Datasets:

WikiQuality

/

trigram_entropy_hi

like 0

Follow

WikipediaQuality 4

48458

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%B6%E1%88%80%E1%89%A3%20%28sahabah%29

ሶሀባ (sahabah)

🔸አብደላህ ኢብን መስዑድ ረዲየላሁ ዐንሁ🔹 <<ቁርኣንን በወረደበት ዓይነት ለ መቅራት የፈለገ ሰዉ እንደ ኡም አብድ ይቅራ!>> (ነብዩ ሙሐመድ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም) ✍ገና ወጣት እያለ የጉርምስና ዕ ድሜዉን ሳይጨርስ ዑቅባ ኢብን ሙዐይጥ የተባለዉን የቁረይሽ ሹ ም የከብት መንጋዎች በመጠበቅ በመካ የተራራ ሰርጦች ላይ ብቻ ዉን መመላለስ ልማዱ ነበር።ሰዎ ች <<ኢብን ዑም አብድ>>-የባሪያ እናት ልጅ-ብለዉ ይጠሩት ነበር።እ ዉነተኛ ስሙ አብደላህ ሲሆን የአባ ቱ ስም መስዑድ ነበር። ✍ወጣቱ በወገኖቹ መካከል ስለ ታዩት ነብይ ወሬዎችን ሰምቶ የነበ ረ ቢሆንም በዕድሜዉና ከመካ ኀ ብረተሰብ በመራቁ ምክንየት አንዳ ችም ችኩረት አልሰጣቸዉም ነበር ።የዑቅባህን የከብት መንጋ ይዞ ገ ና ማለዳዉ ላይ መዉጣት ልማዱ የነበረ ሲሆን ካልመሸ ደግሞ አይመለስም። ✍አንድ ቀን መንጋዎቹን እየጠበቀ ሳለ፥ሁለት መካከለኛ ዕድሜና ግር ማ ሞገስ የተላበሱ ሰዎች ወደ እ ሱ ሲመጡ ከርቀት አየ።እንደ ደከ ማቸዉ ያስታዉቁ ነበር።ከመጠማ ታቸዉም የተነሳ ከንፈሮቻቸዉ ክዉ ብለዉ ደርቀዋል። ✍ወደእሱ ቀርበዉ ሰላምታ ከሰ ጡት በኃላ <<አንተ ወጣት፥የዉኃ ጥማችንን ለመቁረጥና ጉልበት ለ ማግኘት ብንችል እስኪ እባክልህ ከነዚህ በጎች መካከል አንዷን እለ ✍ወጣቱም <<አልችልም!በጎቹ የ ኔ አይደሉም።የኔ ስራ መጠበቅ ብ ቻ ነዉ።>>ሲል መለሰላቸዉ። ✍ሁለቱ ሰዎች አልተከራከሩትም ።ምንም እንኳ በዉሃ ጥም እጅግ ተሰቃይተዉ የነበሩ ቢሆንም ቀና በ ሆነ መልሱ እጅግ ተደሰቱ።ደስታቸ ዉ በፊታቸዉ ላይ ይታይ ነበር። ✍በእርግጥ ሁለቱ ሰዎች የተባረ ኩት ነቢይና ጓደኛቸዉ አቡበክር ሰ ዲቅ ነበሩ።የዚያን ቀን ወደ መካ ተ ራራዎች የወጡት ከቁረይሽ ግፍና መከራ ለማምለጥ ነበር። ✍ወጣቱም በተራዉ በነብዩና ሰለ ላሁ ዐለይሂ ወሰለም በጓደኛቸዉ ተደንቆ ወዲያዉኑ ከእነሱ ጋር ተወ ዳጀ።አብደላህ ኢብን መስዑድ ረ ዲየላሁ ዐንሁ ሙስሊም ሆኖ ለነብ ዩ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም ግልጋ ሎት ለመስጠት ፈቃደኝነቱን ሲገል ፅ ብዙም አልቆም።ነብዩ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም በነገሩ ተስማሙ በትና ከዚያ ቀን ወዲህ እድለኛዉ አብደላህ ኢብን መስዑድ የበግ እ ረኝነቱን ተወ።በምትኩም የተባረኩ ት ነብይ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም የቅርብ አገልጋይነት ዋና ሥራዉ ሆነ። ✍አብደላህ ኢብን መስዑድ ረዲየ ላሁ ዐንሁ ከነብዩ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም ጋር የቅርብ ወዳጃቸዉ እ ንደሆነ ቆዩ።በቤታቸዉ ዉስጥና ዉ ጭ የሚያስፈልጋቸዉን ነገር ሁሉ ያሟላ ነበር።መንገድ ሲሄዱና ዘመ ቻ ሲወጡ ያጅባቸዋል።ሲተኙ ይቀ ሰቅሳቸዋል።ሲታጠቡ ግርዶሽ ይ ሠራላቸዋል።ዕቃቸዉንና የጥርስ መፋቂያቸዉን ይይዝ ነበር።ሌሎች በግል የሚያስፈልጉዋቸዉን ነገሮ ችም ያቀርብ ነበር። ✍አብደላህ ኢብን መስዑድ ረዲ የላሁ ዐንሁ በነብዩ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም ቤተሰብ ዉስጥ ልዩ ስል ጠና (ተርቢያ )ተቀበለ።በነብዩ ሰለ ላሁ ዐለይሂ ወሰለም አመራር ሥር ነበር። <<በፀባይ ነብዩን ሰለላሁ ዐ ለይሂ ወሰለም እጅግ በጣም የሚ መስል ነበር>> እስከሚባል ድረስ እያንዳንዱን የእሳቸዉን ባህርይ ተላበሰ። ✍አብደላህ ረዲየላሁ ዐንሁ በነብ ዩ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም <<ትም ህርት ቤት>>ዉስጥ ነበር የተማረ ው።ከሶሃባዎች መካከል ቁርኣንን በመሸምደድ በላጩ እሱ ነበር።ከ ሁሉም በተሻለ ሁኔታ ተረድቶትም ነበር።ስለዚህ በኢስላማዊ ሕገ-መ ንግስት (ሸሪዓ)ላይ ከሁሉም የላቀ ከፍተኛ እዉቀት ነበረዉ።ይህንን ዑ መር ኢብን አልኸጠጧብ ረዲየላሁ ዐንሁ በአረፋ ሜዳ ላይ ቆመዉ ሳ ሉ ወደ እሳቸዉ ከመጣዉና እንደ ሚከተለዉ ለነገራቸዉ ሰዉ ታሪክ የ ተሻለ የሚያብራራ የለም፦ <<የምእመናን መሪ ሆይ! በኩፋ ነ ዉ የመጣሁት።የቁርኣኑን ቅጅዎች ከአምሮዉ እያፈለቀ የሚሞላ ሰዉ አጋጥሞኛል>>አላቸዉ።ዑመር ረ ዲየላሁ ዐንሁ እጅግ በጣም ተናድ ደዉ በግመላቸዉ አጠገብ ይንጎባ ለሉ ጀመር።<<እሱ ማነዉ?>>ሲሉ ጠየቁት።<<አብደላህ ኢብን መስ ዑድ ረዲየላሁ ዐንሁ>>ሲል መለሰ ።የዑመር ረዲየላሁ ዐንሁ ቁጣ ወ ዲያዉ በረደ።ተረጋጉ።<<በአላህ ስ ም እምላለሁ! በዚህ ጉዳይ ላይ ከ እሱ የበለጠ አዋቂ ሌላ ሰዉ መኖ ሩን አላዉቅም።ስለዚሁ አንድ ነገር ላጫዉትህ>>አሉ።ቀጠሉና <<አን ድ ቀን ማታ የአላህ መልእክተኛ፥ሰ ለላሁ ዐለይሂ ወሰለም፥ከአቡበክር ጋር ሆነዉ ስለሙስሊሞች ይነጋገ ሩ ነበር።እኔም ከእነሱ ጋር ነበርኩ ።ከጨረስን በኃላ ነብዩ ሰለላሁ ዐ ለይሂ ወሰለም ሄዱ።እኛም ተከትለ ናቸዉ መስጊዱን አቋርጠን ስንሄድ እኛ ከሩቅ ያልለየነዉ በስግደት ላይ የቆመ ሰዉ ነበር።ነብዩ ሰለላሁ ዐ ለይሂ ወሰለም ቆመዉ ሰዉየዉ የ ሚለዉን ከሰሙ በኃላ ወደእኛ ዞረ ዉ <<ቁርኣንን በወረደበት ዓይነት ለማንበብ የፈለገ ሰዉ እንደ ኢብን ኡም አብድ ያንብብ አሉ። ✍አብደላህ ረዲየላሁ ዐንሁ ስግ ደቱን ጨርሶ ተቀምጦ ዱዓ እያደረ ገ ሳለ ነብዩ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለ ም <<ጠይቅ!ይሰጥሀል፥ጠይቅ!ይ ሰጥሀል>>አሉ።ዑመር ረዲየላሁ ዐንሁ ንግግራቸዉን ቀጠሉ...<<ወ ደ አብደላህ ኢብን መስዑድ ረዲየ ላሁ ዐንሁ በቀጥታ ሄጄ ፀሎቶቹ ሁሉ ተቀባይነት ስለማግኘታቸዉ ነ ብዩ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም የተና ገሩትን የምስራች እነግረዋለሁ ብ ዬ ወሰንኩ።ነገርኩትም።ነገር ግን ከእኔ በፊት አቡበክር ሄዶ የምስራ ቹን ነግሮት እንደነበር ተረዳሁ።በአ ላህ ስም እምላለሁ!አቡበክርን ጥ ሩ ነገር በመሥራት ፈፅሞ ቀድሜ ዉ አላዉቅም።>> ✍አብደላህ ኢብን መስዑድ ረዲየ ላሁ ዐንሁ እንዲህ ዓይነት ከፍተኛ የቁርኣን ዕዉቀት ከማግኘቱ የተነሳ <<ከእርሱ በቀር ሌላ አምላክ የሌ ለ በሆነዉ እምላለሁ!እያንዳንዱ የ ቁርኣን አንቀፅ የት እንደወረደና የአ ወራረዱን ሁኔታ (ታሪካዊ አመጣ ጡን)እኔ ሳላዉቅ አንዲትም የቁርኣ ን አንቀፅ አልወረደም።በአላህ ስም እምላለሁ!የአላህን መፅሐፍ የበለ ጠ የሚያዉቅ ሰዉ መኖሩን ካወቅ ሁ ከእሱ ጋር ለመሆን የምችለዉን ሁሉ አደርጋለሁ>>ይል ነበር። ✍አብደላህ ረዲየላሁ ዐንሁ ስለራ ሱ የተናገረዉ እያጋነነ አልነበረም። ዑመር ኢብን አልኸጧብ ረዲደላሁ ዐንሁ ኸሊፋ በነበሩበት ወቅት ካደ ረጉዋቸዉ ረጅም ጉዞዎች መካከል በአንደኛዉ አንድ (ካራቫን) (ሲራራ ነጋዴ) ያጋጥማቸዋል።ጥቅጥቅ ያ ለ ጨለማ ስለነበረ የንግድ ቅፍለቱ በወጉ አይታይም ነበር።ዑመር ረ ዲየላሁ ዐንሁ አንድ ሰዉ ቅፍለቱን እንዲያናግር አዘዙ። <<ከየት ነዉ የምትመጡት?>> ሲሉ ዐመር ረዲየላሁ ዐንሁ ጠየቁ፤ •<<ከፈጀል-ዐሚቅ>> (ከጥልቅ ሸ ለቆ)የሚል መልስ ተሰማ።(ፈጀል-ዐሚቅ የሚለዉ አገላለፅ ቁርኣናዊ ነዉ።) <<እና ወዴት እየሄዳችሁ ነዉ?> >ሲሉ ዑመር ረዲየላሁ ዐንሁ ጠደ • <<ወደ አል-በይተል-ዓቲቅ (ወደ ጥንታዊዉ ቤት)የሚል መልስ ሐ ጣ።(አል-በይት አልአቲቅ የሚለዉ አገላለፅም ቁርኣናዊ ነዉ።) ✍በዚህ ጊዜ ዑመር ረዲየላሁ ዐ ንሁ <<ከነሱ መካከል የተማረ ሰዉ (ዓሊም)አለ።>>ካሉ በኃላ ተጨማ ሪ ጥያቄ እንዲጠየቅ አዘዙ። <<ከቁርኣን ዉስጥ ታላቁ ክፍል የ ቱ ነዉ?>>የሚከተለዉን አነበበላቸ <<አላህ ከእርሱ በቀር ሌላ አም ላክ የለም፤ሕያዉ፥ራሱን ቻይ ነዉ፤ ማንገላጀትም፥አንቅልፍም፥አትይዘዉም፤በሰማያት ዉስጥና በምድር ዉስጥ ያለዉ ሁሉ የርሱ ብቻ ነዉ፤ ያ እርሱ ዘንድ በፈቃዱ ቢኾን እንጅ የሚያማልድ ማነዉ?(ከፍጡሮች) በፊታቸዉ ያለዉንና ከኃላቸዉ ያለዉ ን ሁሉ ያዉቃል፤በሻዉም ነገር እን ጂ ከዕዉቀቱ በምንም ነገር አያካ ብ ቡም፥(አያዉቁም)፤መንበሩ ሰማ ያትንና ምድርን ሰፋ፤ጥበቃቸዉም አያቅተዉም፤እርሱም የሁሉ የበላ ይ ታላቅ ነዉ።>>(አል-በቀራህ፥ <<ስለፍትህ እጅግ በጣም ግልጽ የሆነ ማብራሪያ የሚሰጠዉ የቁር ኣን ክፍል የትኛዉ ነዉ?>> <<አላህ በማስተካከል፥በማሳመ ር፥ለዝምድና ባለ ቤት በመስጠት ም ያዛል፤>>(አል-ነሕል፥90) <<ከቁርኣን ዉስጥ እጅግ አሳሳቢ አንቀጽ የትኛዉ ነዉ?>> የብናኝ ክብደት ያክልም መልካም ን የሠራ ሰዉ፥ያገኘዋል።የብናኝ ክ ብደት ያክልም ክፉን የሠራ ሰዉ ያ <<ከቁርኣን ዉስጥ የትኛዉ አንቀጽ ከፍተኛ ተስፋ ይሰጣል?>> በላቸዉ፦እናንተ በነፍሶቻችሁ ላ ይ ድንበር ያለፋችሁ ባሮቼ ሆይ!ከአ ላህ እዝነት ተስፋ አትቁረጡ፤አላህ ኃጢአቶችን በመላ ይምራልና እነሆ እርሱ መሓሪዉ፥አዛኙ ነዉና።>>(አ ✍ከዚያም ዐለመር ረዲየላሁ ዐን ሁ እንዲሁ ሲሉ ጠየቁ፦ <<አብደ ላህ ኢብን መስዑድ ረዲየላሁ ዐን ሁ ከናንተ ጋር ነዉን?>> • <<በአላህ ይሁንብን እሱ ከኛ ጋር ነዉ>>በማለት መለሱላቸዉ። ✍አብደላህ ኢብን መስዑድ ረዲየ ላሁ ዐንሁ ቁርኣንን በአምሮዉ የተ ቀረጸ ምሁር የአላህ ተገዢ (ዓቢድ )ብቻ አልነበረም።ሁኔታዉ በሚጠ ይቅበት ጊዜ ደግሞ ሃሞተ ኮስታ ራ፣ጠንካራና ደፋር ተዋጊም ነበር። ☔️በአንድ ወቅት የነብዩ ሶሐቦች መካ ዉስጥ አንድ ላይ ተሰባሰቡ። ብዛታቸዉ ትንሽ ከመሆኑ ሌላ ኃይ ል አልባና ተጨቋኞች ነበሩ።<<ቁ ርኣን ከፍ ባለ ድምፅ በይፋ ሲነበብ የቁረይሽ ወገኖች ሰምተዉ አያዉቁ ምና ሊያነብላቸዉ የሚችል ሰዉ ማነዉ?>>ተባባሉ። 💫<<እኔ አነብላቸዋለሁ>>ሲል አ ብደላህ ኢብን መስዑድ ረዲየላሁ ዐንሁ ፈቃደኛነቱን ገለጸ።ሰዎቹ ግ ን <<አንተንስ እንፈራልሃለን።እኛ የ ምንሻዉ ከነሱ ጥቃት ሊጠብቀዉ የሚችል ጎሳ ያለዉ ሰዉ ነዉ>> 💥<<ለእኔ ፍቀዱልኝ፣ከእነሱ ተንኮ ልና መጥፎ ድርጊት አላህ ይጠብ ቀኛል፤ያርቀኛልም።>>ሲል አብደላ ህ ኢብን መስዑድ ረዲየላሁ ዐንሁ ሽንጡን ይዞ ተሟገተ።ስለዚህ ከካ ዕባ ጥቂት ሜትሮች ብቻ ርቆ ከሚ ገኘዉ <<መቃም ኢብራሂም>>(የ ኢብራሂም መስገጃ ቦታ)እስከሚደ ርስ ወደ መስጊዱ ጉዞ ቀጠለ።ወ ቅቱ ጎህ እየቀደደ ነቀር።ቁረይሾች ከካዕባ ዙሪያ ተቀምጠዉ ነበር።አ ብደላህ ረዲየላሁ ዐንሁ በቦታዉ ቆ ሞ እንዲህ ሲል ማንበብ ጀመረ፦ አል-ረሕማን፤ቁርኣንን አስተማረ፥ 💐ማንበቡን ቀጠለ።በዚህ ጊዜ ቁ ረይሾች አትኩረዉ ተመለከቱት።አን ዳንዶቹ ደግሞ <<ኢብን ኡሙ አብ ድ ምን እያለ ነዉ?>> <<ይሄ የተረ ገመ (ሙሐመድ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም ካመጣዉ መካከል አንዳን ዶቹን እየደገመ ነዉ)>>ሲሉ አረጋገጡ። 🌿እሱ ግን ማንበቡን አላቋረጠም ።ይደበድቡት ጀመር...ወደ ሶሃባዎ ች በተመለሰ ጊዜ ከፊቱ ላይ ደም ይጎርፍ ነበር። 🌼እነሱም እንዳዩት <<ይህን ነበር የፈራንልህ?>>አሉት።በዚህ ጊዜ አ ብደላህ ረዲየላሁ ዐንሁ <<በአሁኑ ወቅት የአላህ ጠላቶች ከእኔ የበለ ጠ ደህንነት አይሰማቸዉም።ከፈለ ጋቸዉ በነገዉም ዕለት ሄጄ ይህንኑ አደርጋለሁ>> አለ። <<የሚበቃህን ያህል አድርገሃል።የሚጠሉትን እን ዲሰሙ አድርገሃቸዋል>>አሉት። • <<ኃጢያቶቼ!>> 🍃<<ታዲያ ምን ይሻልሃል?>> •<<የጌታዬ ምህረት!>> 🍃<<ለብዙ ዓመት ዉሰድ ስትባል እምቢ ያልከዉ የመምህርነት ደመ ወዝህን አሁንስ አትቀበልም?!>> 🍁<<ከሞትክ በኃላ ለሴቶቹ ልጆ ችህ እንዲሆን ፍቀድ።>> •<<ልጆቼ ድህነት ያገኛቸዋል ብለ ህ ትፈራለህን?ነብዩ ሰለላሁ ዐለይ ሂ ወሰለም <<ሱራ -አል-ዋቂዓህ> >ን በየምሽቱ የሚያነብ ሰዉ ድህነ ት ፈፅሞ አይነካዉም)ሲሉ ስለሰማ ሁ ይህንኑ ምዕራፍ በየምሽቱ እን ዲያነቡ አዝዣቸዋለሁ።>> 💐የዚያን ቀን ምሽት አብደላህ ረ ዲየላሁ ዐንሁ ምላሱ አላህን በማ ዉሳትና የቁርኣንን አንቀጾች በመድ ገም እንደራሰች አለፈ።

51202

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%B4%E1%8A%95%E1%8C%A4

ጴንጤ

(ከ በግዕዝ : ጴንጤ) አንድ መጀመሪያ ነው - ትግርኛ ለ ቋንቋ ቃል የጴንጤቆስጤ እና ሌሎች የምስራቅ-ተኮር የፕሮቴስታንት ክርስቲያኖች ውስጥ ኢትዮጵያ እና ኤርትራ , እና የኢትዮጵያ እና የኤርትራ የዲያስፖራ. ዛሬ ቃሉ የሚያመለክተው በኢትዮጵያ እና በኤርትራ ማኅበረሰቦች ውስጥ የሚገኙ ሁሉንም የወንጌላውያን ክርስቲያን ቤተ እምነቶች እና ድርጅቶች የኢትዮጵያ-ኤርትራዊ ወንጌላዊነት ወይም የኢትዮጵያ-ኤርትራዊ ወንጌላዊት ቤተክርስቲያንን ነው ፡ አንዳንድ ጊዜ ቤተ እምነቶች እና ድርጅቶች ወኒግላው (ከ ግእዝ -በልዩላዊ) በመባል ይታወቃሉ ፡ የኢትዮጵያ እና የኤርትራ ወንጌላውያን ክርስቲያኖች በአሜሪካ እና በአውሮፓውያን የፕሮቴስታንት የወንጌል ተልእኮ ምክንያት ከኦርቶዶክስ ተዋህዶ አብያተ ክርስቲያናት በተውጣጡ ሥነ-መለኮታዊ ልዩነቶች ምክንያት በወጡ ወጣቶች ላይ እና በኋላም በእነሱ ላይ ስደት በተስፋፋባቸው ወጣቶች መካከል ነው ፡ ክርስቲያኖች የ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያናት, ሌላ ቅርንጫፎች ክርስትና, ወይም ወደ የፕሮቴስታንት ሚስዮናውያን እርዳታ ጋር ሌሎች ሃይማኖቶች የተቀየሩ ንስሐ የኢትዮጵያ ክርስትና መሠረተ-መለኮታዊ ማሳለፊያዎች አስተዋሉ ነገር. የፔንታይ አብያተ ክርስቲያናት እና ድርጅቶች ከተፈጠሩበት ጊዜ አንስቶ በመካከላቸው የታወቁ እንቅስቃሴዎች ጴንጤቆስጤዝም ፣ የባፕቲስት ባህል ፣ሉተራናዊነት ፣ ሜቶዲዝም ፣ ፕሬስቢቴሪያኒዝም እና ሜኖናውያን ፡ ሥር-ነክ ጥናት ይህ ቃል እ.ኤ.አ. በ 1960 ዎቹ መጨረሻ የተፈጠረ ሲሆን በጴንጤቆስጤ ተሞክሮ እና በመንፈስ ቅዱስ ስጦታዎች ለሚያምኑ አብያተ ክርስቲያናት ደስታን የሚያገለግል ነበር ፣ የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋህዶ እና ኤርትራዊያን ያልሆኑ የአከባቢ ፕሮቴስታንት ክርስቲያኖችን ለመግለፅ ይጠቀም ነበር ፡ ኦርቶዶክስ ተዋህዶ (በአጠቃላይ በመባል ይታወቃል ክርስቲያናት ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ). የሚለው ቃል ቃል "የጴንጤቆስጤ" አንድ በማሳጠር ነው; ሆኖም እሱ ሁሉንም ፕሮቴስታንት ክርስቲያኖችን በተለይም ደግሞ የወንጌላውያን ፕሮቴስታንት ክርስቲያኖችን በእውነቱ በቤተ-እምነት ተከታይም ይሁን አልሆነም ፡ አንዳንድ የምሥራቃውያን ኦርቶዶክስ እንዲሁ ቃሉን ለትንሽ የኢትዮጵያ እና የኤርትራ የካቶሊክ ሕዝቦች ይተገብራሉ (ግን ይህ ያልተለመደ ነው) ፡ በብዙ ሌሎች ቋንቋዎች ያለው አተረጓጎም “ወንጌላዊ” ነው ፡፡ የሚለው "ወንጌላዊት" ማለት ሲሆን ጎን ለጎን ጥቅም ላይ ውሏል . ከእነዚህ ቡድኖች ውስጥ ብዙዎቹ ሃይማኖታዊ አሠራሮቻቸውን በባህላዊ ምስራቅ ክርስቲያን ፣ ግን ፕሮቴስታንታዊ ወንጌላዊ እንደ ዶክትሪን ይገልጻሉ ፡ ቤተ እምነቶች ኢትዮጵያና ኤርትራ ውስጥ ዋና ዋና የፕሮቴስታንት ቤተ እምነቶች ተወላጅ ምክንያት, በቅርበት የተገናኘ አንድ ቡድን ናቸው (ወደ ክፍል የአማርኛ : አብያተ ክርስቲያናት , [ የጥቅስ አስፈላጊ ] ወይም የማህበረሰብ አብያተ ክርስቲያናት) ባፕቲስት , የሉተራን , የጴንጤቆስጤ እና የመኖናውያን ቤተ እምነቶች። የመጀመሪያ ደረጃ ቤተ እምነቶች የ የኢትዮጵያ መካነየሱስን (የሕይወት ቃል) ቤተ ክርስቲያን , አንድ ተዓምራዊ ጋር ወንጌላዊት የፕሮቴስታንት ቤተ እምነት የጴንጤቆስጤ እና ወቅዱስ መጥምቁ ( ባፕቲስት ) ስሮች. እሱ ከሱዳን የውስጥ ተልዕኮ ጋር የተገናኘ እና እርስ በእርስ የተደራጀ ድርጅት ሲሆን የኤርትራ ቅርንጫፍ አለው ፡ የ የኢትዮጵያ ወንጌላዊት ቤተ ክርስቲያን መካነ ኢየሱስ (የኢየሱስ ቦታ) , አንድ የሉተራን አንድ የሚያካትተው ቤተ እምነት የፕረስቢተሪያን - ሲኖዶስ. የኤርትራ ወንጌላዊት ቤተክርስቲያን መካነ ኢየሱስ የዚህ የወንጌላውያን ፕሮቴስታንት ቤተክርስቲያን ኤርትራዊ የሉተራን ቅርንጫፍ ነው ፡፡ የኢትዮጵያ የሉተራን ቤተ እምነት ትልቁ የሉተራን ክርስቲያናዊ ቤተ እምነቶች ትልቁ ነው (የክርስቲያን ቤተ እምነቶች ዝርዝርን በአባላት ብዛት ይመልከቱ ) ፡ በ የኤርትራ ወንጌላዊት ሉተራን ቤተ ክርስቲያን , አንድ የሉተራን ወደ ተቀላቅለዋል የትኛው ቤተ እምነት የሉተራን ዓለም አቀፍ ፌዴሬሽን በ 1963. የ የኢትዮጵያ ሙሉ ወንጌል አማኞች 'ቤተ ክርስቲያን , አንድ የጴንጤቆስጤ ቤተ ጋር ቤተ እምነት የሜኖናውያን ተጽዕኖ. የ (ክርስቶስ ፋውንዴሽን) ቤተ ክርስቲያን , አንድ የሜኖናውያን ጋር ቤተ እምነት የጴንጤቆስጤ ተጽዕኖ. ክርስቲያን ወንድሞች አንዳንድ የፔንታይ ማህበረሰቦች በተለይም የመካነ ኢየሱስ ሉተራን ቤተክርስትያን - ዋናውን ባህላዊ የኢትዮጵያ እና የኤርትራን የክርስቲያን ስነ ህዝብ በሚወክሉ የኦርቶዶክስ ተዋህዶ አብያተ-ክርስትያናት ተጽዕኖ ተደርገዋል ፣ ግን በአብዛኛው በአምልኮአቸው እና በስነ-መለኮታቸው በጣም ጴንጤ ናቸው ፡፡ . ሌሎች ቤተ እምነቶች አማኑኤል ባፕቲስት ቤተክርስቲያን ምስጋና ቤተክርስትያን ኢትዮጵያ የእግዚአብሔር ጉባኤዎች - ጴንጤቆስጤ ሕይወት ብርሃን ቤተክርስቲያን (የሕይወት ብርሃን ቤተክርስቲያን) እምነት ክርስቶስ ብርሃነ ወንጌል - የወንጌል ብርሃን የኢትዮጵያ አዲስ ኪዳን ባፕቲስት ቤተክርስቲያን ወንጌላዊት ቤተክርስትያን ኤርትራ የሉተራን ቤተክርስቲያን ኤርትራ የመካከለኛው ምስራቅ አጠቃላይ ተልዕኮ የሰባተኛ ቀን አድቬንቲስት ቤተክርስቲያን ወደ ኢትዮጵያ እና ኤርትራ ውስጥ ይወከላል በኢየሩሳሌም ኤፒስኮፓል ቤተ ክርስቲያን እና በመካከለኛው ምስራቅ እና የእስክንድርያው ኤፒስኮፓል የአንግሊካን ጠቅላይ ግዛት : ኢትዮጵያ እና ኤርትራ ሁለቱም የአፍሪካ ቀንድ እንዲሁም የሰሜን አፍሪካ ቀጠናን ያካተተ የግብፅ ሀገረ ስብከት አካል ናቸው ፡ በኢትዮጵያ ሁለት የኤስ ቆስ አብያተ ክርስቲያናት አሉ ፣ አንደኛው አዲስ አበባ ሲሆን ሁለተኛው ደግሞ በጋምቤላ ሲሆን በኤርትራ ውስጥ በአሁኑ ወቅት በግልፅ የሚሰሩ ምዕመናን የሉም ፡ አንድነት እና ኢ.ሲ.ኤፍ. የ , ወይም የኢትዮጵያ ወንጌላዊት ቤተክርስቲያን ህብረት, አንድ በጊዜያዊ ነው የተወለደው-እንደገና , ሥላሴን ክርስቲያኖች. 22 አባላት ያሉት አብያተ ክርስቲያናት ያሉት ሲሆን እ.ኤ.አ. በ 2004 ስታቲስቲክስን መሠረት በማድረግ 11.5 ሚሊዮን አባላት በየአመቱ 4 ሚሊዮን ያድጋሉ ፡ ሁሉም አብያተ ክርስቲያናት, በየትኛውም ቤተ እምነት የተነሳ, በአገር የታወቁ ናቸው እንደ አብያተ ክርስቲያናት ( ' ወይም ') [ የጥቅስ ያስፈልጋል ] በአማርኛ አንድ 'ክርስቲያኖች መካከል ማህበረሰብ' ያለውን የስሜት ሕዋሳት ውስጥ 'አብያተ ክርስቲያናት' ትርጉም ፣ የኢትዮጵያ ኦፊሴላዊ የሥራ ፌዴራላዊ ቋንቋ ፡፡ ከእነዚህ አብያተ ክርስቲያናት መካከል አብዛኞቹ እንደ የኢትዮጵያ ምረቃ ሥነ መለኮት ትምህርት ቤት ፣ የወርቅ ዘይት ሚኒስትሮች ፣ የወንጌላዊያን መንፈሳዊ ኮሌጅ ፣ የኢትዮጵያ መጽሐፍ ቅዱስ ማኅበር እና መሰረተ ክርስቶስ ኮሌጅ ያሉ ሚኒስትሮችን ፣ ኮሌጆችን እና የመጽሐፍ ቅዱስ ማኅበራትንም ያገለግላሉ ፡፡ እነዚህ አብያተ ክርስቲያናት ብዙውን ጊዜ ሰባኪዎችን በመለዋወጥ እና የቤተክርስቲያን ጉባኤዎችን በማዘጋጀት አብረው ይሰራሉ ​​፡ እ.ኤ.አ. በ 2005 ከአለም የክርስቲያን ዳታቤዝ ባወጣው አኃዛዊ መረጃ መሰረት የኢትዮጵያውያን የበዓለ አምሣ / የካሪዝማቲክ አባላት ከ 16 በመቶ በላይ የሚሆነውን የሀገሪቱን የኢትዮጵያ ፔንታይስ አድርገው ይሸፍናሉ ፡ ግለሰባዊ ቡድኖቹ የቃል ሕይወት ቤተክርስቲያን (ቃሌ ሄወት) ቤተክርስቲያን ፣ መካነ ኢየሱስ ፣ የክርስቲያን አብያተ ክርስቲያናት ፣ የምስጋና ቤተክርስቲያን የኢትዮጵያ ፣ የእግዚአብሔር ጉባኤ ፣ የሕይወት ብርሃን ቤተክርስቲያን ፣ እምነቶች ክርስቶስ ፣ መሰረት ክርስቶስ ፣ የብርሃን ሕይወት ቤተክርስቲያን ፣ ሙሉ ወንጌል (ሙሉ የወንጌል አማኞች ቤተክርስቲያን) እና በኢትዮጵያ ውስጥ በትንሹ ከ 12 ሚሊዮን በላይ ፔንታይስ የተገነቡ ሌሎች አብያተ ክርስቲያናት ፡፡ ሆኖም እንደ ወርልድ ክርስትያን ኢንሳይክሎፔድያ የወንጌላውያን ማህበረሰብ ከ 13.6% ብቻ የሚሆነው የኢትዮጵያ ህዝብ ነው ፡ በ 1994 ቱ የመንግስት ቆጠራ መሠረት ፕሮቴስታንት ክርስቲያኖች 10% የሚሆነውን ህዝብ ይይዛሉ (ዛሬ ከ7-8 ሚሊዮን ያህል ነው) ፡፡ በተለያዩ አብያተ ክርስቲያናት እና ቤተ እምነቶች በተሰጡ የአባልነት እና ተጣማሪ መረጃዎች መሠረት የኢትዮጵያ ፕሮቴስታንቶች ከ 18.59% የሚሆነውን የአገሪቱን ህዝብ ቁጥር እንደሚይዙ ይናገራል ይህም ከአሜሪካ የውጭ ጉዳይ መስሪያ ቤት በቅርቡ የተገኘው መረጃ ነው ፡ በኢትዮጵያ እና በኤርትራ ያሉ የወንጌላውያን ሰዎች አንድ ሰው የሚድነው ኢየሱስን ለኃጢአት ይቅርታ ጌታ እና አዳኝ አድርጎ በማመን ነው ፡ የሥላሴ አንድ አካል በሆነው በአብ ፣ በወልድ እና በመንፈስ ቅዱስ ያምናሉ ፡ ቀኖናዊ ወንጌሎችን እንደሚቀበሉ ሌሎች የክርስቲያን ቡድኖች ሁሉ ፔንታይስ በዮሐንስ ወንጌል ውስጥ ብዙ ጊዜ እንደተጻፈ እና አንድ ሰው በመንፈስ ቅዱስ በተጠመቀ እንደሚያሳየው ‹ ዳግም መወለድ › ያምናሉ ፡ እንዲሁም የውሃ ጥምቀት. በልሳን መናገር እንደ አንድ ምልክት ተደርጎ ይታያል ፣ ግን “ክርስቶስን መቀበል” ብቸኛው ምልክት አይደለም ፣ ይህም አዲስ የአኗኗር ዘይቤ እና ማህበራዊ ባህሪን ማካተት አለበት ፡ ምንም እንኳን በኢትዮጵያ እና በኤርትራ ያሉ ሁሉም የወንጌላውያን ፕሮቴስታንት ቅርንጫፎች በመጽሐፍ ቅዱስ ትርጓሜ አንድ ወይም ሁለት ሥነ-መለኮታዊ ልዩነቶች ወይም የተለያዩ አቀራረቦች ቢኖራቸውም ፣ አራቱም ዋና ዋና ቅርንጫፎች በሙሉ ለተወለዱ ክርስቲያኖች የተለመዱትን እምነቶች ይከተላሉ ፡፡ አራት ዋና ዋና እምነቶች ደግሞ ፓስተሮች (ለመለዋወጥ ) እና (ተጋብዘዋል ጊዜ ሰባኪዎች በተለያዩ አብያተ ክርስቲያናት ውስጥ ለማገልገል መፍቀድ ሙሉ የኅብረት ). ሁሉም አራቱ ዋና ዋና አብያተ ክርስቲያናት እና ሌሎችም እንዲሁ የተለያዩ የወንጌል ዘፋኞችን ፣ መዝሙሩን (የወንጌል ሙዚቃን ወይም የመዝሙር ) አዘጋጆችንና የመዘምራን ቡድኖችን ያካፍላሉ እንዲሁም ያዳምጣሉ ፡ ለአብዛኛው ክፍል የኢትዮጵያ እና የኤርትራ ፕሮቴስታንቶች እንደሚናገሩት የክርስትና ቅርፃቸው ​​የአሁኑ የኦርቶዶክስ ተዋህዶ አብያተ-ክርስቲያናት ማሻሻያ እና ወደ ቀደመው የኢትዮጵያ ክርስትና መመለስም ነው ፡፡ የኢትዮ ያ ኦርቶዶክስ ክርስትና ከ 960 ዎቹ በኋላ በንግስት ጉዲት ዘመነ መንግስት አብዛኛው የቤተክርስቲያኗን ንብረት እና የቅዱሳት መጻሕፍትን በማጥፋትና በማቃጠሏ አረማዊነት ያምናሉ ፡ እነዚህ ክስተቶች የምስራቃዊ ኦርቶዶክስ አብያተ-ክርስቲያናት ቀስ በቀስ ወደ አረማዊነት እንዲመሩ እንዳደረጋቸው ይናገራሉ ፣ ይህም አሁን በአምልኮ ሥርዓቶች ፣ በጆሮ መስማት እና በተረት ብቻ ተቆጥሯል ይላሉ ፡ የፔንታይ ክርስትያኖች የአሁኑን የኢትዮጵያ እና የኤርትራ ኦርቶዶክስ አብያተ ክርስቲያናትን “ሴኩላሪዝድ አስተምህሮ” የተባሉትን ፣ አብዛኛዎቹ የኦርቶዶክስ ተከታዮች በመጽሐፍ ቅዱስ መመሪያ እና በገጠር ካህናት በሚጠቀሙት ዲቶሮካኖኒካል መጻሕፍት መሠረት ለመኖር አለመቻላቸውን ተጠቅሰዋል ፡ በኦርቶዶክስ ተዋህዶ ትምህርት ላይ ላላቸው እምነትም እንዲሁ በዋናነት ይመሳሰላል ፡፡ የፔንታይ ክርስቲያኖች ከ 1960 ዎቹ በፊት የነበረውን የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ክርስትና ታሪክ ምንም እንኳን የታሪክ ቀጣይነት ባይኖራቸውም እንደራሳቸው ታሪክ ይጠቀማሉ ፡፡ የአሜሪካ እና የአውሮፓውያን ሚስዮናውያን በሱዳን የውስጥ ተልዕኮ (ሲም) አማካኝነት ከመናውያን እና ከጴንጤቆስጤ አብያተ ክርስቲያናት ጋር ፕሮቴስታንትን ያሰራጩት በ 20 ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ ነበር ፡ ሲም ኢትዮጵያ ከጣሊያን ጋር በገባችበት ጦርነት ከአጭር ጊዜ እገዳ በኋላ እንቅስቃሴውን በቀጠለበት ጊዜ ሚስዮናውያኑ በመጀመርያ ተልእኳቸው ፍሬ እንደተደነቁ ተጽ ል ፡ ሲም በኢትዮጵያ ላይ ትልቅ ተፅእኖ ነበረው ፡ ጴጥሮስ ኢትዮጵያ ውስጥ የመጀመሪያው የፕሮቴስታንት ሚስዮናዊ ነበር እና የ ላይ ከፍተኛ ተደማጭነት ተጽዕኖ ነበረው የኢትዮጵያ ወንጌላዊት ቤተክርስቲያን መካነ ኢየሱስ , አንድ የሉተራን ቤተ እምነት (አንዳንዶች [ ማን? ] እንደ ፔንታይ ወይም የዌኒግላው እንቅስቃሴ እንቅስቃሴ መሥራች አድርገው ይመለከቱታል [ ጥቅስ ያስፈልጋል ] ) ፡ ፕሮቴስታንት ክርስትያኖች አሁንም በገጠር ክልሎች ስደት እያጋጠማቸው የሰማዕታት ድምፅ ይረዷቸዋል ፡ ሆኖም በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ፣ ሙስሊሞች እና በሀገሪቱ ከተሞች ውስጥ እየጨመረ በሚሄደው የፔይንታይ ክርስቲያኖች መካከል መቻቻል እየጨመረ መጥቷል ፡ በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋህዶ የበላይነት እና እየጨመረ በሄደው የሙስሊም ህዝብ ብዛት የፔይንታይ ክርስቲያኖች ብዛት ወደ 16.15 ሚሊዮን (ከጠቅላላው ህዝብ 19 በመቶ) እንደሚገመት መረጃው ይፋ አድርጓል ፡፡የአሜሪካ የውጭ ጉዳይ ሚኒስቴር ፡ ሙዚቃ ፣ የበለጠ በቴክኒካዊ ደረጃ የሚናገሩ “መዝሙሮች” ወይም “መዝሙሮች” ( መዝሙር - መዝሙር - በአማርኛ ፣ [ የጥቅስ አስፈላጊነት ] የኢትዮጵያ ኦፊሴላዊ ቋንቋ እና እንዲሁም በሌሎች የኢትዮጵያ-ኤርትራዊ ቋንቋዎች) በስብከት እና በየቀኑ የፔንታይ / የወንጌላውያን ክርስቲያኖች ሕይወት። ሙዚቃ ለእግዚአብሄር ፣ እና ለእርሱ ብቻ መሆን አለበት በሚል እምነት ፣ መዝሙሩ የዘር ወይም የባህል ወሰን የለውም ፣ እንዲሁም በምን ዓይነት ዘይቤ ወይም መሳሪያ ላይ እንደሚጠቀም ገደብ የለውም ፡ ሆኖም ፣ ወደ አሜሪካዊው የወንጌል ሰባኪዎች ወደ ንግድ ሥራ እና ወደ ማቋረጥ እንዲመሩ ያደረጓቸው ግልጽ ተጽዕኖዎች አሉ ፡፡ ሲዲ ፣ ካሴት እና ዲቪዲ ሽያጮች አሁን እየጨመረ ከሚገኙት ብርቅዬ የኢትዮጵያ ኢንዱስትሪዎች ውስጥ አንዱ ናቸው ፡፡ የፔንታይ ሙዚቃ ታሪክ ምንም እንኳን ከቀድሞ ትውልድ ዘፋኞች መካከል ካሴት ለመስራት የሚያስችላቸው የገንዘብ አቅም ባይኖራቸውም በአጥቢያ አብያተ ክርስቲያናት ውስጥ በሚዘምሩበት ጊዜ በተለያዩ መንገዶች በኢትዮጵያ ሙዚቃ ላይ ተጽዕኖ አሳድረዋል ፡፡ ከቀደምት ዘማሪዎች መካከል አዲሱ ወርቁ ፣ ለገሰ ዋትሮ ፣ በምስራች ድምፀት ራዲዮ ይዘምሩ የነበሩት አርአያ ቤተሰቦች ይገኙበታል ፡፡ የመካነ ኢየሱስ ቤተክርስቲያን ከስዊድን የመጡ መዝሙሮችን በመተርጎም ከኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋህዶ ቤተክርስቲያን በመላመድ ቀዳሚ ሆነች ፡፡ በ 1970 ዎቹ መጀመሪያ ላይ መሰረተ ክርስቶስ ቤተ ክርስቲያን መዘምራን ተቋቋሙ ፡፡ ከሙሉ ወንግል ከጽዮን መዘምራን የተወሰኑት አዲስ ከተቋቋመው የመዘምራን ቡድን ጋር በመቀላቀል መሰረተ ክርስቶስ በኢትዮጵያ ቋንቋዎች መዝሙሮችን ማዘጋጀት ቀጠለ ፡፡ በእነዚህ የመጀመሪያ ዓመታት ፣ እንደ ቤቴል ዘማሪዎች ያሉ ሌሎች ቡድኖችም እንዲሁ የኢትዮጵያን የወንጌል መዝሙሮችን ያዘጋጁ ነበር ፡፡ ቀደምት መጡ ከቀደምት መጪዎቹ መካከል ሙሉ ወንግል እና መሰረቴ ክርስቶስ የመዘምራን ቡድን የነበሩ ሲሆን በአሁኑ ወቅት እስከ ቾር ኢ እና ኤፍ ያሉ ሲሆን እያንዳንዳቸው 8,9 አልበሞች አሏቸው በሌሎች ቅርንጫፍ ከተሞች ውስጥ ከሚገኙት ከእነዚህ አብያተ ክርስቲያናት መካከል የተወሰኑት ለዝማሬ ስሞች ነጠላ ፊደላትን መጠቀማቸውን አቁመው በምትኩ ስሞችን ይተገብራሉ ፡፡ ሌሎች ቀደምት መጤዎች መካነ እየሱስ ቤተክርስቲያን መዘምራን ፣ ሙሉ ወንጌል ቤተክርስቲያን መዘምራን ፣ መሰረተ ክርስቶስ ቤተክርስቲያን () የመዘምራን ቡድን በ 1970 ዎቹ አካባቢ ደርሷል ፡፡ በእነዚህ እና በሌሎች አብያተ ክርስቲያናት ውስጥ ሶሎ ድምፃውያን በፍጥነት ፈጠሩ ፡፡ አዲሱ ወርቁ ፣ ደረጀ ከበደ ፣ ታምራት ዋልባ ፣ ተስፋዬ ጋቢሶ ፣ እየሩሳሌም ተሾመ ፣ ታምሬት ኃይሌ ፣ ታደሰ እሸቴ ፣ ግዛቸው ወርቁ ፣ አታላይ ዓለም እና ሸዋዬ ዳምጤ ቀደም ብሎ የተጀመረውን ይህንን ዝርዝር ይሞላሉ ፡፡ ከ 20 ኛው ክፍለዘመን መጨረሻ ዘፋኞች መካከል ቃሌ ህይወት ቤተክርስቲያን ካልኪዳን ጥላሁን (ሊሊ) ፣ አሃህህ የወንጌል መዘምራን ፣ የሙሉ ወንጌል ቤተክርስቲያን ዳግማዊ ጥላሁን (ዳጊ) እና የእግዚአብሔር አብያተ ክርስቲያናት ኤልያስ አበበ ይገኙበታል ፡፡ ሌሎች አውታር ከበደ ፣ ሶፊያ ሽባባው ፣ መስፍን ጉቱ ፣ ምህረት ኢተፋ ፣ አቶዓለም ጥላሁን (ላሊ) ፣ ገዛኸኝ ሙሴ ፣ አዜብ ኃይሉ እና ሌሎችም ይገኙበታል ፡፡ መጋቢዎች የሆኑ ዘፋኞችም አሉ ፣ ከእነዚህም መካከል ዳዊት ሞላልኝ ፣ ካሳሁን ለማ እና ዮሐንስ ግርማ ናቸው ፡ የኦሮሚኛ ቋንቋእንደ ካባ ፊዶ ፣ አባባ ታምስገን ፣ ኢዮብ ያዳታ ፣ ባአካ ባይያና ፣ መጋርሳ ባቅቃላ ፣ ዳስጣ ኢንሳርሙሙ ፣ ቢሊሴ ካርሳአ እና ሌሎችም ያሉ ዘፋኞች በደቡብ ምዕራብ ኢትዮጵያ የወንጌላውያን አብያተ ክርስቲያናትን አገልግለዋል ፡፡ በትግርኛ ቋንቋ እንደ ዮናስ ኃይሌ ፣ ምህረት ገብረታቲዮስ ፣ ሰላም ሀጎስ ፣ ሩት መኩሪያ ፣ የማነ ሀብቴ ፣ አድሃኖም ተክለማሪያም እና ዮናታን እና ሶሱናን የመሰሉ ዘፋኞች አሉ ፡፡ አዳዲስ ዘይቤዎችን በማስተዋወቅ በበርክሌይ የሙዚቃ ኮሌጅ የተማሩ እንደ ዳዊት "ዳኒ" ወልዴ ያሉ ወጣት ተዋንያን ናቸው ፡ ክላሲካል እና መሳሪያዊ የወንጌል ዘፈኖችም ከፍቅሩ አሊጋዝ እና ከቤቴል ሙዚቃ አገልግሎት ጋር አብረው አድገዋል ፡፡ እንዲሁም ፍቅሩ አሊጋዝ እ.ኤ.አ. ከ 1998 አንስቶ በዓመት ሁለት ጊዜ ለአከባቢው ክርስቲያን እና ክርስቲያን ያልሆኑ የማህበረሰቡ አባላት ለመድረስ ከቤቴል የውዳሴ እና አምልኮ መዘምራን ጋር ለሦስት ቀናት የውዳሴና የአምልኮ አገልግሎት እየሰጠ ይገኛል ፡፡ የበለጠ ልዩነትን አምጣ ፡፡ እንዲሁም እንደ ሂሩት በቀለ ፣ ሰለሞን ዲሳ እና ሙሉቀን ያሉ ቀደምት ዓለማዊ ዘፋኞች ከተለወጡ እና እንደገና ከተወለዱ በኋላ የወንጌል ዘፈኖችን አፍርተዋል ፡፡ በክርስቲያን ግርማ (በአሁኑ ጊዜ በዴንቨር ፣ በኮሎራዶ) ፣ እንደ አቤኔዘር ግርማ ፣ እነኩ ግርማ ፣ ናትናኤል በፍቃዱ ፣ ብሩክ በድሩ ፣ ዳንኤል በእውነቱ ፣ በረከት ተስፋዬ ፣ ሳምሶን ታምራት ፣ ያቤትስሰማ ፣ አሜሃ መኮንን ያሉ በርካታ የሙዚቃ አቀናባሪዎች አሉ ፡፡ , እንዳልካቸው ሃዋዝ ፣ እስጢፋኖስ መንግስቱ ፣እና ስፍር ቁጥር የሌላቸው የቤተክርስቲያን የሙዚቃ አጫዋቾች አሉ ፡፡ ዲጂታዊ የሙዚቃ ቅንብር ጥቅም ላይ የዋለ ሲሆን ሲኤምኤምኤ ፣ ቲ.ኤስ.ዲ.ኤስ. ፣ ፣ ሳሚ ፣ ናቲ ፣ ላንጋኖ ፣ ቤጌና ፣ ኪኔይ ፣ አልባስተር ፣ ሻሎም ፣ ዘፀአት እና ቤተልሔምን ጨምሮ ከሃያ በላይ ክርስቲያን የሙዚቃ ስቱዲዮዎች አሉ ፡፡ በወላይታ ፣ በሀዲያ ካምባታ ፣ በሲዳማ እና በሌሎችም የደቡብ አካባቢዎች የሚዘፍኑ የወንጌል ዘማሪዎችም አሉ ፡፡ በቤተክርስቲያን ውስጥ ዘመናዊ የሙዚቃ ውዝግብ በወንጌላውያን አብያተ ክርስቲያናት ውስጥ የተጫወቱት እንደ ኤልያስ መልካ ያሉ በኢትዮጵያ ውስጥ በጣም ዝነኛ የሙዚቃ አጫዋቾች ከዚያ በኋላ ወደ ዓለማዊ ሙዚቃ ተለውጠዋል ፡፡ አንዳንድ ዘመናዊ ዘፋኞች ብዙውን ጊዜ የአሜሪካን ወንጌላዊያን አርቲስቶችን ያስመስላሉ ፣ የባህላዊው የኢትዮጵያ ወንጌላዊነት እውነተኛ ሥዕል ያልሆኑ ሌሎች የአኗኗር ዘይቤዎችን አካተዋል ፡፡ የአጥቢያ ቤተክርስቲያኖች የቡድን መዘምራን ባህል በተወሰነ ደረጃ ተተኪ ተተኪ ሆኗል ነጠላ ዜማዎች በአኗኗራቸው በአወዛጋቢነት ታዋቂነትን ያተረፉ በግለሰባዊ ነጠላ ዘፋኞች ብዙውን ጊዜ ዓለማዊ ዝነኞችን ከሚመስሉ ፡፡ : ጴንጤ) : ወንጌላዊ). (ጴንጤ) / (ወንጌላዊ) አብያተ ክርስቲያናት ( — መዝሙር –

9003

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A4%E1%8B%B5%E1%88%B5

ኤድስ

ኤድስ አኳየርድ ኢምዩኖደፊሸንሲ ሲንድረም የኤችአይቪየመጨረሻ ደረጃ ነው። ኤችአይቪ ያለበት ሰው ኤድስ ደረጃ ላይ ለመድረስ ብዙ አመታት እንደሚወስድ ጥናት ታረጋግጣል። ኤድስ በኤችአይቪ ሳቢያ የሚመፈጠረው የሰውንት የመከላከያ መዳከም ሲሆን ለተለያዩ በሽታዎች የሚያጋልጥ ደረጃ ነው። አንድ ሰው በኤድስ ሞተ የሚባለው አባባል የተሳሳተ ሆኖ ሳለ በተለያዩ በሽታዎች ተጠቅቶ ነው ወደ ሞት ደረጃ ላይ አንድ ሰው ሊደርስ የሚቻለው። እንዲሁም ቫይረሱ ያለባቸው ሰዎች የፀረ-ኤችአይቪ መዳኒቶችን ሳይጅምሩ የኤድስ ደረጃ ሳይ ሳይርስ ብዙ አመት ሊኖሩ ይችላል። አንድ ሰው የኤድስ ደረጃ ላይ ደረሰ ማለት የሚቻለው የኤችአይቪ ቫይርስ የበሽታ መከላከያ ሃይል ተቁዋማትን ደምስሶ እና ሰውነታችን ከማንኛውም በሽታ የመቁዋቁዋሚያ ሃይሉን በማሳጣት ለተለያዩ ኢንፈክሽኖች ይጋለጣል። የሲዲፎር በመባል የሚታውቀውን በነጭ ደም ሴል ውስጥ የሚገኘውን የሴል ቁጥር () ከ200 በታች በማድረስ የቫይረሱ መጠን በደም ውስጥ እንዲጨምር በማድረግ ለሕይወት ኣደገኛ እና ምቹ ግዝ ተባቂ በመባል የሚታውቁትን በሸታዎች ኦፓርቸንሰቲክ እንፈክሽስ (. በመፍጠር የኤድስ ደረጃ ላይ እንዲደርስ ያደርጋል። አንድ ሰው አንድ ወይም ሁለት ኢንፌክሽኖች ሲኖሩበት እና በጣም ዝቅያለ የሲዲፎር ሴል ቁጥር 350 3 ወይም በታች ሲሆን እና የቫይረሱ ብዛት () ከ 1,000 በላይ ከሆነ የኤድስ ደረጃ ላይ ደረሰ ሊባል ይችላል። የበለጠ መረጃ ለማግኘት ዋና ግጽ ላይ ይመልከቱኤችአይቪ ኤችአይቪ ህዩመን ኢምዩኖደፊሸንሲ ቫይረስ ) በመባል የሚታውቅ ቫይረስ ነው። ኤችአይቪ ቫይረስ የሰውነትን የበሽታ መከላከያ በተለይ የነጭ ደም ሴሎችን በማጥቃት በቀላሉ ሰውነት ለበሽታ እንዲጋለጥ የሚያረግ ቫይረስ ነው። ኤችአይቪ ያለባቸው ሰዎች የበሽታው ምልክት ስይታይባቸው ለብዙ አመታት መኖር ይችላሉ። ቫይረሱ በሰውነታ ውስጥ እስከ አስር ዓመት በመቆየት ምንም ሳይታውቅ እና ምንም አይነት ይህመም ምልክት ሳይታይበት በመኖር እና አለማውቅ ከአንድ ሰው ወደሌላ ሰው ሊተላለፍ የሚችል አደገኛ ቫይረስ ነው። ኤድስ ለመጀመሪያ ጊዜ በኢትዮጵያ ለመጀመሪያ ጊዜ በኢትዮጵያ ውስጥ የኤድስ ታማሚዎች መኖራችው የተረጋገጠው በ1978 ዓ/ም ነው። በአሁኑ ሰአት በኢትዮጵያ ውስጥ 1.3 ሚሊዮን በላይ የሚቆጠሩ ሰዎች ከኤችአይቪ ቫይርስ ጋር አብረው ይኖራሉ። ኤችአይቪ የሚያመለክት የደም ናሙና የተገኘው በሁለት የደም ናሙናዎችይ ላይ ብቻ ነበር። እነዚህም ከታህሳስ 1976 ዓ.ም እስከ 1977 ዓ.ም ባለው ጊዜ ከተሰበሰቡ የደም ናሙና የተገኘ በመሆኑ ኤችአይቪ ኢትዬጵያ ውስጥ የተገኘው 1976 ዓ.ም ነው። ከአካል የሚወጡ ፈሳሾች ላይ ሁሉ ኤችአይቪን ማግኝት የሚቻል ቢሆንም መደበኛ ኤችአይቪ ምርመራ በደም ናሙና ላይ የሚደረግ የኤችአይቪ-1/2 አንቲ ባዲ ምርመራ ነው። እስታሁን የተሰሩትን የአንቲባዲ ምርመራ አይነቶችን በሁለት ከፍል ማየት ይቻላል። ኤላይዛ መሰረት አርገው የሚከናወኑ ኤላይዛ አይ.ኤፍ.ኤ ኤላይዛ-ዌስተርን ብሎት ፈጣን የኤችአይቪ ምርመራ ማለት ለቫይረሱ የተዘጋጀ አንቲ ቦዲ በደም ውስጥ መኖሩንና አለመኖሩን የሚያመልክት የምርመራ አይነት ነው። በፈጣን የምርመራ ዘዴ ውጤቱን ከ10-60 ደቂቃዎች ውስጥ ማውቅ የሚያስችል የመመርመሪያ ዘዴ ነው። በኢትዮጵያ ውስጥ በአሁን ሰዓት የኤችእይቪ/ኤድስ ትምህርት በመስፋፋቱ ጥሩ የሆነ ለውጦች በማየት ላይ እንገኛለን። ከቫይረሱ ጋር ለሚኖሩም ሆነ ቫይረሱ እንደሌለባቸው የሚያቁም ሆን የማያቁም የቫይረሱ መስፋፋት ለመግታት የማያቋርጥ ትምህርት ያስፈልጋል። አንድ ሰው ስለኤችእይቪ/ኤድስ ዐውቀቱ ካለው አንደኛ ቫይረሱ እንዳይስፋፋ ይረዳል ሁለተኛ ሰዎችን ከመገለልም ሆነ ከማግለል የሚመጣውን ትልቅ ጥፋት ለመታገል ይረዳል። ከቫይረሱ የበለጠ ሕብረተሰባችን ጎድቶ የነበረ እና አሁንም በመጉዳት ላይ ያለው ይህ አግሎ ነው። እያንዳዱ ገለሰብ ስለኤችእይቪ/ኤድስ ያለው እውቀት ከፍተኛ ከሆነ ከመግላል እና ከመገለል የሚመጣውን መሽማቀቅ እና ጭንቀት መቆጣጠር ከቻልን ማለት ተልቅ ለውጥ እናመጣለን ማለት ነው። ሕብረተሰባችንም ቢሆን ከቫይርሱ ጋር የሚኖሩትን ሰዎች ማግለል እንደሎለብን መረዳት ይኖርበታል። ይሄን ስንል ማግለል የለብንም ብሎ መስበክ ወይም መናገር ብቻ ሳይሆን በዕለት ዕለት ኑሮአችን ላይ በተግባር ማዋል እንዳለብን መረዳት በጣም ጠቃሚ ነው። ይህ የሰውን የማግለል ባህሪ እኛን የአበሻን የጎዳና በመጉዳት ላይ ያለ ስለሆንም ይህ ጎጂ-ባሕል ማስወገድ አለብን። በኢትዮጵያ ውስጥ ለመጀመሪያ ጊዜ ይኸንን ዝምታ የሰበሩ ልንረሳቸው እና ሁሌ ልናስትውሳቸው የሚገቡ እራሳቸውን አውጥተው ከቫይረሱ ጋር እንድሚኖሩ ያስተማሩ እና የብዙ ወጣቶችን ሕይወት ያተረፍ የመጀመሪያው የተስፋ ጎህ ኢትዮጵያማህበር መስራቾች ናቸው። የኤድስ አመጣጥ ኤድስ በሽታ እንደጀመረ በታማሚዎች ላይ ይታዩ የነበሩት የበሽታ ምልክቶችን በማየት የሰውነት የበሽታ መከላከያ አቅም ከመዳከም ጋር ተያያይዘው የሚመጡ ምልክቶች ሊሆኑ እንደሚችሉ ከመገመት በስተቀር ብዙም የሚታውቅ ነገር አልነበረ፤። ከምን እንደመጣና በምን እንደሚተላለፍ አይታወቅም ነበር። በኋላም በተለያዪ የምርምሮች ዘርፎች ተጠናክረው በመቀጠላቸው የኤድስ በሽታን የሚያመጣው ቫይረስ ለይቶ በማወቅ ተሕዋሱንም በላቦራቶሪ ለይቶ ማውጣት ተችሏል። ይህ የኤድስ በሽታ መንስዔ ተዋሕሳትም በኋላ ላይ ኤችአይቪ የሚለውን ስያሜ አግኝቶዋል ሪትሮ ቫይረስ ከሚባል ተሕዋስ ምድብ ወስጥ መሆኑ ተረጋግጥዋል። ኤድስ ወይም ) በመባል የታወቀው በሽታ የሚመጣው ህዩመን ኢምዩኖደፊሸንሲ ቫይረስ (ኤችአይቪ ) በሚባል ጀርም ነው። በሽታው የሰውነትን የበሽታ መከላከያ በተለይ ነጭ ሴሎችን በማጥፋት ለቀላል በሽታዎች ለሕይወት ኣስጊ የመሆን ዕድል በመስጠት የሚገድል ነው። የሚተላለፈው ቫይረሱ ያለበት ሰው የተጠቀመበትን ያልፀዳ መርፌ በመጠቀም ወይም ኣስፈላጊዎቹ ጥንቃቄዎች ሳይደረጉ በሚፈጸሙ የተለያዩ የግብረ ሥጋ ግንኙነቶች ነው። ኤድስን የሚያመጣው ሕይወት ያለው ጥገኛ ጠንቅ በኃይለኛ የማጉሊያ መሣሪያዎች ይታያል። ቫይረሱ ሰውነት ውስጥ እያለ እስከ ፰ ዓመታት የማይታመሙና በሽታውን የሚያስተላልፉ ጤነኛ ሰዎች ኣሉ። የኤድስ በሽታ ሲጀምር ሰውነት ወይም ኣካላችን በቀላሉ የሚከላከላቸው ጀርሞች እንደፈለጋቸው በመባዛት ለሕይወት ኣደገኛ ሆነው ይገኛሉ። ለምሳሌ ያህል ጤነኛ መድን በነበረን ጊዜ ከማይተናኮሉን ባክቴሪያዎች ኣንዱ ኒሞንያ ያስከትላል። የቆዳ ካንሰር () እና የኣንጎል በሽታም ሊኖሩ ይችላሉ። ) ወይም ኣርክ የሚባሉ ምልክቶችም ሊመጡ ይችላሉ። ከእነዚህም መካከል የንፍፊት ማበጥ፣ የማይለቁ ትኩሳቶች፣ ድካምና ተቅማጥ፣ ክብደት መቀንስ (ከ፲ በ፻ በላይ)፣ ደረቅ ሳልና ከባድ የእንቅልፍ ላብ ይገኙበታል። ትረሽ () እና ሽንግልስ () የሚባሉ በሽታዎችም ሊኖሩ ይችላሉ። ኤድስ እንዳይዝ የምንከላከልበት የክትባት ዘዴ የለም። በሽታው ከያዘም በኋላ የሚፈውስ መድኃኒት የለም። በኣሁኑ ጊዜ ያለን መከላከያ በበሽታው እንዳንያዝ ኣስፈላጊዎቹን ጥንቃቄዎች ማድረግ ብቻ ነው። በሽታው እንዴት እንደሚተላለፍ በምርምር የተደገፉ መረጃዎችን በመከታተል ተረድቶ ቫይረሶቹ እንዳይሰራጩ ትክክለኛዎቹን ጥንቃቄዎች መከተልና ለሌሎችም ማስተማር የያንዳንዳችን ኃላፊነት መሆን ይገባል። ኤድስ ኣሰቃቂና ኣደገኛ በሽታ ቢሆንም እንደጉንፋን በቀላሉ የሚተላለፍ ስላልሆነ ልንከላከለው የምንችለው በሽታ ነው። ስለ በሽታው በሰፊው ማወቅ ባንፈልግ እንኳን በበሽታው እንዳንያዝ እንዴት እንደምንከላከል መረዳትና ወደ ሌሎች እንዳይተላለፍ እንዴት እንደምንጠነቀቅ ማወቅ እንደሚጠቅሙ ተረጋግጧል። ኤድስ ቀስ በቀስ እየተስፋፋ የመጣው ከ1970 ዓ.ም. ወዲህ ሲሆን እስከ 1985 እ.ኤ.አ. ድረስ የተበከለ ደም በመወጋትና በመሳሰሉት ብዙ ሰዎች ያለቅብጠታቸው በበሽታው ተይዘዋል። ከ1988 ወዲህ ግን ኤድስ ሲይዝ ነጭ ሴል የሚሠራውን ኣንቲቦዲ () በመመርመር የኤድስ ቫይረስ እንዳጋጠመን የሚጣራበት ፈጣን የምርመራ ዘዴ ስለተሠራ በተለይ የደም ማነስን ለመከላከል ሆስፒታል ከሚሰጠን ደም በመተላለፍ ሊይዝ የሚችለው ኤድስ ወደ መጣፋቱ ደርሷል። ኤድስ በሚከተሉት ሁኔታዎች ሊተላለፍ ይችላል። ቫይረሱ ያለበት ሰው የተጠቀመበትን የድረግ () መርፌ ሌላ ሰው ቢጠቀምበት () በቫይረሱ መተላለፍ የተነሳ በበሽታው መያዝ ይቻል ይሆናል። በበሽታው ከተያዘ ወይም ቫይረሱ ካለበት ማንኛውም ሰው (ወንድ ወይም ሴት) ጋር የግብረ ሰዶም ግንኙነት () በማድረግ በሽታው ሊይዝ ይችላል። ኤድስ ቫይረሱ ወይም በሽታው ካለበት ሰው ጋር በሚደረግ የግብረ ሥጋ ግንኙነት () የሚይዝ የኣባለ ዘር በሽታ ሆኗል። ቫይረሱ ያለባት እናት በሽታውን (ማህፀን ውስጥና በምትወልድበት ጊዜም) ለሕፃንዋ ማስተላለፍ () ትችላለች። በበሽታው የተያዘች እመጫትን የጡት ወተት በመጥባት (በመጠጣት) ሕፃናትን በሽታው ሊይዛቸው () ይችላል። ከኤድስ በሽታ ለመከላከል የሚከተሉትን እርምጃዎች መውሰድ ይጠቅማል። ከማንኛውም ዓይነት የግብረ ሥጋ ግንኙነት (ከተቻለ) መቆጠብ፣ ወይም ኣንድ ታማኝ የፍቅር ጓደኛ ሌላ የግብረ ሥጋ ግንኙነት ኣለማድረግ። ለረዥም ጊዜ ተማምነው ኣብረው የቆዩ ባልና ሚስት መስጋትና ለኤድስ ሲባል በኮንዶም () መጠቀም የለባቸውም። ታማኝነት ከመቼውም ጊዜ ኣሁን ኣስፈላጊ ነው። የሚወጉ ድራጎች (እተደበቁ ተሰባስበው ባልፀዱ መሣሪያዎች ከሚወስዱ ጋር) ኣለመውሰድ። በሽታው ከያዘው ሰው ጋር መርፌና ሲሪንጋ ኣለመጋራት። ከማያውቁት ሰው ወይም ከብዙ ሰዎች ጋር የግብረ ሥጋ ግንኙነት በማድረግ ከቆዩ (ኣመንዝራ) ጋር ማንኛውንም ዓይነት የግብረ ሥጋ ግንኙነት ኣለማድረግ። ቫይረሱ እንዳሌለበት ከማያውቁት (ወይም በሽታው ከያዘው) ሰው ጋር የግብረ ሥጋ ግንኙነት ማድረግ ካስፈለገ የሚከተሉትን ፬ ጥንቃቄዎች መከተል ያስፈልጋል። የኤድስ ቫይረስ ያለባቸው የተለያዩ የኣባለ ዘር ፍሳሾች () ወደ ሌላ ሰው (ብልት፣ ኣፍ፣ ፊንጢጣ ወዘተ...) እንዳይገቡ መጠንቀቅ። የኤድስ መኖር ካጠራጠረ የግብረ ሥጋው ግንኙነት ከመጀመሩ በፊት ወንድየው የላቴክስ () ላስቲክ ኮንዶም ብልቱ ላይ ማድረግ ኣለበት። ከቆዳ የሚሠራው ዓይነት ኮንዶም ለኤድስ መከላከያ ኣይሠራም። ለተጨማሪ ጥንቃቄ እስፐርሚሳይድስ () ቫይረሶቹን የመግደል ጥቅም ስላላቸው የኮንዶሙን ውጭና ጫፍ ማነካካት ሳይጠቅም ኣይቀርም። ከደረቁ ይልቅ ቅባት () ያለው የላቴክስ ኮንዶም እንዳይቀደድም ይመረጣል። በውሃ () በተበጠበጠ እንጂ እንደ ቫስሊን የኣሉ ነዳጅ ዘይት () የሚበጠበጡ ቅባቶች ኮንዶሙን ስለሚበሳሱ ኣለመጠቀም ጥሩ ነው። ፓኬቱ ላይ የተጻፈውን ማንበብ ያስፈልጋል። ከፈቃደ ሥጋው ግንኙነት በኋላ ላቴክሱን በጥንቃቄ ማውጣት መረሳት የለበትም። ተጨማሪ መረጃ በተጨማሪም የሚከተሉት ታውቀዋል። የኣንድ ሰው ደም ወደ ሌላው (በብዛት) ሊተላለፍባቸው የሚችልባቸውን ቍሳቁስ ለሌላ ከማዋስ መቆጠብ። ለምሳሌ ያህል የጺም መላጭያ፣ ጥርስ ብሩሽና መፋቂያ የመሳሰሉትን ኣለመዋዋስ። ደም መበካከልን ሊያስከትሉ የሚችሉ ባህሎች ከኣሉ ማረም ወይም እንዲጠፉ ማበረታታት። የኤድስ ቫይረስ ሊኖርባቸው የሚችሉ ደምና የመሳሰሉትን ጓንት (እና እንዳስላጊነቱም ማስክ) ሳያደርጉ ኣለመነካካት። ስለበሽታው ለማያውቁ ማሰማትና ለልጆች ማስተማር እንዲሁም ኤድስ ያለባቸውን በሚቻለን ሁሉ የመርዳት ኃላፊነትና በየጊዜው የሚገኙትን የምርምር ውጤቶች ለማወቅ መሞከርና ይኸንኑ ዕውቀት ማሰራጨት ኣለብን። የኤድስ ቫይረስ ደካማ በመሆኑ ከኣካል ውጭ ለረዥም ጊዜ ኣይኖርም። (እንደ ዕቃው ዓይነት የተነካኩትን ለዓሥር ደቂቃዎች ማፍላት ወይም ኣንድ በመቶ ብሊች ባለው ውሃ መዘፍዘፍ ቫይረሶቹን ሊገድል ይችል ይሆናል። ኣንድን ሰው የበሽታው ቫይረስ እንዳላጋጠመው በተለያዩ (ተደጋጋሚ) የደም ምርመራዎች ማጣራት ይቻላል። (ኣስቀድሞም የኣካባቢውን የኤድስ ሕግ ማወቅ ጠቃሚ ነው።) ኤድስ በመጨባበጥና በመሳሳም እንዲሁም በሽንትና በሰገራ፣ በወባ ትንኝና ቁንጫን በመሳሰሉት ደም መጣጮች ኣይላለፍም ተብሏል። የኤድስ ቫይረስ (እራሱን ስለሚቀያይር ጥሩ ዓይነት) የመከላከያ ክትባት በቅርቡ ላይሠራ እንሚችል ተተምኗል። የቫይረስ በሽታዎችንም ማዳን በጣም ከባድ ስለሆነ (የኤድስም ቫይረስ ከሰው ጂን ጋር ስለሚካለስ) ፈዋሽ መድኃኒት በቅርቡ መገኘቱ ያጠራጥራል ይባላል። እስከዚያው ድረስ ግን በሽታው በየኣገሩ (ኢትዮጵያ ጭምር) መስፋፋቱን ስለቀጠለ ለሞት ከመማቀቅ ኣስቀድሞ ማወቅ የሚሻል ይመስለኛል። ቫይረሱ (ለረዥም ጊዜ) ከነበረባቸው መካከል ፺፱ በ፻ በበሽታው ተይዘዋል። (ኤዚቲ) እና የመሳሰሉት መድኃኒቶች ቫይረሱ እንዳይባዛ በመከላከል በሽታው እንዳይገድል ጊዜ ለመግዛት ይጠቅማሉ ይባላል። የኤድስ መኖር ካጠራጠረ በጥሩ ጤንነት ለመኖር መሞከርና መድንን ከሚያዳክሙ መቆጠብ እንደሚራዱ ተገምቷል። በሽታው በመካከላችን ስለኣለ በኣለማወቅና በጥንቃቄ ጉድለት በኤድስ ብንያዝ ጥፋቱና ፀፀቱ የራሳችን ይመስለኛል። እስከ በዩናይትድ እስቴትስ ውስጥ የኤድስ ቫይረስ ከተገኘባቸው ፪፻፸ሺህ ሰዎች መካከል ፩፻ሺህ በበሽታው ሞተዋል። በዓለም ላይም (፩፶፬ ኣገሮች) ኣንድ ሚሊዮን የሚጠጉ ሰዎች በኤድስ በሽታ ተይዘዋል። (ሕዝቡም መጠንቀቅ ካልጀመረ በቫይረሱ የሚበከለው ሰው ቍጥር በየዓመቱ እጥፍ እየሆነ ሊቀጥል እንደሚችልና ለማስታመምም ብዙ ቢሊዮን ዶላርስ እንደሚያስፈልግ ተገምቷል።) ግብረ ሰዶም የሚያዘወትሩና ድረግ የሚወጉ ሰዎች በሽታ ነው እየተባለ ቸል ሲባል ቆይቶ ኣሁን የሁላችንም ጠር መሆኑ ስለተደሰረበት የሚፈለግብንን ብናከናውንና (ከመንግሥታትም ጋር) ብንተባበር በሽታውን መቆጣጠር ይቻል ይሆናል። ፈንጣጣን (እና ደስታ በሽታዎች) ከዓለም ለማጥፋት ከጠቀሙን መካከል ክትባትና የሕዝቡ ትብብር ዋናዎቹ ናቸው። ስለ ግብረ ሥጋ ግንኙነት ማውራት ለማንኛውም ሕብረተሰብ ኣሳፋሪ ቢሆንም ኤድስ ያመጣብን ዱብ-ዕዳ የሕይወት ጉዳይ ስለሆነ መወያየት መጀመር ኣለብን። ይህ ጽሑፍ የተጻፈው የሕክምና ዕርዳታ ለመስጠት ኣይደለም። በበለጠ ለመረዳት ሓኪሞቻችሁን ኣማክሩ። በ1988 እ.ኤ.አ. ለእያንዳንዱ የዩናይትድ እስቴትስ ቤተሰብ የተባለ ፰ ገጽ ጽሑፍ ከ ሲላክ ወደ አማርኛ በነፃ በዶ/ር ኣበራ ሞላ ተተርጕሞና ተሰራጭቶ ነበር። የእዚህ የ፲፱፻፹፫ ዓ.ም. ጽሑፍ መነሻ ይኸው የ 88-8404 ጽሑፍ ነው። የውጭ መያያዣዎች አበሻ ኬር የበጎ እድራጊ ድርጅት 2008 20, 2008 ትርጒም በአበሻ ኬር . [ኤድስ በዶክተር ኣበራ ሞላ ፲፱፻፹፫ ዓ.ም.] ዝምታው ይሰበር 2008 የኢትዮጵያ ኤድስ መረጃ ማእከል ዶ/ር ኣበራ ሞላ

50709

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A82020%20%E1%8A%AE%E1%88%AE%E1%8A%93%E1%89%AB%E1%8B%AD%E1%88%A8%E1%88%B5%20%E1%8B%88%E1%88%A8%E1%88%AD%E1%88%BD%E1%8A%9D%20%E1%89%A0%E1%8A%A2%E1%89%B5%E1%8B%AE%E1%8C%B5%E1%8B%AB

የ2020 ኮሮናቫይረስ ወረርሽኝ በኢትዮጵያ

ይህ ገጽ የ2019-20 ኮሮናቫይረስ ወረርሽኝ በኢትዮጵያ ላይ ያሳደረውን ተጽዕኖ ይዟል። ጊዜአዊ ሂደት መጋቢት 2012 በመጋቢት 4 ቀን (እ.ኤ.አ. ማርች 13 ቀን 2020) በኢትዮጵያ ለመጀመርያ ጊዜ በኮሮናቫይረስ የተጠቃ ግለሰብ መኖሩ ተረጋገጠ። ግለሰቡ የ48 ዓመት የጃፓን ዜጋ ሲሆን ከግለሰቡ ጋር የቅርብ ንክኪ የነበራቸውን ሰዎች የመለየት እና ክትትል የማድረግ ሥራ እየተካሄደ እንደሆነ የጤና ጥበቃ ሚኒስትር ዶክተር ሊያ ታደሰ በዕለቱ ተናግረዋል። ምንም እንኳን ሁኔታዎች በሌሎች አገሮች እየተባባሱ ቢመጡም ኢትዮጵያ የጉዞ እገዳ እንደማታደርግ አስታውቃለች። ቫይረሱ በ134 አገራት ውስጥ ቢኖርም የጉዞ እገዳ ማድረግ ግን እንደማይሰራ የጤና ጥበቃ ሚኒስትሯ ተናግረዋል። በመጋቢት 6 ቀን (እ.ኤ.አ. ማርች 15 ቀን 2020) ሌሎች ተጨማሪ 3 ዜጎች በኮሮና ቫይረስ መያዛቸውን የኢትዮጵያ ሕብረተሰብ ጤና ኢንስቲቱት አስታውቋል። ሦስቱ ግለሰቦች በመጋቢት 4 ቀን በበሽታው መጠቃቱ ከታወቀው ሰው ጋር ግንኙነት የነበራቸው ሲሆን አንዱ የ42 ዓመት ኢትዮጵያዊ ሲሆን የተቀሩት ሁለቱ ደግሞ የ44 እና የ47 ዓመት የጃፓን ዜጎች ናቸው። በመጋቢት 7 ቀን (እ.ኤ.አ. ማርች 16 ቀን 2020) አንድ ከዱባይ ወደ ኢትዮጵያ የገባ የኢትዮጵያ ዜግነት ያለው ግለሰብ በቫይረሱ መጠቃቱ ተገልጿል። በመጋቢት 8 ቀን (እ.ኤ.አ. ማርች 17 ቀን 2020) ከዱባይ ወደ ኢትዮጵያ የመጣች እንግሊዛዊት ዲፕሎማት በተደረገላት ምርመራ በቫይረሱ መጠቃቷ ተገልጿል። በመጋቢት 10 ቀን (እ.ኤ.አ. ማርች 19 ቀን 2020) ሦስት ተጨማሪ ግለሰቦች በኮሮናቫይረስ መያዛቸው ተገለጸ። አንደኛዋ ግለሰብ የ44 ዓመት ጃፓናዊት ስትሆን መጀመርያ ቫይረሱ እንዳለበት ከተገለጸው ጃፓናዊ ግለሰብ ጋር ግንኙነት የነበራት ነች። ሌላኛው ግለሰብ ደግሞ በመጋቢት 6 ቀን 2012 (እ.ኤ.አ. ማርች 15 ቀን 2020) ወደ ኢትዮጵያ የመጣ የ39 ዓመት ኦስትሪያዊ ነው። ሦስተኛዋ ግለሰብ የ85 ዓመት ኢትዮጵያዊ ሲሆኑ ወደ ኢትዮጵያ የመጡት በየካቲት 23 ቀን 2012 (እ.ኤ.አ. ማርች 2 ቀን 2020) ነበር። በመጋቢት 13 ቀን 2012 (እ.ኤ.አ. ማርች 22 ቀን 2020) ሁለት ተጨማሪ ግለሰቦች በቫይረሱ መያዛቸው ተገለጸ። አንደኛው ከቤልጂየም ወደ ኢትዮጵያ በመጋቢት 5 ቀን 2012 የመጣ የ28 ዓመት ኢትዮጵያዊ ሲሆን ሌላኛው ደግሞ ከዱባይ ወደ ኢትዮጵያ በመጋቢት 10 ቀን 2012 የመጣ የ34 ዓመት ኢትዮጵያዊ ነው። በመጋቢት 15 ቀን (እ.ኤ.አ. ማርች 24 ቀን 2020) አንድ ከዱባይ ወደ ኢትዮጵያ በመጋቢት 10 ቀን (እ.ኤ.አ. ማርች 19) የመጣ የ34 ዓመት ኢትዮጵያዊ በቫይረሱ መያዙ ተገለጸ። በመጋቢት 18 ቀን (እ.ኤ.አ. ማርች 27 ቀን 2020) አራት ተጨማሪ የኮሮና ቫይረስ ኬዞች ተመዝግበዋል። አንደኛው ኬዝ የ72 ዓመት ሞሪሸስያዊ ግለሰብ ሲሆኑ በመጋቢት 5 (እ.ኤ.አ. ማርች 14) ቀን ከኮንጎ ብራዛቪል የተመለሱ ናቸው። ሁለተኛው ገለሰብ ደግሞ የ61 ዓመት የአዳማ ነዋሪ ሲሆኑ ከዚህ በፊት ምንም ዓይነት የጉዞ ታሪክ የሌላቸው ናቸው። ነገር ግን ከሥራቸው ፀባይ አንጻር ከወጭ ሀገር ዜጋ ጋር ግንኙነት ነበራቸው። ሦስተኛዋ ደግሞ የ28 ዓመት ኢትዮጵያዊት ስትሆን መጋቢት 12 (እ.ኤ.አ. ማርች 21) ቀን ከእስራኤል የተመለሰች ናት። አራተኛዋ ግለሰብ ደግሞ የ24 ዓመት ኢትዮጵያዊት ስትሆን ከዚህ በፊት ምንም ዓይነት የጉዞ ታሪክ አልነበራትም። ይህንንም ተከትሎ በአገሪቱ በኮሮናቫይረስ የተጠቁ ግለሰቦችን ቁጥር ወደ 16 ከፍ ብሏል። በመጋቢት 19 ቀን (እ.ኤ.አ. ማርች 28 ቀን 2020) በቫይረሱ ከተያዙ ሰዎች መካከል አንዱ ሙሉ በሙሉ ማገገሙ ተገለጸ። በመጋቢት 20 ቀን (እ.ኤ.አ. ማርች 29 ቀን 2020) አምስት ተጨማሪ የኮሮና ቫይረስ ኬዞች ተመዝግበዋል። አንደኛዋ ታማሚ የ26 ዓመት ኢትዮጵያዊት ስትሆን በመጋቢት 8 ከቤልጂየም እና በመጋቢት 10 ደግሞ ወደ ካሜሩን የጉዞ ታሪክ ነበራት። ሁለተኛ እና ሦስተኛ ታማሚዎች የአንድ ቤተሰብ አባል የሆኑ የ14 ዓመት ወንድ እና የ48 ዓመት ሴት የሆኑ የአዳማ ከተማ ነዋሪዎች ናቸው። አራተኛው እና አምስተኛው ኬዝ ደግሞ የ38 ዓመት እና የ36 ዓመት ኢትዮጵያውያን ሲሆኑ በተለያየ ጊዜ ወደ ዱባይ ተጉዘው እንደነበር ተገልጿል። በመጋቢት 21 ቀን ጠቅላይ ሚኒስትሩ በሠጡት መግለጫ ተጨማሪ 2 ሰዎች በቫይረሱ መያዛቸውን ገልጸዋል። አንደኛው ከአሜሪካ የመጣ የ32 ዓመት ኢትዮጵያዊ ሲሆን አንደኛዋ ደግሞ ከዱባይ የመጣች የ37 ዓመት ኢትዮጵያዊት ናት። ሁለቱም የአማራ ክልል ነዋሪዎች ናቸው። በመጋቢት 22 ቀን አራት ተጨማሪ የኮሮናቫይረስ ኬዞች ተመዝግበዋል። ሁለቱ ከዱባይ የመጡ የ30 እና የ36 ዓመት ኢትዮጵያውያን ሲሆኑ አንደኛዋ ደግሞ ከፈረንሳይ የመጡ የ60 ዓመት ኢትዮጵያዊት ናቸው። ይህንንም ተከትሎ ባሁኑ ወቅት በቫይረሱ የተያዙ ሰዎች ቁጥር 25 ደርሷል። አራተኛው ታማሚ ደግሞ በመጋቢት 9 ቀን ወደ ኢትዮጵያ የመጣ የ42 ዓመት የድሬዳዋ ከተማ ነዋሪ ነው። በመጋቢት 23 ቀን 2012 ሦስት የኮሮናቫይረስ ኬዞች ተመዝግበዋል። ሦስቱም ግለሰቦች ኢትዮጵያውያን ናችው። የመጀመሪያዋ ግለሰብ የ33 አመት ሴት ስትሆን የጉዞ ታሪኳ ጅቡቲ፣ ብራዚል፣ ህንድ እና የመጨረሻ በረራዋ ኮንጎ ብራዛቪል ነው። ሁለተኛው ደግሞየ 26 ዓመት ወንድ ሲሆን ምንም ዓየነት የጉዞ ታሪክ የለውም። ሶስተኛው የ32 ዓመት ወንድ ሲሆን ቀደም ብሎ በቫይረሱ መያዙ ከተረጋገጠ ሰው ጋር ግንኙነት የነበረውና በለይቶ ማቆያ ውስጥ ሆኖ ክትትል ሲደረግለት የነበረ ነው። በመጋቢት 24 ቀን አንድ ታማሚ ሙሉ በሙሉ ማገገሙ ተገለጸ። ይህም በአገሪቱ አጠቃላይ ከበሽታው ያገገሙ የሰዎች ቁጥርን ወደ 3 ከፍ አድርጎታል፡፡ በመጋቢት 25 ቀን ስድስት ተጨማሪ የኮሮናቫይረስ ኬዞች ተመዝግበዋል፡፡ ስድስቱም የቫይረሱ ተጠቂዎች ኢትዮጵያውያን ናቸው፡፡ አምስቱ ከአዲስ አበባ ሲሆኑ አንዷ ደግሞ ከድሬዳዋ ነች፡፡ በመጋቢት 26 ቀን ሦስት ተጨማሪ ሰዎች በኮሮናቫይረስ መያዛቸው ተገለጸ። ሦስቱም ኢትዮጵያውያን ሲሆኑ ሁለቱ ከዱባይ ወደ ኢትዮጵያ በተለያየ ቀን የገቡ ሲሆኑ አንዷ ደግሞ ከስዊድን የገባች መሆኑ ተገልጿል። በመጋቢት 27 ቀን አምስት ተጨማሪ ሰዎች በኮሮናቫይረስ መያዛቸው ተገለጸ። ሦስቱ ኢትዮጵያውያን ሲሆኑ የተቀሩት ደግሞ አንድ ኤርትራዊ እና አንድ ሊብያዊ መሆናቸው ተገልጿል። በዚሁ ዕለትም በኢትዮጵያ የመጀመሪያዎቹ ህልፈቶች ተመዝግበዋል። አንደኛዋ ሟች የ60 ዓመት ኢትዮጵያዊት ሲሆኑ ከፈረንሣይ በመጋቢት 22 ቀን ወደ ኢትዮጵያ የመጡ ነበሩ፡፡ ሁለተኛው ደግሞ የ56 ዓመት ኢትዮጵያዊ እና ምንም ዓይነት የጉዞ ታሪክ ያልነበራቸው ነበሩ። በመጋቢት 28 ቀን አንድ የ65 ዓመት የዱከም ነዋሪ በቫይረሱ መጠቃታቸው ተገለጸ። በመጋቢት 29 ቀን ስምንት ተጨማሪ የኮሮናቫይረስ ኬዞች ተመዝግበዋል። ሰባቱ ኢትዮጵያውያን ሲሆኑ አንዱ ደግሞ ኤርትራዊ ነው። ከተያዙት ሰዎች መካከል የ9 ወር ሕጻን ልጅ እንደሚገኝበት ተገልጿል። በመጋቢት 30 ቀን ሦስት ተጨማሪ ኬዞች ሪፖርት ተደርገዋል። ሁለቱ ወደ ዱባይ የጉዞ ታሪክ ያላቸው የ29ዓመት ወንድ ኢትዮጵያውያን ሲሆኑ አንዱ ደግሞ ምንም የጉዞ ታሪክ የሌለው የ36 ዓመት ወንድ ኢትዮጵያዊ ከአዲስ ቅዳም አማራ ክልል ነው። ሚያዝያ 2012 በሚያዝያ 1 ቀን አንድ የ43 ዓመት ካናዳዊ በቫይረሱ መያዙ ተገለጼ። በሚያዝያ 2 ቀን ዘጠኝ ተጨማሪ ግለሰቦች በቫይረሱ መያዛቸው ተገልጿል። ሰባቱ ኢትዮጵያውያን ሲሆኑ የተቀሩት ደግሞ የሕንድ እና የኤርትራ ዜግነት ያላቸው ግለሰቦች ናቸው። ሁሉም ግለሰቦች የውጭ አገር ጉዞ ታሪክ አላቸው። በዚህም ቀን ሦስተኛው ሞት ተመዝግቧል። በመጋቢት 28 ቀን በቫይረሱ መጠቃታቸው የተገለጸው የ65 ዓመት የዱከም ነዋሪ ሕይወታቸው ማለፉ ተገልጿል። ይህም በአገሪቱ በቫይረሱ ምክንያት የሞቱ ሰዎችን አጤቃላይ ቁጥር ወደ 3 ከፍ አድርጎታል። ተጨማሪ መረጃዎች ዓለም አቀፍ የኮሮናቫይረስ ካርታ - የተረጋገጡ ጉዳዮች – የኮሮናቫይረስ የተረጋገጡ ኬዞች ካርታ. ዋቢ ምንጮች

10280

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%98%E1%8C%BD%E1%88%90%E1%8D%8D%20%E1%89%85%E1%8B%B1%E1%88%B5

