenn yon bon konpayi pou w travay."" Lòt la te konseye, ""Etidye anpil pou w ka jwenn yon bon konpayi pou w achte."" Yonn nan papa yo te di, ""Rezon ki fè mwen pa rich se paske mwen gen nou menm pitit mwen yo."" Lòt la di: ""Rezon ki fè mwen dwe rich se paske mwen gen nou menm pitit mwen yo"" Yonn ankouraje nou pale sou lajan pandan n ap manje sou tab, pandan ke lòt la te entèdi nou diskite sou sijè lajan nan moman repa. Yonn te di, ""Depi se kesyon lajan, fè prekosyon. Pa pran risk."" Lòt la te di, ""Aprann jere risk."" Yonn te kwè, ""Kay nou an se pi gwo envestisman nou genyen ak pi gwo avantaj nou."" Lòt la te kwè, ""Kay mwen an se yon chay, epi si kay ou a se pi gwo envestisman w, ou nan pwoblèm."" toude papa yo te peye bòdwo yo alè, men yonn te peye bòdwo l yo an premye, pandan lòt la li menm te peye bòdwo l yo an dènye. Yonn nan papa yo te kwè yon konpayi oswa yon gouvènman k ap pran swen w epi ba w sa w bezwen. Li te toujou entèrese nan kesyon ogmantasyon salè, plan retrèt, benefis medikal, konje maladi, jou vakans, ak lòt avantaj. Li te enpresyone akoz de nan tonton li yo ki te rantre nan militè e ki te touche yon pansyon retrèt ak dwa avi apre ven ane sèvis aktif. Li te renmen lide avantaj medikal ak privilèj PX lame te bay militè retrete yo. Li te renmen tou sistèm pwoteksyon anplwa ki disponib atravè inivèsite yo. Lide pwoteksyon travay pou lavi ak avantaj travay yo te sanble pi enpòtan, pafwa, pase travay la. Li te konn di souvan, “Mwen te travay di pou gouvènman an, e mwen gen dwa pou m jwenn avantaj sa yo.” Lòt la te kwè nan endepandans finansye total. Li te pale kont mantalite gen dwa sa a ak fason li te kreye moun ki fèb e ki depandan nan domèn finansye. Li te bay endepandans finansye anpil enpòtans. Yonn nan papa yo t ap lite pou l sove kèk dola. Lòt la t ap kreye envestisman. Yonn nan papa yo te anseye m kijan pou m ekri yon CV enpresyonan pou m ka jwenn yon bon travay. Lòt la te aprann mwen kijan pou m ekri plan biznis ak plan finansye ki solid pou m te ka kreye travay. Lefètke mwen se pwodwi de papa fò sa yo, sa te pèmèt mwen gen privilèj obsève ki efè diferan panse gen sou lavi moun. Mwen te remake anreyalite se sa ki nan panse moun yo ki detèmine fason yo mennen lavi yo. Pa egzanp, papa mwen ki pòv la te toujou di: “Mwen pap janm rich.” Epi pwofesi sa a te vin yon reyalite. Papa rich mwen an, sou yon lòt bò li menm, te toujou pale de tèt li kòm yon moun ki rich. Li ta ka di bagay tankou, ""Mwen se yon moun rich, e moun ki rich pa fè sa a."" Menm lè li te rive tonbe pòv plat atè apre yon gwo kriz finansye, li te toujou kontinye pale de tèt li kòm yon moun ki rich. Li t ap kouvri pou tèt li padan l ap di: “Gen yon diferans ant lè w pòv ak lè w pa gen lajan. Lè w pa gen lajan se yon bagay ki la pou yon tan. Men lè w pòv se pou toutan."" Papa pòv mwen an li menm ta ka di, ""Mwen pa  enterese nan lajan,"" oswa ""Lajan pa enpòtan."" Papa rich mwen an te toujou di, “Lajan se pouvwa. Nou ka pa janm rive mezire oswa apresye pouvwa panse nou, men depi lè m te yon jèn ti gason, m te rive byen konprann enpòtans sa genyen pou m 
 Gen diferans ant lè w pòv ak lè w razè. Razè se pou yon tan. Pòv se pou toutan konsyan de panse m yo ak fason mwen eksprime m. Mwen te remake papa pòv mwen an te pòv, pa akòz kantite lajan li te touche, ki te anpil, men akòz panse ak aksyon li. Antanke yon jèn tigason ki te gen de papa, mwen te vin byen konsyan mwen dwe fè atansyon ak ki panse m ap chwazi adopte kòm panse pa m. Èske mwen ta dwe koute papa rich mwen an oswa papa pòv mwen an? Malgre toude mesye sa yo te gen anpil respè pou edikasyon ak aprantisaj, yo pa t dakò sou sa yo te panse ki enpòtan pou moun aprann. Yonn te vle m fè gwo etid, gen yon diplòm, epi jwenn yon bon travay pou m fè lajan. Li te vle m etidye pou m vin yon pwofesyonèl, yon avoka oswa yon kontab, epi pou m ale nan lekòl biznis pou MBA* mwen. Lòt la te ankouraje m pou m etidye pou m vin rich, pou m konprann kijan lajan fonksyone, epi pou m aprann kijan pou m fè l travay pou mwen. ""Mwen pa travay pou lajan!"" se yon pawòl li te konn repete anpil. ""Lajan ap travay pou mwen!"" Lè m te nan laj nevan, mwen te deside koute epi aprann sou lajan nan men papa rich mwen an. Lè m te fè sa, mwen te chwazi pa koute papa pòv mwen an, menmsi se li ki te gen tout diplòm Inivèsite yo.",Haitian,hat,re-annotations,f3075eb07ee881ecb796364dd7ee3a3d6fe501ca8ffdf8be2bbdc59249cdfd6a,4691.56609800289,36.93128764296549,37.88476835465019,3.634549140930176
123748,"Rezime atik sa: Leson nou ka aprann lefètke Jezi te kriye
“Epi dlo koule nan je Jezi.” — JAN 11:35.

KANTIK 17 “Wi mwen vle”

SA NOU PRAL WÈa

1-3. Ki sitiyasyon difisil ki ka fè dlo koule nan je n?

KI DÈNYE fwa w te kriye? Pafwa, nou konn kriye paske kè nou kontan. Men, byen souvan nou kriye paske nou tris. Pa egzanp, nou ka kriye lè nou gen yon moun pa nou ki mouri. Men sa Lorilei, yon sè k ap viv Ozetazini, te ekri: “Gende lè m te konn tèlman tris pou pitit fi m nan ki mouri, se kòmsi anyen pa t ka konsole m. Nan moman sa yo, m te konn panse m pa t ap ka sipòte.”b

2 Gen plizyè lòt rezon ki ka fè n kriye. Men sa Hiromi, yon sè ki pyonye k ap viv nan peyi Japon, te di: “Detanzantan mwen konn santi m dekouraje lè m wè jan moun m ap preche yo pa enterese nan Bib la. Pafwa, ak dlo nan je, m konn mande Jewova pou l ede m jwenn yon moun k ap chèche laverite.”