መጽሐፍ ቅዱስ

መጽሐፍ ቅዱስ ነብያት እና ታሪካውያን የጻፉት የክርስቲያኖች እምነት መጽሓፍ ነው። መጽሐፍ ቅዱስ በብሉይ ኪዳንና በአዲስ ኪዳን ተከፍሎ 81 መጻሕፍት ያሉት ሲሆን በአንዳንድ እምነቶች ደግሞ 73 እና 66 ክፍል ብቻ ነው አሉት ብለው ያምናሉ። ከነዲዩትሮካኖኒካል መጻሕፍትም ጋራ የመጻሕፍት ቁጥር 81 ነው። መጽሐፍ ቅዱስ ከመቶ 25% የአምላክ ንግግር፣ ከመቶ 25 % የነብያት ንግግር እና ከመቶ 50 % የታሪክ ጽሐፍያን ንግግር ይዟል። ነገር ግን በነብያት ውስጥም በቃሉም በታሪክም ተነገረ የእግዚአብሔር መንፈስ ያለበት መጽሐፍ ነው የመጽሐፍ ቅዱስ ምንነት በእንግሊዝኛ ቋንቋ የተለመደው «ባይብል» የሚለው ቃል ከጥንቱ የኮይነ ግሪክኛ ቋንቋ የተወሰደ ሲሆን ቃሉ የተገኘበት /ታ ቢብሊያ/ የሚለው ሀረግ «መጽሐፍቱ» ወይም «ትንንሽ መጽሐፍት» ተብሎ ሊተረጎም ይችላል። የዚሁም ቃል መነሻ ከግሪኩ ስም /ቢውብሎስ/ (ፓፒሩስ ወይም ቄጠማ፣ የወረቀት ተክል) ሲሆን ይሄ ቃል «ፓፒሩስ» ከተነገደበት ከተማ ጌባል / ቢውብሎስ ስም መጣ። መጽሐፍ ቅዱስ ለአይሁድና ክርስትና እምነት የእምነት መሰረት የሆኑ ትናንሽ መጽሐፍትን የያዘ አንድ ጥራዝ ነው። በተለምዶ «ብሉይ ኪዳን» በመባል የሚጠራውና በአይሁዳውያን በ24 እና በክርስቲያኖች በ39 መጽሐፍት የሚከፈለው የመጽሐፍ ቅዱስ የመጀመሪያ ክፍል በመጀመሪያ በአብዛኛው የተጻፈው በጥንታዊው የዕብራይስጥ ቋንቋ ሲሆን የተጻፉበት ዘመን ከክርስቶስ ልደት በፊት የተወሰኑ መቶ አመታት ቀደም ብሎ እንደሆነ ይነገራል። እነዚህን መጽሐፍት የጻፉት በወቅቱ የነበሩ የታመኑ አይሁዳውያን ወይም እስራኤላውያን ናቸው። የመጨረሻዎቹን 27 መጻሕፍት በግሪክኛ የጻፏቸው ክርስቲያኖች ሲሆኑ «አዲስ ኪዳን» በመባል በሰፊው ይታወቃሉ። በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ የሚገኘው ማስረጃም ሆነ በጣም ጥንታዊ የሆኑት ወጎች እንደሚጠቁሙት እነዚህ 66 መጻህፍት የተጻፉት ግብጽ ኃያል ከነበረችበት ጊዜ አንስቶ ሮም የዓለም ኃያል መንግስት እስከ ነበረችበት ዘመን ባሉት 1600 ዓመታት ውስጥ ነው። በካቶሊክ ቤተክርስቲያን እምነት መሰረት ከ66ቱ መጽሐፍት በተጨማሪ የተካተቱ የተወሰኑ መጽሐፍት ሲኖሩ፣ በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋህዶ ቤተክርስቲያን እነዚህ ተጨማሪ መጻሕፍት (ዲዩቴሮካኖኒካል በመባልም ይታወቃሉ) በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ የተካተቱትን መጻሕፍት ቁጥር ወደ 81 ያደርሱታል።በ እና የተፃፈው 66 ነው:: ከክርስቶስ ስብከት ቀጥሎ ምዕመናን የሆኑት ለረጅም ዘመን ተጨማሪ መጻሕፍቱን ከነመጽሐፈ ሄኖክና ኩፋሌ ያንብቡ ነበር። በግሪኩ «ሴፕቱዋጊንት» ትርጉም እንዲሁም በሞት ባሕር ጥቅል ብራናዎች (50 ዓመት ከክርስቶስ በፊት) በዕብራይስጥ መጻሕፍት መኃል ይገኙ ነበር። የአይሁድ ሰንሄድሪን ረቢዎች በ100 ዓ.ም. አካባቢ በተለይም ረቢ አኪቫ በን ዮሴፍ እነዚህን ተጨማሪ መጻሕፍት ከዕብራይስጥ ቅጂ አጠፉ። እስካሁንም ድረስ በዕብራይስጥ ትርጉም አይታወቁም። አዲስ ኪዳን ከተጻፈ በኋላ፣ ብዙ አጠያያቂ ወንጌሎችና የሌሎች እምነቶች ጽሑፎች ደግሞ ሊሠራጩ ጀመር። ግኖስቲክ የተባለው እምነት ተከታዮች በተለይ ብዙ ሥነ ጽሑፍ ፈጠሩ፣ ይህ ግን ከኦርቶዶክስ ወንጌል የተዛቡ ትምህርቶች ነበር። በ170 ዓ.ም. በክርስትያኖች ዘንድ የቱ መጻሕፍት ትክክለኛ ቅዱሳን መጻሕፍት ናቸው? የሚል ጥያቄ ይነሣ ጀመር። መሊቶ ዘሳርዲስ የተባለ ጳጳስ በዚያን ጊዜ ወደ ኢየሩሳሌም መጻሕፍት ቤት ጉዞ አድርጎ የ ዕብራውያን መጻሕፍት ምን ምን እንደ ነበሩ ዘገበ። ተጨማሪ መጻሕፍቱ ከዚያ በፊት ስለ ጠፉ አልተዘገቡም። ስለዚህ ከዚህ በቀር ምንም ያልተዘረዘሩት ብሉይ ኪዳን መጻሕፍት ትክክለኛ አይሆኑም የሚል ሀሣብ በሮሜ መንግሥት ክርስቲያኖች ተነሣ። ይህም የአይሁዶች ቀኖና በንቅያ ጉባኤ (317 ዓ.ም.) በሮሜ መንግሥት ለክርስቲያኖች ጸና። የመጽሐፍ ቅዱስ ልዩ ባህርያት መጽሐፍ ቅዱስ የስነምግባር ጉዳዮችን በሚመለከት መመሪያ የሚሰጥ ከመሆኑም ሌላ እንደ ወንጀል፣ ረሃብና የአካባቢ መበከል ያሉት ችግሮች ለአንዴና ለመጨረሻ ጊዜ መፍትሔ የሚያገኙበትን መንገድ ይገልጻል። ችግሩ ግን፣ መጽሐፍ ቅዱስ እነዚህን ጉዳዮች አስመልክቶ የሚናገረውን ነገር ብዙ ሰዎች በቁም ነገር መመልከት ትተዋል። ከዚህ ቀደም ይህ መጽሐፍ ቢያንስ በምዕራቡ ዓለም እንኳ ትልቅ ተሰሚነት ነበረው። መጽሐፍ ቅዱስ የተጻፈው በሰዎች አማካኝነት ቢሆንም እንኳ ቀደም ባሉት ጊዜያት በሕዝበ ክርስትና ውስጥ የነበሩት አብዛኞቹ ሰዎች የአምላክ ቃል መሆኑንና መልእክቱም አምላክ በመንፈስ አነሳሽነት ያስጻፈው እንደሆነ ያምኑ ነበር። ይሁን እንጂ ዛሬ እያንዳንዱን ነገር መጠራጠር የተለመደ ነገር ሆኗል። ሰዎች ባህላቸውን፣ የተለያዩ ጽንሰ ሐሳቦችን፣ የስነምግባር ደንቦችንና የአምላክን መኖር እንኳ ሳይቀር የጠራጠራሉ። በተለይ የመጽሐፍ ቅዱስን ጠቃሚነት በተመለከተ ጥርጣሬ ገብቷቸዋል። አብዛኞቹ ሰዎች መጽሐፍ ቅዱስን ጊዜ ያለፈበትና አላስፈላጊ እንደሆነ አድርገው የሚያዩት ይመስላል። ከዘመናችን ምሁራን መካከል መጽሐፍ ቅዱስን እንደ አምላክ ቃል አድርገው የሚመለከቱት በጣም ጥቂት ናቸው። እንዲያውም አብዛኞቹ ሰዎች ከምሁሩ ጄምስ ባር አባባል ጋር ይስማማሉ፡- "ስለ መጽሐፍ ቅዱሳዊ ልማዶች ያለኝ አመለካከት የሰው ልጅ የፈጠራ ውጤት ናቸው የሚል ነው። የሰው ልጅ የራሱን እምነት ያሰፈረበት መጽሐፍ ነው።" ይህ አመለካከት ወደ አንድ ነጥብ ያመራል፦ መጽሐፍ ቅዱስ ሰዎች የጻፉት ተራ መጽሐፍ ከሆነ ለሰው ልጅ ችግሮች ምንም ዓይነት ግልጽ የሆነ መልስ አይገኝም ማለት ነው። የሰው ልጆች በገዛ እጃቸው በሚያመጡት ጣጣ ከህልውና ውጭ እንዳይሆኑ ወይም በኑክሊየር ጦርነት እንዳያልቁ አቅማቸው የፈቀደውን ያህል በጭፍን መዳከር ይኖርባቸዋል ማለት ነው። መጽሐፍ ቅዱስ የአምላክ ቃል ከሆነ ግን ይህን አስቸጋሪ ጊዜ ለማለፍ የሚያስፈልገን ዋነኛው ነገር እርሱ ይሆናል። የታሪክ መዝገቦች ስለ መጽሐፍ ቅዱስ ምን ይላሉ? በብዛት በመሸጥ አቻ ያልተገኘለት መጽሐፍ ቅዱስ በብዛት ታትሞ በመሸጥና በሰፊው በመሰራጨት ረገድ በሰው ዘር ታሪክ ውስጥ ቀዳሚውን ስፍራ ይዟል። ጊነስ ቡክ ኦቭ ወርልድ ሬኮርድስ የተባለው መጽሐፍ በ1988 እትሙ እንደገለጸው ከ1815 እስከ 1975 ባሉት ዓመታት ውስጥ ብቻ ወደ 2.5 ቢልዮን የሚገመቱ ቅጂዎች ታትመዋል። ይህ እጅግ ከፍተኛ ቁጥር ነው። የመጽሐፍ ቅዱስን ያህል ሊሰራጭ ይቅርና ወደዚያ ቁጥር የተጠጋ አንድም መጽሐፍ በታሪክ አልታየም። ከዚህም በተጨማሪ የመጽሐፍ ቅዱስን ያህል በብዙ ቋንቋዎች የተተረጎመ መጽሐፍ አይገኝም። ዛሬ መጽሐፍ ቅዱስ ሙሉ በሙሉም ሆነ በከፊል ከ1800 በሚበልጡ የተለያዩ ቋንቋዎች ይገኛል። በኢትዮጵያ እንኳን በአማርኛ፣ ትግሪኛ፣ ኦሮምኛ፣ ወላይትኛ፣ ጉራግኛና ሌሎች ቋንቋዎች መጽሐፍ ቅዱስ በሙሉም ሆነ በከፊል ተተርጎሞ ይገናል። በአጠቃላይ ዛሬ 98 በመቶ ገደማ የሚሆነው የምድራችን ነዋሪ መጽሐፍ ቅዱስን በቋንቋው ማግኘት ይችላል። ተደማጭነት ያለው መጽሐፍ ዘ ኒው ኢንሳይክለፒዲያ ብሪታኒካ መጽሐፍ ቅዱስን "በታሪክ ዘመናት ከታዩት ጽሑፎች ሁሉ ይበልጥ ተደማጭነት ያለው የመጻህፍት ስብስብ" ሲል ጠርቶታል። የ19ኛው ጀርመናዊ ባለቅኔ ሄንሪክ ሃይነ እንዲህ ብለዋል፦ "ይህን ሁሉ ማስተዋል ያገኘሁት ከአንድ መጽሐፍ ነው። . . . መጽሐፍ ቅዱስን በማንበብ። ቅዱስ መጽሐፍ መባሉ ይገባዋል። አምላኩን ያጣ ሰው ካለ በዚህ መጽሐፍ አማካኝነት ሊያገኘው ይችላል።" በዚሁ መቶ ዘመን የኖረውና የጸረ-ባርነት እንቅስቃሴ አራማጅ የነበረው ዊልያም ኤች ሴዋርድ እንዲህ ብሏል፦ "የሰው ልጅ የመሻሻል ተስፋ የተመካው ከጊዜ ወደ ጊዜ እየጨመረ በሚሄደው የመጽሐፍ ቅዱስ ተደማጭነት ላይ ነው።" የዩናይትድ ስቴትስ 16ኛ ፕሬዚዳንት የነበሩት አብርሃም ሊንከን መጽሐፍ ቅዱስን በሚመለከት እንዲህ ብለዋል፦ "አምላክ ለሰው ልጆች ከሰጠው ስጦታ ሁሉ የላቀ ስጦታ ነው። . . . መጽሐፍ ቅዱስ ባይኖር ኖሮ መልካሙንና ክፉውን ለይተን ማወቅ ባልቻልን ነበር።" የብሪታንያው የህግ ሰው ሰር ዊልያም ብላክስተን "ሁሉም ሰብዓዊ ሕጎች የተመሰረቱት በእነዚህ ሁለት ሕጎች ማለትም በተፈጥሮ ሕግና አምላክ ለሰው ልጆች በሰጠው ሕግ [በመጽሐፍ ቅዱስ] ላይ ነው፤ እንግዲያው ሰብዓዊ ሕጎች ከእነዚህ ሕጎች ጋር እንዲጋጩ ማድረግ አይገባም ማለት ነው።" ብለው ሲናገሩ መጽሐፍ ቅዱስ ምን ያህል ተደማጭነት እንዳለው ጎላ አድርገው መግለጻቸው ነበር። የተጠላና የተወደደ በአንጻሩ ደግሞ በታሪክ ዘመናት ሁሉ የመጽሐፍ ቅዱስን ያህል የከረረ ተቃውሞ የገጠመው መጽሐፍ የለም። መጽሐፍ ቅዱስ ከመካከለኛው ዘመን አንስቶ እስከ 20ኛው መቶ ዘመን ድረስ በአደባባይ ተቆልሎ እንዲቃጠል ተደርጓል። በዛሬው ዘመን እንኳ ሳይቀር መጽሐፍ ቅዱስን በማንበባቸው ወይም በማሰራጨታቸው ምክንያት የገንዘብ ቅጣት የተጣለባቸው ወይም በእስራት የተቀጡ ሰዎች አሉ። ባለፉት መቶ ዘመናት እንዲህ ያለው "ወንጀል" ብዙውን ጊዜ አሰቃቂ ለሆነ ድብደባ አልፎ ተርፎም ለሞት የሚዳርግ ነበር። መጽሐፍ ቅዱስ በሰዎች ውስጥ ያሳደረው ፍቅር ከዚሁ ጎን ለጎን የሚታይ ነው። ብዙዎች የማያቋርጥ ስደት ቢደርስባቸውም መጽሐፍ ቅዱስን ማንበባቸውን ገፍተውበታል። ለምሳሌ ያህል በ16ኛው መቶ ዘመን የኖረውንና በኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ ተምሮ በካምብሪጅ ዩኒቨርሲቲ ውስጥ ትልቅ ቦታ ያለው አስተማሪ የነበረውን ዊልያም ቲንደልን እንመልከት። ቲንደል ለመጽሐፍ ቅዱስ ከፍተኛ ፍቅር ነበረው። ይሁን እንጂ በዘመኑ የነበሩት ሃይማኖታዊ ባለ ሥልጣናት መጽሐፍ ቅዱስ ሙት በነበረው በላቲን ቋንቋ ተወስኖ እንዲቀር ሽንጣቸውን ገትረው የሟገቱ ነበር። ቲንደል ግን የአገሩ ሶዎች መጽሐፍ ቅዱስን የማንበብ አጋጣሚ እንዲኖራቸው በማሰብ ወደ እንግሊዝኛ ቋንቋ ለመተርጎም ቆርጦ ተነሳ። ይህ ተግባሩ ከሕጉ ጋር የሚቃረን ስለነበር ቲንደል ጥሩ የማስተማር ስራውን ትቶ መሰደድ ግድ ሆነበት። የግሪክኛ ቅዱሳን ጽሑፎችን ("አዲስ ኪዳን") እና አንዳንዶቹን የዕብራይስጥ ቅዱሳን ጽሑፎች ("ብሉይ ኪዳን") ወደ አገሩ ቋንቋ ተርጉሞ እስኪጨርስ ኑሮውን በስደት ለመግፋት ተገዷል። ይሁን እንጂ በመጨረሻ በመያዙና መናፍቅ ነው ተብሎ በመወንጀሉ ተሰቅሎ እንዲሞትና በድኑም በእሳት እንዲቃጠል ተደርጓል። ቲንደል፣ መጽሐፍ ቅዱስን ለማንበብ ወይም ለሌሎች ሰዎች እንዲዳረስ ለማድረግ ሲሉ ብዙ መሥዋዕትነት ከከፈሉት በርካታ ሰዎች መካከል አንዱ ብቻ ነው። ከሌላው ሰው የተለየ ምንም ነገር ያልነበራቸውን ብዙ ወንዶችና ሴቶች ይህን ያህል ድፍረት እንዲኖራቸው ያነሳሳ ሌላ መጽሐፍ በታሪክ ውስጥ አልታየም። ከዚህ አንጻር መጽሐፍ ቅዱስ በእርግጥም አቻ አይገኝለትም። ውጫዊ መያያዣ መጽሐፍ ቅዱስ መጽሐፍ ቅዱስ - ድምፅ መጽሐፍ ቅዱስ ( መጽሐፍ ቅዱስ በኢንተርኔት

43652

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A3%E1%88%B5%E1%8B%AB%20%E1%89%A2%E1%8A%95%E1%89%B5%20%E1%88%98%E1%88%85%E1%8B%99%E1%88%9D

ኣስያ ቢንት መህዙም

| ስም = አስያ | = የአንሽየንት ዘመን ንግስት | ሰእል= | የሚገልጸዉ = ንግስት አስያ የ ራምሰስ ሁለተኛ ሚስት ተብል በዛን ዘመን ከተሳሉት ሰሎች በጥናት የተገኘ | ሙሉ ስምዋ = አስያ ቢንት መህዙም | የተለያዩ ስምዎችዋ = የታላቁ ንጉስ ሚስት፣ ባለ ሁለት መሬት ሴት፣የታችኛዋን እና የላይኛዋ ኢጅብት ንግስት. | የተወለደችበት ቀን = ያልታወቀ | የተወለደችበት ቦታ = ግብጽ | የሞተችበት ቀን = 1199 | የሞተችበት ቦታ = ግብጽ | የቀብርዋ ቀን = 1198 | ባልዋ = ፊርአዉን ራምሰስ ሁለተኛ | እምነት = በፊት ጣኦት አምላኪ ቡሃላ ግን እስልምናን ተቀብላ ነዉ የሞተች አስያ ከሀዲስ ኣንድ ቀን ነብዩ ሙሀመድ (ሰ.አ.ወ) መሬት ላይ አራት መስመሮችን አሰመሩ ከዛም ለባልደረቦቻቸው አነዚህ መስመሮች ስለምን ይመስላቹሃል ሲሉ ጠየቁ ሱሃቦቹም አላህ እና መልእክተኛው ያውቃሉ ሲሉ መለሱላቸዉ። ነብዩ (ሰ.አ.ወ)እንዲህ ሲሉ ቀጠሉ እነዚህ በምድር ላይ መላኢካ ያናገራቸዉ ምርጥ ሴቶች ኣስያ ቢንት መህዙም የፊርአዉን ሚስት፤የኢምራን ልጅ መርየም የእየሱስ (አ.ሰ) እናት ኸድጃ ቢንት ኹወይሊድ የነብዩ ሙሃመድ(ሰ.አ.ወ) የመጀመርያ ሚስት እና ፋጡማ ቢንት ሙሃመድ የነብዩ ሙሀመድ (ሰ.አ.ወ) ልጅ ናቸዉ ሲሉ መለሱ። ታድያ እኔም ከነዚህ ምርጥ የኢማን እና የተቅዋ ትምሳሌት የሆኑት እንቁ ሴቶቻችን ዉስጥ የመጀመርያዋን እና በአንሽየንት ግብፅ ዘመን የግብፅ ንግስት የነበረችዉን የአስያ መህዙም በነብዩ ሙሀመድ ኣንደበት ምርጥ የተባልችበትን እና በአላህ ቃል የኣማኞች ተምሳሌት የተባለችበትን ስራዋን ላስቃኛቹህ ወደድኩ። አስያ ማንነች አስያ መህዙም በግብፃዉያን አንደበት ነፈርታሪ ሜሪትሙት ትባል እንደነበር እና በዛን ሰአት የነበረዉ በቁርአን ላይ ፊርአዉን እየተባለ ከሰባ ጊዘ በላይ በመጥፎነቱ የተጠቀሰዉ ሃያል ብሎም ጨካኝ የነበረዉ ንጉስ ራምሰስ ሁለተኛ ራምሰስ ሁለተኛ ተብሎ እንደሚጠራ ከግብፃዉያን የአንሽየንት ታሪክ ዉስት ይነበባል። አስያ ኢብን መህዙም በኣኢስላም ታሪክ ዉስጥ የተረገመዉ የፊርአዉን ሚስት በመባል ትታወቃለች ጠንካራ እና ተራ ያልነበረች አቋመ ፅኑ በመሆንዋ ዘመን ተሻግሮ ዘመን በመጣ ቁጥር የምእመናን ምሳሌ እየተባለች የመጨረሻዉ እና የኣልላህ ቃል በሆነዉ ቁራን ስትወሳ ኑራለች። ይህች ታላቅ ሴት በግብፃዉያን አንሽየንት ዘመን የንጉስ ዘር ነበረች። በዛን ስኣት ኣሉ ከሚባሉ ቆነጃጅቶች የምትመደበዉ ይህች ንግስት ጠንካራ እና ኣስተዋይ ሴት ነበረች። የንግስት ኣስያ ታሪክ የሚጀምረዉ ለኣቅማ ሀዋ ደርሳ ምድርን ከረገጡ ሃያላን ንጉስ ከሚባሉት ዉስጥ አንዱ የሆነዉን እና እኔ ነኝ ጌታ ብሎ በኣንዱ በብችኛዉ አላህ የካደዉን ንጉስ ኣግብታ ከቤቱ ከነገሰችበት ጊዜ ጀምሮ ነዉ። 127. ከፈርዖንም ሰዎች ታላላቆቹ (ለፈርዖን)፦ ሙሳንና ሰዎቹን በምድር ላይ እንዲያበላሹና ሙሳም አንተንና አማልክቶችህን እንዲተው ትተዋቸዋለህን? አሉ፤ ፦ወንዶች ልጆቻቸውን እንገድላለን፤ ሴቶቻቸውንም እናስቀራለን፤ እኛም ከበላያቸው ነን፤ አሸናፊዎች (ነን)፣ አለ። ሱረቱ አል-አዕራፍ 127. የፊራውን ትእዛዝ ለፊርአዉን የኣንባገነንነት ማብቂያ ለህዝቦቹ ቀጥተኛ መንገድ መመርያ ለኣስያ ደግሞ በኣላህ ዘንድ መመረጫ የሆነዉ ይሄ የፊራዉን አዋጅ ከታወጀ ቡሃላ ብዙ የኢስራኤል ወንድ ህፃናት በኣንባ ገነኑ ፊርኣዉን ወታደሮች በግፍ ይረግፉ ጀመር። በዚህን ጊዜ የሙሳ (አሰ) እናት በኣንድ ጌታ የምታመን እስራኤላዊ ስለነበረች ጡት ያልጣለ ልጅዋን ሞት ፈርታ አላህን ከፊራዉን ወታደሮች እንዲጠብቅላት የተማፀነችዉ። የሙሳ ከመሞት መዳን ወደ ሙሳም እናት «አጥቢው፣ በርሱም ላይ በፈራሽ ጊዜ በባሕሩ ውስጥ ጣይው አትፈሪም፣ አትዘኝም፣ እኛ ወዳንቺ መላሾቹና ከመልክተኞቹም አድራጊዎቹ ነንና» ማለትን አመለከትን፡፡ ." 28 አልቀሶስ የሙሳ (ኣ.ስ) እናት በኣላህ ላይ ኣንዳች ተስፋ ሳትቆርጥ እንደትእዛዙ የኣይንዋ ብሌን የሆነዉን ልጅዋን በባህር ላይ ኣንሳፈፈች በጌታዋ ተመክታ ጣለችዉ። የናይል ወንዝም ትከሻዉ ላይ ኣድርጎ የኣላህን ኣደራ ወደ ንግስት ኣስያ መዝናኛ ስፍራ ኣደረሰዉ። ይህንን ህፃን ያየች የኣስያ ኣገልጋይ ንግስትዋ እንድታይ ኣደረገች ንግስት ኣስያ እንዳየችዉ በሙሳ (ኣ.ስ) ፍቅር ወደቀች ከዝያም ለፊርአውን … ለእኔ የኣይኔ መርጊያ ነዉ ለኣንተም። ኣትግደሉት ሊጠቅመን ወይንም ልጅ ኣድርገን ልንይዘዉ ይከጀላል እና ኣለች። እነሱም ፍፃሜዉን የማያውቁ ሁነዉ ኣነሱት። ኣልቅሰስ 8-9. አስያ ሙሳን ስታሳድገዉ ኣስያ ሙሳን (ኣ.ስ) ልጅ ልታደርገዉ እስዋም እናት ልት ሆነዉ ኣነሳችዉ። ሙሳ (ኣ.ስ) በርሃብ ማልቀሱን ተያያዘዉ የሚመጡለትን ኣጥቢዎች ጡት ግን የኣንዳችዉንም ለመጥባት ፍቃደኛ ኣልነበረም። ለእኅቱም ተከታተይው አለቻት፡፡ እርሱንም እነሱ የማያውቁ ሲሆኑ በሩቅ ሆና አየችው፡፡ (ወደናቱ ከመመለሱ) በፊትም አጥቢዎችን (መጥባትን) በእርሱ ላይ እርም አደረግን፡፡ (እኅቱ) «ለእናንተ የሚያሳድጉላችሁን እነርሱም ለእርሱ ቅን አገልጋዮች የሆኑን ቤተሰቦች ላመልክታችሁን» አለችም፡፡ ?" እህቱ ስትከታተለዉ የሙሳን (ኣ.ስ) መራብ ኣይታ ነበር ወደ እናቱ የጠቆመቻቸዉ «ወደእናቱም ዓይንዋ እንድትረጋ፣ እንዳታዝንም፣ የአላህም የተስፋ ቃል እርግጥ መሆኑን እንድታውቅ መለስነው፡፡ ግን አብዛኞቻቸው አያውቁም፡፡ . ኣልቅሰስ 11-13 የአስያ መስለም ሙሳ (ኣ.ስ) በእናቱ ጡት በኣሳዳጊዉ ንግስት ኣስያ ተንከባክቦ ከሙሉ ቤተሰቡ ጋር በፊርኣዉን ቤተመንግስት ዉስጥ የሚጠላ ዘር ግና የሚወደድ ህፃን ሁኖ ኣደገ። ከለታት ኣንድ ቀን ጨለማ በብርሃን እንደሚገፈፈዉ ሁሉ ሙሳም (ኣ.ስ) የፊራዉንን በዳይነት ሊገፍ ነብይ ሆነ። ከዛም ህዝቦቹን እና የፊርኣዉን ቤተመንግስት ዉስጥ ያሉ ሰዎችን እኔ ከኣንዱ ከእዉነተኛዉ ጌታየ እና ጌታቹህ የተላኩ የኣላህ መልእክተኛ ነኝ ፊርኣዉንም እንደኛዉ ሰዉ እንጅ ፈጣሪ ኣይደለም እነኣሙንም ሆኑ ሌሎች ጣኦታትም የማይሰሙ የማይፈጥሩ ገኡዛን እንጅ ሌላ ኣይደሉም ብሎ በህፃንነቱ ያሳደገዉን አባቱን የኣላህን ጠላት ጠላቱ ካደረገበት ጊዜ ጀምሮ አስያም በሙሳ መንገድ ቆመች እስዋም ባልዋን ጠላት እደረገች። በሱ ላይ የካደበትን ሁሉ ኣይቀጡ ቅጣት እንደሚቀጣ እያወቀች ብሎም ቤተሰብዋን ክብርዋን እና ዝናዋን ብሎም ሂወትዋን እንደሚያሳጣት እያወቀች በቤተ መንግስቱ ሁና ሌላን እዉነተኛዉን እላህን ማገልገልዋን ቀጠለች። ከዱንያ እና በዉስጡ ካሉ ጥቅሞች ይልቅ የኣላህን ቃል ትእዛዙን ኣስበለጠች።ለጌታዋ ኑራ ለጌታዋ መሞትን መረጠች። ከእለታት ኣንድ ቀን ሙሳ (ኣ.ስ) ከፊራዉን እውቅ ድግምተኞች እና ኣስማተኞች ጋር የኣላህን ተኣምር ለማሳየት ተወዳድሮ አሽነፈ ከዛም ቡሃላ ጠንቋዮችን ጨምሮ ብዙ ህዝቦች በሙሳ ጌታ አምነናል ሲሉ ኣመኑ በፊርኣዉን እና በኣሙን ጌትነት ላይ ካዱ። የሙሳ ተአምር አይደለም ጣሉ፣ አላቸው፤ ወዲያውም ገመዶቻቸውና ዘንጎቻቸው ከድግምታቸው የተነሳ እነርሱ የሚሮጡ (እባቦች) ሆነው ወደርሱ ተመለሱ። ]. ሙሳም በነፍሱ ውስጥ ፍርሃት አሳደረ. አትፍራ አንተ የበላዩ አንተ ነህና አልነው። . አትፍራ አንተ የበላዩ አንተ ነህና አልነው። . ድግምተኞቹም ሰጋጆች ሁነው ወደቁ፤ በሃሩንና በሙሳ ጌታ አመንን አሉ። ሱረቱ ጣሀ የተአምሩ ዉጤት ይህ ከሆነ ከቀናቶች ቡሃላ በሃጅ ወቅት እንደሚሰዋ በግ ከሌላዉ ጊዜ የበለጠ ቁጥራቸዉ የበዛ አማኝ ህዝቦች መታረዳቸዉን ቀጠሉ። ከነዛ ዉስጥ የፊርአዉን ልጅ ፀጉር አበጣሪ የነበረችዉ አማኝ የምታበጥርበት ማበጠርያ ከእጅዋ ሲወድቅባት በድንጋጤ የኣላህን ስም በመጥራትዋ እማኝነትዋ ታወቀባት በሙሳ ጌታ እንድትክድ በልጆችዋ ስቃይ ስትቀጣ ከጡትዋ ያልወረደዉ ህፃንም ልክ አንደሌሎች ወንድሞቹ መቀጫ ሊሆን ሲል በድንጋጤ እና በፍርሃት ዉስጥ ሁና ስታለቅስ ያያትን እናቱን የኣላህን ስም ጠርቶ አፉን እየፈታ ታገሽ በኣላህ ላይ ተስፋ ኣድርጊ የሚል ኣስገራሚ የህፃን አንደበት ሰምታ ከጡትዋ ነጥቀዉ የፈላ ዘይት እራት ካደረጉት ቡሃላ እና በልጆችዋ ሂወት ሳትሳሳት ለነብስዋም ሳትሳሳ በጌታዋ ኣንድነት እንዳመነች ከነልጆችዋ ከተጠበሰችዋ ምስኪን እናት ሞት ቡሃላ። የአስያ እምነትዋን ግልጽ ማዉጣት አስያ ያለችበትን የእምነት የመዳን ብርሃን ደብቃ መኖር ኣልቻለችም የእምነት ወንድም እህቶችዋ ሞት ይበልጥ ፊርአዉንን እንድትጠላዉ እና እንድትንቀዉ ኣደረጋት። እናም እንደሌሎቹ ሽሂድ ልትሆን ላመነችበት ጌታዋ ልትሞት ወሰነች። አማኝነትዋንም ለጨካኙ ፊርአዉን ገለፀች እራስዋን ለእሳት ኣሳልፋ ሰጠች ልትሞት ወሰነች። አማኝነትዋንም ለጨካኙ ፊር አዉን ገለፀች እራስዋን ኣሳልፋ ሰጠች። ፊርአዉን የዉቦች ዉብ የሆነችዉን ዉድ ሚስቱን ከመቅጣቱ ነብስዋን ላትመለስ ከመሸኘቱ በፊት በሙሳ (ኣ.ስ) ጌታ ትካድ በሚል እናትዋን ሽምግልና ላከ። አስያ ግን በሃቅ መንገድዋ ላይ ቤተሰብዋን ንግስናዋን እና በኣለም ላይ ሃያል ተብሎ የሚጠራዉን ንጉስ ማስገባት ኣልፈለገችም። እነዚህን እና አላህን ማመዛዘን ማለት ወርቅ በኣፈር የመቀየር ያህል ሆነባት። በፍፁም ኣልስማማም በጌታዋ ላይ ያላትን ፅናት አወጀች። ፊርኣዉን በኣስያ ተስፋ ስለቆረጠ ሊገላት እንደሌሎች አማኞች ሸሂድ ልያደርጋት ወሰነ። በዚህን ጊዘ ለጌታዋ እንዲህ ስትል እጅዋን ኣነሳች:: ለነዚያ ለአመኑትም የፈርዖንን ሴት አላህ ምስል አደረገ፤ ጌታዬ ሆይ! አንተ ዘንድ በገነት ውስጥ ለኔ ቤትን ግንባልኝ፤ ከፈርዖንና ከሥራውም አድነኝ፤ ከበደለኞቹ ሕዝቦች አድነኝ ባለች ጊዜ። አል- ተሕሪም 1) አስያ ለጌታዋ የጠየቀችዉ ጥያቄ አስያ በምድር ላይ ያሉ ነገሮችን ሳይሆን በጀነት የኣላህን ጉርብትና ነበር ጌታዋን የተማፀነች ድሎትን ሳይሆን በተውሂድ መሞትን እንዲሁም በምድር ላይ ካሉ የኣላህ ጠላቶች እንዳትሆን ነበር ዱኣዋ። ይህንን ካለች ብሃላ የግብፅ የኣን ሽየንት ተመራማሪዎች እንደሚሉት ከክርስቶስ ዘመን በፊት ወይንም በ1179 ) ከዚህ ኣለም ተሰናበተች ወደኣንዱ እና ብቸኛ ጌታዋ ጉርብትና ወደጀነት ኣቀናች። ጥያቄ ከአንባቢዎች አንዱ ️⃣ለምን የተወለደችበት ቀን አል አልታወቀም??? ️⃣መሃመድ የመጣው ከክርስቶስ በኋላ በ6 ዓም ነበረ።ማን ያርዳ የቀበረ ማን ይናገር የነበረ ነውና"መቼ ነሮበት በቼ አይቶት ነው ይህን የተናገረው???

39725

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%80%E1%88%98%E1%88%AD%20%E1%8B%A5%E1%89%A5

ቀመር ዥብ

ቀመር ጅብ () የጅብ ዝርያ ነው። የእንስሳው ገጽታና ተፈጥሯዊ ጸባይ ቀመር ጅብ፣ መልክና ቁመናው ሽልምልም ጅብን ይመስላል። በወንዱና በሴቷ መካከል የአካል መጠን ልዩነት የለም። በአማካይ ሁለቱም ጾታዎች ከ፰ እስከ ፲፪ ኪሎግራም ይመዝናሉ። ቀመር ጅብ ቀጠን ብሎ ከትከሻው ከፍ ሲል ፣ ወደ ጀርባው እየወረደ ሄዶ ወደ ታፋው ዝቅ ያለ እንስሳ ነው። የፊት እግሮቹ አምስት አምስት ጣቶች አሏቸው። የኋላ እግሮቹ ደግሞ ባለአራት ጣት ናቸው። ረጅም ጋማና ጎፈሪያም ጅራት አለው። ከወደ ጀርባው ደረቅ-ሣር ከመሰለ ቡኒ-ቢጫማ ቀለም እስከ ዳማ ቀለም ሲኖረው፣ ከወደ ሆዱ ነጣ ይላል። ከጀርባው ወደ ሆዱ በኩል የሚዘልቁ ጥቋቁር መስመሮች አሉት። ጭኖቹ አካባቢ ደግሞ መስመሮቹ አግድም ይሄዳሉ። ቡችሎቹ ጠቆር ከማለታቸው በስተቀር ትልልቆቹን ይመስላሉ። ሴቶቹ አራት ጡቶች አሏቸው። ቀመር ጅቦች በፀብ ጊዜ ሰውነታቸውን በመንፋት አካለ-መጠናቸውን በሰባ አራት በመቶ ማሳደግ ይችላሉ። እንዲህ ሲያደርጉ ግን ደካማ ጥርሶቻቸው እንዳይታዩባቸው ይመስል አፋቸውን አይከፍቱም። በሰዐት ከሦስት እስከ አራት ‘ኪሎ ሜትር ድረስ ይጓዛሉ። ምናልባት ለአንድ ሰዓት ያህል ከተጓዙ በኋላ ሽንታቸውን ለመሽናት ይቆማሉ። የክልላቸውን ድንበር መከለላቸው ነው። አካሄዳቸው ወደ ንፋስ ሲሆን፣ አቅጣጫቸውን የሚቀይሩትም በድንገት ነው። የቀመር ጅቦች ኩስ ብዛት አለው። አንዴ የሚጥሉት ኩስ የገዛ ክብደታቸውን ስምንት በመቶ ያህል ሲሆን ኩሳቸውን የሚጥሉት በተወሰነ የመጸዳጃ ሥፍራ ነው። በአንድ ክልል እስከ አስር የመጸዳጃ ሥፍራዎች ይገኛሉ። ኩሳቸውንም ቀብረው ይሄዳሉ። የሚወልዱት በክረምት ሲሆን ከሦስት ወራት እርግዛት በኋላ ሁለት ወይም ሦስት ቡችላዎች ይወልዳሉ። ቡችሎቹ የሚወለዱት በአዋልዲጌሳ ጉድጓዶች ውስጥ ነው። ሲወለዱ ዓይናቸው ክፍት ከመሆኑ በስተቀር በግላቸው ምንም ማድረግ የሚችሉ አይደሉም። ከስድስት እስከ ስምንት ሳምንታት በጉድጓድ ውስጥ ከተቀመጡ በኋላ በአንደኛው ወላጅ ታጅበው ለምስጥ አደን ይወጣሉ። ጉድጓድ ውስጥ ሲኖሩ፣ አባቶቹ የሌሊቱን ስድስት ሰዐታት ያህል ይጠብቋቸዋል። በዚህ ጊዜ እናቶቹ ወጥተው ለምግብ ፍለጋ ይሠማራሉ። ቡችሎቹ በአራት ወራቸው ብቻቸውን ወጥተው ምስጥ ሊበሉ ይችላሉ። የሚተኙት ግን ከእናታቸው ጋር ነው። በዘጠኝ ወራቸው ለአካለ መጠን ይደርሳሉ። ዓመት ሲሞላቸው ደግሞ ከወላጆቻቸው አካባቢ ርቀው መሄድ ይጀምሩና እናታቸው ተተኪዎቹን ቡችሎች ወልዳ አዲሶቹ ቡችሎች ምስጥ መብላት ሲጀምሩ፣ ነባሮቹ ከአካባቢው ርቀው ይሄዳሉ። ቀመር ጅብ ምግቡ ከሞላ ጎደል ምስጥ ብቻ ነው። የሚበላቸው ምስጦች ምግብ የማያከማቹትን ዓይነት ሲሆን፣ ሲመሽ የመሬት ውስጥ ጎጇቸው ሆነ ኩይሳቸውን ለቀው ለምግብ የሚሆናቸውን ሣር ለማምረት በብዙ ሺሕ ሆነው ሲወጡ ቀመር ጅብ ምግቡን የሚያገኘው። ከምስጥ በተጨማሪም ጉንዳን፣ የእሳት ራት፣ ጢንዚዛ፣ ወዘተ ይመገባል። እንዲሁም አንዳንዴ አይጦች፣ ጥንብ፣ እንቁላል፣ ወፎችና ትናንሽ ኤሊዎችን ይመገባል። አንዴ ምስጦቹን ካገኟቸው የሚያጣብቅ ምራቅ ባለው በሰፊው ምላሳቸው ላስ ላስ ያደርጓቸዋል። ሠራተኞቹ ምስጦች ቀመር ጅብ እንደመጣባቸው ሲያውቁ ወደ የጎሬአቸው ይመለሳሉ። በዚህ ጊዜ ወታደሮቹ ምስጦች ከጎጇቸው ወጥተው፣ መርዛቸውን ይነሰንሳሉ። የወታደሮቹ ቁጥር ከሠራተኞቹ እኩል ሲሆን ቀመር ጅቦቹ መብላታቸውን አቋርጠው ይሄዳሉ። ቀመር ጅቦች ምስጥ ሊበሉ ሲወጡ፣ በሣሩ ላይ ቀስ እና ለስለስ በሚል እርምጃ ነው። ሲራመዱ አንገታቸውን ከትከሻቸው በታች አድርገው (አቀርቅረው) ነው። ለምግብ የሚሆኗቸውንም ምስጦች የሚያገኟቸው በማዳመጥ ነው። ያሞጠሞጠው አፋቸው ሳይነቃነቅ፣ ትልልቅ ጆሮቻቸው ናቸው ወደፊትና ወደኋላ የሚንቀሳቀሱት። ዝናብ መዝነብ ሲጀምር ምስጥ አደናቸውን ያቆማሉ። ምናልባት የምስጦቹን ድምፅ መስማቱን ስለሚያውክባቸው ይሆናል። በብዛት የሚገኝበት መልክዓ ምድር እና አኗኗር ቀመር ጅብ ከኢትዮጵያ ምሥራቅና ሰሜን ምሥራቅ ቆላዎች አንስቶ፣ በሶማሊያ፣ በኬንያ እስከ መሐል ታንዛኒያ ይገኛል። በተጨማሪ ከአንጎላ አንስቶ በቦትስዋና፣ ናሚቢያና ደቡብ አፍሪካ ይኖራል፡፡ አደረጃጀቱ፣ ብቸኛ በምሽት የሚንቀሳቀስና ምናልባትም አንድ ወንድ ከአንድ ሴት ብቻ ሆነው የሚኖሩበት ዓይነት ሳይሆን አይቀርም። በአንድነት በአንድ ጉድጓድ በባልና ሚስትነት ባይኖሩም፣ ከ፩ እስከ ፪ ‘ካሬ ኪሎ ሜትር’ አካባቢ ይጋራሉ። ኑሯቸው ከመጨረሻ ቡችሎቻቸው ጋር ሲሆን፣ ወንዶቹ ቡችሎቻቸውን እንደሚጠብቁ ይታወቃል። የቀመር ጅቦችን የጉድኝት ጠባይ በዝርዝር ያልተጠና በመሆኑ ብዙም አልታወቀም። ቀመር ጅቦች ጉድጓድ በመቆፈር ረገድ ደካማ ናቸው ተብለው ይመገታሉ። ሆኖም መሬቱ ለስላሳ ከሆነላቸው፣ የአዋልዲጌሳን፣ የቀበሮና የጥንቸል ጉድጓዶችን ካገኙ አስፍተው ይቆፍራሉ። ሥራው ያለቀለት የቀመር ጅብ ጉድጓድ ፪ ሜትር ከ፴ ሣንቲም ገደማ ጥልቀት ያለውና መጨረሻው እንደ ክፍል የሆነ ነው። አንድ የቀመር ጅብ የመኖሪያ አካባቢ እስከ አስር የተለያዩ ጉድጓዶች ይኖሩታል። ወደ ሌሎች ቦታዎች እስኪሄድ ድረስም ከነዚህ ውስጥ አንድ ወይም ሁለቱን በማዘውተር፣ ከአራት አስከ ስድስት ሳምንት ያህል ይኖርበታል። ሆኖም ለጊዜውም ሆነ ለድንገተኛ መደበቂያነት፣ ማንኛውንም ጉድጓድ ሊጠቀም ይችላል። ዋቢ ምንጭ ሪፖርተር፤ የካቲት ፳፬ ቀን ፳፻፭ ዓ/ም ፤ ሰሎሞን ይርጋ (ዶር.) ‹‹አጥቢዎች›› የኢትዮጵያ አጥቢ እንስሳት የዱር አራዊት

50302

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%89%A3%20%E1%8C%8A%E1%8B%AE%E1%88%AD%E1%8C%8A%E1%88%B5%20%E1%8B%98%E1%8C%8B%E1%88%B5%E1%8C%AD

አባ ጊዮርጊስ ዘጋስጭ

ኢትዮጵያዊው ሊቅና ጻድቅ አባ ጊዮርጊስ ዘጋስጭ የተወለዱት በ፲፫፻፶፯ ዓ.ም. በወሎ ክፍለ ሀገር በቦረና ወረዳ ሸግላ/ሰግላ በተሰኘች ቦታ ነው ። አባታቸው ሕዝበ ጽዮን ከተከበሩ መምህራን ወገን የሆኑ የቤተ መንግሥት ባለሟል ፤ መጽሐፍትን የሚያውቁ ጥበብ የተሞሉ ሲሆን የሰግላ አገረ ገዢም ነበሩ ። እናታቸው እምነጽዮንም ከወለቃ ሹማምንት ወገን የሆኑ ደግ ሰው ነበሩ ። ሲጀመር እናታቸው ፈሪሃ እግዚአብሔርን እያስተማሩ በጥበብና በዕውቀት አሳደጓቸው ። አባ ጊዮርጊስ የተመረጠ የሆነ ሰማዕቱን ቅዱስ ጊዮርጊስን በመማፀን የተወለዱ ልጃቸው ስለሆኑ እንደሰማዕቱ የእውነት ምስክር እንዲሆኑላቸው በመመኘት ስማቸውን ጊዮርጊስ ብለው ጠርተዋቸዋል ። ከተወለዱበትም ሀገር በመነሳት ጊዮርጊስ ሰግላዊ ተብለው ሲጠሩ በጊዮርጊስ ዘጋስጭና በጊዮርጊስ ሰግላዊ መካከል ምንም ልዩነት የለም ። የአባ ጊዮርጊስ አባት ሕዝበ ጽዮን በቤተ መንግሥት በንጉሡ ስዕል ቤት ከሚያገለግሉት ካህናት ጋር ይሠሩ ስለነበር ልጃቸው በመልካም አስተዳደግና የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት በማስተማር በዕውቀት አሳድገዋቸዋል ። በድቁናም አሹመዋቸዋል ። ከዚያም በኋላ በንጉሥ ዳዊት ዘመን በደብረ ሐይቅ ባሕር ወደምትገኘው የቅዱስ እስጢፋኖስ አባ እየሱስ ሞዐ ገዳምና ታዋቂ ትምህርት ቤት ወስደው ከታላቁ ዓቃቤ ሰዓት አባ ሠረቀ ብርሃን ጉባዔ ተቀላቅለው እንዲማሩ አድርገዋል ። ይሁን እንጂ አባ ጊዮርጊስ በትምህርት ቤቱ የሚሰጡትን የቀለም ትምህርቶች ቶሎ ለማጥናት አልቻሉም ። ወደ ኋላ የመቅረታቸው ዋናው ምክኒያትም አባ ጊዮርጊስ ከመማሩ ይልቅ የማረካቸው በሥራ እየደከሙ የገዳሙን አባቶች መርዳትና የብትህውናው ሕይወት መሆኑ ነው ። ጉዋደኞቻቸው በትምህርት ሲቀድሙአቸው ባዩ ጊዜ እጅግ አዘኑ ። በጾምና ጸሎትም ወደ እግዚአብሔር ጮሁ በፍፁም ልባቸውም አምነው ብርቱ ልመናን ከእመቤታችን ሥዕል ፊት ቁሞ በጠለቀ ተመስጦልቦና እንባን በማፍሰስ ወደ እግዚአብሔር " የአባቶቻችን አምላክ የምህረት ጌታ ሁሉን በቃልህ የፈጠርክ ሰውንም በረቂቅ ጥበብህ የፈጠርክ አቤቱ አንተ ከልዑል ጌትነትህ ጥበብን ስጠኝ በእውነትም አትናቀኝ እኔ ባሪያህ ነኝ የባሪያህም ልጅ ነኝና " በማለት ለመኑ ። ከዚህም በኋላ የዓለም ንግሥት የአምላክ እናት ተገለጸችላቸው ። በነሐሴ ፳፩ ቀንም ወደርሳቸው መጣች ፣ በዕውቀትና በትምህርት የሚተጉበትን ኃይል ሰጠቻቸው ። ከዚያም የዜማ የቅኔና የመጽሐፍትን ትርጉዋሜ ትምህርታቸውን በሚገባ አጠናቀቁ ብዙ መጽሐፍትንም ደረሱ ። በዚህም በቀሰሙት ዕውቀታቸው በዜማ በኩል ከቅዱስ ያሬድ ቀጥለው የሚጠሩ አባ ጊዮርጊስ ናቸው ። በቤተመቅደስም ዘማሪ ማኅሌታይ ተብለው ይጠራሉ ። በዚያም ዘመን ለነገሥት ፣ ለካህናት ፣ ለመኳንንት ፣ ለንቡራነእድ ፣ ለመሳፍንት ፣ ለሁሉም የቤተመንግሥት ሠራተኞች አስተማሪ ሆኑ ። በአንድ ወቅት ግብፃዊው ጳጳስ አቡነ በርተሎሜዎስ “ሥላሴን አንድ ገጽ” ብለው ያምናሉ ተብለው በተከሰሱ ጊዜነገሩን እንዲያጣሩ ከተመረጡት ከቄስ ሐፄ ተከሥተ ብርሃንና ከሐይቁ መምህር ከዐቃቤ ሰዓት ዮሴፍ ጋር አብሮ ተልኮ ነበር፡፡ እነዚህ ሦስት አበውጳጳሱን ካነጋገሩ በኋላ ክሱ ውሸት መሆኑን በማረጋገጥ ስለ ምሥጢረ ሥላሴ የሚገልጠውን የጳጳሱን እምነት በጽሑፍ ይዘው መጡ፡፡ ሊቅነታቸውን የተረዱት ዓፄ ዳዊት አባ ጊዮርጊስን ወደ ቤተመንግሥታቸው በማስገባት የስምንቱም ልጆቻቸው መምህር አድርገዋቸው ነበር ። ከእነርሱም ውስጥ ቅዱስ የተባለው ንጉሥ ቴዎድሮስ እንዲሁም በተለያዩ ጊዜ የነገሡት ንጉሥ እንድርያስ ፣ ዓፄ ይስሐቅ ፣ ንግሥት እሌኒ እና ዓፄ ዘርአ ያዕቆብ ይገኙበታል። ዐፄ ዳዊት በጋብቻ እንዲዛመዱዋቸው ጥረው ነበር ነገር ግን አባ ጊዮርጊስ ራሳቸውን የመንግሥተ ሰማያት ጃንደረባ ማድረግን ስለመረጡ በማስተማሩና በብሕትናው ጸንተው የአመክሮ ጊዜያቸውን ሲጨርሱ አቡነ በጸሎተ ሚካኤል ገዳም ገብተው መንኩሰዋል ። በዘመኑ ለተነሱ ለሁሉም የሃይማኖት ችግሮች አጥጋቢ መልስ በመስጠት የተዋህዶ ጠበቃ ፣ አይሁድን እና ሌሎች መናፍቃንን በጉባዔ ያሳፈሩት ሊቅ ክፉዎችና ምቀኞች በየጊዜው እየተነሱ መከራን ያደርሱባቸውና ይከሱዋቸው ነበር ። በአንድ ወቅት በሸዋ ይፋት ራሳቸውን ቤተ እስራኤል እያሉ የሚጠሩ አይሁድ ነበሩ ፡፡ ከአቡነ ዜና ማርቆስ ጀምሮ ብዙ መምህራን ወደነዚህ ሕዝቦች እየተሠማሩ ወንጌልን አስተምረዋል ፡፡ አቡነ ዜና ማርቆስ ወደ ክርስትና ለተመለሱት ቤተ እስራኤላውያን በእመቤታችን ፣ በቅዱስ ሚካኤል ፣ በአባኖብና በሰማዕቱ በጊጋር ስም አራት አብያተ ክርስቲያናትን አሠርተው ነበር ፡፡ ሁለቱ የመጀመሪያዎቹ አሁንም አሉ ፡፡ ይህ ሁሉ ቢሆንም ቤተ እስራኤላውያኑ ሙሉ በሙሉ ወደ ክርስትና አልተመለሱም ነበር ፡፡ ከእነዚህ አይሁድ መካከል አንዱ ከክርስቲያኖች ጋር በነገረ ሃይማኖት ለመከራከር ጥሪ አቀረበ ፡፡ “ክርስቲያኖች ከረቱኝ ወደነርሱ ሃይማኖት እገባለሁእኔ ከረታኋቸውም ወደኔ ሃይማኖት ይገባሉ” ሲል ነገሩን ጥብቅ አደረገው ፡፡ ዐፄ ዳዊት ይህን ጉዳይ ሲሰማ በጣም ስለ ተናደደ ሊቃነ ካህናቱን ፣ ንቡራነእዱንና የመጻሕፍት ዐዋቂዎችን ሁሉ ከየሀገሩ እንዲሰባሰቡ አዘዘ፡፡አይሁዳዊው በአንድ ወገን መምህራኑ በአንድ ወገን ሆነው ክርክሩን ጀመሩ፡፡የመጀመርያው እድል የተሰጠው ለአይሁዳዊው በመሆኑ ቀጥሎ ያለውንጥያቄ አቀረበ ፡ “እናንተ የእግዚአብሔር ልጅ ነው የምትሉት ይሄ ክርስቶስ እውነት የእግዚአብሔር ልጅ ከሆነ፣ ወደ ቢታንያ በመጣ ጊዜ አልዓዛር የተቀበረበትን ቦታ ሳያውቅ ቀርቶ "አልዓዛርን የት ቀበራችሁት?" ብሎ እንደጠየቀ በወንጌላችሁ ተጽፏል፡፡ ለዚህ መልስ ስጡኝ፣እኔንም ከመጽሐፈ ኦሪቴ ጠቅሳችሁ ጠይቁኝ?” ሲል የመከራከርያ ነጥቡን አቀረበ፡፡ በዚህ ጊዜ አባ ጊዮርጊስ ታሞ አልጋ ላይ ነበር ፡፡ ሊቃውንቱም “እንዲህያለው ነገር ያለ እርሱ አይሆንምና አባ ጊዮርጊስ ይምጣ” ሲሉ ለዐፄ ዳዊት ጥያቄ አቀረቡ ፡፡ አባ ጊዮርጊስም በአልጋ ላይ እያለ እንዲመጣ ተደረገ፡፡በአልጋ ላይ ሆኖም በጉባኤው ላይ ተገኘ፡፡ ጉባኤተኞቹ የቀረበውን ጥያቄ ነገሩት ፡፡ አባ ጊዮርጊስ የሰጠውን መልስ ገድሉ በሚከተለው መንገድ ይገልጥልናል “እኔ ግን በወንጌል ሳይሆን በኦሪት እከራከርሃለሁ፡፡ የምኩራብ መጻሕፍት ሁሉ ለቤተ ክርስቲያን የታወቁ ናቸውና ፡፡ ምኩራብ ዘራች ቤተክርስቲያንም አጨደችው፤ ምኩራብ ፈተለችው ቤተ ክርስቲያን ለበሰችው ፤ አዳምን በገነት ሳለ አዳም ሆይ ወዴት ነህ? ብሎ የጠየቀው ማነው? አብርሃምንስ ሚስትህ ሣራ ወዴት ናት? ብሎ የጠየቀው ማነው? እስቲ መልስልኝ? ሰይጣንንስ ከወዴት መጣህ? ብሎ የጠየቀው ማነው? እግዚአብሔር አብ አይደለምን?” በዚህ ጊዜ አይሁዳዊው መልስ አጥቶ ዝምአለ ፡፡ ንጉሡ ፣ ሊቃውንቱና መኳንንቱም እጅግ ተደሰቱ፡፡ ቅዱስ አባ ጊዮርጊስ እንደ ሰማዕት ግርፋትንና እሥራትን የተቀበሉ ፣ እንደ ሊቃውንት የመናፍቃንና የከሀድያንን ክርክር የረቱ ፣ እንደ መሐንዲስ ሐናጺ ፣ የሕግና የሥርዐት የሚስጥራትና የትርጉዋሜያት መምህር ፣ የጸሎትና የትምህርት መጻሐፍት ደራሲ ፣ የሥርዓተ ገዳምና ማኅበረ መነኰሳት አባት እንዲሁም ቢያንስ የአንድ ትምህርት መሥራች ሲሆኑ በግዞት በሄዱባቸውና በታሰሩባቸው ቦታዎችም ሆነ በተሾሙባቸው እንደ ደብረዳሞ ገዳም በመሰሉ ቦታዎች ሁሉ ሲያስተምሩና ሲገስጹ ኖረዋል ። በድርሰቱም እስካሁን በሃገራችን ተወዳዳሪ የላቸውም ። እጃቸው ከብዕር ተጨማሪ ከጠንካራ ሥራ ሳይቦዝኑ ዋሻ ሲፈለፍሉ የውሃ ጉድጉዋድ ሲቆፍሩ ድልድይ ሲሠሩ ኖረዋል ። አንደበታቸውና ሕሊናቸው ከምስጋና ሳያቁዋርጡ ለቤተክርስቲያን ጸሎትና ምስጋና ሥርዓት ሲተጉ ኖረው በፅድቅና በቅድስና ሕይወት እንዳጌጡ ለተዋህዶ ኮከብ ሆነው በተወለዱ በ፷ ዓመታቸው በ፲፬፻፲፯ ዓ.ም. ሐምሌ ፯ ቀን አርፈዋል ። ተማሪዎቻቸውም በመረረ ሐዘን ሆነው አፅማቸውን በጋስጫ ራሳቸው ፈልፍለው በእመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም ስም በሠሩት ገዳም ውስጥ አስቀምጠውታል ። በትምህርታቸው የተመሰጡት ምዕመናን እና የቤተክርስቲያን ሊቃውንት በኛ ዘመን የተነሱት አዲሱ ዮሐንስ አፈወርቅ ሲሏቸው ዓፄ ይስሐቅ ደግሞ መናፍቃንን ሁሉ በማሳፈራቸውና በረቂቅ ድርሰቶቻቸው የኢትዮጵያ ቄርሎስ ብለዋቸዋል ። መጽሐፍ ቅዱስ

32471

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%89%86%E1%8C%A0%E1%88%AB%20%E1%88%98%E1%88%AD%E1%88%86%E1%89%BD

የቆጠራ መርሆች

የሥነ ጥምረት ውጤቶችን ለማረጋገጥ የሚረዱ መሰረተ ሃሳቦች የጥምረት መርሆች በመባል ይታወቃሉ። የመደመር ሕግ፣ የማባዛት ሕግ እና ወጋኝና አግላይ መርህ ለቆጠራ የሚያገለግሉ የሥነ ጥምረት መርሆች ናቸው። ሁለት ስብስቦች አንድ አይነት የአባላት ብዛት እንዳላቸው ለማረጋገጥ ደግሞ የተጣምዶ ማረጋገጫ ሚባለው መሰረተ ሃሳብ ይረዳል። የደበኔ ሳጥን መርህ ብዙ ጊዜ ያንድን ነገር መኖር ወይም ደግሞ ያንድን ነገር በጣም አንስተኛ ወይም ከፍተኛ ቁጥር ብዛት ለማረጋገጥ ይረዳል። ሁለቴ ቆጠራ እና የተለዩ አባላት ስሌት የተሰኙት መርሆወች በበኩላቸው የሥነጥምረት እኩልዮሾችን ለማረገጋገጥ አይነተኛ ዘዴዎች ናቸው። መፍጠሪያ አስረካቢዎች ና ዓይንባይን ዝምድናዎች ከፍተኛ ሃይል ያላቸው፣ የድርድር እና የሥነጥምረት ጥያቄዎችን ለመፍታት የሚያገለግሉ ወይም በጠራ ሁኔታ ለምግለጽ የሚያገለግሉ መሰረተ ሃሳቦች ናቸው። የመደመር ህግ አንድን ነገር ለማድረግ መንገዶች ቢኖሩ እና ሌላ ነገር ለማድረግ መንገዶች ቢኖሩ፣ ሁልቱን በአንድ ጊዜ ማድረግ ባይቻል፣ ከሁሉ አንድ ነገር ለማድረግ መንገዶች አሉ ማለት ነው። አንድን ነገር ለመምረጥ መንገዶች ቢኖሩ እና ሌላ ክዚህ ነገር ጋር የማይገናኝ ነገር ለመምረጥ መንገዶች ቢኖሩ፣ ሁሌቱን አንድ ላይ መምረጥ ባይቻል፣ ከሁልቱ አንዱን ለመምረጥ መንገዶች አሉ ማለት ነው። የአንድ ሙከራ ውጤት ብዛት ሊኖራቸው የሚችል ቢሆን እና የሌላ ሙከራ ውጤት ብዛት ሊኖራቸው ይሚችል ቢሆን፣ ሁለቱም ሙከራዎች አንድ ላይ ሊከወኑ የማይችሉ ቢሆኑ፣ የሁለቱ ሙክራዎች አጠቃላይ ውጤት ሊሆን ይችላል ማለት ነው። መሰረት እቤቷ ውስጥ 10 ጫማወች አሏት። እመኪናዋ ውስጥ 3 አይነት ጫማዎች አሏት። ጫማ አርጋ ስራ ለመሄድ ስንት አይነት ምርጫዎች አላት? እቤት ውስጥ 10+ መኪናዋ 3 = 13 አይነት ማለት ነው። የማባዛት ህግ አንድን ነገር ለማድረግ መንገዶች ቢኖሩና ሌላ ነገርን ለማድረግ መንገዶች ቢኖሩ፣ ሁለቱን ነገሮች አንድ ላይ ለማድረግ መንገዶች አሉ። ከአበበ ቤት ወደ ሰሎሞን ቤት ለመሄድ 6 መንገዶች አሉ። ከስሎሞን ቤት ወደ መሰረት ቤት ለመሄድ 3 መንገዶች አሉ። ከአበበ ቤት ወደ መሰረት ቤት ለመጓዝ ስንት መንገዶች አሉ? መልሱ፡ 6*3 = 18 ነው።፡፡ ወጋኝ እና አግላይ መርህ ወጋኝና አግላይ መርህ የብዙ ስብስቦችን ውህድ ብዛት ከተዋሃዱት ስብስቦች ቁጥር እና ከጋራ አባላቶቻቸው ብዛት አንጻር የሚያገኝ ነው። ለምሳሌ ሁለት ስብስቦችን እና ን ብንወስድ፣ የውህደታቸው ብዛት የእያንዳንዱ ስብስብ እና ብዛት ተደምሮ፣ ከዚህ ላይ የጋራ የሆኑት አባላቶች ብዛት ሲቀነስ ማለት ነው። ምክንያቱም የእያንዳንዱ ስብስብ አባላት ሲደመሩ፣ የጋራ የሆኑት አባላት ብዛት ሁለት ጊዜ ተደምረዋልና። ስለሆነም አንድ ሳህን ውስጥ {እንጀራ፣ ኬክ፣ ዳቦ} አለ። ሌላ ሳህን ውስጥ {ኬክ፣ ዳቦ፣ ብስኩት፣ ከረሜላ}። አለሚቱ ከሁለቱ ሳህኖች አንድ ምግብ መምረጥ ቢፈቀድላት፣ ስንት ምርጫ አላት? ከመጀመሪያው ሳህን ለመምረጥ 3 መንገድ አላት። ከሁለተኛው ሳህን በ4 መንገድ መምረጥ ትችላለች። ስለዚህ ሁለቱን ስንደምር፣ 3+4 = 7 ምርጫ አላት። ሆኖም ይሄ ስህተት ነው፣ ምክንያቱም ኬክና ዳቦው የሁለቱ ስብስብ የጋራ ናቸውና። ስለሆነም አጠቃላይ ምርጫዋ 3+7-2 = 5 ብቻ ነው ማለት ነው፦ እንጀራ፣ ኬክ፣ ዳቦ፣ ብስኩት፣ ክረሜላ ለሶስት ስብስቦች የሚሰራወ የወጋኝ አግላይ መርህ ቀመር ይህን ይመስላል፡ ይሄ መርህ ለብዙ ስብስቦች ሲጠቃለል፣ አላቂ ስብስቦች ቢሆኑ የደበኔ ሳጥን መርህ የደበኔ ሳጥን መርህ እሚለው ነገሮች ሳጥኖች ውስጥ ቢቀመጡ, የነገሮቹ ብዛት ከሳጥኖቹ ብዛት ቢበልጥ ፣ አንዱ ሳጥን ሁለት ነገሮችን የግዴታ ይዟል። አንድ ሻንጣ ውስጥ 12ሰማያዊ ካልሲዎችና 18ጥቁር ካልሲወች አሉ። አይናችንን ጨፍነን ስንት ካልሲ ከሳጥኑ ብናወጣ የግዴታ አንድ አይነት ቀለም ያላቸው ሁለት ካልሲዎች ልናገኝ እንችላለን? ለአንዱ ቀለም አይነት አንድ ሳጥን ብናበጅ እና ለሌላው አንድ ሳጥን ብናበጅ፣ ሁለት ሳጥን በቀለሞች አሉን። ሶስት ካልሲዎች ብናወጣ የግዴታ ሁለቱ አንዱ ሳጥን ውስጥ መውደቅ አለባቸው (አንድ አይነት ቀለም መሆን አለባቸው)፣ ስለሆነም መልሱ 3 ነው ማለት ነው። ተጣምዶ ማረጋገጫ የተጣምዶ ማረጋገጫ አንድን ስብስብ ከሌላ ስብስብ ጋር ሊያዛምድ የሚችል አጣማጅ አስረካቢ ፈልጎ በማግኘት ሁለቱ ስብስቦች እኩል አባላት እንዳላቸው የሚረጋገጥበት መርህ ነው። ሁለቴ ቆጠራ የአንድን ስብስብ ብዛት በሁለት አይነት መንገድ የምንቆጥርበት ሂደት ነው። የተለይ አባል ስሌት የተለየ አባል ስሌት ከአንድ ስብስብ ውስጥ አንድ ዓባልን ለይቶ በማውጣት ስለዚያ ስብስብ የሆነ ውጤትን ሲያረጋግጥ ማለት ነው። መፍጠሪያ አስረካቢ መፍጠሪያ አስረካቢዎች (ጄኔሬቲንግ ፈንክሽን) አእላፍ ተርም ያላቸው ፖሊኖሚያል ሲሆኑ፣ ኮፊሽንታችው የሆነ የቁጥር ድርድር የሚሰራ ነው። ይህ አይኔት የድርድር አወካከል ዘዴ በሂሳብ ዘንድ ብዙ በር የምሚከፍታና አዳዲስ እኩልዮሾችን የሚያስገኝ እንዲሁም ልዩ ልዩ ቀመሮችን የሚያስገኝ ነው። ከነዚህ መፍጠሪያ አስረካቢዎች ውስጥ ተራ የሚባለው ይሄን ይመስላል ፣ ዓይንበዓይን ዝምድና ዓይንባይን ዝምድና እያንዳንዱን የድርድር አባል በቀደሙት አባላት ይተረጉማል። ለምሳሌ የአንድ ከተማ ሰው ብዛት በዚያ ከተማ ከነበረው የሰው ብዛት አንጻር ሲተረጎም ማለት ነው። ለድርድር ጥናት ጠቃሚ ነው። ዋቢ መጻሕፍት ሥነ ጥምረት ሥነ ስብስብ ዕድል ጥናት የሂሳብ መርሆዎች

8358

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8D%88%E1%88%A8%E1%8A%95%E1%88%A3%E1%8B%AD