3 Èske w konn santi w menm jan ak sè sa yo? Anpil nan nou konn santi n konsa (1 Pyè 5:9). Nou vle “sèvi Jewova ak kè kontan”, men, nou gendwa ap sèvi l ak dlo nan je paske n ap soufri, nou dekouraje, oswa n ap viv yon sitiyasyon difisil k ap pase fidelite n anba eprèv (Sòm 6:6; 100:2). Ki sa n ka fè lè n santi n konsa?

4. Ki sa nou pral wè nan atik sa a?

4 Nou kapab aprann nan egzanp Jezi. Pafwa, li te viv yon seri sitiyasyon difisil tou ki te fè ‘dlo koule nan je l’. (Jan 11:35; Lik 19:41; 22:44; Ebre 5:7.) Ann wè kèk nan sitiyasyon sa yo. Pandan n ap fè sa, n ap wè ki leson nou kapab aprann. Nou pral wè tou kèk bagay ki kapab ede nou lè nou nan sitiyasyon ki fè dlo koule nan je nou.

JEZI TE KRIYE POU ZANMI L
Foto ki ansanm: 1. Jezi k ap kriye ansanm ak lòt moun ki nan lapenn, san wete Mari ak Mat. 2. De ansyen k ap konsole yon sè ki nan gwo lapenn ki gen yon moun nan fanmi l ki mouri.
Pran ka moun ki nan lapenn, jan Jezi te fè sa. (Gade paragraf 5-9.)e

5. Ki sa nou aprann konsènan Jezi nan istwa nou jwenn nan Jan 11:32-36 la?

5 Nan ane 32 epòk nou an, nan sezon ivè, Laza yon bon zanmi Jezi te malad e li te mouri (Jan 11:3, 14). Mesye sa a te gen de sè, Mari ak Mat, e Jezi te renmen fanmi sa a anpil. Medam yo te boulvèse dèske yo te pèdi frè yo a yo te renmen anpil. Apre lanmò Laza, Jezi t al Betani, kote Mari ak Mat t ap viv la. Lè Mat te aprann Jezi ap vini, li te kouri al rankontre l. Imajine jan Mat te tris lè l te di: “Seyè, si w te la, frè m nan pa t ap mouri non.” ​(Jan 11:21). Yon ti tan annapre, lè Jezi te wè Mari ak lòt moun yo k ap kriye, “dlo koule nan je Jezi”. — Li Jan 11:32-36.

6. Poukisa Jezi te kriye lè Laza te mouri?

6 Poukisa Jezi te kriye lè sa a? Men repons nou jwenn nan Étude perspicace des Écritures: “Lefètke Laza, zanmi Jezi, te mouri, e lè Jezi te wè jan sè Laza yo t ap soufri, sa te fè l ‘plenn nan kè l, epi dlo te koule nan je l’.c” Petèt Jezi dwe t ap panse ak jan Laza, bon zanmi l lan, te soufri anba maladi l la, e petèt li t ap imajine jan Laza te santi l lè l te vin rann li kont li pa lwen mouri. Se sèten, dlo te koule nan je Jezi tou lè l te wè jan Mari ak Mat ap soufri lefètke frè yo a te mouri. Si w pèdi yon bon zanmi w oswa yon moun nan fanmi w, se sèten ou konprann sa sa vle di. Ann wè twa leson nou kapab aprann nan istwa sa a.

7. Lefètke Jezi te kriye pou zanmi l, ki sa sa aprann nou sou Jewova?

7 Jewova konprann jan w santi w. Jezi “se pòtre egzak” Papa l (Ebre 1:3). Lè Jezi te kriye a, li te montre jan Jewova santi l lè yon moun nou renmen mouri (Jan 14:9). Si w ap soufri lefètke w gen yon moun pa w ki mouri, ou mèt gen asirans nonsèlman Jewova wè soufrans ou, men tou, kè l fè l mal pou ou. Li vle geri kè w k ap fann. — Sòm 34:18; 147:3.

8. Poukisa nou kapab gen asirans Jezi ap resisite moun nou genyen ki mouri yo?

8 Jezi vle resisite moun ou genyen ki mouri yo. Yon ti tan anvan Jezi te kriye, men asirans li te bay Mat: “Frè w la ap leve.” Mat te kwè sa Jezi te di l la (Jan 11:23-27). Etandone Mat te yon sèvitè Jewova ki fidèl, pa gen dout li te konnen pwofèt Eli ak Elize te resisite moun plizyè syèk anvan sa (1 Wa 17:17-24; 2 Wa 4:32-37). Li posib tou pou l te tande pale de rezirèksyon Jezi te fè yo (Lik 7:11-15; 8:41, 42, 49-56). Ou menm tou, ou mèt gen asirans w ap rewè moun ou renmen ki mouri yo. Lefètke Jezi te kriye lè l t ap konsole zanmi l yo ki te nan gwo lapenn, se yon prèv ki montre li anvi resisite moun ki mouri yo!

9. Menm jan ak Jezi, ki jan w kapab ede moun ki nan gwo lapenn? Bay yon egzanp.

9 Ou kapab ede moun ki nan lapenn. Nonsèlman Jezi te kriye ansanm ak Mat ak Mari, men, li te koute yo tou e li te konsole yo. Nou menm tou, nou kapab fè menm jan an pou moun ki nan gwo lapenn. Men sa Dàn, yon ansyen k ap viv nan peyi Ostrali, di: “Apre lanmò madanm mwen, mwen te bezwen èd. Gen plizyè mari ak madanm ki te dispoze koute m lajounen kou lannuit. Yo te kite m pale pou m di jan m santi m e yo pa t jennen lè m t ap kriye. Yo te ede m fè yon seri bagay tou lè m te santi m pa ka fè yo, tankou lave machin mwen, al achte, epi fè manje pou mwen. Yo te konn priye avè m souvan. Yo te montre yo se bon zanmi e yo se bonjan frè mwen te ka ‘konte sou yo lè gen malè’.” — Pwo. 17:17.

JEZI TE KRIYE POU PWOCHEN L
10. Fè yon ti pale konsènan evènman nou jwenn nan Lik 19:36-40 lan.

10 Jou ki te 9 Nizan ane 33 epòk nou an, Jezi te rive Jerizalèm. Pandan l t ap pwoche toupre vil la, te gen yon foul moun ki te rasanble ki t ap ouvri rad yo atè sou wout la pou montre yo aksepte l antanke Wa yo. Pa gen dout, se te yon moman ki te bay kè kontan. (Li Lik 19:36-40.) Petèt disip yo pa t ap atann sa k te rive annapre a. “Lè [Jezi] rive toupre vil la, li gade l epi li kriye pou li.” Ak dlo nan je, Jezi te anonse malè ki t apral tonbe sou moun ki t ap viv Jerizalèm yo. — Lik 19:41-44.

11. Poukisa Jezi te kriye pou moun ki t ap viv Jerizalèm yo?

11 Jezi te santi l tris paske li te konnen, menmsi Juif yo te ba l bèl akèy, pifò nan yo te deja montre yo pa t ap aksepte mesaj Wayòm nan. Se sa k fè Jerizalèm t ap detwi, e kèlkeswa Juif ki t ap chape lè vil la detwi, yo t apral avè yo kòm prizonye (Lik 21:20-24). Malerezman, jan Jezi te di sa, pifò moun yo pa t aksepte l. Ki jan pifò moun nan zòn kote w ap viv la reyaji lè yo tande mesaj Wayòm nan? Si se kèk moun ki byen reyaji devan efò w ap fè pou w anseye yo laverite, ki leson w kapab aprann lefètke Jezi te kriye? Ann wè twa lòt leson.

12. Lefètke Jezi te kriye pou lòt moun, ki sa sa kapab aprann nou sou Jewova?

12 Jewova gen sousi pou moun. Lefètke Jezi te kriye, sa fè nou sonje jan Jewova gen sousi pou moun. “Li pa ta renmen pèsonn moun detwi, men li ta renmen pou tout moun rive repanti.” ​(2 Pyè 3:9). Jodi a, nou montre nou renmen pwochen nou lè nou pa sispann fè efò pou n fè bon nouvèl la touche kè yo. — Mat. 22:39.d

Foto ki ansanm: 1. Jezi k ap anseye Nikodèm lannuit. 2. Yon frè k ap fè yon etid ak yon mesye k ap travay sou kès nan yon ti makèt byen ta nan aswè.
Eseye preche nan lòt lè, jan Jezi te fè sa. (Gade paragraf 13-14.)f

13-14. Ki jan Jezi te montre li gen pitye pou moun, e ki jan n ka vin gen kalite sa a?

13 Jezi te fè anpil efò pou l te preche moun yo epi anseye yo. Li te montre l te renmen moun yo lè l te pwofite tout okazyon l te jwenn pou l kontinye anseye yo (Lik 19:47, 48). Ki sa k te pouse l fè sa? Li te gen pitye pou yo. Pafwa, te tèlman gen moun ki te vle tande pawòl Jezi t ap di yo, ni li menm ni disip li yo “pa t menm gen tan pou yo manje”. (Mak 3:20.) Epitou, Jezi te menm dispoze pale ak yon mesye lannuit, paske se lè sa a ki te pi bon pou mesye a pou l pale ak Jezi (Jan 3:1, 2). Pifò moun ki te konn tande Jezi okòmansman yo pa t vin disip li. Men, tout moun ki te tande l yo te jwenn yon temwayaj konplè. Jodi a, nou vle bay tout moun posiblite pou yo tande bon nouvèl la (Tra. 10:42). Pou n rive fè sa, nou ka bezwen fè chanjman nan fason nou preche.

14 Se pou nou dispoze fè chanjman ki nesesè. Si nou toujou preche nan menm lè a, nou ka pa rive jwenn kèk moun ki t ap byen kontan tande bon nouvèl la. Men sa yon pyonye ki rele Matilda di: “Mwen menm ak mari m eseye preche moun yo nan lòt lè. Byen bonè nan maten, nou preche nan zòn ki gen biznis. Vè midi, lè gen anpil moun k ap monte desann nan lari a, nou itilize charyo piblikasyon. Pi ta nan jounen an, nou twouve l pi fasil pou n jwenn moun yo lakay yo lè sa a.” Olye pou nou kenbe yon pwogram ki bon pou nou, nou ta dwe dispoze fè chanjman nan pwogram nou pou n preche nan lè l pi fasil pou n jwenn moun yo. Si nou fè sa, nou kapab gen asirans Jewova ap kontan.

JEZI TE KRIYE PASKE LI TE SANSIB POU NON PAPA L
Foto ki ansanm: 1. Jezi k ap priye epi yon zanj vin ba l fòs. 2. Yon frè k ap priye pandan l nan prizon e gen yon gad k ap gade l.
Sipliye Jewova lè w nan pwoblèm, jan Jezi te fè sa. (Gade paragraf 15-17.)g

15. Ki sa k te pase nan dènye nuit Jezi te pase sou tè a anvan l mouri, jan nou wè sa nan Lik 22:39-44?

15 Jou ki te 14 Nizan ane 33 epòk nou an, Jezi t al nan jaden Jetsemane byen ta nan aswè. Lè l te rive la, li te vide kè l bay Jewova. (Li Lik 22:39-44.) Nan moman difisil sa a, “se avèk gwo rèl ak dlo nan je” Jezi “te fè siplikasyon”. (Ebre 5:7.) Pou ki bagay Jezi te priye nan dènye nuit sa a anvan l te mouri? Li te priye Jewova pou l te ba l fòs pou l te rete fidèl e pou l te kapab fè volonte L. Jewova te tande jan Pitit Gason l lan te boulvèse nan priyè l te fè a, e li te voye yon zanj vin ba l fòs.

16. Poukisa Jezi te boulvèse pandan l t ap priye nan jaden Jetsemane?

16 Pa gen dout Jezi te kriye pandan l t ap priye nan jaden Jetsemane a paske li te boulvèse poutèt moun te ka wè l kòm yon moun ki pa gen respè pou non Bondye. Epitou, Jezi te byen konnen gwo responsablite li te gen sou do l pou l defann non Papa l. Si w ap fè fas ak yon sitiyasyon difisil ki pase fidelite w anba eprèv, ki sa w ka aprann lefètke Jezi te kriye? Ann wè twa leson ankò nou kapab aprann.

17. Ki sa n ka aprann sou Jewova nan fason li te reponn priyè Jezi te fè ak tout kè l?

17 Jewova tande lè w ap sipliye l. Jewova te tande priyè Jezi te fè ak tout kè l. Poukisa? Se paske sa k te pi enpòtan pou Jezi se ret fidèl ak Papa l epi defann non L. Si sa k pi enpòtan pou nou se ret fidèl ak Jewova epi defann non l, l ap reponn nou lè nou priye l pou n mande l èd. — Sòm 145:18, 19.