ፈረንሣይ

ፈረንሳይ፣ በይፋ የፈረንሳይ ሪፐብሊክ (ፈረንሳይኛ፡ ሪፐብሊክ ፍራንሣይዝ፣ ምዕራብ አውሮፓን እና የባህር ማዶ ክልሎችን እና በአሜሪካን እና በአትላንቲክ፣ ፓሲፊክ እና ህንድ ውቅያኖሶችን ያቀፈች አህጉር አቋራጭ ሀገር ነች። እና ከሜድትራንያን ባህር እስከ እንግሊዝ ቻናል እና ሰሜናዊ ባህር፤ የባህር ማዶ ግዛቶች በደቡብ አሜሪካ የፈረንሳይ ጊያና፣ በሰሜን አትላንቲክ ውቅያኖስ ሴንት ፒየር እና ሚኬሎን፣ የፈረንሳይ ዌስት ኢንዲስ እና በኦሽንያ እና በህንድ ውቅያኖስ ውስጥ ያሉ ብዙ ደሴቶች ይገኙበታል። በርካታ የባህር ዳርቻ ግዛቶች ፣ ፈረንሳይ በዓለም ላይ ትልቁ ብቸኛ ኢኮኖሚያዊ ቀጠና አላት ። ፈረንሳይ ከቤልጂየም ፣ ሉክሰምበርግ ፣ ጀርመን ፣ ስዊዘርላንድ ፣ ሞናኮ ፣ ጣሊያን ፣ አንድራ እና ስፔን በአውሮፓ እንዲሁም ኔዘርላንድስ ፣ ሱሪናም እና ብራዚል በአሜሪካ ትዋሰናለች። የተዋሃዱ ክልሎች (አምስቱ የባህር ማዶ ናቸው) በድምሩ 643,801 ኪ.ሜ. (248,573 ካሬ ማይል) እና ከ67 ሚሊዮን በላይ ሰዎች (ከግንቦት 2021 ጀምሮ) ይሸፍናሉ። ፈረንሳይ አሃዳዊ ከፊል ነው። -የፕሬዝዳንት ሪፐብሊክ ዋና ከተማ ፓሪስ ውስጥ, የአገሪቱ ትልቁ ከተማ እና ዋና የባህል እና የንግድ ማዕከል; ሌሎች ዋና የከተማ አካባቢዎች ማርሴይ፣ ሊዮን፣ ቱሉዝ፣ ሊል፣ ቦርዶ እና ኒስ ያካትታሉ። ከፓሌኦሊቲክ ዘመን ጀምሮ የሚኖረው፣ የሜትሮፖሊታን ፈረንሳይ ግዛት በብረት ዘመን ጋውልስ በሚባሉ የሴልቲክ ጎሳዎች ተቀምጧል። ሮም አካባቢውን በ51 ከክርስቶስ ልደት በፊት ቀላቀለች፣ ይህም የፈረንሳይ ቋንቋን መሰረት የጣለ ወደ የተለየ የጋሎ-ሮማን ባህል አመራ። ጀርመናዊው ፍራንካውያን የፍራንሢያ መንግሥት አቋቋሙ፣ እሱም የካሮሊንግያን ኢምፓየር ዋና ከተማ ሆነ። የ843ቱ የቨርዱን ስምምነት ኢምፓየርን ከፍሎ ምዕራብ ፍራንሢያ በ987 የፈረንሳይ መንግሥት ሆነች። በከፍተኛ መካከለኛው ዘመን ፈረንሳይ ኃይለኛ ነገር ግን ከፍተኛ ያልተማከለ የፊውዳል መንግሥት ነበረች። ፊሊፕ የንጉሣዊ ኃይልን በተሳካ ሁኔታ አጠናክሮ እና ተቀናቃኞቹን የዘውድ አገሮችን በእጥፍ በማሸነፍ; በንግሥናው መገባደጃ ላይ ፈረንሳይ በአውሮፓ ውስጥ እጅግ በጣም ኃያል መንግሥት ሆና ብቅ አለች ። ከ14ኛው አጋማሽ እስከ 15ኛው መቶ ክፍለ ዘመን አጋማሽ ድረስ ፈረንሳይ በእንግሊዝ ወደተከታታይ የስርወ-መንግስት ግጭቶች ገባች፣በጥቅሉ የመቶ አመት ጦርነት እየተባለ የሚጠራ ሲሆን በውጤቱም የተለየ የፈረንሳይ ማንነት ተፈጠረ። የፈረንሣይ ህዳሴ ጥበብ እና ባህል ሲያብብ፣ ከሀብስበርግ ቤት ጋር ግጭት እና ዓለም አቀፋዊ የቅኝ ግዛት ግዛት መመስረት፣ በ20ኛው ክፍለ ዘመን በዓለም ላይ ሁለተኛው ትልቁ ይሆናል። ሀገሪቱን ክፉኛ ያዳከሙ በካቶሊኮች እና በሁጉኖቶች መካከል የተደረጉ ሃይማኖታዊ የእርስ በርስ ጦርነቶች። የሰላሳ አመት ጦርነትን ተከትሎ ፈረንሳይ በ17ኛው መቶ ክፍለ ዘመን በሉዊ አሥራ አራተኛ ጊዜ የአውሮፓ የበላይ ሀገር ሆና ብቅ አለች ። በቂ ያልሆነ የኢኮኖሚ ፖሊሲ ፣ ኢፍትሃዊ ግብሮች እና ተደጋጋሚ ጦርነቶች (በተለይ በሰባት ዓመታት ጦርነት ውስጥ ሽንፈት እና በአሜሪካ የነፃነት ጦርነት ውስጥ ብዙ ውድ ተሳትፎ) በ18ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ መንግሥቱን አሳሳቢ በሆነ የኢኮኖሚ ሁኔታ ውስጥ ትቷታል። ይህም የ1789 የፈረንሳይ አብዮት አፋፍሟል፣ የአንሲየን አገዛዝን ገልብጦ የሰው መብቶች መግለጫን አዘጋጅቶ እስከ ዛሬ ድረስ የአገሪቱን እሳቤዎች ይገልፃል።ፈረንሳይ በ19ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ በናፖሊዮን ቦናፓርት ስር በፖለቲካ እና በወታደራዊ ደረጃ ከፍተኛ ደረጃ ላይ ደርሳ አብዛኛው አህጉራዊ አውሮፓን በመግዛት የመጀመሪያውን የፈረንሳይ ኢምፓየር መሰረተች። የፈረንሳይ አብዮታዊ እና የናፖሊዮን ጦርነቶች የአውሮፓ እና የአለም ታሪክን ሂደት ቀርፀዋል። የግዛቱ ውድቀት በ1870 በፍራንኮ ፕሩሺያን ጦርነት ወቅት የፈረንሳይ ሶስተኛ ሪፐብሊክ እስኪመሰረት ድረስ ብዙ መንግስታትን ያሳለፈችበት አንፃራዊ ውድቀት የጀመረበት ወቅት ነበር። በቀጣዮቹ አሥርተ ዓመታት ብሩህ ተስፋ፣ የባህልና ሳይንሳዊ እድገት አሳይቷል። , እንዲሁም ቤሌ ኤፖክ በመባል የሚታወቀው ኢኮኖሚያዊ ብልጽግና. ፈረንሣይ በአንደኛው የዓለም ጦርነት ትልቅ ተሳታፊ ከነበሩት መካከል አንዷ ነበረች፣ ከዚም ትልቅ የሰውና የኢኮኖሚ ውድመት አስከፍላለች። በሁለተኛው የዓለም ጦርነት ከተባበሩት መንግስታት መካከል ነበረች ፣ ግን ብዙም ሳይቆይ በ 1940 በአክሲስ ተያዘ ። በ 1944 ነፃ ከወጣች በኋላ ፣ ለአጭር ጊዜ የቆየው አራተኛው ሪፐብሊክ ተመሠረተ እና በኋላም በአልጄሪያ ጦርነት ሂደት ፈረሰች። የአሁኑ አምስተኛው ሪፐብሊክ በ 1958 በቻርለስ ደ ጎል ተመሠረተ። አልጄሪያ እና አብዛኛው የፈረንሳይ ቅኝ ግዛቶች በ1960ዎቹ ነጻ ወጡ፣ አብዛኛዎቹ ከፈረንሳይ ጋር የጠበቀ ኢኮኖሚያዊ እና ወታደራዊ ግንኙነት ነበራቸው። ፈረንሳይ እንደ ዓለም አቀፋዊ የሥነ ጥበብ፣ የሳይንስ እና የፍልስፍና ማዕከል ለዘመናት የዘለቀውን ደረጃዋን እንደያዘች ቆይታለች። በ2018 ከ89 ሚሊዮን በላይ የውጭ ሀገር ጎብኝዎችን በመቀበል በአለም ቀዳሚ የቱሪስት መዳረሻ ነች። ፈረንሳይ በስም በአለም ሰባተኛ ኢኮኖሚ ያላት እና ዘጠነኛዋ በፒ.ፒ.ፒ. ; ከአጠቃላይ የቤት ሀብት አንፃር በዓለም አራተኛ ደረጃ ላይ ተቀምጧል። ፈረንሳይ በአለም አቀፍ የትምህርት፣ የጤና እንክብካቤ፣ የህይወት ዘመን እና የሰው ልጅ እድገት ደረጃዎች ጥሩ ትሰራለች። በተባበሩት መንግስታት ድርጅት የፀጥታው ምክር ቤት ከአምስቱ ቋሚ አባላት እና ይፋዊ የኒውክሌር ጦር መሳሪያ ሀገር በመሆኗ በአለም አቀፍ ጉዳዮች ታላቅ ሃይል ሆና ቆይታለች። ፈረንሳይ የአውሮፓ ህብረት እና የዩሮ ዞን መስራች እና ግንባር ቀደም አባል ነች እንዲሁም የቡድን ሰባት ፣ የሰሜን አትላንቲክ ቃል ኪዳን ድርጅት (ኔቶ) ፣ የኢኮኖሚ ትብብር እና ልማት ድርጅት () እና ላ ፍራንኮፎኒ ቁልፍ አባል ነች። ሥርወ ቃል እና አነባበብ መጀመሪያ ላይ ለመላው የፍራንካውያን ግዛት የተተገበረው ፈረንሳይ የሚለው ስም የመጣው ከላቲን ፍራንሢያ ወይም "የፍራንካውያን ግዛት" ነው። የአሁኗ ፈረንሳይ ዛሬም ፍራንሲያ በጣሊያንኛ እና በስፓኒሽ እየተሰየመች ስትጠራ በጀርመን ፍራንክሪች፣ ፍራንክሪክ በኔዘርላንድስ እና በስዊድን ፍራንክሪክ ሁሉም ትርጉማቸው "የፍራንካውያን ምድር/ግዛት" ማለት ነው። የፍራንካውያን ስም ፍራንክ ከሚለው የእንግሊዝኛ ቃል ጋር ይዛመዳል ("ነጻ")፡ የኋለኛው ግን ከድሮው የፈረንሳይ ፍራንክ ("ነጻ፣ ክቡር፣ ቅን")፣ በመጨረሻም ከመካከለኛውቫል ላቲን ፍራንከስ ("ነጻ፣ ከአገልግሎት ነፃ፣ ነፃ ሰው") , ፍራንክ")፣ የጎሳ ስም ጠቅለል ያለ የላቲን መበደር እንደገና የተገነባውን የፍራንካውያን ኢንዶኒም * ፍራንክ። “ነጻ” የሚለው ፍቺ ተቀባይነት ያገኘው ከጎል ወረራ በኋላ ፍራንካውያን ብቻ ከቀረጥ ነፃ ስለነበሩ ወይም በአጠቃላይ ከአገልጋዮች ወይም ከባሪያዎች በተቃራኒ የነጻነት ደረጃ ስለነበራቸው ነው። የ*ፍራንክ ሥርወ-ቃል እርግጠኛ አይደለም። በተለምዶ የተወሰደው *ፍራንኮን ከሚለው ፕሮቶ-ጀርመንኛ ቃል ሲሆን እሱም "ጃቪሊን" ወይም "ላንስ" ተብሎ ይተረጎማል (የፍራንካውያን መወርወሪያ መጥረቢያ ፍራንሲስካ ተብሎ ይጠራ ነበር) ምንም እንኳን እነዚህ የጦር መሳሪያዎች በስም የተጠሩበት ምክንያት በ ፍራንኮች, በተቃራኒው አይደለም. በእንግሊዘኛ 'ፈረንሳይ' በአሜሪካ እንግሊዝኛ / እና / ወይም / በብሪቲሽ እንግሊዝኛ ይጠራሉ። ከ // ጋር ያለው አነጋገር በአብዛኛው የተመካው እንደ የተቀበለው አጠራር ባሉ የወጥመዱ መታጠቢያ ክፍልፋዮች ላይ ነው፣ ምንም እንኳን በሌሎች እንደ ካርዲፍ እንግሊዝኛ ባሉ ቀበሌኛዎችም ሊሰማ ይችላል፣ ይህም // ከ// ጋር በነጻ የሚለዋወጥ ነው። . በ 4 ኛው እና በ 3 ኛው ሺህ ዓመታት መካከል ከጠንካራ የስነ-ሕዝብ እና የግብርና ልማት በኋላ ፣ ሜታሎሎጂ በ 3 ኛው ሺህ ዓመት መጨረሻ ላይ ታየ ፣ መጀመሪያ ላይ ወርቅ ፣ መዳብ እና ነሐስ እንዲሁም በኋላ ብረት ይሠራል። ፈረንሳይ ከኒዮሊቲክ ዘመን ጀምሮ በርካታ ቦታዎች አሏት፣ ልዩ የሆነ ጥቅጥቅ ያለ የካርናክ ድንጋይ ቦታ (በግምት 3,300 ዓክልበ. ግድም)። ጥንታዊነት (ከክርስቶስ ልደት በፊት 6 - 5 ኛ ክፍለ ዘመን ዓ.ም.) በ600 ዓክልበ. በሜዲትራኒያን ባህር ዳርቻ ላይ፣ የፎኬያ አዮኒያውያን ግሪኮች የማሳሊያ (የአሁኗ ማርሴይ) ቅኝ ግዛት መሰረቱ። ይህም የፈረንሳይ ጥንታዊ ከተማ ያደርጋታል። በተመሳሳይ ጊዜ፣ አንዳንድ የጋሊክ ሴልቲክ ጎሳዎች የምስራቅ እና ሰሜናዊ ፈረንሳይን ክፍሎች ዘልቀው ገቡ፣ ቀስ በቀስ በቀሪው የሀገሪቱ ክፍል በ5ኛው እና በ3ኛው ክፍለ ዘመን ዓክልበ. የጎል ጽንሰ-ሀሳብ የወጣው በዚህ ወቅት ሲሆን በራይን ፣ በአትላንቲክ ውቅያኖስ ፣ በፒሬኒስ እና በሜዲትራኒያን መካከል ካሉት የሴልቲክ ሰፈራ ግዛቶች ጋር ይዛመዳል። የዘመናዊቷ ፈረንሳይ ድንበሮች በሴልቲክ ጋውልስ ይኖሩ ከነበረው ከጥንት ጋውል ጋር ይመሳሰላል። ጎል ያኔ የበለጸገች አገር ነበረች፣ ከዚም ውስጥ ደቡባዊው ክፍል ለግሪክ እና ሮማውያን ባህላዊ እና ኢኮኖሚያዊ ተጽእኖዎች በጣም ተገዥ ነበር።በ390 ዓክልበ. አካባቢ፣ የጋሊካዊው አለቃ ብሬኑስ እና ወታደሮቹ በአልፕስ ተራሮች በኩል ወደ ኢጣሊያ አቀኑ፣ ሮማውያንን በአሊያ ጦርነት አሸንፈው ሮምን ከበቡ እና ገዙ። የጋሊክስ ወረራ ሮም እንዲዳከም አድርጎታል፣ እና ጋውልስ እስከ 345 ዓክልበ. ከሮም ጋር መደበኛ የሰላም ስምምነት ሲያደርጉ አካባቢውን ማዋከብ ቀጠሉ። ነገር ግን ሮማውያን እና ጋውልቶች ለቀጣዮቹ መቶ ዘመናት ባላንጣ ሆነው ይቆያሉ, እናም ጋልስ በጣሊያን ውስጥ ስጋት ሆነው ይቀጥላሉ. በ125 ዓክልበ. አካባቢ፣ የጎል ደቡብ በሮማውያን ተቆጣጠረ፣ ይህንን ክልል ፕሮቪንሺያ ኖስታራ ("የእኛ ግዛት") ብለው ይጠሩታል፣ እሱም ከጊዜ በኋላ በፈረንሳይኛ ፕሮቨንስ ወደሚለው ስም ተለወጠ። ጁሊየስ ቄሳር የጎል ቀሪዎችን ድል አደረገ እና በ 52 ዓክልበ. በጋሊክ አለቃ ቬርሲንቶሪክስ የተካሄደውን አመጽ አሸንፏል። ጋውል በአውግስጦስ ተከፍሎ ወደ ሮማውያን ግዛቶች ተከፋፍሏል። ብዙ ከተሞች የተመሰረቱት በጋሎ-ሮማን ዘመን ሲሆን እነዚህም ሉግዱኑም (የአሁኗ ሊዮን) የጋልስ ዋና ከተማ እንደሆነች ተደርጋለች።እነዚህ ከተሞች የተገነቡት በባህላዊ የሮማውያን ዘይቤ፣ መድረክ፣ ቲያትር፣ ሰርከስ፣ አምፊቲያትር ነው። እና የሙቀት መታጠቢያዎች. ጋውልስ ከሮማውያን ሰፋሪዎች ጋር በመደባለቅ የሮማን ባህል እና የሮማን ንግግር (ላቲን፣ የፈረንሳይ ቋንቋ የተፈጠረበት) ወሰዱ። የሮማውያን ፖሊቲዝም ከጋሊካዊ ጣዖት አምልኮ ጋር ወደ ተመሳሳይ ተመሳሳይነት ተቀላቀለ። ከ 250 ዎቹ እስከ 280 ዎቹ ዓ.ም.፣ ሮማን ጋውል የተመሸጉ ድንበሯን በተለያዩ አጋጣሚዎች በአረመኔዎች ጥቃት በመፈፀሙ ከባድ ችግር አጋጠመው። ቢሆንም, ሁኔታው ​​በ 4 ኛው ክፍለ ዘመን የመጀመሪያ አጋማሽ ላይ ተሻሽሏል, እሱም ለሮማን ጎል የመነቃቃት እና የብልጽግና ጊዜ ነበር. በ 312 ንጉሠ ነገሥት ቆስጠንጢኖስ 1ኛ ወደ ክርስትና ተለወጠ. በመቀጠልም እስከዚያ ድረስ ስደት ሲደርስባቸው የነበሩት ክርስቲያኖች በመላው የሮም ግዛት በፍጥነት ጨመሩ። ነገር ግን ከ 5 ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ጀምሮ የባርባሪያን ወረራዎች እንደገና ጀመሩ ። የቴውቶኒክ ጎሳዎች ክልሉን ከዛሬ ጀርመን ወረሩ ፣ ቪሲጎቶች በደቡብ ምዕራብ ፣ በርገንዲያን በራይን ወንዝ ሸለቆ አጠገብ ፣ እና ፍራንኮች (ፈረንሳዮች የወሰዱት) ስማቸው) በሰሜን የመካከለኛው ዘመን መጀመሪያ (5 ኛ-10 ኛ ክፍለ ዘመን) በጥንታዊው ዘመን መገባደጃ ላይ፣ የጥንት ጎል ወደ በርካታ የጀርመን መንግስታት እና የቀረው የጋሎ-ሮማን ግዛት ተከፋፍሎ ነበር፣ እሱም የሲያግሪየስ መንግሥት በመባል ይታወቃል። በተመሳሳይ የሴልቲክ ብሪታኖች ከብሪታንያ የአንግሎ-ሳክሰን ሰፈር ሸሽተው የርሞሪካን ምዕራባዊ ክፍል ሰፈሩ። በውጤቱም፣ የአርሞሪካን ባሕረ ገብ መሬት ብሪትኒ ተብሎ ተሰየመ፣ የሴልቲክ ባህል ታድሷል እና በዚህ ክልል ውስጥ ገለልተኛ ትናንሽ መንግስታት ተነሱ። ራሱን በሁሉም የፍራንካውያን ንጉሥ ያደረገው የመጀመሪያው መሪ ክሎቪስ ቀዳማዊ ሲሆን በ481 ንግሥናውን የጀመረው በ486 የሮማውያን ገዥዎችን የመጨረሻውን ጦር በመምራት ግዛቱን የጀመረው በ486 ነው። በቪሲጎቶች ላይ ድል ለጦርነቱ ዋስትና ነበር ተብሎ ይነገርለታል። ክሎቪስ ከቪሲጎቶች ወደ ደቡብ ምዕራብ ተመለሰ፣ በ508 ተጠመቀ እና ራሱን አሁን ምዕራብ ጀርመን የሚባለውን ግዛት ዋና አድርጎ ሠራ። ክሎቪስ 1ኛ ከአሪያኒዝም ይልቅ ወደ ካቶሊክ ክርስትና የተሸጋገረ ከሮማ ግዛት ውድቀት በኋላ የመጀመሪያው ጀርመናዊ ድል አድራጊ ነበር። ስለዚህም ፈረንሳይ በጳጳሱ “የቤተ ክርስቲያን ትልቋ ሴት ልጅ” ( ፈረንሣይኛ፡ ላ ፊሌ አይነኤ ደ ላግሊዝ ) የሚል ማዕረግ ተሰጥቷታል፣ የፈረንሣይ ነገሥታት ደግሞ “የፈረንሳይ የክርስቲያን ነገሥታት ሁሉ” (ሬክስ ክርስቲያንሲመስ) ይባላሉ።ፍራንካውያን የክርስቲያኑን የጋሎ-ሮማን ባህል ተቀብለው የጥንት ጎል በመጨረሻ ፍራንሲያ (የፍራንካውያን ምድር) ተባለ። ጀርመናዊው ፍራንካውያን የሮማን ቋንቋዎችን ተቀበሉ፣ ከሰሜን ጎል በስተቀር የሮማውያን ሰፈሮች ብዙም ያልበዙበት እና የጀርመን ቋንቋዎች ብቅ ካሉበት። ክሎቪስ ዋና ከተማው ፓሪስ አደረገ እና የሜሮቪንጊን ሥርወ መንግሥት አቋቋመ ፣ ግን መንግሥቱ ከሞቱ በሕይወት ሊተርፍ አልቻለም። ፍራንካውያን መሬትን እንደ ግል ይዞታ በመመልከት ለወራሾቻቸው ከፋፍለው ስለነበር ከክሎቪስ ፓሪስ፣ ኦርሌንስ፣ ሶይስሰንስ እና ሬይምስ አራት መንግሥታት መጡ። የመጨረሻዎቹ የሜሮቪንግያን ነገሥታት በቤተ መንግሥት ከንቲባዎቻቸው (የቤተሰብ አስተዳዳሪ) ሥልጣናቸውን አጥተዋል። አንደኛው የቤተ መንግሥቱ ከንቲባ ቻርለስ ማርቴል በቱሪስ ጦርነት የጋውልን እስላማዊ ወረራ በማሸነፍ በፍራንካውያን መንግስታት ውስጥ ክብር እና ስልጣንን አግኝቷል። ልጁ ፔፒን ዘ ሾርት፣ ከተዳከሙት ሜሮቪንግያውያን የፍራንሢያን ዘውድ ነጥቆ የካሮሊንያን ሥርወ መንግሥት መሠረተ። የፔፒን ልጅ ሻርለማኝ የፍራንካውያንን መንግስታት አገናኘ እና በምዕራብ እና መካከለኛው አውሮፓ ሰፊ ግዛት ገነባ። በሊቀ ጳጳስ ሊዮ ሳልሳዊ የቅዱስ ሮማ ንጉሠ ነገሥት ተብሎ የተነገረው እና የፈረንሳይ መንግሥት ከካቶሊክ ቤተ ክርስቲያን ጋር የረጅም ጊዜ ታሪካዊ ትስስርን በቅንነት በማቋቋም ሻርለማኝ የምዕራቡን ሮማን ግዛት እና የባህል ታላቅነቱን ለማደስ ሞክሯል። የቻርለማኝ ልጅ፣ ሉዊስ 1 (ንጉሠ ነገሥት 814–840)፣ ግዛቱን አንድ አድርጎ ጠበቀ። ሆኖም፣ ይህ የካሮሊንግ ግዛት ከሞቱ አይተርፍም። እ.ኤ.አ. በ 843 ፣ በቨርዱን ስምምነት ፣ ኢምፓየር በሉዊስ ሶስት ልጆች ተከፈለ ፣ ምስራቅ ፍራንሢያ ወደ ጀርመናዊው ሉዊስ ፣ መካከለኛው ፍራንሢያ ወደ ሎተየር 1 ፣ እና ምዕራብ ፍራንሢያ ወደ ቻርለስ ዘ ባልድ። ምዕራብ ፍራንሢያ የተያዘውን አካባቢ ገምግሟል - እና የዘመናዊቷ ፈረንሳይ ቀዳሚ ነበር። በ9ኛው እና በ10ኛው መቶ ክፍለ ዘመን፣ በቫይኪንግ ወረራ ያለማቋረጥ ስጋት ውስጥ ገብታ፣ ፈረንሳይ በጣም ያልተማከለ መንግስት ሆነች፡ የመኳንንቱ የማዕረግ ስሞች እና መሬቶች በዘር የሚተላለፍ ሆኑ፣ እናም የንጉሱ ስልጣን ከዓለማዊው ይልቅ ሃይማኖተኛ እየሆነ ስለመጣ ውጤታማነቱ አናሳ እና በኃያላን መኳንንት የማያቋርጥ ፈተና ነበር። . ስለዚህ ፊውዳሊዝም በፈረንሳይ ተቋቋመ። ከጊዜ በኋላ አንዳንድ የንጉሥ ሎሌዎች በጣም ኃይለኛ ስለሚሆኑ ብዙ ጊዜ ንጉሡን አስጊ ሆኑ። ለምሳሌ፣ በ1066 ከሄስቲንግስ ጦርነት በኋላ፣ ዊልያም አሸናፊው “የእንግሊዝ ንጉስ”ን በማዕረጉ ላይ ጨምሯል። ተደጋጋሚ ጭንቀቶችን መፍጠር. ከፍተኛ እና ዘግይቶ መካከለኛው ዘመን (10-15 ኛው ክፍለ ዘመን) የ ሥርወ መንግሥት እስከ 987 ድረስ ፈረንሳይን ይገዛ ነበር፣ የፈረንሣይ መስፍን እና የፓሪስ ቆጠራው ሁው ካፔት የፍራንካውያን ንጉሥ ዘውድ እስከ ተቀበሉበት ጊዜ ድረስ። ዘሮቹ - የኬፕቲያውያን፣ የቫሎይስ ቤት እና የቡርቦን ቤት - በጦርነት እና በሥርወ-መንግሥት ርስት አገሪቱን በሂደት አንድ አድርገው ወደ ፈረንሣይ መንግሥት ገቡ፣ ይህም በ 1190 በፈረንሳዩ ፊሊፕ (ፊሊፕ ኦገስት) ሙሉ በሙሉ የታወጀው። የኋለኞቹ ነገሥታት በ15ኛው ክፍለ ዘመን አብዛኛው ሰሜናዊ፣ መሃል እና ምዕራብ ፈረንሳይን ጨምሮ ከዘመናዊው አህጉር ፈረንሳይ ከግማሽ በላይ የሚሸፍነውን ንጉሣዊ ሥልጣናቸውን ያስፋፋሉ። በዚህ ሂደት ውስጥ፣ የንጉሣዊው ሥልጣን በተዋረድ የተፀነሰውን ባላባቶችን፣ ቀሳውስትን እና ተራዎችን የሚለይ ማኅበረሰብ ላይ ያተኮረ ቆራጥ እየሆነ መጣ። የፈረንሣይ መኳንንት የክርስቲያኖች ወደ ቅድስት ሀገር መዳረሻ ለመመለስ በአብዛኛዎቹ የመስቀል ጦርነት ጉልህ ሚና ተጫውተዋል። በሁለት መቶ ዓመታት የመስቀል ጦርነት ጊዜ ውስጥ ከቋሚው የማጠናከሪያ ፍሰት ትልቁን የፈረንሣይ ባላባት የሠሩት በዚህ ዓይነት መልኩ አረቦች የመስቀል ጦሩን በአንድ ወጥ በሆነ መንገድ ፍራንጅ ብለው ይጠሩዋቸው ነበር፤ በእርግጥ ከፈረንሳይ የመጡ ናቸው አይመጡም። የፈረንሣይ ክሩሴደሮችም የፈረንሳይ ቋንቋን ወደ ሌቫንት በማስመጣት ፈረንሳይኛ የመስቀል ደርድር ግዛቶች የቋንቋ ፍራንካ መሠረት አድርጎታል። በሆስፒታሉም ሆነ በቤተመቅደሱ ትእዛዝ ውስጥ የፈረንሣይ ባላባቶች በብዛት ይገኙ ነበር። ፊልጶስ አራተኛ በ1307 ትእዛዙን እስኪያጠፋ ድረስ በ13ኛው መቶ ክፍለ ዘመን የፈረንሳይ ዘውድ ዋና ባንኮች ነበሩ።የአልቢጀንሲያን ክሩሴድ በ1209 በደቡብ ምዕራብ አካባቢ ያሉትን መናፍቃን ካታርስ ለማጥፋት ተጀመረ። የዘመናዊቷ ፈረንሳይ. በመጨረሻ፣ ካታርስ ተደምስሰው የቱሉዝ አውራጃ የራስ ገዝ አስተዳደር ወደ ፈረንሳይ ዘውድ ምድር ተቀላቀለ። ከ 11 ኛው ክፍለ ዘመን ጀምሮ የፕላንታገነት ቤት ፣ የአንጁ ካውንቲ ገዥዎች በሜይን እና ቱሬይን አውራጃዎች ላይ ግዛቱን በማቋቋም ቀስ በቀስ ከእንግሊዝ እስከ ፒሬኒስ ድረስ የሚሸፍን እና ግማሹን የሚሸፍን “ኢምፓየር” ገነባ። ዘመናዊ ፈረንሳይ. በ1202 እና 1214 የፈረንሳዩ ዳግማዊ ፊሊፕ እስኪያሸንፍ ድረስ በፈረንሣይ መንግሥት እና በፕላንታገነት ግዛት መካከል ያለው ውጥረት ለመቶ ዓመታት የሚቆይ ሲሆን ከ1202 እስከ 1214 ባለው ጊዜ ውስጥ አብዛኞቹን የግዛቱ አህጉራዊ ንብረቶች እንግሊዝን እና አኲቴይንን ወደ ፕላንታጄኔቶች በመተው። የቡቪንስ ጦርነትን ተከትሎ። ቻርለስ ትርኢቱ ያለ ወራሽ በ 1328 ሞተ ። በሳሊክ ህግ ህጎች የፈረንሳይ ዘውድ ወደ ሴት ሊተላለፍ አይችልም ፣ የንግሥና መስመር በሴት መስመር ውስጥ ማለፍ አይችልም። በዚህ መሠረት ዘውዱ በሴት መስመር በኩል ወደ ፕላንታገነት ኤድዋርድ ከመሄድ ይልቅ በቅርቡ የእንግሊዙ ኤድዋርድ ሳልሳዊ ይሆናል። በቫሎይስ ፊሊፕ የግዛት ዘመን የፈረንሳይ ንጉሳዊ አገዛዝ የመካከለኛው ዘመን ስልጣኑን ከፍታ ላይ ደርሷል. ሆኖም የፊሊፕ ዙፋን ላይ የተቀመጠው በ1337 በእንግሊዙ ኤድዋርድ ሳልሳዊ ተወዳድሮ ነበር፣ እና እንግሊዝ እና ፈረንሳይ ከመቶ አመት በፊት ጦርነት ውስጥ ገቡ። ትክክለኛው ድንበሮች በጊዜ ሂደት በጣም ተለውጠዋል፣ ነገር ግን በፈረንሳይ ውስጥ በእንግሊዝ ነገሥታት የተያዙ የመሬት ይዞታዎች ለአሥርተ ዓመታት ሰፊ ሆነው ቆይተዋል። እንደ ጆአን ኦፍ አርክ እና ላ ሂር ካሉ የካሪዝማቲክ መሪዎች ጋር ጠንካራ የፈረንሳይ መልሶ ማጥቃት አብዛኛዎቹን የእንግሊዝ አህጉራዊ ግዛቶች አሸንፈዋል። ልክ እንደሌሎች አውሮፓውያን ፈረንሳይ በጥቁር ሞት ተመታ; ከ17 ሚሊዮን የፈረንሳይ ህዝብ ግማሹ ሞቷል። ቀደምት ዘመናዊ ጊዜ (15 ኛው ክፍለ ዘመን-1789) - አውሮፓውያን የፈረንሣይ ህዳሴ አስደናቂ የባህል እድገት እና የፈረንሳይ ቋንቋ የመጀመሪያ ደረጃ ታይቷል ፣ እሱም የፈረንሳይ ኦፊሴላዊ ቋንቋ እና የአውሮፓ መኳንንት ቋንቋ ይሆናል። በፈረንሳይ እና በሃብስበርግ ቤት መካከል የጣሊያን ጦርነቶች በመባል የሚታወቁት ረጅም ጦርነቶችን ታይቷል። እንደ ዣክ ካርቲር ወይም ሳሙኤል ዴ ቻምፕሊን ያሉ የፈረንሣይ አሳሾች ለፈረንሣይ አሜሪካን ምድር ይገባሉ፣ ይህም ለመጀመሪያው የፈረንሳይ ቅኝ ግዛት መስፋፋት መንገዱን ጠርጓል። በአውሮፓ የፕሮቴስታንት እምነት መጨመር ፈረንሳይን የፈረንሳይ የሃይማኖት ጦርነቶች ወደሚባል የእርስ በርስ ጦርነት አመራ።በ1572 በሴንት ባርቶሎሜዎስ ቀን በተካሄደው የቅዱስ ባርቶሎሜዎስ ቀን እልቂት በሺዎች የሚቆጠሩ ሁጉኖቶች ተገድለዋል።የሃይማኖት ጦርነቶች አብቅተዋል። ለሂጉኖቶች የተወሰነ የሃይማኖት ነፃነት የሰጠው የናንቴስ የሄንሪ አራተኛ አዋጅ። የስፔን ወታደሮች፣ የምእራብ አውሮፓ ሽብር፣ በ1589-1594 በሃይማኖት ጦርነት ወቅት የካቶሊክን ወገን ረድተው በ1597 ሰሜናዊ ፈረንሳይን ወረሩ። በ1620ዎቹ እና 1630ዎቹ ከተወሰኑ ግጭቶች በኋላ ስፔንና ፈረንሳይ ከ1635 እስከ 1659 ባለው ጊዜ ውስጥ ወደ ሁለገብ ጦርነት ተመለሱ። ጦርነቱ ፈረንሳይን 300,000 ቆስሏል። በሉዊ ዘመን፣ ብርቱው ካርዲናል ሪቼሊዩ በ1620ዎቹ የሀገር ውስጥ ሃይል ባለቤቶችን ትጥቅ በማስፈታት የመንግስትን ማእከላዊነት በማስተዋወቅ የንጉሳዊ ሃይሉን አጠናከረ። የጌቶችን ግንብ ስልታዊ በሆነ መንገድ አፈራርሷል እና የግል ጥቃትን (ማደብዘዝ፣ መሳሪያ መያዝ እና የግል ጦር ማቆየትን) አውግዟል። እ.ኤ.አ. በ1620ዎቹ መገባደጃ ላይ ሪቼሌዩ እንደ አስተምህሮው “የኃይል ንጉሣዊ ሞኖፖሊ” አቋቋመ። በሉዊ አሥራ አራተኛ አናሳ እና በንግስት አን እና በካርዲናል ማዛሪን የግዛት ዘመን፣ ፍሮንዴ ተብሎ የሚጠራው የችግር ጊዜ በፈረንሳይ ተከስቷል። ይህ አመጽ በፈረንሣይ የንጉሣዊ ፍፁም ሥልጣን መነሳት ምላሽ ሆኖ በታላላቅ ፊውዳል ገዥዎች እና ሉዓላዊ ፍርድ ቤቶች ተንቀሳቅሷል።ንጉሣዊው ሥርዓት ከፍተኛ ደረጃ ላይ የደረሰው በ17ኛው ክፍለ ዘመን እና በሉዊ አሥራ አራተኛ የግዛት ዘመን ነው። በቬርሳይ ቤተ መንግሥት ኃያላን ፊውዳል ገዥዎችን ወደ ቤተ መንግሥት በመቀየር የሉዊ አሥራ አራተኛ ግላዊ ሥልጣን አልተገዳደረም። ባደረጋቸው በርካታ ጦርነቶች ሲታወስ፣ ፈረንሳይን የአውሮፓ መሪ አድርጓታል። ፈረንሳይ በአውሮፓ ውስጥ በሕዝብ ብዛት የምትገኝ አገር ሆና በአውሮፓ ፖለቲካ፣ ኢኮኖሚ እና ባህል ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ አሳደረች። ፈረንሳይኛ በዲፕሎማሲ፣ በሳይንስ፣ በሥነ ጽሑፍ እና በዓለም አቀፍ ጉዳዮች በብዛት ጥቅም ላይ የዋለ ቋንቋ ሆኖ እስከ 20ኛው ክፍለ ዘመን ድረስ ቆይቷል። ፈረንሳይ በአሜሪካ፣ በአፍሪካ እና በእስያ ብዙ የባህር ማዶ ሀብት አግኝታለች። ሉዊ አሥራ አራተኛም የናንተስን አዋጅ በመሻር በሺዎች የሚቆጠሩ ሁጉኖቶች በግዞት እንዲሰደዱ አስገደዳቸው። በሉዊስ ጦርነት (አር. 1715–1774) ፈረንሳይ በሰባት አመት ጦርነት ከተሸነፈች በኋላ አዲሲቷን ፈረንሳይ እና አብዛኛዎቹ የህንድ ንብረቶቿን አጥታለች። እንደ ሎሬይን እና ኮርሲካ ባሉ ታዋቂ ግዢዎች የአውሮፓ ግዛቷ እያደገ ሄደ። በሕዝብ ዘንድ ተቀባይነት የሌለው ንጉሥ፣ የሉዊስ 15ኛው ደካማ አገዛዝ፣ ያልተማከረው የገንዘብ፣ የፖለቲካ እና የወታደራዊ ውሳኔዎች እንዲሁም የቤተ መንግሥት መዘባረቅ ንጉሣዊውን ሥርዓት አጣጥለውታል፣ ይህም ከሞተ ከ15 ዓመታት በኋላ ለፈረንሣይ አብዮት መንገድ ጠርጓል። ሉዊስ 16ኛ (አር. 1774–1793)፣ አሜሪካውያንን በገንዘብ፣ መርከቦች እና ጦር ኃይሎች በንቃት በመደገፍ ከታላቋ ብሪታንያ ነፃነታቸውን እንዲያሸንፉ ረድቷቸዋል። ፈረንሳይ የበቀል እርምጃ ወሰደች ነገር ግን ብዙ ወጪ በማውጣት መንግስት ለኪሳራ ተዳረገ።ይህም ለፈረንሳይ አብዮት አስተዋጽኦ አድርጓል። አብዛኛው መገለጥ በፈረንሣይ ምሁራዊ ክበቦች ውስጥ የተከሰተ ሲሆን ዋና ዋና ሳይንሳዊ ግኝቶች እና ግኝቶች እንደ ኦክሲጅን እና ተሳፋሪዎችን የሚጭን የመጀመሪያው የአየር ፊኛ ያሉ በፈረንሣይ ሳይንቲስቶች የተገኙ ናቸው። እንደ ቡገንቪል እና ላፔሮሴ ያሉ የፈረንሣይ አሳሾች በዓለም ዙሪያ በተደረጉ የባህር ጉዞዎች በሳይንሳዊ ፍለጋ ጉዞዎች ተሳትፈዋል። የእውቀት () ፍልስፍና እንደ ቀዳሚ የሕጋዊነት ምንጭ ሆኖ የሚመከርበት፣ የንጉሣዊውን ሥርዓት ኃይል እና ድጋፍ ያጎድፋል እንዲሁም ለፈረንሣይ አብዮት ምክንያት ነበር። አብዮታዊ ፈረንሳይ - አውሮፓ የፋይናንስ ችግር እያጋጠመው፣ ንጉስ ሉዊስ 16ኛ ለመንግስት የመፍትሄ ሃሳቦችን ለማቅረብ በሜይ 1789 የስቴት ጄኔራልን (የግዛቱን ሶስት ግዛቶች መሰብሰብ) ጠራ። ችግር ውስጥ በመግባቱ የሶስተኛው እስቴት ተወካዮች የፈረንሳይ አብዮት መፈንዳቱን የሚያመላክት ብሔራዊ ምክር ቤት አቋቋሙ። ንጉሱ አዲስ የተፈጠረውን ብሄራዊ ምክር ቤት ያፍነዋል ብለው በመፍራት ጁላይ 14 ቀን 1789 ዓ.ም አማፂዎች ባስቲልን ወረሩ፣ ይህ ቀን የፈረንሳይ ብሄራዊ ቀን ይሆናል። እ.ኤ.አ. በነሀሴ 1789 መጀመሪያ ላይ የብሔራዊ ሕገ-መንግሥታዊ ምክር ቤት የመኳንንቱን መብቶች እንደ ግላዊ ሰርፍም እና ልዩ የአደን መብቶችን አጠፋ። የሰው እና የዜጎች መብቶች መግለጫ (ነሐሴ 27 ቀን 1789) ፈረንሳይ ለወንዶች መሠረታዊ መብቶችን አቋቋመች። መግለጫው "የሰው ልጅ ተፈጥሯዊ እና የማይገለጽ መብቶች" "ነፃነት, ንብረት, ደህንነት እና ጭቆናን የመቋቋም" ያረጋግጣል. የመናገር እና የፕሬስ ነፃነት የታወጀ ሲሆን በዘፈቀደ እስራት በህግ የተከለከለ ነው። ባላባታዊ መብቶች እንዲወድሙና ነፃነትና ለሁሉም እኩል መብት እንዲከበር፣ እንዲሁም ከመወለድ ይልቅ በችሎታ ላይ የተመሰረተ የመንግሥት አገልግሎት ማግኘት እንዳለበት አሳውቋል። በኖቬምበር 1789 ጉባኤው በሀገሪቱ ውስጥ ትልቁ የመሬት ባለቤት የሆነውን የካቶሊክ ቤተ ክርስቲያንን ንብረት በሙሉ ለመሸጥ እና ለመሸጥ ወሰነ። በጁላይ 1790 የቄስ ሲቪል ሕገ መንግሥት የፈረንሳይ ካቶሊክ ቤተክርስቲያንን እንደገና በማደራጀት የቤተክርስቲያኑ ግብር የመጣል ስልጣንን በመሰረዝ ወዘተ. ይህ በአንዳንድ የፈረንሳይ ክፍሎች ብዙ ብስጭት እንዲፈጠር አድርጓል፣ ይህ ደግሞ ከተወሰኑ ዓመታት በኋላ ለሚቀጣጠለው የእርስ በርስ ጦርነት አስተዋጽኦ አድርጓል። ንጉስ ሉዊስ 16ኛ አሁንም በህዝቡ ዘንድ ተወዳጅነት እያገኘ ባለበት ወቅት፣ ወደ ቫሬንስ (ሰኔ 1791) ያደረገው አስከፊ በረራ የፖለቲካ ድነት ተስፋውን ከውጭ ወረራ ተስፋ ጋር ያቆራኘው ይመስላል። የእሱ ተአማኒነት በጥልቅ በመናድ የንጉሣዊው ሥርዓት መጥፋት እና ሪፐብሊክ መመስረት እድሉ እየጨመረ መጣ። እ.ኤ.አ. ነሐሴ 1791 የኦስትሪያ ንጉሠ ነገሥት እና የፕሩሺያ ንጉሥ በፒልኒትዝ መግለጫ አብዮተኛ ፈረንሳይ የፈረንሳይን ፍፁም ንጉሣዊ አገዛዝ ለመመለስ በትጥቅ ኃይል ጣልቃ እንድትገባ አስፈራሩ። በሴፕቴምበር 1791 የብሔራዊ ሕገ-መንግሥታዊ ጉባኤ ንጉሥ ሉዊስ 16ኛ የ1791 የፈረንሳይ ሕገ መንግሥት እንዲቀበል አስገድዶታል፣ በዚህም የፈረንሳይን ፍፁም ንጉሣዊ አገዛዝ ወደ ሕገ መንግሥታዊ ንጉሣዊ አገዛዝ ለወጠው። አዲስ በተቋቋመው የሕግ መወሰኛ ምክር ቤት (እ.ኤ.አ. ጥቅምት 1791) በቡድን መካከል ጠላትነት ተፈጥሯል እና እየከረረ ሄዶ ከኦስትሪያ እና ከፕሩሺያ ጋር ጦርነትን በመረጡት 'ጂሮንዲንስ' እና በኋላም 'ሞንታኛርድ' ወይም 'ጃኮቢንስ' የተሰኘው ቡድን እንዲህ ያለውን ተቃውሞ በመቃወም ጦርነት ። እ.ኤ.አ. በ 1792 ብዙ የጉባኤው አባላት ከኦስትሪያ እና ከፕሩሺያ ጋር የተደረገ ጦርነት የአብዮታዊ መንግስትን ተወዳጅነት ለማሳደግ እድል አድርገው ይመለከቱት እና ፈረንሳይ በተሰበሰቡት ነገስታት ላይ ጦርነት ታሸንፋለች ብለው አሰቡ ። እ.ኤ.አ. ሚያዝያ 20 ቀን 1792 በኦስትሪያ ላይ ጦርነት አወጁ።እ.ኤ.አ. ነሐሴ 10 ቀን 1792 የተናደዱ ሰዎች በሕግ ​​አውጪው ምክር ቤት የተጠለሉትን የንጉሥ ሉዊስ 16ኛ ቤተ መንግሥት አስፈራሩ። በነሐሴ 1792 የፕሩሺያን ጦር ፈረንሳይን ወረረ። በሴፕቴምበር መጀመሪያ ላይ የፓሪስያውያን ጦር ቬርዱን በምዕራብ ፈረንሳይ በወሰደው ፀረ-አብዮታዊ ዓመጽ የተበሳጩት የፓሪስ እስረኞች የፓሪስን እስር ቤቶችን በመዝለፍ ከ1,000 እስከ 1,500 የሚደርሱ እስረኞችን ገደሉ። ጉባኤው እና የፓሪስ ከተማ ምክር ቤት ያንን ደም መፋሰስ ማቆም ያቃታቸው ይመስላል። በመጀመሪያዎቹ ምርጫዎች በወንዶች ሁለንተናዊ ምርጫ የተመረጠው ብሔራዊ ኮንቬንሽን እ.ኤ.አ. በሴፕቴምበር 20 ቀን 1792 የሕግ አውጪውን ምክር ቤት ተክቶ መስከረም 21 ቀን የፈረንሳይ የመጀመሪያ ሪፐብሊክን በማወጅ ንጉሣዊውን ሥርዓት አጠፋ። በጥር 1793 የቀድሞ ንጉስ ሉዊስ 16ኛ በሀገር ክህደት እና በወንጀል ተፈርዶበታል። ፈረንሳይ በታላቋ ብሪታንያ እና በኔዘርላንድ ሪፐብሊክ ላይ በህዳር 1792 ጦርነት አውጀች እና በማርች 1793 በስፔን ላይም እንዲሁ አደረገች። በ 1793 የጸደይ ወቅት ኦስትሪያ እና ፕሩሺያ ፈረንሳይን ወረሩ; በመጋቢት ወር ፈረንሳይ በ "ሜይንዝ ሪፐብሊክ" ውስጥ "የእህት ሪፐብሊክ" ፈጠረች እና በቁጥጥር ስር አዋለች. እንዲሁም በመጋቢት 1793 የቬንዳው የእርስ በርስ ጦርነት በፓሪስ ላይ ተጀመረ, በሁለቱም የ 1790 ቀሳውስት የሲቪል ሕገ መንግሥት እና በ 1793 መጀመሪያ ላይ በመላው አገሪቱ የጦር ሰራዊት ግዳጅ ተቀስቅሷል. በፈረንሳይ ሌላ ቦታም አመጽ እየተቀጣጠለ ነበር። ከጥቅምት 1791 ጀምሮ በብሔራዊ ኮንቬንሽኑ ውስጥ የነበረው የቡድናዊ ጠብ፣ ከ'ጂሮንዲንስ' ቡድን ጋር በጁን 2 1793 ስልጣን ለመልቀቅ እና ስብሰባውን ለቆ እንዲወጣ ተገደዱ። በመጋቢት 1793 በቬንዳው የጀመረው ፀረ አብዮት በጁላይ ወር ወደ ብሪትኒ፣ ኖርማንዲ፣ ቦርዶ፣ ማርሴይ፣ ቱሎን እና ሊዮን ተዛምቷል። በጥቅምት እና ታኅሣሥ 1793 መካከል የፓሪስ ኮንቬንሽን መንግሥት በአሥር ሺዎች የሚቆጠሩ ሕይወትን የከፈሉትን አብዛኞቹን የውስጥ አመጾች በአረመኔ እርምጃዎች ለማሸነፍ ችሏል። አንዳንድ የታሪክ ተመራማሪዎች የእርስ በርስ ጦርነት እስከ 1796 ድረስ የዘለቀ እና ምናልባትም የ450,000 ሰዎች ህይወት እንዳለፈ ይገነዘባሉ። በ1793 መገባደጃ ላይ አጋሮቹ ከፈረንሳይ ተባረሩ። ፈረንሳይ እ.ኤ.አ. ከጥቅምት 1793 እስከ ሐምሌ 1794 በተደረገው ብሔራዊ ኮንቬንሽን የፖለቲካ አለመግባባቶች እና ጠላትነት ከዚህ በፊት ታይቶ በማይታወቅ ደረጃ ላይ በመድረስ በደርዘን የሚቆጠሩ የኮንቬንሽኑ አባላት የሞት ፍርድ ተፈርዶባቸዋል። ይህ በእንዲህ እንዳለ በ1794 የፈረንሳይ የውጪ ጦርነቶች እየበለፀጉ ነበር ለምሳሌ በቤልጂየም። እ.ኤ.አ. በ 1795 ፣ መንግስት (የካቶሊክ) የሃይማኖት ነፃነት እና ፍትሃዊ የምግብ ስርጭትን በተመለከተ የታችኛው ክፍል ፍላጎቶች እና ፍላጎቶች ወደ ግዴለሽነት የተመለሰ ይመስላል። እ.ኤ.አ. እስከ 1799 ድረስ ፖለቲከኞች አዲስ የፓርላሜንታሪ ስርዓት (‹መመሪያ›) ከመፍጠራቸው በቀር ህዝቡን ከካቶሊክ እምነት እና ከዘውዳዊ አገዛዝ በማሳጣት ተጠምደዋል። ናፖሊዮን እና 19 ኛው ክፍለ ዘመን ናፖሊዮን ቦናፓርት በ1799 ሪፐብሊኩን ተቆጣጠረ የመጀመሪያ ቆንስል እና በኋላም የፈረንሳይ ግዛት ንጉሠ ነገሥት ሆነ። በፈረንሣይ ሪፐብሊክ ላይ በአውሮፓ ንጉሠ ነገሥታት የቀሰቀሱት ጦርነቶች እንደቀጠለ፣ የአውሮፓ ኅብረት ስብስቦች ለውጥ በናፖሊዮን ኢምፓየር ላይ ጦርነት አውጀዋል። ሠራዊቱ አብዛኛውን አህጉራዊ አውሮፓን እንደ ጄና-ኦየርስታድት ወይም አውስተርሊትዝ ባሉ ፈጣን ድሎች አሸንፏል። የቦናፓርት ቤተሰብ አባላት በአንዳንድ አዲስ በተቋቋሙት መንግስታት እንደ ንጉስ ተሹመዋል። እነዚህ ድሎች እንደ ሜትሪክ ሲስተም፣ ናፖሊዮን ኮድ እና የሰው መብቶች መግለጫ ያሉ የፈረንሳይ አብዮታዊ እሳቤዎችን እና ማሻሻያዎችን በዓለም አቀፍ ደረጃ እንዲስፋፋ ምክንያት ሆነዋል። ሰኔ 1812 ናፖሊዮን ሩሲያን በማጥቃት ሞስኮ ደረሰ። ከዚያ በኋላ ሠራዊቱ በአቅርቦት ችግር፣ በበሽታ፣ በሩሲያ ጥቃቶች እና በመጨረሻ በክረምት ተበታተነ። ከአሰቃቂው የሩስያ ዘመቻ በኋላ እና በግዛቱ ላይ ከተነሳው የአውሮፓ ንጉሳዊ አገዛዝ በኋላ ናፖሊዮን ተሸነፈ እና የቡርቦን ንጉሳዊ አገዛዝ እንደገና ተመለሰ. በናፖሊዮን ጦርነት ወቅት ወደ አንድ ሚሊዮን የሚጠጉ ፈረንሳውያን ሞቱ። ከስደት ለአጭር ጊዜ ከተመለሰ በኋላ ናፖሊዮን በመጨረሻ በ 1815 በዋተርሉ ጦርነት ተሸነፈ ፣ ንጉሳዊው ስርዓት እንደገና ተመሠረተ ፣ በአዲስ ህገ-መንግስታዊ ገደቦች። ተቀባይነት ያጣው የቡርቦን ሥርወ መንግሥት በ1830 በሐምሌ አብዮት ተወገደ፣ እሱም ሕገ መንግሥታዊውን የሐምሌ ንጉሣዊ ሥርዓትን አቋቋመ። በዚያ ዓመት የፈረንሳይ ወታደሮች አልጄሪያን ድል አድርገው በ1798 ናፖሊዮን ግብፅን ከወረረ በኋላ በአፍሪካ ውስጥ የመጀመሪያውን የቅኝ ግዛት ግዛት አቋቋሙ። በፈረንሣይ አብዮት ጊዜ ለአጭር ጊዜ የወጣው የወንድ ንጉሠ ነገሥት ባርነት እና ሁለንተናዊ ምርጫ በ1848 እንደገና ተወገደ። ሁለተኛው ኢምፓየር እንደ ናፖሊዮን . በውጭ አገር በተለይም በክራይሚያ፣ በሜክሲኮ እና በጣሊያን የፈረንሳይን ጣልቃገብነት በማባዛት የዱቺ ኦፍ ሳቮይ እና የኒስ ካውንቲ፣ ያኔ የሰርዲኒያ ግዛት አካል ሆነ። እ.ኤ.አ. በ1870 በፍራንኮ-ፕራሻ ጦርነት ሽንፈትን ተከትሎ ናፖሊዮን ሳልሳዊ ተቀምጦ ነበር እና አገዛዙ በሶስተኛው ሪፐብሊክ ተተካ። እ.ኤ.አ. በ 1875 ፈረንሣይ የአልጄሪያን ወረራ ያጠናቀቀ ሲሆን በዚህ ምክንያት ወደ 825,000 የሚጠጉ አልጄሪያውያን ተገድለዋል ።ፈረንሳይ ከ17ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ጀምሮ በተለያየ መልኩ የቅኝ ግዛት ይዞታዎች ነበሯት ነገር ግን በ19ኛው እና በ20ኛው መቶ ክፍለ ዘመን አለም አቀፋዊ የባህር ማዶ የቅኝ ግዛት ግዛቷ በእጅጉ በመስፋፋት ከብሪቲሽ ኢምፓየር ቀጥሎ በአለም ሁለተኛዋ ትልቅ ሆናለች። ሜትሮፖሊታን ፈረንሳይን ጨምሮ፣ በ1920ዎቹ እና 1930ዎቹ ውስጥ ያለው አጠቃላይ የመሬት ስፋት በፈረንሳይ ሉዓላዊነት ወደ 13 ሚሊዮን ስኩዌር ኪሎ ሜትር ሊደርስ ተቃርቧል፣ ይህም ከአለም መሬት 8.6% ነው። ቤሌ ኤፖክ በመባል የሚታወቀው፣ የክፍለ ዘመኑ መባቻ በብሩህ ተስፋ፣ በክልላዊ ሰላም፣ በኢኮኖሚ ብልጽግና እና በቴክኖሎጂ፣ ሳይንሳዊ እና ባህላዊ ፈጠራዎች የሚታወቅበት ወቅት ነበር። በ1905 ዓ.ም.የመንግስት ሴኩላሪዝም በይፋ ተመሠረተ። ዘመናዊ ጊዜ (1914-አሁን) ፈረንሳይ በጀርመን የተወረረች ሲሆን በታላቋ ብሪታንያ ተከላካለች፤ አንደኛው የዓለም ጦርነት በነሐሴ 1914 እንዲጀምር ነበር። በሰሜናዊ ምሥራቅ የሚገኝ የበለጸገ የኢንዱስትሪ አካባቢ ተያዘ። ፈረንሣይ እና አጋሮቹ በማዕከላዊ ኃያላን ላይ እጅግ ከፍተኛ በሆነ የሰው እና ቁሳዊ ዋጋ አሸንፈው ወጡ። አንደኛው የዓለም ጦርነት 1.4 ሚሊዮን የፈረንሣይ ወታደሮችን ለሞት ዳርጓል ይህም ከሕዝቧ 4% ነው። ከ 1912 እስከ 1915 ከተመዘገቡት ከ 27 እስከ 30% ወታደሮች ተገድለዋል. የኢንተር ቤልም አመታት በጠንካራ አለም አቀፍ ውጥረቶች እና በህዝባዊ ግንባር መንግስት በተለያዩ ማህበራዊ ማሻሻያዎች (የዓመት እረፍት፣ የስምንት ሰአት የስራ ቀናት፣ ሴቶች በመንግስት ውስጥ) ይታወቃሉ። እ.ኤ.አ. በ 1940 ፈረንሳይ በናዚ ጀርመን ወረራ በፍጥነት ተሸነፈች። ፈረንሣይ በሰሜን በጀርመን የቅሬታ ዞን፣ በደቡብ ምስራቅ የኢጣሊያ የወረራ ዞን እና ያልተያዘ ክልል፣ የተቀረው የፈረንሳይ ግዛት፣ የደቡብ ፈረንሳይ ዋና ከተማ ግዛት (ከጦርነት በፊት ሁለት አምስተኛ ሜትሮፖሊታን ፈረንሳይ) እና እ.ኤ.አ. የፈረንሳይ ቱኒዚያ እና የፈረንሣይ ሞሮኮ እና የፈረንሣይ አልጄሪያን ሁለቱን ጠባቂዎች ያካተተ የፈረንሳይ ግዛት; የቪቺ መንግሥት፣ አዲስ የተቋቋመው አምባገነናዊ አገዛዝ ከጀርመን ጋር በመተባበር፣ ያልተያዘውን ግዛት ገዛ። በቻርለስ ደጎል የሚመራው የስደት መንግስት ነፃ ፈረንሳይ የተቋቋመው በለንደን ነው። እ.ኤ.አ. ከ1942 እስከ 1944 ወደ 160,000 የሚጠጉ የፈረንሣይ ዜጎች ወደ 75,000 የሚጠጉ አይሁዶች ወደ ጀርመን የሞት ካምፖች እና ማጎሪያ ካምፖች ተወስደው ፖላንድን ተቆጣጠሩ። በሴፕቴምበር 1943 ኮርሲካ እራሷን ከአክሲስ ነፃ ያወጣች የመጀመሪያዋ የፈረንሳይ ከተማ ግዛት ነበረች። ሰኔ 6 1944 አጋሮቹ ኖርማንዲን ወረሩ እና በነሐሴ ወር ፕሮቨንስን ወረሩ። በተከታዩ አመት አጋሮቹ እና የፈረንሳይ ተቃውሞ በአክሲስ ሀይሎች ላይ ድል ተቀዳጅተዋል እና የፈረንሳይ ሉዓላዊነት የፈረንሳይ ሪፐብሊክ ጊዜያዊ መንግስት () በመመስረት ተመልሷል። በዲ ጎል የተቋቋመው ይህ ጊዜያዊ መንግስት በጀርመን ላይ ጦርነት መክፈቱን ለመቀጠል እና ተባባሪዎችን ከቢሮ ለማፅዳት አላማ ነበረው። እንዲሁም በርካታ ጠቃሚ ማሻሻያዎችን አድርጓል (ለሴቶች የተዘረጋው ምርጫ፣ የማህበራዊ ዋስትና ስርዓት መፍጠር)።ጂፒአርኤፍ ለአዲሱ ሕገ መንግሥታዊ ሥርዓት መሠረት ጥሏል አራተኛው ሪፐብሊክ አስደናቂ የኢኮኖሚ ዕድገት ያስመዘገበችው (ሌስ ትሬንቴ ግሎሪየስ)። ፈረንሳይ የኔቶ መስራች አባላት አንዷ ነበረች። ፈረንሳይ የፈረንሳይ ኢንዶቺናን ለመቆጣጠር ሞከረች ነገር ግን በ1954 በዲን ቢየን ፉ ጦርነት በቬትናም ተሸነፈች። ከወራት በኋላ ፈረንሳይ በአልጄሪያ ሌላ ፀረ-ቅኝ ግዛት ግጭት ገጠማት። ስልታዊ ስቃይ እና ጭቆና እንዲሁም አልጄሪያን ለመቆጣጠር የተፈፀመው ከህግ-ወጥ ግድያ በኋላ እንደ ፈረንሳይ ዋና አካል እና ከአንድ ሚሊዮን በላይ አውሮፓውያን ሰፋሪዎች መኖሪያ ተደርጎ በመታየት ሀገሪቱን አመሰቃቅሎ ወደ መፈንቅለ መንግስት እና የእርስ በርስ ጦርነት ሊመራ ተቃርቧል። . እ.ኤ.አ. በ1958፣ ደካማ እና ያልተረጋጋው አራተኛው ሪፐብሊክ ለአምስተኛው ሪፐብሊክ መንገድ ሰጠ፣ እሱም የተጠናከረ ፕሬዚደንትን ያካትታል። በኋለኛው ሚና ቻርለስ ደ ጎል የአልጄሪያን ጦርነት ለማቆም እርምጃዎችን ሲወስድ ሀገሪቱን አንድ ላይ ማቆየት ችሏል። ጦርነቱ የተጠናቀቀው በ 1962 የአልጄሪያን ነፃነት ባደረገው የኤቪያን ስምምነት ነው። የአልጄሪያ ነፃነት ብዙ ዋጋ አስከፍሎበታል፡- በአልጄሪያ ሕዝብ ላይ ያደረሰው ከፍተኛ ጉዳት። ከግማሽ ሚሊዮን እስከ አንድ ሚሊዮን ሞት እና ከ 2 ሚሊዮን በላይ አልጄሪያውያን ተፈናቅለዋል ። የቅኝ ግዛት ግዛት የፈረንሳይ የባህር ማዶ መምሪያዎች እና ግዛቶች ናቸው።ከቀዝቃዛው ጦርነት አንፃር፣ ደ ጎል ወደ ምዕራባዊ እና ምስራቃዊ ቡድኖች “የብሔራዊ ነፃነት” ፖሊሲን ቀጠለ። ለዚህም ከኔቶ ወታደራዊ የተቀናጀ ዕዝ (በራሱ በኔቶ ጥምረት ውስጥ እያለ) የኒውክሌር ልማት መርሃ ግብር ከፍቶ ፈረንሳይን አራተኛው የኒውክሌር ኃይል አደረጋት። በአሜሪካ እና በሶቪየት ተጽእኖ ዘርፎች መካከል የአውሮፓን ሚዛን ለመፍጠር የፍራንኮ-ጀርመን ግንኙነቶችን መልሷል። ሆኖም፣ የሉዓላዊ አገሮችን አውሮፓን በመደገፍ የበላይ የሆነችውን አውሮፓን ማንኛውንም ልማት ተቃወመ። እ.ኤ.አ. በ1968 ከተደረጉት ተከታታይ አለም አቀፍ ተቃውሞዎች በኋላ፣ የግንቦት 1968 ዓመጽ ከፍተኛ ማህበራዊ ተፅእኖ ነበረው። በፈረንሳይ፣ ወግ አጥባቂ የሆነ የሞራል ሃሳብ (ሀይማኖት፣ ሀገር ወዳድነት፣ ስልጣንን መከባበር) ወደ የበለጠ ሊበራል የሞራል ሃሳብ (ሴኩላሪዝም፣ ግለሰባዊነት፣ ጾታዊ አብዮት) የተሸጋገረበት የውሀ ተፋሰስ ጊዜ ነበር። ምንም እንኳን አመፁ የፖለቲካ ውድቀት ቢሆንም (የጎልስት ፓርቲ ከበፊቱ የበለጠ ጠንካራ ሆኖ ብቅ እያለ) በፈረንሳይ ህዝብ እና በዲ ጎል መካከል መከፋፈል መፈጠሩን አስታውቋል። በድህረ-ጎልሊስት ዘመን፣ ፈረንሳይ በአለም ላይ ካሉት በጣም የበለፀጉ ኢኮኖሚዎች አንዷ ሆና ቆይታለች፣ ነገር ግን በርካታ የኢኮኖሚ ቀውሶች ገጥሟት ነበር ይህም ከፍተኛ የስራ አጥነት መጠን እና የህዝብ ዕዳ መጨመር ምክንያት ሆኗል። በ 20 ኛው እና በ 21 ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ ፈረንሳይ በ 1992 የማስተርችት ስምምነትን (የአውሮጳ ህብረትን የፈጠረውን) በመፈረም ፣ በ 1999 ዩሮ ዞን በመመስረት እና የሊዝበን ስምምነትን በመፈረም ፈረንሳይ በአውሮፓ ህብረት ልማት ግንባር ቀደም ነች ። 2007. ፈረንሳይ ቀስ በቀስ ግን ሙሉ በሙሉ ወደ ኔቶ ተመልሳለች እና ከዚያን ጊዜ ጀምሮ በአብዛኛዎቹ የኔቶ ስፖንሰር ጦርነቶች ውስጥ ተሳትፋለችከ 19 ኛው ክፍለ ዘመን ጀምሮ ፈረንሳይ ብዙ ስደተኞችን ተቀብላለች። እነዚህ ባብዛኛው ከአውሮፓ ካቶሊካዊ አገሮች የመጡ ወንድ የውጭ አገር ሠራተኞች ሲሆኑ በአጠቃላይ ሳይቀጠሩ ወደ አገራቸው የተመለሱ ናቸው። እ.ኤ.አ. በ1970ዎቹ ፈረንሳይ የኢኮኖሚ ቀውስ ገጥሟት አዲስ ስደተኞች (በአብዛኛው ከማግሬብ የመጡ) በቋሚነት ከቤተሰቦቻቸው ጋር በፈረንሳይ እንዲሰፍሩ እና የፈረንሳይ ዜግነት እንዲኖራቸው ፈቅዳለች። በመቶ ሺዎች የሚቆጠሩ ሙስሊሞች (በተለይ በትልልቅ ከተሞች) በድጎማ በሚደረግ የህዝብ መኖሪያ ቤት ውስጥ እንዲኖሩ እና በጣም ከፍተኛ በሆነ የስራ አጥነት ችግር እንዲሰቃዩ አድርጓል። በተመሳሳይ ጊዜ ፈረንሳይ የስደተኞችን ውህደት ትታ የፈረንሳይ ባህላዊ እሴቶችን እና ባህላዊ ደንቦችን ያከብራሉ ተብሎ ይጠበቃል። ልዩ የሆኑ ባህሎቻቸውን እና ወጎችን እንዲቀጥሉ ተበረታተዋል እናም መዋሃድ ብቻ ይጠበቅባቸዋል። እ.ኤ.አ. ከ1995 የፓሪስ ሜትሮ እና የቦምብ ጥቃቶች ጀምሮ ፈረንሳይ አልፎ አልፎ በኢስላማዊ ድርጅቶች ኢላማ ሆና ቆይታለች ፣በተለይ እ.ኤ.አ. በጥር 2015 በቻርሊ ሄብዶ በፈረንሣይ ታሪክ ትልቁን ሕዝባዊ ስብሰባ ያስቀሰቀሰ ፣ 4.4 ሚሊዮን ሰዎችን የሰበሰበ ፣ በኖቬምበር 2015 የፓሪስ ጥቃት በ130 ምክንያት ሞት፣ ከሁለተኛው የዓለም ጦርነት ወዲህ በፈረንሳይ ምድር ላይ የደረሰው እጅግ አስከፊው ጥቃት እና በ2004 ከማድሪድ የባቡር ቦምብ ጥቃት በኋላ በአውሮፓ ህብረት ውስጥ የተፈፀመው አስከፊው ጥቃት፣ እንዲሁም እ.ኤ.አ. በ2016 የባስቲል ቀን አከባበር ላይ 87 ሰዎችን የገደለው የኒስ የጭነት መኪና ጥቃት። ኦፔሬሽን ቻማል፣ ፈረንሳይ ን ለመቆጣጠር ባደረገችው ጥረት ከ1,000 በላይ የአይኤስ ወታደሮችን በ2014 እና 2015 ገድሏል። የመሬት አቀማመጥ ፈረንሳይ ከብራዚል እና ሱሪናም ጋር በፈረንሳይ ጊያና እና ከኔዘርላንድስ መንግሥት ጋር በሴንት ማርቲን የፈረንሳይ ክፍል በኩል የመሬት ድንበር አላት። ሜትሮፖሊታን ፈረንሳይ 551,500 ስኩዌር ኪሎ ሜትር (212,935 ካሬ ማይል) ይሸፍናል፣ ከአውሮፓ ህብረት አባላት መካከል ትልቁ። የፈረንሳይ አጠቃላይ የመሬት ስፋት፣ ከባህር ማዶ መምሪያዎች እና ግዛቶች ጋር (ከአዴሊ መሬት በስተቀር) 643,801 2 (248,573 ካሬ ማይል) ነው፣ ይህም በምድር ላይ ካለው አጠቃላይ ስፋት 0.45% ነው። ፈረንሣይ በሰሜን እና በምዕራብ ካሉ የባህር ዳርቻ ሜዳማዎች እስከ ደቡብ ምስራቅ የአልፕስ ተራሮች ፣ ማሲፍ ሴንትራል በደቡብ ማዕከላዊ እና በደቡብ ምዕራብ ፒሬኒስ የተለያዩ መልክዓ ምድሮች አላት ። በፕላኔቷ ላይ በተበተኑ በርካታ የባህር ማዶ መምሪያዎች እና ግዛቶች ምክንያት ፈረንሳይ በአለም ላይ ሁለተኛውን ትልቁ ልዩ የኢኮኖሚ ዞን () ይዛለች፣ 11,035,000 2 (4,261,000 ስኩዌር ማይል) የሚሸፍን ሲሆን ይህም ከዩናይትድ ስቴትስ በስተጀርባ ሲሆን ይህም 11,351,000000 2 (4,383,000 ስኩዌር ማይል)፣ ነገር ግን 8,148,250 2 (3,146,000 ስኩዌር ማይል) የሚሸፍነው ከአውስትራሊያ በፊት። የእሱ ከጠቅላላው የዓለም ኢኢኢዜዎች አጠቃላይ ገጽ 8 በመቶውን ይሸፍናል።ሜትሮፖሊታን ፈረንሳይ ብዙ አይነት መልክአ ምድራዊ አቀማመጥ እና የተፈጥሮ መልክአ ምድሮች አሏት። በአሁኑ የፈረንሳይ ግዛት ውስጥ ትላልቅ ክፍሎች የተነሱት በፓሌኦዞይክ ዘመን ውስጥ እንደ ሄርሲኒያን ከፍ ከፍ ባሉ በርካታ የቴክቶኒክ ክፍሎች ውስጥ ሲሆን በዚህ ወቅት የአርሞሪክ ማሲፍ ፣ ማሲፍ ማዕከላዊ ፣ ሞርቫን ፣ ቮስጌስ እና አርደንነስ ክልሎች እና የኮርሲካ ደሴት ተመስርተዋል። እነዚህ ግዙፍ ቦታዎች እንደ በደቡብ ምዕራብ የሚገኘውን አኲታይን ተፋሰስ እና በሰሜን የፓሪስ ተፋሰስ ያሉ በርካታ ደለል ተፋሰሶችን ይገልፃሉ፣ የኋለኛው ደግሞ በተለይ ለም መሬት በርካታ አካባቢዎችን ለምሳሌ እንደ የቢውስ እና የብሪዬ ደለል አልጋዎች ያሉ። እንደ ሮን ሸለቆ ያሉ የተለያዩ የተፈጥሮ መተላለፊያ መንገዶች ቀላል ግንኙነትን ይፈቅዳሉ። የአልፓይን ፣ የፒሬኔያን እና የጁራ ተራሮች በጣም ትንሽ ናቸው እና ብዙም ያልተሸረሸሩ ቅርጾች አሏቸው። ከባህር ጠለል በላይ 4,810.45 ሜትር (15,782 ጫማ) ላይ፣ በፈረንሳይ እና በጣሊያን ድንበር ላይ በአልፕስ ተራሮች ላይ የሚገኘው ሞንት ብላንክ በምዕራብ አውሮፓ ከፍተኛው ቦታ ነው። ምንም እንኳን 60 በመቶው ማዘጋጃ ቤቶች የመሬት መንቀጥቀጥ አደጋዎች ተብለው ቢከፋፈሉም, እነዚህ አደጋዎች መካከለኛ ናቸው.የባህር ዳርቻዎች ተቃራኒ መልክአ ምድሮችን ይሰጣሉ፡ በፈረንሳይ ሪቪዬራ የሚገኙ የተራራ ሰንሰለቶች፣ እንደ ኮት ዲ አልበትር ያሉ የባህር ዳርቻ ቋጥኞች እና በላንጌዶክ ውስጥ ሰፊ አሸዋማ ሜዳዎች። ኮርሲካ በሜዲትራኒያን የባህር ዳርቻ ላይ ይገኛል. ፈረንሳይ አራት ዋና ዋና ወንዞችን ሴይን፣ ሎየር፣ ጋሮንኔ፣ ሮን እና ገባር ወንዞቻቸውን ያቀፈ ሰፊ የወንዝ ስርዓት አላት፣ ጥምር ተፋሰሱ ከ62% በላይ የሚሆነውን የሜትሮፖሊታን ግዛት ያካትታል። ሮን ማሲፍ ሴንትራልን ከአልፕስ ተራሮች በመከፋፈል በካማርግ ወደ ሜዲትራኒያን ባህር ይፈስሳል። ጋሮን ከቦርዶ በኋላ ከዶርዶኝ ጋር ተገናኘ ፣ በምዕራብ አውሮፓ ውስጥ ትልቁ የጂሮንድ ኢስትውሪ ፣ በግምት 100 ኪ.ሜ (62 ማይል) ካለፈ በኋላ ወደ አትላንቲክ ውቅያኖስ የሚያልፍ። ሌሎች የውሃ ኮርሶች በሰሜን-ምስራቅ ድንበሮች በኩል ወደ እና ይጎርፋሉ። ፈረንሳይ 11 ሚሊየን ስኩዌር ኪሎ ሜትር (4.2×106 ካሬ ማይል) የባህር ውሃ በግዛቷ ስር ባሉት ሶስት ውቅያኖሶች ውስጥ ያላት ሲሆን ከእነዚህ ውስጥ 97 በመቶው ባህር ማዶ ናቸው። መንግስት እና ፖለቲካ ፈረንሳይ እንደ አሃዳዊ፣ ከፊል ፕሬዝዳንታዊ ሪፐብሊክ የተደራጀ ተወካይ ዲሞክራሲ ናት። የዘመናዊው ዓለም ቀደምት ሪፐብሊካኖች አንዱ እንደመሆኖ፣ ዲሞክራሲያዊ ወጎች እና እሴቶች በፈረንሳይ ባህል፣ ማንነት እና ፖለቲካ ውስጥ ሥር የሰደዱ ናቸው። የአምስተኛው ሪፐብሊክ ሕገ መንግሥት በሴፕቴምበር 28 ቀን 1958 በህዝበ ውሳኔ ጸድቋል, የአስፈጻሚ, የሕግ አውጪ እና የፍትህ አካላትን ያቀፈ ማዕቀፍ አቋቋመ. የሶስተኛው እና አራተኛው ሪፐብሊኮች አለመረጋጋት የፓርላማ እና የፕሬዚዳንታዊ ስርዓቶች አካላትን በማጣመር ከህግ አውጭው ጋር በተዛመደ የአስፈፃሚውን ስልጣን በከፍተኛ ደረጃ በማጠናከር ለመፍታት ሞክሯል. አስፈፃሚ አካል ሁለት መሪዎች አሉት። የሪፐብሊኩ ፕሬዝዳንት በአሁኑ ጊዜ ኢማኑኤል ማክሮን የሀገር መሪ ናቸው, በአለም አቀፍ የአዋቂዎች ምርጫ ለአምስት ዓመታት በቀጥታ ተመርጠዋል. ጠቅላይ ሚኒስትሩ በአሁኑ ወቅት ዣን ካስቴክስ የፈረንሳይ መንግስትን እንዲመሩ በሪፐብሊኩ ፕሬዝዳንት የተሾሙ የመንግስት መሪ ናቸው። ፕሬዝዳንቱ ፓርላማውን የመበተን ወይም በቀጥታ ለህዝብ ህዝበ ውሳኔ በማቅረብ ፓርላማውን የመዝጋት ስልጣን አላቸው። ፕሬዚዳንቱ ዳኞችን እና ሲቪል ሰርቫንቶችን ይሾማሉ፣ ዓለም አቀፍ ስምምነቶችን ይደራደራሉ እና ያፀድቃሉ እንዲሁም የጦር ኃይሎች ጠቅላይ አዛዥ ሆነው ያገለግላሉ። ጠቅላይ ሚኒስትሩ የህዝብ ፖሊሲን ይወስናል እና ሲቪል ሰርቪሱን ይቆጣጠራል, በአገር ውስጥ ጉዳዮች ላይ ያተኩራል. የሕግ አውጭው የፈረንሳይ ፓርላማን ያቀፈ የሁለት ምክር ቤት የታችኛው ምክር ቤት፣ ብሔራዊ ምክር ቤት (የጉባኤ ብሄራዊ ምክር ቤት) እና ከፍተኛ ምክር ቤት ሴኔትን ያቀፈ ነው። በብሔራዊ ምክር ቤት ውስጥ ያሉ የሕግ አውጭዎች ዲፑቴስ በመባል የሚታወቁት የአካባቢ ምርጫዎችን ይወክላሉ እና ለአምስት በቀጥታ ይመረጣሉ። - ዓመት ውሎች. ምክር ቤቱ መንግስትን በአብላጫ ድምጽ የማሰናበት ስልጣን አለው። ሴናተሮች የሚመረጡት በምርጫ ኮሌጅ ለስድስት ዓመታት ሲሆን ግማሹ መቀመጫ በየሦስት ዓመቱ ለምርጫ ይቀርባል። የሴኔቱ የህግ አውጭ ስልጣኖች ውስን ናቸው; በሁለቱ ምክር ቤቶች መካከል አለመግባባት ሲፈጠር የብሔራዊ ምክር ቤቱ የመጨረሻ ውሳኔ ይኖረዋል። ፓርላማው አብዛኛዎቹን የህግ ዘርፎች፣ የፖለቲካ ምህረት እና የፊስካል ፖሊሲን የሚመለከቱ ህጎችን እና መርሆዎችን የመወሰን ሃላፊነት አለበት። ይሁን እንጂ መንግሥት አብዛኞቹን ሕጎች በተመለከተ ዝርዝር ጉዳዮችን ሊያዘጋጅ ይችላል። እስከ ሁለተኛው የዓለም ጦርነት ድረስ ራዲካልስ በፈረንሳይ ውስጥ በሪፐብሊካን፣ ራዲካል እና ራዲካል-ሶሻሊስት ፓርቲ የተዋቀረ ጠንካራ የፖለቲካ ኃይል የሶስተኛው ሪፐብሊክ ዋና አካል ነበር። ከሁለተኛው የዓለም ጦርነት ወዲህ፣ የፈረንሳይ ፖለቲካ በሁለት የፖለቲካ ተቃዋሚ ቡድኖች ተለይቶ ሲታወቅ፣ አንደኛው የግራ ክንፍ፣ የፈረንሣይ የሠራተኞች ዓለም አቀፍ ክፍል እና ተተኪውን የሶሻሊስት ፓርቲ (ከ1969 ዓ.ም.) እና ሌላኛው የቀኝ ክንፍ፣ በጋሊስት ፓርቲ ላይ ያተኮረ፣ ስሙ ከጊዜ ወደ ጊዜ የፈረንሳይ ህዝቦች ፣ የዴሞክራቶች ህብረት ለሪፐብሊኩ ፣ ለሪፐብሊኩ ፣ እ.ኤ.አ. ህብረት ለታዋቂ ንቅናቄ እና ሪፐብሊካኖች (ከ2015 ጀምሮ)። እ.ኤ.አ. በ 2017 ፕሬዚዳንታዊ እና የሕግ አውጪ ምርጫዎች ፣ አክራሪ ማዕከላዊ ፓርቲ ኤን ማርቼ! ሶሻሊስቶችን እና ሪፐብሊካኖችን በማለፍ የበላይ ኃይል ሆነ። መራጩ ህዝብ በፓርላማ የተላለፉ ማሻሻያዎችን እና በፕሬዚዳንቱ የሚቀርቡ ረቂቅ ህጎች ላይ ድምጽ የመስጠት ህገ መንግስታዊ ስልጣን ተሰጥቶታል። ሪፈረንደም የፈረንሳይ ፖለቲካን እና የውጭ ፖሊሲን በመቅረጽ ረገድ ቁልፍ ሚና ተጫውቷል; መራጮች እንደ አልጄሪያ ነፃነት፣ በሕዝብ ድምፅ የፕሬዚዳንቱ ምርጫ፣ የአውሮፓ ኅብረት ምስረታ እና የፕሬዚዳንት ጊዜ ገደብ መቀነስ በመሳሰሉት ጉዳዮች ላይ ወስነዋል። በ2019 ህዝቡ የግዴታ ድምጽ መስጠትን እንደ መፍትሄ እንደሚደግፍ ተዘግቧል። ነገር ግን ቢያንስ እ.ኤ.አ. በ2017 የመራጮች ተሳትፎ በቅርብ ምርጫዎች 75 በመቶ ነበር ይህም ከ አማካኝ 68 በመቶ ይበልጣል። ፈረንሳይ የሲቪል ህጋዊ ስርዓትን ትጠቀማለች, በዚህ ውስጥ ህግ በዋነኛነት ከተፃፉ ህጎች ይነሳል; ዳኞች ሕግ ማውጣት ሳይሆን መተርጎም ብቻ ነው (ምንም እንኳን በአንዳንድ አካባቢዎች ያለው የዳኝነት ትርጉም መጠን በኮመን ሎው ሥርዓት ውስጥ ካለው የክስ ሕግ ጋር እኩል ያደርገዋል)። የሕግ የበላይነት መሰረታዊ መርሆች በናፖሊዮን ኮድ ውስጥ ተቀምጠዋል (ይህም በተራው, በሉዊ አሥራ አራተኛው ሥር በተቀመጠው የንጉሣዊ ሕግ ላይ የተመሰረተ ነው). የሰው እና የዜጎች መብቶች መግለጫ መርሆዎች ጋር በመስማማት ህጉ ማህበረሰቡን የሚጎዱ ድርጊቶችን ብቻ መከልከል አለበት። የሰበር ሰሚ ችሎት የመጀመሪያ ፕሬዝደንት ጋይ ካኒቬት ስለ ማረሚያ ቤቶች አስተዳደር ሲፅፉ፡- “ነፃነት ህግ ነው፣ ገደቡም የተለየ ነው፣ ማንኛውም የነፃነት ገደብ በህግ የተደነገገ መሆን አለበት እና የግድ አስፈላጊ እና መሰረታዊ መርሆችን መከተል አለበት። ተመጣጣኝነት" ይኸውም ሕጉ ክልከላዎችን የሚያስቀምጥ አስፈላጊ ሆኖ ሲገኝ ብቻ ሲሆን በዚህ ክልከላ ምክንያት የሚፈጠሩት ችግሮች ክልከላው ሊስተካከል ከሚገባው ጉዳቱ ያልበለጠ ከሆነ ነው። የፈረንሳይ ህግ በሁለት ዋና ዋና ቦታዎች ይከፈላል፡ የግል ህግ እና የህዝብ ህግ። የግል ህግ በተለይም የፍትሐ ብሔር ህግ እና የወንጀል ህግን ያጠቃልላል። የህዝብ ህግ በተለይ የአስተዳደር ህግ እና ህገመንግስታዊ ህግን ያጠቃልላል። ነገር ግን፣ በተግባራዊ አገላለጽ፣ የፈረንሳይ ሕግ ሦስት ዋና ዋና የሕግ ዘርፎችን ያካትታል፡ የፍትሐ ብሔር ህግ፣ የወንጀል ህግ እና የአስተዳደር ህግ። የወንጀለኛ መቅጫ ህጎች የወደፊቱን ብቻ እንጂ ያለፈውን አይደለም (የወንጀለኛ መቅጫ ህጎች የተከለከሉ ናቸው)። የአስተዳደር ሕግ በብዙ አገሮች የፍትሐ ብሔር ሕግ ንዑስ ምድብ ሆኖ ሳለ፣ በፈረንሳይ ሙሉ በሙሉ ተለያይቷል እና እያንዳንዱ የሕግ አካል የሚመራው በልዩ ጠቅላይ ፍርድ ቤት ነው፡ ተራ ፍርድ ቤቶች (የወንጀል እና የፍትሐ ብሔር ክርክርን የሚመለከቱ) በሰበር ሰሚ ችሎት ይመራሉ እና የአስተዳደር ፍርድ ቤቶች በመንግስት ምክር ቤት ይመራሉ. ተፈፃሚ ለመሆን፣ እያንዳንዱ ህግ በጆርናል ውስጥ በይፋ መታተም አለበት። ፈረንሣይ የሃይማኖት ህግን እንደ ክልከላዎች ማነሳሳት አትቀበልም; የስድብ ህጎችን እና የሰዶማውያን ህጎችን (የኋለኛው በ1791) ሽሮ ቆይቷል። ነገር ግን "በህዝባዊ ጨዋነት ላይ የሚፈጸሙ ወንጀሎች" () ወይም ህዝባዊ ጸጥታን የሚረብሹ (ችግር ) የግብረ ሰዶምን ወይም የጎዳና ላይ ዝሙት አዳሪነትን በአደባባይ ለማፈን ጥቅም ላይ ውለዋል። ከ 1999 ጀምሮ የግብረ ሰዶማውያን ጥንዶች የሲቪል ማህበራት ይፈቀዳሉ እና ከ 2013 ጀምሮ የተመሳሳይ ጾታ ጋብቻ እና ኤልጂቢቲ ጉዲፈቻ ህጋዊ ናቸው። በፕሬስ ውስጥ አድሎአዊ ንግግርን የሚከለክሉት ሕጎች በ1881 ዓ.ም. የቆዩ ናቸው። አንዳንዶች በፈረንሳይ የጥላቻ ንግግር ሕጎች በጣም ሰፊ ወይም ከባድ እንደሆኑ አድርገው ይመለከቱታል፣ የመናገር ነፃነትን የሚገታ። ፈረንሣይ ዘረኝነትን እና ፀረ-ሴማዊነትን የሚቃወሙ ሕጎች ያሏት ሲሆን በ1990 የወጣው የጋይሶት ሕግ ግን የሆሎኮስትን መካድ ይከለክላል። የሃይማኖት ነፃነት በ1789 በወጣው የሰው እና የዜጎች መብቶች መግለጫ ሕገ መንግሥታዊ ዋስትና ተሰጥቶታል። እ.ኤ.አ. በ 1905 የወጣው የፈረንሣይ የአብያተ ክርስቲያናት እና የመንግስት መለያየት ህግ ለ (መንግስታዊ ሴኩላሪዝም) መሠረት ነው፡ መንግስት ከአልሳስ ሞሴል በስተቀር የትኛውንም ሃይማኖት በይፋ አይቀበልም። ቢሆንም፣ የሃይማኖት ማኅበራትን እውቅና ይሰጣል። ፓርላማው ከ 1995 ጀምሮ ብዙ ሃይማኖታዊ እንቅስቃሴዎችን እንደ አደገኛ የአምልኮ ሥርዓቶች ዘርዝሯል ፣ እና ከ 2004 ጀምሮ በትምህርት ቤቶች ውስጥ ጉልህ የሆኑ ሃይማኖታዊ ምልክቶችን መልበስ አግዷል ። እ.ኤ.አ. እንደ አምነስቲ ኢንተርናሽናል እና ሂዩማን ራይትስ ዎች ያሉ የሰብአዊ መብት ተሟጋች ድርጅቶች ህጉን ለሙስሊሞች አድሎአዊ መሆኑን ገልፀውታል። ይሁን እንጂ በአብዛኛው ሕዝብ ይደገፋል. የውጭ ግንኙነት እና ጥምረት ፈረንሳይ የተባበሩት መንግስታት ድርጅት መስራች አባል ስትሆን በተባበሩት መንግስታት ድርጅት የፀጥታው ምክር ቤት የቬቶ መብት ካላቸው ቋሚ አባላት አንዷ ሆና ታገለግላለች። እ.ኤ.አ. በ 2015 ከማንኛውም ሀገር በበለጠ በአለም አቀፍ ተቋማት ውስጥ በአባልነት ምክንያት "በአለም ላይ ምርጥ የአውታረ መረብ መንግስት" ተብሎ ተገልጿል; እነዚህም 7፣ የዓለም ንግድ ድርጅት ()፣ የፓሲፊክ ማህበረሰብ () እና የሕንድ ውቅያኖስ ኮሚሽን () ያካትታሉ። የካሪቢያን ግዛቶች ማህበር (ኤሲኤስ) ተባባሪ አባል እና የ84 ፈረንሳይኛ ተናጋሪ ሀገራት የድርጅቱ ) አባል ነው። ፈረንሳይ ለዓለም አቀፍ ግንኙነት ጉልህ ስፍራ እንደመሆኗ በሕዝብ ብዛት ከቻይና እና ከዩናይትድ ስቴትስ ቀጥላ ሦስተኛው ትልቁ የዲፕሎማቲክ ሚሲዮኖች ጉባኤ አላት። እንዲሁም ፣ ዩኔስኮ፣ ኢንተርፖል፣ የአለም አቀፍ የክብደት እና መለኪያዎች ቢሮ እና ኦአይኤፍን ጨምሮ የበርካታ አለም አቀፍ ድርጅቶች ዋና መሥሪያ ቤትን ያስተናግዳል። ከጦርነቱ በኋላ የፈረንሳይ የውጭ ፖሊሲ በአብዛኛው የተቀረፀው በአውሮፓ ህብረት አባልነት ነው ፣ እሱም መስራች አባል ነበር። እ.ኤ.አ. ከ1960ዎቹ ጀምሮ ፈረንሣይ ከጀርመን ከተዋሀደችው የአውሮፓ ኅብረት ከፍተኛ ተጽዕኖ ፈጣሪ ኃይል ለመሆን የጠበቀ ግንኙነት መሥርታለች። እ.ኤ.አ. በ1960ዎቹ ፈረንሣይ በአህጉር አውሮፓ የራሷን አቋም ለመገንባት ብሪታንያዎችን ከአውሮፓ ውህደት ሂደት ለማግለል ፈለገች። ይሁን እንጂ ከ1904 ዓ.ም ጀምሮ ፈረንሳይ ከዩናይትድ ኪንግደም ጋር “” ጠብቃ ቆይታለች፣ እናም በአገሮቹ መካከል በተለይም በወታደራዊ ኃይል መካከል ያለው ግንኙነት እየጠነከረ መጥቷል። ፈረንሳይ የሰሜን አትላንቲክ ጦር ቃል ኪዳን ድርጅት (ኔቶ) አባል ስትሆን በፕሬዚዳንት ደ ጎል ግን በዩናይትድ ስቴትስ እና በብሪታንያ መካከል ያለውን ልዩ ግንኙነት በመቃወም እና የፈረንሳይን የውጭ እና የጸጥታ ነፃነት ለማስጠበቅ ከጋራ ወታደራዊ እዝ ራሷን አገለለች። ፖሊሲዎች. በኒኮላስ ሳርኮዚ ዘመን፣ ፈረንሳይ በኤፕሪል 4 ቀን 2009 የኔቶ የጋራ ወታደራዊ እዝ እንደገና ተቀላቅላለች። እ.ኤ.አ. በ 1990 ዎቹ መጀመሪያ ላይ ሀገሪቱ በፈረንሳይ ፖሊኔዥያ በድብቅ የኒውክሌር ሙከራ ስታደርግ ከሌሎች ሀገራት ከፍተኛ ትችት አቀረበች። ፈረንሳይ እ.ኤ.አ. በ2003 የኢራቅን ወረራ አጥብቃ ተቃወመች፣ ከዩናይትድ ስቴትስ እና ከዩናይትድ ኪንግደም ጋር የሁለትዮሽ ግንኙነት አሻከረ። ፈረንሳይ በቀድሞው የአፍሪካ ቅኝ ግዛቶቿ (ፍራንቻሪክ) ጠንካራ ፖለቲካዊ እና ኢኮኖሚያዊ ተፅእኖ ያላት ሲሆን ለአይቮሪ ኮስት እና ቻድ የሰላም ማስከበር ተልእኮዎች የኢኮኖሚ እርዳታ እና ወታደሮችን አቅርባለች። በቅርቡ በቱዋሬግ ኤምኤንኤልኤ የሰሜን ማሊ የነፃነት አዋጅ በአንድ ወገን ነፃ መውጣቱን ካወጀ በኋላ እና በመቀጠልም ክልላዊ የሰሜን ማሊ ከአንሳርዲን እና ን ጨምሮ ከበርካታ እስላማዊ ቡድኖች ጋር ግጭት ከተፈጠረ በኋላ፣ ፈረንሳይ እና ሌሎች የአፍሪካ መንግስታት የማሊ ጦር እንደገና ለመቆጣጠር እንዲረዳቸው ጣልቃ ገብተዋል። እ.ኤ.አ. በ2017 ፈረንሳይ ከዩናይትድ ስቴትስ፣ ከጀርመን እና ዩናይትድ ኪንግደም ቀጥላ በፍፁም የዓለም አራተኛዋ ትልቅ የልማት ዕርዳታ ለጋሽ ነበረች። ይህ የ 0.43% ይወክላል፣ ከ 12ኛ ከፍተኛ ነው። ዕርዳታ የሚሰጠው ከሰሃራ በታች ባሉ የአፍሪካ ሀገራት በዋናነት ሰብአዊ ፕሮጄክቶችን በሚሸፍነው የመንግስት የፈረንሳይ ልማት ኤጀንሲ ሲሆን “መሠረተ ልማትን ማጎልበት፣ የጤና እንክብካቤ እና የትምህርት ተደራሽነት፣ ተገቢ የኢኮኖሚ ፖሊሲዎችን ተግባራዊ ማድረግ እና የህግ የበላይነትን ማጠናከር ላይ ትኩረት በማድረግ ነው። እና ዲሞክራሲ" የፈረንሳይ ጦር ኃይሎች (የፈረንሳይ የጦር ኃይሎች) በሪፐብሊኩ ፕሬዝደንት እንደ የበላይ አዛዥ ሆነው የፈረንሣይ ወታደራዊ እና ወታደራዊ ኃይል ናቸው። እነሱም የፈረንሳይ ጦር (አርሜይ ዴ ቴሬ)፣ የፈረንሳይ ባህር ኃይል (ማሪን ናሽናል፣ ቀደም ሲል አርሜይ ደ ሜር ይባላሉ)፣ የፈረንሳይ አየር እና ስፔስ ሃይል (የአየር እና የጠፈር ኃይል) እና ብሄራዊ የሚባል ወታደራዊ ፖሊስን ያቀፉ ናቸው። ጀንደርሜሪ (ብሔራዊ ጄንዳርሜሪ) በፈረንሳይ ገጠራማ አካባቢዎች የሲቪል ፖሊስ ግዴታዎችን የሚፈጽም ነው። አንድ ላይ ሆነው በዓለም ላይ ካሉት ታላላቅ የታጠቁ ኃይሎች እና በአውሮፓ ህብረት ውስጥ ካሉት ትልቁ ናቸው። እ.ኤ.አ. በ 2018 በክሬዲት ስዊስ የተደረገ ጥናት የፈረንሳይ ጦር ኃይሎች ከሩሲያ ቀጥሎ በስድስተኛ ደረጃ እና በአውሮፓ ውስጥ በጣም ሀይለኛ ወታደራዊ ደረጃን አግኝተዋል ። ጄንዳርሜሪ የፈረንሳይ ጦር ኃይሎች ዋና አካል ቢሆንም (ጀንደሮች የሙያ ወታደር ናቸው) እና ስለዚህ በጦር ኃይሎች ሚኒስቴር ቁጥጥር ስር ሆኖ ከሲቪል ፖሊስ ተግባራቱ ጋር እስከ ተወካዩ የአገር ውስጥ ጉዳይ ሚኒስቴር ጋር ተያይዟል ። ያሳስበዋል። ጄንዳርሜሪ እንደ አጠቃላይ የፖሊስ ሃይል ሆኖ ሲሰራ የብሄራዊ ጀንዳርሜሪ የፓራሹት ጣልቃ ገብነት ክፍለ ጦር (የብሔራዊ ጄንዳርሜሪ ጣልቃ ገብነት ፓራትሮፐር ስኳድሮን።) የብሄራዊ የጀንዳርሜይ ጣልቃ ገብነት ቡድን (ቡድንየብሔራዊ ጄንዳርሜሪ ጣልቃገብነት) የሽብርተኛ ክፍሎችን ያጠቃልላል። ለወንጀል ጥያቄዎች ኃላፊነት ያለው የብሔራዊ ጄንዳርሜሪ (ክፍል ደ ሬቸርቼ ዴ ላ ጄንዳርሜሪ ናሽናል) የፍለጋ ክፍሎች እና የብሔራዊ ጂንዳርሜሪ ሞባይል ብርጌዶች ( የብሔራዊ ጄንዳርሜሪ ተንቀሳቃሽ ብርጌዶች ወይም በአጭሩ ጀንደርሜሪ ሞባይል) ተግባር ያላቸው የህዝብን ሰላም ለማስጠበቅ። የሚከተሉት ልዩ ክፍሎች የጄንዳርሜሪ አካል ናቸው፡ ዋና ዋና የፈረንሳይ ተቋማትን የሚያስተናግዱ የህዝብ ሕንፃዎችን የሚከላከለው የሪፐብሊካን ዘበኛ (ጋርዴ ሬፑብሊካይን)፣ የባህር ዳርቻ ጠባቂ (የጄንዳርሜሪ ባህር) እንደ የባህር ዳርቻ ጠባቂ፣ የፕሮቮስት አገልግሎት ()፣ እንደ ወታደራዊ ሆኖ ያገለግላል። የጄንዳርሜሪ ፖሊስ ቅርንጫፍ።የፈረንሳይ የስለላ ክፍሎችን በተመለከተ የውጭ ደህንነት ዳይሬክቶሬት ጄኔራል () በመከላከያ ሚኒስቴር ሥልጣን ስር የጦር ኃይሎች አካል ተደርጎ ይቆጠራል. ሌላው፣ የውስጥ ኢንተለጀንስ ማዕከላዊ ዳይሬክቶሬት () የብሔራዊ ፖሊስ ኃይል ክፍል ነው () ስለዚህ በቀጥታ ለውስጥ ጉዳይ ሚኒስቴር ሪፖርት ያደርጋል። ከ 1997 (አውሮፓውያን) ጀምሮ ምንም አይነት ብሄራዊ የውትድርና ምዝገባ የለም. ፈረንሳይ የተባበሩት መንግስታት የፀጥታው ምክር ቤት ቋሚ አባል እና ከ 1960 ጀምሮ እውቅና ያለው የኒውክሌር መንግስት ነች። ፈረንሳይ አጠቃላይ የኑክሌር-ሙከራ-ክልከላ ስምምነትን (ሲቲቢቲ) ፈርማ አፅድቃ የኑክሌር-መስፋፋት-አልባ ስምምነትን ተቀበለች። እ.ኤ.አ. በ2018 የፈረንሣይ አመታዊ ወታደራዊ ወጪ 63.8 ቢሊዮን ዶላር ወይም ከጠቅላላ የሀገር ውስጥ ምርት ውስጥ 2.3% ሲሆን ይህም ከአሜሪካ፣ ቻይና፣ ሳዑዲ አረቢያ እና ህንድ ቀጥላ አምስተኛዋ ወታደራዊ ወጪ አስመዝግቧል። የፈረንሳይ የኑክሌር መከላከያ (የቀድሞው "" በመባል የሚታወቀው) በፍፁም ነፃነት ላይ የተመሰረተ ነው. የአሁኑ የፈረንሳይ የኒውክሌር ኃይል አራት ትሪምፋንት ክፍል ሰርጓጅ መርከቦችን ያቀፈ ሲሆን በባህር ሰርጓጅ የተወነጨፉ ባለስቲክ ሚሳኤሎች የታጠቁ ናቸው። ከባህር ሰርጓጅ መርከቦች በተጨማሪ፣ ፈረንሳይ ወደ 60 የሚጠጉ ከመካከለኛ ርቀት አየር ወደ መሬት ሚሳኤሎች ከኒውክሌር ጦር ጭንቅላት ጋር እንዳላት ይገመታል፣ ከነዚህም ውስጥ 50 ያህሉ በአየር እና ህዋ ሃይል ሚራጅ 2000 የረዥም ርቀት የኑክሌር ጥቃትን በመጠቀም የተሰማሩ ናቸው። አውሮፕላኖች፣ ወደ 10 የሚጠጉት በፈረንሳይ የባህር ኃይል ሱፐር ኤቴንዳርድ ሞዳኒሴ (ኤስኤም) ጥቃት አውሮፕላኖች በኑክሌር ኃይል ከሚሰራው ቻርለስ ደ ጎል የሚንቀሳቀሱ ናቸው። አዲሱ 3 አውሮፕላን ቀስ በቀስ ሁሉንም እና በኒውክሌር አድማ ሚና በተሻሻለ ሚሳይል በኑክሌር ጦር መሪ ይተካል። ፈረንሳይ በዓለም ላይ ካሉት ትላልቅ የኤሮስፔስ ኢንዱስትሪዎች አንዱ ያለው ዋና ወታደራዊ ኢንዱስትሪዎች አሏት። የእሱ ኢንዱስትሪዎች እንደ ራፋሌ ተዋጊ ፣ ቻርለስ ደ ጎል አውሮፕላን ተሸካሚ ፣ ኤክሶኬት ሚሳይል እና ሌክለር ታንክ እና ሌሎች መሳሪያዎችን አምርተዋል። ፈረንሳይ ከዩሮ ተዋጊ ፕሮጄክት ብታወጣም በአውሮፓ የጋራ ፕሮጀክቶች ላይ እንደ ዩሮኮፕተር ነብር ፣ ሁለገብ ፍሪጌት ፣ የ ማሳያ እና ኤርባስ በንቃት ኢንቨስት እያደረገች ነው። ፈረንሣይ የጦር መሣሪያ ሻጭ ግንባር ቀደም ስትሆን፣ አብዛኛዎቹ የጦር መሣሪያዎቿ ዲዛይኖች ከኒውክሌር ኃይል ማመንጫ መሳሪያዎች በስተቀር ለወጪ ገበያ ዝግጁ ናቸው። ፈረንሣይ የሳይበር ደህንነት አቅሟን ያለማቋረጥ በማዳበር ላይ ነች፣ይህም በመደበኛነት ከየትኛውም የዓለም ሀገር በጣም ጠንካራ ከሚባሉት ውስጥ ይመደባል። በየጁላይ 14 በፓሪስ የሚካሄደው የባስቲል ቀን ወታደራዊ ሰልፍ በእንግሊዘኛ ተናጋሪ አገሮች የባስቲል ቀን ተብሎ የሚጠራው (በፈረንሳይ ፊቴ ብሄራዊ ተብሎ የሚጠራው) በአውሮፓ ውስጥ እጅግ ጥንታዊ እና ትልቁ መደበኛ ወታደራዊ ሰልፍ ነው። ሌሎች ትናንሽ ሰልፎች በመላ አገሪቱ ተደራጅተዋል። ፈረንሳይ የዳበረ፣ ከፍተኛ ገቢ ያለው ቅይጥ ኢኮኖሚ አላት፣ በመንግስት ተሳትፎ፣ በኢኮኖሚ ልዩነት፣ የሰለጠነ የሰው ኃይል እና ከፍተኛ ፈጠራ። ለሁለት ምዕተ ዓመታት ያህል፣ የፈረንሳይ ኢኮኖሚ በተከታታይ በዓለም አቀፍ ደረጃ አሥር ካሉት ትላልቅ ደረጃዎች ውስጥ አስቀምጧል። በአሁኑ ጊዜ የኃይል እኩልነትን በመግዛት ከዓለም ዘጠነኛ-ትልቁ ላይ ተቀምጧል፣ በስመ ሰባተኛ-ትልቁ፣ እና በአውሮፓ ህብረት በሁለቱም መለኪያዎች ሁለተኛ-ትልቅ ነው። በኢንዱስትሪ የበለጸጉ አገሮች ቡድን ሰባት፣ የኤኮኖሚ ትብብርና ልማት ድርጅት () እና የሃያ ታላላቅ ኢኮኖሚዎች ቡድን አባል በመሆን ፈረንሳይ የኤኮኖሚ ኃይል ነች። የፈረንሳይ ኢኮኖሚ በጣም የተለያየ ነው; አገልግሎቶች ከሁለቱም የሰው ኃይል እና የሀገር ውስጥ ምርት ውስጥ ሁለት ሶስተኛውን የሚወክሉ ሲሆን የኢንዱስትሪው ዘርፍ ደግሞ ከጠቅላላ የሀገር ውስጥ ምርት እና ተመሳሳይ የስራ ድርሻ አምስተኛውን ይይዛል። ፈረንሳይ በአውሮፓ በሶስተኛ ደረጃ ላይ የምትገኝ የአምራችነት ሀገር ስትሆን ከጀርመን እና ከጣሊያን በመቀጠል ከአለም አቀፍ የማኑፋክቸሪንግ ምርት በ1.9 በመቶ ከአለም ስምንተኛ ደረጃ ላይ ትገኛለች። ከጠቅላላ የሀገር ውስጥ ምርት () ከ2 በመቶ በታች የሚሆነው በአንደኛ ደረጃ ዘርፍ ማለትም በግብርና ነው። ሆኖም የፈረንሣይ የግብርና ዘርፍ በዋጋ ትልቅ ከሚባሉት ውስጥ አንዱ ሲሆን በአጠቃላይ የምርት ደረጃ የአውሮፓ ህብረትን ይመራል። እ.ኤ.አ. በ 2018 ፈረንሳይ በአለም አምስተኛዋ ትልቅ የንግድ ሀገር እና በአውሮፓ ውስጥ ሁለተኛዋ ነበረች ፣ ወደ ውጭ የሚላከው እሴት ከጠቅላላ የሀገር ውስጥ ምርት አምስተኛውን ይወክላል። በዩሮ ዞን እና በሰፊው የአውሮፓ ነጠላ ገበያ አባልነቱ የካፒታል፣ የሸቀጦች፣ አገልግሎቶች እና የሰለጠነ የሰው ሃይል ተደራሽነትን ያመቻቻል። በአንዳንድ ኢንዱስትሪዎች ላይ በተለይም በግብርና ላይ የጥበቃ አቀንቃኝ ፖሊሲዎች ቢኖሩም ፈረንሳይ በአጠቃላይ ኢኮኖሚዋን ለማሳደግ በአውሮፓ ነፃ ንግድን እና የንግድ ውህደትን በማጎልበት ግንባር ቀደም ሚና ተጫውታለች። እ.ኤ.አ. በ 2019 በአውሮፓ አንደኛ እና ከአለም 13 ኛ በውጭ ቀጥታ ኢንቨስትመንት ፣ የአውሮፓ ሀገራት እና ዩናይትድ ስቴትስ ምንጮች ግንባር ቀደም ሆነዋል ። የፈረንሳይ ባንክ እንደገለጸው የውጭ ቀጥታ ኢንቨስትመንትን በቀዳሚነት የተቀበሉት ማኑፋክቸሪንግ፣ ሪል ስቴት፣ ፋይናንስ እና ኢንሹራንስ ናቸው። የፓሪስ ክልል በአውሮፓ ውስጥ ከፍተኛው የብዝሃ-ዓለም ኩባንያዎች ስብስብ አለው። በዲሪጊዝም አስተምህሮ መንግስት በታሪክ በኢኮኖሚው ውስጥ ትልቅ ሚና ተጫውቷል; እንደ አመላካች እቅድ እና ሀገር አቀፍ ፖሊሲዎች ለሶስት አስርት አመታት ታይቶ ማይታወቅ ከጦርነቱ በኋላ የኢኮኖሚ እድገት ትሬንቴ ግሎሪየስ በመባል ይታወቃል። እ.ኤ.አ. በ 1982 ከፍተኛ ደረጃ ላይ በነበረበት ጊዜ የመንግስት ሴክተር አንድ አምስተኛውን የኢንዱስትሪ ሥራ እና ከአራት-አምስተኛው የብድር ገበያን ይይዛል። ከ 20 ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ጀምሮ ፈረንሳይ ደንቦችን እና በኢኮኖሚው ውስጥ የመንግስት ተሳትፎን ፈታች ፣ አብዛኛዎቹ መሪ ኩባንያዎች አሁን በግል ባለቤትነት ተያዙ ። የመንግስት ባለቤትነት አሁን የሚቆጣጠረው በትራንስፖርት፣ በመከላከያ እና በስርጭት ብቻ ነው። ኢኮኖሚያዊ እንቅስቃሴን እና ፕራይቬታይዜሽንን ለማስፋፋት የታቀዱ ፖሊሲዎች የፈረንሳይን ኢኮኖሚ በአለም አቀፍ ደረጃ አሻሽለዋል፡ በ2020 ብሉምበርግ ፈጠራ ኢንዴክስ ከአለም 10 በጣም ፈጠራ ካላቸው ሀገራት አንዷ ነች እና 15ኛው በጣም ፉክክር ውስጥ ትገኛለች። የ2019 ዓለም አቀፍ ተወዳዳሪነት ሪፖርት (ከ2018 ጀምሮ ሁለት ቦታዎች)። እንደ አይኤምኤፍ ዘገባ፣ ፈረንሳይ ከጠቅላላ የሀገር ውስጥ ምርት በነፍስ ወከፍ 30ኛ ሆናለች፣ በአንድ ነዋሪ ወደ 45,000 ዶላር ገደማ ይዛለች። በሰው ልጅ ልማት መረጃ ጠቋሚ ውስጥ 23 ኛ ደረጃን አስቀምጧል, ይህም በጣም ከፍተኛ የሰው ልጅ እድገትን ያሳያል. የሙስና ግንዛቤዎች ጠቋሚ እ.ኤ.አ. በ 2012 ከጀመረበት ጊዜ ጀምሮ ፈረንሳይ በተከታታይ ከ 30 ዝቅተኛ ሙስና ሀገራት ተርታ የምትመድበው የህዝብ ሙስና ከአለም ዝቅተኛው ነው። በ2021 22ኛ ደረጃ ላይ ተቀምጧል፣ ካለፈው አመት አንድ ደረጃ ከፍ ብሏል። ፈረንሣይ በአውሮፓ ሁለተኛዋ በምርምር እና በልማት ወጪ ከ2 በመቶ በላይ የሆነች ሀገር ነች። በአለም አቀፍ ደረጃ 12 ኛ ደረጃ ላይ ይገኛል. የፋይናንስ አገልግሎቶች፣ባንክ እና ኢንሹራንስ የኢኮኖሚው አስፈላጊ አካል ናቸው። በ2020 ባንኪንግ ባልሆኑ ንብረቶች የአለም ሁለተኛው ትልቁ የኢንሹራንስ ኩባንያ ነው። ከ2011 ጀምሮ በደንበኞቻቸው በትብብር ባለቤትነት የተያዙት ሦስቱ ትላልቅ የፋይናንስ ተቋማት ፈረንሣይ ነበሩ፡ ክሬዲት አግሪኮል፣ ግሩፕ ካይሴ ዲ ኢፓርግ እና ግሩፕ ካይሴ ዲኢፓርኝ። በ2020 በኤስ& ግሎባል ገበያ ኢንተለጀንች ባወጣው ሪፖርት መሠረት የፈረንሳይ ግንባር ቀደም ባንኮች ቢኤንፒ ፓሪባስ እና ክሬዲት አግሪኮል በንብረት ከዓለም 10 ታላላቅ ባንኮች መካከል ሲሆኑ ሶሺየት ጄኔራል እና ግሩፕ ቢፒሲኢ በዓለም አቀፍ ደረጃ 17ኛ እና 19ኛ ደረጃን ይዘዋል። የፓሪስ የአክሲዮን ልውውጥ (ፈረንሳይኛ: ላ ዴ ፓሪስ) በ 1724 በሉዊስ የተፈጠረ በዓለም ላይ ካሉት እጅግ ጥንታዊ ከሆኑት አንዱ ነው ። በ 2000 ከአምስተርዳም እና ከብራሰልስ አጋሮች ጋር ተቀላቅሎ ፈጠረ ፣ በ 2007 ከአዲሱ ጋር ተቀላቅሏል ። ዮርክ የአክሲዮን ልውውጥ ለመመስረት, በዓለም ትልቁ የአክሲዮን ልውውጥ. ዩሮኔክስት ፓሪስ፣ የ የፈረንሳይ ቅርንጫፍ፣ ከለንደን ስቶክ ልውውጥ ቀጥሎ በአውሮፓ ሁለተኛው ትልቅ የስቶክ ልውውጥ ገበያ ነው። እ.ኤ.አ. በ 2018 (አውሮፓውያን) 89 ሚሊዮን ዓለም አቀፍ የቱሪስት መዳረሻ ያላት ፈረንሳይ ከስፔን (83 ሚሊዮን) እና ከዩናይትድ ስቴትስ (80 ሚሊዮን) በቀዳሚ የዓለማችን የቱሪስት መዳረሻ ነች። ነገር ግን በጉብኝት ጊዜ አጭር በመሆኑ ከቱሪዝም ከሚገኘው ገቢ ሶስተኛ ደረጃን ይዟል። በጣም ታዋቂው የቱሪስት ድረ-ገጾች (ዓመታዊ ጎብኝዎች) ያካትታሉ፡- ኢፍል ታወር (6.2 ሚሊዮን)፣ ቻቶ ዴ ቬርሳይ (2.8 ሚሊዮን)፣ ሙዚየም ብሔራዊ (2 ሚሊዮን)፣ ፖንት ዱ ጋርድ (1.5 ሚሊዮን)፣ አርክ ደ ትሪምፌ ሚሊዮን)፣ ሞንት ሴንት ሚሼል (1 ሚሊዮን)፣ ሴንት-ቻፔል ፣ ቻቴው ዱ ሃውት-ኬኒግስቦርግ ፣ ፑይ ደ ዶሜ ፣ ሙሴ ፒካሶ እና ካርካሶንን። ፈረንሳይ እና በተለይም ፓሪስ በዓለም ላይ ለመሄድ እና ለመጎብኘት ብዙ የቱሪስት ቦታዎች አሏት። የኤፊሌ ግንብ የእንደዚህ አይነት ቦታ እና ታሪካዊ ሕንፃ ምሳሌ ነው።ፈረንሳይ፣ በተለይም ፓሪስ፣ በዓለም ላይ በብዛት የሚጎበኘውን የጥበብ ሙዚየም (5.7 ሚሊዮን) ሉቭርን ጨምሮ፣ ሙሴ ዲ ኦርሳይ (2.1 ሚሊዮን)፣ በአብዛኛው ለኢምፕሬሽኒዝም ያደሩ፣ የዓለማችን ትልልቅ እና ታዋቂ ሙዚየሞች አሏት። ሙሴ ደ (1.02 ሚሊዮን)፣ እሱም በክላውድ ሞኔት ስምንት ትላልቅ የውሃ ሊሊ ሥዕሎች፣ እንዲሁም ሴንተር ጆርጅስ ፖምፒዱ (1.2 ሚሊዮን)፣ ለዘመናዊ ሥነ ጥበብ የተዘጋጀ። ዲዝኒላንድ ፓሪስ በ2009 (አውሮፓውያን) ወደ ሪዞርቱ የዲስኒላንድ ፓርክ እና የዋልት ዲስኒ ስቱዲዮ ፓርክ 15 ሚሊዮን ጎብኝዎች ያሉት የአውሮፓ በጣም ታዋቂው የመዝናኛ ፓርክ ነው። ፈረንሣይ በታሪክ ከዓለም ዋና ዋና የግብርና ማዕከላት አንዷ ሆና “ዓለም አቀፍ የግብርና ኃይል” ሆና ቆይታለች። “የአሮጌው አህጉር ጎተራ” የሚል ቅጽል ስም ተሰጥቶታል፣ ከጠቅላላው የመሬት ስፋት ከግማሽ በላይ የሚሆነው የእርሻ መሬት ነው፣ ከዚህ ውስጥ 45 በመቶው እንደ እህል ላሉ ቋሚ የመስክ ሰብሎች ይውላል። የሀገሪቱ የተለያዩ የአየር ንብረት፣ ሰፊ የእርሻ መሬት፣ ዘመናዊ የግብርና ቴክኖሎጂ እና የአውሮፓ ህብረት ድጎማዎች በአውሮፓ ቀዳሚ ግብርና አምራችና ላኪ አድርጓታል። ከአውሮፓ ህብረት የግብርና ምርት አንድ አምስተኛውን ይይዛል፣ ይህም ከቅባት እህሎች፣ ጥራጥሬዎች እና ወይን ውስጥ አንድ ሶስተኛውን ይጨምራል። እ.ኤ.አ. በ 2017 ፈረንሣይ በበሬ ሥጋ እና ጥራጥሬዎች በአውሮፓ ቀዳሚ ሆናለች ። በወተት እና በአክቫካልቸር ሁለተኛ; ሦስተኛው ደግሞ በዶሮ እርባታ፣ ፍራፍሬ፣ አትክልት፣ እና በተመረቱ የቸኮሌት ምርቶች። ፈረንሣይ ከ18-19 ሚሊዮን በአውሮፓ ህብረት ትልቁ የከብት መንጋ አላት። ፈረንሳይ ከ 7.4 ቢሊዮን ዩሮ በላይ የንግድ ትርፍ በማስገኘት ከዓለም ስድስተኛ ደረጃ ላይ የምትገኘው የግብርና ምርት ነው። በቀዳሚነት ወደ ውጭ የሚላከው የግብርና ምርት ስንዴ፣ የዶሮ እርባታ፣ የወተት ሃብት፣ የበሬ ሥጋ፣ የአሳማ ሥጋ እና በዓለም አቀፍ ደረጃ ታዋቂ የሆኑ ምርቶች በተለይም መጠጦች ናቸው። ፈረንሳይ ከቻይና፣ ህንድ፣ ሩሲያ እና አሜሪካ በመቀጠል አምስተኛዋ ስንዴ አብቃይ ነች። የተፈጥሮ የምንጭ ውሃ፣ ተልባ፣ ብቅል እና ድንች ወደ ውጭ በመላክ በዓለም ቀዳሚ ነች። እ.ኤ.አ. በ 2020 ፈረንሳይ ከ 61 ቢሊዮን ዩሮ በላይ የግብርና ምርቶችን ወደ ውጭ ልካለች ፣ በ 2000 ከ 37 ቢሊዮን ዩሮ ጋር ሲነፃፀር ። ፈረንሳይ ቢያንስ በስድስተኛው መቶ ዘመን ዓ.ዓ. የጥንት የቪቪካልቸር ማዕከል ነበረች። እንደ ሻምፓኝ እና ቦርዶ ያሉ በዓለም አቀፍ ደረጃ ታዋቂ የሆኑ ብዙ ዓይነት ዝርያዎች ያሉት ወይን በዓለም ሁለተኛው ትልቁ አምራች ነው። የቤት ውስጥ ፍጆታም ከፍተኛ ነው, በተለይም የሮሴ. ፈረንሳይ ሮምን በዋነኝነት የምታመርተው እንደ ማርቲኒክ፣ ጓዴሎፔ እና ላ ካሉ የባህር ማዶ ግዛቶች ነው። ከሌሎች የበለጸጉ አገሮች አንጻር ግብርና የፈረንሳይ ኢኮኖሚ አስፈላጊ ዘርፍ ነው፡ ከነቃ ሕዝብ 3.8% የሚሆነው በግብርና ሥራ ላይ የሚውል ሲሆን አጠቃላይ የአግሪ-ምግብ ኢንዱስትሪ ግን 4.2% የፈረንሳይ የሀገር ውስጥ ምርት በ2005 ነው። ፈረንሳይ የአውሮፓ ህብረት ትልቁ ተቀባይ ሆና ትቀጥላለች። ከ 2007 እስከ 2019 (አውሮፓዊ) አማካኝ 8 ቢሊዮን ዩሮ ዓመታዊ የግብርና ድጎማዎችን ይቀበላል። እ.ኤ.አ. በ2008 29,473 ኪሎ ሜትር (18,314 ማይል) የሚዘረጋው የፈረንሳይ የባቡር መስመር በምዕራብ አውሮፓ ከጀርመን ቀጥሎ ሁለተኛው ሰፊ ነው። የሚንቀሳቀሰው በ ሲሆን ከፍተኛ ፍጥነት ያላቸው ባቡሮች ታሊስ፣ ዩሮስታር እና ቲጂቪ በሰአት 320 ኪሜ (199 ማይል በሰአት) ይጓዛሉ። ኤውሮስታር፣ ከዩሮታነል ሹትል ጋር፣ ከዩናይትድ ኪንግደም ጋር በቻናል ዋሻ በኩል ይገናኛል። የባቡር ትስስሮች ከአንዶራ በስተቀር በአውሮፓ ውስጥ ካሉ ሌሎች አጎራባች አገሮች ጋር አለ። የከተማ ውስጥ ግንኙነቶች እንዲሁ በደንብ የተገነቡ ናቸው ፣ አብዛኛዎቹ ዋና ዋና ከተሞች የምድር ውስጥ ወይም የትራምዌይ አገልግሎቶች የአውቶቡስ አገልግሎቶችን ያሟላሉ። በፈረንሳይ ወደ 1,027,183 ኪሎ ሜትር (638,262 ማይል) አገልግሎት የሚሰጥ የመንገድ መንገድ አለ፣ ይህም ከአውሮፓ አህጉር እጅግ ሰፊው አውታረ መረብ ነው። የፓሪስ ክልል ከሁሉም የአገሪቱ ክፍሎች ጋር በሚያገናኙት በጣም ጥቅጥቅ ባለ የመንገድ እና አውራ ጎዳናዎች መረብ የተሸፈነ ነው። የፈረንሳይ መንገዶች ከአጎራባች ቤልጂየም፣ ሉክሰምበርግ፣ ጀርመን፣ ስዊዘርላንድ፣ ጣሊያን፣ ስፔን፣ አንዶራ እና ሞናኮ ካሉ ከተሞች ጋር በማገናኘት ከፍተኛ የሆነ አለምአቀፍ ትራፊክን ያስተናግዳሉ። ምንም ዓመታዊ ክፍያ ወይም የመንገድ ግብር የለም; ነገር ግን፣ በአብዛኛው በግል ባለቤትነት የተያዙ አውራ ጎዳናዎች አጠቃቀም ከትላልቅ ኮምዩኖች አካባቢ በስተቀር በክፍያ ነው። አዲሱ የመኪና ገበያ እንደ ፣ እና ባሉ የሀገር ውስጥ ብራንዶች የተያዘ ነው። ፈረንሳይ የዓለማችን ረጅሙ ድልድይ ይዛለች እና እንደ ያሉ ብዙ ጠቃሚ ድልድዮችን ገንብታለች። በናፍጣ እና በቤንዚን የተቃጠሉ መኪናዎች እና የጭነት መኪናዎች የሀገሪቱን የአየር ብክለት እና የግሪንሀውስ ጋዝ ልቀትን ትልቅ ክፍል ያስከትላሉ.በፈረንሳይ 464 አውሮፕላን ማረፊያዎች አሉ።በፓሪስ አካባቢ የሚገኘው የቻርለስ ደ ጎል አውሮፕላን ማረፊያ በአገሪቱ ውስጥ ትልቁ እና በጣም በተጨናነቀ አየር ማረፊያ ነው ፣ብዙውን ታዋቂ እና የንግድ ትራፊክ የሚያስተናግድ እና ፓሪስን ከሁሉም የዓለም ዋና ዋና ከተሞች ጋር ያገናኛል። ምንም እንኳን ብዙ የግል አየር መንገድ ኩባንያዎች የሀገር ውስጥ እና የአለም አቀፍ የጉዞ አገልግሎቶችን ቢሰጡም ኤር ፈረንሳይ የብሔራዊ አየር መንገድ ነው። በፈረንሳይ ውስጥ አስር ዋና ዋና ወደቦች አሉ ፣ ትልቁ በማርሴይ ነው ፣ እሱም ደግሞ የሜዲትራኒያን ባህርን የሚያዋስነው ። 12,261 ኪሎ ሜትር (7,619 ማይል) የውሃ መንገዶች ፈረንሳይን ያቋርጣሉ ፣ የሜዲትራኒያን ባህርን ከአትላንቲክ ውቅያኖስ ጋር የሚያገናኘው ቦይ ዱ ሚዲ በጋሮን ወንዝ በኩል ውቅያኖስ. ሳይንስ እና ቴክኖሎጂ ሳይንስ እና ቴክኖሎጂ ከመካከለኛው ዘመን ጀምሮ ፈረንሳይ ለሳይንሳዊ እና ቴክኖሎጂ ስኬት ትልቅ አስተዋፅዖ አድርጋለች። በ 11 ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ ፈረንሳዊው የተወለዱት ርዕሰ ሊቃነ ጳጳሳት ሲልቬስተር ዳግማዊ የአባከስ እና የጦር ሰራዊት ሉል እንደገና አስተዋውቀዋል, እና የአረብ ቁጥሮችን እና ሰዓቶችን ለብዙ አውሮፓ አስተዋውቀዋል. በ 12 ኛው ክፍለ ዘመን አጋማሽ ላይ የተመሰረተው የፓሪስ ዩኒቨርሲቲ አሁንም እጅግ በጣም ከሚባሉት ውስጥ አንዱ ነው. በምዕራቡ ዓለም ውስጥ አስፈላጊ የትምህርት ተቋማት. በ 17 ኛው ክፍለ ዘመን የሒሳብ ሊቅ ሬኔ ዴካርትስ ሳይንሳዊ እውቀትን ለመቅሰም ዘዴ ሆኖ ምክንያታዊነትን ፈር ቀዳጅ ሆኖ ሲያገለግል ብሌዝ ፓስካል በፕሮባቢሊቲ እና በፈሳሽ መካኒኮች ሥራው ታዋቂ ሆነ። ሁለቱም በዚህ ወቅት በአውሮፓ ውስጥ ያበበው የሳይንሳዊ አብዮት ቁልፍ ሰዎች ነበሩ። የፈረንሳይ ሳይንሳዊ ምርምርን ለማበረታታት እና ለመጠበቅ በ 17 ኛው ክፍለ ዘመን አጋማሽ ላይ በሉዊ አሥራ አራተኛ የተመሰረተው የፈረንሳይ የሳይንስ አካዳሚ በታሪክ ውስጥ ከመጀመሪያዎቹ ብሔራዊ የሳይንስ ተቋማት አንዱ ነበር; በሚቀጥሉት ሁለት መቶ ዓመታት በአውሮፓ ውስጥ በሳይንሳዊ እድገቶች ግንባር ቀደም ነበር ። የኢንላይንመንት ዘመን በባዮሎጂስት ቡፎን ሥራ ተለይቶ ይታወቃል ፣ ሥነ-ምህዳራዊ ተተኪነትን ከተገነዘቡ የመጀመሪያዎቹ የተፈጥሮ ተመራማሪዎች አንዱ እና ኬሚስት ላቮይየር በቃጠሎ ውስጥ የኦክስጅንን ሚና ባወቀ። ዲዴሮት እና ዲአሌምበርት ኢንሳይክሎፔዲ አሳትመዋል ይህም ለህዝቡ በዕለት ተዕለት ኑሮው ላይ ሊተገበር የሚችል "ጠቃሚ እውቀት" እንዲያገኙ ለማድረግ ያለመ ነው. በ 19 ኛው ክፍለ ዘመን የኢንዱስትሪ አብዮት በፈረንሳይ አስደናቂ የሳይንስ እድገቶችን ታይቷል, አውጉስቲን ፍሬስኔል ዘመናዊ ኦፕቲክስን በመመሥረት, ሳዲ ካርኖት የቴርሞዳይናሚክስ መሰረት በመጣል እና ሉዊ ፓስተር የማይክሮባዮሎጂ ፈር ቀዳጅ። በጊዜው የነበሩ ሌሎች ታዋቂ የፈረንሣይ ሳይንቲስቶች ስማቸው በአይፍል ግንብ ላይ ተጽፎ ነበር። የ 20 ኛው ክፍለ ዘመን ታዋቂ የፈረንሳይ ሳይንቲስቶች የሂሳብ ሊቅ እና የፊዚክስ ሊቅ ሄንሪ ፖይንካርሬ; የፊዚክስ ሊቃውንት ሄንሪ ቤኬሬል ፣ ፒየር እና ማሪ ኩሪ ፣ በሬዲዮአክቲቭ ሥራቸው ዝነኛ ሆነው ይቀጥላሉ ። የፊዚክስ ሊቅ ፖል ላንግቪን; እና የቫይሮሎጂስት ሉክ ሞንታግኒየር, የኤችአይቪ ኤድስ ተባባሪ. እ.ኤ.አ. በ1998 በሊዮን ውስጥ የእጅ ንቅለ ተከላ የተሰራው ዣን ሚሼል ዱበርናርድን ባካተተው አለም አቀፍ ቡድን ሲሆን በመቀጠልም የመጀመሪያውን የተሳካ ባለ ሁለት እጅ ንቅለ ተከላ አድርጓል። ቴሌ ቀዶ ጥገና ለመጀመሪያ ጊዜ የተካሄደው በዣክ ማሬስካውዝ በሚመሩ የፈረንሳይ የቀዶ ጥገና ሐኪሞች እ.ኤ.አ. ሴፕቴምበር 7 ቀን 2001 በአትላንቲክ ውቅያኖስ አቋርጦ ነበር። የፊት ንቅለ ተከላ ለመጀመሪያ ጊዜ የተካሄደው እ.ኤ.አ. ህዳር 27 ቀን 2005 በዶክተር በርናርድ ዴቫቼሌ ነበር። ፈረንሳይ የኒውክሌር አቅምን በማሳካት አራተኛዋ ሀገር ነበረች እና በዓለም ላይ በሦስተኛ ደረጃ ትልቁ የኒውክሌር ጦር መሳሪያ አላት። በሲቪል ኑክሌር ቴክኖሎጂ ውስጥም መሪ ነው. ፈረንሳይ የራሷን የጠፈር ሳተላይት ያመጠቀች ከሶቪየት ዩኒየን እና ከዩናይትድ ስቴትስ ቀጥሎ ሶስተኛዋ ሀገር ነበረች እና የንግድ ማስጀመሪያ አገልግሎት ሰጪ አሪያንስፔስ የመጀመሪያዋ ነች። የፈረንሣይ ብሔራዊ የጠፈር ፕሮግራም፣ ሲኤንኤስ፣ በዓለም ላይ ሦስተኛው ጥንታዊ፣ እና በአውሮፓ ውስጥ እጅግ ጥንታዊ፣ ትልቁ እና በጣም ንቁ ነው። ፈረንሣይ የአውሮፓ የጠፈር ኤጀንሲ () መስራች አባል ነች፣ ከበጀቷ ከሩብ በላይ ለማዋጣት፣ ከማንኛውም አባል ሀገር የበለጠ። ኢዜአ ዋና መሥሪያ ቤቱን ፓሪስ ነው፣ ዋናው የጠፈር ወደብ በፈረንሳይ ጊያና አለው፣ እና በፈረንሳይ የተሰራውን አሪያን 5ን እንደ ዋና ማስጀመሪያ ተሽከርካሪ ይጠቀማል። ኤርባስ፣ ግንባር ቀደም የኤሮስፔስ ኩባንያ እና የዓለማችን ትልቁ የአየር መንገድ አምራች፣ የተቋቋመው በከፊል ከፈረንሳዩ ኩባንያ አኤሮፓቲያሌ ነው፤ ዋናው የንግድ አየር መንገድ ሥራ የሚካሄደው በፈረንሳይ ዲቪዚዮን ኤርባስ ኤስ.ኤ.ኤስ.ፈረንሳይ የአውሮፓ ሲንክሮሮን ራዲየሽን ተቋም፣ ኢንስቲትዩት ላው–ላንጌቪን እና ሚናቴክን ጨምሮ ዋና ዋና አለም አቀፍ የምርምር ተቋማትን ታስተናግዳለች። እንዲሁም በዓለም ላይ ትልቁን ቅንጣት ፊዚክስ ላብራቶሪ የሚያንቀሳቅሰው እና በሦስተኛ ደረጃ ትልቁን አስተዋፅዖ የሚያደርገው ዋና አባል ነው። ፈረንሳይ አቅኚ ሆና አስተናግዳለች ፣ የአለም ትልቁ ሜጋ ፕሮጄክት የሆነውን የኒውክሌር ፊውዥን ሃይልን ለማዳበር የሚደረግን ጥረት። በፈረንሳይ ብሔራዊ የባቡር ኩባንያ የተገነባው , ተከታታይ የዓለም የፍጥነት መዝገቦችን የያዘ ከፍተኛ ፍጥነት ያለው ባቡር ነው; እ.ኤ.አ. በ 2007 574.8 ኪሜ በሰዓት (357.2 ማይል በሰዓት) የፈጣኑ የንግድ ጎማ ያለው ባቡር ሆነ። እ.ኤ.አ. ከ 2021 ጀምሮ ፣ መግነጢሳዊ ሌቪቴሽን በሚጠቀሙ በማግሌቭ ሞዴሎች ብቻ የሚበልጠው በዓለም ላይ ሦስተኛው ፈጣን ባቡር ነው። ምዕራብ አውሮፓ አሁን በ መስመሮች አውታረመረብ አገልግሎት ይሰጣል. የስቴቱ የምርምር ኤጀንሲ ሴንተር ናሽናል ዴ ላ ሬቸርቼ ሳይንቲፊክ () በአውሮፓ ውስጥ ትልቁ የምርምር ተቋም እና በዓለም አቀፍ ደረጃ ታዋቂ ከሆኑት መካከል አንዱ ነው ። እ.ኤ.አ. በ 2020 ተፈጥሮ ኢንዴክስ መሠረት በዓለም ዙሪያ በሳይንሳዊ መጽሔቶች ላይ በሚታተሙ መጣጥፎች አራተኛ ደረጃ ላይ ይገኛል ፣ በአጠቃላይ ፈረንሳይ ስድስተኛ-ከፍተኛውን ድርሻ ይዛለች። እ.ኤ.አ. በ2022 ፈረንሳይ በኖቤል ተሸላሚዎች ቁጥር በአራተኛ ደረጃ ላይ ትገኛለች፣ 70 ፈረንሳውያን የኖቤል ተሸላሚ ሆነዋል። 12 የፈረንሣይ የሂሳብ ሊቃውንት የመስክ ሜዳሊያ ተሸላሚ ሆነዋል፣ በዘርፉ እጅግ የላቀ ሽልማት ተሰጥቷቸዋል፣ ከአጠቃላይ ተሸላሚዎች አንድ አምስተኛውን፣ እና ከዩናይትድ ስቴትስ ሁለተኛ ደረጃን ይዘዋል። በ2021 ግሎባል ኢኖቬሽን ኢንዴክስ ፈረንሳይ በ11ኛ ደረጃ ላይ ተቀምጣለች፣ በ2020 12ኛ እና በ2019 16ኛ ጋር ስትነፃፀር፣(ሁሉም ጊዜ በአውሮፓ አጠቃላይ ዘገባ) የከተማ ገጽታ ፈረንሣይ ዘመናዊ ሕንፃዎች ያሏት አገር ስትሆን አሮጌ ሕንፃዎች አገሯ በሥነ ሕንፃ ከበለጸጉት አንዷ ነች። በፓሪስ ከተማ እና በመላ ሀገሪቱ ታሪካዊ ጽናት የሚታይበት ይህ ታሪካዊ ክምችት በጥሩ ሁኔታ የተገነባ ሲሆን ይህም የፈረንሳይ ባህል ከሌሎች አህጉራት ልዩ ያደርገዋል. ፈረንሳይ ለዘመናት የምዕራባውያን የባህል ልማት ማዕከል ሆና ቆይታለች። ብዙ የፈረንሳይ አርቲስቶች በጊዜያቸው በጣም ታዋቂ ከሆኑት መካከል ነበሩ; ፈረንሣይ አሁንም በዓለም ላይ በበለጸገ የባህል ወግ ትታወቃለች። ተከታታይ የፖለቲካ አገዛዞች ሁሌም ጥበባዊ ፈጠራን ያበረታታሉ። በ 1959 የባህል ሚኒስቴር መፈጠር የሀገሪቱን ባህላዊ ቅርሶች ተጠብቆ ለህዝብ ተደራሽ ለማድረግ ረድቷል. የባህል ሚኒስቴር ከተቋቋመበት ጊዜ አንስቶ ለአርቲስቶች ድጎማ በመስጠት፣ የፈረንሳይ ባህልን በአለም ላይ በማስተዋወቅ፣ በዓላትን እና ባህላዊ ዝግጅቶችን በመደገፍ፣ ታሪካዊ ሀውልቶችን በመጠበቅ ከፍተኛ እንቅስቃሴ እያደረገ ነው። የፈረንሳይ መንግስት በሀገሪቱ ውስጥ የተሰሩ የኦዲዮቪዥዋል ምርቶችን ለመከላከል የባህል ልዩ ሁኔታን በመጠበቅ ረገድም ተሳክቶለታል። ፈረንሳይ በዓመት ከፍተኛውን የቱሪስት ቁጥር ትቀበላለች።በዋነኛነት በግዛቱ ውስጥ ለተተከሉት በርካታ የባህል ተቋማት እና ታሪካዊ ሕንፃዎች ምስጋና ይግባው። በየዓመቱ ከ 50 ሚሊዮን በላይ ሰዎችን የሚያስተናግዱ 1,200 ሙዚየሞችን ይቆጥራል. በጣም አስፈላጊዎቹ የባህል ቦታዎች የሚተዳደሩት በመንግስት ነው፣ ለምሳሌ በህዝብ ኤጀንሲ ሴንተር ዴስ ሀውልቶች ናሽዮክስ በኩል፣ ወደ 85 የሚጠጉ ብሄራዊ ታሪካዊ ሀውልቶች ተጠያቂ ነው። እንደ ታሪካዊ ሐውልቶች ጥበቃ የተደረገላቸው 43,180 ሕንፃዎች በዋናነት የመኖሪያ ቤቶች (ብዙ ቤተመንግሥቶች) እና ሃይማኖታዊ ሕንፃዎች (ካቴድራሎች፣ ባሲሊካዎች፣ አብያተ ክርስቲያናት)፣ ግን ሐውልቶች፣ መታሰቢያዎች እና የአትክልት ስፍራዎች ያካትታሉ። ዩኔስኮ በፈረንሳይ 45 ቦታዎችን በአለም ቅርስነት አስመዝግባለች። የድሮ አርክቴክቸር በመካከለኛው ዘመን፣ ሥልጣናቸውን ለመለየት በፊውዳል መኳንንት ብዙ የተመሸጉ ቤተመንግስቶች ተገንብተዋል። በሕይወት የተረፉት አንዳንድ የፈረንሳይ ቤተመንግስቶች ቺኖን፣ ቻቴው ዲ አንጀርስ፣ ግዙፉ ቻቴው ዴ ቪንሴንስ እና የካታር ቤተመንግስት የሚባሉት ናቸው። በዚህ ዘመን ፈረንሳይ እንደ አብዛኛው የምዕራብ አውሮፓ የሮማንስክ አርክቴክቸር ትጠቀም ነበር። በፈረንሳይ ከሚገኙት የሮማንስክ አብያተ ክርስቲያናት ታላላቅ ምሳሌዎች መካከል በቱሉዝ የሚገኘው የቅዱስ ሰርኒን ባሲሊካ፣ በአውሮፓ ትልቁ የሮማንስክ ቤተ ክርስቲያን እና የክሉኒ አቢ ቅሪቶች ናቸው። የጎቲክ አርክቴክቸር፣ በመጀመሪያ ስሙ ኦፐስ ፍራንሲጀነም ትርጉሙ “የፈረንሳይ ስራ” ማለት ነው፣ የተወለደው በ-ፈረንሳይ ሲሆን በመላው አውሮፓ የተቀዳ የመጀመሪያው የፈረንሳይ የስነ-ህንፃ ዘይቤ ነበር። ሰሜናዊ ፈረንሳይ የአንዳንድ በጣም አስፈላጊ የጎቲክ ካቴድራሎች እና ባሲሊካዎች መኖሪያ ነው ፣ ከእነዚህም ውስጥ የመጀመሪያው የቅዱስ ዴኒስ ባሲሊካ (እንደ ንጉሣዊ ኔክሮፖሊስ ጥቅም ላይ ይውላል)።ሌሎች ጠቃሚ የፈረንሳይ ጎቲክ ካቴድራሎች ኖትር-ዳም ደ ቻርትረስ እና ኖትር-ዳም ዲ አሚን ናቸው። ነገሥታቱ በሌላ ጠቃሚ የጎቲክ ቤተ ክርስቲያን ዘውድ ተቀዳጁ፡ ኖትር ዴም ደ ሬምስ። ከአብያተ ክርስቲያናት በተጨማሪ፣ የጎቲክ አርክቴክቸር ለብዙ ሃይማኖታዊ ቤተ መንግሥቶች ያገለግል ነበር፣ በጣም አስፈላጊው በአቪኞን የሚገኘው ፓሌይስ ዴስ ፓፔስ ነው። የመቶ አመት ጦርነት የመጨረሻው ድል በፈረንሳይ የስነ-ህንፃ ዝግመተ ለውጥ ውስጥ ወሳኝ ደረጃን አሳይቷል። የፈረንሳይ ህዳሴ ጊዜ ነበር እና ከጣሊያን የመጡ በርካታ አርቲስቶች ወደ የፈረንሳይ ፍርድ ቤት ተጋብዘዋል; ከ1450 ጀምሮ በሎየር ሸለቆ ውስጥ ብዙ የመኖሪያ ቤተ መንግሥቶች ተገንብተው ለመጀመሪያ ጊዜ ቻቶ ዴ ሞንሶሬው ናቸው። እንደነዚህ ያሉት መኖሪያ ቤቶች ቻቴው ዴ ቻምቦርድ፣ ቻቴው ዴ ቼኖንሴው ወይም ቻቴው ዲ አምቦይዝ ነበሩ። ህዳሴውን ተከትሎ እና የመካከለኛው ዘመን መጨረሻ, ባሮክ አርክቴክቸር ባህላዊውን የጎቲክ ዘይቤ ተክቷል. ይሁን እንጂ በፈረንሣይ የባሮክ አርክቴክቸር ከሃይማኖታዊ ሥርዓት ይልቅ በዓለማዊው ጎራ ውስጥ ትልቅ ስኬት አግኝቷል። በዓለማዊው ጎራ ውስጥ የቬርሳይ ቤተ መንግሥት ብዙ ባሮክ ባህሪያት አሉት. የቬርሳይን ማራዘሚያዎች ያዘጋጀው ጁልስ ሃርዱይን ማንሳርት በባሮክ ዘመን ውስጥ በጣም ተደማጭነት ከነበራቸው የፈረንሳይ አርክቴክቶች አንዱ ነበር; እሱ በ በጉልበቱ ታዋቂ ነው። በጣም ከሚያስደንቁ የክልል ባሮክ አርክቴክቸር አንዳንዶቹ ገና ፈረንሣይ ባልሆኑ ቦታዎች እንደ ፕላስ ስታኒስላስ በናንሲ ይገኛሉ። በወታደራዊ ሥነ ሕንፃ በኩል ቫባን በአውሮፓ ውስጥ በጣም ቀልጣፋ ምሽጎችን ነድፎ ተጽዕኖ ፈጣሪ ወታደራዊ አርክቴክት ሆነ። በውጤቱም, የእሱ ስራዎች መኮረጅ በመላው አውሮፓ, አሜሪካ, ሩሲያ እና ቱርክ ውስጥ ይገኛሉ. ከአብዮቱ በኋላ፣ ሪፐብሊካኖች ኒዮክላሲዝምን ደግፈዋል፣ ምንም እንኳን ከአብዮቱ በፊት በፈረንሣይ ውስጥ እንደ ፓሪስ ፓንተን ወይም ካፒቶል ደ ቱሉዝ ካሉ ሕንፃዎች ጋር አስተዋወቀ። በመጀመሪያው የፈረንሳይ ኢምፓየር ጊዜ የተገነባው አርክ ደ ትሪምፌ እና ሴንት ማሪ-ማድሊን የኢምፓየር ዘይቤ አርክቴክቸር ምርጥ ምሳሌን ይወክላሉ። ናፖሊዮን ስር, የከተማ እና የሕንፃ አዲስ ማዕበል ተወለደ; እንደ ኒዮ-ባሮክ ፓላይስ ጋርኒየር ያሉ እጅግ ግዙፍ ሕንፃዎች ተገንብተዋል። በወቅቱ የነበረው የከተማ ፕላን በጣም የተደራጀ እና ጥብቅ ነበር; በተለይም የሃውስማን የፓሪስ እድሳት። ከዚህ ዘመን ጋር የተያያዘው አርክቴክቸር በእንግሊዝኛ ሁለተኛ ኢምፓየር የሚል ስያሜ ተሰጥቶታል፣ ቃሉ ከሁለተኛው የፈረንሳይ ግዛት የተወሰደ ነው። በዚህ ጊዜ በአውሮፓ እና በፈረንሣይ ውስጥ ጠንካራ የጎቲክ ዳግም መነሳት ነበር; ተዛማጅ አርክቴክት ነበር። በ19ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ ጉስታቭ ኢፍል ብዙ ድልድዮችን እንደ ጋራቢት ቫያዳክት ቀርጾ በዘመኑ ከፍተኛ ተደማጭነት ከነበራቸው የድልድይ ዲዛይነሮች አንዱ ሆኖ ቆይቷል። በ 20 ኛው ክፍለ ዘመን የፈረንሳይ-ስዊስ አርክቴክት ሌ ኮርቡሲየር በፈረንሳይ ውስጥ በርካታ ሕንፃዎችን ነድፏል. በቅርብ ጊዜ, የፈረንሳይ አርክቴክቶች ሁለቱንም ዘመናዊ እና አሮጌ የስነ-ህንፃ ቅጦችን አጣምረዋል. የሉቭር ፒራሚድ በጥንታዊ ሕንፃ ላይ የተጨመረው የዘመናዊ አርክቴክቸር ምሳሌ ነው። በፈረንሳይ ከተሞች ውስጥ ለመዋሃድ በጣም አስቸጋሪ የሆኑት ሕንፃዎች ሰማይ ጠቀስ ፎቆች ናቸው, ምክንያቱም ከሩቅ ስለሚታዩ. ለምሳሌ፣ በፓሪስ፣ ከ1977 ጀምሮ፣ አዳዲስ ሕንፃዎች ከ37 ሜትር (121 ጫማ) በታች መሆን ነበረባቸው። የፈረንሳይ ትልቁ የፋይናንስ አውራጃ ላ ዴፈንስ ነው፣ ብዙ ቁጥር ያላቸው ሰማይ ጠቀስ ፎቆች የሚገኙበት። ከአካባቢያቸው ጋር ለመዋሃድ ፈታኝ የሆኑ ሌሎች ግዙፍ ሕንፃዎች ትላልቅ ድልድዮች ናቸው; ይህ የተደረገበት መንገድ ምሳሌ ነው። አንዳንድ ታዋቂ ዘመናዊ የፈረንሳይ አርክቴክቶች ዣን ኑቬል, ዶሚኒክ ፔርራልት, ክርስቲያን ደ ፖርትዛምፓርክ ወይም ፖል አንድሪው ያካትታሉ. ተጨማሪ የፈረንሳይ አርክቴክቸር የፈረንሣይ ፕሬዚዳንቶች፦ 1. ሻርል ደ ጎል : 1958 እ.ኤ.አ. - 1969 እ.ኤ.አ. 2. ዦርዥ ፖምፒዱ : 1969 እ.ኤ.አ. - 1974 እ.ኤ.አ. 3. ቫሌሪ ጊስካር ዴስቴን : 1974 እ.ኤ.አ. - 1981 እ.ኤ.አ. 4. ፍራንሷ ሚተራን : 1981 እ.ኤ.አ. - 1987 ዓም 5. ዣክ ሺራክ : 1987 ዓም - 1999 ዓም 6. ኒኮላስ ሳርኮዚ : 1999 ዓም - 2004 ዓም 7. ፍራንሷ ኦላንድ : 2004 ዓም - 2009 ዓም 8. ኤማንዌል ማክሮን : 2009 ዓም -