18. Nan ki sans Jezi tankou yon bon zanmi ki konprann jan n santi n?

18 Jezi konprann jan w santi w. Lè enkyetid anvayi n, se pa ti kontan nou kontan jwenn yon zanmi ki konprann jan n santi n, sitou si zanmi sa a te viv menm sitiyasyon avè n. Se yon zanmi konsa Jezi ye. Li konnen sa sa vle di lè nou santi nou dekouraje e lè n bezwen yon moun pou ede n. Li konnen nou enpafè, e l ap asire l nou jwenn èd nou bezwen an “nan bon moman”. (Ebre 4:15, 16.) Menm jan Jezi te aksepte yon zanj ede l nan jaden Jetsemane, nou dwe dispoze aksepte èd Jewova ban nou, menmsi se nan yon piblikasyon nou ta jwenn èd sa a, oswa nan yon videyo, yon diskou, oubyen yon vizit yon ansyen oswa yon zanmi n ki gen matirite ban nou pou ankouraje n.

19. Ki jan w kapab jwenn fòs pou w fè fas ak sitiyasyon difisil k ap pase fidelite w anba eprèv? Bay yon egzanp.

19 Jewova ap ba w ‘lapè Bondye a’. Ki jan Jewova ap ban nou fòs? Lè nou priye, n ap jwenn “lapè Bondye, ki depase tout sa moun ka konprann”. (Flp. 4:6, 7.) Lapè Jewova bay la fè kè nou anpè e li fè nou reflechi yon fason ki klè. Ann wè ki jan yon sè ki rele Luz te viv sa. Men sa l di: “Souvan, mwen konn santi m poukò m. Pafwa santiman sa yo konn fè m panse Jewova pa renmen m. Lè konsa, mwen priye Jewova tousuit pou m di l jan m santi m. Lè m priye, mwen santi m pi byen.” Jan eksperyans sè a fè a montre sa, lapriyè kapab fè n jwenn lapè.","Lefètke Jezi te kriye, sa ka aprann nou yon seri bèl leson ankourajan! Sa fè n sonje pou nou ede zanmi nou ki nan lapenn e pou n gen konfyans Jewova ak Jezi ap ede nou lè n gen yon moun pa nou ki mouri. Sa ankouraje nou pou n montre nou gen pitye pou moun n ap preche e n ap anseye yo paske Jewova Dye ak Jezi Kris montre yo gen bèl kalite sa a. E nou jwenn konsolasyon lefètke nou konnen Jewova ak Pitit Gason l lan Li renmen anpil la konprann jan n santi n, yo konprann feblès nou e yo vle ede n andire. ",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,25.20887154914036,218.50593218546368,25.488682241094654,3.238234519958496
159655,"Rezime atik la: Lapriyè se yon privilèj nou bezwen bay anpil valè
“Se pou priyè m nan tankou lansan ki byen prepare y ap prezante devan w.” — SÒM 141:2.

KANTIK 47 Priye Jewova chak jou

SA NOU PRAL WÈa

1. Ki jan n ta dwe konsidere posiblite nou genyen pou n priye Jewova a?

NOU gen yon privilèj estrawòdinè, se privilèj pou n priye Sila a ki fè syèl la ak tè a. Jis fè yon ti reflechi: Nou kapab vide kè n bay Jewova nenpòt lè, nan nenpòt lang, san nou pa bezwen pran yon randevou. Nou kapab priye Jewova pandan n sou kabann lopital oswa lè n fèmen nan prizon, paske nou gen konfyans Papa nou ki nan syèl la ki renmen nou ap koute n. Nou gen anpil rekonesans pou privilèj sa a.

2. Ki jan wa David te montre li te bay privilèj li genyen pou l priye a anpil valè?

2 Wa David te bay privilèj li genyen pou l priye a anpil valè. Men sa l te di Jewova nan yon chante: “Se pou priyè m nan tankou lansan ki byen prepare y ap prezante devan w.” (Sòm 141:1, 2). Nan epòk David la, yo te konn prepare lansan sakre prèt yo te konn itilize nan vrè adorasyon an avèk anpil swen (Egz. 30:34, 35). Lefètke David te konpare priyè l la ak lansan, sa montre li te vle byen reflechi sou sa l t apral di Papa l ki nan syèl la. Nou menm tou nou ta renmen fè sa ak tout kè n. Nou vle pou priyè nou yo fè Jewova plezi.

3. Ki atitid nou ta dwe genyen lè n ap priye Jewova, e poukisa?

3 Lè n ap priye Jewova nou dwe veye pou n pa twò alèz. Okontrè, nou dwe fè sa ak anpil respè. Reflechi ak vizyon estrawòdinè Ezayi, Ezekyèl, Dànyèl ak Jan te resevwa yo. Vizyon sa yo pa t menm, men, gen yon bagay ki te fè yo sanble. Yo tout te pale de Jewova antanke yon gran Wa. Ezayi “te wè Jewova ki chita sou yon gwo twòn byen wo”. (Eza. 6:1-3.) Ezekyèl te wè Jewova ki chita sou twòn li nan syèl la ki te gen yon “limyè toutotou l […] ki te tankou lakansyèl”. (Eze. 1:26-28.) Dànyèl te wè “Sila a ki la depi pi lontan an” ki abiye ak rad blan, e gen flanm dife k ap sot nan twòn Li an (Dàn. 7:9, 10). E Jan te wè Jewova ki chita sou yon twòn ki antoure ak yon bagay ki sanble ak yon bèl lakansyèl ki gen koulè vèt menm jan ak pyè ki rele emwòd la (Rev. 4:2-4). Lè n ap reflechi sou glwa Jewova genyen ki pa gen parèy, sa fè n sonje gwo privilèj nou genyen pou n pwoche bò kote l nan lapriyè ak enpòtans pou n fè sa avèk respè. Men, ki jan nou ta dwe priye?

“KIDONK, MEN KI JAN NOU DWE PRIYE”
4. Ki sa nou aprann nan sa Jezi te di nan kòmansman priyè li te bay kòm modèl la ki nan Matye 6:9, 10?

4 Li Matye 6:9, 10. Nan Diskou Jezi te bay sou mòn nan, li te aprann disip li yo pou yo priye yon fason k ap fè Bondye plezi. Apre Jezi fin di “men ki jan nou dwe priye”, premye bagay li di nan priyè a se yon seri bagay enpòtan ki gen rapò ak objektif Jewova. Li te di yo pou yo priye pou non Bondye vin sen, pou Wayòm nan vini, piske se Wayòm nan ki pral detwi tout ènmi Bondye yo. Epitou, li te fè konnen yo bezwen priye pou bon bagay Bondye pral fè pou tè a e pou lèzòm alavni. Lè n mande bagay sa yo nan priyè nou, nou montre volonte Bondye gen enpòtans pou nou.

5. Èske l nòmal pou n priye pou sa n bezwen?

5 Apre sa, Jezi te montre nan priyè a li nòmal pou n priye pou sa n bezwen. Nou ka mande Jewova pou l ban nou manje nou bezwen pou jounen an, pou l padone peche nou, pou l pwoteje n pou n pa tonbe anba tantasyon e pou l delivre n anba mechan an (Mat. 6:11-13). Lè n mande Jewova bagay sa yo, nou montre nou depann de li e nou ta renmen jwenn favè l.