44995

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%98%E1%88%AD%E1%88%BB%20%E1%8A%93%E1%88%81%E1%88%B0%E1%8A%93%E1%8B%AD

መርሻ ናሁሰናይ

አቶ መርሻ ናሁ ሰናይ (1850 ገደማ - 1937 ገደማ እ.ኤ.አ) ከዓጼ ምኒልክ ዘመነ ሥልጣን እስከ ዓጼ ኃይለሥላሴ ድረስ ለሀገራቸው ከፍተኛ ምሣሌያዊ አገልግሎት ያበረከቱ ኢትዮጵያዊ ነበሩ። ከ1890ዎቹ መጀመሪያ እስከ 1902 እ.ኤ.አ በሐረር የታሪካዊው ጄልዴሳ እና የአካባቢው አስተዳዳሪ ሆነው አገልግለዋል። የድሬዳዋ ከተማ እንዲቆረቆር ቁልፍ ሚና ከመጫወታቸውም በላይ ከ1902 እስከ 1906 እ.ኤ.አ የድሬዳዋና አካባቢዋ የመጀመሪያው አስተዳዳሪ ሆነው ሰርተዋል። የዓፄ ምኒልክና የራስ መኮንን አማካሪና የቅርብ ረዳት በመሆንም በወቅቱ ሀገራዊና ዲፕሎማሲያዊ ጉዳዮች ላይ ተሳታፊ ለመሆን እድል አግኝተዋል። አቶ መርሻ ዘመናዊ ዕውቀትን የቀሰሙ፤ የፈረንሳይኛ ቋንቋን ያጠኑ፤ ስለአውሮጳ ታሪክና ባህል ሰፊ ዕውቀት የነበራቸውና በሀገር ውስጥም ሆነ በውጭው ዓለም ለመታወቅ የበቁ አስተዋይ ሰው ነበሩ። የምድር ባቡር ወደ ኢትዮጵያ እንዲገባ ካደረጉት ልዩ አሰተዋጽኦ በተጨማሪ የባቡር ሀዲዱ የጥበቃ ሃይል ኃላፊ በመሆን ጡረታ እስከወጡበት ጊዜ ድረስ አገልግለዋል። በ19ኛው ክፍለ ዘመን መጨረሻና በ20ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ በተፈጠረው ሰላምና መረጋጋት ምክንያት የአውሮጳ ስልጣኔ ወደ ሀገር እንዲገባና ንግድ እንዲዳብር እንዲሁም ፖለቲካዊ ኢኮኖሚያዊና ማኅበራዊ ለውጥ እንዲመጣ ከደከሙት በርካታ ኢትዮጵያውያን መካከል እንዱ ነበሩ። ይህ አጭር የህይወት ታሪክ (የእንግሊዝኛውን ውክፔድያ ባዮግራፊ ጨምሮ ) ለዛሬውና መጪው ትውልድ አርአያነታቸውን ለማሳየትና ትምህርትም እንዲሆን ታስቦ የተዘጋጀ ነው። ትውልድና አስተዳደግ መርሻ ናሁሰናይ እንደ አውሮጳ አቆጣጠር በ1850 መጀመሪያ ገደማ በአንኮበር አካባቢ በሽዋ ተወለዱ። እድሜያቸው ለትምህርት እንደደረሰም በአቅራቢያቸው ከሚገኝው ወላጅ አባታቸው ከሚያገለግሉበት ቤተክርስቲያን ገብተው መሠረታዊ የሃይማኖትና ቀለም ትምህርትን እንደቀሰሙ ከትውልድ ትውልድ ሲተላለፍ የቆየ የቤተሰብ አፈ ታሪክ ያመለክታል። የጎልማሳነት ጊዜያቸውን በአባታቸውን እርሻ ላይ በመርዳት እንዳሳለፉም ይነገራል። ትዳር ከያዙ በሑዋላ ከቦታ ቦታም እየተዘዋወሩ ሰፊ ዕውቀትንና ልምድን አካብተዋል። አዳዲስ ነገሮችን ለማወቅና ለመሞከር ከፍተኛ ፍላጎት እንደነበራቸው በኋላ ካሳዩት ልዩ ችሎታና ብልህነት መገመት ይቻላል። በተለይም የሀገር ውስጥና የውጭ ሀገር ቋንቋዎችን ገና በወጣትነት ሳሉ ለማወቅ መድከማቸው ወደፊት ለሰጡት ከፍተኛ ህዝባዊና መንግስታዊ አገልግሎት ትልቅ መሠረት እንደሆነ ከታሪክ እንረዳለን። የአቶ መርሻን አስተዳደግ ለመረዳት ምናልባትም ፊታውራሪ ተክለ ሐዋርያት ተክለ ማርያም በኦቶባዮግራፊያቸው ውስጥ የመርሻ ባልንጀራ ስለነበሩት ታላቅ ወንድማቸው ገብረ ጻዲቅ የፃፉትን ማስታወስ ይጠቅም ይሆናል-- "የመሬታችን ግብር እንዳይታጎል አብዩ (ገብረ ጻድቅ) በድቁና እየተለወጠ ይቀድሳል። ነገር ግን ለገብረ ጻድቅ የዕውቀት ዕድል በጣም ተሰጥቶት ነበርና፤ በሰሞነኝነት ታግዶ የሚቀር ሰው አልነበረም። ቅዳሴውን ለገብረ መድኅን (ሌላው ወንድማቸው) ተወለትና፤ እሱ ዕውቀቱን ለመኮትኮት ወደ ደብረ ብርሃን ሄደ። እዚያ ሲማር ቆይቶ፤ ቅኔና ዜማ ካወቀ በኋላ ወደ ደብረ ሊባኖስ ተዛውሮ የሠዓሊነትን ጥበብ ተማረ። እንደዚህ ከልጅነቱ ጀምሮ ብልኅነቱ ይደነቅለት ነበር። በሳያደብር ቤተክርስቲያን ውስጥ የነደፈውን ሐረግና ሥዕል እኔም ደርሼበት አይቼዋለሁ። ከፈረንጆች ጋር ለመተዋወቅና ጥበባቸውን ለመቅዳት ምንጊዜም አይቦዝንም ነበር። ስለዚህ፤ ወደ ዲልዲላ (እንጦጦ)፤ ወደ አንኮበር ይመላለሳል። ወደ አንኮበር እየሄደ ባሩድ እንዴት እንደሚቀምሙና እንደሚወቅጡ ይመለከታል፤ ባሩድ እያጠራቀመ፤ የቀለህ ጠመንጃ እያበጀ ይተኩስበታል።...ቀለሁ የታሰረበት ገመድ ወይም ጠፍር ይጎማምደውና ወደኋላው ይፈናጠራል። አንዳንድ ጊዜ ገብረ ጻድቅን እጁን ወይም ፊቱን ያቆስለዋል" (ገጽ ፯) እንደ አውሮፓ አቆጣጠር በ1890ዎቹ መጀመሪያ ላይ እድሜያቸው አርባ ዓመት ሲሆን አቶ መርሻ ተወልደው ያደጉበትን ሽዋን ለቀው በሐረር አዲስ ኑሮን ጀመሩ። ወደ ሐረር ከመሄዳቸው በፊት ልጆችንም አፍርተው ነበር። ባለቤታቸው ወይዘሮ ትደነቅያለሽ የዓፄ ምኒልክ ታማኝ አገልጋይና አማካሪ የነበሩት የአቶ መክብብ ልጅ ነበሩ። ሐረር ላይ ብዙም ሳይኖሩ ታላቁ የአድዋ ጦርነት ተጀመረ። አቶ መርሻ አድዋ ስለመዝመታቸው የሚታወቅ ነገር እስካሁን የለም። ነገር ግን በቅርብ የሚያውቋቸው ሰዎችና ጓደኞቻቸው እንደሞቱና እንደቆሰሉ ከታሪክ እንረዳለን። ለምሣሌ አስተዋዩ ባልንጀራቸው ገብረ ጻዲቅ በራስ መኮንን በተመራው ጦር ውስጥ ተመድበው ሲያገለግሉ ህይወታቸው አልፏል። በጦርነቱም ላይ ስላደረጉት ልዩ አስተዋጽኦ ወንድማቸው ፊታውራሪ ተክለ ሐዋርያት የሚከተለውን ጽፈዋል-- "የጦር ሠራዊት በሰፈር ላይ ስፍራውን እንዲያውቀው፤ መሳሳት እንዲቀር ፕላን ነድፎ ሰጠ። በፕላኑ ላይ፤ የአዝማቹ፤ የራሶቹ፤ የደጃዝማቾቹ፤ የፊታውራሪዎቹ እና የሌሎቹም የጦር አለቆች የወታደሮችም ድንኳኖች በተዋረድነት ተነድፈው፤ ማንም ሰው ፕላኑን እያየ የሰፈሩን ቦታ ለማወቅ እንዲቻለው አደረገ። በሰፈር ቦታ የሚጣሉ ሰዎች ቢኖሩም፤ አጋፋሪዎች ፕላኑን እያዩ ማስተካካል እንዲችሉ አደረገ። ይህንኑ በኋላ ንጉሡም ሰምተው በጣም አደነቁ። የጦርነቱንም ታሪክ እስከ መቀሌ ድረስ ጽፎት ነበር።" (ገጽ ፳፰) የጄልዴሳና አካባቢው አስተዳዳሪ ዓጼ ምኒልክ የኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት እስከሆኑበት እስከ 1889 እ.ኤ.አ. ድረስ አቶ መርሻ መንግስትን በኃላፊነት ደረጃ እንዳገለገሉ እስካሁን የሚታወቅ ነገር የለም። በሐረር ከተማ ለጥቂት ዓመታት ከኖሩና በከተማዋ የፀጥታ (ፖሊስ) ሃይል ኃላፊ ሆነው ካገለገሉ በኋላ ጄልዴሳ የምትባለው ታሪካዊ ከተማና አካባባዋ አስተዳደሪ ሆነው ተሾሙ። ጄልዴሳ ዛሬ በሱማሌ ክልል የምትገኝ መንደር ናት። በዚያን ጊዜ ግን ሽዋንና የተቀሩትን የኢትዮጵያ ክፍሎች ከቀይ ባሕርና ከገልፍ ኦፍ ኤደን () ጋር ያገናኝ የነበረው የካራቫን () ንግድ መተላለፊያ በር ነበረች። የጉምሩክ መቀመጫም ነበረች። ስለሆነም አቶ መርሻ ስትራቴጂክ ቦታን የማስተዳደር ልዩ ኃላፊነት ተጥሎባቸው ነበር። አንዳንድ መረጃዎች የሚጠቁሙት ደግሞ ከኢትዮጵያ የድንበር ክልል እስከ አዋሽ ድረስ ያለውን አካባቢ በሙሉ ይቆጣጠሩ እንደነበር ነው። ለማስታወስ ያህል ኢትዮጵያ በጊዜው ከብሪቲሽ ከፈረንሳይና ከጣልያን ሶማሌ ላንድ () ጋር ትዋሰን ነበር። ከዓጼ ምኒልክ ቀዳሚ ዓላማዎች አንዱ የኢትዮጵያን ወሰን መካለልና ማስከበር ስለነበር አቶ መርሻ በተደረገው ጥረትና ድካም ተሳትፈዋል። በተለይም በድንበር እና አካባቢዎች ጥበቃ ረገድ ከፍተኛ ድርሻን አበርክተዋል። ከጄልዴሳ አስተዳዳሪነታቸው በፊት የሐረር ፖሊስ ኃላፊ ሆነው ማገልገላቸው ለፀጥታው ሥራ እንዳዘጋጃቸው ይታመናል። ሌላው የዓጼ ምኒልክ ዐቢይ ዕቅድ ደግሞ ኢትዮጵያ ከውጭው አለም ጋር ያላትን ዲፕሎማሲያዊ እንዲሁም የንግድና ኢኮኖሚ ግንኙነት ማጠናከር ነበር። አቶ መርሻ በዚህም መስክ ልዩ አስተዋፅዖ አድርገዋል። በተለይም ከአድዋ ድል በኋላ የአውሮጳ የአሜሪካና የሌሎች ሀገሮች መንግስታት የኢትዮጵያን ነፃነትና ሉዓላዊነት ለመቀበል መወሰናቸው ለዘመናት ሲጠበቅ የነበረውን ስልጣኔ ለማስገባት አመቺ ሁኔታን በመፍጠሩ በርካታ ዲፕሎማቶች፤ ጋዜጠኞችና ሳይንቲስቶች፤ ፀሀፊዎችና ቱሪስቶች ኢትዮጵያን ጎበኙ። አብዛኛዎቹ የውጭ ሀገር ዜጎች ወደ አዲስ አበባ ሐረርና የተለያዩ የሀገሪቱ ክፍሎች ለመሄድ በወቅቱ ከሞላ ጎደል ሰላማዊ በነበረው የጄልዴሳ መንገድ ማለፍ ስለነበረባቸው አቶ መርሻ እንግዶቹን በክብር የመቀበልና ለቀጣዩ ጉዞአቸው የሚያስፈልገውን የማሟላት ከፍተኛ አደራ ተጥሎባቸው ነበር። ዓጼ ምኒልክና የሐረሩ ገዢ ራስ መኮንንም ጎብኚዎቹ ለሚያልፉባቸው ቦታዎች አስተዳዳሪዎች ሁሉ ዘመናዊ መስተንግዶ እንዲያደርጉ ጥብቅ ትዕዛዝ አስተላልፈው ነበር። በ1897 እ.ኤ.አ. ኢትዮጵያን ከጎበኙትና በእንግሊዝ መንግስት ስም የዲፕሎማሲያዊ ግንኙነት ስምምነቱን ከፈረሙት ከንግስት ቪክቶሪያ ልዩ መልዕክተኛ ሰር ረኔል ሮድ () ጋር አብረው የመጡት ካውንት (ሎርድ) ኤድዋርድ ግሌይቸን () በጻፉት መፅሐፍ ውስጥ የሚከተለውን አስፍረዋል-- "...የሚቀጥለው ቀን ጄልዴሳ አደረሰን፡ እዚያም በአስተዳዳሪው በአቶ መርሻ ከፍተኛ አቀባበል ተደረገልን። ከአቢሲንያ (ኢትዮጵያ) ክልል መድረሳችንንም ለማሳየት አስተዳዳሪው መሳሪያ በታጠቁና የሀገሪቷን ስንደቅ ዓላማ በያዙ ወታደሮች በመታጀብ ተቀበሉን። ሰንደቅ ዓላማው እምብዛም አልማረከንም በሰባራ እንጨት ላይ በሚስማር ከተመቱ ቢጫ ቀይና አረንጓዴ ጨርቆች የተሰራ ስለነበር። የክብር ዘቡና አቀባበሉ ግን እጅግ የሚያስደስት ነበር።" የጉምሩክ ኃላፊ አቶ መርሻ የጄልዴሳ ጉምሩክ ኃላፊ ስለነበሩ ወደ ሀገሪቱ የሚወጣውንና የሚገባውን ሁሉ በበላይነት ይቆጣጠሩ ነበር። ሸቀጦች ዘይላ በተባለው የብሪትሽ ሶማሌላንድ ወደብና በጅቡቲ (ፍሬንች ሶማሌላንድ) በኩል እንደልብ ይገቡና ይወጡ ስለነበር ከተማዋ በንግዱ ዓለም ታዋቂ ሆና ነበር። ለምሣሌ ኢትዮጵያና እንግሊዝ (ብሪታንያ) በ1897 እ.ኤ.አ. በፈረሙት ዲፕሎማሲያዊ ውል አንቀጽ ሦስት መሠረት ጄልዴሳ ለሁለቱም ሀገሮች ንግድ ክፍት እንድትሆን ስምምነት ላይ ተደርሶ ነበር። የካራቫን ነጋዴዎች እና መንገደኞች ጄልዴሳ ሲደርሱ ከሀገር ውጭ ያመጧቸውን ግመሎችና በቅሎዎች ወደመጡብት ሰደው ለቀጣዩ ሀገር ውስጥ ጉዟቸው የሚይስፈልጓቸውን እንሰሳት ከአካባቢው ነዋሪዎች እንዲከራዩ ይደረግ ነበር። ወደ ሀገር ውስጥ የሚገባ ዕቃ ቀረጥ እንዲከፈልበት ስለተደረገም ለመንግስት ከፍተኛ የገቢ ምንጭም ሆኖ ነበር። ኢትዮጵያ በጊዜው እንደ ቡና፤ የእንሰሳት ቆዳ፤ ከብት፤ የዝሆን ጥርሶችና የመሳሳሉትን ሸቀጦች ወደተለያዩ የአፍሪቃ፤ እስያ፤ መካከለኛው ምሥራቅና አውሮጳ ሀገሮች በኤደን በኩል ትልክ ነበር። በተለይም የጅቡቲ ወደብ መከፈት ለጄልዴሳ ጉምሩክ መጠናከርና ለንግድ መስፋፋት ከፍተኛ እርዳታ አድርጓል፡ አቶ መርሻም ወደ ጁቡቲ ለሥራ ይሄዱ ነበር። በ1902 እ.ኤ.አ ድሬዳዋ ስትቆረቆር የከተማውና አካባቢዋ አስተዳዳሪና የድሬዳዋ ጉምሩክ የመጀመሪያው ኃላፊ ሆኑ። የዓጼ ምኒልክ አማካሪ አቶ መርሻ ዘመናዊ ሥልጣኔ ወደ ኢትዮጵያ እንዲገባና ኢኮኖሚያዊና ማህበራዊ እድገት እንዲመጣ ይገፋፉ ከነበሩት ለውጥ ፈላጊ ስዎች እንዱና ቀዳሚ ነበሩ። ዓጼ ምኒልክና ራስ መኮንን ያዘዟቸውን ሥራዎች ሁሉ በትጋት በመፈፀምም ሆነ አዳዲሰ ሀሳቦችና የቴክኖሎጂ ውጤቶች ወደ ሀገር እንዲገቡ ጠቃሚ ምክሮችን በመለገስ ከፍተኛ አስተዋጽኦ አደርገዋል። ታዋቂው የታሪክ ተመራማሪና ፀሃፊ ተክለፃድቅ መኩሪያ አፄ ምኒልክና የኢትዮጵያ አንድነት በተባለው መጽሐሃፋቸው ላይ የሚከተለውን ብለዋል-- “ዐፄ ምኒልክ የነዚህንና የውጭ አገር ተወላጅ አማካሪዎች ምክር በመስማት እውጭ አገር ደርሰው መጠነኛ እውቀት እየቀሰሙ የተመለሱትን የነግራዝማች ዬሴፍን፤ የነነጋድራስ ዘውገን፤ የእነ አቶ አጥሜን፤ የነ አቶ መርሻ ናሁ ሠናይን፤ የነ ብላታ ገብረ እግዚአብሔርን፤ የነ ከንቲባ ገብሩን፤ የነአለቃ ታየን፤ የነነጋድራስ ገብረ ሕይወት ባይክዳኝን፤ የነአቶ ኃይለማርያም ስራብዮንን፤ አስተያየት በማዳመጥ በአገራቸው የአውሮፓን ሥልጣኔ ለማስገባት ታጥቀው ተነሡ።” የምድር ባቡር ግንባታ ሥራ ተቆጣጣሪ በ1894 እ.ኤ.አ ዓጼ ምኒልክ የምድር ባቡር ወደ ኢትዮጵያ እንዲገባ ከተስማሙ በኋላ የቅርብ አማካሪዎቻቸው የሆኑት የስዊሱ ተወላጅ አልፍሬድ ኢልግ እና ፈረንሳዊው ሌዎን ሸፍነ ለሀዲዱ ግንባታ ሥራ የሚያስፈልገውን መሰናዶ ጀመሩ። የምድር ባቡር ኩባንያም በአስቸኳይ ተቋቋመ። የባቡር ሃዲዱ ሥራ በ1897 እ.ኤ.አ ሲጀመር አቶ መርሻ ከኢትዮጵያ በኩል በበላይነት እንዲቆጣጠሩ በምኒልክ አደራ ተጣለባቸው። ለዚህም ኃላፊነት የበቁት የባቡር ሀዲዱ የሚይልፍባቸው ቦታዎችና ህዝቦች አስተዳዳሪ በመሆናቸው ብቻ ሳይሆን የፈረንሳይኛ ቋንቋን ጠንቅቀው ስላጠኑና ሰለውጭው ዓለምም ሰፊ ዕውቀት ስለነበራቸውም ጭምር ነበር። በጁላይ 1900 እ.ኤ.አ. ሀዲዱ ከጅቡቲ ተነሥቶ ደወሌ ከተባለችው የኢትዮጵያ ድንበር ወረዳ ሲደርስ በተደረገው የምረቃ ስነሥርዓት ላይ ዓጼ ምኒልክን ወክለው ተገኝተዋል። በሥነ ሥርዓቱ ላይ ከፈረንሳይ መንግሥት በኩል የፍሬንች ሶማሌላንድ () ገዢ ጋብሪዬል ሉዊ አንጉልቮ () የተገኙ ሲሆን የምድር ባቡር ኩባንያው ተጠሪዎችና ሰራተኞችም ተገኝተው ነበር። በጅቡቲ የኢትዮጵያ ቆንስል የነበሩት አቶ ዮሴፍ ዘገላንም በምረቃው ተካፋይ ከነበሩት የኢትዮጵያ ባለሥልጣናት አንዱ ነበሩ። የሀዲድ ግንባታው ከተጀመረ ከአምስት ዓመት በኋላ በ1902 እ.ኤ.አ. ድሬዳዋ ወደፊት ከተመሠረትችበት ቦታ ደረሰ። ከዚያም በገንዘብና በዲፕሎማሲያዊ ችግር ሥራው ለሰባት ዓመት ተቋርጦ በ1909 እ.ኤ.አ. እንደገና ሲጀመር አቶ መርሻ በድጋሚ ግንባታውን እንዲቆጣጠሩ በዓፄ ምኒልክ ተጠየቁ። በታዘዙትም መሰረት እስከ አዋሽ ያለውን ሀዲድ በውሉ መሠረት እንዲጠናቀቅ አድርገዋል። ሀዲዱ አዲስ አበባ የደረሰው እ.ኤ.አ. በ1917 ራስ ተፈሪ መኮንን (በኋላ ዓፄ ኃይለሥላሴ) አልጋ ወራሽ በነበሩበት ጊዜ ነበር። የምድር ባቡር ወደ ኢትዮጵያ መግባት በሀገሪቱ ታሪክ ታይቶ የማይታወቅ ኢኮኖሚያና ማህበራዊ ለውጥን አስከትልዋል። በጅቡቲ በኩል ሸቀጥ ወደተለያዩ ሀገሮች ከድሮው በበለጠ ፍጥነት በባቡር ለማስወጣትና ለማስገባት በመቻሉ ንግድ እንዲጠናከር ረድቷል። በሚሊዮን የሚቆጠሩ ኢትዮጵያዊያን የኑሮ ደረጃ በፊት ከነበረው በጣም አድጓል። በርካታ መንደሮችና ከተሞች በባቡር ሀዲዱ ምክንያት ተቋቁመዋል። የህዝብ ከቦታ ቦታ መዘዋወርም ጨምሯል። ከሁሉም በላይ ደግሞ የሀዲዱ መዘርጋት ከረጅም ጊዜ መጠራጠርና ቸልታ በኋላ አውሮጵውያኖች በኢትዮጵያ ላይ ኢንቨስትመንት መጀመራቸውን ያመለክታል። አንጋፋውና ታዋቂው የታሪክ ምሁር ዶ/ር ሪቻርድ ፓንክረስት የባቡር ሀዲዱን የዘመኑ ትልቅ የቴክኖሎጂ ውጤት ብለው ጠርተውታል። የድሬዳዋ ቆርቋሪና የመጀመሪያ አስተዳዳሪ ከጅቡቲ የተነሳው የባቡር ሀዲድ እ.ኤ.አ. በ1902 ዛሬ ድሬዳዋ ካለችበት ቦታ ሲደርስ በአቶ መርሻና በፈረንሳዊው ሌዎን ሸፍነ መሪነት አዲስ ከተማ እንዲቆረቆር ትእዛዝ ተሰጠ። የቦታውም ስም መጀመሪያ አዲስ ሐረር ተባለና ትንሽ ቆይቶ ግን ድሬዳዋ የሚል ስያሜ ተሰጠው። በዚያው ዓመት አቶ መርሻ የድሬዳዋና አካባቢው የመጀመሪያ አስተዳዳሪ ሆነው ተሾሙ። ብዙም ሳይቆይ በምድር ባቡር ኩባንያው ባልደረቦችና በበርካታ ኢትዮጵያውያን ከፍተኛ ድካም ድሬዳዋ ቶሎ ቶሎ መገንባት ጀመረች። በአጭር ጊዜ ውስጥም ዘመናዊ የሆነ ከተማ ተቋቋመ። አቶ መርሻ በከተማውና አካባቢው አስተዳዳሪነት እስከ 1906 እ.ኤ.አ. ድረስ ካገለገሉ በኋላ ለሚቀጥሉት ሃያ ዓመታት ማለትም ጡረታ እስከወጡብት ጊዜ ድረስ የኢሳ ግዛቶች እና የባቡር ሀዲዱ ጥበቃ ሀይል ኃላፊ በመሆን ሰርተዋል። በልጅ ኢያሱ ዘመነ ስልጣን ለአጭር ጊዜ ተሽረው የነበረ ሲሆን ኢያሱ ከሥልጣን ከተወገዱ በኋላ ወደ ቦታቸው መመለሳቸውን የታሪክ መረጃዎች ይጠቁማሉ። ጡረታና እረፍት አቶ መርሻ በ1920ኛዎቹ እ.ኤ.አ. አጋማሽ ገደማ በጡረታ ተገለሉ። እድሚያቸው ስለገፋና በበረሐም ረጅም ዘመን ስላሳለፉ ብዙ ሳይቆይ ጤንነታቸውን እያጡ መጡ። የአልጋ ቁራኛ እስከመሆንም ደርሰው ነበር። በጡረታ ላይ እያሉ አብዛኛውን ጊዜ ከቤተሰቦቻቸው ጋር ያሳለፉ ሲሆን አልፎ አልፎ ግን ከጓደኞቻቸው ጋር ይገናኙ ነበር። ለምሳሌ የታወቁ የካቶሊክ ሃይማኖት ተከታይ ሰለነበሩ ከሚሲዮናውያን ወዳጆቻቸው ከነአባ እንድርያስ () ጋር በደብዳቤ ይገናኙ ነበር። የካቶሊክ እምነት በሐርርና ዙሪያዋ እንዲጠናከር ከፍተኛ እገዛ አድርገዋል። በርካታ ለሆኑ ወጣት ካቶሊክ ኢትዮጵያዊያኖችም አርአያ ከመሆናቸውም በተጨማሪ ዘመናዊ ትምህርት ካቶሊክ ለሆኑና ላልሆኑ ወጣቶች እንዲዳረስ ረድተዋል። የኢትዮጵያ አየር መንገድ እንዲቋቋምና እንዲጠናከር ከፍተኛ ድርሻ ያበረከቱትና የመጀመሪያው ጥቁር አፍሪቃዊ የንግድ አውሮፕላን አብራሪ ካፕቴን አለማየሁ አበበ ባሳተሙት የህይወት ታሪካቸው ውስጥ የሚከተለውን ፅፈዋል-- “አቶ መርሻ ከነቤተሰቦቻቸው በሐረር ከተማ የታወቁና የተከበሩ የካቶሊክ ሃይማኖት ተከታይ ስለነበሩ ምንሴኘር አንድሬ ዣሩሶ በሚያስተዳድሩት የካቶሊክ ሚሲዮን ገብቼ በአዳሪነት እንድማር ተደረገ።” አቶ መርሻ ናሁሰናይ በ1937 እ.ኤ.አ. ገደማ ከዚህ ዓለም በሞት ተለዩ። እድሚያቸው ሰማንያ አምስት ዓመት አካባቢ ነበር። የተቀበሩትም በሐረር ከተማ ነው። በጣሊያን ወረራ ዘመን ሰለነበር ይመስላል ስለሞታችው ምንም ዓይነት መረጃ እስካሁን አልተገኘም። አቶ መርሻ ወይዘሮ ትደነቂያለሽ መክብብን አግብተው አሥራ አንድ ልጆችን ወልደዋል። እነርሱም በየነ፤ ንግሥት፤ ዘውዲቱ፤ አለሙ፤ ወርቄ፤ ደስታ፤ ዮሴፍ፤ ማርቆስ፤ ንጋቱ፤ ዘገየና መደምደሚያ ናቸው። የልጅ ልጆቻቸውና የልጅ ልጅ ልጆቻቸው ዛሬ በኢትዮጵያና ሌሎች ሀገሮች ይኖራሉ። ከነዚህም ውስጥ ብዙዎቹ በተለያዩ መንግስታዊና የግል ድርጅቶች ውስጥ በመስራት ለሀገራቸው አገልግሎትን ስጥተዋል። የአቶ መርሻ የበኩር ልጅ ባላምባራስ በየነ ወደ አውሮጳ በተደጋጋሚ ለልዩ ልዩ ጉዳዎች ከመጓዛቸውም በተጨማሪ ለድሬዳዋና ለሀገራቸው እድገት አስተዋጽኦ አድርገዋል። ለምሣሌ የእቴጌ መነን የሴቶች ትምህርት ቤት በአዲስ ኣአበባ ሲከፍት የመጀመሪያው አስተዳዳሪ ሆነው ያገለገሉ ሲሆን፣ ከደሴ ወደ አሰብ የሚወስደው መንገድ ሲሰራ በሃላፊነት መርተዋል:: ከዚያም ቀደም ብሎ በኢትዮጵያና ብሪትሽ ሶማሌላንድ የክልል ድርድር ሲጀመር ሀገራቸውን ወክለው በኮሚቴው ፀኃፊነት ተሳትፈዋል። ዛሬ በህይውት ካሉት መካከል ደግሞ አቶ አብነት ገብረመስቀል በአዲስ አበባ የሚኖሩ የታወቁ የንግድ ሰውና () በጎ አድራጊ ናቸው። የአርአያነትና የአገልግሎት ውለታ አቶ መርሻ ናሁሰናይ ከሠላሣ ዓመታት በላይ ሀገራቸውን በተለያዩ መስኮች አገልግለዋል። አንደኛ በዓፄ ምኒልክና ራስ መኮንን መሪነት ሐረርና አካባቢዋ ወደ ኢትዮጵያ ከተቀላቀሉ በኋላ በአካባቢው ፀጥታና መረጋጋት እንዲኖር አግዘዋል። ሁለተኛ ከተሞችን በማስተዳደር ረገድ በተለይም የድሬዳዋ ከተማ እንድትቆረቆርና እንድታድግ ልዩ ድርሻ አበርክተዋል። በዚህም ምክንያት ደቻቱ የሚባለው ቦታ ለረጅም ጊዜ ገንደ መርሻ እየተባለ በአካባቢው ነዋሪዎች ይጠራ ነበር። ሦስተኛ ዘመናዊ ስልጣኔ ማለትም ዘመናዊ ሀሣቦች፣ ዘመናዊ የአስተዳደር ዘዴዎች እና የቴክኖሎጂ ውጤቶች (የምድር ባቡርና የመሳሰሉትን) ወደ ሀገር እንዲገቡ ከፍተኛ ሚና ተጫውተዋል። ዘመናዊነት ማለት ደግሞ አውሮፓዊ መሆን ሳይሆን ከውጭው ዓለም የሚገኘውን ዕውቀት ተሞክሮና ድጋፍ ለሀገር እድገትና ህዝባዊ ጥቅም የሚውሉባቸውን መንገዶች መፈለግና ተግባራዊ ማድረግ እንደሆነ ከተረዱት አንዱ ነበሩ። በመጨረሻም ኢትዮጵያ ዲፕሎማሲያዊ ዕውቅናን አግኝታ የንግድና ኢንቨስትመንት ተጠቃሚ እንድትሆን እጅግ ደክመዋል። በተለይም ከዓድዋ ድል በኋላ በርካታ የውጭ መልዕክተኞችና እንግዶች ወደ ኢትዮጵያ በመጡበት ጊዜ በጄልዴሳና በድሬዳዋ አስተዳዳሪነታቸው የማስተናገድ እድል ስላገኙ ኢትዮጵያ በቀና መልክ እንድትታይ ልዩ ጥረት አድርገዋል። ለምሣሌ በሮበርት ፒት ስኪነር () የተመራው የመጀመሪያው የአሜሪካ ልዑካን በኢትዮጵያ ጎብኝቱን ፈፅሞ ለመመለስ ሲዘጋጅ ድሬዳዋ ላይ በዓፄ ምኒልክ ስም አሸኛኘት ያደረጉትና ከምኒልክ የተላከውንም የስልክ ስንብት መልዕክት ያስተላለፉት አቶ መርሻ ነበሩ። ለእዚህና ለመሳሳሉት ከፍተኛ የሃላፊነት ቦታዎች የበቁት በትዕዛዝ ፈፃሚነታቸው ብቻ ሳይሆን በቋንቋ አዋቂነታቸውና በአስተዋይነታቸውም ጭምር እንደነበር መረጃዎች ይጠቁማሉ። ሂዩስ ለሩ () የተባሉት የፈረንሳይ ጋዜጠኛ፤ ፀሃፊና በኋላም ሴኔተር በተሰኘው ታዋቂ የፈረንሣይ ጋዜጣ ላይ ስለአቶ መርሻ የሚከተለውን ጽፈዋል-- "እኚህ ብልህ ሰው ... ንጉሰ ነገስቱ ለረጅም ዓመታት የሀገሪቱን መግቢያ በር ጠባቂ አድርገው ስለሾሟቸው ያላዩት የዜጋ ዓይነት የለም ።" የአቶ መርሻ አርአያነትና ሀገራዊ ውለታ በእርግጥ አልተረሳም። በድሬዳዋ ከተማ በዓፄ ኃይለሥላሴ በስማቸው መንገድ ተሰይሞላቸው እስካሁን ድረስ አለ። ድሬዳዋ የተመሠረትችበትን 105ኛ ዓመት በቅርቡ ስታከብር ስማቸው ተጠርቶ ተመስግነዋል። ሆኖም ግን የአቶ መርሻ የህይወት ታሪካቸው ገና አልተፃፈም። በርካታ ኢትዮጵያውያን (የታሪክ ተማሪዎችንና ተመራማሪዎችን ጨምሮ) ማንነታቸውንም ሆነ ሥራቸውን አያውቁም። የመጣበትን የማያውቅ የሚሄድበት ይጠፋዋል እንደተባለው ባለፉት ዘመናት በተለያዩ መስኮች ምሣሌያዊ ተግባራትን የፈፀሙ እንደ አቶ መርሻ ያሉ ቁጥራቸው ከፍተኛ የሆነ ኢትዮጵያዊያን አንደነበሩ ታሪክ ሰለሚይስተምረን የዛሬውም ሆነ መጪው ትውልድ ልብ ሊላቸው ይገባል። በተለይም ኢኮኖሚያዊና ማህበራዊ እንቅስቃሴ እንደገና እየታየ ባለበት በአሁኑ ጊዜ (የአዳዲስ መንገዶችና ባቡር ሀዲዶችን ግንባታን ጨምሮ ማለት ነው) ለዘመናዊ ሥልጣኔ መግባትና መዳበር ልዩ አስተዋጽኦ አድርገው ያለፉ ኢትዮጵያውያንን የህይወት ታሪክና አርአያነት ጠንቅቆ ማወቁ ከፍተኛ ህብረተሰባዊ ጠቀሜታ እንዳለው ያደጉ ሀገሮች ተሞክሮ ያስገነዝባል። ዋና የፅሁፍ መረጃዎች የኢትዮጵያ መሪዎች የኢትዮጵያ ታሪክ

52659

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%8B%B4%E1%88%8B%20%E1%8A%93%E1%89%AB%E1%88%AE%20%E1%89%A4%E1%88%8E

አዴላ ናቫሮ ቤሎ

አዴላ ናቫሮ ቤሎ 1968 ተወለደ ቲጁአና, ባጃ ካሊፎርኒያ የሜክሲኮ ዜግነት ሞያ ጋዜጠኛ የ ዓለም አቀፍ የፕሬስ ነፃነት ሽልማት ድፍረት በጋዜጠኝነት ሽልማት አዴላ ናቫሮ ቤሎ (እ.ኤ.አ. በ 1968 በቲጁአና ፣ ባጃ ካሊፎርኒያ ፣ ሜክሲኮ ተወለደ) የሜክሲኮ ጋዜጠኛ እና የቲጁዋና ሳምንታዊ መጽሔት ዜታ ዋና ዳይሬክተር ነው። በ1980 የተመሰረተው በሜክሲኮ የድንበር ከተሞች ስለተደራጁ ወንጀሎች፣ የአደንዛዥ ዕፅ ዝውውር እና ሙስና በተደጋጋሚ ከሚዘግቡ ጥቂት ህትመቶች አንዱ ነው። ለዜታ የሚሰሩ ብዙ አርታኢዎች እና ዘጋቢዎች ተገድለዋል, ሄክተር ፌሊክስ ሚራንዳ, የዜታ መስራች እና ተባባሪ አርታኢ ፍራንሲስኮ ኦርቲዝ ፍራንኮን ጨምሮ. የመጀመሪያ ህይወት የናቫሮ የመጻፍ ፍላጎት ከልጅነቷ ጀምሮ ነበር፣ በመጽሐፍ በተሞላ ቤት ውስጥ አሳለፈች። ምንጣፍ ሻጭ አባቷ በቀን ቢያንስ አራት ጋዜጦችን ያነብ ነበር። በኮሌጅ ውስጥ በኮሙኒኬሽን ተምራለች። እዚያ በነበረችበት ጊዜ፣ ኢየሱስ ብላንኮርነላስ ፣ ታዋቂው የቲጁአና የምርመራ ጋዜጠኛ፣ ወደ ንግግር መጣ፣ እና ናቫሮ ለዜታ መጽሔት ፖለቲካን የሚሸፍን ሥራ እንዲሰጠው ጠየቀው። ናቫሮ በ1990 ተቀጠረች፣ እና ብላንኮርንላስ አማካሪዋ ሆነች። የጋዜጠኝነት ሙያ የዜታ ዳይሬክተርነትን ከመውሰዱ በፊት ናቫሮ ለመጽሔቱ ዘጋቢ ሆኖ ሰርቷል, በ 1994 የቺያፓስን ግጭት ይሸፍናል. እሷም "") ለተሰኘው መጽሔት አንድ አምድ አበርክታለች. የመጀመሪያ ዘገባዋ ያተኮረው በሜክሲኮ የረዥም ጊዜ ገዥው ተቋማዊ አብዮታዊ ፓርቲ () ላይ ቢሆንም፣ አባላቶቹ ቢሮ ከያዙ በኋላ በብሔራዊ የድርጊት ፓርቲ () ውስጥ ስላለው ሙስና ሪፖርት ማድረግ ጀምራለች። እ.ኤ.አ. በ 1994 ናቫሮ በወረቀቱ አምስት ሰው የአርትዖት ሰራተኛ ውስጥ የመጀመሪያዋ ሴት ሆነች ። ብላንኮርኔላስ በ2006 በካንሰር ህይወቱ አለፈ፣የመጽሔቱን ቁጥጥር ለናቫሮ እና ለልጁ ሴሳር ሬኔ ብላንኮ ቪላሎን ትቶ ነበር። በበርካታ አዘጋጆቹ ሞት የተዳከመው ብላንኮርንላስ የዜታ ለውጥን የማበረታታት ችሎታውን መጠራጠር ጀመረ እና መጽሔቱን በሞት ለመዝጋት አስቦ ነበር፣ ነገር ግን ናቫሮ እና ብላንኮ መጽሔቱ እንዲቀጥል እንዲፈቅድ ገፋፉት። የመጽሔቱ አዲስ ዳይሬክተር እንደመሆኑ ናቫሮ "ጋዜጠኛ እራሱን ሳንሱር ባደረገ ቁጥር መላው ህብረተሰብ ይሸነፋል" በማለት የብላንኮርንላስን የተደራጁ ወንጀሎች ከፍተኛ ስጋት የመዝገቡን ባህል ቀጠለ። ጠባቂዎቹ የዜታ አምደኛ እና ተባባሪ መስራች ሄክተር ፌሊክስ ሚራንዳ የገደሉትን የቀድሞ የቲጁአና ከንቲባ ጆርጅ ሃንክ ሮን ምርመራን ተቆጣጠረች። እ.ኤ.አ. በ 2011 ሃንክ በህገ-ወጥ የጦር መሣሪያ ክስ መታሰሩን ተከትሎ መጽሔቱ በቤቱ ውስጥ የተገኙትን 88 ሽጉጦች ዝርዝር እና ተከታታይ ቁጥሮች አሳትሟል ። ጉዳዩ ተሸጧል፣ እና የገጽ እይታዎች ብዛት የመጽሔቱ ድረ-ገጽ እንዲበላሽ አድርጎታል። ሃንክ በማስረጃ እጦት ቢፈታም ናቫሮ በፊሊክስ ግድያ ውስጥ ተሳትፏል ተብሎ እንዲታሰር ግፊት ማድረጉን ቀጠለ። ዘታ በ 2009 እና 2010 ለሜክሲኮ ጦር በጣም አዛኝ በመሆን እና የተጠረጠረውን የሰብአዊ መብት ረገጣ ለመሸፈን ባለመቻሉ ተወቅሷል; መጽሔቱ የጦር ጄኔራሎችን በየአመቱ "የአመቱ ምርጥ ሰው" ብሎ ሰይሟል። በጃንዋሪ 2010 የዩኤስ ህግ አስከባሪዎች ከቲጁአና ካርቴል የሞት ዛቻ ለናቫሮ አሳውቀዋል፣ ይህም የሜክሲኮ መንግስት ሰባት ወታደሮቿን ጠባቂ አድርጎ እንዲመድብ አድርጓል። ከአንድ ወር በኋላ፣ በዜታ ቢሮዎች ላይ የእጅ ቦምብ ጥቃት ሲያደርሱ የነበሩ አስር ሰዎች ታሰሩ። ሽልማቶች እና እውቅና እ.ኤ.አ. በ 2007 ናቫሮ ጋዜጠኞችን ለመከላከል ከኮሚቴው ዓለም አቀፍ የፕሬስ ነፃነት ሽልማት አሸንፏል . ሽልማቱ የሚሰጠው ጥቃት፣ ዛቻ ወይም እስራት ሲደርስ የፕሬስ ነፃነትን በመጠበቅ ድፍረት ያሳዩ ጋዜጠኞች ነው። ሲፒጄ ስለ ናቫሮ ቤሎ እና ዜታ አጭር ቪዲዮ አዘጋጅቷል። የ2011 አለም አቀፍ የሴቶች ሚዲያ ፋውንዴሽን ድፍረት በጋዜጠኝነት ሽልማት ተሸላሚ ነች። እ.ኤ.አ. በ1999 ናቫሮ “ፍልሰት” በሚል መሪ ቃል በስድስት ከተማ የአሜሪካ ጉብኝት እንዲያደርግ በዩኤስ የውጭ ጉዳይ ሚኒስቴር ትዕዛዝ ተሰጠው። እሷም በስፔን ሀገር የተሰጠውን የ 2008 ሽልማት ኦርቴጋ ተሸልሟል ። በኤዲቶሪያል ፐርፊል, አርጀንቲና የተሰጠው የ 2009 ዓለም አቀፍ የፕሬስ ነፃነት ሽልማት; እና በ2009. እ.ኤ.አ. በ2010፣ የሚዙሪ የጋዜጠኝነት ትምህርት ቤት ለሚዙሪ የክብር ሜዳሊያ ለጋዜጠኝነት ልዩ አገልግሎት ሰጥቷታል። እ.ኤ.አ. በ 2012 በውጭ ፖሊሲ መጽሔት የ ሆና ተሰየመች። በሚቀጥለው ዓመት በፎርብስ መጽሔት "በሜክሲኮ ውስጥ 50 በጣም ኃይለኛ ሴቶች" ውስጥ ተዘርዝራለች. ናቫሮ እና ዜታ በ በርናርዶ ሩይዝ ዘጋቢ ፊልም ውስጥ ተዘርዝረዋል ። በታዋቂው ባህል ውስጥ የአንድሪያ ኑኔዝ ባህሪ፣ በናርኮስ፡ ሜክሲኮ ሲዝን ሶስት በሉዊሳ ሩቢኖ የተጫወተው፣ በናቫሮ ላይ የተመሰረተ ነው። "አዴላ ናቫሮ ቤሎ". (በጣሊያንኛ)። 2009. ኦክቶበር 4 2015 ከዋናው የተመዘገበ. ነሐሴ 26 ቀን 2012 ተገኝቷል። "ሲፒጄ አምስት ጋዜጠኞችን ሊያከብር" የጋዜጠኞች ጥበቃ ኮሚቴ. 2007. ከዋናው የተመዘገበ በሴፕቴምበር 3 ቀን 2012. ነሐሴ 26 ቀን 2012 ተገኝቷል። ፒተር ሮው (ነሐሴ 26 ቀን 2012)። "የሜክሲኮ ጋዜጠኛ በመስቀል ላይ" ዩ-ቲ ሳን ዲዬጎ በታህሳስ 23 ቀን 2015 ከዋናው የተመዘገበ። ነሐሴ 26 ቀን 2012 የተገኘ። አን-ማሪ ኦኮኖር (ጥቅምት 26 ቀን 2011)። "በአታላይ ቲጁአና፣ አዴላ ናቫሮ ቤሎ የሚያሰጋቸው አደጋዎች ሕይወት ወይም ሞት ናቸው።" ዋሽንግተን ፖስት የካቲት 10 ቀን 2012 ተመልሷል። ቢል ማንሰን (መስከረም 23 ቀን 1999)። "አዴላ አሜሪካ" የሳን ዲዬጎ አንባቢ። ኤፕሪል 10 ቀን 2012 ተመልሷል። አድሪያን ፍሎሪዶ (መጋቢት 16 ቀን 2012) "የሪፖርተሮ ፊልም በሜክሲኮ ውስጥ ለጋዜጠኞች አደገኛነትን ያሳያል" ፍሮንቴራስ። በሴፕቴምበር 17 ቀን 2012 ከመጀመሪያው የተመዘገበ። ነሐሴ 26 ቀን 2012 የተገኘ። ሄክተር ቶባር (ህዳር 24 ቀን 2006)። "ኢየሱስ ብላንኮርንላስ፣ 70፤ ደራሲ የአደንዛዥ እፅ ጋሪዎችን ድርጊት አጋልጧል።" ሎስ አንጀለስ ታይምስ. ነሐሴ 25 ቀን 2012 ተመልሷል። "የአለም አቀፍ የሴቶች ሚዲያ ፋውንዴሽን ድፍረት በጋዜጠኝነት ሽልማቶች" 2011. ከዋናው የተመዘገበ ጁላይ 20 ቀን 2012. ነሐሴ 26 ቀን 2012 ተገኝቷል። "ቲጁአና ጋዜጣ በአደገኛ ዕፅ አዘዋዋሪዎች አልተወደደም" ዜና 4 ማርች 2012. ኦገስት 27 ቀን 2012 ተገኝቷል። "የጥቅም ቪዲዮዎች - አዴላ ናቫሮ ቤሎ". የጋዜጠኞች ጥበቃ ኮሚቴ. ኤፕሪል 10 ቀን 2012 ተመልሷል። "አዴላ ናቫሮ ቤሎ". የዓለም የፍትህ መድረክ. በጁን 21 ቀን 2013 ከመጀመሪያው የተመዘገበ። በኤፕሪል 10 ቀን 2012 የተገኘ። "የ ምርጥ 100 ዓለም አቀፍ አስተሳሰቦች". የውጭ ፖሊሲ. ህዳር 28 ቀን 2012 ከዋናው የተመዘገበው በኖቬምበር 30 ቀን 2012 ነው። ህዳር 28 ቀን 2012 የተገኘ። "አዴላ ናቫሮ , በሜክሲኮ ውስጥ ካሉ 50 በጣም ኃይለኛ ሴቶች መካከል". ዘታ(በስፓኒሽ)። 25 ሴፕቴምበር 2013. ኦክቶበር 10 2013 ከዋናው የተመዘገበ። ኦክቶበር 10 ቀን 2013 የተገኘ። "ሪፖርተሮ". ፒ.ቢ.ኤስ. 2012. በጥር 17 ቀን 2013 ከመጀመሪያው የተመዘገበ። ነሐሴ 25 ቀን 2012 የተገኘ።አዴላ ናቫሮ ቤሎ አዴላ ናቫሮ ቤሎ ውጫዊ አገናኞች ኦፊሴላዊ ድር ጣቢያ አዴላ ናቫሮ ቤሎ በትዊተር ላይ አዴላ ናቫሮ ቤሎ በፌስቡክ አዴላ ናቫሮ ቤሎ ፣ ጋዜጠኞችን ለመከላከል በኮሚቴ ሪፖርተሮ ፣ በዜታ ታሪክ ላይ የ ዘጋቢ ፊልም ምድቦች:የሲፒጄ አለም አቀፍ የፕሬስ ነፃነት ሽልማት አሸናፊዎች የሜክሲኮ ሴት ጋዜጠኞች የሜክሲኮ ዝርያ ያላቸው ጣሊያናዊ 1968 ልደት ከባጃ ካሊፎርኒያ የመጡ ፀሐፊዎች ከቲጁአና የመጡ ሰዎች:

54017

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%A3%E1%88%88%E1%8A%A0%E1%8A%95%E1%8C%93%20%E1%89%B5%E1%88%8E%E1%89%BD

ባለአንጓ ትሎች

ባለአንጓ ትሎች / / ( አኔሊዳ / / ፣ በላቲን አኔሉስ _ _ _ _ _ ፣ “ትንሽ ቀለበት” ማለት ነው። ) ፣እንዲሁም ባል ክፍልፍል ትሎች በመባል የሚታወቁ ሲሆን ""፣ የመሬት ትሎችን እና አልቅቶችን ጨምሮ ከ22,000 በላይ አሁንም ያሉ ዝርያዎች በስሩ ያሉት ግዙፍ ክፍልስፍን ነው። ዝርያዎቹ በተለያዩ ስርአተ ምህዳሮች ውስጥ ተላምደው ይገኛሉ። አንዳንዶቹ ማእበል እና ፍልውሃ ባለባቸው በባህር አካባቢዎች፣ ሌሎች በንጹህ ውሃ ውስጥ ፣ እና ሌሎች ደግሞ እርጥበት ባለው የየብስ አካባቢዎች ውስጥ ይገኛሉ። ባለአንጓ ትሎች በሁለትዮሽ የተመጣጠነ ፣ ስሉስድርባዊ ፣ ወናአካላዊ ፣ ኢደንደሴ ዘአካላት ናቸው። ለእንቀስቃሴ ደግሞ ፓራፖዲያም አላቸው። አብዛኛዎቹ የመማሪያ መፃህፍት አሁንም ባህላዊውን ክፍፍል ወደ ፖሊቼቶች (ሁሉም የባህር ውስጥ ማለት ይቻላል)፣ ኦሊጎቼትስ (የምድር ትሎችን የሚያጠቃልሉ) እና ሊች -መሰል ዝርያዎችን ይጠቀማሉ። እ.ኤ.አ. ከ1997 ጀምሮ ክላዲስቲካዊ ምርምር ይህንን እቅድ በከፍተኛ ደረጃ ቀይሮታል፣ ሊችን እንደ ኦሊጎቼቶች ንዑስ ቡድን እና ኦሊጎቼቶችን ደግሞ እንደ ፖሊቼቶች ንዑስ ቡድን በመመልከት። በተጨማሪም ፖጎኖፎራ, ኢቺዩራ እና ሲፑንኩላ, ቀደም ሲል እንደ የተለዩ ክፍለስፍን ተደርገው ይታዩ የነበሩት፣ አሁን እንደ የፖሊቼቶች ንዑስ ቡድኖች ተደርገው ይቆጠራሉ። ባለአንጓ ትሎች የፕሮቶስቶምስ ዛጎል ለበሶችን ፣ ብራቺዮፖዶችን እና ኔመርቴያዎች የሚያጠቃልለውየሎፎትሮኮዞኣ አባላት ተደርገው ይወሰዳሉ። የመሠረታዊ የባለአንጓ ትሎች ቅርጽ ብዙ አንጓዎችን ያካትታል። እያንዳንዱ አንጓ አንድ አይነት የአካል ክፍሎች ይሉት እና በአብዛኛዎቹ ፖሊቼቶች ውስጥ ብዙ ዝርያዎች ለመንቀሳቀስ የሚጠቀሙባቸው ጥንድ ፓራፖዲያ አላቸው። ምክፈሎች የበርካታ ዝርያዎችን አንጓዎች ይለያሉ፣ ነገር ግን በሌሎች ውስጥ በደንብ አልተገለጹም ወይም የሉም፤ በኢኩሪያ እና በኦቾሎኒ ትሎች ምንም ግልጽ የመለያየት ምልክቶች አያሳዩም። በደንብ የዳበረ ምክፈል ባላቸው ዝርያዎች ውስጥ, ደሙ ሙሉ በሙሉ በደም ሥሮች ውስጥ ይሰራጫል፣ እና በእነዚህ ዝርያዎች ከፊት ለፊት ባሉት አንጓዎች ውስጥ ያሉት የደምስሮች ብዙውን ጊዜ እንደ ልብ በሚሠሩ ጡንቻዎች የተገነቡ ናቸው። የእንደዚህ ዓይነቶቹ ዝርያዎች ምክፈሎች የእያንዳንዱን አንጓ ቅርጽ በመቀያየር በሞገደ ትፊት(በሰውነት ውስጥ በሚያልፉ “ሞገዶች”) አማካኝነት እንቅስቃሴን ለማሳለጥ ወይም ከፍና ዝቅ እያሉ የፓራፖዲያን ውጤታማነት ያሻሽላሉ። ምክፈሎች ባልተሟሉላቸው ወይም በሌሉአቸው ዝርያዎች ደሙ ምንም አይነት ፓምፕ ሳይኖር በዋናው የሰውነት ክፍተት ውስጥ ይሰራጫል። እና ብዙ አይነት የእንቅስቃሴ ስልቶች አሉ - አንዳንድ እራሳቸውን የሚቀብሩ ዝርያዎች ጉሮሯቸውን በመገልበጥ እራሳቸውን በደለል ውስጥ ይጎትታሉ። የምድር ትሎች እንደ ታዳኝ በመሆንም ሆነ በአንዳንድ ክልሎች አፈርን በማበልጸግ እና አየር በመስጠት በምድር ላይ ያሉ የምግብ ሰንሰለቶችን የሚደግፉ ኦሊጎቼቶች ናቸው። በባህር ዳርቻ አካባቢ ከሚገኙት የሁሉም ዝርያዎች አንድ ሶስተኛውን ሊይዝ የሚችሉት እራሳቸውን የሚቀብሩ የባህር ፖሊቼቶች ውሃ እና ኦክሲጅን ወደ ባህር ወለል ውስጥ ዘልቀው እንዲገቡ በማድረግ የስነ-ምህዳር እድገትን ይደግፋሉ። ባለአንጓ ትሎች የአፈርን ለምነት ከማሻሻል በተጨማሪ ሰዎችን እንደ ምግብነትና ማጥመጃነት ያገለግላሉ። የሳይንስ ሊቃውንት የባህር እና የለጋ ውሃ ጥራትን ለመከታተል ባለአንጓ ትሎችን ይመለከታሉ። ምንም እንኳን የተበከል ደምን ማስወገድ በዶክተሮች ከቀድሞው በቀነሰ መልኩ ጥቅም ላይ የሚውል ቢሆንም፣ ባለፉት ጥቂት ምዕተ ዓመታት ውስጥ ለዚህ ዓላማ ከመጠን በላይ በመሰብሰብ ምክኒያት አንዳንድ የሊች ዝርያዎች ለመጥፋት የተቃረቡ ዝርያዎች ተደርገው ይወሰዳሉ። የራግዎርሞች መንጋጋዎች ለየት ባለመልኩ የጥንካሬ እና ቀላልነት ጥምረት ስለሚሰጡ አሁን በመሐንዲሶች እየተጠና ነው። ባለአንጓ ትሎች ለስላሳ አካል ያላቸው በመሆኑ ቅሪተ አካላቸው እምብዛም አይገኙም በአብዛኛው መንጋጋ እና አንዳንድ ዝርያዎች ያወጡት በማዕድን የተሰሩ ቱቦዎች። ምንም እንኳን አንዳንድ ዘግይተው የነበሩት የኤዲካራን ቅሪተ አካላት ባለአንጓ ትሎችን ሊወክሉ ቢችሉም፣ በአስተማማኝ መልኩ የታወቀው እጅግ ጥንታዊው ቅሪተ አካል የመጣው ከ 518 ከሚሊዮን አመታት በፊት ቀደም ባለው የካምብሪያን ዘመን አካባቢ ነው። የአብዛኞቹ ዘመናዊ ተንቀሳቃሽ ፖሊቼቶች ቡድኖች ቅሪተ አካላት የታዩት በካርቦኒፌረስ ዘመን መገባደጃ ላይ ከ299 ሚሊዮን ዓመታት በፊት ነበር። የቅሪተ አካል ጥናት ባለሙያዎች ከኦርዶቪሻን ዘመን አጋማሽ ከ472 እስከ 461 ሚሊዮን ዓመታት በፊት የሆኑ አንዳንድ የአካላት ቅሪቶች የኦሊጎቼቶች ቅሪት አካላት መሆናቸው እና አለመሆናቸው ላይ አይስማሙም። የመጀመሪያዎቹ የማያከራክሩ የቡድኑ ቅሪተ አካላት ከ66 ሚሊዮን ዓመታት በፊት በጀመረው በፓሌኦጂን ዘመን ውስጥ ይታያሉ። ስርአተ ምደባ እና ተለያይነት ከ22,000 በላይ በአሁኑ ጊዜ የሚገኙ የባለአንጓ ትሎች ዝርያዎች አሉ መጠናቸው ከማይክሮስኮፓዊ እስከ አውስትራሊያ ግዙፍ ጂፕስላንድ የምድር ትል እና አሚንታስ መኮንጊያንስ ሁለቱም እስከ 3 ሜትር (9.8ጫማ) ማደግ የሚችሉ፣ ወደ 6.7 ሜትር (22 ጫማ) ማደግ እስከሚችለው ትልቁ ባለአንጓ ትል፣ ማይክሮኬተስ ራፒ ድረስ ። ምንም እንኳን ከ 1997 ጀምሮ የተደረጉ ጥናቶች የሳይንስ ሊቃውንት ስለ የዝግመተ ለውጥ የቤተሰብ ዛፍ ያላቸውን አመለካከት በእጅጉ ቢለውጡም አብዛኞቹ የመማሪያ መጽሃፎች በሚከተሉት ንዑስ ቡድኖች የሚከፍለውን ባህላዊውን ስርአተ ምደባ ይጠቀማሉ፡- ፖሊቼቶች (12,000 ገደማ ዝርያዎች ). ስማቸው እንደሚያመለክተው በአንድ አንጓ ብዙ ቼቴዎች ("ፀጉሮች") አሏቸው። ፖሊቼቶች እንደ እጅና እግር የሚሠሩ ፓራፖዲያ ፣ ደግሞም ኬሞሴንሰር ናቸው ተብለው የሚታሰቡ ኒውካል አካላት አሏቸው። ምንም እንኳን ጥቂት በለጋ ውሃ ውስጥ የሚኖሩ፣ ደግሞ በጣም ጥቂት በመሬት ላይ የሚኖሩ ዝርያዎች ቢኖሩም፤አብዛኛዎቹ የባህር ውስጥ እንስሳት ናቸው። ክላይተሌቶች(ወደ 10,000 ገደማ ዝርያዎች ))እነዚህ በእያንዳንዱ አንጓ ጥቂት ቼቴ ሊኖራቸው ይችላል ወይም ወይም ደግሞ ምንም አይኖራቸውም። እና ደግሞ ምንም አይነት ፖሊቼቶችኒውካል አካላት ወይም ፓራፖዲያ የላቸውም። ሆኖም ግን፣ ልዩ የሆነ የዳበሩ እንቁላሎች እስኪፈለፈሉ ድረስ የሚያከማች እና የሚመግብ ኮኮን የሚያመርት በአካላቸው ዙሪያ የቀለበት ቅርጽ ያለው ክላይቴለም (" ፓኬት ኮርቻ ") የተሰኘ የመራቢያ አካል አላቸው። ወይም በሞኒሊጋስትሮድስ ውስጥ ለፅንሶች ምግብን የሚያቀርቡ ባለአስኳል እንቁላሎች አሉ። . ክላይተሌቶች በንዑስ የተከፋፈሉ ናቸው ኦሊጎቼቶች (" ጥቂት ፀጉሮች ያሉሏቸው")፣የምድር ትሎችየሚያጠቃልል ነወ። ኦሊጎቼቶች በአፋቸው ጣራ ላይ የሚለጠፍ ንጣፍ አላቸው። አብዛኛዎቹ አካላቸውን የሚቀብሩ ሲሆን ሙሉ በሙሉ ወይም በከፊል የበሰበሱ ኦርጋኒክ ቁሶችን የሚመገቡ ናቸው። ሂሩዲኔያ ፣ የስሙ ትርጉሙ " የአልቅት ቅርጽ ያለው" ማለት ሲሆን በጣም የታወቁት አባላቶቹ አልቅቶች ናቸው። የባህር ውስጥ ዝርያዎቻቸው በአብዛኛው ደም የሚመጥጡ (በተለይም በአሳ ላይ)ጥገኛ ተውሳኮች ሲሆኑ አብዛኛዎቹ የለጋ ውሃ ዝርያዎች አዳኞች ናቸው። በሁለቱም የሰውነታቸው ጫፍ ላይ የመምጠጫ አካል ያላቸው ሲሆን፣ እነዚህን አካላት እንደ ኢንች ትሎች ለመንቀሳቀስ ይጠቀሙባቸው። አርኪአኔሊዳዎች በባህር ደለል ቅንጣጢቶች መካከል ባለው ክፍተት ውስጥ የሚኖሩ ጥቃቅን ባለኣንጓ ትሎች ሲሆኑ ቀለል ባለ የሰውነት አወቃቀራቸው ምክንያት እንደ የተለየ መደብ ተደርገው ይቆጠሩ ነበር፣ አሁን ግን እንደ ፖሊቼቶች ተደርገው ተወስደዋል። ሌሎች አንዳንድ የእንስሳት ቡድኖች በተለያዩ መንገዶች ተከፋፍለው ነበር፣ አሁን ግን በሰፊው እንደ ባለአንጓ ትሎች ተቆጥረዋል። ፖጎኖፎራ / ሲቦግሊኒዴ ለመጀመሪያ ጊዜ የተገኙት በ 1914 ነበር። እናም ለይቶ ለማወቅ የሚቻል አንጀት የሌላቸው መሆኑ ለምደባ አስቸጋሪ ሆኗል። ፖጎኖፎራ ተብለው እንደ የተለየ ክፍለስፍን ወይም ደግሞ ፖጎኖፎራ እና ቬስቲሜንቲፌራ ወደሚባሉ ሁለት ክፍለስፍኖች ተመድበው ነበር። በቅርብ ጊዜ በፖሊቼቶች ውስጥ ሲቦግሊኒዴ አስተኔ ተብለው በድጋሚ ተመድበዋል። ዋቢ ምንጮች

9004

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A4%E1%89%BD%E1%8A%A0%E1%8B%AD%E1%89%AA