Yon mari k ap priye ansanm ak madanm li. Foto ki ansanm: 1. Pitit fi yo ki chita nan yon klas. 2. Yon mesye ki granmoun ki kouche sou yon kabann lopital. 3. Madanm frè a k ap fè yon etid Labib ak yon dam.
Ki sa yon mari ka mande nan priyè l ap fè ansanm ak madanm li? (Gade paragraf 6.)b

6. Èske se pawòl ki nan priyè Jezi te bay kòm modèl la sèlman nou ta dwe di lè n ap priye? Esplike.

6 Jezi pa t vle pou disip li yo resite priyè li te bay kòm modèl la pa kè. Nan lòt priyè Jezi te fè, li te pale sou lòt bagay ki te enpòtan pou li nan moman an (Mat. 26:39, 42; Jan 17:1-26). Menm jan an tou, nou kapab priye pou nenpòt sa k ap trakase nou. Lè n gen yon desizyon pou n pran, nou ka priye pou n gen sajès ak bon konprann (Sòm 119:33, 34). Lè n pral fè yon travay yo ban nou fè ki difisil, nou ka priye pou n gen entèlijans ak bon jijman (Pwo. 2:6). Paran yo ka priye pou pitit yo, timoun yo ka priye pou paran yo, nou tout ka priye pou moun n ap etidye Labib avèk yo e pou moun n ap preche yo, e nou ta dwe fè sa. Nòmalman, lè n ap priye, nou pa ta dwe ap mande sèlman.

Yon frè k ap priye. Foto ki ansanm: 1. Jezi ki kloure sou yon poto. 2. Yon bèl rivyè ki pase nan mitan yon pakèt mòn. 3. Divès kalite bèl fwi ak legim.
Lè n ap priye, pou ki bagay nou kapab fè louwanj pou Jewova epi di l mèsi? (Gade paragraf 7-9.)c

7. Poukisa nou dwe fè louwanj pou Jewova lè n ap priye?

7 Nou dwe sonje fè louwanj pou Jewova nan priyè nou yo. Pa gen pèsonn ki merite plis louwanj pase Bondye nou an. Li “bon e [li] dispoze padone”. Epitou, li se yon Bondye “ki gen mizèrikòd, ki gen konpasyon, ki pa fè kòlè fasil, ki gen anpil lanmou e ki fidèl”. (Sòm 86:5, 15.) Vrèmanvre, nou gen bonjan rezon pou n bay Jewova louwanj pou Moun li ye a e pou sa l fè.

8. Pou ki bagay konsa nou ka di Jewova mèsi? (Sòm 104:12-15, 24).

8 Nonsèlman nou bezwen fè louwanj pou Jewova nan priyè nou yo, men tou, nou bezwen di l mèsi pou bèl bagay li fè yo. Pa egzanp, nou ka di l mèsi pou bèl koulè nou wè flè yo genyen, pou tout kalite bon manje ki genyen e pou bon zanmi nou genyen ki fè kè n kontan. Papa nou an ki renmen nou ban nou bagay sa yo ak anpil lòt bagay ankò, jis pou l fè kè n kontan. (Li Sòm 104:12-15, 24.) Sa k pi enpòtan an, nou di Jewova mèsi pou tout sa l ban nou pou n ka kontinye gen yon lafwa solid e pou bèl esperans nou genyen pou lavni.

9. Ki sa k kapab ede n sonje di Jewova mèsi? (1 Tesalonisyen 5:17, 18).

9 Li ka vrèman fasil pou n bliye di Jewova mèsi pou tout sa l fè pou nou. Ki sa k kapab ede w sonje di l mèsi? Ou ka fè yon lis ki gen ladan l plizyè bagay ou te mande Jewova, epi, gade lis la tanzantan pou w wè jan Jewova reponn priyè w yo. Apre sa, priye l pou w di l mèsi pou èd li ba ou. (Li 1 Tesalonisyen 5:17, 18.) Fè yon ti reflechi: Nou santi n kontan lè lòt moun montre yo gen rekonesans pou sa n fè pou yo e sa fè n santi yo renmen nou. Menm jan an tou, lè nou sonje di Jewova mèsi lè l reponn priyè nou yo, sa fè kè l kontan (Kol. 3:15). Men, èske gen yon lòt rezon enpòtan pou n di Bondye nou an mèsi?

DI JEWOVA MÈSI POU PITIT GASON L LAN LI RENMEN ANPIL
10. Selon 1 Pyè 2:21, poukisa n gen rezon di Jewova mèsi dèske l te voye Jezi sou tè a?

10 Li 1 Pyè 2:21. Nou dwe di Jewova mèsi dèske l te voye Pitit Gason l lan li renmen anpil vin anseye nou. Lè n etidye lavi Jezi, nou aprann konn anpil bagay sou Jewova ak sou fason pou n fè L plezi. Si n montre nou gen lafwa nan sakrifis Kris la, n ap ka vin gen yon bon relasyon ak Jewova Dye e n ap anpè avè L. — Wom. 5:1.

11. Poukisa nou priye Jewova nan non Jezi?

11 Nou di Jewova mèsi lefètke nou kapab priye l pa mwayen Pitit Gason l lan. Jewova sèvi ak Jezi pou l ban nou sa n mande l. Jewova koute priyè nou fè nan non Jezi e li reponn priyè sa yo. Men sa Jezi te di: “Kèlkeswa sa nou mande nan non m, m ap fè l, yon fason pou Papa a ka jwenn glwa pa mwayen Pitit la.” — Jan 14:13, 14.

12. Bay yon lòt rezon nou genyen pou n di Jewova mèsi pou Pitit Gason l lan.

12 Jewova padone peche nou sou baz sakrifis ranson Jezi a. Labib fè konnen Jezi se “gran prèt [nou an ki] chita adwat twòn Majeste a nan syèl la”. (Ebre 8:1.) Jezi se “èd [nou genyen] bò kot Papa a”. (1 Jan 2:1.) Nou gen Jewova anpil rekonesans dèske li ban nou yon Gran Prèt ki kapab konprann feblès nou e k ap “sipliye pou nou”! (Wom. 8:34; Ebre 4:15.) Piske nou enpafè, si se pa t sakrifis Jezi a nou pa t ap ka priye Jewova. Se sèten w ap dakò nou pap janm ka fin di Jewova mèsi pou kado sa a li ban nou an ki gen anpil valè, anpalan de Pitit Gason l lan li renmen anpil!

PRIYE POU FRÈ N AK SÈ N YO
13. Nan nuit anvan Jezi te mouri a, ki jan l te montre li renmen disip li yo?