ኤችአይቪ

ኤችአይቪ ቫይረስ የሰውነትን የበሽታ መከላከያ በተለይ የነጭ ደም ሴሎችን (ህዋሳትን) በማጥቃት በቀላሉ ሰውነት ለበሽታ እንዲጋለጥ የሚያደርግ ቫይረስ ነው። ኤችአይቪ ያለባቸው ሰዎች የበሽታው ምልክት ሳይታይባቸው ለብዙ ዓመታት መኖር ይችላሉ። ቫይረሱ በሰውነታ ውስጥ እስከ አስር ዓመት በመቆየት ምንም ሳይታውቅ እና ምንም አይነት የህመም ምልክት ሳይታይበት በመኖር እና አለማውቅ ከአንድ ሰው ወደሌላ ሰው ሊተላለፍ የሚችል አደገኛ ቫይረስ ነው። ኤችአይቪ የሚያጠቃው ኤችአይቪ የሚያጠቃው የሰውነት የነጭ የደም ሴሎችን የሰውነት የበሽታ የመከላከያ ተቁዋማትን ነው። የሲዲፎር በመባል የሚታውቀውን የሰውነት የነጭ የደም ሴል ቁጥሩን () ከ 200 በታች በማድረግ የቫይረሱ መጠን በደም ውስጥ እንዲጨምር በማድረግ ለሕይወት ኣደገኛ እና ምቹ ጊዜ ተባቂ በመባል የሚታውቁትን በሸታዎች (ኦፓርቹንስቲክ ኢንፈክሽስ . በመፍጠር ኤድስ ደረጃ ላይ እንዲደርስ ያደርጋል። ኤድስ ማለትም ኣኳየርድ ኢምዩኖደፊሸንሲ ሲንድረም ሲሆን ኤድስ ኤችእይቪ የማያማጣው የመጨረሻ ደረጃ ነው። ኤችአይቪ ያለበት ሰው ኤድስ ደረጃ ላይ ለመድረስ ብዙ ዓመታት ይወስድበታል። እንዲሁም መድኃኒቱንም ሳይጅምር ኤድስ ደረጃ ሳይደርስ ብዙ ዓመታት ሊቆይ ይችላል። አንድ ሰው የኤድስ ደረጃ ላይ ደረሰ ማለት የኤችአይቪ ቫይርስ የበሽታ መከላከያ ሃይል ተቁዋማትን ደምስሶ እና ሰውነታችን ከማንኛውም በሽታ የመቋቋም ኃይሉን በማሳጣት ለተለያዩ ኢንፈክሽኖች ይጋለጣል። አንድ ሰው አንድ ወይም ሁለት ኢንፌክሽኖች ሲኖሩበት እና በጣም ዝቅያለ የቲ-ሴል ቁጥር ሲኖረው ያሰው የኤድስ ደረጃ ደረሰ ሊያስብለው ይችላል። የኤችአይቪ አመጣጥ ሳይንቲስቶች የኤችአይቪን ቫይረስ አመጣጥ እንደጠቆሙት ከሆነ ከዌስት አፍሪካ ከሚገኝው ቺፓንዝ ዝርያ የመጣ መሆኑን አሳወቀዋል። ይህውም ሊሆን የቻለው የሰው ልጅ ቺፓንዚን ለምግብነት በሚይድንበት ጊዜ በሚደረገው የደም ንክኪ መሰርት ቫይርሱ ሊተላለፈ እንደቻለና። ከብዙ አመት በሃላም ቀስ በቀስ ወደ መላው አለም ሊስፋፋ እንደቻለ ገልጽዋል ኤችአይቪ ቀስ በቀስ እየተስፋፋ የመጣው ከ1978 (፲፱፻፸ ዓ.ም.) ወዲህ ነው። በአሁኑ ሰአት በኢትዮጵያ ውስጥ 1.3 ሚሊዮን በላይ የሚቆጠሩ ሰዎች ከኤችአይቪ ቫይርስ ጋር አብረው ይኖራሉ። በዓለም ላይም ከ 25 ሚሊዮን በላይ የሚሆኑ ሰዎች በኤድስ በሚመጣ በሸታ ተይዘው ሞተዋል። ለመጀመሪያ ጊዜ በኢትዬጵያ ውስጥ የኤድስ ታማሚዎች መኖራችው የተረጋገጠው በ1978 ዓ/ም ነው። በ2006ዓ/ም ወደ 2.9 ሚሊዮን የሚጠጉ ወንዶች፤ ሴቶች እና ሕጻናትም ሕይወታቸውን አተዋል። ኤችአይቪ ከተያዙት ውስጥ ከግማሸ በላይ የሚገምቱት ሲሞቱ 39.5 ሚሊዮን የሚሆኑ ከቫይርሱ ጋር በመኖር ይገኛሉ። በቅርቡ በ እንደተዘገበው 4.3 ሚሊዮን የሚጠጉ አዲስ ሰዎች በኤችአይቪ እንደተያዙ ይገልጻል። ኤችአይቪ መተላለፊያ መንገዶች የኤች አይቪ ቫይረስ ከሰውንት ከውጣ በሃላ በጣም ደካማ ከመሆኑ የተነሳ ብዙ አይቆይም ወድያውኑ ይሞታል። በዛ የተነሳ ነው ኤችአይቪ ከማንም ሰው ጋር በምናደርጋቸው የዕለት ተለት እንቅስቃሴዎች ለምሳሌ፣ እንደ እጅ መጨባበጥ፣ መተቃቅፍ፣ እና መሳሳም ሊያስተላልፉ እንደማይችሉና። በተጨማሪም ኤች አይቪ በመጸዳጃ ቤት መቀመጫ፣ በበር መኽፈቻ፣ በብርጭቆ መጠጫ፣ በምግብ ወይም በማንኛውም አይነት እንስሳ እንደ ቢንቢ ንክሻ በመሳሰሉት ሊይዝ አይችልም። ኤችአይቪ ለመያዝም ሆነ ለማስተላለፍ የሚችሉበት መንገዶች የተለያዩ ናቸው፣ መንገዶቹ ምን እንደሆኑ ማወቁ በጣም ጠቀሜታ አለው። ስለ ኤችአይቪ ዕውቀት ያለውን ሰው ማነጋገር ተገቢ ሆኖ ሳለ ይህንንም ከታች የተዘርዘረውን በተግባር ላይ ቢያውሉት መልካም ነው፣ ኤችአይቪ በሚከተሉት ሁኔታዎች ሊተላለፍ ይችላል ቫይረሱ ያለበት ሰው የተጠቀመበትን የድረግ () መርፌ ሌላ ሰው ቢጠቀምበት () ቫይረሱ ሊተላለፍ ይችል። ቫይረሱ ካለበት ማንኛውም ሰው (ወንድ ወይም ሴት) ጋር የግብረ ሰዶም ግንኙነት () በማድረግ በሽታው ሊይዝ ይችላል። ቫይረሱ ካለበት ሰው ጋር በሚደረግ የግብረ ሥጋ ግንኙነት ( ኤችአይቪ ያለባት እናት ቫይረሱን (ማህፀን ውስጥና በወሊድ ጊዜም) ለሕፃንዋ ማስተላለፍ () ትችላለች። ቫይረሱ የለባት እመጫትን ጡት ወተት ካጠባች ቫይረሱን ሊተላለፍ ይችላል። መከላከያ እርምጃዎች 4ቱ " መ" ዎችይ ለመከላከል የሚከተሉትን እርምጃዎች መውሰድ በጣም ጠቃሚ ነው ከኤችአይቪ ቫይረስ ለመከላከል የሚከተሉትን እርምጃዎች መውሰድ ይጠቅማል ከማንኛውም ዓይነት የግብረ ሥጋ ግንኙነት (ከተቻለ) መቆጠብ፣ ካልተቻለ ኣንድ ታማኝ የፍቅር ጓደኛ ጋር በመወሰን ኮንዶም መጠቀም ለረዥም ጊዜ ተማምነው ኣብረው የቆዩ ባልና ሚስት በመስጋትና ለኤችአይቪ ይይዘኛል በሚል ፍራቻ በኮንዶም () መጠቀም የለባቸውም። ታማኝነት ከመቼውም ጊዜ በላይ ኣስፈላጊ ስለሆነ ባለትዳሮች ታማኝንታችውን ማጎልበት ይጠበቅባቸዋል የሚወጉ ድራጎች (እየተደበቁ ተሰባስበው ባልፀዱ መሣሪያዎች ከሚወስዱ ጋር) አለመውሰድ ማለት መርፌና ሲሪንጋ ኣለመጋራት ከማያውቁት ሰው ወይም ከብዙ ሰዎች ጋር የግብረ ሥጋ ግንኙነት ካደረጉ ከሌላ ሰው ጋር ምንም አይንት ግንኙንት ከመፈጽም በፊት መመርመራ ያድርጉ ለገንዘብ ብለው ከማያቁት ሰው ጋር ማንኛውንም ዓይነት የግብረ ሥጋ ግንኙነት ኣለማድረግ ኤችአይቪ ለመያዝ የሚያስችሉ ባህሪዎች ዋነኞቹ -በጣም አስጊ ደረጃ ላይ ሊሆኑ የሚችሉ የሚወጉ ድራጎች (እየተደበቁ ተሰባስበው ባልፀዱ መሣሪያዎች ከሚወስዱ ብዙ ሰዎች ጋር) መርፌና ሲሪንጋ ከተጋሩ ልቅ የሆነ የግብረ ሥጋ ግንኙነት፣ የግብረ ሰዶም ግንኙነት () ከፈጸሙ ለገንዘብ ብለው የግብር ሥጋ ግንኙንት ወይም የግብረ ሰዶም ግንኙነት ከፈጸሙ ለአባላዘር በሽታ ተጋለጠው የሚያቁ ከሆነና ወይም ከላይ የተዘርዘሩትን ከፈጸመ ግለሰብ ጋር የወሲባዊ ግኑኘንት ከፈጸሙ የኤችአይቪ ምርመራ እርግጠኛ ዕራስን ለማወቅ ግዴታ መልሱ የሚገኘው የኤችአይቪ ምርመራ በማድረግ ብቻ ነው። ስለዚህ ዕራሶን የሚጠራጠሩ ከሆነ ተመርመሩ። ተመርምረው ውጤቶን ከቫይረሱ ነፃ መሆኖ ቢነገሮትም የውሽት ውጤት የሚባል (ዊንዶ ፔሬድ የሚባል) ነገር ስላለ ከ 3-6 ወር በሃላ እርግጠኛ ለመሆን ደግመው መመርመር ይገባል። ይህን ሲያረጉ ግን አሁንም ኮንዶም መጠቀሞን ኤችአይቪ ቀስ በቀስ እየተስፋፋ የመጣው ከ1978 (፲፱፻፸ ዓ.ም.) ወዲህ ሲሆን እስከ 1985 ድረስ የተበከለ ደም ናሙና በመወጋትና በመሳሰሉት ብዙ ሰዎች ይዚህ ሰለባ በመሆን ብዙ ሰዎች ተይዘዋል። ከ1988 ወዲህ ግን ኤችአይቪ ሲኖር ደም ውስጥ ነጭ ሴል የሚሠራውን ኣንቲቦዲ () በመመርመር ኤችአይቪ ቫይረስ እንዳለ እና እንደሌለ የሚጣራበት ፈጣን የምርመራ ዘዴ ስለተሠራ በሆስፒታል ከሚሰጠን ደም መተላለፉ ቀርትዋል። ከአካል የሚወጡ ፈሳሾች ላይ ሁሉ ኤችአይቪን ማግኝት የሚቻል ቢሆንም መደበኛ የኤችአይቪ ምርመራ በደም ናሙና ላይ የሚደረግ የኤችአይቪ-1/2 አንቲ ባዲ ምርመራ ነው። እስታሁን የተሰሩትን የአንቲባዲ ምርመራ አይነቶችን በሁለት ከፍል ማየት ይቻላል። ኤላይዛ መሰረት አርገው የሚከናወኑ ኤላይዛ አይ.ኤፍ.ኤ ኤላይዛ-ዌስተርን ቦሎት ፈጣን ምርመራዎች የሚባሉት ተመርተው በገበያላይ የቀርቡ ወደ 60 የሚቆጠሩ መመርመሪያዎች ሲኖሩ በሶስት ዋና ዋና ቴክኒኮች ላይ የተመረኮዙ ናችው። ፓርዲክል አጉሌሽን ( ላተራል ፍሎ ( ፍሎ ትሩ ( እነዚህ መመርመሪያዎች እያንዳንዳቸው ለምርመራ ማከናወኛነት በምንጠቀምበት ጊዜ ምንም አይነት ተጨማሪ ኪሚካል አያስፈልጋቸውም። ለመጠቀምም ጊዜ የማይፈጅና ዋጋውም ተመጣጣኝ ነው። አስተማማጝነታቸውም ከኤላይዛር ጋር የሚስተካከል ነው። ፈጣን የኤችአይቪ ምርመራ ማለት ለቫይረሱ የተዘጋጀ አንቲ ቦዲ በደም ውስጥ መኖሩንና አለመኖሩን የሚያመልክት የምርመራ አይነት ነው። በፈጣን የምርመራ ዘዴ ውጤቱን ከ10-60 ደቂቃዎች ውስጥ ማውቅ የሚያስችል የመመርመሪያ ዘዴ ነው። ተመርምረው ውጤቶዎ ኤችአይቪ ፖዘቲቨ ከሆነስ በአሁኑ ጊዘ በኤችአይቪ ዙሪያ ላይ በዙ መረጃዎች የሚገኘበት ግዘ ስለሆነ ከኤች·አይ·ቪ ቫይረስ ጋር ተስማምቶ ለመኖርይቻላል። በአሁን ሰአት ኤችአይቪን እንደማንኛውም አይንት ቫይረስ አይቶ ጤናን እየጠበኩና መንፈስን ሳያስጨንቁ ተረጋግቶ መኖር ይቻላሉ። ኤችአይቪ እንዳይዘን የምንከላከልበት ክትባት በአሁኑ ሰአት የለም። ኤችአይቪ ከያዘም በኋላ የሚፈውስ መድኃኒት የለም። ነገር ግን ከኤች·አይ·ቪ ቫይረስ ጋር ተስማምቶ ለመኖር የቻላለ። በአሁኑ ጊዜ ፀረ-ኤችአይቪ መዳኒቶች ከፈተኛውን አስታውጾ በማድረግ ላይ የገኛሉ። ኤችአይቪ ያለበት ሰው በትክክል የፀረ-የኤችአይቪ መዳኒቶቹን በመውሰድ እንደማንኛውም ሰው መኖር ይችላል። ቫይርሱ ያለባቸው ሰዎች መውለድ ሲፈልጉ ተገቢውን የህክምና አገልግሎት ከጤና ባለሙያቸው ጋር በመነጋገር ጤነኛ ልጀ መውለስ ይችላሉ። ኤችአይቪ ያለባት እናትከማርገዝዋ በፊት ማወቅ የሚገባትን ቅድመ ተከተሎች መከተል ይኖርባታል። ኤችአይቪ እንዴት እንደሚተላለፍ መረጃዎችን በመከታተል ቫይረሱ እንዳይሰራጭ ትክክለኛዎቹን ጥንቃቄዎች መከተልና ለሌሎችም ማስተማር የያንዳንዳችን ኃላፊነት መሆን አለበት። ኤችአይቪ እንዴት እንደሚተላለፈ ግንዛቤዎች እንዴት እንደምንከላከል መረዳትና ወደ ሌሎች እንዳይተላለፍ እንዴት መጠንቀቅ እንዳለብን ማወቅ በጣም ጠቃሚ ነው። እንዳይስፋፋ መከላከል መታቀብ (ከማንኛውም አይነት የገብረስጋ ግንኙነት መቆጠብ) እንድ የትዳር ጛደኛ እስከሚያገኙ ድረስ ወይም ደሞ ኤችአይቪ እንዳለባችሁ ካወቃችሁ ሁለት ኤችአይቪ እንዳለባቸው ያወቁ ባለትዳሮች ወይም አበረው ያሉ ጉዋድኞች በግብረ-ሥጋ ግንኙነት ጊዜ ኮንዶም መጠቀም አለባቸው ምክንያቱም ከተለያዩ የአባላዘር በሽታዎች ለመከላከል እና ከተለያዩ የኤችአይቪ ንዑስ ዝርያዎች ላለመያዝ ከሁለት አንዳቸው ብቻ ከሆኑ ኤችአይቪ ያለበት ሁልጊዜ ኮንዶም መጠቀም እና ቅባት () ያለው ኮንዶም መጠቀም ወይ ደሞ ከአንድ ሰው በላይ ጋር የግብረ-ሥጋ ግንኙንት የሚፈጸሙ ከነበሩ ወይም ከሆኑ፦ የኤችአይቪ ምርመራ ያድርጉ ወንድ ከሆኑ እና ከወንድ ጋር የግብረ-ሰዶም ግንኙነት ፈጸመው ከሆነ ቢያንስ ቢያንስ በአመት አንዴ ይመርመሩ ሴት ከሆኑ እና ለማርገዝ እቅድ ካሎት ወይም ካርገዙ በአስቸኩዋይ ይመርምሩ (ጤነኛ ልጅ ለመውለድ ሲባል) የግብረ-ሥጋ ግንኙነት ከመፈጸሞ በፊት ስለ ኤችአይቪ እና ሰለ ተለያዩ የአባላዘር በሽታዎች ከወንድ/ከሴት ጛድኛ ጋር በግልጽ ማውራት ልምድ ማረግ አለብን በደንብ ተጠናኑ፣ ተወያዩ ስለ ሁለታችሁም ስለ አለፈው የወሲብ ሕይውታችሁ ውይም ድራግ ትጠቀሙ ከነበረ ( መጠጥ፣ ጫት ሱሰኝነት) ሌሎችም ከዚህ በፊት የኤችአይቪ ምርመራ አርገው እንደሚያቁና እንደማያቁ መጠያየቅ ምንም እንኩዋን የኤችአይቪ እያዛለሁ ብለው ምንም ጥርጣሬ ባይኖሮትም ሁሌ ለጠቅላላ ምርመራ በሚሄዱበት ጊዜ የኤችአይቪ ምርመራ ቢያረጉ በጣም ጠቃሚ ነው የውጭ መያያዣዎች አበሻ ኬር የበጎ እድራጊ ድርጅት 20, 2008 ትርጉም በአበሻ ኬር ? ትርጉም በአበሻ ኬር የኢትዮጲያ ኤድስ መረጃ ማእከል ኣበራ ሞላ ዶ/ር ኣበራ ሞላ

50703

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%8C%82%E1%8A%A6%E1%8D%96%E1%88%8A%E1%88%98%E1%88%AD%20%E1%88%B2%E1%88%9A%E1%8A%95%E1%89%B6

የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ

የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ በክፍል ውስጥ የሙቀት እና ቅዝቃዜ መጠን ለማጠንከር የሚያገለግል የማያያዣ ስርዓት ነው፡፡ ይህም ለፖርትላንድ ሲሚንቶ በአማራጭነት የቀረበ ከአካባቢ ጋር ጥሩ ግንኙነት ያለው ምርት ነው፡፡ በብዙ የሂንዱ ቤተመቅደሶች ውስጥ በአገልግሎት ላይ ውሎ የነበረ ሲሆን እነዚህም ከሺህ አመታት በላይ እድሜ ያላቸው ናቸው ከፍተኛ የካርቦን ምልክት ያላቸውን የሲሚንቶ ምርት ለመቀነስ በተፈጥሮ ካሉት የአፈር አይነቶች ወይም ከኢንዱስትሪ ተረፈ ምርቶች የሚሰራ ሲሆን በብዙ የአርማታ የቆይታ ጊዜ ውስጥ በከፍተኛ ደረጃ ተከላካይ ሆኖ የሚያገለግል ነው፡፡ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶዎች ከፖርትላንድ ሲሚንቶ በላይ የሚገኙ እና የሚያገለግሉ ናቸው፡፡ የፖሊመር ሲሚንቶ ምርት አሉሚኒዮ ሲሊኬትን ለመፍጠር የሚያስፈልጉ እንደ ሜታ ፖሊን ወይም የአፈር ብናኝ የሚያስፈልግ ሲሆን እነዚህም ተጠቃሚ የሚገለገልባቸው እና ጉዳት የማያደርሱ የአልካላይን ሪኤጀንት ናቸው /ለምሳሌ የሶዲየም ወይም ፖታሺየም የሚሟሟ ሲሊኬት ከሞላር ሬሽዎ ሶዲየም ወይም ፖታሺየም የሆነ ኤም/ እንዲሁም ውሃ (ከዚህ በታች ያለውን ተጠቃሚ የሚገለገልበት እና ጉዳት የማያደርስ ሪኤጀንት ፍቺ ይመልከቱ) ፡፡ የክፍል ሙቀት እና ቅዝቃዜ ማጠናከሪያ የካልሺየም ካታዮኖችን በመጨመር ይህም የማቅለጫ ሀይል በመጨመር የሚሳካ ነው፡፡ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶዎች ከፖርትላንድ ሲሚንቶዎች በፍጥነት ለማዳን የተሰሩ ናቸው፡፡ የተወሰኑት ውህዶች በ24 ሰዓታት ጊዜ ውስጥ ከፍተኛ ጥንካሬያቸውን ያገኛሉ፡፡ ይሁን እንጂ በመቀላቀያ ፋብሪካ ውስጥ መቀላቀል እንዲችሉ በዝግታ መሰራት አለባቸው፡፡ ይህም ለስራውም ሆነ ወይም በአርማታ ማቀላቀያው ለማቅረብ ነው፡፡ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ በስሊኬት አለት ላይ ከተመሰረቱት ኮረቶች ጋር ጠንካራ የኬሚካል ቦንድ የመፍጠር ችሎታ አለው፡፡ በመጋቢት 2010 በዩኤስ የፌዴራል ትራንስፖርት የፍጥነት መንገድ አስተዳደር መምሪያ ጂኦፖሊመር አርማታ የተሰኘውን ቴክ ብሪፍ ለቅቆ የነበረ ሲሆን ይህም እንዲህ ይላል፡፡ሁለገብ የሆነ፣ ወጪ ቆጣቢ የሆኑ እና እንደ ፖርትላንድ ሲሚንቶ መቀላቀል እና ማጠንከር የሚችሉ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶዎች የትራንስፖርት መሰረተ ልማት እና የግንባታ ኢንዱስትሪውን የግንባታ ደረጃ ማሻሻያ፣ ለውጥ እና ማሳደጊያ ሆኖ ሊወክል ችሏል፡፡ የጂኦፖሊመር አርማታ አጂኦፖሊመር ሲሚንቶ በሚለው እና ጂኦፖሊመር አርማታ በሚሉት ቃላት መካከል ሁልጊዜም ውዝግብ አለ፡፡ ሲሚንቶው መያዣ ሲሆን አርማታ ግን ሲሚንቶውን ከውሃ ጋር በመቀላቀል እና በማጠናከር የሚገኝ የቅልቅል ምርት ውጤት ነው፡፡ (ወይም በጂኦፖሊመር ሲሚንቶ አገላለጽ የአልካላይን) እንዲሁም የድንጋይ ኮረት ውህድ ነው፡፡ የሁለቱ ምርቶች (ጂኦፖሊመር ሲሚንቶ እና ጂኦፖሊመር አርማታ) መሳሪያዎች በተለያዩ በአለም አቀፍ ደረጃ የሚገኙ ገበያዎች ውስጥ ይገኛሉ ኬሚስትሪ፡ የፖርትላንድ ሲሚንቶ እና የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ ግራ፡ የፖርትላንድ ሲሚንቶ (ፒሲ) የካልሲየም ስልኬትን ወደ ካልሲየም ስልኬት ሀይድሬት (ሲ-ኤስ-ኤች) እና ፖርትላንዳይት፣ )2 በመቀየር ማጠናከር, )2፡፡ ቀኝ፡ የፖሊመር ሲሚንቶውን (ጂፒ) ፖታሺየም አሊጐ (ሴሊየት ሲሎክሶ) የተባለውን የፖሊ ማቀዝቀዣ እና ማጠንከሪያ ወደ ፖታሺየም ፖሊ (ሲሊየት ሲሎክሶ) በመቀየር በተገናኘ ትስስር በኩል ማጠናከር ነው፡፡ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ ውህዱ ሙቀት የሚፈልግ ከሆነ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ የሚባል ሳይሆን የጂኦፖሊመር መያዣ ይባላል፡፡ በአልካላይ የሚሰሩ መሳሪያዎች እና የጂኦፖሊመር ሲሚንቶዎች የጂኦፖሊመራይዜሽን ኬሚስትሪ በፖርትላንድ ሲሚንቶ ባለሙያዎች አገልግሎት ላይ እየዋሉ ካሉት ቃላቶች እና ዝርዝሮች በተለየ ሁኔታ ትክክለኛ አገላለፆችን የሚፈልግ ነው፡፡ ጂኦፖሊመር አጠቃልሎ የሚይዘው ዋና ነገር የጂኦፖሊመር ሲሚንቶዎች እንዴት በኦርጋኒት ፖሊመር ውስጥ እንደሚመደቡ ነው፡፡ በዚህ ጉዳይ ላይ የአውስትራሊያዊው ጂኦፖሊመር ባለሙያ የሚከተለውን መግለጫ በድህረ ገፁ ላይ አስቀምጧል፡፡ ጆሴፍ ዴቪዶቪት የፖሊመርን ሀሳብ ፈጥሯል (የሲአይ/ኤኤል ኢንኦርጋኒክ ፖሊመር) ይህም እነዚህን የኬሚካል ሂደቶች እና የመሳሪያዎቹ ውጤቶችን በተሻለ ሁኔታ ለማብራራት ነው፡፡ ይህንን ለማድረግ በአንፃር ከፍተኛ ለውጥ ያስፈልጋል ይህም ከዋናው የክርስቲያላይን ሀይድሬሽን ኬሚስትሪ ማለት የተለመደው የሲሚንቶ ኬሚስትሪ ውጭ ማለት ነው፡፡ እስከዛሬ ድረስ ይህ ለውጥ በአልካላይን በሚሰሩ ሲሚንቶ ውስጥ በሚያገለግሉት ሀኪሞች ቀባይነት ያላገኘ ሲሆን እነዚህ አካላት መሰል ውህድን እስካሁንም በኬሚስትሪ የፖርትላንድ ሲሚንቶ ቃልን በመጠቀም ለማብራራት ይፈልጋሉ፡፡ በእርግጥ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ አንዳንድ ጊዜ በስህተት በአልካላይ የሚሰራ ሲሚንቶ እና አርማታ ተብሎ ይገለፃል፣ ከ50 አመታት በፊት በቪ.ዲ. ግሉሆቭስኪ በዩክሪን በቀድሞ ሶቪየት ህብረት ውስጥ የተሰራ የምርት አይነት ነው እነዚህን በዋናነት የአፈር ስልኬት አርማታዎች እና የአፈር ሲሚንቶዎች ተብለው ይታወቁ ነበር፡፡ ምክንያቱም የፖርትላንድ አርማታ ሲሚንቶዎች በጐጂው የአልካላይ እና ኮረት ውህድ፣ በተቀላቀለ የኤኤአር ወይም ከኤኤስአር ጋር በተቀላቀለ የአልካላይ ሲልካ ውህድ ሊጐድ የሚችሉ ሰለሆነ ነው /ለምሳሌ የሪለም ኮሚቴ 2019- ኤሲኤስ በአርማታ መዋቅር ባለው የኮረት ውህድ የተቀመጠውን ይመልከቱ ፡፡) አልካላይ አክቲቬሽን የሚለው ቃል በሲቪል መሃንዲሶች ላይ አሉታዊ ተጽእኖ አለው፡፡ ይሁን እንጂ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶዎች በጥቅሉ እነዚህን የሚጐዱ ውህዶች አያሳይም (ከዚህ በታች በውህዶች ውስጥ ያለውን ይመልከቱ) ትክክለኛ የመቀላቀያ ኮረት ሲመረት የጂኦፖሊመሮች በአሲዳዊ ምርት ውስጥ ሊሰሩ የሚችሉ ሲሆን ከዚህ በይበልጥም እነርሱን ከኤኤኤም በመለየት ይሰራል፡፡ በተጨማሪም በአልካላይ የሚሰሩ ምርቶች ፖሊመሮች አይደሉም፡፡ስለዚህ ፖሊመር ተብለው ሊጠሩ አይችሉም ወይም ስህተት ሊሆኑ አይችሉም፡፡ በእርግጥ የፖሊመር ኬሚስትሪ ከካልሺየም ሀይሬድት ወይም ፕሪስፒቴት ኬሚስትሪ ጋር ሲነፃፀር በእጅጉ የተለየ ነው፡፡ ይሁን እንጂ በርካታ የሲሚንቶ ሳይንቲስቶች በአልካላይ ከሚሰሩ መሳሪያዎች ወይም በአልካላይ ከሚሰሩ ፖሊመሮች ጋር የተገናኘውን ቃላት ማስተዋወቃቸውን ቀጥለዋል፡፡ እነዚህ የሲሚንቶ ምፃረ ቃላት ኤኤኤም ሲሆኑ ይህም በአካላይ የሚሰሩ ዝቃጮች፣ በአልካላይ የሚሰሩ የከሰል ብናኝ አፈር እና የተለያዩ የሲሚንቶ አሰራር ስርዓቶችን በተለየ ሁኔታ የያዘ ነው፡፡ (የሪለም ቴክኒካል ኮሚቴ 247-ዲቲኤ ይመልከቱ)፡፡ ተጠቃሚው የሚገለገልባቸው ጉዳት የማያደርጉ የአልካላይን ሪኤጀንቶች ጂኦፖሊመራይዜሽን በመርዛም የኦርጋኒክ ውህዶች ላይ የተመሰረተ አይደለም ነገር ግን በውሃ ላይ ብቻ የተመሰረተ ነው፡፡ አደገኛ ሊሆኑ የሚችሉ የኬሚካል ቅመማ ቅመሞችን የሚፈልግ ሲሆን ስለዚህም የተወሰኑ የደህንነት መጠበቂያ ህጐች ያስፈልጉታል፡፡ የደህንነት መጠበቂያ ሕጐቹ የአልካላይን ምርቶችን በሁለት ጐራ ይመድቡታል፡፡ ይህም የሚያዝጉ ምርቶች (እዚህ ውስጥ ሆስታይል ተብለው የተገለፁ) እና የሚገነፍሉ ምርቶች (እዚህ ውስጥ ጉዳት የማያደርሱ ተብለው የተገለፁ ናቸው) ሁለቱ አይነቶች በአርማዎቻቸው ይታወቃሉ፡፡ ሰንጠረዡ የተወሰኑ የአካላይን ኬሚካሎችን እና የደህንነት መጠበቂያ ደረጃቸውን አስቀምጧል፡፡ የሚያዝጉ ምርቶች በጓንት፣ በመስታወት እና በጭምብል በመጠቀም የምንገለገልባቸው ናቸው፡፡ እነዚህም ተጠቃሚውን ሊጐዱ የሚችሉ እና ትክከለኛ የደህንነት መጠበቂያ ሕጐችን ሳንከተል በብዛት ልንተገብራቸው የማንችላቸው ናቸው በሁለተኛው ምድብ የፖርትላንድ ሲሚንቶ ወይም ሀድሬትድ ላየን የተባሉ አይነተኛ ከፍተኛ ምርቶች ይገኛሉ፡፡ የጂኦፖሊመራዊ አልካላየን ሪኤጀንቶች የተባሉ እና በዚህ ምድብ የሚገኙት ምርቶች ተጠቃሚን የማይጐዱ ተብለው ሊጠቀሱ ይችላሉ፡፡ እነዚህም የሚገነፍል ተፈጥሮ ያላቸው የአልካላይን ምርቶች ሲሆኑ የምርቶቻቸውን ዱቄቶች በአየር ወደ ውስጥ እንዳይገቡ ምርጫ እና ትክክለኛ የግል ደህንነት መጠበቂያ መሳሪያ መልበስን የሚጠይቅ ሲሆን ይህም በማንኛውም ሁኔታ ኬሚካሎች ወይም ዱቄቶች በሚያዙበት አያያዝ መፈፀም ይገባል፡፡ በአልካላየን የሚሰሩ ሲሚንቶች ወይም በአልካላይን የሚሰሩ ፖሊመሮች (በተወሳኑት አካላት በኋላ ላይ ትክክለኛ ያልሆነ ቃል መሆናቸውን አውቀዋል)፡፡ እንዲሁም የተወሰኑ ባለሙያዎች በስነ ጽሑፉ ውስጥ እና በኢንተርኔት የተገኙ የተለያዩ አዘጋጃጀቶች በተለይም በብናኝ ላይ የተመሰረቱ የአልካላይን ስልኬቶችን ከሞላር ሬሽዎች ከ1.20 በታች ከሆነው ጋር ወይም በንፁህ የኤንኤኦኤች (8 ወይም 12) ሲስተሞች ላይ ተመስርቶ የሚያገለግል ሆኖ ተገኝቷል፡፡ እነዚህ ሁኔታዎች ለማንኛውም ሰው አገልግሎት ለማዋል በተጠቃሚው ላይ ጉዳት የማያደርሱ አይደሉም፡፡ ስለዚህ በዚህ የስራ መስክ ላይ ከተቀጠሩ ከፍተኛ ጥንቃቄ እና የግል የአደጋ መከላከያ መሳሪያ መጠቀም ያስፈልጋል፡፡ በእርግጥ የወጡ ሕጐች እና ደንቦች እንዲሁም መመሪያዎች ለሰራተኞች የደህንነት እና የጤና አጠባበቅ እንዲሁም ፕሮቶኮላቸውን ለማስፈፀም የወጡ ናቸው፡፡ ከዚህ በተቃራኒ በመስክ ላይ የተሰማሩ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ አዘገጃጀት ሰራተኞች የአልሪላይን ውህድ ያላቸውን ስልኬቶች ከማስጀመሪያ የሞላር ሬሾ መጠኑ 1.45 እስከ 1.95 ከሆነው ጋር ያካትታሉ፡፡ በተለይም ከ1.60 እስከ 1.85 በሚያህለው በማካተት የሚፈጽሙ ሲሆን ይህም ተጠቃሚውን በማይጐዱ ሁኔታዎች የሚያገለግል ነው፡፡ ለምርምር አላማ የተወሰኑ የላብራቶሪ አዘገጃጀቶች ከ1.20 እስከ 1.45 የሚሆኑ የሞላር ሬሾዎች ያላቸው ናቸው፡፡ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ ምድቦች የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ ምድቦች በዝቃጭ ላይ የተመሰረተ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ፡፡ በአለት ላይ የተመሰረተ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ፡፡ በብናኝ አፈር ላይ የተመሰረተ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ አይነት 1፡ በአልካላይ የሚሰራ የብናኝ አፈር የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ፡፡ አይነት 2፡ በዝቃጭ/በብናኝ አፈር ላይ የተመሰረተ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ፡፡ የፌሮ ሴሊየት ላይ የተመሰረተ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ፡፡ በዝቃጭ ላይ የተመሰረተ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ የተሰራባቸው ዝርዝሮች፡ ሜታ ኮሊን + የብረት ማቅለጫ ዝቃጭ + አልካላይ ስልኬት (ተገልጋይ የሚጠቀምባቸው እና የማይጐዳ)፡፡ የጂኦፖሊመር ስሪት፡ = 2 በእርግጥ የኤስአይ፡ ኤኤል = 1 ጠጣር ውህድ ነው፣ =1(ዳይ-ስልኬት) (የአኖርታይት አይነት) + - ፖሊ (ሲያሌት - ዳይሲሎክሶ) (ኦርቶ ክላስ አይነት) እና ካልሺየም - ሲሊኬት ሀይድሬት፡፡ የመጀመሪያው የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ የተፈጠረው በ1980ዎቹ ሲሆን አይነቱ (ፓታሺየም፣ ሶዲየም፣ ካልሺየም) - ፖሊ (ሲያሌት) (ወይም በዝቃጭ ላይ የተመሰረተ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ ሆኖ) እንዲሁም በጆሴፍ ዴቭዶቪትስ እና በጄ.ኤል ሳውኢር በሎን ስታር ኢንዱስትሪዎች ዩኤስኤ ውስጥ ከተካሄዱት ምርምሮች የተገኘ ሲሆን እንዲሁም የፓይራሜንት አር ሲሚንቶ የተገኘበት ነው፡ የአሜሪካ የፈጠራ ተግባር የተመዘገበው በ1984 ሲሆን የዩኤስ የፈጠራ ባለቤትነቱ 4,509,985 የሚያህል በሚያዝያ 9/1985// ኢርሊ ሀይ ስትሬንግዝ ሚኒራል ፖሊመር በሚል ስያሜ የተሰጡ ናቸው፡፡ በአለት ያለ የተመሰረተ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ አየተወሰኑ -750ምርት ከተመረቱት የቮልካኖ ውጤቶች የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ ጋር እንዲሁም በቀላል ዝቃጭ ላይ ከተመሰረተው የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ በላይ ዝቅተኛ የካርቦን ልቀት ባላቸው እና የተሳለ ምርት ባላቸው ውጤቶች መተካት፡፡ የማምረቻ ግብአቶች፡ ሜታኮሊን -750፣ የብረት ማቅለጫ፣ የቮልካኖ ውጤቶች (ወደ አመድነት የተቀየሩ ወይም ወደ አመድነት ያልተቀየሩ)፣ የድንጋይ ካቦች እና የአልካላይ ስሊኬት (ተጠቃሚውን የማይጐዱ) ናቸው፡፡ የጂኦፖሊመሪክ ስሪት፡ = 3 በእርግጥ የኤስአይ፡ ኤኤል = 1 ጠጣር ውህድ ነው፣ =1 (ዳይ-ስልኬት) (የአኖርታይት አይነት) + )- ፖሊ (ሲያሌት - ዳይሲሎክሶ) (ኦርቶ ክላስ አይነት) እና ሲ-ኤስ-ኤች ካልሺየም -- ሲሊኬት ሀይድሬት፡፡ በብናኝ አፈር ላይ የተመሰረቱ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶዎች በኋላም በ1997 በዝቃጭ ላይ በተመሰረተው የጂኦፖሊመር ሲሚንቶዎች ላይ በተካሄዱ ስራዎች በሌላው በኩል በመገንባት እና እንዲሁም ደግሞ በአንዱ በኩል ከዚኦላይትስ ስሪት በተገኙ በአፈር ብናኝ ላይ በመገንባት እነ ሲሊቨር ስትሪም እና ቫን ጃርስቬልድ እንዲሁም ቫንዴቨንተር በብናኝ አፈር ላይ የተመሰረቱትን የጂኦፖሊመሪክ ሲሚንቶዎችን ለመፍጠር ችሏል፡፡ እነ ሲልቨርስትሪም 5,601,643 የዩኤስ የፈጠራ ባለቤትነት ፍላይ አሽ ሴሜንቲሺየስ ማቴሪያል እና የምርት አሰራር ዘዴ በሚል የተመዘገበ ነው፡፡ በአሁኑ ጊዜ ሁለት አይነት በሲሊከስ ወይም በደረጃ 618) የብናኝ አፈር አይነቶች ላይ የተመሰረቱ ምርቶች አሉ፡፡ ዓይነት 1: -ስለጀመሩ ቅድሚያ በቀዳሚ (የተጠቃሚ-ባለጋራ)፡፡ በብዙ ሁኔታዎች የማሞቂያ ደረጃው ከ60-80 ዲግሪ ሴንቲግሬድ ላይ ነው፣ እንደ ሲሚንቶ ተለያይቶ የሚመረት ሳይሆን ልክ እንደ ብናኝ አፈር አርማታ በቀጥታ የሚመረት ነው፡፡ ናይትሮጂን ሀይድሬት (በተጠቃሚው ላይ ጉዳት የሚኖረው) + ብናኝ አፈር፡ በከፊል የተዋሀዱ የብናኝ አፈር ሆኖ በአሉሚኖ- ሲሊኬት ጄል የተያያዙ እና ኤስአይ፡ ኤኤል = 1 እስከ 2፣ ከዞሊን አይነት (ቻባዛይት- ናይትሮጂን እና ሶዳላይት) መዋቅሮች ጋር የተያያዘ ነው፡፡ አይነት 2፡ የዝጋጭ/የብናኝ አፈር ላይ የተመሰረተ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ (ለተጠቃሚው ጉዳት የሌለው)፡፡ በክፍል ሙቀት እና ቅዝቃዜ መጠን የማጠንከር ስራ ለተጠቃሚው ጉዳት የሌለው የስልኬት ውህድ + የብረት ማቅለጫ + ብናኝ አፈር፡ በጂኦፖሊመሪክ ማትሪክስ የተካተቱ የብናኝ አፈር ከ = 2 (ካልሺየም፣ ፖታሺየም) - ፖሊ (ሲሊየት - ሲሎክሶ) በፌሮ - ሲሊየት ላይ የተመሰረተ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ የማምረቻ ዝርዝሮቹ በአለት ላይ ከተመሰረተው የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ ጋር ተመሳሳይነት ያለው ሆኖ ነገር ግን በከፍተኛ ደረጃ የኦክሲጅን ይዘት ባለው አይረን የጂኦለጂካል ኤሌመንቶችን ያካተተ ነው፡፡ የጂኦፖሊመር ስሪት አይነት የፖሊ (ፌሮ - ሲሊየት) (ካልሺየም፣ ፖታሺየም) – (አይረን - ኦክሳይድ) – (ሲልከን - ኦክስጅን - አሉሙኒየም - ኦክስጂን) ናቸው፡፡ ይህ በተጠቃሚው ላይ ጉዳት የሌለው የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ በመመረት እና ለንግድ በማቅረብ ምዕራፍ ላይ ይገኛል፡፡ በማምረት ወቅት የሚኖሩ የካርቦን ዳይኦክሳይድ ልቀቶች እንደ አውስትራሊያዊው የአርማታ ባለሙያ ቢ. ቪ. ራንጋን ከሆነ እያደገ ያለው አለም ሁሉም የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ አይነቶችን ለማምረት ያለው የአርማታ ፍላጐት ከፍተኛ እድል ነው፡፡ ምክንያቱም በሚመረቱበት ወቅት ዝቅተኛ የካርቦንዳይኦክሳይድ መጠን ስለሚለቁ ነው፡፡ የካርቦንዳይኦክሳይድ ልቀት ንጽጽር የፖርትላንድ ሲሚንቶ ማምረቻው በሚከተሉት ውህዶች መሰረት የካልሺየም ካርቦኔትን ወደ አመድነት የመቀየር አሰራርን አካትቷል፡፡ የአሉሚናን የሚያካትቱ ውህዶች የምርቱን የአሉሚኔት እና ፌሪት ይዘቶች ወደ መፍጠር የሚያመሩ ናቸው፡፡ አንድ ቶን የፖርትላንድ ክሊንከርን ማምረት በግምት 0.55 ቶን የሚያህሉ የካርቦንዳይኦክሳይድ ኬሚካልን በቀጥታ ያወጣል፡፡ ይህም የዚህ ምርት ውህዶች ሆኖ የሚወጣ ሲሆን ስለዚህ ደግሞ ተጨማሪ የ0.40 ቶን ካርቦንዳይኦክሳይድ ምርት ለማምረት የካርቦን ምርት ያለውን ነዳጅ መቀላቀል ያስፈልጋል፡፡ ይህንንም የስራውን ሂደት ብቃት በማግኘት እና ቆሻሻዎችን እንደ ነዳጅ በመጠቀም መቀነስ ይቻላል፡፡ ይሁን እንጂ በአጠቃላይ 1 ቶን የፖርትላንድ ሲሚንቶ ከ0.8 እስከ 1.0 ቶን ካርቦንዳይኦክሳይድ የሚለቅ ይሆናል፡፡ በንጽጽር ሲታይ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶዎች እንደ ቁልፍ ጥሬ እቃ በካልሺየም ካርቦኔት ላይ አይመሰረቱም እንዲሁም በማምረቻ ወቅት ያነሰ የካርቦንዳይኦክሳይድ ልቀት የሚያወጡ ሲሆን ይህም ከ40 በመቶ እስከ 80-90 በመቶ መጠን ያለውን የሚቀንስ ነው፡፡ ጆሴፍ ዴቭዶቪትስ በዚህ ርዕሰ ጉዳይ ላይ በመጋቢት 13/1993 የመጀመሪያ ጽሑፉን ያቀረበ ሲሆን ይህም በአሜሪካ ሲሚንቶ ማህበር በቺካጐ ኢሊኖይስ በተዘጋጀ ሲምፖዚየም ላይ ነው፡፡ የፖርትላንድ ሲሚንቶ ኢንዱስትሪ የሕግ ተቋማትን በማግባባት በስሙ የሚከራከሩ ሲሆን ይህም የሚለቁት የካርቦንዳይኦክሳይድ ልቀት ቁጥር ከካልሺየም ካርቦኔት ብስባሴ ጋር የተገናኘውን ክፍል የማያካትት ሲሆን ነገር ግን በውህደቱ ልቀት ላይ ብቻ ትኩረት የሚያደርጉ መሆኑን ይናገራሉ፡፡ ኒው ሳይንቲስት በተባለ ሳይንሳዊ መጽሔት ውስጥ የተፃፈው የ1997 አንቀጽ እንዲህ ይላል …ከሲሚንቶ ማምረቻ የሚለኩ የካርቦንዳይኦክሳይድ ልቀት ግምቶች በቀድሞ ምንጭ (የነዳጅ ቅልቅል) ላይ ብቻ ትኩረት ያደረጉ ናቸው፡፡ በመንግስታት መካከል የተደረገው እና በአየር ንብረት ለውጥ ላይ የተካሄደው የዩኤን ፓነል ውይይት አጠቃላይ ኢንዱስትሪው የሚለውቀው የካርቦንዳይኦክሳይድ መጠን 2.4 በመቶ መሆኑን እንዲሁም በታናሴ የኦክሪጅ ብሔራዊ ላብራቶሪ ውስጥ የተገኘው የካርቦንዳይኦክሳይድ መረጃ ትንተና ማዕከሉ መጠን 2.6 ካርቦንዳይኦክሳይድ መሆኑን ይገልፃል፡፡ አሁን የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ ተቋሙ ጆሴፍ ዶቪዶቪትስ ለመጀመሪያ ጊዜ በሁለቱም ምንጮች ምልክታዎችን አድርጓል፡፡ እርሱም እንዳሰላው ከሆነ በአመት የሚመረተው 1.4 ቢሊየን ቶን የአለም ኤለመንት አሁን ያለው የካርቦንዳይኦክሳይድ ልቀት /በአለም/ 7 በመቶ ያህል ያመርታል፡፡ ከ15 አመታት በኋላ /2012/ ሁኔታው በፖርትላንድ ሲሚንቶ የካርቦንዳይኦክሳይድ ይህም በአመት 3 ቢሊየን የሚሆን በመሆኑ የከፋ ሆኗል፡፡ የፖርትላንድ ሲሚንቶ ምርት ከዚህ የበለጠውን ካርቦንዳይኦክሳይድ የሚያወጣ ሲሆን ይህም ወደ አመድነት በሚቀየርበት ጊዜ አገልግሎቱ እና የመቆየት መጠኑ አገልግሎት ላይ በሚውለበት ጊዜ ማለት ነው፡ ስለዚህ የጂኦፖሊመሮች በንጽጽሩ 40 በመቶ ወይም ከዚህ በታች ልቀቶች ሊኖራቸው የሚገባ ሲሆን ይህም ያለቀላቸው ምርቶች ሲታዩ ተመራጭ እንዲሆኑ ማለት ነው፡፡ ንጽጽራዊ የሀይል አገልግሎት ለመደበኛው የፖርትላንድ ሲሚንቶ፣ በአለት ላይ ለተመሰረተው ለጂኦፖሊመር ሲሚንቶዎች ለብናኝ አፈር ላይ ለተመሰረቱን የጂኦፖሊመር ሲሚንቶዎች የሚያስፈልገው የሀይል መጠን እና የካርቦንዳይኦክሳይድ ልቀት፡፡ በፖርትላንድ ሲሚንቶ እና በጂኦፖሊመር ሲሚንቶዎች መካከል በተመሳሳይ ጥንቃቄ ያለው ንጽጽር በአማካይ በ28 ቀናት ውስጥ 40 ኤምፒኤ ነው፡፡ በዚህ ጉዳይ በርካታ ጥናቶች የታተሙ ሲሆን ይህም በሚከተለው መንገድ ተጠቃልሏል፡፡ በአለት ላይ የተመሰረተ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ አመራረት የሚያካትተው፡ በክብደት 70 በመቶ የሆኑ የጂኦሎኪል ኮምፓውንዶች (በ700 ዲግሪ ሴንቲግሬድወደ አመድነት የተቀየረ)፡፡ የብረት ማቅለጫ ዝቃጭ፡፡ የአልካላይን - ስልኬት ውህድ /የኢንዱስትሪ ኬሚካል፣ ተጠቃሚውን የማይጐዳ/፡፡ የብረት ማቅለጫ ዝቃጭ መኖሩ ያለ ክፍል ቴምፕሬቸር ለማጠንከር እና የመካኒካል ጥንካሬውን ለመጨመር ይረዳል፡፡ የኃይል ፍላጎቶች በዩኤስ የፖርትላንድ ሲሚንቶ ማህበር መሰረት ለፖርትላንድ ሲሚንቶ የሚያስፈልገን የሀይል መጠን በአማካይ 4700 ኤምጄ/ቶን ነው፡፡ በአለት ላይ የተመሰረተው የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ ስሌት በሚከተሉት ልኬቶች ላይ ተመስርቶ የተሰራ ነው፡፡ - የብረት ማቅለጫ ዝቃጩ ከብረታ ብረት ኢንዱስትሪ በተረፈ ምርት መልክ የሚገኝ ነው (ምንም አይነት ተጨማሪ ሀይል አያስፈልገውም)፡፡ - ወይም መመረት አለበት (ደቃቃ ካልሆነው ዝቃጭ ወይም ከጂኦሎጂካዊ ሀብቶች በድጋሚ የቀለጠ)፡፡ በጣም ተመራጭ በሆነው ሁኔታ - በተረፈ ምርትነት መልክ የሚገኝ ዝቃጭ - በአለት ላይ የተመሰረተውን የፖሊመር ሲሚንቶ ማምረት ከፖርትላንድ ሲሚንቶ ጋር ሲነፃፀር የሚያስፈልገው የሀይል መጠን 59 በመቶ ይቀንሳል፡፡ ዝቅተኛ ተመራጭነት ባለው ሁኔታ ደግሞ የዝቃጭ ማምረቻው - ቅነሳው 43 በመቶ ይደርሳል፡፡. በማምረት ወቅት የሚኖር የካርቦን ልቀት መጠን በጣም ተመራጭ በሆነው ሁኔታ - በተረፈ ምርትነት መልክ የሚገኝ ዝቃጭ - በአለት ላይ የተመሰረተውን የፖሊመር ሲሚንቶ ማምረት ከፖርትላንድ ሲሚንቶ ጋር ሲነፃፀር የሚያስፈልገው የሀይል መጠን 80 በመቶ ይቀንሳል፡፡ ዝቅተኛ ተመራጭነት ባለው ሁኔታ ደግሞ የዝቃጭ ማምረቻው - ቅነሳው 70 በመቶ ይደርሳል፡፡ በብናኝ አፈር ላይ የተመሰረቱ ደረጃ ኤፍ የሆኑ ሲሚንቶዎች እነርሱ ምንም አይነት ተጨማሪ ሙቀት አያስፈልጋቸውም፡፡ ስለዚህም ስሌቱ ቀላል ነው፡፡ ይህም በብናኝ አፈር ላይ ለተመሰረተው የአንድ ቶን ሲሚንቶ የሚለቀው የካርቦንዳይኦክሳይድ መጠን ከ0.09 እስከ 0.25 ቶን ሲሆን ይህም ማለት የካርቦንዳይኦክሳይድ ልቀቱን ከ75 እስከ 90 በመቶ በሚያክል መቶን ይቀንሳል ማለት ነው፡፡ በአለት ላይ ለተመሰረቱ ለጂኦፖሊመር ሲሚንቶ የሚያስፈልጉ ግብአቶች (ካሊሺም፣ ፖታሺየም) – ፖሊ (ሲያሌት-ዳይሲሎክሶ) ይህንን ይመልከቱ በሚሰራበት ጊዜ ያለው የመሸብሸብ መጠን፡ ከ0.05 በመቶ በታች፣ አልተለካም፡፡ ንጽጽራዊ ጥንካሬ (አንድ አክሰስ)፡ በ28 ቀናት ከ90 በላይ (ለከፍተኛ የጥንካሬ ስራ፣ ከ4 ሰዓታት በኋላ 20 ፡፡ የጉብጠት/ልምጠት ጥንካሬ፡ በ28 ቀናት ከ10 እስከ 15 (ለከፍተኛ የጥንካሬ ስራ፣ ከ24 ሰዓታት በኋላ 10 ) ፡፡ የያንግ ሞጁልስ፡ ከ2 በላይ፡፡ የማቀዝቀዣ - ታው፡ የክብደት መቀነስ ከ0.1 በመቶ በታች ፣ የጥንካሬ መቀነስ ከ5 በመቶ በታች ከ180 ኡደቶች በኋላ፡፡ የእርጥብ - ደረቅ ፡ የክብደት መቀነስ ከ 0.1 በመቶ በታች (( በውሃ ውስጥ የመለየት መጠኑ፣ ከ180 ቀናት በኋላ፡ ከ0.015 በመቶ በታች የውሃ መምጠጥ መጠን፡ ከ3 በመቶ በታች፣ ከውሃ ማሳለፍ አቅም ጋር የተገናኘ አይደለም የውሃ ማሳለፍ መጠን፡ 10-10 ሜትር በሰከንድ ሰልፈሪክ አሲድ፣ 10 በመቶ፡ የክብደት መቀነስ 0.1 በመቶ በቀን ሀይድሮክሎሪክ አሲድ፣ 5 በመቶ፡ የክብደት መቀነስ በቀን 1 በመቶ 50 በመቶ፡ የክብደት መቀነስ በቀን 0.02 በመቶ የአሞኒያ ውህድ፡ የክብደት መቀነሱ አልታየም የሰልፌት ውህድ፡ በ28 ቀናት ውስጥ 0.02 በመቶ ተሸብሽቧል የአልካላይ እና የኮረት ውህድ፡ ከ250 ቀናት በኋላ ምንም የተስፋፋ ነገር የለም (ሲቀነስ 0.01 በመቶ) በምስሉ ላይ እንደተመለከተው ከፖርትላንድ ሲሚንቶ (ኤኤስቲኤም ሲ227) ጋር ሲነፃፀር፡፡ እነዚህ ውጤቶች በ1993 የታተሙ ናቸው፡፡ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶዎች እና መያዣዎች ከአልካላይ ይዘቶች ጋር እስከ 10 በመቶ ድረስ ከፍተኛ ሲሆኑ ለመደበኛ ውህደት ከኮረት ጋር ሲጠቀሙ ምንም አይነት የአልካላይ እና የኮረት ውህደት አደገኛነት አያስከትሉም ፡፡ የደረጃዎች አስፈላጊነት በሰኔ 2/2012 እ.ኤ.አ ኤኤስቲኤም ኢንተርናሽናል የተባለው ተቋም (የቀድሞው የአሜሪካ የምርመራ እና የአፈር፣ ኤኤስቲኤም ማህበር) በጂኦፖሊመር መያዣ ሲስተሞች ላይ ሲምፖዚየም አዘጋጅቶ ነበር የሲምፖዚየሙ መግቢያ እንዲህ ይላል፡ ለፖርትላንድ ሲሚንቶ የአፈፃፀም ማብራሪያዎች ሲፃፉ ፖርትላንድ ያልሆኑ መያዣዎች የሚታወቁ አልነበሩም፡፡ እንደ ጂኦፖሊመሮች የመሳሰሉ አዳዲስ መያዣዎች በከፍተኛ ደረጃ ምርምር ተካሂዶባቸው እንደ ልዩ ምርቶች በገበያ ላይ ውሎ በመዋቅራዊ አርማታ ላይ አገልግሎት ላይ ውሏል፡፡ ይህ ሲምፖዚየም የኤኤስቲኤም ተቋም ያሉትን የሲሚንቶ ደረጃዎች አቅርቦት ከግምት እንዲያስገባ ይህም በአንዱ መንገድ ተጨማሪ የጂኦፖሊመር መያዣዎችን ለማግኘት ውጤታማ ስራ እንዲሰራ እንዲሁም በሌላ መንገድ እነዚህን ምርቶች ለሚጠቀሙ አካላት አስተማማኝ ጥበቃ ለማቅረብ እድል እንዲሰጠው ታስቦ የተካሄደ ነው፡፡ ያሉት የፖርትላንድ ሲሚንቶ ደረጃዎች ከጂኦፖሊመር ሲሚንቶ ጋር የሚሄዱ አይደሉም፡፡ በልዩ ኮሚቴ ሊፈጠሩ ይገባል፡፡ ነገር ግን ይህንን ለማድረግ ደረጃቸውን የጠበቁ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶዎች መገኘት አለባቸው፡፡ በአሁኑ ጊዜ እያንዳንዱ ባለሙያ በሀገር ውስጥ ሕግ ላይ በመመስረት የራሱን አሰራር ዘዴ ማቅረብ ያለበት ሲሆን ይህም በምርቶቹ (ቆሻሻዎች፣ ተረፈ ምርቶች ወይም የተጣሉ ምርቶች) ላይ በመመስረት ነው፡፡ ትክክለኛ የጂኦፖሊመር ሲንቶን ምድብ ለመምረጥ የሚያስፈልግ ነገር አለ የ2012 የጂኦፖሊመር ስቴት ጥናትና ምርምር. ሁለት ስሞቻቸው ከዚህ በታች የተጠቀሱ ምድቦችን እንደ ሀሳብ አቅርበዋል፡፡ የአይነት 2 ዝቃጭ/ በብናኝ አፈር ላይ የተፈሰረተ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ፡ የብናኝ አፈር የሚገኙት በዋናነት እያደጉ ባሉ ሀገራት ውስጥ ነው፡፡ በፌሮ - ሲሊየት ላይ የተመሰረተ የጂኦፖሊመር ሲሚንቶ፡ ይህ በገፀ ምድር አይረን የበለፀገው ጥሬ እቃ በአለም አቀፍ ደረጃ በሁሉም ሀገራት ውስጥ የሚገኝ ነው፡፡ ትክክለኛ ተጠቃሚን የማይጐዳ የጂኦፖሊመር ሪኤጀንት

1590

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%8A%95%E1%8C%8E%E1%88%8B

አንጎላ

አንጎላ፣ በይፋ የአንጎላ ሪፑብሊክ (ፖርቱጊዝ: ፣ ኪኮንጎ: ) በደቡብ-ምዕራብ አፍሪካ የምትገኝ ሀገር ስትሆን ከናሚቢያ ፣ ከኮንጎ ዲሞክራቲክ ሪፑብሊክ ፣ እና ከዛምቢያ ጋር ድንበር ትጋራላች። በምዕራብ ጫፍ ከአትላንቲክ ውቅያኖስ ጋር ትገናኛለች። የፖርቹጋል ቅኝ-ተገዥ ነበረች። ነዳጅ እና አልማዝ ከተፈጥሮ ሀብቶቿ የሚመደቡ ናቸው። የአንጎላ የሕግ-አስፈጻሚ ፕሬዝዳንቱን ፣ ጠቅላይ ሚኒስትሩን እና የሚኒስትሮች ካውንስሉን ያጠቃልላል። ሁሉም ሚኒስትሮችና ምክትል ሚኒስትሮች የሚኒስተሮች ካውንስሉን ሲሰሩ በየጊዜው እየተሰበሰቡ ስለተለያዩ የፖለቲካ ጉዳዮች ውሳኔ ይሰጣሉ። የአስራ ስምንቱ ክልሎች መሪዎች በፕሬዝዳንቱ ነው የሚመረጡት። በ1992 እ.ኤ.ኣ. የወጣ ሕገ-መንግስት የመንግስቱን አወቃቀር እና የዜጎችን መብትና ግዴታ ይዘረዝራል። ፕሬዝዳንቱ መንግሥቱ በ2006 እ.ኤ.ኣ. ምርጫ ለማድረግ ዕቅድ እነዳለው ገልጸዋል። ይህ ምርጫ ከ1992 አ.ኤ.ኣ. በኋላ የመጀመሪያው ምርጫ ነው የሚሆነው። አንጎላ ውስጥ ሶስት ዋና ብሔረሰቦች ይገኛሉ። ኦቪምቡንዱ 37% ፣ ኪምቡንዱ 25% ፣ እና ባኮንጎ 13%። ሌሎች ብሔረሰቦች ቾክዌ (ሉንዳ)፣ ጋንጉዌላ፣ ንሀኔካ-ሁምቤ፣ አምቦ፣ ሄሬሮ፣ እና ዢንዱንጋን ያጠቃልላሉ። በተጨማሪም ክልሶች (አውሮፓና አፍሪካዊ) 2% ይሆናሉ። ፖርቱጋሎች አንጎላዊ ካልሆኑ ሰዎች ብዙዎቹ ናቸው። በአንጎላ መጀመሪያ የሠፈሩት የኮይሳን ሰዎች ነበሩ። በባንቱ ፍልሰቶች ጊዜ እነዚህ ሰዎች ወደ ደቡብ አንጎላ ሄዱ። በ1483 እ.ኤ.አ. ፖርቱጋሎች በኮንጎ ወንዝ አጠገብ ሠፈሩ። በ1575 እ.ኤ.አ. ፖርቱጋል ካቢንዳ ጋር በባሪያ ንግድ ላይ ያቶከረ ግዛት መሠረተች። በ16ኛው ክፍለ ዘመን፣ ፖርቱጋል የአንጎላ የባህር ጠረፍን ተቆጣጠረች። በተለያዩ ውሎችና ጦርነቶች የፖርቱጋል ቅኝ-ግዛት አንጎላ ተስፋፋ። የፖርቱጋል መመለሻ ጦርነትን ምክኒያት በማድረግ የደች ሪፐብሊክ ሏንዳን ከ1641 እስከ 1648 እ.ኤ.ኣ. ድረስ ተቆጣጠረች። የቅኝ ግዛት ጊዜ በ1648 እ.ኤ.ኣ. ፓርቱጋል ሏንዳን እንደገና ተቆጣጠረች። በ1650 እ.ኤ.አ. ደግሞ የተነጠቀችውን መሬት እንዳለ አስመለስች። በ1671 እ.ኤ.አ. ፑንጎ አንዶንጎ የሚባለው ቦታ ወደ ፖርቱጋል ቅኝ ግዛት ተጨመረ። ፖርቱጋል በ1670 እ.ኤ.አ. ኮንጎን እና በ1681 እ.ኤ.አ. ማታምባን ለመውረር ያደረገችው ሙከራ አልተሳካም። በ1885 እ.ኤ.አ. የበርሊን ጉባኤ የፖርቱጋል ቅኝ-ግዛት ድንበርን ከወሰነ በኋላ፣ በብሪታኒያ እና ፖርቱጋል ጥረት በኩል የባቡር-መንገድ፣ እርሻና ማዕድን ተሻሻሉ። እስከ ፳ኛው ክፍለ-ዘመን ድረስ አካባቢው ሙሉ በሙሉ በፖርቱጋል አልተመራም ነበር። በ1951 እ.ኤ.አ. ቅኝ ግዛቱ የባህር ማዶ ክፍለ-ሀገር ሆኖ ፖርቱጊዝ ምዕራብ አፍሪካ ተባለ። ፖርቱጋል አካባቢውን ወደ አምስት መቶ ዓመት ለሚጠጋ ጊዜ ያህል ተቆጣጥራለች። ስለዚህም የአካባቢው ሕዝብ ነጻነት ለመውጣት ያለው ስሜት የተደበላለቀ ነበር። ነፃነትና የእርስ በርስ ጦርነት አንጎላ ነጻነቷን በኅዳር ፲፱፻፷፰ ከተቀዳጀች በኋላ ግን ለብዙ አሥርተ ዓመታት የሚቀጥል የእርስ በርስ ጦርነት ገጠማት። ይህ ውጊያ በብዙ ሚሊዮን የሚቆጠሩ ሰዎችን ለሞትና ስደት አብቅቷል። ከአልቮር ስምምነት በኋላ ሶስቱ ትልቅ የትግል ግንባሮች የሽግግር መንግሥትን ለማቋቋም በጃኑዋሪ 1975 እ.ኤ.አ. ተስማሙ። ነገር ግን በሁለት ወራት ውስጥ እነዚህ ግንባሮች ወደ ውጊያ ተመልሰው አገሯ ወደ ክፍፍል እያመራች ነበር። በዚህ ወቅት የቀዝቃዛው ጦርነት ኃያል አገራት የነበሩት የሶቭየት ሕብረትና አሜሪካ አንዱን ወይም ሌላውን ወገን ደግፈው ወደ ጦርነቱ ገብተዋል። ሌሎችም እንደ ፖርቱጋል፣ ብራዚል፣ ደቡብ አፍሪካና ኩባ የመሳሰሉት ሀገራትም ከማገዝ ወደ ኋላ አላሉም። የአንጎላ የሕግ አስፈፃሚ አካል ፕሬዝዳንቱን፣ ምክትል ፕሬዝዳንቱንና የሚኒስትሮች ምክር ቤቱን ያጠቃልላል። ለብዙ ዓመታት አብዛኛው ሥልጣን በፕሬዝዳንቱ እጅ ነው ያተኮረው። የ፲፰ቱ ክልሎች አስተዳዳሪዎች በፕሬዝዳንቱ ነው የሚሾሙት። የ1992 እ.ኤ.አ. ሕገ መንግሥት የመንግሥቱን አወቃቀርና የዜጎችን መብቶችና ግዴታዎች ይዘረዝራል። የሀገሩ ሕግ ተርጓሚ አካል የፖርቱጋል ሥርዓትን ይከተላል። ጦር ኃይል የአንጎላ ጦር ኃይሎች በመከላከያ ሚኒስቴር ስር ሲሆኑ በሦስት ይከፈላሉ። እነዚህም ምድር ኃይል፣ ባህር ኃይል እና አየር ኃይል ናቸው። የሀገሩ ጠቅላላ ሠራዊት ፻፲ ሺህ ይሆናል። የጦር ኃይሉ ንብረቶች መካከል በሩሲያ የተሰሩ ተዋጊ፣ ቦምብ ጣይና አጓጓዥ አውሮፕላኖች ይገኛሉ። አንዳንድ የጦር ኃይሉ ክፍሎች በኮንጎ ኪንሻሳና ኮንጎ ብራዛቪል ተመድበዋል። አንጎላ፣ በ1,246,620 ካሬ ኪ.ሜ. ከኒጄር ቀጥላ ከዓለም 23ኛው ትልቅ አገር ናት። በስፋት ከማሊ ጋር ትነጻጸራለች። የአሜሪካ የቴክሳስ ክፍላገርን ሁለት ዕጥፍ ታክላለች። አንጎላ ከደቡብ በናሚቢያ፣ ከምሥራቅ በዛምቢያ፣ ከሰሜን-ምሥራቅ በኮንጎ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ እና ከምዕራብ በአትላንቲክ ውቅያኖስ ትዋሰናለች። የአንጎላ አማካይ የባህድ ዳር የአየር ሁኔታ በክረምት 16° ሴንቲግሬድና በበጋ 21° ሴንቲግሬድ ነው። አንጎላ ሁለት ወቅቶች አሏት። እነዚህም ደረቅና ዝናባማ ናቸው። የአመራር ክልሎች የአንጎላ መጓጓዣዎች የሚከተሉትን ያጠቃልላሉ፦ በአንድ ላይ ርዝመታቸው 2,761 ኪ.ሜ. የሆኑ ሦስት የባቡር መንገዶች 76,626 ኪ.ሜ. አውራ ጎዳና ከዚህም ውስጥ 19,156 ኪ.ሜ. አስፋልት 1,295 ኪ.ሜ. የውሃ መንገድ ስምንት ትልቅ ወደቦች 243 የአውሮፕላን ማረፊያዎች ከነዚህም 32ቱ የአስፋልት መንደርደሪያ ያላቸው አንጎላ የሰፋ የመጓጓዛ አውታር ቢኖራትም በጊዜ ማለፍና ጦርነት ምክንያት መንገዶች አስፈላጊ ጥገኛ አልተደረገባቸውም። በአንዳንድ ቦታዎች አሽከርካሪዎች መጥፎ ቦታዎችን ለማለፍ ሲሉ ከመንገድ ውጭ ይነዳሉ። እንደዚህ ከማድረግ በፊት ግን በመንገድ ዳር ያሉ በመሬት ውስጥ ስለተቀበሩ ፈንጂዎች የሚያስጠነቅቁ ምልክቶችን ማስተዋል ያስፈልጋል። የአንጎላ ኢኮኖሚ ትልቅ ለውጥ አሳይቷል። የሩብ ምእተ ዓመት ጦርነት ያሳደረበት ተጽእኖን አልፎ ዛሬ በዓለም ውስጥ በፍጥነት በማደግ ላይ ካሉት ኢኮኖሚዎች ይመደባል። በ2004 እ.ኤ.አ. የቻይና ኤክሲምባንክ ፪ ቢሊዮን ብር ለአንጎላ አበድሯል። ይህ ገንዘብ እንደ መንገዶች ያሉትን የአንጎላ መሠረታዊ ተቋሞች ለማሻሻል የሚውል ነው። ዘ ኢኮኖሚስት መጽሄት በ2008 እ.ኤ.አ. እንደዘገበው ነዳጅና ዕንቁ የአንጎላ ዋና ኤክስፖርቶችና የገቢ ምንጮች ናቸው። መካከለኛ አፍሪቃ

12159

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%8A%A2%E1%89%B5%E1%8B%AE%E1%8C%B5%E1%8B%AB%20%E1%8D%95%E1%88%AA%E1%88%9A%E1%8B%A8%E1%88%AD%20%E1%88%8A%E1%8C%8D

የኢትዮጵያ ፕሪሚየር ሊግ

በስፖንሰር አድራጊነት ምክንያቶች ቤቲኪንግ የኢትዮጵያ ፕሪሚየር ሊግ ተብሎ የሚጠራው የኢትዮጵያ ፕሪሚየር ሊግ በኢትዮጵያ ከፍተኛው የማኅበር እግር ኳስ ክፍል ነው። ሊጉን የሚቆጣጠረው በኢትዮጵያ ፕሪሚየር ሊግ አክሲዮን ማህበር (ቀድሞ በኢትዮጵያ እግር ኳስ ፌዴሬሽን ከ 1997 እስከ 2020 ቁጥጥር ስር ነበር) ነው። እ.ኤ.አ. በ 1997 (በ 1990 ) የተቋቋመ ሲሆን የቀደመውን የመጀመሪያውን ምድብ (ኢ. 19444) ተክቷል። በአስራ ስድስት ክለቦች ተወዳድሮ በኢትዮጵያ ከሌሎች የሁለተኛና የከፍተኛ ሊጎች ጋር በማሳደግና በመውረድ ሥርዓት ላይ ይሠራል። ሊጉ ከ 1997–98 የውድድር ዘመን ጀምሮ ቅዱስ ጊዮርጊስ ሲ.ሲ በዚህ ዘመን የሀገሪቱ መሪ ክለብ ሆኖ በ 14 ማዕረጎች (በአጠቃላይ 29 የመጀመሪያ ዲቪዝዮን) የመጀመሪያው በይፋ እውቅና የተሰጠው የኢትዮጵያ እግር ኳስ ሊግ ስሪት እ.ኤ.አ. በ 1944 ተቋቋመ። በመጀመሪያ አምስት ቡድኖችን የሚወክሉ አምስት ቡድኖች እና የብሪታንያ ወታደራዊ ተልእኮ በኢትዮጵያ (ቢኤምኤም) በቢኤምኤም አሸናፊነት ለመወዳደር ተወዳድረዋል። የኢትዮጵያ ዋንጫ በቀጣዩ ዓመት ተጨምሮበት ከተወሰኑ ክፍተቶች ዓመታት በስተቀር በየጊዜው እየተፎካከረ ይገኛል። የኢትዮጵያ ከፍተኛ ዲቪዚዮን እግር ኳስ የመጀመሪያዎቹ ዓመታት በአብዛኛው የሜጫል (የአሁኑ የመከላከያ ኃይል አ.ማ) የበላይነት ነበረባቸው። ክለቡ በ 40 ዎቹ እና በ 50 ዎቹ ውስጥ 6 ርዕሶችን አሸን ል። ቅዱስ ጊዮርጊስ አክሲዮን ማኅበር በ 60 ዎቹ መገባደጃ ላይ የተወሰነ የበላይነትን አግኝቶ ከዚያ በኋላ ሊጉ በ 70 ዎቹ እና በ 80 ዎቹ አንጻራዊ የእኩልነት ጊዜን አሳል ል። ሊጉ በ 1990 ዎቹ የኢትዮጵያ ፕሪሚየር ሊግ በ 1997 የኢትዮጵያ እግር ኳስ ፌዴሬሽን (ኢኤፍኤፍ) እና የኢትዮጵያ እግር ኳስ ከፍተኛ ምድብ ባቋቋሙት ቡድኖች ውስጥ ለውጦችን አሳይል። የፕሪሚየር ሊግ ዘመን የ 1997-98 የኢትዮጵያ ፕሪሚየር ሊግ የውድድር ዘመን መብራት ኃይል ዋንጫውን ያነሳበት ነበር። በቀጣዩ ዓመት ሊጉ የቡድኖቹን ቁጥር ወደ 10 ለማሳደግ ወስኗል ፣ ዓመቱን ሙሉ ተወዳጆች ቅዱስ ጊዮርጊስ ሲ. ቅዱስ ጊዮርጊስ በቀጣዩ ዓመት (1999-00 የውድድር ዘመን) ሻምፒዮን ሆኖ ይደጋግማል። የመብራት ኃይል አጥቂ ዮርዳኖስ አባይ ባሳየው የጥቃት ማሳያ የ 2000–01 የውድድር ዘመን በሊጉ ልዩ ነበር። አባይ በሊጉ ዘመቻ ኢትዮ ኤሌክትሪክን ለሁለተኛ ጊዜ የፕሪሚየር ሊግ ዋንጫ (3 ኛ አጠቃላይ ማዕረግ) በመርዳት በሊጉ ዘመቻ በወቅቱ 24 ግቦችን አስቆጥሯል። በ 2016-17 የውድድር ዘመን 25 ግቦችን በማስቆጠር የደደቢቱ አጥቂ ጌታነህ ከበደ እስኪያልፍ ድረስ የእሱ ሪከርድ 16 ዓመታት ይቆማል። በቀጣዩ የውድድር ዘመን (2001-02 የውድድር ዘመን) ኢትዮ ኤሌክትሪክ በብዙዎች ዘንድ ሻምፒዮን ሆኖ ለመድገም ቢመረጥም በመጨረሻ ሻምፒዮን ከሆነው ከቅዱስ ጊዮርጊስ ጀርባ በመጨረስ ተስፋውን አጣ። የ 2002–03 የውድድር ዘመን ከአዲስ አበባ ውጭ የመጀመሪያዎቹ እውነተኛ ተፎካካሪዎች የፕሪሚየር ሊግ ዋንጫን ለማግኘት ሲገፋፉ ነበር። የቅዱስ ጊዮርጊስ 4 ኛ የፕሪሚየር ሊግ ዋንጫን (19 ኛውን አጠቃላይ ዋንጫ) ለማረጋገጥ ቅዱስ ጊዮርጊስ ከተፎካካሪዎቹ ኢትዮጵያ ቡና ጋር ድል ማድረግ ሲያስፈልገው የመጨረሻው ቀን ወርዷል። በደቡብ አርባ ምንጭ ከተማ የሚገኘው የሁለተኛው ደረጃ አርባ ምንጭ ጨርቃጨርቅ የመጀመሪያውን ማዕረግ ለማሸነፍ ቢፈልግም ቅዱስ ጊዮርጊስ አ.ማ. በመጨረሻ ግን ቅዱስ ጊዮርጊስ ግጥሚያቸውን ማሸነፍ እና ሻምፒዮንነቱን ለመያዝ ችሏል ነገር ግን በአርባ ምንጭ ጨርቃጨርቅ የተደረገው ጠንካራ ማሳያ ከዋና ከተማው ውጭ ያሉ ቡድኖች እንደገና በከፍተኛ ሊግ ለመወዳደር ዝግጁ መሆናቸውን ያሳያል። በካፒቴን ካማል አህመድ የሚመራው ሀዋሳ ከተማ አ.ማ በታሪካቸው ለመጀመሪያ ጊዜ የፕሪሚየር ሊጉን ዋንጫ ማንሳት በመቻላቸው የ 2003–04 የውድድር ዘመን ከአዲስ አበባ ውጪ ላሉ ቡድኖች የእድገት ዓመት ሆኖ ነበር። ለፕሪሚየር ሊጉ ሻምፒዮና የኢትዮጵያ ቡና አ.ማ እና ትራንስ ኢትዮጵያ የመሳሰሉትን ለመከላከል ሀዋሳ ከተማ ኒያላ አ.ሲን ማሸነፍ ነበረበት። 5 ኛውን እና 6 ኛውን የፕሪሚየር ሊግ (20 ኛ እና 21 ኛ ዋንጫዎችን በአጠቃላይ) ማንሳት በመቻላቸው ቀጣዮቹ ሁለት የውድድር ዘመናት በቅዱስ ጊዮርጊስ አ.ሲ፡፡ የ 2006 - 07 የውድድር ዘመን መጀመሪያ ሊጉ ወደ 16 ክለቦች አድጓል። ቅዱስ ጊዮርጊስ አ.ማ ሶስት አተርን በመከልከል በበርካታ ዓመታት ውስጥ ሀዋሳ ከተማ ለሁለተኛ ጊዜ ዋንጫውን በማሸነፍ የውድድር ዘመኑ ተጠናቀቀ። ሆኖም ቀጣዮቹ ሶስት ተከታታይ ወቅቶች እንደገና በቅዱስ ጊዮርጊስ የበላይነት የሚቆጣጠሩ ሲሆን በአሰልጣኙ መንቾ መሪነት ቅዱስ ጊዮርጊስ 7 ኛ ፣ 8 ኛ እና 9 ኛ የፕሪሚየር ሊግ ማዕረጎቻቸውን (በአጠቃላይ 22 ኛ ፣ 23 ኛ እና 24 ኛ ማዕረጎቻቸውን) ይጨምራል። የቅዱስ ጊዮርጊስ ከፍተኛ ተፎካካሪዎቹ ኢትዮጵያ ቡና የ 2010-11 ዋንጫውን የመጀመሪያውን የፕሪሚየር ሊግ ዋንጫ (በአጠቃላይ ሁለተኛውን ዋንጫ) በማሸነፍ ታላቅ ሩጫቸውን ያቆማሉ። ሆኖም ቅዱስ ጊዮርጊስ በሚቀጥለው የውድድር ዘመን ተመልሶ በ 2011-12 እንደገና ዋንጫውን ያነሳ ነበር። ቅዱስ ጊዮርጊስ ለመድገም ያደረገው ሙከራ እንደ ቀጣዩ የውድድር ዘመን ደደቢት ኤፍ. በምትኩ በታሪካቸው ለመጀመሪያ ጊዜ የዘውድ ሻምፒዮን ይሆናሉ። ከ2013-14 የውድድር ዘመን እስከ 2016-17 የውድድር ዘመን ቅዱስ ጊዮርጊስ አ.ማ በኢትዮጵያ ውስጥ በአንደኛው ዲቪዚዮን እግር ኳስ አንድ ጊዜ ብቻ የተከናወነ እና በተከታታይ 4 ርዕሶችን ያሸነፈ አንድ ነገር ያደርጋል። በተለይ የ 2016-17 የውድድር ዘመን 16 ክለቦችን ያካተተ ሲሆን ፌደሬሽኑ ሊጉን ከቀድሞው 14 ክለቦች ለማስፋት ከወሰነ በኋላ ነው። በተራው ደግሞ ባለፈው የውድድር ዘመን መጨረሻ ከሊጉ የወረዱት ሁለት ክለቦች ብቻ ሲሆኑ አዲሱን 16 ክለቦች የኢትዮጵያ ፕሪሚየር ሊግ ለማቋቋም ከከፍተኛ ሊግ ባደጉ አራት ክለቦች ተተክተዋል። በግንቦት 2 ቀን 2018 በወልዋሎ አዲግራት ዩኒቨርሲቲ እና በመከላከያ መካከል በተደረገው ጨዋታ ዳኛ ጥቃት ከተሰነዘረበት በኋላ በኢትዮጵያ እግር ኳስ ፌዴሬሽን ሊግ ተቋረጠ። የሊግ ጨዋታ ከሁለት ሳምንት በኋላ ዳኞች በቅርብ ጊዜ ውስጥ የመድን ሽፋን እንደሚቀበሉ እና ቀደም ሲል የህክምና ወጪዎች በተጠያቂ ክለቦች እንደሚሸፈኑ ለአርቢተሮች ማህበር ዋስትና እስከሚሰጥ ድረስ አይቀጥልም። የ 2017-18 የኢትዮጵያ ፕሪሚየር ሊግ የመጀመሪያ ጅማ አባ ጅፋር ኤፍ.ሲ በመሆን በአስደናቂ ሁኔታ ተጠናቋል። በመጨረሻው ቀን በታሪካቸው ለመጀመሪያ ጊዜ ዋንጫውን አንስተዋል። ጅማ አባ ጅፋር እና ቅዱስ ጊዮርጊስ በነጥብ እና በግብ ልዩነት ተለያይተው ወደ መጨረሻው ቀን የገቡ ቢሆንም በጅማ አባ ጅፋር 5 ለ 0 እና በቅዱስ ጊዮርጊስ አ.ሲ 2 ለ 0 ውጤት ማሸነፍ የርዕሱ ጅማ ምስጋና ይገባዋል ማለት ነው +3 የግብ ልዩነት ከቅዱስ ጊዮርጊስ አ.መ. የደመወዝ ጭማሪ እና የቤት ውስጥ ያደጉ ተጫዋቾች ቸልተኝነት እርምጃው የተወሰደባቸው አንዳንድ ምክንያቶች ተደርገዋል። በግንቦት 5 ቀን 2020 የ 2019-20 ወቅት በ -19 ወረርሽኝ ምክንያት ተሰረዘ። በውጤቱም በዚህ የውድድር ዘመን ምንም ሻምፒዮን አልተሸለመም እንዲሁም ክለቦች ከሊጉ ወርደው አልወጡም። በታህሳስ 12 ቀን 2020 የ 2020-21 ወቅት በይፋ ተጀመረ። ግንቦት 6 ቀን 2021 ፋሲል ከነማ የ2020-21 የፕሪሚየር ሊግ ሻምፒዮን ፣ የክለቡ የመጀመሪያ አንደኛ ዲቪዥን ማዕረግ መሆኑ ተረጋገጠ። የውድድር ቅርጸት በፕሪሚየር ሊጉ 16 ክለቦች አሉ። በአንድ ወቅት (ከኖቬምበር እስከ ግንቦት) እያንዳንዱ ክለብ ሌሎቹን ሁለት ጊዜ (ባለ ሁለት ዙር ሮቢን ስርዓት) ፣ አንድ ጊዜ በቤታቸው ስታዲየም እና አንድ ጊዜ በተቃዋሚዎቻቸው ላይ በአጠቃላይ ለ 30 ጨዋታዎች ይጫወታል። ቡድኖች ለማሸነፍ ሶስት ነጥብ እና ለአንድ ነጥብ አንድ ነጥብ ይቀበላሉ። ለኪሳራ ምንም ነጥብ አይሰጥም። ቡድኖች በጠቅላላው ነጥብ ፣ ከዚያም በግብ ልዩነት ፣ ከዚያም ግቦች ተቆጥረዋል። ሦስቱ ዝቅተኛ ደረጃ ያላቸው ቡድኖች ወደ ኢትዮጵያ ከፍተኛ ሊግ (የኢትዮጵያ እግር ኳስ ሁለተኛ ደረጃ) ዝቅ ተደርገዋል እና ከከፍተኛ ሊግ የመጡ ከፍተኛ ሶስት ቡድኖች በቦታቸው ከፍ ብለዋል። ለአፍሪካ ውድድሮች ብቃት የኢትዮጵያ ፕሪሚየር ሊግ አሸናፊ በቀጣዩ ዓመት ለካፍ ቻምፒየንስ ሊግ በቀጥታ ይሳተፋል። የኢትዮጵያ ዋንጫ አሸናፊው ለካፍ ኮንፌዴሬሽን ዋንጫ የቅድመ ማጣሪያ ዙር ብቁ ይሆናል። ከፍተኛ ግብ አግቢዎች ከፍተኛ ግብ አስቆጣሪ በወቅቱ ብዙ ጊዜ ማሸነፍ ሊጉን በተደጋጋሚ በማሸነፍ ደረጃውን የያዙት ክለቦች የሚከተሉት ናቸው፡ 20 (ሃያ) ጊዜ..............................ቅዱስ ጊዮርጊስ የእግር ኳስ ክለብ 6 (ስድስት) ጊዜ..........................መቻል የእግር ኳስ ክለብ 5 (አምስት) ጊዜ..........................ጦር የእግር ኳስ ክለብ ጦር የእግር ኳስ ክለብ እ.አ.አ. ከ 1951 እስከ 1954 በተከታታይ 4 (አራት) ጊዜ በማሸነፍ ታሪክ ያለው ክለብ ነው። ይህ ክለብ በአሁኑ ጊዜ የለም። አሁን ካሉት ክለቦች ደግሞ ቅዱስ ጊዮርጊስ የእግር ኳስ ክለብ እ.አ.አ. ከ 1994 እስከ 1996 በተከታታይ ለ3 (ሶስት) ጊዜ ያህል በማሸነፍ ብቸኛው ክለብ ነው። በደጋፊ ብዛትም ቢሆን ብልጫውን እንደሚይዝ ብዙዎች ይናገራሉ። ድረ ገጽ ያላቸው በኢትዮጵያ ውስጥ ከሚገኙ ክለቦች የራሳቸው የድረ ገጽ አድራሻ ያላቸው ክለቦች 2 (ሁለት) ብቻ ናቸው። እነርሱም፡ ኢትዮጵያ ቡና የእግር ኳስ ክለብ እና ቅዱስ ጊዮርጊስ የእግር ኳስ ክለብ ናቸው። እነሱም:- የቅዱስ ጊዮርጊስ እንዲሁም የኢትዮጵያ ቡና የእግር ኳስ ክለብ ድረ ገጽ ናቸው ። የሊጉ ተሳታፊ ክለቦች በሊጉ ውስጥ በ፳፻፫ ዓ.ም. የሚሳተፉ ክለቦች 18 (አስራ ስምንት) ናቸው። እነዚህም፦ ሐረር ቢራ የእግር ኳስ ክለብ መብራት ኃይል የእግር ኳስ ክለብ መተሓራ ስኳር የእግር ኳስ ክለብ መከላከያ የእግር ኳስ ክለብ መድን የእግር ኳስ ክለብ ሙገር ሲሚንቶ ሜታ አቦ የእግር ኳስ ክለብ ሰበታ የእግር ኳስ ክለብ ሲዳማ ቡና የእግር ኳስ ክለብ ቅዱስ ጊዮርጊስ የእግር ኳስ ቡድን ባንኮች የእግር ኳስ ክለብ ትራንስ የእግር ኳስ ክለብ ኒያላ የእግር ኳስ ክለብ አዋሳ ከተማ የእግር ኳስ ክለብ አዳማ ከተማ የእግር ኳስ ክለብ የኢትዮጵያ ቡና የእግር ኳስ ክለብ ደቡብ ፖሊስ የእግር ኳስ ክለብ ደግሞ ይዩ የ፳፻፫ ዓ.ም. የኢትዮጵያ ፕሪሚየር ሊግ እግር ኳስ

48823

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%89%85%E1%88%AD%E1%8C%AB%E1%89%B5%20%E1%8A%B3%E1%88%B5

የቅርጫት ኳስ

የቅርጫት ኳስ ወይም ባስኬትቦል በዓለም ዙሪያ በቡድኖች የሚጫወት የኳስ እስፖርት ነው። ጨወታው በ1885 ዓም በካናዳዊው ዶ/ር ጄምስ ነይስሚስ በአሜሪካ አገር ተፈጠረ። በመላው አለም ተወዳጅነትን ያተረፈ የቡድን ስፖርት አይነት ነው፡፡ ጨዋታው እኤአ በ1891 በካናዳዊው ዶ.ር ጀምስ ኒስሚዝ በአሜሪካ አገር ተፈጠረ፡፡ የቅርጫት ኳስ ወይም ባስኬት ቦል፡፡ ጨዋታው በእጅ የሚከናወን ሲሆን በመሰረታዊነት የ4 መአዘን ሬክታንግል ቅርፅ ያለው መጫወቻ ኮርት 5 ተጫዋቾ ያሉት ሁለት ቡድኖች እና በእጅ የሚወረወረው ድቡልቡል ኳስ ለጨዋታው አስፈላጊ የሆኑ ቁሶች ናቸው፡፡ 5ቱ ተጫዋቾ ሁልጊዜም የተጫዋቾችን ቦታ ይይዛሉ፡፡ ከተጫዋቾቹ በቁመት ረጅም የሆነው ተጫዋች አብዛኛውን ጊዜ የመሀል ቦታ ይይዛል፡፡ እኤአ በ1891 በካናዳዊው የጂም መምህር ጀምስ ኒስሚዝ በስፕንግ ፊልድ ማሳቹስትስ ዩናይትድ ስቴትስ ውስጥ የተፈጠረው የቅርጫት ኳስ በአሁኑ ሰአት በአለማችን ላይ እጅግ ታዋቂና በመላው አለም በርካታ ተመልካቾች ያሉት የስፖርት አይነት ነው፡፡ የናሽናል ባስኬት ቦል አሶሴሽን ለአለም ፕፌሽናል ባስኬት ቦል በማሳደግና በማስተዋወቅ በክፍያ በተሰጥኦና በውድድር ብቃት ከፍተኛ አስተዋፅኦ አበርክቶለታል፡፡ ከሰሜን አሜሪካ ውጪ ያሉ የብሄራዊ ሊግ መስፈርትን ያሟሉ ታላላቅ ክለቦች ለአህጉራዊ ቻምፒየን ሺፕ እንደ ኢሮሊግ እና አሜሪካ ሊግ የናሽናል ባስኬት ቦል አሶሴሽን አስተዋፅኦ ማሳያ ምሳሌዎች ናቸው፡፡ የ ባስኬት ቦል ወርልድ ካፕ እና ውድድር ዋና ዋና የአለማቀፍ ዝግጅቶችን እና የብሄራዊ ቡድኑ በርካታ ተጫዋቾችን መሳብ የቻሉ ውድድሮች ናቸው፡፡ የሠውነት ማጎልመሻ ትምህርተ ፕሮፌሽናል በ በአሁኑ መጠሪያው ውስጥ አሰልጣኝ የነበሩት ካናዳዊ ጀምስ ኒስዝ እኤአ ከዲሴምበር 1891 ቀደም ብሎ የጂም ትምህር ቤት ክፍልን በዝናባማ ወቅትም ለማስቀጠል ፈለጉ፡፡ ተማሪዎቹ ክረምቱንም በተሻሎ የሰውነት ጥንካሬ እንዲያሳፉ በሚል በርካታ ሀሳቦች አስበው በኋላም ከበርካታ ሀሳቦች ውስጥ የባስኬት ቦልን በመምረጥ 10 ጫማ ወይም 3 ሜትር ከፍታ ያለው የባስኬት ቦል መረብ መስቀያ አዘጋጁ፡፡ ለባስኬት ቦል መጫወቻ ተብሎ የተዘጋጀው የመጀመሪያ ኳስ ብራውን ወይም ቡናማ ቀለም ሲኖረው እኤአ በ1950ዎቹ መጨረሻ ላይ ግን ቶኒ ሂንክል የተባለ ሰው ለተጫዋቾቹ ግልፅ ሆና መታየት አለባት በሚል የኳሷ ቀለም ወደ ብርቱካናማ ቀለም እንዲቀየር አደረገ የተቀየረውም ቀለም እስካሁን እያገለገለ ይገኛል፡፡ በ1892 ከገና እረፍት መልስ ለመጀመሪያ ጊዜ የባስኬት ቦልን የተጫወተው ፍራንክ ማሀን ሲሆን በወቅቱ ስያሜውን ምን እንደሚሉት ኒስሚዝን ጠየቃቸው እሳቸውም ውድድሩን የማስጀመር ሀሳብ እንጂ ስለስያሜው አላሰብኩበትም ሲሉ መለሱለት፡፡ ፍራንክ ለምን ኒስሚዝ ኳስ አይሉትም ሲል ሀሳብ አቀረበ፡፡ ኒሚዝም ከሳቁ በኋላ እንዲህ አይነት ስያሜዎች ጨዋታውን ይገድሉታል ብለው መለሱለት፡፡ ፍራንክም መልሶ ለምን ባስኬት ቦል አንለውም አለ፡፡ ኒስሚዝም ባስኬት አለን ኳስም አለን ስለዚህ ባስኬት ቦል መባሉ ለኔ ተስማምቶኛል፤ ጥሩ ይመስለኛል ብለው አፀደቁለት፡፡ የመጀመሪያው የባስኬት ቦል ውድድርም ኒዮርክ ውስጥ በሚገኝ ጂምዚየም ውስጥ እኤአ በጃንዋሪ 1892 በ9 ተጫዋቾ ተጀመረ፡፡ በወቅቱ የእግር ኳስ 10 ተጫዋቾ በ1 ቡድን የሚጫወቱበት ወቅት ስለነበር ሀይለኛ የበረዶ ግግር የእግር ኳስ ጨዋታቸውን እንዳያከናውኑ ስላስቸገራቸው ወደቤት ውስጥ ገብተው 10ሩ ተጫዋቾ በሁለት በመከፈል 5 5 ሆነው መጫወት ባስኬት ቦልን ወይም የቅርጫት ኳስን ጀመሩ፡፡ በ1897 -1898 በአንድ ቡድን የተጫዋቾ ብዛት 5 ሆኖ ፀደቀ፡፡ እኤአ በ1980ዎቹ እና በ1990ዎ ውስጥ ፕሮፌሽናል ውድድሮችን በማካሄድ የስፖርቱን ተወዳጅነትና እውቅና ከፍ እንዲል ከፍተኛ አስተዋፅኦ ያደረጉ እና የምንግዜም ምርጥ የቅርጫት ኳስ ተጫዋቾች የሚባሉት 3 ተጫዋቾ ላሪ በርድ፤ ኢረን ማጂክ ጆንሰን እና ማይክል ጆርዳን ናቸው፡፡ እ.ኤ.አ ፌብርዋሪ 17፣1963 በአሜሪካዋ የኒው ዮርክ ከተማ የተወለደው ማይክል ጆርዳን በአለማቀፍ ደረጃ ብዙ ሽልማቶችን ተቀዳጅቷል፡፡ ብዙ ሰዎች ከምርጥ ተጫዋቾች መካከል አንዱ ሳይሆን መቼም ተወዳዳሪ የማይገኝለት ተጫዋች ነው በማለት ያሞግሱታል፡፡ ከሴቶች እውቅ የባስኬት ቦል ተጫዋቾች ውስጥ አንዷ የሆነችው የአሜሪካ ፕሮፌሽናል ባስኬት ቦል ተጫዋች ማያ አፕሪል ሞኖር በርካታ የብሄራዊ ቻምፒየን ሺፕን በማሸነፍ የጆን ዎደን አወርድ ተሸላሚ ሆናለች፡፡ እኤአ በ1932 ስምንት ሀገራት የብሄራዊ ባስኬት ቦል አሶሼሽን አቋቋሙ፡፡ ስምንቱ መስራች ሀገራት አርጀንቲና ፤ ፤ ግሪክ ፤ ጣሊያን ፤ ፤ ፓርቹጋል ሮማንያ እና ሲውዘርላንድ ናቸው፡፡ ሴቶች በባስኬት ቦል ውድድር ላይ መሳተፍ የጀመሩት በ1892 በስሚዝ ኮሌጅ ውስጥ ነበር፡፡ በወቅቱ ሰንዳ በርሶን የተባለች የሰውነት ማጎልመሻ መምህር የኒስሚዝን የባስኬት ቦል ህጎች ለሴቶች እንዲሆኑ አድርጋ አስካከለቻቸው፡፡ በአጭሩ በአዲሱ ስፖርት በመማረኳ ስለውድድሩ ከኒሰሚዝ ብዙ ለመማር ትፈልግ ነበር፡፡ በመጋቢት 21 1893 የመጀመሪያው የሴቶች ባስኬት ውድድርን አዘጋጀች፡፡