13 Nan nuit anvan Jezi te mouri a, li te pase anpil tan ap priye pou disip li yo, li te mande Papa l “voye je sou yo akoz mechan an”. (Jan 17:15.) Sa montre jan Jezi te renmen yo! Byenke l te konnen li t apral soufri anpil, li t ap enkyete l pou apot li yo.

Yon sè k ap priye. Foto ki ansanm: 1. Yon manm Kolèj santral la sou Tele JW. 2. Yon mari ak madanm ki prale kite kay yo siklòn fin kraze. 3. Kèk polisye nan peyi Larisi ki prale ak Dennis Christensen ki gen minòt nan men l.
Ki sa n ka mande pou frè n ak sè n yo nan priyè nou? (Gade paragraf 14-16.)d

14. Ki jan nou kapab montre nou renmen frè n ak sè n yo?

14 Menm jan ak Jezi, nou pa panse ak tèt nou sèlman. Okontrè, nou toujou priye pou frè n ak sè n yo. Lè n fè sa, nou obeyi lòd Jezi te bay pou n renmen youn lòt la e n montre Jewova jis nan ki pwen nou renmen frè n ak sè n yo (Jan 13:34). Se pa pou granmesi nou priye pou frè n ak sè n yo. Pawòl Bondye a fè nou konnen “lè yon moun ki jis fè yon siplikasyon, sa gen anpil fòs e sa efikas”. — Jak 5:16.

15. Poukisa frè n ak sè n yo bezwen nou priye pou yo?

15 Frè n ak sè n yo bezwen nou priye pou yo paske yo jwenn anpil pwoblèm. Nou kapab mande Jewova pou l ede yo lè yo malad, lè yo viktim anba katastwòf natirèl, lè y ap fè fas ak lagè, pèsekisyon, oswa lòt difikilte ankò. Epitou, nou kapab priye pou frè n ak sè n yo k ap travay di pou ede frè n ak sè n ki nan bezwen yo. Petèt ou ka konn kèk nan yo k ap fè fas ak difikilte konsa. L ap bon pou w site non yo lè w ap priye. Nou montre nou renmen frè n ak sè n yo toutbon lè n mande Jewova pou l ede yo andire.

16. Poukisa nou dwe priye pou frè ki alatèt nan kongregasyon an?

16 Frè ki alatèt nan kongregasyon an gen anpil rekonesans pou priyè nou fè pou yo, e priyè sa yo ede yo anpil. Apot Pòl te konn sa byen. Men sa l te ekri: “Priye pou mwen tou, pou m ka jwenn pawòl pou m di lè m ouvri bouch mwen, yon fason pou m ka pale avèk kran lè m ap fè konnen sekrè sakre bon nouvèl la.” (Efe. 6:19). Jodi a tou, gen anpil frè ki alatèt nan kongregasyon yo k ap travay di. Nou montre n renmen yo lè n mande Jewova pou l beni travay y ap fè yo.

LÈ N AP PRIYE ANSANM AK LÒT MOUN
17-18. Ki lè yo ka mande n pou n priye ansanm ak lòt moun, e ki sa nou bezwen sonje?

17 Pafwa, yo konn mande nou pou n priye ansanm ak lòt moun. Pa egzanp, yon sè k ap fè yon etid ka mande sè ki akonpaye l nan etid la pou l priye. Sè ki akonpaye l la ka pa konn etidyan an byen, se sa k fè li te ka pi kontan priye nan fen etid la. Konsa, li ka pi fasil pou l konn sa pou l di lè l ap priye pou etidyan an.

18 Yo ka mande yon frè pou l priye nan yon reyinyon predikasyon oswa nan reyinyon kongregasyon an. Frè ki gen privilèj sa a bezwen sonje poukisa yo fè reyinyon yo. Yo pa dwe pwofite moman y ap priye a pou yo bay moun nan kongregasyon an konsèy oswa pou yo bay yon nouvèl. Nan pifò reyinyon k ap fèt nan kongregasyon yo, gen senk minit pou kantik ak priyè. Donk, frè k ap fè priyè a pa bezwen di “yon pakèt pawòl”, sitou nan kòmansman yon reyinyon. — Mat. 6:7.

NOU BEZWEN BAY LAPRIYÈ YON PLAS ENPÒTAN NAN LAVI NOU
19. Ki sa k ap ede n pou n pare lè jou jijman Jewova a rive?

19 Tank jou jijman Jewova a ap pwoche, nou bezwen bay lapriyè plis enpòtans toujou nan lavi nou. Se sa k fè Jezi te di: “Rete je klè. Se pou nou toujou ap fè siplikasyon yon fason pou nou ka rive chape anba tout bagay sa yo ki dwe rive.” (Lik 21:36). Wi, lè nou priye regilyèman, lafwa nou ap vin djanm, e lè jou jijman Bondye a rive, n ap pare.","Nou bay privilèj nou genyen pou n priye a anpil valè. Lè n ap priye, sa k dwe pi enpòtan pou nou se sa ki gen rapò ak objektif Jewova. Nou di Bondye mèsi tou pou Pitit li a, pou Wayòm nan k ap dirije, e nou priye pou frè n ak sè n yo. E Jewova vle n priye tou pou sa nou bezwen chak jou e pou n ka kontinye gen yon lafwa ki solid. Lè n byen reflechi sou sa n pral di nan priyè nou, nou montre nou bay bèl privilèj sa a anpil valè.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,22.707363317999427,159.17944006516245,22.582576971921025,3.1171786785125732
164764,"rezime atik la: NAN parabòl talan yo, Jezi te montre aklè ki responsablite disip li yo Bondye chwazi pou al nan syèl la genyen. Nou bezwen konprann siyifikasyon parabòl sa a paske l gen efè sou lavi tout vrè kretyen yo kit se sa ki gen esperans pou yo jwenn rekonpans yo nan syèl la kit se sa ki gen esperans pou yo jwenn rekonpans yo sou tè a.

2 Jezi te bay parabòl talan yo nan repons li te bay pou kesyon disip li yo te poze l konsènan “siy k ap siy prezans [li] e k ap siy fen sistèm nan”. (Mat. 24:3.) Donk, parabòl sa a ap akonpli nan epòk nou an e l fè pati siy ki montre Jezi prezan e l ap dirije antanke Wa a.