50666

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%9A%E1%8B%B2%E1%8B%AB

ሚዲያ

ሚዲያ መረጃዎችን ወይም መረጃዎችን ለማከማቸት እና ለማድረስ የሚያገለግሉ የመገናኛ ጣቢያዎች ወይም መሳሪያዎች ናቸው ። ቃሉ እንደ ህትመት ሚዲያ ፣ ማተሚያ ፣ የዜና ማሰራጫ ፣ ፎቶግራፍ ፣ ሲኒማ ፣ ስርጭት (ሬዲዮ እና ቴሌቪዥን) እና ማስታወቂያ የመሳሰሉትን የመገናኛ ብዙሃን መገናኛ ኢንዱስትሪ አካላትን ይመለከታል {{ የጥንታዊ ጽሑፍ እና የወረቀት ልማት እንደ ‹ፋርስ› (‹ፋርስ ካህን› እና አንጋሪየም) እና በሮማን ግዛት ውስጥ እንደ ሚዲያዎች አይነት የሚተረጎሙትን እንደ ‹ሜል› ያሉ የረጅም ርቀት የግንኙነት ሥርዓቶችን ማጎልበት አስችሏል ። እንደ ሃዋርድ ሪችንግልድ ያሉ ጸሐፊዎች እንደ ላስካ ዋሻ ሥዕሎች እና የቀደመ ፃፍ ያሉ የመጀመሪያ ሚዲያ ቅር ችን እንደ ሰብአዊ ሚዲያ ቅርጾችን ፈጥረዋል ። ሌላ የመገናኛ ብዙሃን ታሪክ አረፍተ ነገር የሚጀምረው በቼቭ ዋሻ ሥዕሎች ሲሆን ከአጭር የድምፅ ድምቀት ባሻገር የሰውን ግንኙነት ለመሸከም በሌሎች መንገዶች ይቀጥላል-የጭስ ምልክቶች ፣ የባዶ ጠቋሚዎች እና የቅርፃቅርፃ ቅር .ች ። የቴምስ ሚዲያ በዘመናዊ አፕሊኬሽኑ ውስጥ የግንኙነት መስመሮችን በሚመለከት የካናዳ የግንኙነት ባለሙያ የሆኑት ማርሻል ማክሊን በ 1956 እ.ኤ.አ. በገለፁት ‹ሚዲያዎች አሻንጉሊቶች አይደሉም ፤ በመዘር ጉስ እና በፒተር ፓን አስፈፃሚዎች እጅ ውስጥ መሆን የለባቸውም ። እነሱ ለአዳዲስ አርቲስቶች ብቻ ሊተላለፉ ይችላሉ ፣ ምክንያቱም እነሱ የጥበብ ቅርጾች ናቸው ። በ 1960 ዎቹ አጋማሽ ይህ ቃል በሰሜን አሜሪካ እና በዩናይትድ ኪንግደም ወደ አጠቃላይ አገልግሎት ተስፋፍቶ ነበር ። “የመገናኛ ብዙኃን” የሚለው ሐረግ ኤች.ኤል ሚንክን መሠረት በማድረግ በዩናይትድ ስቴትስ ውስጥ እስከ 1923 ዓ.ም. “መካከለኛ” የሚለው ቃል (“ሚዲያ” ነጠላ ቅርፅ) “በጋዜጣ ፣ በሬዲዮ ወይም በቴሌቪዥን እንደ ህብረተሰቡ ውስጥ ካሉት አጠቃላይ የመገናኛ ፣ የመረጃ ወይም የመዝናኛ መንገዶች ወይም መንገዶች አንዱ” ተብሎ ይገለጻል ። 1 ደንብ 1.1 የመንግስት መመሪያዎች 1.1.1 ፈቃድ መስጠት 1.1.2 መንግሥት ሹመቶችን አፀደቀ 1.1.3 የበይነመረብ ደንብ 1.2 ራስን መቆጣጠር 1.2.1 በክልል ደረጃ 1.2.2 ዓለም አቀፍ ድርጅቶች እና መንግስታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች 1.2.3 የግል ዘርፍ 1.2.4 የእውነታ ማረጋገጫ እና የዜና ንባብ 2 ማህበራዊ ተጽዕኖ 3 ኤሌክትሮኒክ ሚዲያ 3.1 ጨዋታዎች ለግንኙነት እንደ መካከለኛ 4 ደግሞም ተመልከት 5 ምንጮች 6 ማጣቀሻዎች 7 ተጨማሪ ንባብ ዋና መጣጥፍ-የሚዲያ ነፃነት የቁጥጥር ባለሥልጣኖች (የፈቃድ አሰራጭ ተቋማት ተቋማት ፣ የይዘት አቅራቢዎች ፣ የመሣሪያ ስርዓቶች) እና የሚዲያ ዘርፍ በራስ የመተዳደር ፖለቲካ ውስጥ ጣልቃ ገብነት እና ፖለቲካዊ ጣልቃ ገብነት ሁለቱም እንደ ሚዲያ ነጻነት ወሳኝ አካላት ተደርገው ይወሰዳሉ ፡፡ የሚዲያ ገለልተኛነትን ለማረጋገጥ ተቆጣጣሪ ባለሥልጣናት ከመንግሥት መመሪያዎች ውጭ መቀመጥ አለባቸው ፡፡ ይህ በሕግ ፣ በኤጀንሲ ደንብ እና ህጎች ሊለካ ይችላል። የመንግስት መመሪያዎች ፈቃድ መስጠት በብዙ ክልሎች ውስጥ ፈቃዶችን የማውጣት ሂደት አሁንም ግልፅነት የጎደለው በመሆኑ ግልፅ ያልሆነ እና የሚደብቁ አሰራሮችን እንደሚከተል ይቆጠራል ፡፡ በብዙ አገሮች ውስጥ ተቆጣጣሪዎች ባለሥልጣናት ለመንግሥት እና ለገዥው ፓርቲ ድጋፍ ሲሉ በፖለቲካ አድሏዊነት ክስ ተመስርተዋል ፡፡ በዚህም አንዳንድ ሚዲያዎች ምናልባት ጋዜጣዎች የተሰጣቸውን ፈቃድ ሳይሰጡ ቀርተዋል ወይም ፈቃዶቹን አቁለዋል የሚል ስጋት አላቸው ፡፡ በብዙ አገሮች ውስጥ በቀጥታም ሆነ በተዘዋዋሪ መንገድ በአገሮች የተሻሻለ እንደ ሞኖፖሊሺያ በብዙ የይዘት እና አመለካከቶች ልዩነት ቀንሰዋል ፡፡ ይህ በውድድር ላይ ተፅእኖን ብቻ ሳይሆን በሕዝብ አስተያየት ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ ሊያሳድሩ ወደሚችሉ የስልጣን መሰብሰብ ይመራል። ቡክሌይ . ለርዕሰ-ጉዳዩ ወሳኝ ሚዲያ ፈቃዶችን ማሳደሻ ወይም ማቆየት አለመቻልን መጥቀስ ፣ ተቆጣጣሪውን በመንግስት ሚኒስቴር ውስጥ ማጠፍ ወይም ብቃቱን እና የድርጊት ግዴታን መቀነስ ፣ የቁጥጥር ውሳኔዎች በሚተገበሩበት ጊዜ ፣ ​​እና ሌሎችም ፣ እነዚህ ተቆጣጣሪዎች በራስ የመመራት ነጻነት የሕግ መስፈርቶችን የሚያከብሩበት ምሳሌዎች ፣ ግን በእውነቱ በእውነቱ ዋናው ተግባራቸው የፖለቲካ አጀንዳዎችን የማስፈፀም እንደታየ ነው። ] መንግሥት ቀጠሮዎችን አጸደቀ ፡፡ በተቆጣጣሪ አካላት ውስጥ ከፓርቲ ጋር የተጣመሩ ግለሰቦችን ወደ ሹመቶች በማዛወርና ሹመቶችን በመጠቀም የሚሰሩ የተቆጣጣሪ አካላት የፖለቲካ ሽያጭ እየጨመረ መምጣቱ የመንግሥት ቁጥጥርም በግልጽ ይታያል ፡፡ የበይነመረብ ደንብ በዓለም ዙሪያ ያሉ መንግስታት የበይነመረብ ኩባንያዎች ፣ የግንኙነቶች አቅራቢዎችም ሆኑ የትግበራ አገልግሎት ሰጭዎች ፣ እንዲሁም በአገር ውስጥም ሆነ በውጭ አገር መሰረቱ ደንቦችን ለማራዘም ፈለጉ ፡፡ ለተጎዱት የዜና አዘጋጆች ተገቢ ያልሆነ እድሎች በማቅረብ የበይነመረብ ኩባንያዎች ጥንቃቄን በተመለከተ ብዙ ስህተቶች ሊሰሩ እና የዜና ዘገባዎችን ማውረድ ስለሚችሉ በጋዜጠኝነት ይዘት ላይ ያለው ተጽኖ ከባድ ሊሆን ይችላል ፡፡ በክልል ደረጃ በምዕራብ አውሮፓ የራስ-ቁጥጥር ለክልል የቁጥጥር ባለስልጣኖች አማራጭ ይሰጣል። በእንደዚህ ዓይነት ሁኔታዎች ፣ ጋዜጦች ከታሪካዊያን ፈቃድ እና ደንብ ነፃ ሆነዋል እናም ለእራሳቸው እራሳቸውን እንዲቆጣጠሩ ወይም ቢያንስ የቤት ውስጥ የእንባ ጠባቂዎች እንዲኖራቸው በተደጋጋሚ ጫና ተደረገባቸው ፡፡ ሆኖም ፣ ብዙ ጊዜ ትርጉም ያለው የራስ-ተቆጣጣሪ አካላት ማቋቋም አስቸጋሪ ነው። በብዙ ሁኔታዎች ፣ የራስ-አገዛዞች በስቴት ደንብ ጥላ ስር ያሉ ፣ እና የግዛቱን ጣልቃ-ገብነት የመቻቻል ሁኔታን ያውቃሉ። በማዕከላዊ እና በምስራቅ አውሮፓ በብዙ አገሮች የራስ-ተቆጣጣሪ መዋቅሮች የሚጎድላቸው ወይም ከታሪካዊ ቀልጣፋ እና ውጤታማ ያልታሰበ ይመስላል ፡፡ በሳተላይት የተላለፉ ሰርጦች መነሳት ፣ በቀጥታ ለተመልካቾች ወይም በኬብል ወይም በመስመር ላይ ስርዓቶች አማካይነት ቁጥጥር ያልተደረገበት የፕሮግራም አከባቢን የበለጠ ትልቅ ያደርገዋል ፡፡ ሆኖም በምእራባዊ አውሮፓ እና በሰሜን አሜሪካ ክልል ፣ በአረብ ክልል እና በእስያ እና በፓሲፊክ ውስጥ የፕሮግራም አዘጋጆች ወደ ሳተላይት ማስተላለፊያዎች ተደራሽነትን ለመቆጣጠር የተለያዩ ጥረቶች አሉ ፡፡ የአረብ ሳተላይት ስርጭት ቻርተር መደበኛ መስፈርቶችን ለማምጣት እና አንዳንድ የሚተላለፉትን ለመተግበር የቁጥጥር ባለስልጣን ለማምጣት የተደረጉ ጥረቶች ምሳሌ ነው ፣ ግን የተተገበረ አይመስልም ፡፡ ዓለም አቀፍ ድርጅቶች እና መንግስታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች የራስ አገዝ ደንብ በጋዜጠኞች እንደ ተፈላጊ ስርዓት ነው የሚገለፀው ፣ እንዲሁም እንደ እና መንግስታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች ባሉ መንግስታዊ መንግስታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች ለሚዲያ ሚዲያ ነጻነት እና የልማት ድርጅቶች ድጋፍ ነው ፡፡ በግጭት እና በድህረ-ግጭት ሁኔታዎች ውስጥ እንደ ፕሬስ ምክር ቤቶች ያሉ የራስ መቆጣጠሪያ ድርጅቶችን የማቋቋም ቀጣይ አዝማሚያ ታይቷል ፡፡ ዋናዎቹ የበይነመረብ ኩባንያዎች በግለሰባዊ ኩባንያ ደረጃ የራስ-ቁጥጥርን እና የቅሬታ ስርዓቶችን በዓለም አቀፍ አውታረ መረብ ተነሳሽነት መሠረት ያዳበሩትን መርሆዎች በማብራራት መንግስታት እና ህዝቡ ለሚያደርጉት ግፊት ምላሽ ሰጥተዋል። ግሎባል ኔትዎርክ ኢኒቲቭ እንደ “ጉግል ፣ ፌስቡክ” እና ሌሎች እንደ ሲቪል ማህበረሰብ ድርጅቶች እና ምሁራን ካሉ የበይነመረብ ኩባንያዎች ጎን ለጎን በርካታ ትላልቅ የቴሌኮም ኩባንያዎችን በማካተት አድጓል። የአውሮፓ ኮሚሽን እ.ኤ.አ. የ 2013 እትም ፣ አይቲ ቴክኖሎጂ የግሉ ዘርፍ የሦስተኛ ወገን የይዘት ወይም የመለያ ገደቦችን በተመለከተ የዲጂታል መብቶች አመላካች ደረጃ የፖሊሲ ግልፅነት ነጥቦችን ያስገኛል ደረጃ አሰጣጥ የዲጂታል መብቶች አመላካች ከአገልግሎት አሰጣጥ ውሎች ጋር በተያያዘ (ስለ በይዘት ወይም በመለያ ገደቦች ላይ ተጽዕኖ የሚያሳድር) የፖሊሲ ግልፅነት ነጥቦችን ያስገኛል በ ‹ቴክኖሎጂ ሐሰተኛ› ላይ ያለው የህዝብ ጫና ‹የሐሰት ዜናን› ለመለየት ብቻ ሳይሆን አንዳንድ ብቅ እንዲሉ እና እንዲስፋፉ ምክንያት የሆኑትን መዋቅራዊ ምክንያቶች የማስወገድ አዳዲስ ስትራቴጂዎችን እንዲፈጠሩ ያነሳሳል ፡፡ ፌስቡክ የጥላቻ ንግግርን እና ጥቃትን በመስመር ላይ ለመቃወም ያቀዱትን የቀደሙ ስትራቴጂዎችን በመከተል ተጠቃሚዎች ሐሰት ናቸው ብለው የሚያምኑባቸውን ይዘቶች ሪፖርት ለማድረግ አዲስ አዝራሮችን ፈጥረዋል ፡፡ እነዚህ ለውጦች ግልፅነታቸውን ለማሳደግ በቴክኖሎጂ ግዙፍ ሰዎች መካከል የሚደረጉ ሰፋፊ ለውጦችን ያንፀባርቃሉ ፡፡ በደረጃ አወጣጥ ዲጂታል መብቶች ኮርፖሬሽን የተጠያቂነት መረጃ ጠቋሚ እንደተመለከተው ፣ አብዛኛዎቹ ትልልቅ የበይነመረብ ኩባንያዎች ከሦስተኛ ወገን ይዘትን ለማስወገድ ወይም ለመድረስ በተለይ ከሶስተኛ ወገን ጥያቄዎችን በተመለከተ የይዞታ አቅርቦትን በተመለከተ የነፃነት ፖሊሲዎቻቸውን በተመለከተ በአንፃራዊ ሁኔታ ሲመጡ ሪፖርት ተደርገዋል ፡፡ 16] በተመሳሳይ ጊዜ ፣ ​​የተወሰኑ የይዘት እና የሂሳብ ዓይነቶችን በመገደብ የእራሳቸውን የአገልግሎት ውል እንዴት እንደሚፈጽሙ ሲገልጽ ጥናቱ ይበልጥ ጎልተው የወጡት ብዙ ኩባንያዎችን አስመስክሯል። የእውነታ ማረጋገጫ እና የዜና ንባብ ይበልጥ ግልፅ ለሆኑ የራስ ቁጥጥር ቁጥጥር ስልቶች ግፊት ምላሽ ከመስጠት በተጨማሪ እንደ ‹የሐሰት ወሬ› በመባል በሚታወቁት ክርክርዎች ምክንያት እንደ ፌስቡክ ያሉ የበይነመረብ ኩባንያዎች ተጠቃሚዎችን በሐሰተኛ ዜናዎች መካከል እንዴት በቀላሉ መለየት እንደሚችሉ ለማስተማር ዘመቻዎችን ጀምረዋል ፡፡ እና እውነተኛ የዜና ምንጮች ፡፡ ለምሳሌ ፣ እ.ኤ.አ. በ 2017 የዩናይትድ ኪንግደም ብሔራዊ ምርጫ ፊትለፊት ፣ ፌስቡክ አንድ ታሪክ እውነተኛ ነው ወይም አለመሆኑን ሊያመለክቱ የሚችሉ 10 ነገሮችን በመጠቆም በጋዜጣዎች ላይ በጋዜጦች ተከታታይ ማስታወቂያዎችን አሳተመ። በኒው ዮርክ የኒው ዮርክ ዩኒቨርሲቲ የጋዜጠኝነት ትምህርት ቤት ውስጥ የኒውስ ኒውስ ዩኒቨርስቲ ትምህርት ቤት የዜና ማረጋገጥን እና የዜና ትምህርትን ለማስተዋወቅ የተለያዩ ለጋሽ እና ተዋንያንን አንድ ላይ ለማምጣት ሰፊ ተነሳሽነቶችም ነበሩ ፡፡ ፎርድ ፋውንዴሽን እና ፌስቡክን ጨምሮ በቡድኖች የተያዘው ይህ 14 ሚሊዮን ዶላር ኢንቨስትመንት የተጀመረው እ.ኤ.አ. በ 2017 የተጀመረው ሙሉ ተፅኖ አሁንም እንደሚታይ ነው ፡፡ ሆኖም እ.ኤ.አ. በ 2015 በፖይተር ኢንስቲትዩት የተጀመረውን የመስክ ልኬቶችን ለማብራራት የሚፈልግ እንደ ዓለም አቀፍ የውሸት ማረጋገጫ ኔትወርክ ያሉ ሌሎች አውታረ መረቦችን አቅርቦትን ያሟላል ፡፡ ማህበራዊ ተጽዕኖ በታሪክ ሁሉ ጊዜ እያለፈ ሲሄድ የሚዲያ ቴክኖሎጂ መመልከቻን ቀላል አድርጎታል ፡፡ በዛሬው ጊዜ ልጆች በትምህርት ቤት ውስጥ የሚዲያ መሳሪያዎችን እንዲጠቀሙ ይበረታታሉ እናም ስላለው የተለያዩ ቴክኖሎጂዎች አጠቃላይ ግንዛቤ እንዲኖራቸው ይጠበቅባቸዋል ፡፡ በይነመረብ እንደ ኢ-ሜል ፣ ስካይፕ እና ፌስቡክ ላሉ የግንኙነቶች መሣሪያዎች በመገናኛ ብዙኃን ውስጥ በጣም ውጤታማ ከሆኑ መሳሪያዎች ውስጥ አንዱ ሲሆን ሰዎችን በአንድ ላይ በማሰባሰብ አዳዲስ የመስመር ላይ ማኅበረሰቦችን ፈጥረዋል ፡፡ ሆኖም ግን ፣ አንዳንድ የሚዲያ ዓይነቶች ፊት ለፊት ሊያደናቅፉ እንደሚችሉ ይከራከራሉ ፡፡ ስለዚህ እሱ የግንኙነት አስፈላጊ ምንጭ ነው ፡፡ በትላልቅ የሸማች ሕብረተሰብ ውስጥ የኤሌክትሮኒክ ሚዲያዎች (እንደ ቴሌቪዥን ያሉ) እና የህትመት ሚዲያዎች (እንደ ጋዜጦች ያሉ) የማስታወቂያ ሚዲያዎችን ለማሰራጨት አስፈላጊ ናቸው ፡፡ በቴክኖሎጅካዊ ዕድገት የበለጸጉ ማህበረሰቦች ከቴክኖሎጂካዊ የላቁ ማህበረሰቦች ይልቅ በአዳዲስ ሚዲያዎች ሸቀጦች እና አገልግሎቶች የማግኘት መብት አላቸው ፡፡ ከዚህ “ማስታወቂያ” ሚና በተጨማሪ ሚዲያ በአሁኑ ጊዜ በዓለም ዙሪያ እውቀትን ለማካፈል መሣሪያ ነው ፡፡ በፖለቲካ ፣ በባህል እና በኢኮኖሚያዊ ህይወት እና በህብረተሰቡ መካከል ትስስር በመፍጠር የሚዲያውን ማህበረሰብ በኅብረተሰቡ ውስጥ ያለውን መካከለኛ ለውጥ በዝርዝር በመረመር ፣ ለምሳሌ ፣ ወቅታዊ ጋዜጣ ለመጀመሪያ ጊዜ የማስታወቂያ እና የሁለተኛ ደረጃ የመሆን ዕድል ነው ፡፡ -ከአሁኑ ጊዜ የውጭ ጉዳዮች ወይም ከሀገሪቱ ኢኮኖሚያዊ ሁኔታ ጋር። በዛን ጊዜ ዊንስስኪኪ የዘመናዊ ቴክኖሎጂን ሚና ባህላዊ ፣ ታ ፣ ብሄራዊ መሰናክሎች ለማምጣት የሚያስችለውን ሚና እያደገ ነበር ፡፡ ፍትሃዊ እና እኩል የሆነ የእውቀት ስርዓት ለመመስረት በበይነመረብ ውስጥ ተመለከተ ፡፡ በይነመረቡ ለማንም ሰው ተደራሽ እንደመሆኑ መጠን ማንኛውም የታተመ መረጃ በማንኛውም ሰው ሊነበብ እና ሊማከር ይችላል ፡፡ ስለሆነም በበለፀጉ እና በማደግ ላይ ባሉ አገራት መካከል ያለውን “ክፍተት” ለማሸነፍ ኢንተርኔት ዘላቂ መፍትሄ ነው ፡፡ ካናጋሪያህ በሰሜን እና በደቡብ አገሮች መካከል ሚዛናዊ ያልሆነ ግንኙነትን ጉዳይ እየተነጋገረ ነው ፣ ምዕራባውያንም የራሳቸውን ሃሳቦች በማደግ ላይ ባሉ ሀገሮች ላይ የማስገባት አዝማሚያ እንዳላቸው ያረጋግጣሉ ፡፡ ስለዚህ ፣ ኢንተርኔት ሚዛንን እንደገና ለማቋቋም ነው ፣ ለምሳሌ ፣ ከታዳጊ ሀገራት የጋዜጣ ፣ የአካዳሚክ መጽሔት እንዲታደግ በማድረግ ፡፡ እውቀትን ተደራሽ የሚያደርግ እና የሰዎችን ባህል እና ባህል የሚጠብቀው ክሪስቲን ነው። በእርግጥ በአንዳንድ ባህላዊ ማህበረሰቦች ውስጥ አንዳንድ ተዋናዮች የተወሰነ ዕውቀት ማግኘት አይችሉም ስለሆነም እነዚህን ባሕሎች ማክበር የ ን ወሰን ይገድባል ፡፡

49847

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%95%E1%8C%88%20%E1%8A%90%E1%88%BA%E1%88%8A

ሕገ ነሺሊ

ሕገ ነሺሊ ወይም የኬጥያውያን ሕግጋት በኬጥኛ የተጻፉት የኬጥያውያን መንግሥት ሕገ ፍትሕ ነበር። «ነሺሊ» የሚለው ስም ኬጥያውያን ለራሳቸው የነበራቸው ስያሜ ሲሆን ከመነሻቸው ከተማ ከካነሽ ስም ደረሰ። ብዙ ቅጂዎች ተገኝተዋል። ብዙዎቹም ቅጂዎች በ1480 ዓክልበ. በንጉሥ ተለፒኑ ዘመን ያህል የተቀነባበሩት ሕጎች እንደ ሆኑ ይታስባል። በተለፒኑ ዐዋጅ መጨረሻ ክፍል ሆን ብሎ ስለ መግደልና ስለ ጥንቆላ የሚቀምሩ ሕግጋት ተሰጡና። በዚህ ጽሁፍ ውስጥ «የቀድሞው ሕግ እንዲህ ነበር» ሲል፣ ከ1480 ዓክልበ. አስቀድሞ የኖሩት ሕጎች ይመሰክራል። ሌሎች ቅጂዎች በ1300 ዓክልበ. አካባቢ የታደሰው ወይም የተሻሸለው ሕገ ፍጥሕ ያላቸው ናቸው። እስከ 1186 ዓክልበ. እስከ ወደቀ ድረስ በኬጥያውያን ግዛት ተግባራዊ ነበሩ። የኬጥያውያን ሕግጋት በኬጥኛው ጽሑፍ አንዳንድ ቃላት በባላ ርስት ላይ የነበሩትን ግዴታዎች ይገልጻሉ። ግዴቶቹ ሁሉ ምን ያህል እንደ ነበሩ አናውቅም፤ እንዲህ ተተርጉመዋል፦ «አገልግሎት» (/ሻሓን/)፣ «ቀረጥ» (/ሉዚ/ ) እና «ባለ-ዕጅ ግዴታ» (በሱመርኛ ቃል /ቱኩል/-ግዴታ ማለት «መሣርያ-ግዴታ» ይጻፋል።) ኬጥያውያን አረመኔ አሕዛብ እንደ መሆናቸው ሁሉ፣ ሕጎቻቸው ስለ ጣዖታት፣ ሥነ ሥርዓቶች፣ አንዳንድ ጨካኝ ቅጣቶች ወዘተ ይጠቀሳሉ። ስለ ዝሙት የነበራቸው አስተያየት በተለይ ከጎረቤታቸው ሕገ ሙሴ ወይም ከአብርሃማዊ እምነቶች አስተያየት ይለያል። ባርነትና የባላባቶችም ነጻ ሥራ አይነተኛ ነበሩ፤ እንዲሁም ግብርናና የብረታብረት ሥራ ለኬጥያውያን አይነተኛ ነበሩ። ከተለፒኑ ዐዋጅ «...እኔ ተለፒኑ በሐቱሳሽ ጉባኤ ጠራሁ። ከዚህ ሰዓት ጀምሮ፣ በሐቱሳሽ ማንም ሰው የንጉሣዊ ቤተሠብ ልጆችን አይበድላቸው ወይም ጩቤ አይዝባቸው!» « ልዑል አልጋ ወራሹ - በኲር ልጅ ብቻ ንጉሥ ሆኖ ይጫን! በኲር ልዑል ባይኖር፣ ሁለተኛው ወንድ ልጅ ንጉሥ ይሁን። ነገር ግን ማንም ልዑል ወንድ ልጅ ባይኖር፣ የታላቅዋን ሴት ልጅ ባለቤት ወስደው እሱ ንጉሥ ይሁን!» « የግድያም ጉዳይ እንዲሚከተል ነው፡ ማንም ሰው ቢገደል፣ የተገደለው ሰው ወራሽ እንዳለ ሁሉ ይደረግበታል። ይሙት ካለ ይሞታል፤ ይካሥ ካለ ግን ይካሣል። ንጉሡ በውሳኔው ውስጥ አይገባም።» « በሐቱሻ ግዛት ውስጥ ስለሚደረግ ጥንቆላ ጉዳይ፦ እነዚህን ጉዳዮች በመግለጽ ትጉበት። ማንም በንጉሣዊ ቤተሠብ ውስጥ ጥንቆላ ቢሠራ ኖሮ፣ ይዙትና ወደ ንጉሡ ግቢ አስረክቡት። ለማያስረክበው ሰው ግን መጥፎ ይሆናል።» ክፍል ፩ - 1-100 «ማንም ሰው...» 1፦ ማንም ሰው ወንድን ወይም ሴትን በጸብ ቢገድል፣ ለመቃብር ያምጣውና ከራሱ ቤተሠብ ፈልጎ አራት ወንዶች / ሴቶች በምትክ ይሰጣል። 2፦ ማንም ወንድ ወይም ሴትን ባርያ በጸብ ቢገድል፣ ለመቃብር ያምጣውና ከራሱ ቤተሠብ ፈልጎ ሁለት ወንዶች / ሴቶች በምትክ ይሰጣል። 3፦ ማንም ነጻ የሆነውን ወንድ ወይም ሴት መትቶ በስሕተት ቢገድል፣ ለመቃብር ያምጣውና ከራሱ ቤተሠብ ፈልጎ ሁለት ሰዎች በምትክ ይሰጣል። 4፦ ማንም ባርያ የሆነውን ወንድ ወይም ሴት መትቶ በስሕተት ቢገድል፣ ለመቃብር ያምጣውና ከራሱ ቤተሠብ ፈልጎ አንድ ሰው በምትክ ይሰጣል። [1300፦ በ§3/4 ፈንታ፣ «ማንም ወንድን መትቶ በስሕተት ቢገድል፣ 160 ሰቀል ብር ይከፍላል። ነጻ ሴት ወይም ሴት ባርያ ብትሆን፣ 80 ሰቀል ብር ይከፍላል።»] 5፦ ማንም ነጋዴውን ቢገድል፣ ከራሱ ቤተሠብ ፈልጎ 100 ሚና [=4000 ሰቀል) ብር ይከፍላል። በሉዊያ ወይም በፓላ አገር ቢሆን፣ 100 ሚና ብር ይከፍልና ደግሞ ለሸቀጡ ይከፍላል። በሐቲ አገር ከሆነ፣ ደግሞም ነጋዴውን ለመቃብር ያምጣል። [1300፦ ማንም ኬጥያዊውን ነጋዴ በሸቀጡ መሃል ቢገድል፣ ሰቀል ብር ይከፍልና ስለ ሸቀጡ ሦስት እጥፍ ይከፍላል። በሸቀጡ መሃል ሳይሆን ማንም በጸብ ቢገድለው፣ 240 ሰቀል ብር ይከፍላል። በስሕተት ብቻ ቢሆን 80 ሰቀል ብር ይከፍላል።] 6፦ ማንም ሰው ወንድም ሆነ ሴት በሌላው ከተማ ቢገደል፣ ከተገኘበት ርስት ባለቤት ዘንድ የተገደለው ሰው ወራሽ 12,000 ካሬ ሜትር መሬት ለራሱ ይወስዳል። [1300፦ ነጻ ወንድ በሌላ ሰው ርስት ሞቶ ቢገኝ፣ ባለቤቱ ርስቱን፣ ቤቱንና 60 ሰቀል ብር ይሰጣል። የሞተችው ሴት ብትሆን፣ ባለቤቱ 120 ሰቀል ብር ይሰጣል። የሞተው ሰው በባድማ ቢገኝ፣ በየአቅጣጫው 3 ማይል ይመዝኑና የሞተው ሰው ወራሽ በዚያው ክብ ውስጥ ከሚገኘው መንደር ክፍያውን ይወስዳል። በዚያው ክብ ውስጥ መንደር ባይገኝ፣ ይግባኝ ማለቱን ይተዋል።] 7፦ ማንም ነጻ የሆነውን ሰው ቢያሳውር፣ ወይም ጥርሱን ቢያጥፋ፣ ቀድሞ 40 ሰቀል ብር ይከፍሉ ነበር። አሁን ግን 20 ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። 8፦ ማንም ባርያ የሆነውን ሰው ቢያሳውር፣ ወይም ጥርሱን ቢያጥፋ፣ 10 ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። [1300፦ በ§7/8 ፈንታ፣ «§ ማንም ነጻ የሆነውን ሰው በጸብ ቢያሳውር፣ 40 ሰቀል ብር ይከፍላል፤ በስሕተት ከሆነ 20 ሰቀል ብር ይከፍላል። § ማንም ባርያ የሆነውን ሰው በጸብ ቢያሳውር፣ 20 ሰቀል ብር ይከፍላል፤ በስሕተት ከሆነ 10 ሰቀል ብር ይከፍላል። § ማንም ነጻ የሆንውን ሰው ጥርስ ወይም 2-3 ጥርሶች ቢያጥፋ፣ 12 ሰቀል ብር ይከፍላል። እንዲህ የተጎዳውም ባርያ ቢሆን የጎዳው 6 ሰቀል ብር ይከፍላል።»] 9፦ ማንም ነጻ የሆነውን ሰው ራስ ቢጎዳ፣ ቀድሞ 6 ሰቀል ብር ይከፍሉ ነበር፣ የተጎዳው 3 ሰቀል ብር ወስዶ ለቤተ መንግሥትም 3 ሰቀል ብር ይወስዱ ነበር። አሁን ግን ንጉሡ ስለ ቤተ መንግሥቱ ድርሻ ይቅር ብለዋል፤ ስለዚህ የተጎዳው 3 ሰቀል ብር ብቻ ይወስዳል። [1300፦ ማንም ነጻ የሆነውን ሰው ራስ ቢጎዳ፣ የተጎዳው 3 ሰቀል ብር ይወስዳል።] 10፦ ማንም ሰውን ቢጎዳ ለጊዜውም አቅሙን ቢያሳጣው፣ ለሕክምናው ያቀርባል። እስኪድን ድረስ ሌላ ሰው በምትኩ ርስቱን እንዲሠራው ያቀርባል። ሲድን 10 ሰቀል ብር ይከፍለዋል፤ ደግሞ ለሐኪሙ 3 ሰቀል ብር ይከፍላል። [1300፦ ማንም ነጻ የሆነውን ሰው ራስ ቢጎዳ፣ ለሕክምናው ያቀርባል። እስኪድን ድረስ ሌላ ሰው በምትኩ ርስቱን እንዲሠራው ያቀርባል። ሲድን 10 ሰቀል ብር ይከፍለዋል፤ ደግሞ ለሐኪሙ 3 ሰቀል ብር ይከፍላል። ባርያ ከሆነ፣ 2 ሰቀል ብር ይከፍላል።] 11፦ ማንም ነጻ የሆነውን ሰው እጅ ወይም እግር ቢሰብር፣ 20 ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። [1300፦ ማንም ነጻ የሆነውን ሰው እጅ ወይም እግር ቢሰብር፣ የተጎዳው ለዘለቄታ አቅመ ቢስ ከተደረገ፣ 20 ሰቀል ብር ይከፍለዋል። ለዘለቄታ አቅመ ቢስ ካልተደረገ፣ 10 ሰቀል ብር ይከፍለዋል።] 12፦ ማንም ባርያ የሆነውን ሰው እጅ ወይም እግር ቢሰብር፣ 10 ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። [1300፦ ማንም ባርያ የሆነውን ሰው እጅ ወይም እግር ቢሰብር፣ የተጎዳው ለዘለቄታ አቅመ ቢስ ከተደረገ፣ 10 ሰቀል ብር ይከፍለዋል። ለዘለቄታ አቅመ ቢስ ካልተደረገ፣ 5 ሰቀል ብር ይከፍለዋል።] 13፦ ማንም ነጻ የሆነውን ሰው አፍንጫ ቢያቋርጥ፣ 40 ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። [1300፦ ማንም ነጻ የሆነውን ሰው አፍንጫ ቢያቋረጥ፣ 30 ሚና* ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል።] [* = 1200 ሰቀል፤ «ሚና» የሚለው ግን ለ«ሰቀል» እንደተሳተ ይታስባል።] 14፦ ማንም ባርያ የሆነውን ሰው አፍንጫ ቢያቋረጥ፣ 3 ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። [1300፦ ማንም ባርያ የሆነውን ሰው አፍንጫ ቢያቋረጥ፣ 15 ሚና* ብር ይከፍላል።] [* «ሚና» የሚለው ለ«ሰቀል» እንደተሳተ ይታስባል።] 15፦ ማንም ነጻ የሆነውን ሰው ጆሮ ቢያቋረጥ፣ 12 ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። [እንዲህም 1300 ግን «ከብቤተሠቡ ፈልጎ» አይልም።] 16፦ ማንም ባርያ የሆነውን ሰው ጆሮ ቢያቋረጥ፣ 3 ሰቀል ብር ከቤትሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። [1300፦ ማንም ባርያ የሆነውን ሰው ጆሮ ቢያቋረጥ፣ 6 ሰቀል ብር ይከፍላል።] 17፦ ማንም የነጻ ሴት ጽንስ እንዲጨናግፍ ቢያደርግ፣ 10ኛዋ ወር ከሆነ 10 ሰቀል ብር፤ 5ኛዋ ወር ከሆነ 5 ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። [1300፦ ማንም የነጻ ሴት ጽንስ እንዲጨናግፍ ቢያደርግ፣ 20 ሰቀል ብር ይከፍላል።] 18፦ ማንም የሴት ባርያ ጽንስ እንዲጨናግፍ ቢያደርግ፣ 10ኛዋ ወር ከሆነ 5 ሰቀል ብር ይከፍላል። [1300፦ ማንም የሴት ባርያ ጽንስ እንዲጨናግፍ ቢያደርግ፣ 10 ሰቀል ብር ይከፍላል።] 19-ሀ፦ የሉዊያ ሰው ነጻ የሆነውን ሰው ወንድ ወይም ሴት ከሐቲ አገር ሰርቆ ወደ ሉዊያ / አርዛዋ አገር ቢመራው፣ በኋላም የተሠረቀው ሰው ባለቤት ቢያውቀው፣ ሌባው መላውን ቤቱን ያጣል። 19-ለ፦ የሐቲ ሰው ሉዊያዊውን በሐቲ አገር እራሱ ውስጥ ሠርቆ ወደ ሉዊያ አገር ቢመራው፣ ቀድሞ 12 ሰዎች ይስጡ ነበር፣ አሁን ግን 6 ሰዎች ከቤተሠቡ ፈልጎ ይሰጣል። 20፦ የሐቲ ሰው ኬጥያዊውን ባርያ ከሉዊያ አገር ሰርቆ ወዲህ ወደ ሐቲ አገር ቢመራው፣ በኋላም የተሰረቀው ሰው ጌታ ቢያውቀው፣ ሌባው 12 ሰቀል ብር ከቤትሰቡ ፈልጎ ይከፍለዋል። 21፦ ማንም የሉዊያዊውን ሰው ወንድ ባርያ ከሉዊያ አገር ሰርቆ ወደ ሐቲ አገር ቢያምጣው፣ በኋላም ጌታው ቢያውቀው፣ ባርያውን ብቻ ይወስዳል፤ ካሣ አይኖርም። 22-ሀ፦ ወንድ ባርያ ቢያመልጥ፣ ሰውም ቢያስመልሰው፣ በአቅራቢያውም ካገኘው፣ ባለቤቱ ላገኘው ጫማ ይሰጣል። ለ፦ ከወንዙ ወዲህ ከያዘው፣ 2 ሰቀል ብር ይከፍላል። ከወንዙ ማዶ ከያዘው፣ 3 ሰቀል ብር ይከፍለዋል። 23-ሀ፦ ወንድ ባርያ ቢያመልጥ፣ ወደ ሉዊያም አገር ቢሄድ፣ ጌታው ለሚመልሰው ሰው 6 ሰቀል ብር ይከፍላል። ለ፦ ወንድ ባርያ ቢያመልጥ፣ ወደ ጠላትም አገር ቢሄድ፣ የሚመልሰው ሰው ለራሱ ይይዘዋል። 24፦ ወንድ ወይም ሴት ባርያ ቢያመልጥ፣ ጌታው በምድጃው ያገኘውበት ሰውዬ የአንድ ወር ደመወዝ፣ ለወንድ 12 ሰቀል፣ ለሴት 6 ሰቀል ብር ይከፍላል። [1300፦ ወንድ ወይም ሴት ባርያ ቢያመልጥ፣ ጌታው በምድጃው ያገኘውበት ሰውዬ የአንድ ዓመት ደመወዝ፣ ለወንድ 100 ሰቀል፣ ለሴት 50 ሰቀል ብር ይከፍላል።] 25-ሀ፦ ማንም በሰው እቃ ወይም ጋን ውስጥ ቢረክስ፣ ቀድሞ 6 ሰቀል ብር ይከፍሉ ነበር፤ የረከሰው ለተበዳይ 3 ሰቀል ብር ይከፍልና 3 ሰቀል ብር ለንጉሡ ቤት ይወስዱ ነበር። ለ፦ አሁን ግን ንጉሡ ስለ ቤተ መንግሥቱ ድርሻ ይቅር ብለዋል። የረክሰው ሰው 3 ብር ለተበዳይ ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። 26-ሀ፦ ሴት ወንድን ብትፈታ፣ ወንዱ [...ጽሕፈቱ ጠፍቷል...] ይሰጣታል፤ ሴቲቱም ስለዘርዋ ደመወዝ ትወስዳለች። ወንዱ ግን ርስቱንና ልጆቹን ይወስዳል ። 26-ለ፦ ወንድ ግን ሴትን ቢፈታት፣ እስዋም ብት ይሸጣታል። የሚገዛትም ሰው 12 ሰቀል ብር ይከፍለዋል። 27፦ ወንድ ሚስቱን ወስዶ ወደ ቤቱ ቢመራት፣ ጥሎሽዋን ወደ ቤቱ ይወስዳል። ሴቲቱ እዚያ ብትሞት፣ ንብረትዋን ሁሉ ያቃጥሉና ወንዱ ጥሎሽዋን ይወስዳል። በአባትዋ ቤት ብትሞትና ልጆች ቢኖሩ፣ ወንዱ ጥሎሽዋን አይወስድም። 28-ሀ፦ ሴት ልጅ ለወንድ ከታጨች፣ ሌላ ወንድ ግን ከስዋ ጋር ከኮበለለ፣ ከስዋ ጋር የኮበለለው ሰው ለመጀመርያው ሰው ማጫውን ሁሉ ይመልስለታል። አባትና እናትዋ አይመልሱለትም። ለ፦ አባትና እናትዋ ለሌላ ወንድ ቢሰጡዋት፣ እነርሱ ይመልሱታል። ሐ፦ እንዲህ ለማድረግ ግን ካልወደዱ፣ አባትና እናትዋ ያስለያያቸዋል። 29፦ ሴት ልጅ ለወንድ ከታጨች፣ እሱም ማጫ ቢክፍልላት፣ በኋላ ግን አባትና እናትዋ ስምምነቱን ቢከራክሩ፣ ከወንዱ ያስለዩዋታል፤ ማጫውን ግን ሁለት እጥፍ ይመልሳሉ። 30፦ ወንድ ግን ሴት ልጂቱን በትዳር ሳይወስዳት እምቢ ቢላት፣ የከፈለውን ማጫ ያጣል። 31፦ ነጻ ሰውና ሴት ባርያ ፍቅረኞች ሆነው አብረው ቢኖሩ፣ እንደ ሚስቱም ቢወስዳት፣ ቤተሠብና ልጆችንም ቢያድርጉ፣ በኋላ ግን ቢለያዩ ወይም ሁለቱ አዲስ ባለቤት ቢያገኙ ኖሮ፣ ቤቱን በእኩልነት ያካፍሉና ወንዱ ልጆቹን ወስዶ ሴቲቱ አንዱን ልጅ ትወስዳለች። 32፦ ወንድ ባርያ ነጻ ሴትን ቢያግባት፣ ቤተሠብና ልጆችን ቢያድርጉ፣ ቤታቸውን ሲያካፍሉ ንብረታቸውን በእኩልነት ያካፍሉና ነጻ ሴቲቱ ብዙዎቹን ልጆች ወስዳ ወንድ ባርያው አንድ ልጅ ይወስዳል። 33፦ ወንድ ባርያ ሴት ባርያን ቢያግባት፣ ልጆችም ቢኖራቸው፣ ቤታቸውን ሲያካፍሉ ንብረታቸውን በእኩልነት ያካፍላሉ። ሰት ባርያዋ ብዙዎቹን ልጆች ወስዳ ወንድ ባርያው አንድ ልጅ ይወስዳል። 34፦ ወንድ ባርያ ለሴት ማጫ ከፍሎ እንደ ሚስቱ ቢወስዳት፣ ማንም ከባርነት ነጻ አያወጣቸውም። 35፦ እረኛ ነጻ ሴትን ቢያግባት፣ ለሶስት አመት ባርያ ትሆናለች። [1300፦ ካቦ ወይም እረኛ ማጫ ሳይከፍል ከነጻ ሴት ጋር ቢኮብለል፣ ለሶስት ዓመት ባርያ ትሆናለች።] 36፦ ነጻ ወጣት ወደ ባርያ ማጫ ከፍሎ አማቹ ቢሆን፣ ማንም ከባርነት ነጻ አያወጣውም። 37፦ ማንም ከሴት ጋር ቢኮብለል፣ የደጋፊዎችዋም ቡድን ቢያሳድዱት፣ 3 ወይም 2 ሰዎች ቢገደሉ፣ ካሣ የለም። «አንተ ተኲላ ሆነኻል።» 38፦ ሰዎች በሙግት ቢያዙ፣ አንዱም ደጋፊ ወደነሱ ቢቅርብ፣ አንዱ ተሟጋች ቢናደድና ደጋፊው እንዲሞት ቢመታው፣ ካሣ የለም። 39፦ ሰው የሌላውን ሰው ርስት ቢይዝም፣ የሚያስገደውም አገልግሎት ያደርጋል። አገግሎቱን እምቢ ቢል፣ መሬቱን ትቶ ያጣል፤ አይሸጠውም። 40፦ የባለ-ዕጅ ግዴታ ያለበት ሰው ቢወድቅ፣ አገልግሎትም ያለበት ሰው ሥፍራውን ከወሰደ፣ አገልግሎት ያለበት ሰው «ይህ የኔ ባለ ዕጅ ግዴታ ነው፣ ሌላውም የኔ አገልግሎት ግዴታ ነው» ብሎ ይናገራል። ባለ-ዕጅ ግዴታ ስለ ነበረበት ሰው ርስት ማኅተም ያለበትን ውል ለራሱ ይቀበላል፤ ባለ-ዕጅ ግዴታውን ይይዛልና አገልግሎቱን ያደርጋል። ባለ-ዕጅ ግዴታውን ግን እምቢ ቢለው፣ ከባለ-ዕጅ ግዴታው የወድቀው ሰው ርስት ይሉትና የመንደሩ ሰዎች ይሠሩታል። ንጉሡ ስደተኛ ሰው ቢሰጥ፣ ርስቱን ይስጡትና እርሱ ባለ-ዕጅ ግዴታ ይሆናል። 41፦ አገልግሎት ያለበት ሰው ቢወድቅ፣ ባለ-ዕጅ ግዴታም ያለበት ሰው በምትኩ ቢቆም፣ ባለ-ዕጅ ግደታ ያለበት ሰው «ይህ የኔ ባለ ዕጅ ግዴታ ነው፣ ሌላውም የኔ አገልግሎት ግዴታ ነው» ብሎ ይናገራል። አገልግሎት ስለ ነበረበት ሰው ርስት ማኅተም ያለበትን ውል ለራሱ ይቀበላል። ባለ-ዕጅ ግዴታውን ይይዛልና አገልግሎቱን ያደርጋል። አገልግሎቱን ለማድረግ ግን እምቢ ቢል፣ ከአገልግሎቱ የወደቀውን ሰው ርስት ለቤተ መንግስት ይወስዳሉ። አገልግሎቱም ይተዋል። 42፦ ማንም ሰውን ቀጥሮት እሱም በጦርነት ዘመቻ ሄዶ ቢገደል፣ ደሞዙም ከተከፈለ፣ ካሣ የለም። ደሞዙ ካልተከፈለ ግን የቀጠረው አንድን ባርያ ይሰጣል። [1300 እንዲህ ይጨምራል፦ «ለደመወዙም 12 ሰቀል ብር ይከፍላል። ለሴትም ደመወዝ 6 ሰቀል ብር ይከፍላል።»] 43፦ ሰው ከበሬው ጋር ወንዙን እየተሻገረ፣ ሌላው ሰው ቢገፋው፣ የበሬውንም ጅራት ይዞ ወንዙን ቢሻገር፣ ወንዙ ግን የበሬውን ባለቤት ቢወስደው፣ የሞተው ሰው ወራሾች ያንን የገፋውን ሰው ይወስዱታል። 44-ሀ፦ ማንም ሌላውን ሰው በእሳት እንዲወድቅ እንዲሞትም ካደረገ፣ በምላሽ ወንድ ልጁን ይሰጣል። 44-ለ፦ ማንም በሰው ላይ የንጽሕና ሥነ ሥርዓት ቢያደርግ፣ ቅሬታውን በማቃጠል መጣያዎች ላይ ይጥለዋል። በሰው ቤት ውስጥ ቢጥለው ግን ጥንቆላ እና ለንጉሥ የሆነ ጉዳይ ነው። 45፦ ማንም መሣርያዎችን ካገኘ፣ ወደ ባለቤታቸው መልሶ ያምጣቸዋል። እርሱም ወሮታ ይሰጠዋል። ያገኘው ግን ካልሰጣቸው፣ ሌባ ይባላል። [1300፦ ማንም መሣርያዎችን ወይም በሬ፣ በግ፣ ፈረስ ወይም አህያ ካገኘ፣ ወደ ባለቤቱ መልሶ ይነዳውና ባለቤቱ ከዚያ ይመራዋል። ባለቤቱን ማግኘት ግን ካልቻለ፣ ምስክሮችን ያገኛል። በኋላ ባለቤቱ ሲያገኘው የጠፋውን በሙሉ ይወስዳል። ምስክሮችን ግን ባያገኝ፣ በኋላም ባለቤቱ ቢያገኘው፣ ሌባ ይባላልና ሶስት እጥፍ ካሣ ያደርጋል።] 46፦ በመንደር ውስጥ ማንም እርሻ እንደ ርስቱ ድርሻ ቢይዝ፣ የእርሻዎች ትልቅ ክፍል ከተሰጠው፣ ቀረጥ ይሰጣል። የእርሻዎች ትንሹ ክፍል ግን ከተሰጠው፣ ቀረጥ አይሰጥም፣ ከአባቱ ቤት በኩል ይሰጡታል። ወራሽ ለራሱ ግል መሬት ቢቈርጥ፣ ወይም የመንደሩ ሰዎች ተጨማሪ መሬት ቢሰጡት፣ በግሉ መሬት ቀረጥ ይሰጣል። [1300፦ በመንደር ውስጥ እንደ ርስት ድርሻ ማንም መሬትና አገልግሎት-ግዴታ ቢይዝ፣ መረቱ በመላው ከተሰጠው፣ ቀረጥ ይሰጣል። መሬቱ በመላው ካልተሰጠው፣ ትንሽ ድርሻ ብቻ ግን ከተሰጠው፣ ቀረጥ አይሰጥም። ከአባቱ ርስጥ በኩል ይሰጡታል። የወራሹ መሬት ከተተወ፣ የመንደሩም ሰዎች ሌላ የጋርዮሽን መሬት ከሰጡት፣ ቀረጥ ይሰጣል።] 47-ሀ፦ ማንም መሬትን በንጉሣዊ ስጦታ ከያዘ፣ ቀረት ወይም አገልግሎት ሊሰጥበት የለበትም። ደግሞ ንጉሡ በንጉሣዊ ውጪ መብሉን ይሰጡታል። [1300፦ ማንም መሬትን በንጉሣዊ ስጦታ ከያዘ፣ ቀረጡን ይሰጣል። ንጉሡ ግን ይቅርታ ከሰጡት፣ ቀረጡን አይሰጥም።] 47-ለ፦ ማንም ባለ-ዕጅ ግዴታ ያለበትን ሰው ርስት ሁሉ ከገዛ፣ ቀረጥ ይሰጣል። የርስቱን ትልቅ ክፍል ብቻ ከገዛ ግን፣ ቀረጥ ሊሰጥበት የለበትም። ለራሱ ግን ግል መሬት ቢቈርጥ፣ ወይም የመንደሩ ሰዎች መሬት ቢሰጡት፣ ቀረጡን ይሰጣል። [1300፦ ማንም የባለ-ዕጅ ግዴታ ሰው መሬት ሁሉ ከገዛ፣ የመሬቱም ቀድሞ ባለቤት ቢሞት፣ አዲሱ ባለቤት ንጉሡ የወሰኑትን አገልግሎት ሁሉ ያደርጋል። የቀድሞ ባለቤት ግን ገና ቢኖር፣ ወይም ለቀድሞው ባለቤት በዚያም ሆነ በሌላ አገር ርስት ቢኖረው፣ አገልግሎት አያደርግም።] [1300፦ ማንም የባለ-ዕጅ ግዴታ ሰው መሬት ሁሉ ከገዛ፣ የመሬቱም ቀድሞ ባለቤት ቢሞት፣ አዲሱ ባለቤት ንጉሡ የወሰኑትን ቀረጥ ሁሉ ይሰጣል። በተጨማሪ የሌላውን ሰው ርስት ከገዛ፣ ቀረጥ አይሰጥበትም። መሬቱ ከተተወ ወይም የመንደሩ ሰዎች ሌላ መሬት ቢሰጡት፣ ቀረጡን ይሰጣል።] 48፦ ተወጋዥ ሰው ቀረጥ ይሰጣል። ማንም ከተወጋዥ ሰው ጋር አይገበያይ። ማንም ልጁን፣ መሬቱን፣ የወይን ሐረጉን አይግዛ። ማንም ከተወጋዥ ሰው ጋር የሚገበያይ፣ የመግዣ ዋጋውን ያጣል፣ ተወጋዡም ሰው የሸጠውን በምላሽ ይወስዳል። 49፦ ተወጋዥ ሰው ቢሰርቅ፣ ካሣ አይኖርም። ቢሆን ግን፣ የርሱ ብቻ ካሣ ይሰጣል። ስርቆት መስጠት ከነበረባቸው፣ ሁላቸው ጠማማ ወይም ሌቦች ይሁኑ ነበር። ይኸኛው ያንን ይይዝ፣ ያም ይኸኛውን ይይዝ ነበር። የንጉሡን ሥልጣን ይገልብጡ ነበር። 50፦ በኔሪክ፣ አሪና ወይም ዚፕላንታ ውስጥ የሚያድርግ ሰው ፣ በማናቸውም መንደር ቄስ የሆነውም ቤታቸው (ከቀረጥ) ይቅርታ አላቸው፣ ጓደኞቻቸውም ቀረጥ ይሰጣሉ። በአሪና 11ኛው ወር ሲደርስ፣ በበሩ ላይ ማምለኪያ ዋልታ ያቆመው እንዲሁም ይቅርታ አለው። 51፦ ቀድሞ በአሪና ውስጥ ሸማኔ የሆነ ሰው ቤት ይቅርታ ነበረው፣ እንዲሁም ጓደኞቹና ዘመዶቹ ይቅርታ ነበራቸው። አሁን የሱ ቤት ብቻ ይቅርታ አለው፤ ጓደኞቹና ዘመዶቹ ግን ቀረጥ ይሰጣሉ። በዚፓላንቲያ ደግሞ ልክ እንደዚህ ይሆናል። 52፦ የድንጋይ መፍለጫ ባርያ፣ የመስፍን ወይም የመቃ ቅርጽ አርማ ለመልበስ መብት ያለው ሰው ባርያ፤ እንደነዚህ ካሉት ሰዎች ማንም የባለ-ዕጅ ግዴታ ካለባቸው ሰዎች መካከል መሬት ቢኖረው፣ እሱም ቀረጡን ይሰጣል። 53፦ ባለ-ዕጅ ግዴታ ያለበት ሰውና ጓደኛው አብረው ቢኖሩ፣ በጸብ ቢለያዩም፣ ቤተሠባቸውን ያካፍላሉ። በርስታቸው ላይ አሥር ሰዎች ካሉ፣ ባለ-እጅ ግዴታ ያለበት ሰው 7ቱን ተቀብሎ ጓደኛው ሦስቱን ይቀበላል። በርስታቸው ላይ ያሉት በሬና በግ እንዲሁም በዚያው መጠን ያካፍላሉ። ማንም ንጉሣዊ ስጦታ በጽላት ከያዘ፣ የቆየውን መሬት ቢያካፍሉ፣ ባለ-ዕጅ ግዴታ ያለበት ሰው 2 ክፍሎችና ጓደኛው አንዱን ክፍል ይወስዳል። 54፦ ቀድሞ፣ ጭፍሮች፣ የሳላ፣ ታማልኪ፣ ሃትራ፣ ዛልፓ፣ ታሺኒያ እና ሄሙዋ ጭፍሮች፣ ቀስተኞች፣ አናጢዎች፣ የሠረገላ ጦረኞችና የነሱ ሰዎች ቀረጡን አይሰጡም ነበር፣ ወይም አገልግሎቱን አያደርጉም ነበር። 55፦ አገልግሎቱ ያለባቸው አንዳንድ ኬጥያውያን ሲቀርቡ፣ ለንጉሡ አባት ክብር ሰጡና እንዲህ አሉ፦ «ማንም ደመወዝ አይከፍለንም። 'እንደ አገልግሎት ሥራችሁን ለመፈጽም ያለባችሁ ሰዎች ናችሁ' ይሉናል።» የንጉሡም አባት ወደ ማህበሩ ገብተው ከማኅተማቸው ሥር እንዲህ ተናገሩ፦ «እናንተ ልክ እንደ ባልደረባዎቻችሁ አገልግሎቱን መፈጽማችሁን ሳታቋርጡ ይኖርባችኋል!» 56፦ ከመዳብ አንጥረኞቹ፣ ማንም በረዶ ከማምጣት፣ አምባና ንጉሣዊ መንገድ ከመሥራት፣ ወይም ወይን ሐረጉን ከማምረት ይቅርታ የለውም። የአጸድ ጠባቂዎቹም እንዲሁ በነዚህ ሥራዎች ቀረት ይሰጣሉ። 57፦ ማንም ወይፈንን ቢሰርቅ፣ አዲስ ጥጃ ከሆነ፣ «ወይፈን» አይደለም፤ አጎሬሳ ጥጃ ከሆነ፣ «ወይፈን» አይደለም፤ የኹለት ዓመት በሬ ከሆነ፣ ያው «ወይፈን» ነው። ቀድሞ 30 በሬዎች ይስጡ ነበር። አሁን ግን ከቤተሠቡ ፈልጎ 15 በሬዎች ይሰጣል፤ እነሱም 5 የኹለት ዓመት፣ 5 አጎሬሳና 5 አዲስ ጥጃዎች ይሆናሉ። 58፦ ማንም ድንጉላ ፈረስን ቢሰርቅ፣ አዲስ ግልገል ከሆነ፣ «ድንጉላ» አይደለም፤ አጎሬሳ ከሆነ፣ «ድንጉላ» አይደለም፤ የኹለት ዓመት ከሆነ፣ ያው «ድንጉላ» ነው። ቀድሞ 30 ፈረሶች ይስጡ ነበር። አሁን ግን ከቤተሠቡ ፈልጎ 15 ፈረሶች ይሰጣል፤ እነሱም 5 የኹለት ዓመት፣ 5 አጎሬሳና 5 አዲስ ግልገሎች ይሆናሉ። 59፦ ማንም አውራ በግ ቢሰርቅ፣ ቀድሞ 30 በጎች ይስጡ ነበር። አሁን ግን ከቤተሠቡ ፈልጎ 15 በጎች ይሰጣል፤ እነሱም 5 አንስቶች፣ 5 ኩልሾችና 5 ጠቦት ይሆናሉ። 60፦ ማንም ወይፈን አግኝቶ ቢያኮላሸው፣ ባለቤቱ ሲያገኘው፣ ከቤተሠቡ ፈልጎ 7 በሬዎች ይሰጣል፤ እነሱም 2 የኹለት ዓመት፣ 3 አጎሬሳና 2 አዲስ ጥጃዎች ይሆናሉ። 61፦ ማንም ድንጉላ አግኝቶ ቢያኮላሸው፣ ባለቤቱ ሲያገኘው፣ ከቤተሠቡ ፈልጎ 7 ፈረሶችች ይሰጣል፤ እነሱም 2 የኹለት ዓመት፣ 3 አጎሬሳና 2 አዲስ ግልገሎች ይሆናሉ። 62፦ ማንም አውራ በግ አግኝቶ ቢያኮላሸው፣ ባለቤቱ ሲያገኘው፣ ከቤተሠቡ ፈልጎ 7 በጎች ይሰጣል፤ እነሱም 2 አንስቶች፣ 3 ኩልሾችና 2 ጠቦት ይሆናሉ። 63፦ ማንም የማረሻ በሬ ቢሰርቅ፣ ቀድሞ 15 በሬዎች ይስጡ ነበር። አሁን ግን ከቤተሠቡ ፈልጎ 10 በሬዎች ይሰጣል፤ እነሱም 3 የኹለት ዓመት፣ 3 አጎሬሳና 4 አዲስ ጥጃዎች ይሆናሉ። 64፦ ማንም የአጋሠሥ ፈረስ ቢሰርቅ፣ ልክ እንዲህ (እንደ ማረሻ በሬ) ነው። 65፦ ማንም የተሠለጠነ ወጠጤ ፍየል፣ የተሰለጠነ አጋዘን፣ ወይም የተሠለጠነ የተራራ ፍየል ቢሰርቅ፣ ልክ እንደ ማረሻ በሬ ስርቆት ነው። 66፦ የማረሻ በሬ፣ የአገሣሥ ፈረስ፣ ላም ወይም ባዝራ ወደ ሌላ በረት ቢኮብለል፣ ወይም የተሠለጠነ ወጣጤ፣ አንስት በግ ወይም ኩልሽ በግ ወደ ሌላ ጋጣ ቢኮብለል፣ ባለቤቱም ቢያገኘው፣ በምላሽ በሙሉ ይወስደዋል። የጋጣው ባለቤት እንደ ሌባ እንዲታሠር አያደርግም። 67፦ ማንም ላምን ቢሰርቅ፣ ቀድሞ 12 በሬዎች ይስጡ ነበር። አሁን ግን ከቤተሠቡ ፈልጎ 6 በሬዎች ይሰጣል፤ እነሱም 2 የኹለት ዓመት፣ 2 አጎሬሳና 2 አዲስ ጥጃዎች ይሆናሉ። 68፦ ማንም ባዝማ ቢሰርቅ፣ እንዲህ ተመሳሳይ (እንደ ላም) ነው። 69፦ ማንም አንስት ወይም ኩልሽ በግ ቢሰርቅ፣ ቀድሞ 12 በጎች ይስጡ ነበር። አሁን ግን ከቤተሠቡ ፈልጎ 6 በጎች ይሰጣል፤ እነሱም 2 አንስቶች፣ 2 ኩልሾችና 2 ጠቦት ይሆናሉ። 70፦ ማንም በሬ፣ ፈረስ፣ በቅሎ ወይም አህያ ቢሰርቅ፣ ባለቤቱ ሲያገኘው በሙሉ ይወስደዋል። በተጨማሪ ሌባው ሁለት እጥፍ ከቤትሠቡ ፈልጎ ይሰጠዋል። 71፦ ማንም በሬ፣ ፈረስ ወይም በቅሎ ቢያገኝ፣ ወደ ንጉሡ በር ይነዳዋል። በአገር ቤት ቢያገኘው፣ ወደ ሽማግሌዎቹ ይነዱታል። ያገኘው ልጓም ይጭነዋል። ባለቤቱ ሲያገኘው በሙሉ ይወስደዋል፤ ያገኘውን ግን እንደ ሌባ እንዲታሠር አያደርግም። ያገኘው ግን ወደ ሽማግሌዎቹ ባያቀርበው፣ ሌባ ይባላል። 72፦ በሬ በሰው ርስት ላይ ሞቶ ቢገኝ፣ ባለርስቱ 2 በሬ ከቤተሠቡ ፈልጎ ይሰጣል። 73፦ ማንም በሬን በሕይወቱ ሳለ ቢ ፣ ልክ እንደ ስርቆት ነው። 74፦ ማንም የበሬን ቀንድ ወይም እግር ቢሰብር፣ ያንን በሬ ለራሱ ወስዶ ደህና በሬን ለተጎዳው በሬ ባለበት ይሰጣል። የበሬው ባለቤት «በሬዬን እወስዳለሁ» ካለ፣ በሬውን ይወስድና በዳዩ 2 ሰቀል ብር ይከፍላል። 75፦ ማንም በሬ፣ ፈረስ፣ በቅሎ ወይም አህያን ቢያሥር፣ (እንስሳውም) ቢሞት፣ ወይም ተኩላ ቢበላው፣ ወይም ቢጠፋ፣ በሙሉ ይሰጠዋል። እሱ ግን፦ «በአምላክ እጅ ሞተ» ካለ፣ እንደዛ ብሎ ይምላል። 76፦ ማንም በሬ፣ ፈረስ፣ በቅሎ ወይም አህያን ቢከራይ፣ (እንስሳውም) በቦታው ቢሞት፣ ያምጣዋልና ደግሞ ኪራዩን ይከፍላል። 77-ሀ፦ ማንም እርጉዝ ላም እንድትጨናገፍ ቢመታት፣ 2 ሰቀል ብር ይከፍላል። ማንም እርጉዝ ፈረስ እንድትጨናገፍ ቢመታት፣ 3 ሰቀል ብር ይከፍላል። ለ፦ ማንም የበሬ ወይም የአህያን ዓይን ቢያሳውር፣ 6 ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። 78፦ ማንም በሬ ቢከራይ፣ በሱም ላይ የቆዳ ወይም የቆዳ ቢያደርግ፣ ባለቤቱም ቢያገኘው፣ አንድ ፓሪሹ (ሀምሳ ሊተር) ገብስ ይከፍላል። 79፦ በሬዎች ወደ ሌላ ሰው እርሻ ቢገቡ፣ ባለ እርሻውም ቢያገኛቸው፣ ለአንዱ ቀን፣ ከዋክብት እስከሚወጡ ድረስ፣ እነሱን ማሠር ይችላል። ከዚያም ወደ ባለቤታቸው ይነዳቸዋል። 80፦ ማንም እረኛ በግ ወደ ተኩላ ቢጥለው፣ ባለቤቱ ሥጋውን ይወስዳል፤ እረኛው ግን ለምዱን ይወስዳል። 81፦ ማንም የሰባ ዐሳማ ቢሰርቅ፣ ቀድሞ አርባ ሰቀል ብር ይከፍሉ ነበር። አሁን ግን 12 ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። 82፦ ማንም የአጥር ግቢ ዐሳማ ቢሰርቅ፣ ከቤተሠቡ ፈልጎ 6 ሰቀል ብር ይከፍላል። 83፦ ማንም እርጉዝ ዐሳማ ቢሰርቅ፣ ስድስት ሰቀል ብር ይከፍልና ግልገሎቹን ይቆጥራሉ፤ ለየሁለቱም ግልገሎች አንድ ፓሪሹ (50 ሊተር) ገብስ ከቤተሠቡ ፈልጎ ይሰጣል። 84፦ ማንም እርጉዝ ዐሳማ መትቶ ቢገድላት፣ ልክ እንዲህ (እንደ ስርቆት) ይሆናል። 85፦ ማንም የዐሳማ ግልገል ለይቶ ቢሰርቅ፣ 2 ፓሪሹ (መቶ ሊተር) ገብስ ይሰጣል። 86፦ ዐሳማ ወደ እህል ክምችት፣ እርሻ ወይም አጸድ ቢገባ፣ የእህል ክምችቱም፣ የእርሻም ሆነ አጸድ ባለቤት መትቶ ቢገድለው፣ ወደ (እንስሳው) ባለቤት ይመልሰዋል። ካልመለሰው ሌባ ይባላል። 87፦ ማንም የእረኛውን ውሻ መትቶ ቢገድለው፣ ሃያ ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። 88፦ ማንም የአዳኙን ውሻ መትቶ ቢገድለው፣ 12 ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። 89፦ ማንም የአጥር ግቢ ውሻ መትቶ ቢገድለው፣ አንድ ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። 90፦ ውሻ ጮማ ቢበላ፣ የጮማውም ባለቤት ውሻውን ቢያገኝ፣ ይገድለውና ጮማውን ከሆዱ ያውጣው። ስለ ውሻው ምንም ካሳ አይሆንም። 91፦ ማንም ንቦችን በመንጋ ቢሰርቃቸው፣ ቀድሞ ሰቀል ብር ይከፍሉ ነበር፤ አሁን ግን አምስት ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። 92፦ ማንም 2 ወይም 3 የንብ ቀፎ ቢሰርቅ፣ ቀድሞ ሌባው ለንቦች መንደፍ ይጋለጥ ነበር። አሁን ግን 6 ሰቀል ብር ይከፍላል። ማንም የንብ ቀፎ ቢሰርቅ፣ እቀፎ ውስጥ ግን ንብ ከሌለበት፣ 3 ሰቀል ብር ይከፍላል። 93፦ ነጸ ሰው ወደ ቤቱ ሳይገባ በመጀመርያው ቢይዙት፣ 12 ሰቀል ብር ይከፍላል። ባርያ ወደ ቤቱ ሳይገባ በመጀመርያው ቢይዙት፣ 6 ሰቀል ብር ይከፍላል። 94፦ ነጻ ሰው ቤትን ነድሎ ቢሰርቅ፣ በሙሉ ይከፍላል። ቀድሞ ለስርቆቱም ቅጣት አርባ ሰቀል ብር ይከፍሉ ነበር፤ አሁን ግን 12 ሰቀል ብር ይከፍላል። ብዙ ቢሰርቅ፣ ብዙ ያስገዱታል። ጥቂት ቢሰርቅ፣ ጥቂት ያስገዱታል። ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። 95፦ ባርያ ቤትን ነድሎ ቢሰርቅ፣ በሙሉ ይከፍላል። ስለ ስርቆቱም 6 ሰቀል ብር ይከፍላል። የባርያውን አፍንጫና ጆሮች ያጥፉና ወደ ጌታው ይመልሱታል። ብዙ ቢሰርቅ፣ ብዙ ያስገዱታል፤ ጥቂት ቢሰርቅ፣ ጥቂት ያስገዱታል። ጌታው «እኔ ካሣውን እከፍላለሁ» ካለ፣ ይክፈለው። እምቢ ካለ ግን፣ ያንን ባርያ ያጣል። 96፦ ነጻ ሰው በጎተራ ጉድጓድ ነድሎ ቢገባ፣ በጎተራውም ጉድጓድ እኅልን ካገኘ፣ የጎተራውን ጉድጓድ በእህል ይሞላና 12 ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። 97፦ ባርያ በጎተራ ጉድጓድ ነድሎ ቢገባ፣ በጎተራውም ጉድጓድ እኅልን ካገኘ፣ የጎተራውን ጉድጓድ በእህል ይሞላና 6 ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። 98፦ ነጻ ሰው ቤትን ቢያቃጥል፣ ያንን ቤት ታድሶ ያገንበዋል። በቤቱም ውስጥ የጠፋው ሁሉ፣ ሰው፣ በሬ ወይም በግ ቢሆን፣ ጉዳት ነው። ካሳውን ይከፍላል። 99፦ ባርያ ቤትን ቢያቃጥል፣ ጌታው ካሣውን ይከፍልለታል፤ የባርያውንም አፍንጫና ጆሮች ያጥፉና ወደ ጌታው ይመልሱታል። ጌታው ግን ካሣውን ባይከፍል፣ ያንን ባርያ ያጣል። 100፦ ማንም ዳስን ቢያቃጥል፣ የባለቤቱን ከብት ያመግብና እስከሚከተለው ፀደይ ድረስ ያምጣቸዋል። ዳሱን ይመልሳል። ገለባ ካልነበረበት፣ ዳሱን ታድሶ ያገንበዋል። ክፍል ፪ 101-200 «ማንም ሐረግ...» 101፦ ማንም ሐረግ፣ የወይን ሐረግ ቅርንጫፍ፣ ወይም ነጭ ሽንኩርት ቢሰርቅ፣ ቀድሞ 1 ሰቀል ብር ለአንድ ሐረግ፣ 1 ሰቀል ብር ለአንድ ወይን ሐረግ ቅርንጫፍ፣ 1 ሰቀል ብር ለአንድ ካርፒና ፣ 1 ሰቀል ብር ለአንድ ነጭ ሽንኩርት ክፍል ይከፍሉ ነበር። እነርሱም ጦር በርሱ ላይ ይጥላሉ፤ ቀድሞ እንዲህ ይሄዱ ነበር። አሁን ግን ነጻ ሰው ከሆነ፣ 6 ሰቀል ብር ይከፍላል። ባርያ ከሆነ ግን፣ 3 ሰቀል ብር ይከፍላል። 102፦ ማንም እንጨት ከ ኩሬ ቢሰርቅ፣ 1 መክሊል (31 ኪሎግራም) እንጨት ቢሠርቅ 3 ሰቀል ብር ይከፍላል፤ 2 መክሊል እንጨት ቢሠርቅ 6 ሰቀል ብር ይከፍላል፤ 3 መክሊል እንጨት ቢሰርቅ የንጉሡ ችሎት ጉዳይ ይሆናል። 103፦ ማንም አትክልት ቢሰርቅ፣ የ0.25 ካሬ ሜትር ተከላ ቢሆን ታድሶ ይተክለዋልና 1 ሰቀል ብር ይከፍላል። የ0.5 ካሬ ሜትር ተከላ ቢሆን ታድሶ ይተክለዋልና 2 ሰቀል ብር ይከፍላል። 104፦ ማንም የእንኮይ ወይም የሸክኒት ገረብ ዛፍ ቢቈርጠው፣ ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። 105፦ ማንም እርሻን ቢያቃጥል፣ እሳቱም በሐረጉ ወይን ያለበትን ቦታ ቢይዝ፣ ሐረግ፣ የቱፋሕ፣ እንኮይ ወይም የሸክኒት ገረብ ዛፍ ቢቃጠል፣ ስድስት ሰቀል ብር ለየዛፉ ይከፍላል። ታድሶ ይተክለዋል። ከቤተሠቡም ይፈልገዋል። ባርያ ቢሆን፣ ሦስት ሰቀል ብር ይከፍላል። 106፦ ማንም ፍም ወደ እርሻው ቢሸከም፣ ሲያፍራም ቢያቃጥለው፣ እሳቱን የጀመረው እራሱ የተቃጠለውን እርሻ ይወስዳል። ለተቃጠለውም እርሻ ባለቤት ደህና እርሻ ይሰጠዋል፣ ያጭደውማል። 107፦ ማንም በጎቹን በሚያፍራ ወይን ሐረግ ቦታ ውስጥ ቢያስገባው፣ ቢያበላሹትም፣ ወይኑ በሓረግ ካለ፣ ለአንድ ኢኩ (3600 ካሬ ሜትር) 10 ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። ባዶ ቢሆን ግን፣ 3 ሰቀል ብር ይከፍላል። 108፦ ማንም የወይን ሐረግ ቅርንጫፎች በአጥር ከታጠረ ወይን ሐረግ ቦታ ቢሠርቅ፣ መቶ ሐረጎች ቢሰርቅ ስድስት ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። የወይን ሓረግ ቦታው ግን ካልታጠረ፣ የወይን ሐረግ ቅርንጫፎችንም ቢሠርቅ፣ ሦስት ሰቀል ብር ይከፍላል። 109፦ ማንም የፍራፍሬ ገረብ ዛፎችን ከመስኖአቸው ቢያቋርጥ፣ መቶ ዛፎች ካሉ 6 ሰቀል ብር ይከፍላል። 110፦ ማንም ሸክላ ከጉድጓድ ቢሰርቅ፣ እንደ ሰረቀው መጠን እንዲህ ተጨማሪ ይሰጣል። 111፦ ማንም ሸክላ እንደ ምስል ቢሠራው፣ ጥንቆላ ነውና የንጉሡ ችሎት ጉዳይ ነው። 112፦ የጠፋውን ባለ-እጅ ግዴታ ያለበትን ሰው መሬት ለስደተኛ ቢሰጡ፣ ለሦስት ዓመት አገልግሎቱን አያደርጉም፤ በአራተኛው ዓመት ግን አገልግሎቱን ማድረግ ይጀምራል፤ ባለ-እጅ ግዴታ ያለባቸውንም ሰዎች ይባበራል። 113፦ ማንም ሐረግ ቢቈርጥ፣ የተቈረጠውን ሐረግ ለራሱ ይወስድና ለሐረጉ ባለቤት የደህና ሐረግ ጥቅም ይሰጣል። የተቈረጠው ሐረግ መጀመርያ ባለቤት ሐረጉ እስኪድን ድረስ ፍሬውን ከአዲሱ ሐረግ ያመርታል። 114-118፦ [...ጽሕፈቱ ጠፍቷል...] 119፦ ማንም የተሠለጠነውን የኩሬ ወፍ (ዳክዬን)፣ ወይም የተሠለጠነውን የተራራ ፍየልን ቢሠርቅ፣ ቀድሞ አርባ ሰቀል ብር ይከፍሉ ነበር፤ አሁን ግን 12 ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። 120፦ ማንም የተ አዕዋፍ ቢሰርቅ፣ 10 አዕዋፍ ካሉ፣ አንድ ሰቀል ብር ይከፍላል። 121፦ አንድ ነጻ ሰው ማረሻን ቢሠርቅ፣ ባለቤቱም ቢያገኘው፣ «አንገቱን በ ው ላይ ተደርጎ በበሬዎቹ ይገደላል»፦ ቀድሞ እንዲህ ይካሄዱ ነበር። አሁን ግን፣ 6 ሰቀል ብር ከቤትሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። ባርያ ቢሆን 3 ብር ይከፍላል። 122፦ ማንም ጋሪ ከነተቀጥላዎቹ ሁሉ ቢሰርቅ፣ ቀድሞ 1 ሰቀል ብር ይከፍሉ ነበር፣ አሁን ግን ሰቀል ብር ከቤቱ ፈልጎ ይከፍላል። 123፦ ማንም ቢሰርቅ፣ አሁን ግን ሦስት ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። 124፦ ማንም የ ዛፍ ቢሰርቅ፣ ሦስት ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። ማንም ጋሪውን በሸክም ቢጭን፣ በሜዳው ላይ ቢተወው፣ አንድ ሰውም ቢሰርቀው፣ ሦስት ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። 125፦ ማንም የእንጨት ውሃ ገንዳ ቢሰርቅ፣ እና አንድ ሰቀል ብር ይከፍላል። ማንም የቆዳ ወይም የቆዳ ቢሰርቅ፣ አንድ ሰቀል ብር ይከፍላል። 126፦ ማንም የእንጨት በቤተመንግሥት በር ቢሰርቅ፣ ስድስት ሰቀል ብር ይከፍላል። ማንም የነሐስ ጦር በቤተመንግሥት በር ቢሰርቅ፣ ይገደላል። ማንም የመዳብ ቅትርት ቢሰርቅ፣ 25 ሊተር ገብስ ይሰጣል። ማንም ከአንድ የጨርቅ ጥቅል ፈትሎችን ቢሰርቅ፣ አንድ የሱፍ ጨርቅ ጥቅል ይሰጣል። 127፦ ማንም በጸብ መዝጊያ በርን ቢሰርቅ፣ ከቤት የሚጠፋውን ሁሉ ታድሶ ይመልሳል፤ አርባ ሰቀል ብርም ከቤተሰቡ ፈልጎ ይከፍላል። 128፦ ማንም ጡብን ቢሰርቅ፣ እንደ ሰረቀው ቁጥር ሁለት እጥፍ ይሰጣል። ማንም ድንጊያ ከቤት መሠረት ቢሰርቅ፣ ለ2 ድንጊያ 10 ድንጊያ ይሰጣል። ማንም ጽላት ወይም የ ድንጋይ ቢሰርቅ፣ ሁለት ሰቀል ብር ይከፍላል። 129፦ ማንም የፈረስ ወይም የበቅሎ የቆዳ ፣ የቆዳ ፣ ወይም የነሓስ ደወል ቢሰርቅ፣ ቀድሞ አርባ ሰቀል ብር ይከፍሉ ነበር፤ አሁን ግን 12 ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። 130፦ ማንም የበሬ ወይም የፈረስ ኦች ቢሰርቅ፣ ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። 131፦ ማንም የቆዳ ልጓም ቢሰርቅ፣ ስድስት ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። 132፦ ነጻ ሰው ቢሰርቅ፣ ስድስት ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። ባርያ ቢሆን ሦስት ሰቀል ብር ይከፍላል። 133፦ ነጻ ሰው ቢሰርቅ፣ ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። ባርያ ቢሆን ሰቀል ብር ይከፍላል። 142፦ ማንም ቢነዳ፣ ማንም ሽክርክሩን ቢሰርቅ፣ ለየሽክርክሩ 25 ሊተር ገብስ ይሰጣል። ባርያ ቢሆን፣ ለየሽክርክሩ ሊተር ገብስ ይሰጣል። 143፦ ነጻ ሰው የመዳብ መቀስ ወይም የመዳብ ሞረድ ቢሰርቅ፣ ስድስት ሰቀል ብር ከቤተሠቡ ፈልጎ ይከፍላል። ባርያ ቢሆን ሦስት ሰቀል ብር ይከፍላል። 144፦ የጸጉር አስተካካይ የመዳብ ለባልደረባው ቢሰጥ፣ እሱም ቢያበላሸው፣ በሙሉ ታድሶ ይመልሰዋል። ማንም ረቂቅ ጨርቅ በ ቢቈርጥ፣ 10 ሰቀል ብር ይከፍላል። ማንም ቢቈርጥ፣ 5 ሰቀል ብር ይከፍላል። 145፦ ማንም የበሬ ጎተራ ቢገንባ፣ ቀጣሪው 6 ሰቀል ብር ይከፍለዋል። እሱ ቢያስቀር፣ ደመወዙን ያጣል። 146-ሀ፦ ማንም ቤት፣ መንደር፣ አጸድ ወይም መስክ እንዲሸጥ ቢያቀርብ፣ ሌላውም ሂዶ ሽያጩን ቢያሰናከል፣ በፈንታውም የራሱን ሽያጭ ቢያድርግ፣ ለበደሉ ቅጣት 40 ሰቀል ብር ይከፍላል፣ ውንም በመጀመርያው ዋጋ ይገዛል። ለ፦ ማንም የ ሰው ለሽያጭ ቢያቀርብ፣ ሌላ ሰውም ሂዶ ሽያጩን ቢያሰናከል፣ ስለበደሉ 10 ሰቀል ብር ይከፍላል። ሰውዬውን በመጀመርያው ዋጋ ይገዛል። 147፦ ማንም ባለሙያ ያልሆነውን ሰው ለሽያጭ ቢያቀርብ፣ ሌላ ሰውም ሂዶ ሽያጩን ቢያሰናከል፣ ለበደሉ ቅጣት 5 ሰቀል ብር ይከፍላል። 148፦ ማንም በሬ፣ ፈረስ፣ በቅሎ ወይም አህያ ለሽያች ቢያቀርብ፣ ሌላ ሰውም ሽያጩን ቢያስቀድመው፣ ለበደሉ ቅጣት ሰቀል ብር ይከፍላል። 149፦ ማንም የተሠለጠነውን ሰው ሸጥቶ «ሞቷል» ቢል፣ ገዢው ግን ፈልጎ ቢያገኘው፣ ለራሱ ይወስደዋል፤ በተጨማሪም ሻጩ ሁለት ሰዎችን ከቤተሠቡ ፈልጎ ይሰጠዋል። 150፦ ወንድ እራሱን ለደመወዝ ቢያከራይ፣ ቀጣሪው ሰቀል ብር ለአንድ ወር ይከፍላል። ሴት እራስዋን ለደመወዝ ብታከራይ፣ ቀጣሪዋ ሰቀል ለአንድ ወር ይከፍላል። 151፦ ማንም የማረሻን በሬ ቢከራይ፣ አንድ ሰቀል ብር ለአንድ ወር ይከፍላል። ማንም ቢከራይ፣ ግማሽ ሰቀል ብር ለአንድ ወር ይከፍላል። 152፦ ማንም ፈረስ፣ በቅሎ ወይም አህያን ቢከራይ፣ አንድ ሰቀል ብር ለአንድ ወር ይከፍላል። 157፦ የነሐስ መጥረቢያ ክብደት 1.54 ኪሎግራም ቢሆን፣ ኪራዩ አንድ ሰቀል ብር ለአንድ ወር ይሆናል። የመዳብ መጥረቢያ ክብደት 0.77 ኪሎግራም ቢሆን፣ ኪራዩ ግማሽ ሰቀል ብር ለአንድ ወር ይሆናል። የነሐስ -መሣርያ ክብደት 0.5 ኪሎግራም ቢሆን፣ ኪራዩ ግማሽ ሰቀል ብር ለአንድ ወር ይሆናል። 158-ሀ፦ ነጻ ወንድ ነዶ ለማሠር፣ በጋሪ ለመጫን፣ በጎተራ ለማስቀመጥና አውድማን ለመጥረግ እራሱን ለደመወዝ ቢያከራይ፣ ደመወዙ ለሦስት ወር 1500 ሊተር ገብስ ይሆናል። ለ፦ ሴት በመክር ወራት እራስዋን ለደመወዝ ብታከራይ፣ ደመወዝዋ 600 ሊተር ገብስ ለሦስት ወር ሥራ ይሆናል። 159፦ ማንም የበሬዎችን ቡድን ለአንድ ቀን ቢያሠር፣ ኪራዩ 25 ሊተር ገብስ ይሆናል። 160-ሀ፦ አንጥረኛ ክብደቱ 1.5 ሚና የሆነውን የመዳብ ሳጥን ቢሠራ፣ ደመወዙ 5000 ሊተር ገብስ ይሆናል። ለ፦ ክብደቱ 2 ሚና የሆነውን ነሐስ መጥረቢያ ቢሠራ፣ ደመወዙ 50 ሊተር ስንዴ ይሆናል። 161፦ ክብደቱ አንድ ሚና የሆነውን መዳብ መጥረቢያ ቢሠራ፣ ደመወዙ 50 ሊተር ገብስ ይሆናል። 162-ሀ፦ ማንም መስኖ ቢያዛወር፣ አንድ ሰቀል ብር ይከፍላል። ማንም በስውር ውሃን ከመስኖ ቢወስድ፣ የተ ነው። ከሌላው ሰው ቅርንጫፍ በታች ከሆነው ቦታ ቢወስደው፣ ለመጥቀም የርሱ ነው። 162-ለ፦ ማንም ቢወስድ፣ ማናቸውም ያዘጋጃል፣ ማንም በግ ከመስክ ቢ ፣ ካሣው ይሆናል፣ ቆዳውንም ሥጋውንም ይሰጣል። 163፦ የማንም እንስሳ ቢያብድ፣ የንጽሕናም ሥነ ስርዓት ቢያደርግበት፣ ወደ ቤትም መልሶ ቢነዳው፣ ጭቃውንም በጭቃው ክምችት ላይ ካደረገው፣ እሱ ግን ባልደረባውን ካልነገረው፣ ባልደርባው ሳያውቀው የራሱን እንስሶች ወደዚያ ነድቶ ቢሞቱ፣ ካሣ ይሆናል። 164፦ ማንም ነገርን ለመያዝ ወደ ሰው ቤት ቢሄድ፣ ጸብም ጀምሮ ወይም ኅብስቱን ወይም የመስዋዕት ዕቃውን ቢሰብር፣ 165፦ እርሱ አንድን በግ፣ አሥር ዳቦዎችን፣ አንድን ደምባጃን የ ጠላ ይሰጣል፤ ቤቱንም ታድሶ ይቀድሳል። አንድ ዓመት ጊዜ እስከሚያልፍ ድረስ ከቤቱ ይርቃል። 166፦ ማንም የራሱን ዘር በሌላ ሰው ዘር ላይ ቢዘራ፣ «አንገቱ በማረሻ ላይ ይደረጋል። ሁለት የበሬ ቡድኖችን በማሠር የአንዱ ቡድን ፊት ወዲህ የሌላውንም ቡድን ፊት ወዲያ ያደርጋሉ። ጥፋተኛውም በሬዎቹም ይገደላሉ፤ እርሻውን መጀመርያው የዘራው ለራሱ ያጭደዋል።» ቀድሞ እንዲህ ይካሄዱ ነበር። 167፦ አሁን ግን አንድ በግ ለሰውዬውና ሁለት በጎች ለበሬዎቹ ይተካሉ። 30 ዳቦዎችና 3 ደምባጃን የ ጠላ ይሰጣል፣ ታድሶም ይቀድሰዋል። እርሻውንም መጀመርያው የዘራው ያጭደዋል። 168፦ ማንም የእርሻ ድንበር ጥሶ ከጎረቤቱ እርሻ አንድ ፈር ቢወስድ፣ የተበደለው ባለ እርሻ በጋራ ድንበራቸው ላይ ጥልቀቱ 0.25 ሜትር የሆነውን ስብጥር ቈርጦ ለራሱ ይወስዳል። ድንበሩን የጣሰው አንድ በግ፣ 10 ዳቦዎችና አንድ ደምባጃን የ ጠላ ይሰጣል፣ እርሻውንም ታድሶ ይቀድሰዋል። 169፦ ማንም እርሻን ገዝቶ ድንበሩን ቢጥስ፣ አንድ ወፍራም ዳቦ ይወስድና ለፀሐይ ጣዖቱ ይሰብርና «አንተ ሚዛኔን ወደ ምድር ኻል» ይላል። እንዲህም ይናገራል፦ «የፀሐይ ጣዖት ሆይ፣ የነፋስ ጣዖት ሆይ፣ ጸብ የለም።» 170፦ ነጻ ሰው እባብ ቢገድል፣ የሌላውን ሰው ስም ቢናገር፣ 40 ሰቀል ብር ይከፍላል። ባርያ ቢሆን፣ እሱ ብቻ ይገደላል። 171፦ እናት የልጇን ልብስ ብትወስድ፣ ልጆቿን ከውርስ እየነቀለቻቸው ነው። ልጇ ወደ ቤቷ ቢመልስ፣ በርዋን ወስዳ ታውጣለች፣ ዋን ወስዳ ታውጣቸዋለች። እንዲህ መልሳ ትወስዳቸዋለች፤ ልጇን ዳግመኛ ልጇን ታደርገዋለች። 172፦ ማንም በረሃብ ዓመት የነጻ ሰውን ሕይወት ቢጠብቅ፣ የዳነው ሰው ለራሱ ምትክ ይሰጣል። ባርያ ቢሆን፣ 10 ሰቀል ብር ይከፍላል። 173-ሀ፦ ማንም የንጉሡን ብያኔ ባይቀበለው፣ ቤቱ የፍርስራሽ ክምር ይሆናል። ማንም የአገር ሹም ብያኔ ባይቀበል፣ ራሱን ይቆርጣሉ። 173-ለ፦ ባርያ ከጌታው ቢያምጽ፣ ወደ ሸክላ ጋን ውስጥ ይገባል። 174፦ ሰዎች እርስ በርስ እየመቱ አንዱ ቢሞት፣ ሌላው አንድ ባርያ ይሰጣል። 175፦ ወይም እረኛ ወይም ካቦ ነጻ ሴትን በጋብቻ ቢወስድ፣ ወይም ከ2 ወይም ከ4 ዓመት በኋላ ባርያ ትሆናለች። ልጆቿን ያደርጋሉ፣ ቀብቶቻቸውን ግን ማንም አይዝም። 176-ሀ፦ ማንም በሬ ከበረት ውጭ ቢጠብቀው፣ ለንጉሡ ችሎት ጉዳይ ይሆናል። በሬውን ይሸጣሉ። በሬ በሦስተኛው ዓመቱ ማርባት የሚችል እንስሳ ነው። የማረሻ በሬ፣ አውራ በግና ወጠጤ ፍየል በሦስተኛው ዓመታቸው ማርባት የሚችሉ እንስሶች ናቸው። ለ፦ ማንም የተሠለጠነ ባለ እጅ ቢገዛ፣ ወይም ሸክላ ሠሪ፣ አንጥረኛ፣ አናጢ፣ ቆዳ ፋቂ፣ ሱፍ አጣሪ፣ ሸማኝ ወይም የካልሲ ሠሪ ቢሆን፣ 10 ሰቀል ብር ይከፍላል። 177፦ ማንም እንደ ንግርተኛ የተሠለጠነውን ሰው ቢገዛ፣ 25 ሰቀል ብር ይከፍላል። ማንም ያልተሠለጠነ ሰው ቢገዛ፣ 20 ሰቀል ብር ይከፍላል። 178፦ የማረሻ በሬ ዋጋ 12 ሰቀል ብር ነው። የበሬ ዋጋ 10 ሰቀል ብር ነው። ያደገች ላም ዋጋ 7 ሰቀል ብር ነው። የአጎሬሳ ማረሻ በሬ ወይም ላም ዋጋ 5 ሰቀል ብር ነው። ጡት የጣለ ጥጃ ዋጋ 4 ሰቀል ብር ነው። ላም በጥጃ እርጉዝ ብትሆን ዋጋው 8 ሰቀል ብር ነው። የአንድ ጥጃ ዋጋ 2 ሰቀል ብር ነው። የአንድ ድንጉላ፣ ባዝማ፣ ጭነት አህያ ወይም ሴት አህያ ዋጋ እንዲህ ነው። 179፦ በግ ቢሆን፣ ዋጋው 1 ሰቀል ብር ነው። የ3 ፍየል ዋጋ 2 ሰቀል ብር ነው። የሁለት ጠቦት ዋጋ 1 ሰቀል ብር ነው። የ2 ፍየል ጠቦት ዋጋ ግማሽ ሰቀል ብር ነው። 180፦ የአገሣሥ ፈረስ ቢሆን፣ ዋጋው 20 ሰቀል ብር ነው። የበቅሎ ዋጋ 40 ሰቀል ብር ነው። የተጋጠ ፈረስ ዋጋ 14 ሰቀል ብር ነው። የአጎሬሳ ፈረስ ዋጋ 10 ሰቀል ብር ነው። የሴት አጎሬሳ ፈረስ ዋጋ 15 ሰቀል ብር ነው። 181፦ ጡት የጣለ ወይም የጣለች የፈረስ ግልገል ዋጋ 4 ሰቀል ብር ነው። የ4 ሚና መዳብ ዋጋ 1 ሰቀል ብር ነው፣ 1 ብርሌ ረቂቅ ዘይት 2 ሰቀል ብር ነው፣ አንድ ብርሌ ጮማ አንድ ሰቀል ብር ነው፣ አንድ ብርሌ ቅቤ አንድ ሰቀል ብር ነው፣ አንድ ብርሌ ማር አንድ ሰቀል ብር ነው፣ ሁለት አይቦች አንድ ሰቀል ብር ነው፣ ሦስት ሬኔቶች አንድ ሰቀል ብር ነው። 182፦ የ ልብስ ዋጋ 12 ሰቀል ብር ነው። የረቂቅ ልብስ ዋጋ 30 ሰቀል ብር ነው። ሰማያዊ የሱፍ ልብስ ዋጋ 20 ሰቀል ብር ነው። የ ልብስ ዋጋ 10 ሰቀል ብር ነው። የቡትቶ ልብስ ዋጋ 3 ሰቀል ብር ነው። የ ልብስ ዋጋ 4 ሰቀል ብር ነው። የማቅ ልብስ ዋጋ 1 ሰቀል ብር ነው። የስስ እጀ ጠባብ ዋጋ 3 ሰቀል ብር ነው። የተራ እጀ ጠባብ ዋጋ ሰቀል ብር ነው። ክብደቱ 7 ሚና የሆነው የጨርቅ ጥቅል ዋጋ ሰቀል ብር ነው። የአንድ ትልቅ ተልባ እግር ጨርቅ ጥቅል ዋጋ አምስት ሰቀል ብር ነው። 183፦ የ150 ሊተር ስንዴ ዋጋ 1 ሰቀል ብር ነው። የ200 ሊተር ገብስ ዋጋ ግማሽ ሰቀል ብር ነው። የሀምሳ ሊተር ወይን ጠጅ ዋጋ ግማሽ ሰቀል ብር ነው፣ የሀምሳ ሊተር ዋጋ ሰቀል ብር ነው። የ3600 ካሬ ሜትር በመስኖ የጠጣ እርሻ ዋጋ 3 ሰቀል ብር ነው። የ3600 ካሬ ሜትር የ እርሻ ዋጋ 2 ሰቀል ብር ነው። በአጠገቡ ያለው እርሻ ዋጋ 1 ሰቀል ብር ነው። 184፦ ይህ ቀረጡ ነው፣ እንደ ነበር ነበር በከተማው 185፦ የ3600 ካሬ ሜትር ወይን ሐረግ ቦታ ዋጋ 40 ሰቀል ብር ነው። የታደገ በሬ ቆዳ ዋጋ 1 ሰቀል ብር ነው። የ5 ጥጃዎች ቆዳ ዋጋ አንድ ሰቀል ነው፣ የ10 በሬ ቆዳዎች 40 ሰቀል ብር ነው፣ የጎፍላ በግ ለምድ አንድ ሰቀል ብር ነው፣ 10 የወጣት በግ ለምድ አንድ ሰቀል ብር ነው፣ 4 የፍየል ለምድ 1 ሰቀል ብር፣ 15 የተሸለተ ፍየል ለምድ አንድ ሰቀል ብር ነው፣ 20 የጠቦት ለምድ አንድ ሰቀል ብር ነው፣ 20 የፍየል ጠቦት ለምድ 1 ሰቀል ብር ነው። 2 የታደጉትን በሬዎች ሥጋ የሚገዛ አንድ በግ ይሰጣል። 186፦ ማንም የ2 አጎሬሳ በሬዎች ሥጋ የሚገዛ አንድ በግ ይሰጣል። ማንም 5 ጡት የጣሉ ጥጃዎች ሥጋ የሚገዛ አንድ በግ ይሰጣል። ማንም የ10 ጥጃዎች ሥጋ የሚገዛ አንድ በግ ይሰጣል። ማንም የ10 በጎች ሥጋ የሚገዛ አንድ በግ ይሰጣል። ማንም የ20 በግ ጠቦቶች ሥጋ የሚገዛ አንድ በግ ይሰጣል። ማንም የ20 ፍየሎች ሥጋ ቢገዛ አንድ በግ ይሰጣል። 187፦ ማንም ከላም ጋር ቢተኛ፣ ያልተፈቀደ ጥንድ ነው፤ ይገደላል። ወደ ንጉሥ ችሎት ይመሩታል። ንጉሡ ወይም ቢያስገድሉት፣ ወይም ይቅርታ ቢሰጡት፣ በንጉሡ ፊት አይቀርብም። 188፦ ማንም ከበግ ጋር ቢተኛ፣ ያልተፈቀደ ጥንድ ነው፤ ይገደላል። ወደ ንጉሥ ችሎት ይመሩታል። ንጉሡ ሊያስገድሉት፣ ወይም ይቅርታ ሊሰጡት ይችላሉ። በንጉሡ ፊት ግን አይቀርብም። 189፦ ማንም ከራሱ እናት ጋር ቢተኛ፣ ያልተፈቀደ ጥንድ ነው። ማንም ከሴት ልጁ ጋር ቢተኛ፣ ያልተፈቀደ ጥንድ ነው። ማንም ከወንድ ልጁ ጋር ቢተኛ፣ ያልተፈቀደ ጥንድ ነው። 190፦ ከሞተ ወንድ ወይም ሴት ጋር ቢያደርጉ፣ ጥፋት አይደለም። ወንድ ከእንጀራ እናቱ ጋር ቢተኛ፣ ጥፋት አይደለም። አባቱ ግን ገና ቢኖር፣ ያልተፈቀደ ጥንድ ነው። 191፦ ነጻ ወንድ አንድ እናት ካለቻቸው ነጻ እህቶች ጋርና ከእናታቸው ጋር ቢተኛ፣ አንዲቱ በአንድ አገርና ሌላይቱ በሌላ ቦታ ሲሆኑ፣ ጥፋት አይደለም። በአንድ ቦታ ቢሆን፣ ሴቶቹም እንደ ተዛመዱ ቢያውቀው፣ ያልተፈቀደ ጥንድ ነው። 192፦ የወንድ ሚስት ብትሞት፣ እህቷን ማግባት ይችላል። ጥፋት አይደለም። 193፦ ወንድ ሚስት ካለው፣ ቢሞትም፣ ወንድሙ ባልቴቱን እንደ ሚስቱ ያግባታል። ከሌለ፣ አባቱ ያግባታል። በኋላ አባቱ ሲሞት፣ የርሱ ወንድም የነበረችውን ሚስት ያግባል። 194፦ ነጻ ወንድ አንድ እናት ካለቻቸው ባርያ እህቶች ጋርና ከእናታቸው ጋር ቢተኛ፣ ጥፋት አይደለም። ወንድሞች ከነጻ ሴት ጋር ቢተኙ ጥፋት አይደለም። አባትና ወንድ ልጅ ከአንድ ሴት ባርያ ወይም ሸርሙጣ ጋር ቢተኙ ጥፋት አይደለም። 195-ሀ፦ ወንድ ወንድሙ በሕይወት ሳለ ከወንድሙ ሚስት ጋር ቢተኛ፣ ያልተፈቀደ ጥንድ ነው። ለ፦ ነጻ ወንድ ነጻ ሴትን አግብቶ ወደ ሴት ልጇ ቢቀርብ፣ ያልተፈቀደ ጥንድ ነው። ሐ፦ አንዲቱን ሴት ልጅ አግብቶ ወደ እናትዋ ወይም እህትዋ ቢቀርብ፣ ያልተፈቀደ ጥንድ ነው። 196፦ የማንም ወንድና ሴት ባርዮች ወዳልተፈቀዱ ጥንዶች ቢገቡ፣ ወደ ሌላ ቦታ ያዛውሩዋቸዋል፤ አንዱን በአንዱ ከተማና ሌላውን በሌላ ያሰፍሩዋቸዋል። በአንዱም ፈንታ በግና በሌላውም ፈንታ በግ ይሠዋሉ። 197፦ ወንድ ሴትን በተራሮቹ ቢይዛት፣ የወንዱ ጥፋት ነው፤ በቤትዋ ቢይዛት ግን የሴትዮዋ ጥፋት ነው፤ ሴትዮዋ ትሞታለች። የሴትዮዋ ባል በድርጊቱ ቢያገኛቸው፣ ያለ ወንጀል ሊገድላቸው ይችላል። 198፦ ወደ ቤተ መንግሥት በር ቢያምጣቸውና «ሚስቴ አትሞትም» ቢል፣ የሚስቱን ሕይወት ማዳን ይችላል፤ ግን ጣውንቱንም ደግሞ ማዳንና ራሱን ማልበስ አለበት። «ሁለታቸው ይሞታሉ» ካለ፣ ሽክርክሩን ያንከባልላሉ። ንጉሡ ሊያስገድሉዋቸው ወይም ይቅርታ ሊሰጡዋቸው ይችላሉ። 199፦ ማንም ከዐሳማ ወይም ከውሻ ጋር ቢተኛ፣ ይሞታል። ወደ ቤተ መንግሥት በር ያምጣዋል። ንጉሡ ሊያስገድሉዋቸው ወይም ይቅርታ ሊሰጡዋቸው ይችላሉ፣ ሰውዬው ግን በንጉሡ ፊት አይቀርብም። በሬ በሰው ላይ ቢዘልል፣ በሬው ይሞታል፤ ሰውዬው አይሞትም። አንድ በግ ስለ ሰውዬው ይተኩና ይገድሉታል። ዐሳማ በሰው ላይ ቢዘልል ጥፋት አይደለም። 200-ሀ፦ ሰው ወይም ከፈረስ ወይም ከበቅሎ ጋር ቢተኛ፣ ጥፋት አይደለም፣ ግን ወደ ንጉሡ አይቀርብም፣ ደግሞ ቄስ አይሆንም። ማንም ከስደተኛ ሴትና ከእናትዋ ጋር ቢተኛ ጥፋት አይደለም። 200-ለ፦ ማንም ልጁን እንደ አናጢ ወይም አንጥረኛ፣ ሸማኝ፣ ወይም ቆዳ ፋቂ ወይም እንደ ሱፍ ጠራጊ ለማሠልጠን ቢሠጥ፣ ለማሠልጠኑ ክፍያ 6 ሰቀል ብር መክፈል አለበት። አስተማሪው ባለሙያ እንዲሆን ካደረገው፣ ተማሪው ለአስተማሪው አንድ ሰው ይሰጣል። ዋቢ ምንጭ የኬጥያውያን ሕግጋት ታሪካዊ አናቶሊያ ሕገ መንግሥታት