3. Ki leson nou aprann nan parabòl Jezi te bay nan Matye chapit 24 ak chapit 25 yo?

3 Parabòl talan yo se youn nan kat parabòl Jezi te bay nan Matye 24:45 rive nan Matye 25:46. Lòt twa parabòl yo ki pale konsènan esklav fidèl ki prevwayan an, dis fi vyèj yo epi mouton ak kabrit yo fè pati repons Jezi te bay pou kesyon konsènan siy k ap siy prezans li an tou. Nan toule kat parabòl sa yo, Jezi te met aksan sou kèk pwen ki t ap pèmèt nou rive idantifye vrè disip li yo nan dènye jou yo. Parabòl esklav la, parabòl fi vyèj yo ak parabòl talan yo konsène disip li yo Bondye chwazi pou al nan syèl la. Nan parabòl esklav fidèl la, Jezi te met aksan sou jan l enpòtan pou ti gwoup moun Bondye chwazi pou al nan syèl ki gen responsablite pou bay domestik li yo manje nan dènye jou yo montre yo fidèl e pou yo montre yo prevwayan. Nan parabòl dis fi vyèj yo, Jezi te montre jan l enpòtan pou tout disip li yo Bondye chwazi pou al nan syèl la montre yo pare e pou yo kontinye veye etandone yo konnen Jezi ap vini men yo pa konn jou ak lè l ap vini an. Nan parabòl talan yo, Jezi montre jan l enpòtan pou moun Bondye chwazi pou al nan syèl la fè bonjan efò nan fason y ap ranpli responsablite yo genyen antanke kretyen an. Dènye parabòl Jezi te bay la ki se parabòl mouton ak kabrit yo konsène moun ki gen esperans pou yo viv sou tè a. Nan parabòl sa a, li te montre jan l enpòtan pou moun sa yo rete fidèl e pou yo bay tout yo menm nan fason y ap ede frè Jezi yo ki sou tè aa. Kounye a, ann konsidere parabòl talan yo.

MÈT LA BAY ESKLAV LI YO YON RICHÈS
4, 5. Kiyès mesye oswa mèt ki nan parabòl la reprezante, e ki valè yon talan te genyen?

4 Li Matye 25:14-30. Piblikasyon nou yo gen lontan depi y ap fè konnen mesye oswa mèt ki nan parabòl la reprezante Jezi e se nan moman l te monte nan syèl nan ane 33 epòk nou an li te vwayaje al nan peyi etranje a. Nan yon lòt parabòl Jezi te bay anvan sa, li te fè konnen rezon ki fè l vwayaje al nan peyi etranje a se “pou yo ka mete l wa”. (Lik 19:12.) Se pa tousuit apre Jezi te fin monte nan syèl la yo te mete l wab. Olye de sa, li te ‘chita adwat Bondye e depi lè sa a li t ap tann jiskaske Bondye met ènmi l yo tankou yon tabourè anba pye l’. — Ebre 10:12, 13.

5 Mesye ki nan parabòl la te gen uit talan ki te reprezante yon kokennchenn richès nan epòk sa ac. Anvan mesye a te vwayaje al nan peyi etranje, li te distribye talan yo bay esklav li yo e l te atann pou yo fè lajan an travay pandan l pa la a. Menm jan ak mesye sa a, anvan Jezi te monte nan syèl la li te posede yon bagay ki gen anpil valè. Ki sa l ye? Repons lan gen rapò ak travay li te fè pandan l t ap viv sou tè a.

6, 7. Ki sa talan yo reprezante?

6 Jezi te bay travay predikasyon an ak travay fè disip la anpil enpòtans. (Li Lik 4:43.) Pa mwayen travay sa a, li te vin gen yon jaden ki gen anpil valè. Men sa l te di disip li yo kèk tan anvan sa: “Leve je nou gade jaden yo, yo pare pou rekòt la.” ​(Jan 4:35-38). Jezi te gen nan tèt li pou l rasanble anpil lòt moun ki gen kè sensè ki t ap vin disip li. Menm jan ak yon bon kiltivatè, Jezi pa t ap annik vire do l kite yon jaden ki te gentan pare pou rekòt. Pou rezon sa a, yon ti tan apre rezirèksyon l epi anvan l te monte nan syèl, li te konfye disip li yo yon travay ki gen anpil enpòtans lè l te di yo: “Ale, epi fè disip.” ​(Mat. 28:18-20). Konsa, Jezi te konfye disip li yo yon trezò ki gen anpil valè anpalan de travay predikasyon an. — 2 Kor. 4:7.

7 Kidonk, ki konklizyon nou ka tire? Lè Jezi te konfye disip li yo travay fè disip la, anfèt se konfye l te konfye yo talan l yo anpalan de “byen l yo”. (Mat. 25:14.) Yon fason senp, nou ka di talan yo reprezante responsablite disip yo genyen pou yo preche e pou yo fè disip la.

8. Menm lè chak esklav pa t resevwa menm kantite talan, ki sa mèt la te atann?

8 Nan parabòl talan yo, nou aprann mèt la te bay youn nan esklav yo senk talan, li te bay yon lòt de talan epi l te bay yon dènye yon sèl talan (Mat. 25:15). Byenke chak esklav pa t resevwa menm kantite talan, mèt la te atann pou tout esklav yo byen sèvi ak talan yo, sa ki vle di pou disip yo sèvi ak tout kapasite yo nan travay predikasyon an (Mat. 22:37; Kol. 3:23). Nan premye syèk la, disip Kris yo te kòmanse fè talan yo travay apati Pannkòt ane 33 epòk nou an. Liv biblik ki rele Travay apot yo byen esplike fason yo te fè bonjan efò nan travay predikasyon an ak travay fè disip lad. — Tra. 6:7; 12:24; 19:20.

ESKLAV YO FÈ TALAN YO TRAVAY NAN TAN LAFEN AN
9. a) Ki sa de esklav ki fidèl yo te fè ak talan yo, e ki sa sa montre? b) Ki wòl “lòt mouton” yo jwe nan sa?

9 Nan tan lafen an, sitou apati ane 1919, esklav fidèl Kris yo Bondye chwazi pou al nan syèl ki sou tè a ap fè talan Mèt la fè lajan. Menm jan ak de premye esklav yo, frè ak sè Bondye chwazi pou al nan syèl la fè tout sa yo kapab pou yo fè sa yo gen nan men yo a travay. Li pa enpòtan pou n ap chèche konnen kiyès ki te resevwa senk talan ak kiyès ki te resevwa de talan. Nan parabòl la, toule de esklav yo te double kantite talan mèt la te ba yo a, kidonk, yo toule de te travay di. Ki wòl moun ki gen esperans pou yo viv sou tè a jwe nan sa? Yo jwe yon wòl enpòtan! Parabòl Jezi te bay konsènan mouton ak kabrit yo aprann nou moun ki gen esperans pou yo viv sou tè a gen gwo privilèj pou yo ede frè Jezi yo Bondye chwazi pou al nan syèl la nan travay predikasyon ak ansèyman an fidèlman. Pandan dènye jou sa yo ki difisil, toule de gwoup moun sa yo ap travay ansanm kòm “yon sèl twoupo” nan fason y ap akonpli travay fè disip la avèk zèl. — Jan 10:16.

10. Bay yon eleman enpòtan ki gen nan siy ki montre Jezi prezan an.

10 Mèt la gen rezon pou l atann rezilta. Jan nou te di sa pi wo a, se sèten disip fidèl li yo te fè byen l yo vin pi plis nan premye syèk la. Ki sa n ka di konsènan tan lafen an ki se epòk kote parabòl talan yo ap akonpli a? Sèvitè Jezi yo ki fidèl e k ap travay di ap akonpli pi gwo travay predikasyon ak travay fè disip k ap fèt nan listwa. Efò yo fè yo pèmèt gen plizyè santèn milye nouvo disip k ap vin fè pati pwoklamatè Wayòm nan chak ane, sa ki pèmèt travay predikasyon an ak travay fè disip la vin yon eleman enpòtan nan siy ki montre Jezi prezan antanke Wa a. Pa gen dout nan sa, Mèt la kontan anpil!

Sèvitè Jewova yo patisipe nan plizyè aspè nan travay fè disip la.
Kris konfye sèvitè l yo travay predikasyon an ki se yon responsablite ki gen anpil valè. (Gade paragraf 10.)

KI LÈ MÈT LA AP VIN FÈ REGLEMAN?
11. Ki sa k fè n di se pandan gwo tribilasyon an Jezi ap vin fè regleman?

11 Jezi ap vin fè regleman ak esklav li yo nan fen gwo tribilasyon ki toupre rive a. Ki sa k fè n di sa? Nan pwofesi Jezi te bay nou jwenn nan Matye chapit 24 ak chapit 25 yo li pa t sispann pale konsènan vini l ap vini an. Anrapò ak jijman ki pral fèt pandan gwo tribilasyon an, li te di moun yo “pral wè Pitit lòm nan k ap vini sou nyaj nan syèl la”. Li te ankouraje disip li yo k ap viv nan dènye jou yo pou yo kontinye veye lè l te di yo: “Nou pa konnen ki jou Seyè nou an ap vini.” E l te di yo: “Se nan yon lè nou pa panse Pitit lòm nan ap vini.” ​(Mat. 24:30, 42, 44). Donk, lè Jezi te di “mèt esklav sa yo retounen e li fè regleman” an, sa klè li t ap fè referans ak moman l ap vin egzekite jijman l nan fen sistèm sa ae. — Mat. 25:19.

12, 13. a) Ki sa Mèt la te di de premye esklav yo, e poukisa? b) Ki lè moun Bondye chwazi pou al nan syèl yo ap resevwa dènye so a? (Gade kare ki gen tit: “Y ap rann kont jiska lamò” a.) c) Ki rekonpans moun yo pral jije antanke mouton yo pral resevwa?

12 Selon parabòl la, lè mèt la retounen li te jwenn de premye esklav yo, sa l te bay senk talan yo ak sa l te bay de talan yo, te montre yo fidèl e yo chak te double kantite talan yo te resevwa a. Mèt la te di toule de esklav yo menm bagay la. Li te di: “Trè byen, ou se yon bon esklav, e ou fidèl! Ou te fidèl nan kèk bagay, m ap mete w responsab anpil bagay.” ​(Mat. 25:21, 23). Donk, ak ki sa n ka atann nou lè Mèt la, anpalan de Jezi ki nan glwa li, vin fè jijman an alavni?

13 Moun de premye esklav yo reprezante yo, anpalan de disip Bondye chwazi pou al nan syèl k ap travay di yo, ap gentan resevwa dènye so yo a anvan gwo tribilasyon an eklate (Rev. 7:1-3). Anvan gè Amagedòn nan, Jezi ap ba yo rekonpans selès yo te pwomèt yo a. Moun ki gen esperans pou yo viv sou tè a ki te ede frè Kris yo nan travay predikasyon an pral jije antanke mouton e yo pral gen privilèj pou yo viv sou tè a anba dominasyon Wayòm nan. — Mat. 25:34.

YON ESKLAV KI MECHAN E KI PARESE
14, 15. Èske Jezi te vle di t ap gen yon bon valè nan frè l yo Bondye chwazi pou al nan syèl la ki t ap vin mechan e ki t ap parese? Esplike.

14 Nan parabòl la, dènye esklav la te pito al antere talan l te resevwa a olye l te fè l fè lajan oswa menm pou l t al mete l labank. Esklav sa a te gen yon move etadespri paske l te chwazi travay kont enterè mèt la. Mèt la te gen rezon di l: “Ou se yon move esklav, ou parese.” Mèt la te pran talan an nan men l epi l te lonje l bay esklav ki te gen dis talan an. Apre sa, yo te voye esklav ki mechan an “nan fènwa deyò a”. E “se la li pral kriye e li pral manje dan”. — Mat. 25:24-30; Lik 19:22, 23.

15 Etandone youn nan twa esklav yo t al sere talan mèt la, èske Jezi te vle fè konnen gen yon tyè nan disip li yo Bondye chwazi pou al nan syèl la ki t ap montre yo mechan e yo parese? Non. Ann konsidere kontèks la. Nan parabòl esklav fidèl ki prevwayan an, Jezi te pale konsènan yon esklav mechan ki t ap bat esklav parèy li yo. Nan parabòl sa a Jezi pa t fè konnen t ap gen yon klas esklav mechan ki t ap vin parèt. Olye de sa, se avèti l t ap avèti esklav fidèl li a pou l pa aji tankou yon esklav mechan. Menm jan an tou, nan parabòl dis fi vyèj yo, Jezi pa t fè konnen mwatye nan disip li yo Bondye chwazi pou al nan syèl la t ap gen pou yo aji tankou senk fi vyèj ki sòt yo. Olye de sa, se avèti l t ap avèti frè espirityèl li yo konsènan sa k ka rive si yo pa kontinye veye e si yo pa montre yo paref. Nan kontèks sa a, sanble l rezonab pou n di nan parabòl talan yo Jezi pa t vle di gen yon bon valè nan frè l yo Bondye chwazi pou al nan syèl k ap viv nan dènye jou yo ki t ap vin mechan e ki t ap parese. Olye de sa, se konnen Jezi t ap fè disip li yo Bondye chwazi pou al nan syèl la konnen jan l enpòtan pou yo kontinye fè bonjan efò pou yo fè talan yo gen nan men yo a “travay” e pou yo pa aji menm jan ak yon esklav ki mechan. — Mat. 25:16.","Gen de leson nou aprann nan parabòl talan yo? Premyèman, Kris, Mèt la, konfye esklav li yo Bondye chwazi pou al nan syèl la yon bagay ki gen anpil valè pou li ki se travay predikasyon an ak travay fè disip la. Dezyèmman, Kris atann pou nou tout fè bonjan efò nan travay predikasyon an. Si nou fè sa, nou kapab gen konfyans Mèt la ap rekonpanse nou pou lafwa, vijilans ak fidelite nou demontre.",Haitian,hat,original-annotations,f87180724771ed7da5d34730f9d3212d44a5c97f101df8ae612bfc3d2d766e17,22.559383394147755,141.05906391465348,22.468968329206582,3.1121351718902583