16044

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%86%E1%88%9D%E1%8C%AC%20%E1%8A%A0%E1%88%9D%E1%89%A3%E1%8B%8D

ቆምጬ አምባው

እዚህ የጎጃም ክፍለ ሀገር የአንድ ወረዳ ገዢ ነበሩ ። ቆምጬ አስተዳዳሪ ሳሉ የአንበሳ ሰል አሰርተው ከግርጌው «ጎጃም አንበሳ ነው» የሚል ጽሁፍ አሰፈሩበት ። ህዝቡም በዚህ ተደስቶ ሲኖር ሳለ ገበሬው ግብር በጊዜ አላስገባ ብሎ አስቸገራቸው ። ይህእኔ ቆምጬ ገበሬውን ሰብስበው «አሁን ይሄን አምበሳ ላም ላድርገው ?» በማለት ግዳጁን እንዲወጣ አደረጉት ይባላል ። አዎን፣ በቆምጬ ስም የሚነገሩ በርካታ ቀልዶች አሉ ። ያለማጋነን ቆምጬ የዘመነ ደርግ አለቃ ገብረሀና ነበሩ ። እርሳቸው ግን ይሄንን ክብር በመቀዳጀታቸው ደስተኛ አይደሉም ። "ብቻ የትም ቦታ በምሄድበት ጊዜ ሰዎች የጠቆአቆሙብኛል ። በብዛት ዞረው ያዩኛል ። እኔ ሰዎቹን አላውቃቸውም ። አሁን በሄ ሰሞን እንክዋ አዲስ አበባ ሄጄ ነበር ። ቅድም እንዳልኩህ ልጄን ጠይቄ ነው የመጣሁኝ ። እዚያ አንድ ለቅሶ ነበር ። እዚያው ነው ደርሼ የመጣሁኝ ። እና ታድያ ያው እዚያ ያው እዚያ .. ይሉኛል ። እንዴ ? አልሰረቅኩ : አልቀጠፍኩ ። እኔ ከሰው የተለየ ስራ አልሰራሁ ። ...እና ይሄ ሁሉ እኮ ሰው ያወጣልኝ ስም ነው ።" ስለ ቆምጬ ሲነሳ አያሌ ቀልዶች ትዝ ይሉናል ። እኒያ በቆምጬ አምባው ስም የሚነገሩት ቀልዶችና የግለሰቡን ህይወት የተመለከተ ቃል ምልልስ አዋህጄ እንዲህ አቅርቤዋለሁ ። "ትክክለኛ ስሞ ማን ይባላል ?" "ቆምጬ አምባው ይልማ ፤ እንደዚያ ነው የምባለው ።" "የህይወት ታሪክዎን ባጭሩ ቢነግሩኝ " "በ1933 ጎዛምን ወረዳ ውስጥ ማያ አንገታም ቀበሌ ነው የተወለድኩት ። ከዚያ ለትምህርት እንደደረስኩኝ እናትና አባቴ ቤተ እየሱስ የተባለ ትምህርት ቤት አስገቡኝ ። ከዚያም ዳዊትና ድጉአ ጽሞ ድጉዋ ወጥቼ ደብረ ኤልያስ ቅኔ ትምህርት ቤት ገባሁኝ ። እዚያ እንደገባሁ በችታ ገባ ። አባቴ ከዚያ አውጥቶ አገሬ መልሶ ወሰደኝ ፤ አያይ በሽታው ይበርዳል መልሰህ እዚያው ጨምረኝ ብለው አባቴ እምቢ አለኝ ። ከዛ እዚያው ደብረ ኤልያስ ትምህርት ቤት ገባሁና የስድስተኛ ክፍል ትምህርቴን አጠናቀቅኩ ። ከዚያም የነበረው ባህል መሰረት በልጅነቴ ጋብቻ መሰረትኩ ። አሁን የአስር ልጆች አባት ነኝ ። ከዚያ የናት ያባቴን ከብቶች ገንዲ የሚባል በሽታ ገብቶ ስለፈጃቸው በ1958 ወህኒ ፖሊስ በወታደርነት ተቀጠርኩ ። የ10 አለቅነት ማእረጌን እንደያዝኩ በ1971 የወረዳ አስተዳዳሪ ሆኜ ተሾምኩ ።" "እስከ 6ተኛ ክፍል ብቻ ነው የተማሩት ?" "በወረዳ አስተዳዳሪነት ከቢቡኝ ደብረወርቅ እንደተዛወርኩኝ ከ7ተኛ - ዘጠነኛ ክፍል ትምህርቴን ፈጽሜ በተለኮ (በኮርስፓንዳንስ ) 12ኛ ክፍል ትምህርቴን አጠናቅቄያለሁ ።" "የት የት ቦታ ሰርተዋል ?" "ቢሆን : እነሴ : እናርጅ እናውጋ : አቸፈር : ማቻከል : ወረዳዎች በወረዳ አስተዳዳሪነት ሰርቻለሁ ።" "የሰሩዋቸው ስራዎች ምን ምን ናቸው ?" "እንግዲህ እኔ በተዘዋወርኩበት ወረዳ ሁሉ ትምህርት ቤቶች : የጤና ማህበራዊ መገልገያዎች : መንገዶች : ንጹህ የመጠጥ ውሀ ያልሰራሁበትና ያልመሰረትኩበት የለም ። በተለያዩ ወረዳዎች ከ20 በላይ የሚሆኑ ትምህርት ቤቶች ከ10 ያላነሱ ኪሊኒኮች 1 የጤና ጣብያ ሰርቻለሁ ። የተለያዩ የስፖርት ማዘውተርያ ስፍራዎችንም ሰርቻለሁ ። በዚህ መስክ ለምሳሌ በሞጣ ዙርያ አንድ ከፍተኛ የስፖርት ሜዳ አዘጋጅቼ በ1977 የኢትዮጵያ ትቅደም ዋንጫ ውድድር እንዲደረግበት አድርጌያለሁ ። ከዚህም በተጨማሪ በተለያዩ ብሄራዊ ዘመቻዎች ባለትም በመሰረተ ትምህርት ዘመቻ በተለያየ የጤና ነክ ዘመቻዎች በክትባትና በመሳሰሉት ህዝቡን በማንቀሳቀስ ከአለም አቀፍ ድርጅቶች ሳይቀር ሽልማትና እርዳታ አግኝተናል ። በነዚህ ህዝቡን አስተባብሮ ግብር የሚያስገባ ካለ ይህንኑ መሳርያ ያገኛል ብዬ አስነግራለሁ ። ታድያ ሁሉም ባንድ ጊዜ አስገብቶ ያንን መሳርያ ለማግኘት ገበሬውን ለምኖና ቢሆን እባክህ ቶሎ አምጣ እነ ልሸለምበት እያለ በማስተባበር ያንን የዘመኑን ግብር ወድያው ያስገባል ። እና መሳርያ እንጨት ነው ምን ችግር አለ ። ሌላ ነገር የምርምር መሳርያ እንደዚህ መስጠት ነው እንጂ እማያቅተን ሰው እሚያጠፋ ነገር መስጠት ምን ይቸግረናል ። ያንን እያነሳን እንሸልመዋለን ።" "ሬድዮና ጋዜጣ ይጠቀማሉ የሚባለውስ ?" "እሱማ ዋናው ነው እንጂ ። የኔ ዋናው ማበረታቻ እሱ ነው ። በቀጥታ የተሰራውን ስራ ወስጄ በሬድዮና በጋዜጣ አስነግርለታለሁ ። ያንን ጋዜጣ ደግሞ በባህር ዳር ወይም ደብረ ማርቆስ በመውጣት ቶሎ አምጥቼ እየው እንዲህ ያለ ስራ ብትሰሩ ስማችሁ በጋዜጣ ይወጣል ብየ ያንን ጋዜጣ ወስጄ ቢሯቸው ላይ እለጥፍላቸዋለሁ ። ያነ የገለ ስም በሬድዮ ተጠርቶ በጋዜጣ ወትቶ የኔ ቀበለ ሊቀር ነው ወይ ? እያለ እሚቆጭ ይበዛል ። እንዲያውም የኛ አይነገርም ባዩ እየበዛ ስለመጣ የሰራኸውን አይቼ ትክክለኛ ሆኖ ካገኘሁት ይተላለፍልሀል እምላቸው ብዙ ነበሩ ። "የርሶ ስም ብዙ ጊዜ በሬድዮ ይተላለፋል ?" "አዎ ፤ እንዲያውም ማስታወቅያ ሚኒስቴር የቆምጬ አምባው ነው ። ሁልጊዜ የሚነገረው የሱ ነው ። እሱ ገዝቷቸዋል ። ጋዜጠኞች ሲሄዱ ይጋብዛቸዋል ። ቢራ ያጠጣቸዋል ። መስተንግዶው ከባድ ነው እያሉ ይሰድቧቸዋል ። ይህንን ግን የሚያስወሩብን እንደኔ ያልሆኑ መስራት የተሳናቸው ሁላ ናቸው ። ታድያ እነሱም የት አለ ስራ ? የሰራችሁትን አሳዩንና እናስተላልፍላችሁ ሲሏቸው ምናም ዘመቻዎችም ሆነ ግብር በማሰባሰብ ሂደት የተስተካከለኝ አልነበረም ። አንደኛ ነው ሁልጊዜ የምወጣው ።" "እነዚህን ሁሉ ስራዎች ሲያከናውኑ ህብረተሰቡን ለማግባባት የሚጠቀሙበት ዘዴ ምንድነው ?" "እንግዲህ አንደኛ የበለጠ ውጤት ለማግኘት አርሶ አደሩን አለመለያየት ነው ። ሁለተኛ ደግሞ በየጊዜው ማስተማር መቀስቀስ ነው ። አብዛኛውን በማያመርትበት ቀን ስራ በማይሰራበት ቀን ሁሉም ሀላፊ ተበትኖ እሱ ዘንድ እንዲሄድ ስለምፈልግ ሁላችንም እንሄዳለን ። በዝያ በረፍት ቀን ለምን ቤተክርስቲያን አይሆንም እንዲያው እዚያ ጥሩ ነው ። ሰው አዳራሹ ተኮፍሶ ንግግር የሚጥም አይመስለውም ፤ ደሞ ሰው ሙቶም ከሆነ ባንድ በኩል ለቅሶው አያለ ባንድ በኩል ስለትምህርት ብናስተምረው ገለጻ ብናደርግለት ይሰማል ። ለላው ያው ሽልማት ማበረታቻ መስጠት ነው ።" "በችልማት ማበረታቻ ሲሉ እንዴት ነው ? ምን ምንድነው የሚሸልሙት ?" "ለምሳሌ እኔ አንድ ዝግጅት ወይም ስብሰባ እንደዚህ አዘጋጅና ደካማ የሆነውን ሊቀመንበር መጨረሻው ወንበር ላይ እንዲቀመት ነው የማደርገው ። በጣም ጎበዝ ኮከብ የሆነውን ደግሞ ግንባር ላይ ነው እማስቀምጠው ። ግብር እሚያስገባ በጸረ ስድስት ክትባት ጥሩ ውጤት ያሳየውን «ና ያንተ ወንበር ይሄ ነው» ብዬ ከፊት አስቀምጠዋለሁ ። እንደሱ ለመቀመጥ ሲል ሌላው የግድ ይሰራል ። ሌላ ደግሞ ለምሳሌ ግብር በደንብ አድርጎ ለማስገባት እነ የማሰር የማስገደድ ስልት አልጠቀምም ። ይሄ ምንድነው ተመንጃ እሱን አስመጣና 3ስቱን አንድ ላይ በማዋቀር አውላላ ሜዳ ላይ አቆመዋለሁ ። እና ቶሎ የሰሩት የላቸውም ።" "ሬድዮ ሲሉ ትዝ አለኝ ይሄስ ምንድነው አንድ ቀን እርስዎ አውቶቡስ ውስት ሆነው ወደክፍለሀገር በመጉዋዝ ላይ እያሉ እንደአጋጣሚ የዜና ሰአት ነበርና ዘና ሲወራ የእርስዎ ስም በመጠራቱ ሹፌሩን አቁም አቁም በማለት ወደመንገደኞቹ በመዞር ስሙ ስሙ ቆምጬ አምባው ማለት እኔ ነኝ በማለት ....?" "ይሄ ሀሰት ነው ። ጨርሶ ካንደበተ አልወጣም ። ለማንኛውም ጥያቄው በመቅረቡ ደስ ነው ያለኝ ። ይሄ ሊወራብኝ የቻለው እንዴት መሰለህ ? ገና የወረዳ አስተዳዳሪ ሆኜ ቢሆን እንደሄድኩኝ አንድም ወፍጮ በወረዳው አልነበረም ። እና ደካሞች እርጉዞችሰቶች ድንጋይ ከድንጋይ እያፋጩ ፍዳ ያዩ ነበር ። ስለዚህ ህዝቡን አስተባበርኩና 15 ሺ ብር እንዲያዋጣ አድርጌ ወፍጮ ቤት አስተከልኩ ። እና ያ ወፍጮ ተገዝቶ ስራ ሲጀምር በሞጣ የሚገኘው ወፍጮ ስራ ጀመረ ተብሎ በሬድዮ ተነገረ ። እና በስራና በልማት የቀደምኩዋቸው አስተዳዳሪዎች ያንን አስወሩብኝ ።" "ምን ብለው ነው ያስወሩብዎት ?" "እንደው ዝም ብለው ስራ ሳይሰሩ እየተንጠራሩ ወደ ህዋላ ይቀሩና እኔ በልማት የቀደምኩዋቸው ምን ይላሉ «ወፍጮ ስራ ጀመረ» ተብሎ በሬድዮ ሲነገር ቆምጬ አባይ ላይ ነበር ። ከአዲሳባ ወደጎጃም ይመጣ ነበር ። እና እኔ ነኝ ቆምጬ አምባው እወቁኝ ብሎ በአውቶብሱ ላይ ተናገረ ብለው ይህንን አስወሩ ። ያስወሩ ። እሚያሸንፍ ተግባርና ስራ ነው ። ሌላ ማንም ቢያወራ አይለጠፍብኝም ። የህዝቡ ማህበራዊ ችግር ግን ካለችኝ ጭላንጭል እውቀት ጋር ከዚያ ህዝብ ጋር በማገናኘት ችግሩን ልፈታለት ሞክሬያለሁ ። እንዴ ወፍጮውን እኮ እንዲያ ሳስተክለው ህዝቡ «የታለ ያ ወፍጮ እሚፈጨው ሰውዬ» እያሉ ወፍጮ አይቶ ስለማያውቅ «ለመሆኑ ምን ይመስላል ምን አይነት ሰው ነው» እስከማለት ደርሶ ነበር እኮ ።" "ደሞ ለሎች አሉ ። በርሶ ስም የሚነገሩ ቀልዶች እንደዚህ ። ስለነሱ እሚያውቁት ነገር አለ ?" "እንግዲህ እንዲህ ያለ ጥያቄ ተዚህ ቀደም ቀርቦልኝ አንድም ቀልድ እንዳልቀለድኩ ተናግሬያለሁ ። እኔ ስራ እንጂ ቀልድ አልወድም ። ለቀልድ ጊዘ አልነበረኝም ። እንዴው በየጊዘው አሁን ድረስ እዚህ እየመጡ እሚያስቸግሩኝ አሉ ። ከተለያዩ መጽሄቶች እንደዚህ መጣን እያሉ ይጠይቁኛል ። አንዳንዶቹ እንደው ባንተ ስም መጽሀፍ ልንጽፍ ፈልገን ነበር ። ወድያውም ታሪክ ነው እያሉ ይጠይቁኛል ። እኔ ግን ወይዱ እኔ የናንተ መጽሄት ማሻሻጫና ማዳመቅያ አይደለሁም ደሞም ያላልኩትን ብትሉ እከሳለሁ እያልኩ ብዙዎቹን መልሻለሁ ። "ታድያ እነዚህ ቀልዶች ከምን የመነጩ ይመስልዎታል ?" "እንግዲህ በምሳለ ልንገርህ ። ለምሳሌ እንደዚህ እንደዝያ አስወሩብኝ ። የክፍለ ሀገሩ ፓርቲ ኮሚተ ተሰብስቦ «በቀጥታ ወደሶሻሊዝም መግባት ሲቻል የብሄራዊ ዲሞክራሲ አብዮት ፕሮግራም ለምን አስፈለገ ?» በማለት ቆምጬን ጠየቀው ። ታድያ ቆምጨም «እንዴ ! ታድያ ሶሻሊዝምን በቀጥታ አታደርጉትም ? ባለስልጣኖቹ እናንተው አይደላችሁ ? ቆምጬ ከለከላችሁ ታድያ ?» ብሎ መለሰላቸው በማለት አስወሩብኝ ። እንግዲህ ይህ ምንን ያመለክታል ? እኔ ደካማ አላዋቂ መሆኔን በማሳየት ምንም አይነት የልማት ስራ መስራት እንደማልችል ለማሳየት ከማሰብ የመነጨ ነው ።" "ለምሳለ ቀድሞ በሞጣ አካባቢ አንድ ትልቅ የስፖርት ሜዳ ማሰራትዎን ገልጸውልኛል ። እና ያንን ሜዳ መርቀው ሲከፍቱ «እንግዲህ ይህን ሜዳ የምንጠቀመው በቁጠባና በእቅድ ነው ፤ በይህ መሰረት በጋ በጋ ትጫወቱበታላችሁ ። ክረምት ክረምት ደግሞ ይታረሳል .....» ብለዋል እሚባል ነገር አለ ። እና ...?" "ደግሞ እንዲህ አሉ ? ይበሉ ምናለ ። እኔ ግን ካንደበቴ አለመውጣቱን ነው እማውቀው ። ደሞ ይሄኛውን አልሰማሁትም ። እኔ የሰማሁት ሌላኛውን ነው ።" "ምንድነው የሰሙት ?" "አዎ አንደዜ ቆምጬ የስፖርት ሜዳ ሲሰራ ... እንግዲህ ያነ ሜዳው ሲሰራ ይህእ ሩል መንገድ ይጠቀጥቅ ነበር ...እና እኔም ቱታ ለብሼ ያንን መንገድ እጠቀጥቅ ነበር ። እና ምናሉ ካሳዬ አራጋው ያነ ወደሞጣ ይሄዱ ነበርና እግረ መንገዳቸውን ቆምጬን አንደ ላናግረው ብለው ና ብለው ቢጠሩት ያንን የስፖርት ሜዳ እየሰራ "አይይ እኔ አልመጣም አብዮት የማያቁዋርጥ እንቅስቃሴ ነው ። እና እኔም በአብዮታዊ ስራ እንቅስቃሴ ላይ ስለሆንኩ አቁዋርጬ አልመጣም" ብሏቸው እምቢ ብሎ ቀረ ...እያሉ አስወሩብኝ ። እና ይህእ ምንን ያሳያል ? ማእከላዊነት አለመጠበቅ ብልግናን የሚያሳይ ነው ። ግን እውነቱ እሳቸው አልመጡም ። እኔም እንዲያ አላልኩም ።" "ፖለቲካ ትምህርት በት ገብተው ነበር ?" "አዎ ገብቻለሁ ። አዎ ደሞም ከዚያ አንድ ቀልድ ነበረች ። ያነ እምፔርያሊዝም የሚባል ነገር ነበርና አንዱ ተነስቶ ክፍል ውስት ሲያወራ "ብዚ አገሮች ከቅኝ አገዛዝ ነጻ በመውጣታቸው እምፐርያሊዝም እርቃኑን ቀርቷል ..." ብሎ አለ ። እና ቆምጨም ብድግ ብሎ "ቁጭ በል አንተ ውሸታም ። እምፔርያሊዝም እርቃኑን ሲሆን ሽንት ቤት ነው ወይ ቆሞ ያየኽው ? የታባክ ነው ያየኸውን ነው የምታወራው ?" ብሎ ተናገረ እያሉ አውርተውብኛል ። እኔ ግን አላልኩም ። ""ግን የፖለቲካ ትምህርት ቤት ህይወትዎ እንዴት ነበር ? ይሄው አሁን እንኩዋን ከበተክስያን ነው የመጡት ። ሀይማኖትና ማለን እንዴት ያስከዱት ነበር ?" "አዎ እኔ መንፈሳዊነተ መቼም ቢሆን አይለየኝም ። በዚህም የተነሳ ፖለቲካ ትምህርት ቤት ውስት እየጸለየ ዳዊት ተያዘበት ብለው አስወርተዋል ። እርግጥ ግን እግዜርን መቼም ልበ አልካደውም ። ደሞም እዚያ ስገባ ማርኪሲዝም ሌኒኒዝም ያራምዳል ብለው ሳይሆን በትምህርት ቢታገዝ ህብረተሰቡን አስተባብሮ ልማትን ሊያፋትን ይችላል ብለው ነው ። በተረፈ ፖለቲካ ትምህርት በት ውስት ትዝ የሚለኝ አንድ ጊዜ ተከስሼ ነበር ። ትምህርት ቤቱ አካባቢ የሆነ ቡድን የልማት አስተባባሪ አድርገውኝ ነበር ። እና እነ ልማትና ስራ የለመድኩ ስለሆነ ካድሬዎቹ ለዘራቸውን ወርቃቸውን አድርገው ሲንጎራደዱ እነ ቱታ ለብቼ እሰራ ነበር ። እና ውሀ እጠልፋለሁ ። ድንጋይ እፈነቅላለሁ ። ምን እላለሁ ። እና ባንደዘ ሶስት ሜዳ ቆፍረ ጨረስኩ ። ይህእንን ያዩ ካድሬዎች ኡኡ ብለው ከሰሱኝ ። ገበሬውን አምጥታችሁብን በቁፋሮ ፈጀን ብለው አመለከቱብኝ ። አንሰራም ብለው አመጹ ። እና እኔም አልሰራ ካሉ ይቅር እንጂ የምን ክስ የምን ጣጣ ነው ብየ ተከራከርኩ ። ህዋላ ከሰራችሁ ስሩ ተብለው በነሱ ተፈረደ ። እንግዲህ የማስታውሰው ይሄን ይህእን ነው ።" "ከቀድሞ ባለስልጣናት ጋር የነበረዎት ግንኙነት ምን ይመስል ነበር ? ከፕሬዚዳንት መንግስቱ ጋርስ ተገናኝተው ያውቃሉ ?" "ከፕሬዚዳንቱ ጋ የሚያገናኘኝ ነገር የለም ። እነ አግኝቻቸውም አላውቅ ። ግን እኔ ያልተናገርኩትን ነገር እየተናገሩ ብዙ ነገር ተወርቷል ። እና እነም እሰጋ ነበር ። ግን የደረሰብኝ ነገር የለም ። ለምሳለ አንደዜ ምናሉ ባንድ ወቅት ሊቢያና ቻድ ተጣልተው ነበር ። እና ያነ ደሞ የወቅቱ የአፍሪካ ሊቀመንበር ፕሬዚዳንት መንግስቱ ነበሩ ። እና ካሳየ አራጋው ቆምጬን ጠርተው "ቆምጬ አንተ ጎበዝ ነህ እና ባንተ አስተያየት የሊቢያና የቻድ ግጭት ምን ይመስልሀል ?" ብለው ጠየቁትና ቆምጨም ..."እንዴ እኔን ምን ትጠይቁኛላችሁ ሊወመንበር መንግስቱ ያልቻሉትን ሂጀ ላስታርቅላችሁ ነው ወይ ..?" አለ ብለው አስወሩብኝ ። እና በለላ በኩል ደግሞ እነ ከባለስልጣናት ጋር ግንኙነት የለኝም ። እንዴውም ያን ያህል ስደክም ለአውራጃ አስተዳዳሪነት ስሾም ስመን በፍሉድ አጥፍተው ለላ ሰው ሹመውበታል ::" "እንዴው ምንም ቀልድ ወጥቶኝም አያውቅም ነው ሚሉት ?" "እኔ በጭራሽ ። እርግጥ ምንድነው እነ ያልኩትን በሌላ እያዞሩ እሚያወሩት ነገር አለ ። እነን ለማጣላት ። ለምሳሌ አንደዜ ከደብረኤልያስ ድርጃ ገብረኤል እሚባል አገር ከአንድ ዋና አስተዳዳሪ ጋር እየሄድን ነበር ። በመኪና ነበር እምንሄድ ። እሳቸው የእህል ኮታ ሊገመግሙ ነው የመጡት ። እኔ ደሞ የመሰረተ ትምህርት የምስክር ወረቀት ልሰት ነው ። እና ስንሄድ ከፊታችን 3 አህዮች እየጋለቡ ይሄዳሉ ። ይሄነዜ አስተዳዳሪው ወደነ ዞር አሉና "ቆምጬ እነዚህ አህዮች ምንድናቸው ? ከቅድም ጀምሮ ከፊት ከፊታችን ይጋልባሉ ? "ብለው ጠየቁኝ ። እና እነም "እየውልዎ እንግዲህ እርሶ በደንብ አድርገው የሚገመግሙ ከሆነ እነ ሀገር እንኩዋን ሰው ይኸው አህያውም ነቅቷል ። እናም አቀባበል መሆኑ ነው "ብዬ አልኩአቸው ። እና ይቺን ወስደው አስተዳዳሪውን "አህያ ስለሆንክ አቀባበል እሚያደርግልህ አህያ ነው "አለ ብለው ዞር አደረጉአት ።" "ሌባ አይወዱም ይባላል ለመሆኑ እንዴት እንዴት አድርገው ነበር ለባን የሚቀቱት ?" "አዎ ለባ አልወድም ። አንደዘ ቢሆን ወረዳ እያለሁ ለባ በጣም በዛብኝ ። ይሰርቃሉ የተባሉትን ሁሉ ጠራሁና ጠበንጃ እያሸከምኩ ሾምኩአቸው ። በሉ እንግዲህ ጠብቁ አልኩና ሁለት ሁለት ካርታ ጥይት ሰጠሁዋቸው ። እናንተ ታጠፋላችሁ ተብሎ በሚስጥር ተነግሮኛልና አሁን እስቲ የሚያጠፋውን እናያለን ። እናንተ ግን ጠብቁ ብየ አደራ አልኩዋቸው ። ከዝያ ከብት አይሰረቅ ። ምን አይሰረቅ ሌባ ቀጥ አለ ። ታድያልህ ቆየት ብሎ አንደዘ ልበ ጠረጠረና ጋበዝኩዋቸውና አረቄ እየጠጣን "አይ " የናንተ ነገር አሁንም ትሰርቃላችሁ አሉ "ምነው እየለመንኩዋችሁ ? መሳርያ መግፈፍ ማሰሩ አይረባም ያጣላል ። ስለዚህ እባካችሁ ?" አልኩዋቸው ። በዚህ ጊዘ አንዱ ሞቅ ብሎት ነበርና "አይይ አያ ቆምጬ እኛኮ አንሰርቅም ። ብንሰርቅም ከርሶ አገር አይደለም ከዳሞት (ዋኖስ ...ቅቅቅቅ ) ነው "አለና አረፈው ። እና እኔም አለመተዋቸውን አወቅሁ ። እና እንዲያ እያደረኩ ነው ለባ የምይዘው ። ከማባረር ከማሰር እንዲህ ቀርቦ እያጫወቱ መያዝና መክሮ መመለሱን እመርጣለሁ ።"" "ብዙ ጊዜ እንዲህ እንዲህ ገጠር ውስጥ ተዘዋውረው ሲሰሩ መቸም አስተዳዳሪ ነዎትና የቢሮዎን ስራ ምን ጊዘ ነው የሚሰሩት ? ደሞ ስብሰባ ወደላይም ወደታችም ሊኖርብዎት ይችላል ?" "እኔ ብዙ ጊዘ የቢሮ ስራ አልወድም ። 10 ቀን ቢሮ ካለሁ 20 ቀን እዳሪ ነኝ ። ስብሰባ እንኩዋን ስጠራ አልመጣም እያልኩ ብዙ ጊዜ እቃወማለሁ ። ዛሬ ተሰብስበን ነገ ስብሰባ ይሉኛል ። እነ ስንት የገጠር ስራ አለብኝ ፤ ከተቻለኝ አስፈቅዳለሁ ። ካልሆነም እምትወያዩበትን አጀንዳ በስልክ ንገሩኝ እያልኩ እጠይቃለሁ ። እና ያኔ "ስለ እህል ኮታ ስለትምህርት ስለምናምን ድክመት ነው ...." ይሉኛል ፤ አይይ እኔጋ ደህና ነው ፡ የደከመውን ጠይቁ ፤ ከደከመው ጋር ተሰባሰቡ እያልኩ ወደስራዬ እህእዳለሁ ::" የመፈክር ጋጋታ የበዛበት ሰሞን ነው ። ኢሰፓ ከመምጣቱ በፊት በኢሰፓኮ ጊዜ ። እና የጊዜው መፈክርም "ኢሰፓአኮ ተልኮ ይሳካል !" የሚል ነበር ። ታድያ ቆምጬ አንድ ቀን ንግግር አድርገው ካበቁ በሁዋላ ተገቢውን መፈክር በማሰማት ህዝቡ እንዲበተን ያደርጋሉ ። ሁዋላ በማግስቱ ትዝ ሲላቸው ከመፈክሮቹ ሁሉ "የኢሰፓአኮ ተልኮ ይሳካል !" የምትለዋን ዘንግተዋታል ። ስለዚህ ቶሎ ብለው ህዝብ እንዲሰበሰብ ያደርጉና በሉ ግራ እጃችሁን ወደላይ ይላሉ ። ህዝቡ ግራ እጁን ይሰቅላል ። ታድያ በመሀል ያቺ መዘዘኛ በፈክር አሁንም ትጠፋለች ። ቢያስቡዋት ቢሉዋት ቢሰርዋት ትዝ አልላቸው አለች ። ይሄኔ ቆመው ተናደዱና እንዲህ የሚል መፈክር አሰሙ ይባላል ። "ሰሞኑን ከመጣው መፈክር ጋ ወደፊት !" ቆምጬ የካቲት 66 ፖለቲካ ትምህርት ቤት ገብተው ለ6 ወራት የፖለቲካ ትምህርት ቀስመው ነበር ። ታድያ በዚያችው እውቀት ሲንቀሳቀሱ ከርመው ሳለ ለሎች ካድሬዎች ለተጨማሪ የፖለቲካ ትምህርት ወደ ጀርመን መሄዳቸውን ይሰማሉ ። እንዲያ ከሆነ ታድያ እሳቸው እናርጅ እናውጋ ውስት የሚቀመጡበት ምክንያት ምንድነው ? ባስቸኩዋይ ማመልከቻ ማስገባት ነበረባቸው ። ማመልከቻውን ታድያ እንዲህ ሲሉ ነው የጻፉት ይባላል ። ግዋድ ካሳዬ አራጋው የ ....ተጠሪ ። ከዚህ በፊት የካቲት 66 ገብቼ ለ6 ወራት የፖለቲካ ትምህርት መቅሰሜ ይታወቃል ። ስለሆነም በዚች ባገኘሁት ትምህርት ህብረተሰቡን ሳስተምር ቆይቼ ትምህርቱ አሁን ያለቀብኝ ስለሆነ ሌላ ተጨማሪ ትምህርት ከወደጀርመን አገኝ ዘንድ ወደዚያው እንዲልኩኝ እጠይቃለሁ ። ጋዜጠኛው ፦ ጓድ ቆምጬ አምባው ኢምፔርያሊዝምን እንዴት ያዩታል ? ቆምጬ ፦ እናንተ እንዳሻችሁ እዩት እኔ ግን በጎሪጥ ነው እማየው (አሉ ይባላል)። አንድ ከፍተኛ ባለስልጣን ቆምጬን ሊጎበኛቸው ብቅ ብሎ ኖሮ "እሺ ጓድ ቆምጬ አምባው አጠቃላይ እንቅስቃሴዎ ምን ይመስላል ?" በማለት ይጠይቃቸዋል ። ቆምጬም ሲመልሱ "...እንግዲህ በዚህ በኛ ወረዳ አብዮታዊው እንቅስቃሴ ጦፏል ። በኢኮኖሚው በኩል ገበሬው ቆላውን ሰንጎ ይዞታል ። በፖለቲካው በኩል ደሞ እነና ካድሬው ህዝቡን ሰንገን ይዘነዋል ።" አሉ ይባላል ። 5. ጋዜጠኛው ፣ “ለመሆኑ ማህበራችሁ ሴቶችን ያቅፋል ¿’’ ቆምጬም ሲመልሱ “ሲመሽ መች ይቀራል” የኢትዮጵያ ሰዎች

8994

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%8D%E1%89%A5%E1%88%A8%20%E1%88%B5%E1%8C%8B%20%E1%8C%8D%E1%8A%95%E1%8A%99%E1%8A%90%E1%89%B5

ግብረ ስጋ ግንኙነት

ግብረ ስጋ ግንኙነት ወይም ሩካቤ ስጋ ማለት በሴትና በወንድ መካከል ለስሜት እርካታ የሚደረግ ግንኙነት ወይም ፍቅር መሥራት ነው። ይህም ለመባዛት ወይም ለመዋለድ አስፈላጊ ከመሆኑ በላይ የወሲብን እርካታዊ ፍላጎት ለማሟላት ሊሆን ይችላል። በሥነ ሕይወት ዘርፍ ሲታይ ወሲብ፣ የእንስትን (ሴትን) እና የተባእትን (ወንድን) ዘር በማዋሃድ ወይንም በማዳቀል፣ የፍጡራን ዝርያ ()፣ ከአሮጌ ወደ አዲስ እየታደስ፡ በቅጥልጣይ ረገድ ለረዥም ጊዜ እንዲቆይ የሚያስችል፣ ተፈጥሮ የቸረችው ተፈጥሯዊ ተግባር ነው። በእያንዳንዱ የፍጡር ዝርያ ተባእትና እንስት ፆታዎች ይገኛሉ። እነዚህ ፆታዎች በየራሳቸው ዘርን ማስተላልፍ የሚችሉብት ልዮ የማዳቀያ ህዋሳትን በአካላቸው ወስጥ ይሠራሉ ወይንም ያዘጋጃሉ። እነዚህ ልዮ ህዋሳት 'ጋሜት' () በመባል ይታወቃሉ። እነዚህ ልዩ ህዋሳት በአካልቸው ተመሳሳይ (በተለይ በመባል የሚታወቁት) ሊሆኑ ቢችሉም፣ ነገር ግን በአብዛኛው ጊዜ ከተባእትና እንስት የሚገኙት የዘር ህዋሳት በቅርፃቸውም ሆነ በአኳኋናቸው ይለያያሉ። የወንዱ የዘር ህዋስ፣ ም'ጥን ያለና በትንሽ ይዘት ብዙ ዘራዊ ምልክቶችን ማጨቅ እንዲችል ሆኖ የተሠራ ሲሆን፣ ይህንንም ይዞ ረጅም ርቀት መጓዝ እንዲችል የፈሳሽ ውስጥ ተስለክላኪነት ባህርይ ወይንም ችሎታ አለው። የሴቷ ልዩ ህዋስ፣ ከወንዱ ህዋስ ጋር ሲስተያይ በአካሉ አንጋፋ ሲሆን፣ ይህ የሆነበትም ምክንያት ተንቀሳቃሽ ሳይሆን የረጋ ከመሆኑም ሌላ፣ ከተባእት ዘር ጋር ከተገናኘ በኋላ በውስጡ ለሚፈጠረው ሽል አስፈላጊውን የማፋፊያ ንጥረ ነገር መያዝ ስላለበት ነው። የአንድ ፍጡር ፆታ የሚታወቀው በሚፈጥረው የዘር ህዋሥ አይነት ነው። ተባእት ፍጡራን የተባእትን የዘር ህዋሥ () ሲፈጥሩ፣ እንሥት ፍጡራን የእንሥትን የዘር ህዋሥ () ይፈጥራሉ። የተወሰኑ ዝርያዎች፣ የተባእትንም የእንስትንም የዘር ህዋሥ ከአንድ ግላዊ አካል የሚያፈልቁ ሆነው ይገኛሉ። እነዚህ ፍናፍንት () በመባል ይታወቃሉ። አብዛኛውን ጊዜ የአንድ ዝርያ ተቃራኒ ፆታዎች፣ የተለያየ የአካል ቅርፅና የባህርይ ገጽታ ይታይባቸዋል። ይህ ልዩነት ሁለቱ ፆታዎች ያለባቸውን የእርባታ ኃላፊነትና የሚያስከትለውን አካላዊ ተፅእኖ ያንፀባርቃል። ወሲባዊ እርባታ ይህ ተግባር፣ ከላይ እንደተጠቀሰው፣ የእንስትና የተባእትን ዘር በማዋኃድ ወይንም በማዳቀል፣ ፍጡራን ዝርያ ()፣በተዋልዶ ከአሮጌ ወደ አዲስ እየተታደስ፡ በቅጥልጣይ ረገድ ለረዥም ጊዜ እንዲቆይ የሚያስችል፣ ተፈጥሯዊ ተግባር ነው። በዘር ሀዋሣት ውህደት ወቅት ክሮሞሶም () ከአንዱ ለጋሽ (ወላጅ) ወደሌላው ይተላለፋል። እያንዳንዱ ተሣታፊ ህዋሥ የለጋሾችን ግማሽ ክሮሞሶም ይይዛል። ግማሽ የአባት፣ ግማሽ የእናት ክሮሞሶሞች ተገናኛተው ይዋሃዳሉ ማለት ነው። ተወራሽ የዘር ምልክቶች፣ ዲ-አክሲ-ሪቦ-ኒውክሊክ አሲድ ወይንም ዲ-ኤን-ኤ በመባል በሚታወቀው፣ በክሮሞሶሞች ውስጥ የሚገኝ ንጥረ ነገር ውስጥ ሰፍረው ይገኛሉ። ይህ ውህደት ክግማሽ የአባት፣ ክግማሽ የእናት ክፍል የተስራ የክሮሞሶም ጥማድ ይፈጥራል። ክሮሞሶሞች በጥንድ ሆነው በሚገኙበት ጊዜ ዳይፕሎይድ () ይባላሉ። ክሮሞሶሞች በአሃዳዊ ህላዌ ጊዜ ሃፕሎይድ () ይባላሉ። ዳይፕሎይድ የሃፕሎይድ ህዋስን (ጋሜት መፍጠር ይችላሉ። ይህ የሃፕሎይድ ጥንሰሳ ሂደት ሚዮሲስ () በመባል ይታወቃል። ሚዮሲስ የሚባለው ሂደት የክሮሞሶማዊ ቅልቅል () ሁኔታን ሊፈጥርም ይችላል። ይህ ሁኔታ መሳ በሆኑ ክሮሞሶምች መካከል የሚፈፀም ሲሆን፣ የክሮሞሶሙ ዲ-ኤን-ኤ ከባቢ ተቆርሶ ከሁለተኛው ክሮሞሶም ዲ-ኤን-ኤ ከባቢ ጋር ይዋሃዳል። ተራፊዎቹ ዲ-ኤን-ኤ እርስ በርሳቸው ባኳያቸው ይዋሃዳሉ። ውጤቱም በባህርይ ከበኩር ዳይፕሎይድ የተለየ አዲስ ዳይፕሎይድ መፍጠር ነው። ይህ የክሮሞሶም ቅልቅል ሂደት ከለጋሽ ወላጆች በተፈጥሮ ባህሪው የተለየ አዲስ ዝርያ () ይከስታል። በብዙ ፍጡራን የርቢ ሂደት ውስጥ የሀፕሎይድ ክስተት፣ ጋሜት በመፍጠር ላይ ብቻ ያተኮረ ነው። በዚህ ሁኔታ የሚገኙት ጋሜት እርስ በርሳቸው በመቀላቀል ዳይፕሎይድ መከሰት እንደሚችሉ ሆነው የተዘጋጁ ናቸው። እንዲሁም በሌሎች ፍጡራን ርቢ ጊዜ ጋሜት ራሳቸውን በመክፈል አዲስና ልዩ ልዩ የአካል ህዋሣትን መፍጠር ይችላሉ። እነዚህ በዚህ ሁኔታ የሚፈጠሩ የአካል ህዋሣት ሃፕሎይድ ክሮሞሶም ይኖሯቸዋል። በሁለቱም በኩል የሚገኙት ጋሜት በውጭ አካላቸው ተመሣሣይነት ያሳያሉ። ሆኖም ግን በአካላቸው የማይመሳሰሉ ጋሜት ይገኛሉ። በተለምዶ ተለቅ ያሉት ጋሜት የእንስት ህዋስ () ሲሆኑ፣ አነስ ያሉት ደግሞ የተባእት ህዋስ () ናቸው። በአካል መጠን ተልቅ ያለ ጋሜት የሚያመነጭ ግለፍጡር የእንስትነትን ፆታ ይይዛል፣ እንዲሁም አነስ ያለ ጋሜት የሚያመንጭ ግለፍጡር የተባእትን ፆታ ይይዛል። ሁለቱንም አይነት ጋሜት በአካሉ ውስጥ የሚያመነጭ ግለፍጡር ፍናፍንት () ይባላል። በአንዳንድ ሁኔታ ራሳቸውን በራሳቸው በማዳቀል፣ ያላንዳች ወሲባዊ ጓደኛ አዲስ አካል (ፅንሥ) መፍጠር ይቸላሉ ። አብዛኞቹ የወሲባዊ ተራቢ እንስሳት እንድሜያቸውን የሚያሳልፉት በዳይፕሎይድነት ነው። በነዚህ እንሥሣት ውስጥ የሃፕሎይድ መኖር ጋሜትን ለመከሰት ብቻ የተዋሰነ ነው። የእንስሳት ጋሜት የእንስትና የተባእት ህላዌ አልቸው። እነዚሀም የተባእት ህዋስ እና የእንሥት ህዋስ () የሚባሉት ናቸው። ጋሜት በእንስቷ አካል ውስጥ በመዳቀል (በመዋኃድ) ከወላጅ ለጋሾች ዘር የተዋጣና፣ የታደስ አዲስ ፍጡር ወይንም ፅንስ () ይፈጥራሉ። የወንዱ ጋሜት፣ የተባእት የዘር ህዋሥ () በወንዱ ቆለጥ ወስጥ የሚጠነሰስ ሆኖ፣ በመጠኑ አነስተኛና በፈሳሽ ውስጥ ለመስለክለክ የሚያስችለው ጭራ አለው። ይህ የዘር ህዋስ ከሌሎች የአካል ህዋሳት ጋር ሲነፃፀር አብዝኛዎቹ መደበኛ ህዋሳዊ ክፍሎች የተሟጠጡበትና፣ ለፅንሥ ምስረታ ብቻ የሚያስፈልጉ ነግሮችን የያዘ ህዋስ ነው። የህዋሱ አካላዊ ቅርፅ፣ በፈሳሽ ውስጥ በፍጥነትና በቀላሉ እንዲጓዝ የተገነባ ነው። የእንስት የዘር ህዋስ ፍሬያዊ ወይንም የእንቁላል ህዋስ ሲሆን በእንስቷ ማህፀን ውስጥ፣ እንቁላል እጢ ወይንም እንቁልጢ() በሚባሉ ቦታዎች ውስጥ የሚጠነሰስ ነው። ይህ የዘር ህዋስ፣ ከተባእት የዘር ህዋስ ጋር ሲነጻጸር በአካሉ ትልቅ ሲሆን፣ የእንቁላል ወይንም የፍሬ ቅርፅ ይኖረዋል። በውስጡም ለመጸነሻ የሚያስፈልጉ የዘር ክሮሞሶሞችና፣ ጽንሱም ከተፈጠረ በኋላ አስፈልጊ የሆኑ ንጥረ ነገሮችን ከሚይዙ ክሌሎች ህዋሳት ጋር የተቆራኘ ሆኖ ይገኛል ። ሁሉም በአንድ እሽግ እንቁላል ውስጥ ይገኛሉ። የአጥቢ እንሥሣት ፅንስ በእንስቷ ውስጥ ለውልድ እስኪበቃ ድረስ ያድጋል። የሚያስፈልጉትን ንጥረ ነገሮችም ከእናቲቱ አካል በቀጥታ ይካፈላል። እንሥሣት በአብዛኛው ተንቅሳቃሽ ሲሆኑ፣ የወሲባዊ ጓደኛ ወይንም አጣማጅ ይፈልጋሉ፣ ያስሳሉ። አንዳንድ በውሃ ውስጥ ይሚኖሩ እንሥሣት ውጫዊ ድቅለት () የሚባለውን ይጠቀማሉ። በዚህ ጊዜ የንእንስቷ እንቁላሎችና የተባእቱ የዘር ህዋስ ውኃው ውስጥ አንድ ላይ ተለቀው እንዲቀላቀሉ ይደረጋል። በመሬት ላይ የሚኖሩ እንሥሣት ግን የወንዱን የዘር ህዋሳት ወደሴቷ ሰውነት የማስተላልፍ ዘዴ ይጠቀማሉ። ይህ ውስጣዊ ድቅለት () ይባላል። አእዋፍ፣ አብዛኞቹ ለሠገራ፣ ለሽንት እንዲሁም ለመዳቀል የሚጠቀሙበት አንድ ብቸኛ ቀዳዳ አላችው። ይህ ሬብ () ይባላል። ተባእትና እንስት አእዋፍ፣ ሬባቸውን በማገናኘት ወይንም በማጣበቅ የወንዱን ነባዘር () ያስተላልፋሉ። ይህ ሬባዊ ጥብቀት () በመባል ይታወቃል። አብዛኞቹ የመሬት ላይ እንሥሣት የወንዱን ነባዘር ለማስተላለፍ ይሚጠቅም ብልት ይኖራቸዋል። ይህ ብልት፣ ተስኪ ብልት () በመባል ይታወቃል። በሰብአውያንና በአጥቢ እንሥሣት ውስጥ ይህ ብልት፣ ቁላ ተብሎ የሚታወቀው ነው። ይህ ብልት በእንስቷ የድቅያ ቀጣና (እምሥ) ውስጥ በመግባት የወንዱን ነባዘር ያፈሳል። ይህ ሂደት ወሲባዊ ግንኙነት (የግብረ ሥጋ ግንኙነት) ይባላል። የወንዱ ብልት፣ የወንዱ ነባ ዘር የሚያልፍበት የራሱ ቀጣና ይኖረዋል። የእንስት አጥቢ እንሥሣት ወሲባዊ ብልት (እምሥ) ከማህፀኗ ጋር የተገናኘ ነው። የሴቷ ማህፀን ፅንሱን በውስጡ በማቀፍ አስፈላጊ ንጥረ ነገሮችን ከሴቷ አካል እያንቆረቆረ፣ አቅፎ ጠብቆ ለውልድ እስኪበቃ ያሳድገዋል። ይህ ሂደት እርግዝና ይባላል። በተንቀሳቃሽነታቸው ምክንያት፣ የአንዳንድ እንሥሣት ድቅለት የግዳጅ ወሲብን ይከስታል። አንዳንድ ነፍሳት ለምሳሌ፣ የእንስቷን ሆድ በመቅደድ ወሲብ ያካሂዳሉ። ይህ እንስቷን የሚያቆስል ብቻ ሳይሆን፣ የሚያሰቃይ ነው። እንደ እንሥሣት፣ ዕፅዋትም የእንስትና የተባእት የዘር ህዋስ () ያመነጫሉ። ብዙ ታዋቂ የሆኑ ዕፅዋት የሚያመነጩት ተባእታይ የዘር ህዋስ በቅርፊት የታቀፈ ሆኖ በናኒ ወንዴዘር()ይባላል። የእፅዋት እንሥት የዘር ህዋስ በኦቭዩል ውስጥ የሚገኝ ነው። ይህ እንስታይ ህዋስ፣ በወንዱ ወንዴዘር ከተደቀለ በኋላ የእፁን ዘር () ያመነጫል። ይህ ዘር እንደ እንቁላል በውስጡ ለሚፈጠረው ፅንሥ አስፈላጊ ንጥረ ነገር ይይዛል። እንስት (በግራ) እና ተባእት (በቀኝ) ሆነው የሚታዩት ፍሬ መሰሎች፣ የዝግባና የመሳሰሉት ስርክ-አበብ ትልልቅ ዛፎች የሴትና የወንድና ወሲባዊ ብልቶች ናቸው ብዙ ዕፅዋት አ'ባቢዎች ናቸው፣ ማለትም አበቦችን ያወጣሉ። አበቦች የዕፅዋቱ ወሲባዊ ብልቶች ናቸው። አበቦች አብዛኛውን ጊዜ ፍናፍንት () በመሆናቸው፣ የሁለቱንም ፆታዎች (የወንድና የሴት) የዘር ህዋሳት ይይዛሉ። በአበባው መሃል ካርፔል () ይገኛሉ። ከነዚህ አንዱ ወይንም በዛ ያሉት ተጣምረው ፒስቲል () ይሰራሉ። በፒስቲል ውስጥ የእንስት ፍሬ ወይንም ዘር ማመንጫ ኦቭዩል () ይገኛሉ። ኦቭዩል ከተባእት የዘር ሀዋስ ጋር ሲዳቀሉ ዘር () ያመነጫሉ። የአባባው ተባእት ክፍሎች ስቴምን () ይባላሉ። እነዚህ ጭራ መሰል ተርገብጋቢዎች በአባባው ዛላና () በፒስቲል ውጫዊ ዙሪያ የሚገኙ ሲሆኑ፣ ጫፋቸው ላይ በውስጣቸው የተባእትን የዘር ህዋስ የሚይዙ የንፋስ በናኒዎች "ወንዴዘር"() ማመንጫ ክፍሎች አሏቸው። አንድ የወንዴዘር ረቂቅ በካርፔል ላይ ሲያርፍ፣ የእፁ ውስጣዊ ክፍል እንቅስቃሴ በማድረግ ረቂቁን በካርፔል ቀጣና ውስጥ በማሳለፍ ከኦቭዩል ውስጥ እንዲገባና እንዲዋሃድ ይደረጋል። ይህ ውህደት ዘር () ይፈጥራል። ዝግባና መስል ሰርክ አበብ ዛፎች አና ዕፅዋት፣ የተባእትና የእንስትነት ህላዌ የሚይዙ ፍሬ መሰል () አካሎች አሏቸው። በብዛት ሰው የሚያቃችው ፍሬ-መሰል () አብዝኛውን ጊዜ ጠንካራ ሲሆኑ በውስጣቸው ኦቭዩል አሏቸው። የተባእት ፍሬ-መሰል አነስ ያሉ ሲሆኑ በናኒ ወንዴዘር () አመንጪዎች ናቸው። እነዚህ በናኒዎች በንፋስ በንነው ከእንስቱ ፍሬ-መሰል ላይ ያርፋሉ። አበቦች ላይ እንደሚታየው ሁኔታ፣ እንስታዊ ፍሬ-መሰል ከተባእት ወንዴዘር ጋር ከተዳቀሉ ዘር ያመነጫሉ። እፅዋት በአንድ ቦታ የረጉ በመሆናቸው፣ ደቂቅና በናኒ ወንዴ የዘር ህዋሳትን ወደ እንስታን ክፍል ለማስተላለፍ የተለያዩ ዘዴዎችን ይጠቀማሉ። ከነዚህ ውስጥ ለመጥቀስ ያክል፣ ሰርክ አበብ ዛፎችና የሳር አይነቶች፣ ደቂቅና ብናኝ የሆኑ የወንዴዘሮችን በማዘጋጀት በንፋስ ተሽካሚነት ወደ እንስት ክፍሎች እንዲደርሱ ያደርጋሉ። በዚህ ጊዜ የአንድ ሳር ወይንም ዛፍ ወንዴዘር ወደጎረቤት ሳር ወይንም ዛፍ የእንስት ክፍሎች በመድረስ ሊዳቀል ይችላል። ሌሎች እፅዋት ደግሞ ከበድ ያሉ ተጣባቂ ወንዴዘሮችን ያዘጋጃሉ። እነዝህ እፅዋት በነፍሳት ላይ የሚመካ አቅርቦትን ይጠቀማሉ። እነዚህ እፅዋት በአበቦቻችው ውስጥ የሚያመነጩት ጣፋጭ ፍሳሽ ብዙ ነፍሳትን የሚስብ ወይንም የሚማርክ ነው። ነፍሳቱ፣ ለምሳሌ ቢራቢሮዎችና ንቦች ይህንን ጣፋጭ ለመቅሰም ከአበባው ላይ ያርፋሉ። በዚህ ጊዜ ተጣባቂ ወንዴዘር ከነፍሳቱ እግሮች ላይ ይጣበቃሉ። ነፋሳቱም ብናኞቹን በእግሮቻቸው በመሸከም ወደ ሌላ ተክል በመውሰድ ከእፁ እንስታዊ ክፍሎች ላይ ያደርሷቸዋል። በተጨማሪ፣ ብዙ የአትክልት አይነቶች ወሲባዊ በማይሆን ዘዴ መስፋፋትና መባዛት ይችላሉ። ይህ እፃዊ ተዋልዶ ይባላል። ለምሳሌ ከአንድንድ የፍራፍሬ ዛፍ (እንደ በለስ) አንድ ቅርንጫፍ ተወስዶ ከአዲስ መሬት ቢተከል፣ ይህ ቅርንጫፍ ያለ ወሲብ አዲስ 'ሕጻን' ዛፍ ሊሆን ይችላል። ፈንጋይ ( አብዛኞቹ በወሲባዊ ዘዴ የሚራቡት ፈንጋይ፣ የህልውና ሂደታቸው በሃፕሎይድና ዳይፕሎይድ ደረጃ ውስጥ ያልፋል። ፈንጋይ በአብዛኛው ፍናፍንትነትን () የሚያሳዩና፣ ለእንስትነትና ለተባእትነት የተወሰኑ ፆታዎች የሏቸውም። የፈንጋይ ሃፕሎይድ አንዱ ከሌላው የሚያቀራርብ አካላዊ እድገት ያሳዩና፣ በመጨረሻው ሙሉ በሙሉ በመገናኘት የዘር ህዋሶቻቸውን ያዋህዳሉ። አንድአንድ ጊዜ ይህ ውህደት ሙሉ በሙሉ በአካል የተስተካከለ ሳይሆን የተዛባ () ነው። በዚህ ወቅት፣ ህዋሳዊ ክሮሞሶም ብቻ የሚያቀርበውና አስፈላጊ ንጥረነገሮችን የማያዋጣው ሃፕሎይድ ተባእት ሊባል ይችላል የሚል የሚመጥን ሃሳብ ማቅረብ ይቻላል። የአንድአንድ ፈንጋይ ወሲባዊ ሂደት፣ (ለምሳሌ እርሾ ውስጥ የሚገኙት) የወንድና የሴትነት ተዋናይነትን የሚይዙ ጥንዶችን ይፈጥራል። የእርሾ ፈንጋይ አንዱ ሃፕሎይድ ከተመሳሳይ ሃፕሎይድ ጋር አይዋሃድም። ይህም ማለት የመምረጥ ዝንባሌ እያሳየ ከራሱ ተቃራኒ የሆነ ሃፕሎይድ ጋር ብቻ ይዋሃዳል። የዚህ ጥምረት ተዋንያን የወንድነትና የሴትነት ህላዊ አላቸው ለማለት ይቻላል። የአንዳንድ ፈንጋይ ወሲባዊ ሂደት ዕፅ መስል አካላዊ ደረጃዎችን ይፈጥራል። ላምሳሌ የጅብ ጥላ () በመባል የሚታወቀው፣ የፈንጋይ ወሲባዊ ሂደት ክፍል ነው። የጅብ ጥላ የሚፈጠረው፣ የዳይፕሎይድ ክስተት በፍጥነት የመከፋፈል ሂደት ውስጥ ሲያልፍ ነው። ይህ ክፍፍል ወይንም ሚዮሲስ የሃፕሎይድ ስፖር () ይፈጥራል። እነዚህ የመብነን እድላቸውን ለማብዛት ከመሬት ወጥተው ያድጋሉ ወይንም ይረዝማሉ። ይህ ሂደት ጥላ መስል ቅርፅ ይይዛል። ዝግመተ ለውጥ ወሲባዊ እርባታ ለመጀመሪያ ጊዜ የተከሰተው ከአንድ ቢሊዮን አመታት በፊት እንደሆነ ይገመታል። የወሲብ ክስተት አሃዳዊ ህዋስነት ካላቸው ዩክሮይት()ከሚባሉ ደቂቅ ህላውያን የመነጨ ነው። የወሲባዊ እርባታ ክስተት እንዲሁም እስክጊዜያችን የመዝለቁ ጉዳይ አከራካሪና እልባት ያልተገኘለት ጉዳይ ነው። አንዳንድ መጣኝ መላምቶች የሚከተሉትን ይመስላሉ፤ ወሲብ ፅንሶቹ የተለያየ ዘራዊ ባህርይ እንዲኖራቸው ያግዛል፣ ወሲብ ጠቃሚ የዘር ገፅታዎች እንዲሰራጩ ይረዳል፣ ወሲብ የማይጠቅሙ ገፅታዎች እንዳይሰራጩ ይረዳል፣ የሚሉት ይገኙበታል። ወሲባዊ እርባታ ዩክሮይት ብቻ የሚጠቀሙበት ዘዴ ነው። ዩክሮይት፣ በውስጣቸው ማዕከላዊ ()እና ከባቢ ()ያሏቸው ህዋሳት ናቸው። ከእንሰሳት በተጨማሪ፣ ዕፅዋት እና ፈንጋይ እንዲሁም ሌሎች ዩክሮይት (ምሣሌ፣ የወባ ነቀዝ) ወሲባዊ እርባታን ይጠቀማሉ። አንዳንድ ደቂቅ ህላውያን ለምሳሌ ባክቴርያ አካላዊ ውህደት ()የሚባለውን ድቀላ ይጠቀማሉ። ይህ ድቀላ ወሲባዊ ባይሆንም የዘር ምልክቶች እንዲዳቀሉና አዲስ ፅንስ እንዲፈጠር ይረዳል። ወሲባዊ እርባታን ወይንም ወሲባዊ ድቅለትን ያረጋግጣል ተብሎ የሚታመነው ክስተት የጋሜት ልዩነትና የድቀላው አሃዳዊነት ናቸው። በአንድ ዝርያ የተለያዩ ጋሜት መኖራቸው እንደ ወሲባዊ ድቅለት ቢቆጠርም፣ በህብረ ህዋስ እንሥሣት ውስጥ ሳልሳዊ ጋሜት ስለመኖሩ የሚታወቅ ነገር የለም። የስብአዊ ፍጡር ርባታ የሰብእን ሥነ ፍጥረታዊ እርባታ በተመረኮዘ ወደፊት ራሱን የቻለ አምድ ይዘጋጃል። ለጊዜው ይህ ርዕስ ተንገዋሏል። ፆታ መወሰኛ በፍጡራን ውስጥ መደበኛው የፆታ አይነት ፍናፍንት () የሚባለው ለምሳሌ የቅንቡርስና የአብዛኞቹ እፅዋት ይዘት ነው። በዚህ የፆታ አይነት አንድ ግላዊ ፍጡር ሁለቱንም ተቃራኒ የፆታ አይነቶች ማለትም የተባእትና የእንስትን የዘር ህዋሳት ያመንጫል። ሆኖም ግን ብዙ ዝርያዎች በፆታችው አኃዳዊ የሆኑ ግላውያንን ያዘጋጃሉ። ማለትም እነዚህ ግላውያን የዝርያውን እንስታዊ ብቻ ወይንም ተባእታዊ ብቻ ፆታ ይይዛሉ። የአንድን ግላዊ ፍጡር ፆታ የሚወስነው ሥነፍጥረታዊ ሂደት፣ ፆታ መወሰኛ ()በመባል ይታወቃል። የተወሰኑ ፍጡራን ለምሳሌ እንደቀይ ትል ያሉት ፆታዎቻቸው የፍናፍንትነትና የተባእት ይዘት አላቸው። ይህ ዘዴ አንድሮዳዮሲ አንዳንድ ጊዜ በአንድ ፅንስ እድገት ሂደት ጊዜ ሽሉ በሴትነትና በወንድንት ማእከል ውስጥ ያለ ይሆናል። ይህ ሁኔታ ድብልቅ ፆታ () ሲባል፣ በዚህ ሁኔታ ውስጥ ያሉ ግላዊ ፍጡራን ፍናፍንት ሊባሉ ይችላሉ። ሆኖም ግን እንዚህ ፍጡራን ያልተለመዱ ናቸው ምክንያቱም በሴትነትም ሆነ በወንድንት ሙሉ በሙሉ ያልዳበሩ በመሆናቸው ነው። ዘረ መልአዊ ( በዘረ መልአዊ መወሰኛ ዘይቤ፣ የአንድ ግላዊ ፆታ የሚወሰነው በሚወርሰው የዘርምል ()ነው። የዘረ መልአዊ ፆታ መወሰኛ ዘይቤ በተዛባ ሁኔታ የሚወረስ፣ የክሮሞሶማዊ ውህደት ላይ የተመረኮዘ ነው። እነዚህ ክሮሞሶሞች በውስጣቸው የፆታን ክስተት የሚወስኑ የዘር ምልክቶች ይይዛሉ። የፅንሱ ፆታ የሚወሰነው ባሉት የፆታ ክሮሞሶም አይነቶች ወይንም በሚገኙት ክሮሞሶሞች ብዛት ነው። የዘረ መልአዊ ፆታ ውሳኔ በክሮሞሶማዊ ውቅረት ላይ የተመረኮዘ ስለሆነ፣ አብዛኛውን ጊዜ የሚፀነሱት የተባእትና የእንስት ፅንሶች ቁጥር በብዛት አኳያ ሲታይ ተመጣጣኝ ነው። ሰብዓውያንና ሌሎች አጥቢ እንስሳት የ '' የፆታ መወሰኛ ዘዴን ይጠቀማሉ። '' ክሮሞሶም የወንድ ፅንስ እንዲፈጠር የሚያግዙ ማነሳሻ ነገሮችን ይይዛል። የ '' ክሮሞሶም በሌለ ጊዜ በመደበኝነት የሚከሰተው ፅንስ እንስት ይሆናል። ስለዚህ '' ኣጥቢ እንሥሣት እንስት ሲሆኑ '' የሆኑት ደግሞ ተባዕት ናቸው። የ '' ፆታ መወሰኛ ዘይቤ በሌሎች ፍጡራን ለምሣሌ በዝንቦችና በእፅዋት ውስጥ ይገኛል። አንዳንድ ጊዜ፣ ለምሳሌ በዝንቦች ውስጥ የፆታ ወሳኝ የሚሆነው የ '' ሳይሆን የ'' ክሮሞሶም ነው። አእዋፍ የ'' ፆታ መወሰኛ ዘይቤ ሲኖራቸው ከላይ ከተጠቀሰው የተገላቢጦሽ ሁኔታ ይታይባቸዋል። የ'' ክሮሞሶም የእንስትን ፅንስ መ'ከሰት የሚያነሳሱ ነገሮችን ሲይዝ መደበኛው ፆታ ግን ወንድ ነው። በዚህ ሁኔታ ግላውያን ተባእታን ሲሆኑ፣ '' ደግሞ እንስታን ናቸው። ብዙ በራሪዎች፣ ቢራቢሮዎችን ጨምሮ የ'' የፆታ መወሰኛ ዘዴን ይከተላሉ። ባየናቸው የ '' እና '' ፆታ መወሰኛ ዘይቤዎች ውስጥ የፆታ መወሰኛው ክሮሞሶም በአካሉ በአብዛኛው አናሳ ሲሆን የፆታ መወስኛና ማነሳሻ ምልክቶችን ከመያዙ በስተቀር ሌሎች ነገሮች በውስጡ በብዛት አይኖሩም። ሌሎች ነፍሳት ደግሞ የሚከተሉት የፆታ መወሰኛ ዘይቤ ባላቸው የክሮሞሶም ብዛት ላይ የተመረኮዘ ነው። ይህ ፆታ መወሰኛ ዘይቤ ይባላል። '' የፆታ መወሰኛ ክሮሞሶም አለመኖርን ያመላክታል። በነኝህ ፍጡራን ውስጥ ያሉት ክሮሞሶም ዳይፕሎይድ ሲሆኑ፣ ሆኖም ግን አንዳንዶቹ አንድ ወይንም ሁለት '' ክሮሞሶም ሊወርሱ ይችላሉ። በፌንጣዎች ለምሳሌ አንድ '' ክሮሞሶም የሚወርሰው ፅንስ ወንድ ሲሆን፣ ሁለቱን የሚወርሰው ደግሞ ሴት ይሆናል። በሚባሉት ትሎች ውስጥ አብዛኞቹ ራስ በራስ ተዳቃዮች '' ፍናፍንቶች ሲሆኑ አልፎ ደግሞ በክሮሞሶም ውርሰት ውዝግብ ምክንያት '' ክሮሞሶም ብቻ ያላቸው ግላውያን ሊፈጠሩ ይችላሉ። እነኝህ '' ግላውያን ተራቢ ተባእት ይሆናሉ። (ከሚፀንሷቸው ፅንስ ግማሾቹ ተባእት ይሆናሉ።) ሌሎች ነፍሳት፣ ለምሳሌ ንቦችና ጉንዳኖች የሚባለውን የፆታ መወሰኛ ዘይቤ ይጠቀማሉ። በዚህ ጊዜ ዳይፕሎይድ የሆኑት ግላውያን በአብዛኛው እንስት ሲሆኑ፣ ሃፕሎይድ ይሆኑት (ከተደቀለ እንቁላል የሚያድጉት) ደግሞ ተባእት ናቸው። ይህ የፆታ መወሰኛ ዘይቤ፣ በቁጥር ረገድ ወዳንዱ ፆታ ዝንባሌ ላለው የፆታ ስርጭት ይዳ'ርጋል። የህ የሚሆንበት ምክንያት የፅንሱ ፆታ የሚወሰነው በድቅለት ጊዜ እንጂ በሚዮሲስ ጊዜ በሚከሰተው ክሮሞሶማዊ ይዘት አለመሆኑ ነው። በዘረ መልአዊ የፆታ ውሳኔ የማይጠቀሙ፣ ነገር ግን የከባቢ ተፈጥሮን ፀባዮች የሚመረኮዝ ፆታዊ ውሳኔ ያላቸው ብዙ ፍጡራን አሉ። ብዙ ደመ ቀዝቃዛ፣ ገበሎ-አስተኔ ()ፍጡራን የከባቢ ሙቀት ላይ የተመረኮዘ የፆታ መወሰኛ ዘዴ ይጠቀማሉ። ፅንሱ በእድገቱ ጊዜ የሚሰማው ከባቢ ሙቀት የሽሉን ፆታ ይወስናል። ለምሳሌ በአንዳንድ የኤሊ አይነቶች ውስጥ ፅንሱ በእርግዝና ጊዜ ከባቢው ቀዝቀዝ ያለ ከሆነ ሽሉ ተባእት ይሆናል። ይህ የፆታ መወሰኛ ሙቀት መጠን ወሰናዊ ዝልቀቱ ከ1-2° አያልፍም። ብዙ የአሳ ዘሮች በህልውናቸው ዘመን ፆታ የመለወጥ ፀባይ ይታይባቸዋል። ይህ ክስተት የቅደም ተከተል ፍናፍንትነት () ይባላል። በአንዳንድ የአሳ አይነቶች በአካሉ አንጋፋ የሆነው ግለፍጡር እንስት ሲሆን፣ አናሳ የሆነው ደግሞ ተባእት ይሆናል። በሌሎች የአሳ አይነቶች ለምሳሌ '' የዚህ የተገላቢጦሽ ሁኔታ ይታያል፣ ማለትም ግላውያኑ በወጣትነታቸው እንስት ሆነው ያድጉና ሲተልቁ የተባእትነትን ፆታ ይይዛሉ። እነዚህ ቅደም-ተከተላዊ ፍናፍንትነትን የሚከተሉት ፍጡራን የሁለቱንም ፆታዎች የዘር ህዋስ ወይንም ጋሜት በህይወት ዘመናቸው ጊዜ ማመንጨት ቢችሉም፣ በአንድ በተወሰነ ጊዜ ግን ወይ ሴቶች ናቸው ወይ ወንዶች ናቸው። በአንዳንድ ትላልቅ ዛፎች በተለይ ፈርን ()ተብለው በሚታወቁት ውስጥ መደበኛው ፆታ ፍናፍንትነት ነው፣ ሆኖም በቅድሚያ የፍናፍንትን ተክል ያበቀለ አፈር ላይ የሚያድጉት ግላውያን በሚያገኙዋቸው ትርፍራፊ ንጥረነገሮች ተፅዕኖ ምክንያት የተባእትነትን ፆታ ይዘው ያድጋሉ። ፆታዊ የአካል ልዩነት ብዙ እንሥሣት በመልክም ሆነ በመጠን ልዩነት ያሳያሉ። ይህ ክስተት ፆታዊ የአካል ልዩነት ()በመባል ይታወቃል። ፆታዊ የአካል ልዩነት ከወሲባዊ ምርጫ ()- ተመሣሣይ ፆታ ያላቸው ግላውያን ከተቃራኒ ፆታ ጋር ለመዳራት የሚያደርጉት ፉክክር- ጋር የተቆራኘ ነው። የአጋዘን ቀንድ ላምሣሌ፣ ወንዶቹ ከሴቶቹ ጋር የመዳራት እድል ለማግኘት ለሚያደርጉት ፍልሚያ ያሚያገለግል ነው። በአብዛኛው ዝርያ፣ የወንድ ፆታ አባሎች ከሴቶቹ በአካል ይገዝፋሉ። በአጥቢ እንሥሣት ውስጥ ክፍተኛ ፆታዊ የአካል ልዩነት ከአለ ከዚሁ ጋር ተያይዞ አንድ ወንድ ብቻውን ከብዙ ሴቶች ጋር የመዳራት ሁኔታ ይታያል። ይህም የሚሆነው በአካባቢው በሚገኙት ግላውያን ወንዶች መካከል በሚከስተው የጋለ የድሪያ መብት ማረጋገጫ ፍልሚያ ምክንያት ነው። በሌሎች እንሥሣት፣ ነፍሳትንና አሦችን ጨምሮ፣ ሴቶቹ በአካል ከወዶቹ የሚገዝፉበትም ክስተት አለ። ይህ ሁኔታ የድቀላ እንቁላልን ከማዘጋጀት ጋር የተያያዘ ነው ለማለት ይቻላል። ቀድም ሲል እንደተወሳው የእንስትን የዘር ቅንቁላል ወይንም ፍሬ ማዘጋጀት፣የተባእትን የዘር ህዋስ ከማዘጋጅት ይልቅ ብዙ የንጥረነገር ቅምር ይጠይቃል። በአካል የገዘፉ እንስታን ብዙ የዘር እንቁላል መሥራት ይችላሉ። አንዳንድ ጊዜ ይህ ፆታዊ የአካል ልዩነት እጅግ የበዛ ከመሆኑ የተነሳ ወንዶቹ የሴቶቹ ጥገኛ በመሆን ብቻ ተወስነው እንዲቀሩ ያደርጋል። በአእዋፍ ውስጥ ወንዶቹ በአብዛኛው በህብረቀለም የተዋቡ (ለምሣሌ እንደ ተባእት የገነት ወፍ) ሆነው ይታያሉ። ይህ ሁኔታ አንዳንድ ፍጡራንን ለኑሮ በጂ ያልሁነ ሁኔታ ላይ ይጥላቸዋል የሚል አመለካከት አለ። (ለምሣሌ ህብራዊ ቀለም አንድን ወፍ ለአጥቂዎች በግልፅ እንዲታይ ያደርገዋል) ከዚህ በተፃፃሪነት ደግሞ "የስንኩልነት ዘይቤ" ()የሚባል አመለካከት አለ። ይህ አመለካከት ወንዱ ወፍ ራሱን ለአጥቂዎች አጋልጦ በማሳየቱ፣ ነገዳዊ ጥንካሬውንና ድፍረቱን ለሴቶቹ ይገልፃል ይላል። ሰብአዊ ፍጡራን፣ ወንዶቹ አጠቃላይ የሰውነት ግዝፈትና የሰውነት ፀጉር በመያዝ እንዲሁም ሴቶቹ ተለቅ ያሉ ጡቶችን በማውጣት፣ ሰፋ ያሉ ዳሌዎችን በመያዝና ከፍ ያለ የውስጥ ሰውነት ቅባታዊ ይዘት በማፍለቅ የፆታ አካልዊ ልዩነትን ያሳያሉ። ሥነ ሕይወት

49928

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%88%E1%88%88%E1%89%B0%20%E1%8C%B4%E1%8C%A5%E1%88%AE%E1%88%B5

ወለተ ጴጥሮስ

ቅድስት ወለተ ጴጥሮስ በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተክርስቲያን ታዋቂ ከሆኑት አንስት ቅዱሳን አንድዋ ናት ። ገድልዋ በሺ፮፻፷፬ ዓ.ም.የተጻፈ ሲሆን የምትታወቀውም በተለይ የሮማን ካቶሊሲዝም በምድረ ኢትዮጵያ ላይ ለማስፈን በተደረገው ፍልሚያ ሕዝቡ ሃይማኖቱን እንዳይቀይር በማስተማር ፣ በየደብሩ እየደበቀች ከሞት ጥቃት በማዳን ፣ እንዲሁም የሃይማኖት ማኅበረሰቦችን በመመሥረት ፣ ተአምራቶችን በማድረግ ነው ። ቅድስት ወለተ ጴጥሮስ አባቷ ባሕር አሰግድ እናቷ ደግሞ ክርስቶስ አዕበያ ይባላሉ። ትውልዷ ከዳሮ /ምስራቅ ኢትዮጵያ/ ወገን ነው። ወንድሞቿ ዮሐንስና ዘድንግል በንጉሥ ሱስንዮስ ጊዜ ታላላቅ ባለስልጣናት ነበሩ። እናት አባቷ በህግ በስርዓት ካሳደጓት በኋላ ሥዕለ ክርስቶስ የሚባል የዓፄ ሱሰኒዮስ የጦር አበጋዝ ቢትወደድ አግብታ ፫ ልጆች መውለድዋን ገድሏ ይናገራል። ይህ ቢትወደድ ይኖርበት የነበረው ግንብ ቤት ፍራሽ እስከ አሁን ድረስ በጋይንት ስማዳ ይታያል። ከሮማን ካቶሊሲዝም ጋር ትግሉዋ ወለተ ጴጥሮስ ከቢትወደድ ሥዕለ ክርስቶስ ጋር በሰላም በመኖር ላይ እያለች ንጉሡ ዓፄ ሱሰኒዮስ የተዋሕዶ ሃይማኖቱን ቀይሮ በሮማውያን መምህራን በመሰበክ ካቶሊክነትን ተቀብሎ የኢትዮጵያ ህዝብም ካቶሊክ እንዲሆን ዐወጀ ። በዚህ ዐዋጅ የተነሣ በንጉሡ ደጋፊዎችና የቀደመ ሃይማኖታችንን አንለቅም ባሉት እውነተኛ የተዋህዶ ምዕመናን መካከል ታላቅ ጠብ ሆነ። የንጉሡ ሠራዊትም በተዋሕዶ ምእመናን ላይ ዘመቱ። ቢትወደድ ሥዕለ ክርስቶስ ከዘመቻ ሲመለስ የጳጳሱን የአቡነ ስምዖንን ልብስ እንደግዳይ ሰለባ ለንጉሡ ይዞለት መጣ። ይህንን የሃይማኖቷን መናቅ የአባቶቿን መደፈር የተመለከተችው ወለተ ጴጥሮስ እንደዚህ ካለው ከሀዲ ጋር በአንድ ቤት አብሮ መኖር አያስፈልግም ብላ ቆረጠች። ከዚህም በኋላ ከቤቱ የምትወጣበትን ዘዴ ያለ እረፍት ማሰላሰል ጀመረች:: ከዚያም ወደ ገዳም ለመግባት እንዲረዷት ከጣና መነኮሳት ጋር መላላክ ጀመረች። የጣና ቂርቆስ ገዳም አበምኔት አባ ፈትለ ሥላሴም ወለተ ጴጥሮስን ይዘዋት እንዲመጡ ሁለት መነኮሳትን ላኩ። በዚያ ጊዜ ልጆቿ ሁሉ ሞተውባት ነበር። ወለተ ጴጥሮስ ከመነኮሳቱ ጋር መጥፋቷን ያወቀው ቢትወደድ ሥዕለ ክርስቶስ ይዘው ያመጡለት ዘንድ አያሌ ሠራዊት ከኋላዋ ሰደደ። ነገር ግን ወለተ ጴጥሮስና ሁለቱ መነኮሳት በእግዚአብሔር ረዳትነት በዱር ውስጥ ተሰውረውባቸዉ ሊያገኟቸው አልቻሉም። ይህ ተሰውረውበት የነበረዉ ቦታ እስከዛሬ ድረስ ሳጋ ወለተ ጴጥሮስ ይባላል። በኋላ ዘመንም በስሟ ቤተ ክርስቲያን ተሰርቶበታል። ምንኩስናዋና ተጋድሎዋ ከዚህ በኋላ ወደ ደብረ ዕንቁ ገዳም ገብታ ስርዓተ ምንኩስናን ተምራ መነኮሰች። ታላቁ ገድሏ የተጀመረውም ከዚህ በኋላ ነው። ወለተ ጴጥሮስ ከምንኩስናዋ በኋላ በመላ ሀገሪቱ እየተዘዋወረች ሕዝቡ በተዋህዶ እምነት እንዲፀና፣ በጸሎተ ቅዳሴም ጊዜ ሃይማኖቱን የለወጠው የንጉሡ የሱስንዮስ ስም እንዳይጠራ ትመክር ጀመር። ብዙ ሰዎችም በምክሯ ተስበው በሃይማኖታቸው እየጸኑ ሰማዕትነትን መቀበል ያዙ። ይህንን የወለተ ጴጥሮስን ተጋድሎ የሰማው ንጉሥ ሱስንዮስ ተይዛ ለፍርድ ትቀርብ ዘንድ ብዙ ወታደሮች በየአካባቢው አሰማራ። በመጨረሻም በሰራዊቱ ተይዛ በሱስንዮስ ፊት ቀረበች። መሳፍንቱ መኳንንቱና ለእንጀራቸው ሲሉ ሃይማኖታቸውን የለወጡ ሊቃውንት በተሰበሰቡበት ትመረመር ጀመር። በቁም እሥር ላይ ከሳሽዋ " ንጉሡን ካድሽ፣ እግዚአብሔርን ካድሽ፣ ትዕዛዙን እምቢ አልሽ፣ ሃይማኖቱን ዘለፍሽ፣ሌሎች ሰዎችም ሃይማኖቱን እንዳይቀበሉ ልባቸውን አሻከርሽ" ሲል ከሰሳት። ወለተ ጴጥሮስ ግን እንደ አምላኳ እንደ ኢየሱስ ክርስቶስ በከሳሾቿ ፊት ዝም አለች። ንጉሡም ርቃ እንዳትሄድ ነገር ግን ከቅርብ ዘመዶቿ ጋር እንድትኖር / የቁም እስር/ ፈረደባት። ሃይማኖት ተንቃ፣ ቤተ ክርስቲያን ተዋርዳ የመናፍቃን መጨዋቻ ስትሆን ማየት የሃይማኖት ፍቅርዋ ያላስቻላት ወለተ ጴጥሮስ በግዞት መልክ ከተቀመጠችበት ቦታ ጠፍታ ዘጌ ገዳም ገባች። አብርዋትም ወለተ ጳውሎስና እህተ ክርስቶስ የተባሉ እናቶች ነበሩ። በዚያም በገዳሙ የነበሩ መነኮሳት እና የአካባቢው ምእመናን በተዋህዶ ሃይማኖታቸው እንዲጸኑ እየመከረች ጥቂት እንደቆየች የሚያሳጧትና የሚከሷት ስለበዙ ቦታውን ለቃ ወደ ዋልድባ ገዳም ገባች። ዋልድባ ገብታ ሱባዔዋን ከፈጸመች በኋላ በገዳሙ የነበሩትን አባቶችና እናቶች በእምነታቸው ጸንተው እንዲቆዩ ትመክራቸው ጀመር። አጼ ሱስንዮስ የወለተ ጴጥሮስን ተጋድሎ፣ መነኮሳትንና ምእመናንን በሃይማኖታቸው እንዲጸኑ፣ የካዱትም ከክህደታቸው እንዲመለሱ ማድረጓን ሲረዳ ብዙ ወታደሮችን ይልክባት ነበር። በዋልድባ እያለችም የንጉሡ ሰራዊት ሊያስኖሯት ስላልቻሉ ወደ ጸለምት አመራች። በጸለምት የወለተ ጴጥሮስ ትምህርት እንደ ሰደድ እሳት ተስፋፋ። ምእመናን እየውደዷትና እየተቀበሏት እራሳቸውን ለሰማዕትነት አዘጋጁ። ይህንን የሰማው ሱስንዮስ ይቺ ሴት እኔ ብተዋት እርሷ አልተወችኝም፣ አለና የጸለምቱን ገዥ ባላምባራስ ፊላታዎስን ወለተ ጴጥሮስን ይዞ እንዲያመጣለት አዘዘው። ወለተ ጴጥሮስ በጸለምቱ ገዥ ተይዛ ወደ ሱስንዮስ መጣች። አስቀድመው ሃይማኖቷን እንድትለውጥ ሊያግባቧት ሞከሩ። እርሷ ግን ጸናች። ሦስት የካቶሊክ ቀሳውስት መጥተው ስለሃይማኖትዋ ተከራከሯት። ወለተ ጴጥሮስ ግን የሚገባቸውን መልስ ሰጥታ አሳፈረቻቸው። በየቀኑ የካቶሊክ ቀሳውስት ሃይማኖቷን ትታ ካቶሊክ እንድትሆን በምክርም በትምህርትም ለማታለል ሞከሩ። ይሁን እንጂ ወለተ ጴጥሮስ በተዋሕዶ ዓለት ላይ ተመስርታ ነበርና ፍንክች አላለችም፡፡ ሃይማኖቱዋን ለማስቀየር በመጨረሻ አንዱ የካቶሊክ ቄስ "እርሷን እቀይራለሁ ማለት በድንጋይ ላይ ውኃ ማፍሰስ ነው" ሲል ለንጉሡ አመለከተ። ሱስንዮስ ይህንን ሲሰማ ሊገላት ቆረጠ። አማካሪዎቹ ግን "አሁን እርስዋን ብትገል ህዝቡ ሁሉ በሞቷ ይተባበራል፣ ስለ ሃይማኖቱ እንደ እርሱዋ መስዋዕት ይሆናል። ደግሞ ሰው ሁሉ ካለቀ በማን ላይ ትነግሣለህ? ይልቅስ ታስራ ትቀመጥ።" ብለው መከሩት። ንጉሡም ገርበል ወደተባለው በርሃ ሊልካት ወሰነ። መልክዐ ክርስቶስ የተባለው ዋነኛ የካቶሊኮች አቀንቃኝ ወደ ሱስንዮስ ፊት ቀርቦ "ንጉሥ ሆይ በፊትህ ሞገስን ካገኘሁ ክረምቱ እስኪያልፍ ድረስ ከእኔ ጋር ትክረም። እኔ እመክራታለሁ። የፈረንጆቹ መምህር አልፎኑስም ሁልጊዜ መጽሐፉን ያሰማታል። ይህ ሁሉ ተደርጎ አሻፈረኝ ካለች ያንጊዜ ግዞት ትልካታለህ" ሲል ለመነው ንጉሡም ተስማማ። መልክዐ ክርስቶስ ወለተ ጴጥሮስን የካቶሊኮች ጳጳስ ወደሚኖርበት ጎንደር አዘዞ ወሰዳት። ሁለቱ ተከታዮቿ ወለተ ክርስቶስ እና እኅተ ክርስቶስ አብረዋት ሰነበቱ። ወለተ ጳውሎስ ዘጌ ቀርታለች። አልፎኑስሜንዴዝም ዘወትር እየሄደ የልዮንን ክህደት ያስተምራት ነበር። ንጉሡም የወለተ ጴጥሮስን ወደ ካቶሊክነት መቀየር በየጊዜው ይጠይቅ ነበር፣ የሚያገኘው መልስ ግን ሁልጊዜ አንድ ነው "በፍጹም"። ክረምቱ አለፈ። ኅዳርም ታጠነ። ወለተ ጴጥሮስም በትምህርትም በማባበልም ከተዋሕዶ ሃይማኖቷ ንቅንቅ አልል አለች። ስለዚህ ወደ ስደት ቦታዋ ገርበል በርሃ በሱስንዮስ ወታደሮች ተጋዘች። ወለተ ጴጥሮስ ብቻዋን ገርበል ወረደች። በእርጅና ላይ ያለችው እናቷ ይህንን ስትሰማ አንዲት አገልጋይ ላከችላት። ቆራጧ ተከታይዋ እኅተ ክርስቶስም ወዲያው ወደ እርሷ መጣች። በገርበል በረሃ ገርበል በርሃ ለ፫ አመት ስትኖር ብዙ ጊዜ ትታመም ነበር። ስለዚህ መከራውን ሁሉ ስለሃይማኖቷ ቻለችው። ከግዞቱ ከተፈታች በኋላ ደንቢያ ውስጥ ጫንቃ በተባለ ቦታ ተቀመጠች። በስደቱ ምክንያት ቆባቸውን አውልቀው የነበሩ አያሌ መነኮሳትም ስደቱ መለስ ሲል በዙሪያዋ ተሰበሰቡ: በገዳማቸዉም ፀንተዉ እንዲኖሩ ትመክራቸዉ ነበር።በኋላም ወደ ጣና ቂርቆስ ተጉዛለች።ከዚያም ምጽሊ ወደተባለው ደሴት ሄዳ በዙርያዋ አያሌ መነኮሳትን ሰብስባ ለሃይማኖታቸዉ እንዲጋደሉ መከረቻቸዉ።። ነገር ግን መከራ ያልተለያት ወለተ ጴጥሮስ መዝራዕተ ክርስቶስ የተባለው ሰው ካቶሊክ ያልሆኑ ምእመናንን አስገድዶ የሚያስጠምቅበትን ደብዳቤ ይዞ ወደ አካባቢው መምጣቱን ስለሰማች መነኮሳቱን መክራና አስተምራ ወደ እየበረሃው ከሰደደች በኋላ እርሷም እንደገና ስደት ጀመረች። ተመልሳ ወደ ምጽሊ የመጣችው አገር ሲረጋጋ በ፵፱ አመቷ ነው። ከስደት መልስ ከስደት ስትመለስ መኖርያዋ ያደረገችው መንዞ የተባለውን ቦታ ነው። በዚያ ቦታ ላይ በጸሎትና በስግደት ተጠምዳ ኖረች። በምጽሊ ገዳም አብሯት የነበረው የደብረ ማርያም አበምኔት አባ ጸጋ ክርስቶስም መጽሐፈ ሐዊን ይተረጉምላት ነበር። አጼ ሱስንዮስ ምላሱ ተጎልጉሎ ከእግዚአብሔር ቅጣቱን ሲቀበልና የተዋሕዶ ሃይማኖት ስትመለስ አቡነ ማርቆስ ግብጻዊው ጵጵስና ተሹመው ወደ ኢትዮጵያ ሲመጡ ከመንገድ ላይ ጠብቃ ቡራኬ ተቀበለች። እርሳቸውም ሊቀ ዲያቆናት አድርገው ሾሟት። ስለሃይማኖቷ ብላ ከባሏ መለየትዋ እና መከራ መቀበሏ እስከ ግብጽ ድረስ መሰማቱን ጳጳሱ ነግረዋታል። የመጨረሻ ሕይወት ታሪኳ ከዚያም በመንዞ ገዳም አቋቁማ በተጋድሎ ተቀመጠች። ያቋቋመችው ገዳም የወንዶችም የሴቶችም ነበር። የተዋሕዶ ሃይማኖት በዐዋጅ ከተመለሰችና አፄ ፋሲል ከነገሠ በኋላ ንጉሡን ለማግኘትና ወንድሞቿንና ዘመዶቿን ለማየት ወደ ጎንደር መጣች። ንጉሡም በታላቅ ክብር ተቀበላት። በየቀኑም ሳያያት አይውልም ነበር። ወደ እርስዋ ሲገባም አደግድጎ ነበር። ይህም ስለሃይማኖትዋ ጽናትና ስለቅድስናዋ ክብር ነው። ወለተ ጴጥሮስ በተጋድሎና በምንኩስና ኖራ በ፶ አመቷ በቆረቆረችው ገዳም ዐረፈች። መታሰቢያዋም ኅዳር ፲፯ ቀን ይከበራል። የተከታይዋ ወለተ ክርስቶስ በዓል ደግሞ ኅዳር ፯ ቀን ይውላል። በሃይማኖት ጸንቶ መጋደል ወንድ ሴት አይልም። ቤተ ክርስቲያናችን እንደነ ወለተ ጴጥሮስ ያሉ አያሌ ልጆች አሏት። የዛሬዎቹ እህቶችና እናቶችም በምግባር ታንፆ በሃይማኖት ጸንቶ በእምነት መጋደልን ከእነዚህ እናቶች ሊቀስሙ ይገባል። የእናታችን የቅድስት ወለተ ጴጥሮስ እና የተከታዮቿ ረድ ኤትና አማላጅነት አይለየን። ወስብሐት ለእግዚአብሔር አሜን! በገድለ ወለተ ጴጥሮስ ላይ የተነሳ ክርክር ከፕሪንስተን ዩንቨርስቲ ፕሮፌሰር ዌንዲ ቤልቸር የምትባል አሜሪካዊት፣ ማይክል ክላይነር ከሚባል ጀርመናዊ ጋር በመተባበር ገድለ ወለተ ጴጥሮስን በሚል ርዕስ ተርጉማዋለች፡፡ ይህ የትርጉም ስራ የኢትዮጵያ የግእዝ ምሁራንን ወደጎን በመተው የተርጓሚወቹን በተለይም የቤልቸርን የግል ሃሳብ ያንጸባረቀ ነበር። በተለይም ዋናዋ ተርጓሚ ፕሮፌሰር ቤልቸር የግእዝ ቋንቋ እውቀት ፈጽሞ የሌላትና የምትተረጉመውን ጽሁፍማንበብ የማትችል ምሁር ነች። በአውስትራሊያ አስተማሪ የሆነው ዶክተር ይርጋ ገላው ወልደየስ ይህንን ትርጉም የተዛባና ሆን ተብሎ የኢትዮጵያን ታሪክና ቤተክርስቲያን ለማራከስ የተጻፈ ነው በሚል በሚል ርዕስ 95 ገጽ ያለው ጆርናል አሳትሟል፡፡ በተጨማሪም ከአርባ በላይ አለማቀፍ ምሁራን የፕሮፌሰር ዌንዲ ቤልቸር ስራ የምሁርነት ደረጃን የጠበቀ ስላልሆነ እንዲሰበሰብና በቀጣይነት በታምረ ማርያምና በክብረነገስት ላይ የጀመረችው ተመሳሳይ የማያነቡትን-መተርጎም ስራ እንዲቆም በግልጽ ደብዳቤ ጠይቀዋል።

52003

https://am.wikipedia.org/wiki/Interrupt

Interrupt

በዲጂታል ኮምፒውተሮች ውስጥ፣ ኢንተራፕት ማለት ከሶፍትዌሩ ትኩረት የሚፈልግ ክስተት በሚኖርበት ወቅት ፕሮሰሰሩ የሚሰጠው ምላሽ ነው። የኢንተራፕት ሁነት ፕሮሰሰሩ በማሳወቅ፣ ሲፈቀድለት አሁን ላይ እየሰራ ያለን ኮድ ፕሮሰሰሩ እንዲያቋርጥ በማድረግ፣ ሁነቱ ጊዜውን በጠበቀ መልኩ እንዲከናወን ያደርጋል። ጥያቄው ተቀባይነት ካገኘ፣ ፕሮሰሰሩ የአሁን ላይ ስራዎቹን በማስቆም መልስ ይሰጣል፣ ስቴቱን ያስቀምጣል፣ እና ኢንተራፕት ሃንድለር (ወይም የኢንተራፕት ሰርቪስ ሩቲን፣ አይ.ኤስ.አር () የሚል መተግበሪያን በመጠቀም ለሁነቱ ምላሽ ይሰጣል። ይህ መስተጓጎል ጊዜያዊ ነው፣ እናም ኢንተራፕቱ ከባድ ችግር እስካልጠቆመ ድረስ፣ ፕሮሰሰሩ መደበኛ ስራውን ይቀጥላል ኢንተራፕት ሃንድለሩ ሲጨርስ። ኢንተራፕቶች በመደበኛነት በሃርድዌር መገልገያዎች ጥቅም ላይ የሚውሉ ሲሆን የኤሌክትሮኒክ ወይም የአካላዊ ሁነት ለውጦች ትኩረት እንደሚያስፈልጋቸው ለመጠቆም ጥቅም ላይ ይውላሉ። በተጨማሪም ኢንተራፕቶች ኮፕፒውተር ብዙ ስራ በሚሰራበት ጊዜ፣ በተለይ በሪል ታይም የኮምፒውቲንግ ስራ ጊዜ ለመተግበር ነው። ኢንተራፕትን በእዚህ መልኩ የሚተገብሩ ሲስተሞች ኢንተራፕት-መራሽ ይባላሉ። የኢንተራፕት ምልክቶች በሃርድዌር ወይም ሶፍትዌት ለውጦች ሊሰጡ ይችላሉ። እነዚህም በቅደም ተከተል፣ የሃርድዌር እና የሶፍትዌር ኢንተራፕቶች ተብለው ይከፈላሉ። ለአንድ የተወሰነ ፕሮሰሰር፣ የኢንተራፕር አይነቶች ቁጥር በአርኪቴክቸሩ ይወሰናል። የሃርድዌር ኢንተራፕቶች የሃርድዌር ኢንተራፕት ከሃርድ ዌሩ ሁነት ጋር የሚገናኝ ሲሆን በውጪያዊ የሃርድዌር መገልገያ ምሳሌ የኢንተራፕት ጥያቄ () የኮፒውተር መስመር፣ ወይም በፕሮሰሰር ሎጂክ ወስጥ መካተታቸው የታወቁ መገልገያዎች (ምሳሌ የሲፒዩ ሰአት ያዥ በአይ.ቢ.ኤም. ሲስተም/370)፣ መገልገያው ከኦፕሬቲንግ ሲስተሙ (ኦ.ኤስ) ትኩረት እንደሚፈልግ ወይም፣ ኦ.ኤስ ከሌለም ሲ.ፒ.ዩውን ከሚያንቀሳቅሰው ከ”ቤር ሜታል” ፕሮግራም ትኩረት እንደሚፈልግ ማሳያ ነው። እንደዚህ አይነት የውጪ መገልገያዎች የኮምፒውተሩ አካል ሊሆኑ ይችላሉ (ምሳሌ፣ ዲስክ ኮንትሮለር)፣ ወይም ወጪያዊ ፔሪፈራልስ (ተቀጽላዎች)። ለምሳሌ፣ የኪቦርድ ቁልፍ መጫን ወይም በ/2 ቦታ የተሰካ ማውስ ማንቀሳቀስ የሃርድዌር ኢንተራፕቶቹን በማስነሳት ፕሮሰሰሩ የኪቦርድ መጫንን ወይም የማውስ ቦታን እንዲያውቅ ያደርጋል። የሃርድዌር ኢንተራፕቶች ከፕሮሰሰር ሰአቱ ጋር ሳይናበቡ ሊደርሱ ይችላሉ፣ እናም በትእዛዝ ማስፈጸም ጊዜ በየትኛውም ሰአት ሊመጡ ይችላሉ። በቀጣይነትም፣ ሁሉም የሃርድዌር መልእክቶች ከፕሮሰሰር ሰአቱ ጋር እንዲናበቡ በማድረግ እና ድንበራቸውን በጠበቀ ትእዛዝ መልኩ ይፈጸማሉ። በብዙ ሲስተሞች ውስጥ፣ እያንዳንዱ መገልገያ ከተወሰነ የ ሲግናል ጋር ይቆራኛል። ይህም የትኛው ሃርድዌር አገልግሎት እየጠየቀ እኝደሆነ በቀላሉ ለመለየት እናም ለእዛ መገልገያ አገልግሎት ማቅረቡን ለማፋጠን ይረዳል። በተወሰኑ የድሮ ሲስተሞች ውስጥ ሁሉም ኢንተራፕቶች ወደ አንድ ቦታ የሚላኩ ሲሆን ኦፕሬቲንግ ሲስተሙ ከፍተኛ ቅድሚያ የሚሰጣቸውን ያልተገለጡ ልዩ ትእዛዞችን ለመለየት ያስችላል። በአሁን ወቅት ያሉ ሲስተሞች ደግሞ፣ የተለየ የኢንተራፕት ሂደት ለእያንዳንዱ የኢንተራፕት አይነት ወይም ለእያንዳንዱ የኢንተራፕት ምንጭ፣ በብዛት እንደ አንድ ወይም ከእዚያ በላይ የቬክተር ቴብሎች ይተገበራል። ማስክ ማድረግ ፕሮሰሰሮች በአይነተኛነት ውስጣዊ የሆነ የኢንተራፕት ማስክ መመዝገቢያ አላቸው፣ ይህም እየመረጡ የሃርድዌር ኢንተራፕቶችን እንዲያበሩ ወይም እንዲያጠፉ ይረዳል። እያንዳንዱ የኢንተራፕት ሲግናል በማስክ ሬጂስተሩ ውስጥ የተያያዘ ነው፣ በተወሰኑ ሲስተሞች ውስጥ፣ ኢንተራፕቱ ቢቱ በሚዘጋጅበት ወቅት ይበራል እና ቤቱ ባዶ በሚሆንበት ወቅት ይጠፋል፣ በሌሎች ላይ ደግሞ ቀድሞ የተመደበ ቢት ኢንተራፕቱን ያጠፋዋል። ኢንተራፕቱ በሚጠፋበት ወቅት፣ የተገናኘው የኢንተራፕት ሲግናል በፕሮሰሰሩ ይታለፋል። በማስኩ ተጽእኖ የሚፈጠርባቸው ሲግናሎች ማስክ መደረግ የሚቻልባቸው ኢንተራፕቶች ይባላሉ። አንዳንድ የኢንተራፕት ሲግናሎች በኢንተራፕት ማስኩ ጫና አይደረግባቸውም ስለዚህም መጥፋት አይችሉም፣ እነዚህ ማስክ መደረግ የማይችሉ ኢንተራፕቶች ይባላሉ ()። በማንኛውም ሁኔታ ውስጥ ችላ ሊባሉ የማይገባቸውን ከፍትኛ ትኩረት የሚፈልጉ ሁነቶችን፣ እንደ ከዋችዶግ ጊዜ መያዣ የሚሰጡ የጊዜ አልፏል ማሳወቂያዎችን ይጠቁማሉ። አንድን ኢንተራፕት ማስክ ማድረግ ማለት ማጥፋት ሲሆን፣ ማስኩን ማስወገድ ማለት ማብራት ማለት ነው። አስመሳይ ኢንተራፕቶች የአስመሳይ (ስፑሪየስ) ኢንተራፕት ማለት የሃርድዌር ኢንተራፕት ሆኖ ምንም ምንጭ ሊገኝለት ያልቻለ ማለት ነው። “ፋንተም ኢንተራፕት” ወይም “ጎስት ኢንተራፕት” ይህንን ሁነት ለመጠቆም ይውላሉ። የአስመሳይ ኢንተራፕቶች ዋየርድ-ኦ.አር () ኢንተራፕት ሰርኪውት ለፕሮሰሰር መግቢያው የደረጃ-ሴንሴቲቭ ጋር ችግር ይሆናል። እንደዚህ አይነት ኢንተራፕቶች ሲስተሙ በሚያስቸግረበት ወቅት መለየት አስቸጋሪ ናቸው። በዋየርድ-ኦ.አር () ሰርኪውት ውስጥ፣ የፓራሲቲክ ካፓሲታንስ ቻርጅ ማድረግ/ዲስቻርጅ ማድረግ በኢንተራፕት መስመሩ ባያስ ሬዚስተር ፕሮሰሰሩ አውቆ የተወሰነ መዘግየት መኖሩን ከዛም የኢንተራፕት ምንጩ እስኪጸዳ ያደርጋል። ኢንተራፕት የሚያደርገው መገልገያ በጣም ቆይቶ ከጸዳ የኢንተራፕት ሰርቪስ ሩቲን ()፣ የአሁን እስኪመለስ የዝምታ ጊዜ ለማሳለፍ እና የኢንተራፕት ሰርኪውቱ እስኪመለስ በቂ ጊዜ አይኖርም። ውጤቱ የሚሆነው፣ ፕሮሰሰሩ ሌላ ኢንተራፕት ሊኣጋጥም ነው ብሎ ይገምታል፣ ምክኒያቱም የኢንተራፕት ጥያቄ በሚያቀርብበት ወቅት ቮልቴጁ በበቂ ሁኔታ ከፍ ብሎ የውስጣዊ ሎጂክ 1 ወይም ሎጂክ 0 ለምፍጠር አይበቃም። የሚታየው ኢንተራፕት የሚለይ ምንጭ አይኖረውም፣ ስለዚህም “አስመሳይ” ሞኒከር ይሆናል። የአስመሳይ ኢንተራፕት በተሳሳተ የሰርኪውት ዲዛይን፣ ከፍተኛ የድምጽ መጠኖች፣ ክሮስቶክ፣ የሰአት አተባበቅ ችግሮች የኤሌክትሪካል ስህተቶች ውጤት ሊሆንም ይችላል፣ ወይም በብዛት ባያጋጥምም፣ የመገልገያ ኢራታ ሊሆን ይችላል። አስመሳይ ኢንተራፕት የሲስተም መቆለፍ ወይም ሌላ ያልተገለጸ ኦፕሬሽን ሊያስከትል ይችላል የተሳሳተ ኢንተራፕት ሊያጋጥም ይችላል ብሎ ከግምት ውስጥ ካላስገባ። አስመሳይ ኢንተራፕቶች በብዛት የዋየርድ-ኦ.አር () ውጤት እንደመሆናቸው፣ በእነዚህ አይነት ሲስተሞች ውስጥ ጥሩ የፕሮግራሚንግ ስራ ለ ሁሉንም የኢንተራፕት ምንጮች እንዲያውቅ እና ምንም ውስኔ እንዳይወስድ (ከመመዝገብ ባላለፈ) የትኛውም ምንጮች ኢንተራፕት እያደረጉ ካልሆነ። የሶፍትዌር ኢንተራፕቶች የሶፍትዌት ኢንተራፕት የተወሰኑ ትእዛዞችን ወይም የተወሰኑ ሁኔታዎች በሚሟሉበት ጊዜ በፕሮሰሰሩ የሚጠየቅ ነው። እያንዳንዱ የሶፍትዌትር ኢንተራፕት ሲግናል ከተወሰነ የኢንተራፕት ሃንድለር ጋር የተገናኘ ነው። የሶፍትዌር ኢንተራፕት ልዩ የሆነ ትእዛዝን በመፈጸም አውቆ ሊፈጸም ይችላል፣ በዲዛይን፣ ሲፈጸም ኢንተራፕትን ያስከትላል። እንደነዚህ አይነት ትእዛዞች ከንኡስ-ሩቲን ጥሪዎች ጋር በተመሳሳይነት ይሰራሉ እና ለብዙ አይነት አገልግሎቶች ጥቅም ላይ ይውላሉ፣ እንደ የኦፕሬቲንግ ሲስተም አገልግሎቶች እና ከመገልገያ ድራይቨሮች ጋር አብሮ መስራት (ምሳሌ የሚቀመጥ ሚዲያን ማንበብ ወይም መጻፍ)። የሶፍትዌር ኢንተራፕቶች ባልተጠበቀ ሁኔታ በፕሮግራም ማስፈጸም ስህተቶች ምክኒያት ሊመጡ ይችላሉ። እነዚህ ኢንተራፕቶች በአይነተኝነት ትራፖች ወይም ኤክሰፕሽኖች ተብለው ይጠራሉ። ለምሳሌ፣ በዜሮ አካፍል የሚባል ኤክሲፕሽን “ይወገዳል” (የሶፍትዌር ኢንተራፕት ይጠየቃል) ፕሮሰሰሩ የማካፈል ትእዛዝ ተሰጥቶት አካፋዩ ዜሮ ከሆነ። በአይነተኝነት፣ ኦፕሬቲንግ ሲስተሙ እንደዚህ አይነት ኤክሰፕሽኖችን ይይዝና መልስ ይሰጣቸዋል።

1533

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%B5%E1%88%9D%E1%88%85%E1%88%AD%E1%89%B0%E1%8D%A1%E1%8C%A4%E1%8A%93

ትምህርተ፡ጤና

የህብረተሰብ ጤና የአለም ጤና ጥበቃ ድርጅት ጤንነትን እንደሚከተለው ይተነትነዋል፡፡ ጤንነት ማለት ሙሉ የሆነ የአካል፡ የስነልቦናዊ፡ እንዲሁም የማህበረሰብአዊ ደህንነት ነው፡፡ ይህም ሲባል የበሽታ አለመኖር ብቻ ጤነኝነትን አይገልፅም፡፡ ስለዚህም በሽታ ማለት የማንኛውንም ግለሰብ የአካል፡ የስነልቦናዊ፡ ወይም የማህበረሰብአዊ ደህንነትን የሚያቃውስ ሁኔታ ነው፡፡ የበሽታዎች የወባና በሽታ በተለያየ ጠንቅ መንገድ ሊነሳ ይችላል፡፡ 1. በተፈጥሮ የሚከሰት አካላዊ/ ይዘታዊ ጉድለት ወይም መዛባት 2. በዘር የሚወረስ ለተወሰኑ በሽታዎች ተጠቂነት (ለምሳሌ፡ የደም አለመርጋት ችግሮች) 3. ከወሊድ ችግሮች ጋር በተያያዘ (ለምሳሌ፡ የነርቭ ጉዳት) 4. በጥቃቅን ህዋሳት ምክንያት . ቫይረሶች፡ (ለምሳሌ፡ ኩፍኝ፤ ጉድፍ፤ ጆሮ ደግፍ፤ ጉንፋን፤ የህፃናት ተቅማጥ፤ ኤድስ . ባክቴሪያዎች (ለምሳሌ፡ የሳምባ ምች፤ ተስቦ፤ የደም ተቅማጥ፤ የሳምባ ነቀርሳ፤ ቁምጥና፤ ቂጥኝ . ጥገኞች፤ ፓራሳይቶች (ለምሳሌ፡ ግርሻ፤ ወባ፤ ሻህኝ፤ እንዲሁም ዝሆኔ፤ የውሻ ኮሶ፤ ወስፋት እና ሌሎች ጥገኛ የአንጀት ትላትሎች) . ፈንገሶች (ለምሳሌ ጭርት እና መሰል የቆዳ በሽታዎች) 5. በምግብ ወይም አስፈላጊ የምግብ ንጥረ ነገሮች ጉድለት (ለምሳሌ፡ የደም ማነስ፤ ክዋሾርኮር) 6. በአካል ላይ በሚደርስ ቀጥተኛ አደጋ፡ (ለምሳሌ፡ ቃጠሎ፡ የመኪና አደጋ፡ ድብደባ) 7. በኬሚካሎች መመረዝ 8. የሆርሞኖች ምርት መዛባት (ለምሳሌ፡ እንቅርት፤ የስኳር በሸታ) 9. ከቁጥጥር ውጪ የሆነ የሴሎች መባዛት (ቲዩሞር ወይም ካንሰር) 10. የማይታወቅ መንስኤ ተላላፊ በሽታዎች በአፍሪካ እና በሌሎችም ታዳጊ ሀገሮች ውስጥ አብዛኛውን ህብረተሰብ የሚያጠቁት በሽታዎች በጥቃቅን ህዋሳት አማካኝነት የሚተላለፉ እና በምግብ እጥረት ምክንያት የሚመጡት ናቸው፡፡ የአለም ጤና ጥበቃ ድርጅት የ2004 ዓ.ም. መረጃ እንደሚያሳየው በተለይም ወባ፡ የሳምባ ነቀርሳ፡ ኤድስ እንዲሁም የህጻናት ጠቅማጥ እና የሳማባ ምች ለብዙ የምርት እና የትምህርት ሰዐታት መባከን ምክንያት ናቸው፤ እንዲሁም በየአመቱ ብዙ ህይወት ይቀጥፋሉ፡፡ በህዋሳት ምክንያት የሚመጡት በሽታዎች እንደ ህዋሳቱ እይነት የተለያየ የመተላለፊያ መንገድ ያላቸው ሲሆን ባጠቃላይ ግን እኒህ መተላለፊያ መንገዶች እንደሚከተለው ይመደባሉ፡ 1. በምግብ የሚተላለፉ፡- (ለምሳሌ ኮሶ፤ የምግብ መመረዝ፤ ተስቦ፤ የህፃናት ተቅማጥ) 2. ውሃ ወለድ፡ (ለምሳሌ ኮሌራ፡ ተስቦ፤ ) 3. ከሰገራ ጋር በሚኖር ንክኪ (ማለትም በእጅ፡ በዝንቦች ወይም ከመጠጥና ምግብ ጋር በሚኖር ንክኪ) የሚተላለፉ (ለምሳሌ ወስፋት፤ አሜባ፤ የህፃናት ተቅማጥ) 4. በነፍሳት (የተለያዩ ትንኞች/ መዥገር/ ቅማል) የሚተላለፉ (ለምሳሌ ወባ፡ ቢጫ ወባ፤ ሻህኝ፤ ግርሻ) 5. በቀጥተኛ ንክኪ የሚተላለፉ (ለምሳሌ፡ የቁስል ማመርቀዝ፡ የአይን ማዝ፤ የተለያዩ የቆዳ በሽታዎች፤ የእብድ ውሻ በሽታ) 6. በወሲብ የሚተላለፉ (ለምሳሌ ኤይች አይቪ/ኤድስ፤ የተለያዩ የአባላዘር በሽታዎች፤ ቂጥኝ) 7. ከደምና ከሌሎች የሰውነት ፈሳሾች ጋር በሚደረግ ንክኪ የሚተላለፉ (ለምሳሌ ኤይች አይቪ/ኤድስ፤ የተለያየ አይነት የጉበት ልክፍት) 8. በትንፋሽ/ በአየር የሚተላለፉ (ለምሳሌ ማጅራት ገትር፤ ኩፍኝ፤ ጉድፍ፤ ጉንፋን፤ የሳምባ ነቀርሳ) ከበሽተኛው አገላለፅ እና የአካል ምርመራ በተጨማሪ አንድን በሽታ በተላላፊ ህዋሳት ነው የሚመጣው ለማለት የሚያበቁ መረጃዎች ያስፈልጋሉ፤ እነዚህም መረጃዎች የተላላፊው ህዋስ ወይንም ሰውነታችን ህዋሱን በተለይ ለመከላከል የሚያመነጨው የተለየ ፀረ-ህዋስ ኬሚካል በበሽተኛው ሰውነት ውስጥ መገኘትን ያጠቃልላል፡፡ በዚህም ምክንያት በሽታውን ለመለየት የሚደረጉ ምርመራዎች ደም ወይንም ሌላ ከሰውነት የመነጨ ፈሳሽ (ሽንት፤ አክታ፤ ሰገራ፤ መግል፤ የሳምባ ልባስ ፈሳሽ፤ ወዘተ) ሊያካትቱ ይችላል፡፡ በተለያዩ በሽታዎች ምክንያት የሚመጡ የተለየ ምልክት የሚሰጡ ጉልህ የሆኑ የአካላት ላይ የቅርፅ ለውጦችን በማየትም በሽታው ምን እንደሆነ ለመለየት የሚቻል ሲሆን፤ እነኚህን ለውጦች ለማየት በመሳሪያ የታገዘ ቀጥተኛ የሆነ የውስጥ አካል እይታ (ኤንዶስኮፒ)፤ በድምፅ-መሰል ሞገዶች የታገዘ የአልትራሳውንድ ምርመራ፤ ወይንም ኤክስ ሬይ (ራጅ) እና ሌሎች ጠልቆ ለማየት የሚያስችሉ ምርመራዎች ይታዘዛሉ፡፡ በበሽታዎች የሚመጡ በአይን ለማየት የሚያዳግቱ የተለዩ የቅርፅ ለውጦችን ለማየት አንዳንድ ጊዜ የተጠቃውን አካል ክፍል በትንሹ ቆንጥሮ በመውሰድ የሚደረግ የረቂቅ ማይክሮስኮፕ ምርመራ ውጤት ፍንጭ ሊሰጥ ይችላል፡፡ የተላላፊ በሽታዎችን መከላከል ተላላፊ በሽታዎችን ለመከላከል መሰረታዊ የሆኑ መርሆዎች አሉ። እነኚህም፡ 1. ከአስተማማኝ ምንጭ ያልተገኘን የመጠጥ ውኃ ሁልጊዜ ካፈሉ በኋላ አቀዝቅዞ መጠጣት 2. በጥሬነታቸው የሚበሉ ምግቦችን በሚገባ አጥቦ መመገብ 3. ሌሎች ምግቦችን በደንብ አብስሎ መመገብ። ያልተመርመረ ጥሬ ስጋ ኣለመብላት 4. አንዴ የበሰለን ምግብ ህዋሳት እንዳይራቡበት አቀዝቅዞ ማስቀመጥና ለመብላት ሲያስፈልግ በሚገባ ማሞቅ 5. የተመጣጠነ የምግብ አወሳሰድ 6. ሕፃናትን በተቻለ መጠን ቢያንስ 6 ወራት ለብቻው ከዚያ በኋላ ደግሞ ከተጨማሪ ምግብ ጋር እስከ አንድ አመት ድረስ የእናት ጡት ወተት ማጥባት 7. ማንኛውንም አይነት ፍሳሽ (የህፃናት ሰገራን ጨምሮ) በአግባቡ ማስወገድ 8. ከመፀዳዳት በኋላ ሁልጊዜ እጅን በደንብ በሳሙና መታጠብ 9. የግል ንፅህናን መጠበቅ፤ ገላን፤ ጸጉርን እንዲሁም ጥርስን በየጊዜው መታጠብ 10. ቢያንስ ጠዋት ጠዋት ፊትን መታጠብ 11. በትዳር አንድ ለአንድ መወሰን 12. ይህ ባይሆን በወሲብ ጊዜ በጭንብል (ኮንዶም) መጠቀም 13. ደረቅ ቆሻሻን ማቃጠል ወይንም መቅበር 14. ዝንቦችን ማስወገድ 15. በተቻለ መጠን የትንኞች መራቢያ የሆነ የውሃ ጥርቅምን ማጥፋት/ ማጽዳት 16. በትንኞች ላለመነከስ በተለይ ማታ በመከላከያ አጎበር (ዛንዚራ) ተከልሎ መተኛት 17. መኖሪያ ቤት እና ሌሎች ክፍሎች በቂ የንጹህ አየር ዝውውር እንዲኖራቸው ማድረግ 18. በሽታ ሳይጀምር የመከላከያ ክትባት በወቅቱ መውሰድ በአሁኑ ወቅት በክትባት አማካይነት ልንከላከላቸው የምንችላቸው በሽታዎች ጥቂት ብቻ አይደሉም። ከእነዚህም መካከል፡ 1. የሳምባ ነቀርሳ 2. ኩፍኝ 3. የልጅነት ልምሻ (ፖሊዮ) 4. ትክትክ 5. ዘጊ አነዳ 6. መንጋጋ ቆልፍ ከእነዚህ በተጨማሪ በለሙ ሀገሮች ሌሎች በሽታዎችን መከላከል የሚያስችሉ ክትባቶቸ አሉ። እነዚህኞቹ በተለያየ ምክንያት (ዋጋቸው ከፍተኛ መሆኑን ጨምሮ) በታዳጊ ሀገሮች በብዛት ጥቅም ላይ አልዋሉም። ከእነዚህ መሀል የመንጋጋ ቆልፍ፤ የጆሮ ደግፍ፤ የቢጫ ወባ፤ የተስቦ፤ የጉበት ልክፍት በሽታ መከላከያ ክትባቶች ይገኙበታል። የክትባት ንጥረ ነገር የሚሰራው ከራሱ በሽታ አምጭ ከሆኑት ህዋሳት ሲሆን እነዚህን ህዋሳት በኬሚካል እና በሌላም ዘዴ በማዳከም በሽታ እንዳያሰከትሉ ግን በክትባት መልክ ቢሰጡ ሰውነታችን ለይቷቸው የበሽታ መከላከያ እንዲያዘጋጅ በማድረግ ነው። አብዛኛዎቹ ክትባቶች የሚሰጡት በመርፌ መልክ ሲሆን በአሁኑ ወቅት በብዛት በስራ ላይ የዋለው የፖሊዮ ክትባት ግን በአፍ በሚሰጥ ጠብታ መልክ የተዘጋጀ ነው። የውጭ መያያዣዎች ስመ በሽታ

15734

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%8A%AB%E1%89%B2%E1%89%B5%20%E1%8D%AB

የካቲት ፫

የካቲት ፫ በኢትዮጵያ ዘመን አቆጣጠር የዓመቱ ፻፶፫ ኛው ቀን ነው። ከዚህ ዕለት በኋላ እስከ ዓመቱ መጨረሻ ድረስ በዘመነ ሉቃስ ፪፻፲፫ ዕለታት ሲቀሩ በዘመነ ዮሐንስ፣ ዘመነ ማቴዎስ እና ዘመነ ማርቆስ ደግሞ ፪፻፲፪ ቀናት ይቀራሉ። ዓቢይ ታሪካዊ ማስታወሻዎች ፲፯፻፰ ዓ/ም - በእስራት ላይ የነበሩት የ ፳፩ ዓመቱ ጎልማሳና የንጉሥ ኢያሱ አድያም ሰገድ ልጅ ዳግማዊ ዓፄ ዳዊት እንደነገሡ አዋጅ ተነገረ። የዘመነ መሳፍንት የመጨረሻው ጦርነት 166ኛ ዓመት መታሰቢያ ደጃዝማች ካሣ ኃይሉ፣ ‹‹ዳግማዊ ቴዎድሮስ ንጉሰ ነገሥት ዘኢትዮጵያ›› ተብለው ከመንገሳቸው በፊት የስሜንና የትግራይ ገዢ ከነበሩት ከደጃዝማች ውቤ ኃይለማርያም (የዳግማዊ ቴዎድሮስ ባለቤት የእቴጌ ጥሩወርቅ ውቤ አባት) ጋር የመጨረሻውን የዘመነ መሳፍንት ጦርነት ያደረጉት ከዛሬ 166 ዓመታት በፊት (የካቲት 3 ቀን 1847 ዓ.ም) ነበር፡ ደጃዝማች ካሣ በኅዳር ወር 1845 ዓ.ም ደጃዝማች ጎሹ ዘውዴን ጉርአምባ ላይ፣ በሰኔ ወር 1845 ዓ.ም ደገሞ ራስ አሊ አሉላን (ዳግማዊ አሊን) አይሻል ላይ ካሸነፉ በኋላ ከወቅቱ የግዛት ኃያላን መሳፍንት መካከል ለደጃዝማች ካሣ ያልገበሩት የስሜንና የትግራይ ገዢ የነበሩት ደጃዝማች ውቤ ኃይለማርያም ብቻ ነበሩ፡፡ ደጃዝማች ካሣም ወደ ደጃዝማች ውቤ ኃይለማርያም ለመዝመት አቀዱ፡፡ ከዘመቻቸው በፊትም ደጃዝማች ውቤ በሰላም እንዲገቡላቸውና እምቢ የሚሉ ከሆነ እምቢታቸው እንደማይበጃቸው የማስጠንቀቂያ መልዕክት ላኩባቸው፡፡ - - - ደጃዝማች ውቤ ኃይለማርያም ከፊትም ጀምሮ ደጃዝማች ማሩ እና ራስ ይማም፤ ደጃዝማች ሰባጋዲስ እና ራስ ማርዬ በሚዋጉበት ጊዜ በብልጠትና በዘዴ አንዱን ከሌላው ጋር እያዋጉ፣ ከሚመቻቸው ጋር እየወገኑና በጋብቻ እየተዛመዱ፤ ሲሸነፉም እየገበሩ ራሳቸውን ከአደጋ ጠብቀው ይኖሩ ነበር፡፡ ደረስጌ ማርያምን አሰርተው ለመንገሥ ጊዜ ሲጠባበቁ የደጃዝማች ካሣ ተደጋጋሚ ድል ዓይኑን አፍጥጦ በላያቸው ላይ መጣባቸው፡፡ ይባስ ብሎም ለደጃዝማች ካሣ እንዲገብሩ የሚያሳስብ መልዕክት ደረሳቸው፡፡ ደጃዝማች ውቤ ኃይለማርያም የደጃዝማች ካሣ መልዕክት ሲደርሳቸው … ‹‹ምን የጠገበ ነው?! ሳልዋጋ ይገባልኛል ብሎ ነው?!›› በማለት ከተናገሩ በኋላ ‹‹አልገባም!›› የሚል ምላሽ ሰጡ፡፡ ጳጳሱ አቡነ ሰላማም ለደጃዝማች ውቤ ‹‹ለካሳ ቢገብሩ ይሻላል›› ቢሏቸውም የስሜኑ ሰው ሃሳባቸውን ሳይቀይሩ ቀሩ፡፡ - - - ደጃዝማች ካሣም ጦራቸውን አስከትተው ‹‹… ከእኔ የተለየህ ለራስህ እወቅ! በምን ጠፋሁ እንዳትል! አይዞህ ወታደር፤ እኔ ደስ ከሚልህ አገር አገባሃለሁ›› የሚል አዋጅ አስነገሩ፡፡ ሕዝቡም ከራስ አሊ መሸነፍ በኋላ ‹‹ደጃች ካሣ መቼ ይነግሱ ይሆን? ስመ መንግሥታቸውስ ማን ይባል ይሆን?›› እያለ ይጠይቅ ስለነበር ‹‹እኔ በመራሁህ ተጓዝ፤ ስሜን በስሜን እነግርሃለሁ›› ብለው ከአምባጫራ አልፈው በወገራ በኩል አድርገው ስሜን ገቡና ደረስጌ ላይ ‹‹እንጨት ካብ›› በተባለ ቦታ ሰፈሩ፡፡ የደጃዝማች ውቤ ጦርም በአካባቢው (‹‹መከሁ›› በተባለች ቦታ) ሰፍሮ ነበር፡፡ ደጃዝማች ካሣም አብሯቸው የነበረውንና ዮሐንስ ቤል (ጆን ቤል) የተባለውን እንግሊዛዊ የደጃዝማች ውቤን ጦር አሰፋፈር በመነፅር ዓይቶ እንዲነግራቸው ጠይቀውት ነበርና የደጃዝማች ውቤን ጦር አሰፋፈርና ድንኳን ዐይቶ በነገራቸው ጊዜ ‹‹አያሳድረኝ አላሳድረውም! … እንኳን ይህን ቁርጥማታም ሽማግሌ ይቅርና ወሎን መትቼ የሸዋውን ንጉሥ እይዘዋለሁ፤ ወታደር ሆይ ‹የውቤ ነፍጥ የውቤ ነፍጥ› ቢሉህ የተለጎመው ጨርቅና ባሩድ ነው፤ አይነካህም፤እኔ የክርስቶስ ባርያ ሁሉንም ዐሳይሃለሁ! … ‹ስሜን በስሜን እነግርሃለሁ› ያልኩህ ወታደር ሁሉ ስሜ ቴዎድሮስ ነው›› ብለው ፎክረው ተነሱና ጦርነቱ የካቲት 3 ቀን 1847 ዓ.ም ‹‹ቧሂት›› በተባለ ቦታ ላይ ተጀመረ፡፡ - - - ጦርነቱ ተፋፋመና ደጃዝማች እሸቴ የተባሉት የደጃዝማች ውቤ ልጅ ተመትተው ሲወድቁ የደጃዝማች ውቤ ጦር ሽሽት ጀመረ፡፡ ብላታ ኮከቤ የተባለው የደጃዝማች ውቤ የጦር አዝማችም አለቃውን ከድቶ ከነጭፍራው ወደ ደጃዝማች ካሣ ዞረ፡፡ ደጃዝማች ውቤም ቆስለው ተማረኩና ድሉ የደጃዝማች ካሣ ኃይሉ ሆነ፡፡ ደጃዝማች ካሣም ተሸናፊውን ደጃዝማች ውቤን ‹‹እኔ እሳቱ የመይሳው ልጅ! … አንተ ቆፍጣጣ (ጎባጣ) ቁርጥማታም ሽማግሌ አክብሬህ ‹ገብር› ብዬ ብልክብህ ምነው ሰደብከኝ? አሁንም ነፍጤንና ገንዘቤን አግባ!›› አሏቸው፡፡ ደጃዝማች ውቤም ‹‹እግዜር ያሳይዎ የነበረኝ ነፍጥና ገንዘብ ሁሉ አንድም ሳያመልጥ ከእጅዎ ገባ፤ ሌላ ምን አለኝ?›› ብለው መለሱላቸው፡፡ ደጃዝማች ውቤ ቤቴል (አምባ ጠዘን) በሚባለው ቦታ ያከማቹት እጅግ በጣም ብዙ ወርቅ፣ ብር (40ሺ ማርትሬዛ)፣ ጥይት፣ ጠመንጃ (ሰባት ሺ)፣ አህያ፣ ፈረስ፣ ግመል፣ ላም፣ በግ፣ ፍየል፣ በወርቅ የተለበጡ አልባሳት፣ የከበሩ ጌጣጌጦችና፣ ውድ ምንጣፎችና ሌሎች እቃዎች ተገኙ፡፡ በዚህ ጊዜም ደጃዝማች ካሣ የታሰሩትን ደጃዝማች ውቤን አስጠርተው ‹‹ይኸን ሁሉ ሀብት የሰበሰብከው ምን ሊሰራልህ ነው?›› ሲሉ ጠየቋቸው፡፡ ደጃዝማች ውቤም ‹‹ለክፉ ቀኔ እንዲሆነኝ ብዬ ነው›› አሏቸው፡፡ ደጃዝማች ካሣም ‹‹ሰው ያለውን ሀብት ከተጠቀመ ምን ክፉ ቀን አለ?›› በማለት መለሱና ወደ እስር ቤቱ እንዲመለሱ አዘዙ፡፡ ደጃዝማች ውቤም ከዓመታት በኋላ እስር ቤት ውስጥ ሞቱ፡፡ - - - በመጨረሻም … ‹‹የኮሶ ሻጭ ልጅ›› ተብለው የተናቁት… ‹‹… ደግሞ ለቆለኛ አንድ ወርች ስጋ ምን አነሰው?›› ተብለው በአማቶቻቸው የተቀለደባቸው … ካሣ ኃይሉ … ደጃዝማች ውቤ ኃይለማርያም ሊነግሱባት አስጊጠው ባሰሯት ደረስጌ ማርያም ቤተ-ክርስቲያን የካቲት 5 ቀን 1847 ዓ.ም በጳጳሱ በአቡነ ሰላማ እጅ ተቀብተው፣ ‹‹ዳግማዊ ቴዎድሮስ ንጉሰ ነገሥት ዘኢትዮጵያ›› ተብለው የኢትዮጵያ ንጉሥ ሆኑ! ዕለተ ሞት ፳፻፭ ዓ/ም - አንጋፋው ድምጻዊ ታምራት ሞላ በዚህ ዕለት አረፈ። ዋቢ ምንጮች መርስዔ ኀዘን ወልደ ቂርቆስ፣ ዕለታዊ የታሪክ ድርጊት - “የኢትዮጵያ ቤተ ክርስቲያን የመጀመሪያው ፓትረያርክ” (፲፱፻፶፩ ዓ/ም) የቴዎድሮስ ታሪክ፣ በብርሊን እንደሚገኝ አብነት፣ አሳታሚው ዶክቶር እኖ ሊትመን። በ፲፱፻ ወ ፪ ዓመት አጤ ቴዎድሮስና የኢትዮጵያ አንድነት (ተክለፃዲቅ መኩሪያ) አጤ ቴዎድሮስ (ጳውሎስ ኞኞ) የኢትዮጵያ የአምስት ሺ ዓመታት ታሪክ፡ ከኖህ-ኢ.ህ.አ.ዴ.ግ ፡ መጽሐፍ ፩ (ፍስሃ ያዜ ካሣ)

13700

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A5%E1%8B%AE%E1%89%A5%20%E1%88%98%E1%8A%AE%E1%8A%95%E1%8A%95

እዮብ መኮንን

እዮብ መኮንን፣ ኢትዮጵያዊ ታዋቂ ዘፋኝ የነበረ ሲሆን ብዙ ዘመናዊ የሙዚቃ ስራዎችን አቅርቧል። ከነዚህም ዉስጥ ለኢትዮጵያ የሬጌ ሙዚቃ እድገት አስተዋፆ ያደረገበት ስሙን በጉልህ ያስጠራዋል። እዮብ መኮንን ባደረበት ድንገተኛ ህመም፣ በናይሮቢ ከተማ ሕክምናውን በሚከታተልበት ሆስፒታል እሁድ ማታ ነሐሴ ፲፪ ቀን ፳፻፭ ዓ.ም. አርፏል። የህይወት ታሪክ እዮብ መኮንን እባላለሁ በነገራችን ላይ የወታደር ልጅ ነኝ አባቴ ወታደር እንደመሆኑ ከሀገር ሀገር በመዘዋወር ነበር ሀገሩን ያገለግል የነበረው ይኸው ሥራው ደግሞ ጂግጂጋ አድርሶት ከእናቴ ከአማረች ተፈራ የምሩ ጋር ለመተዋወቅ በቃና ጥቅምት 2 ቀን 1967 ዓም በጭናቅሰን ገብርኤል ጂግጂጋ ከተማ እኔ ተወለድኩ ዕድሜዬ ለትምህርት እንደደረሰም የአንደኛ ደረጃ ትምህርቴን በጂግጂጋ አንደኛና መለስተኛ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ከፈል የሁለተኛ ደረጃ ትምህርቴን ደግሞ ከአባቱ ከመኮንን ዘውዴ ይመኑ ጋር ወደ አስመራ በመሄድ የተከታተልኩ ሲሆን ቀሪውን የሁለተኛ ደረጃ ትምህርቴን ደግሞ ወደ ጂግጂጋ በመመለስ ተከታትያለሁ። የሁለተኛ ደረጃ ትምህርቴን እየተከታተልኩ የሙዚቃ ፍቅር የገባቸው እና ሙዚቃን ከኔ በተሻለ ከሚሠሩ ልጆች ጋር በአቅራቢያዬ እየሄድኩ እለማመድ ጀመር ነገር ግን ለሙዚቃው አዲስ እንደመሆኔ መጠን በሙዚቃ መሣሪያ ከሚለማመዱት ልጆች ጋር እኩል ሙዚቃን መለማመድ አዳጋች ሆኖብኝ ነበር ይህንንም ለአብሮ አደግ ጓደኛዬ ሙዚቃን እየተለማመድኩ እንደሆነ እና ነገር ግን ከመሳሪያው እኩል ስጫወት ልከ እንደማይመጣልኝ እና መሣሪያው የሚያወጣው ድምፅም እንደሚረብሸኝ ስነግራት እሷም ግዴለህም እዮብ መዝፈን እንደምትችል እኔ በደንብ አውቃለሁ አንድ ቦታ ልውሰድህ አለችኝ እኔም እሺ ስላት በማግስቱ ሙዚቃን በተሻለ መልኩ የሚለማመዱ ሊጆች ጋር ይዛኝ ሄዳ አስተዋወቀችኝ። በሰዓቱ ስለ ሪትም ፣ ፒች ወዘተ የማውቀው ነገር አልነበረም ይህን ሁሉ ሳላውቅ ልጆቹ በሚለማመዱበት ቦታ ላይ ተገኘሁና በል ዝፈን ተባልኩ እኔም የቦብ ማርሊን ኖ ውመን ኖ ከራይ የሚለውን ዘፈን ሳንቆረቁርላቸው በጣም ወደዱኝ እና በዚያው አብሬያቸው እንድለማመድ ፈቀዱልኝ የሚጨመረውን ጨምሬ የሚቀነሰውንም ቀንሼ ከቀናት ልምምድ በኋላ መድረክ ላይ ይዘውኝ ወጡ መድረክ ላይ በወጣሁ የመጀመሪያው ቀን ሕዝቡ ተሸከሞኝ አብሮኝ ሲደሰት ዋለ። ያኔ መዝፈን እንደምችል ገባኝ በዚህ ጊዜ ከሙዚቃው ጎን ለጎን ራሴንም ሆነ ቤተሰቦቼን የምረዳው ከቦታ ቦታ እየተዘዋወርኩኝ በማነሳቸው ፎቶግራፎች አማካኝነት ነበር ፎቶ ግራፎቼን ለማሳጠብ ሐረር በምሄድበት ጊዜ ናሽናል የተባለ ሆቲል እየተጋበዝኩ እዘፍን ነበር። በዘፈንኩ ቁጥር ደግሞ ሽልማቱ በሽ በሽ ነው:: በዚህ ወቅት አሸናፊ ከበደ እነ ታምራት ደስታን ይዞ ጂግጃጋ መጣ እኔም ገና እንዳየኋቸው ዝም ብሎ ደስ አለኝ። መዝፈን መቻሌን ማወቁ ለዘፋኞች ልዩ ፍቅር እንዲኖረኝ አድርጎኛል። አዲስ አበባ ገብቶ የመዝፈን ጉጉቴም ከፍተኛ ስለነበር መዝፈን እንደምችል ነገርኳቸው እና አዲስ አበባ ይዛችሁኝ ካልሄዳችሁ ብዬ ለመንኳቸው እነሱ ግን አንተ እዚህ ጥሩ ኑሮ ነው ያለህ እዚያ ሄደህ ምን ታደርጋለህ ብለው መከሩኝ። እኔም ግዴላችሁም አላሳፍራችሁም ውሰዱኝ ብዬ ደጋግሜ ለመንኳቸው ነገር ግን ሁኔታዬ ስላላማራቸው ሥራቸውን ሠርተው ከጨረሱ በኋላ ጥለውኝ ጉዟቸውን ቀጠሉ። በዛው ሰሞን (1991 ዓ.ም) ሐረር ያነሳኋቸውን ፎቶግራፎች እያሳጠብኩ አብሮኝ ፎቶ ግራፍ ያነሳ የነበረን አንድ ልጅ ድንገት አገኘሁት (ስሙን ባልጠቅሰው ይሻላል) ያ ልጅ ሥራው አልሆንልህ ብሎት ከስሮ በነበረ ጊዜ እኔ ፎቶ ካሜራ ሰጥቼው ነው እንደገና ሥራ ያስጀመርኩት። ከልጁ ጋ እንደተገናኘን ሰላምታ ከተለዋወጥን በኋላ ወሬ ስንጀምር መሻሻሉን እና ጉርሱም የምትባል ሀገር ፎቶ ቤት መከፈቱን ነግሮኝ እንደውም እዛ ከአዲስ አበባ የመጡ ዘፋኞች ሙዚቃ እያቀረቡ ስለሆነ ለምን አንሄድም አለኝ፡ በወቅቱ ኪሴ ውስጥ ሁለት ብር ብቻ ነው የነበረኝ እና ብር እንዳልያዝኩ ስነግረው አንተ ባለውለታዬ ነህ እኔ ሁሉንም ነገር እችልሀለሁ አለኝና ተያይዘን በሀይሉከስ ተጭነን ጉርሱም ገባን። እዚያ ስንደርስ አሁንም እነ አሸናፊ ከበደ ሙዚቃ እያቀረቡ ነው። በድጋሚ ሳገኛቸው ደስ ብሎኝ በድፍረት አስዘፍኑኝ አልኳቸው፡፡ እነሱም በመገረም አዩኝና እዚህም መጣህ አሉኝ እኔም አዎ አልኳቸው እና በድጋሚ እንዳ ዘፍኑኝ ለመንኳቸው እነሱም እሺ አሉና ዕድሉን ሰጥተውኝ መድረክ ላይ ወጥቼ ስዘፍን በሽልማት ተንበሸበሽኩ። እነ አሸናፊም ይህን ሲያዩ እሺ አዲስ አበባ ብንወስድህ ማን ጋር ታርፋለህ አሉኝ እኔም ካዛንቺስ አክስት ስላለችኝ እሷ ጋር ማረፍ እንደምችል ስነግራቸው ተስማሙና ይዘውኝ ጉዞአቸውን ቀጠሉ። እነሱ በየደረሱበት ሀገር አብሬ እየዘፈንኩ እና ፎቶ እያነሳሁ ከብዙ ቀናት ጉዞ በኋላ በ24 ዓመቴ አዲስ አበባ ገባሁ። አዲስ አበባ ካዛንቺስ አካባቢ አክስቴ ጋር ባረፍኩበት ወቅት የሀይልዬ ታደሰ ይሞታል ወይ የሚለው አልበሙ አዲስ ስለነበር በየጉራንጉሩ ሁሉ ይደመጥ ነበር። አዲስ አበባ በገባው በነጋታው አክስቴ ከኃይልዬ ጋር ትግባባ ስለነበር እሱ ናይት ክለብ እንድሠራ እንድታስፈቅድልኝ ስጠይቃት ያለምንም ማንገራገር ክለቡ ድረስ ሄዳ ስለእኔ ነገረችው። በነጋታው ኃይልዬ አስጠራኝና መዝፈን ትችላለህ አለኝ እኔም በደንብ እንደምችል እርግጠኛ ሆኜ ነገርኩት እሱም እንድሞከር እድሉን ሰጠኝ። ቀደም ሲል እንደገለፅከት ስለ ሪትም አጠባበቅና ስለሌላውም ነገር ምንም እውቀት ስለሌለኝ ገና ኪቦርድ ሲከፈት አብሬ መጮህ ስጀምር ይሄ ገና ይቀረዋል ብለው ገሸሽ አደረጉኝ እኔም የመገለል ስሜት ተሰምቶኝ ወጣሁና እዛ ቤት ዳግመኛ ሳልሄድ ቀረሁ። ለተወሰኑ ቀናት እቤት ቁጭ ብዬ እያንጎራጎርኩ ማንን ልጠይቅ ማንን ላናግር ማን ያዘፍነኝ በሚል ሀሳብ ተወጠርኩ ሌሎች የከለብ ባለቤቶችን ፈልጌ ማናገር እንዳለብኝ ራሴን አሳመንኩት ነገር ግን አንድ ምሽት ላይ የኔን ህይወት የሚቀይር ከስተት ተከሰተ በዛች የተባረከች ምሽት ፋልከን ክለብ ውስጥ ብዙ የውጭ ሀገር ዜጎች ሊዝናኑ ስለመጡ እንግሊዝኛ ዘፈን የግድ አስፈላጊ ስለነበር ተጠራሁ ጆሮዬን ባለማመን በፍጥነት ከተኛሁ ተነስቼ ወደ ክለቡ በመሄድ ጃምቦ ፋና የሚለወንና ሌሎች የአፍሪካ አ እንግሊዝኛ ዘፈኖችን እየሰባበርኩ አስነካሁት ከዛ ምሽት በኋላ ይሄ ለ ጎበዝ ነው ተባልኩና በወቅቱ የሀይልዬ ታደሰ ማናጀር በነበረው ወንድ አማካኝነት በደመወዝ ተቀጠርኩ፡ ከዛች ቀን በኋላ ኦሮሚኛውን ሱማሊኛውን፤ እንግሊዝኛወን የተጠየኩትን ቋንቋ ሁሉ እየሰባበርኩ መጫወት ጀመርኩ። ሰው እየወደደኝና አየተቀበለኝ ሄደ። እንደ አጋጣሚ የአከስቴም ቤት ፋልከ ከለብ አጠገበ ስለነበር ኑሮዬን አክስቴም ጋር ፋልከን ከለብ ውስጥም በማድረግ የአዲስ አበባን ኑሮ ተያያዝኩት። በ991 ዓ.ም ሙዚቃን እንደ ፕሮፌሽን ሀ ብዬ ፋልከን ከለብ ውስጥ በስፋት መጫወት ጀመርኩኝ በከለብ ህይወቴም በዋነኝነት የአሊ ቢራና የቦብ ማርሌን ዘፈኖች በስፋት አቀነቅን ነበር። ኦሮሚኛ መስማት እና መናገር ስለምችል ነው መሰለኝ ከሀገር ወስጥ ድምፃውያኖች ለአሊ ቢራ ልዩ ፍቅር አለኝ፡ የአሊ ቢራን ዘፈኖች ህፃን ሆኜ ወደ ትምህርት ቤት ስሄድ እያንጎራጎርኳቸው ስለምሄድ ልክ እንደ ህዝብ መዝሙር ሸምድጃቸው ነበር። ለብዙዎቹ የሀገራችን አርቲስቶች ፍቅር አ ክብር አለኝ ለባህል እና ሀገራዊ ሙዚቃዎች ግን ጌቴ አንለይን የመጀመሪያው ረድፍ ላይ ነው የማስቀምጠው ለሱ ልዩ ፍቅር አለኝ የቃላት አጠቃቀሙ ጉልበቱ የድምፁ ወብት ይማርከኛል። በተለይ ሀገሬን ስለምወድ ነው መሰለኝ ምናለኝ ሀገሬን በተለየ ሁኔታ እወዳታለሁ። ከዛ ውጪ ግን ብዙ ጊዜ መጽሀፍ ቅዱስ ማንበብ ያስደስተኛል። ልከ እንደ አሊ ቢራ ሁሉ ቦብም ሮል ሞዴሌ ነው። ቦብ ማርሌ ማለት ገላጭ ዘፋኝ ነው። ከቦብ በዜማ እንዴት ስሜት እንደሚገለፅ በደንብ ተምሬአለሁ። ቦብ ዜማን ከግጥሙ ጋር አብሮ ሲተርከው ከትርነቱ ቦታ ላይ ነው ቀጥታ በመንፈስ የሚወስደኝ። ቦብ ሲዘፍን ትንፋሽ አወሳሰዱ በስሜቱ ማዘኑን እና መቆጣቱን መግለፅ የሚችል ትልቅ ድምፃዊ ነው። እኔም እነዚህን ቴከኒኮች ከቦብ ማርሌይ የወረስኩት ይመስለኛል። ልክ እንደቦብ ማርሊ የሬጌን ዘፈኖች በደንብ ስለምጫወት እና ፀጉሬም ወደ ቦብ ይሄድ ስለነበር አድናቂዎቹ እና የሰፈር ልጆች ቦብ ብለው ነበር የሚጠሩኝ። መረጃውን ያጋራዋችሁ የአብስራ አለሙ ነኝ ለበለጠ መረጃ በቴሌግራም @ ላይ ያግኙኝ አምላክ ነብስህን በገነት ያኑርልን ኢዮባችን የስራ ዝርዝር >የፍቅር አኩኩሉ(ሲንግል) የመጀመሪያ አልበሙ "እንደ ቃል" >ያየሽውን አይቻለሁ >ግን በምን በለጥሻቸው >ደስተኛ ነኝ ከ ዘሪቱ ከበደ >ታሚኛለሽ አሉ >ወኪል ነሽ >ውል አይፃፍ >ነገን ላየው ሁለተኛው አልበሙ የአልበሙ መጠሪያ "እሮጣለሁ" ሲሆን በውስጡ 14 ሙዚቃወችን የያዘ ነው ሰማኋቸው *ትክክል ነሽ *ተጠርቸ *የጋበዝኳቸው *(አፋርኛ) *ወደናቴ ቤት *ማን ያውቃል ተው ያልሽኝን ተውኩት *አንደበቴ *ሳይ *ይለፍ *ዝም እላለሁ *እንዴት ብየ የኢትዮጵያ ዘፋኞች

52721

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%88%88%E1%88%9B%E1%8B%A8%E1%88%81%20%E1%8C%88%E1%89%A5%E1%88%A8%20%E1%88%85%E1%8B%AD%E1%8B%88%E1%89%B5

አለማየሁ ገብረ ህይወት

ስለ ዓለማየሁ ገ/ሕይወት ዓለማየሁ ገ/ሕይወት ጎንደር ከተማ ነው የተወለደው። የቄሱንም፣ የአንደኛና ሁለተኛ ደረጃ ትምህርቱንም በተወለደባት ጎንደር ተከታትሏል። የመጀመርያ ዲግሪውን ከአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ በትያትር ጥበባት አገኘ። ከአብዛኞቹ ሲወዳደር እውቀት የጠማው፣ ታታሪና ጎበዝ ተማሪ እንደነበረ አስታውሳለሁ። በተለይ በተማሪዎች እንቅስቃሴ ላይ የጥናት ወረቀት እንዲያቀርብ ተመድቦ የሠራው ሥራና አቀራረቡ እስካሁን ያስደንቀኛል። እንደተመረቀ ባህል ሚኒስቴር ነበር የተመደበው ፤- በሥነጽሑፍና ተውኔት ገምጋሚነት። ከሱ በፊት የተመረቁና ባህል ሚኒስቴር የተመደቡ ሁሉ በቢሮ ጥበት ምክንያት በአንድ ትንሽ አዳራሽ ውስጥ የተኮለኮሉ ስለነበረ፣ ደግሞም ብዙ ሥራም ስላልነበረ ጫወታውና ክርክሩ የጊዜ ማሳለፊያ ነበር። ዓለማየሁ ግን ሥራ በሌለበት ሰአት ወደ ዩኒቨርሲቲ ቤተመጻሕፍት ነበር የሚሮጠው። ጊዜውን በንባብ ነበር የሚያሳልፈው። ከዚያም ውጭ የትም ሲሄድ መጽሐፍና መጽሔት ከእጁ የሚለይ አልነበረም። የንባብ ሱስ ነበረበት። የዘወትር አንባቢ ነው ዓለማየሁ። ከዚያም ጋር በተያያዘ የመድረክ፣ የሬዲዮና የቴሌቪዥን ተውኔት የመጻፍ ጥረቱ ገና በወጣትነቱ ነው የተጀመረው። እየበሰለ ሄዶም "መንታ መንገድ" የትርጉም ስራው በኢትዮጵያ ብሔራዊ ቴያትር ከአንድ ዓመት በላይ ታይቶለታል። ቀደም ብሎ የተረጎመው የኦስካር ዋይልድ ተውኔት "ስጦታ" በሚል ርዕስ በሃገር ፍቅር ቴያትር ለመድረክ በቅቶለታል። ፈላስፋዋ፣ የገንፎ ተራራ፣ ብረትና ሙግት፣ ወቴዎቹ፣ አምሳያ ልጅ፣ ውርክብ፣ ቃለ መጠይቅና ሌሎች ሥራዎቹም በመድረክ፣ በራዲዮና በቴሌቪዥን ቀርበውለታል። በቅርቡም የታዋቂውን አሜሪካዊ ደራሲ የአርተር ሚለርን ተውኔት “የአሻሻጩ ሞት” ብሎ ወደአማርኛ መልሶታል። ዓለማሁ፣ በሁለገብ ጠቢብነቱ አባተ መኩሪያ ባዘጋጃቸው “ያላቻ ጋብቻ” እና “ኢዲፐስ ንጉሥ” እንዲሁም በፍሥሀ በላይ “አልቃሽና ዘፋኝ”፣ በሌሎችም እንደ “የቁም እንቅልፍ”፣ “ምርመራው”፣ “ጋብቻው” ባሉ ትያትሮች ተውኗል። ዓለማየሁ የተዋናይን ዲሲፕሊን የሚያከብር በመሆኑ ለደራኪዎች ምቹ ነበር። “ፍቅር መጨረሻ” በተሰኘው የተስፋዬ ማሞ ፊልም በተዋናይነትም ተሳትፏል። ዓለማየሁ በማህበራዊ ግንኙነትና አስተዋጽኦ የታደለ ነው። ለሰው ፍቅር፣ ወዳጅነትና መግባባት ልዩ ተሰጥኦ አለው። ገና ከዩኒቨርሲቲ እንደተመረቀ፣ እኛ እጃቸውን ለመጨበጥ ከምንፈራቸው የአገራችን ኮከቦች ከሎሬት ጸጋዬ ገብረ መድህን፣ ከሎሬት አፈወርቅ ተክሌ፣ከደራሲ አሰፋ ገብረማርያም ጋር የጠበቀ ወዳጅነትን መስርቶ ነበር። የደራስያን ማህበር ሊቀመንበር የነበረው ጋሼ ደበበ ሰይፉ ወዳጅ ከመሆን አልፎ የቅርብ የስራ አጋሩም ነበር። ዓለማየሁ ከባህል ሚኒስቴር በሁዋላ በአማራ ክልል የባህል፣ ቱሪዝምና ማስታወቂያ ቢሮ ኃላፊ ሆኖም ለበርካታ ዓመታት አገልግሏል። የሥነጥበብ እንቅስቃሴን በማስፋቱ ረገድ ከእሱ ጋር ሊወዳደር የሚችል የባህል ቢሮ ኃላፊ እስካሁን አልታየም። ሙሉዓለም የባህል ማዕከልን ለመመስረት ግንባር ቀደሙ ዓለማየሁ ነው። ከማንኛውም ክልል በተሻለ የትያትርና ሙዚቃ አቅርቦት ለህብረተሰብ እንዲቀርብ አስችሎ ነበር። አዲስ አበባ የታዩ ተውኔቶች በማእከሉ እንዲታዩም አድርጓል። ታላቅ አበርክቶው ግን እሱ በኃላፊት እስከነበረበት ጊዜ ድረስ ለዓመታት ሳይቁዋረጥ ቀበሌዎች፣ ወረዳዎችና ዞኖች በትያትር፣ በሙዚቃ፣ በሥነጽሑፍና በሥዕል እየተወዳደሩ በማጠቃለያው ይካሄድ የነበረው የክልል ሥነጥበብ ፌስቲቫል ነበር። በዚህ ሂደት ውስጥ ያለፉ ወጣቶች ታዋቂ ደራሲዎችና ተዋናይ ለመሆን በቅተዋል። ዓለማየሁ ለሁለተኛ ዲግሪ ትምህርት አዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የቁዋንቁዋና ሥነጽሑፍ ትምህርት ክፍል ገብቶ ሁሉንም ኮርሶች ካጠናቀቀ፣ የመመረቂያ ጽሑፉን በኢትዮጵያ ዲያስፖራ ሥነጽሑፍ ላይ ለመስራት ወደ አሜሪካ ያቀና ሲሆን እዚያው ለመቆየት ወሰነ። በአሜሪካ ቆይታው በአንድ ዓለማቀፍ የልማት ድርጅት ውስጥ ተቀጥሮ ከአሥራ ሦስት ዓመት በላይ ሠርቷል። ከመደበኛ ሥራው ጎን ለጎንም በጣይቱ የባህልና የትምህርት ማዕከል ንቁ ተሳታፊና የቦርድ አባል ሆኖም እየሠራ ነው። እዚያም ሆኖ "እታለም" የተሰኘ የግጥም መድበል በ1999 ዓ.ም. ያሳተመ ሲሆን በተስፋዬ ለማ የተዘጋጀው "የኢትዮጵያ ሙዚቃ ታሪክ" መጽሐፍ አርታኢም ነው። የተወሰኑ የእንግሊዝኛ ግጥሞቹም “” በተሰኘና በ አማካይነት እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር በ2020 እንግሊዝ አገር በታተመ መጽሐፍ ውስጥ ተካተዋል። አሁን ደግሞ “በፍቅር መንገድ” የተሰኘ ልብወለድ ሥራውን ለኅትመት አብቅቷል። በትያትርና ሥነጽሑፍ ዙሪያ የተለያዩ ጥናቶችን በግልና በጋራ አዘጋጅቷል። ከመስከረም 2010 ዓ.ም ጀምሮ ደግሞ በ"ታዛ" የባህልና የሥነጥበብ መጽሔት ላይ በርካታ መጣጥፎችን አቅርቧል። ከመጽሔቱ መስራቾችና ባለቤቶችም አንዱ ነው። በቅርቡም፣ አሜሪካ ያሉ አርቲስቶችን በማስተባበር 100ኛውን የኢትዮጵያ ትያትር ኢዩቤልዩ በድምቀት እንዲከበር ካደረጉት ባለሙያዎች አንዱ ነው። አቦነህ አሻግሬ (በአ.አ. ዩኒቨርሲቲ ተባባሪ ፕሮፌሰር) የካቲት 30/2014 የድርሰት ሥራዎች 1. ቃለ መጠይቅ 2. ውርክብ 3. ውለታ ያሠረው 4. ብረትና ሙግት 5. ወቴዎቹ 6. አባ ኮስትር 7. የአይን ማረፊያ 8. ፈላስፋዋ 9. የገንፎ ተራራ 10. ባለኮፍያው 11. ስጦታ 12. መንታ መንገድ 13. እታለም (የግጥም መድበል) 14. በፍቅር መንገድ (ረጅም ልብወለድ)

9191

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%AB%E1%8A%93%E1%8B%B3

ካናዳ

ካናዳ በሰሜን አሜሪካ የሚገኝ አገር ነው። አሥሩ አውራጃዎች እና ሦስት ግዛቶች ከአትላንቲክ ውቅያኖስ እስከ ፓሲፊክ ውቅያኖስ እና በሰሜን በኩል እስከ አርክቲክ ውቅያኖስ ድረስ 9.98 ሚሊዮን ስኩዌር ኪሎ ሜትር (3.85 ሚሊዮን ስኩዌር ማይል) የሚሸፍኑ ሲሆን ይህም በጠቅላላው የዓለማችን ሁለተኛዋ ትልቅ አገር ያደርጋታል። ደቡባዊ እና ምዕራባዊ ድንበሯ ከዩናይትድ ስቴትስ ጋር፣ 8,891 ኪሎ ሜትር (5,525 ማይል) የሚዘረጋው፣ የዓለማችን ረጅሙ የሁለት-ብሔራዊ የመሬት ድንበር ነው። የካናዳ ዋና ከተማ ኦታዋ ሲሆን ሦስቱ ትላልቅ የሜትሮፖሊታን አካባቢዎች ቶሮንቶ፣ ሞንትሪያል እና ቫንኮቨር ናቸው። የአገሬው ተወላጆች ለሺህ አመታት ያለማቋረጥ አሁን ካናዳ በምትባል ቦታ ኖረዋል። ከ 16 ኛው ክፍለ ዘመን ጀምሮ የብሪቲሽ እና የፈረንሳይ ጉዞዎች አሰሳ እና በኋላ በአትላንቲክ የባህር ዳርቻ ሰፈሩ። በተለያዩ የትጥቅ ግጭቶች ምክንያት ፈረንሳይ በ1763 በሰሜን አሜሪካ የሚገኙትን ቅኝ ግዛቶቿን በሙሉ ማለት ይቻላል አሳልፋ ሰጠች። በ1867 ከብሪቲሽ ሰሜን አሜሪካ ሶስት ቅኝ ግዛቶች ጋር በኮንፌዴሬሽን በኩል ካናዳ በአራት ግዛቶች የፌዴራል ግዛት ሆነች። ይህ የግዛቶች እና ግዛቶች መጨመር እና ከዩናይትድ ኪንግደም የራስ ገዝ አስተዳደርን የማሳደግ ሂደት ጀመረ። ይህ እየሰፋ ያለው የራስ ገዝ አስተዳደር እ.ኤ.አ. በ1931 በዌስትሚኒስተር ህግ ጎልቶ ታይቷል እና በካናዳ ህግ 1982 የተጠናቀቀ ሲሆን ይህም በዩናይትድ ኪንግደም ፓርላማ ላይ የህግ ጥገኝነትን አቋርጧል። ካናዳ በዌስትሚኒስተር ወግ ውስጥ የፓርላማ ዲሞክራሲ እና ሕገ-መንግስታዊ ንጉሳዊ አገዛዝ ነች። የአገሪቱ ርዕሰ መስተዳድር ጠቅላይ ሚኒስትር ነው - በተመረጠው የህዝብ ምክር ቤት እምነት ለማዘዝ ባለው ችሎታው ቢሮውን የሚይዝ እና በጠቅላይ ገዥው የተሾመ ፣ ንጉሱን በመወከል ፣ ርዕሰ መስተዳድር ሆኖ ያገለግላል። ሀገሪቱ የኮመንዌልዝ ግዛት ናት እና በፌዴራል ደረጃ በይፋ የሁለት ቋንቋ ተናጋሪ ነች። በአለም አቀፍ የመንግስት ግልጽነት፣የዜጎች ነፃነት፣የህይወት ጥራት፣የኢኮኖሚ ነፃነት እና የትምህርት መለኪያዎች ከፍተኛውን ደረጃ ይይዛል። የዓለማችን ብሄረሰቦች ልዩነት ካላቸው እና መድብለ-ባህል ካላቸው ሀገራት አንዷ ነች። ካናዳ ከዩናይትድ ስቴትስ ጋር ያላት ረጅም እና ውስብስብ ግንኙነት በኢኮኖሚዋ እና በባህሏ ላይ ከፍተኛ ተፅዕኖ አሳድሯል። በከፍተኛ የበለጸገች ሀገር ካናዳ በአለም አቀፍ ደረጃ 24ኛ ከፍተኛ የስም የነፍስ ወከፍ ገቢ እና በሰብአዊ ልማት መረጃ ጠቋሚ አስራ ስድስተኛ ከፍተኛ ደረጃ ላይ ትገኛለች። የላቀ ኢኮኖሚዋ በአለም ዘጠነኛዋ ትልቁ ነው፣በዋነኛነት በተትረፈረፈ የተፈጥሮ ሀብቷ እና በደንብ ባደጉ አለም አቀፍ የንግድ አውታሮች ላይ የተመሰረተ ነው። ካናዳ የተባበሩት መንግስታት፣ ኔቶ፣ 7፣ የአስር ቡድን፣ 20፣ የኢኮኖሚ ትብብር እና ልማት ድርጅት ()፣ የአለም ንግድ ድርጅት ()ን ጨምሮ የበርካታ ዋና ዋና አለም አቀፍ እና መንግስታዊ ተቋማት ወይም ቡድኖች አካል ነች። ፣ የተባበሩት መንግስታት የኮመንዌልዝ ፣ የአርክቲክ ካውንስል ፣ ድርጅት ፣ የእስያ-ፓሲፊክ የኢኮኖሚ ትብብር መድረክ እና የአሜሪካ መንግስታት ድርጅት። ሥርወ ቃል ለካናዳ ሥርወ-ቃል አመጣጥ የተለያዩ ንድፈ ሐሳቦች የተለጠፈ ቢሆንም፣ ስሙ አሁን ከቅዱስ ሎውረንስ ቃል ካናታ የመጣ እንደሆነ ተቀባይነት አግኝቷል፣ ትርጉሙም “መንደር” ወይም “ሰፈራ” ማለት ነው። በ1535 የዛሬው የኩቤክ ከተማ ተወላጆች ፈረንሳዊው አሳሽ ዣክ ካርቲየርን ወደ ስታዳኮና መንደር ለመምራት ቃሉን ተጠቅመውበታል። በኋላ በዚያ የተወሰነ መንደር ብቻ ሳይሆን መላውን አካባቢ ላይ አለቃ) ተገዢ መሆኑን ለማመልከት ካናዳ የሚለውን ቃል ተጠቅሟል; እ.ኤ.አ. በ 1545 የአውሮፓ መጽሃፎች እና ካርታዎች በሴንት ሎውረንስ ወንዝ አጠገብ ያለውን ትንሽ አካባቢ ካናዳ ብለው መጥቀስ ጀመሩ። ከ 16 ኛው እስከ 18 ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ድረስ "ካናዳ" በቅዱስ ሎውረንስ ወንዝ አጠገብ ያለውን የኒው ፈረንሳይን ክፍል ያመለክታል. በ 1791 አካባቢው የላይኛው ካናዳ እና የታችኛው ካናዳ የሚባሉ ሁለት የእንግሊዝ ቅኝ ግዛቶች ሆነ። እ.ኤ.አ. በ1841 እንደ ብሪቲሽ የካናዳ ግዛት እስከ ኅብረታቸው ድረስ እነዚህ ሁለት ቅኝ ግዛቶች ካናዳዎች ተብለው ይጠሩ ነበር። እ.ኤ.አ. በ1867 ኮንፌዴሬሽን ካናዳ በለንደን ኮንፈረንስ ለአዲሲቷ ሀገር ህጋዊ ስም ተቀበለች እና ዶሚኒዮን የሚለው ቃል የሀገሪቱ ርዕስ ሆኖ ተሰጠ። እ.ኤ.አ. በ1950ዎቹ የካናዳ ዶሚኒየን የሚለው ቃል በዩናይትድ ኪንግደም ጥቅም ላይ አልዋለም ነበር፣ ይህም ካናዳን “የኮመንዌልዝ ግዛት” አድርጋ ነበር የምትቆጥረው። የሉዊስ ሴንት ሎረንት መንግስት በ1951 በካናዳ ህግጋት ውስጥ ዶሚኒዮን የመጠቀም ልምድን አቆመ። የካናዳ ሕገ መንግሥት ሙሉ በሙሉ በካናዳ ቁጥጥር ሥር እንዲሆን ያደረገው የካናዳ ሕግ 1982፣ ለካናዳ ብቻ ነው የተመለከተው። በዚያው ዓመት በኋላ የብሔራዊ በዓል ስም ከዶሚኒየን ቀን ወደ ካናዳ ቀን ተቀየረ። ዶሚኒዮን የሚለው ቃል የፌደራል መንግስትን ከክልሎች ለመለየት ጥቅም ላይ ውሏል, ምንም እንኳን ከሁለተኛው የዓለም ጦርነት በኋላ ፌዴራል የሚለው ቃል የበላይነትን ተክቷል. መንግስት እና ፖለቲካ ካናዳ “ሙሉ ዲሞክራሲ”፣ የሊበራሊዝም ባህል ያለው፣ እና የእኩልነት፣ መጠነኛ የፖለቲካ አስተሳሰብ ያላት ተብላ ትገለጻለች። በማህበራዊ ፍትህ ላይ ያለው ትኩረት የካናዳ የፖለቲካ ባህል መለያ አካል ነው። ሰላም፣ ሥርዓት እና መልካም አስተዳደር፣ ከተዘዋዋሪ የመብት ሰነድ ጎን ለጎን የካናዳ መንግስት መስራች መርሆች ናቸው።በፌዴራል ደረጃ፣ ካናዳ በሁለት አንጻራዊ ማዕከላዊ ፓርቲዎች “የደላላ ፖለቲካ”ን በሚለማመዱ፣[ሀ] የመሃል ግራኝ የካናዳ ሊበራል ፓርቲ እና የመሃል ቀኝ ወግ አጥባቂ የካናዳ ወግ አጥባቂ ፓርቲ (ወይም ቀዳሚዎቹ) ተቆጣጥሯል። በታሪክ ቀዳሚው ሊበራል ፓርቲ በካናዳ የፖለቲካ ስፔክትረም መሃል ላይ ቆሞ፣ ወግ አጥባቂው ፓርቲ በቀኝ በኩል እና አዲሱ ዴሞክራሲያዊ ፓርቲ ግራውን ተቆጣጥሯል። የቀኝ እና የግራ ፖለቲካ በካናዳ ማህበረሰብ ውስጥ ጎልቶ የሚታይ ሃይል ሆኖ አያውቅም። በ 2021 ምርጫ አምስት ፓርቲዎች ለፓርላማ የተመረጡ ተወካዮች ነበሯቸው - ሊበራል ፓርቲ ፣ በአሁኑ ጊዜ አናሳ መንግስት ይመሰርታል ። ኦፊሴላዊ ተቃዋሚ የሆኑት ወግ አጥባቂ ፓርቲ; አዲሱ ዴሞክራሲያዊ ፓርቲ; ብሎክ ኩቤኮይስ; እና የካናዳ አረንጓዴ ፓርቲ። ካናዳ በህገ-መንግስታዊ ንጉሳዊ ስርዓት ውስጥ የፓርላማ ስርዓት አላት - የካናዳ ንጉሳዊ አገዛዝ የአስፈጻሚ ፣ የሕግ አውጪ እና የፍትህ ቅርንጫፎች መሠረት ነው ። የግዛት ንግሥት ንግሥት ንግሥት ኤልዛቤት ናት ፣ እሱም የ 14 ሌሎች የኮመንዌልዝ አገሮች እና እያንዳንዱ ንጉስ ነች። የካናዳ 10 ግዛቶች። የካናዳ ንጉሠ ነገሥት የሆነው ሰው ከብሪቲሽ ንጉሠ ነገሥት ጋር አንድ ነው, ምንም እንኳን ሁለቱ ተቋማት የተለያዩ ቢሆኑም ንጉሠ ነገሥቱ በካናዳ አብዛኛውን የፌዴራል ንጉሣዊ ሥራዎቿን እንድትፈጽም በጠቅላይ ሚኒስትሩ ምክር ተወካይ፣ ጠቅላይ ገዥውን ይሾማሉ። ንጉሣዊው ሥርዓት በካናዳ የሥልጣን ምንጭ ቢሆንም፣ በተግባር ግን አቋሙ በዋናነት ተምሳሌታዊ ነው። የአስፈፃሚ ስልጣኑን አጠቃቀም በካቢኔ የሚመራው የዘውዱ የሚኒስትሮች ኮሚቴ ለተመረጠው የህዝብ ተወካዮች ምክር ቤት እና በጠቅላይ ሚኒስትሩ (በአሁኑ ጀስቲን ትሩዶ) የመንግስት መሪ ተመርጦ የሚመራ ነው። ጠቅላይ ገዢው ወይም ንጉሠ ነገሥቱ፣ ቢሆንም፣ በአንዳንድ የአደጋ ሁኔታዎች ውስጥ ያለ አገልጋይ ምክር ሥልጣናቸውን ሊጠቀሙበት ይችላሉ። የመንግስትን መረጋጋት ለማረጋገጥ፣ ጠቅላይ ገዥው በተለምዶ የህዝብ ተወካዮች ምክር ቤት የብዙሃነትን እምነት ሊያገኝ የሚችለውን የፖለቲካ ፓርቲ መሪ የሆነውን ግለሰብ እንደ ጠቅላይ ሚኒስትር ይሾማል። የጠቅላይ ሚንስትር ጽሕፈት ቤት በመንግሥት ውስጥ ካሉት በጣም ኃይለኛ ተቋማት አንዱ ነው፣ አብዛኞቹን ሕግ አውጥቶ ለፓርላማ ማፅደቅ እና በዘውዱ ሹመት መምረጥ፣ ከላይ ከተጠቀሱት በተጨማሪ ጠቅላይ ገዥው፣ ሌተና ገዥዎች፣ ሴናተሮች፣ የፌዴራል ፍርድ ቤት ዳኞች እና የዘውድ ኮርፖሬሽኖች እና የመንግስት ኤጀንሲዎች ኃላፊዎች. ሁለተኛው ከፍተኛ ወንበር ያለው ፓርቲ መሪ አብዛኛውን ጊዜ የኦፊሴላዊ ተቃዋሚዎች መሪ ይሆናል እና መንግስትን በቁጥጥር ስር ለማዋል የታለመ የተቃዋሚ ፓርላሜንታሪ ስርዓት አካል ነው።በኮሜንት ሃውስ ውስጥ ያሉት እያንዳንዳቸው 338 የፓርላማ አባላት በምርጫ አውራጃ ወይም በመጋለብ በቀላል ብዙነት ይመረጣሉ። በጠቅላይ ሚኒስትሩ ምክር ወይም መንግሥት በምክር ቤቱ የመተማመን ድምፅ ካጣ በጠቅላይ ገዥው ጠቅላላ ምርጫ መጥራት አለበት። ሕገ መንግሥት አንቀጽ 1982 በምርጫዎች መካከል ከአምስት ዓመት በላይ ማለፍ እንደሌለበት ያስገድዳል፣ ምንም እንኳን የካናዳ የምርጫ ሕግ ​​በጥቅምት ወር የተወሰነ የምርጫ ቀን በአራት ዓመታት ውስጥ ቢገድበውም። ወንበራቸው በክልል የተከፋፈለው 105 የሴኔት አባላት እስከ 75 አመት ድረስ ያገለግላሉ። የካናዳ ፌደራሊዝም የመንግስትን ሃላፊነት በፌዴራል መንግስት እና በአስሩ ክልሎች መካከል ይከፍላል። የክልል ህግ አውጭዎች ዩኒካሜራሎች ናቸው እና ከኮመንስ ሃውስ ጋር በሚመሳሰል የፓርላማ ፋሽን ይሰራሉ። የካናዳ ሶስት ግዛቶችም ህግ አውጪዎች አሏቸው፣ ነገር ግን እነዚህ ሉዓላዊ አይደሉም እና ከክልሎች ያነሱ ህገመንግስታዊ ሀላፊነቶች አሏቸው። የክልል ህግ አውጪዎችም ከክልላዊ አቻዎቻቸው በመዋቅር ይለያያሉ። የካናዳ ባንክ የአገሪቱ ማዕከላዊ ባንክ ነው። በተጨማሪም የፋይናንስ ሚኒስትር እና የኢኖቬሽን፣ ሳይንስ እና ኢንዱስትሪ ሚኒስትር የስታቲስቲክስ ካናዳ ኤጀንሲን ለፋይናንስ እቅድ እና ኢኮኖሚ ፖሊሲ ልማት ይጠቀማሉ። የካናዳ ባንክ በካናዳ የባንክ ኖቶች መልክ ገንዘብ የማውጣት ስልጣን ያለው ብቸኛ ባለስልጣን ነው። ባንኩ የካናዳ ሳንቲሞችን አይሰጥም; በሮያል ካናዳ ሚንት የተሰጡ ናቸው። የካናዳ ሕገ መንግሥት የአገሪቱ የበላይ ሕግ ነው፣ እና የተፃፉ ጽሑፎችን እና ያልተፃፉ ስምምነቶችን ያካትታል። የሕገ መንግሥት ሕግ፣ 1867 (ከ1982 በፊት የብሪቲሽ ሰሜን አሜሪካ ሕግ በመባል የሚታወቀው)፣ በፓርላማ ቅድመ ሁኔታ ላይ የተመሠረተ አስተዳደር እና በፌዴራልና በክልል መንግሥታት መካከል የተከፋፈለ ሥልጣንን ያረጋግጣል። እ.ኤ.አ. ቻርተሩ በማናቸውም መንግስት ከመጠን በላይ መጨናነቅ የማይችሉ መሰረታዊ መብቶችን እና ነጻነቶችን ዋስትና ይሰጣል - ምንም እንኳን አንቀፅ ቢኖርም ፓርላማ እና የክልል ህግ አውጪዎች የተወሰኑ የቻርተሩን ክፍሎች ለአምስት ዓመታት እንዲሻሩ ያስችላቸዋል።የካናዳ የፍትህ አካላት ህጎችን በመተርጎም ረገድ ትልቅ ሚና የሚጫወቱ ሲሆን ህገ መንግስቱን የሚጥሱ የፓርላማ ተግባራትን የመምታት ስልጣን አለው። የካናዳ ጠቅላይ ፍርድ ቤት ከፍተኛው ፍርድ ቤት እና የመጨረሻ ዳኛ ሲሆን ከታህሳስ 18 ቀን 2017 ጀምሮ በካናዳ ዋና ዳኛ ሪቻርድ ዋግነር ሲመራ ቆይቷል። ዘጠኙ አባላቶቹ የሚሾሙት በጠቅላይ ሚኒስትር እና በፍትህ ሚኒስትር ምክር ነው። ሁሉም የበላይ እና ይግባኝ ሰሚ ዳኞች የሚሾሙት መንግስታዊ ካልሆኑ የህግ አካላት ጋር በመመካከር ነው። የፌደራሉ ካቢኔ በክልል እና በክልል አውራጃ ላሉ ከፍተኛ ፍርድ ቤቶች ዳኞችን ይሾማል። የፍትሐ ብሔር ሕግ የበላይ በሆነበት በኩቤክ ካልሆነ በስተቀር በሁሉም ቦታ የጋራ ሕግ ይሠራል። የወንጀለኛ መቅጫ ህግ የፌደራል ሃላፊነት ብቻ ነው እና በመላው ካናዳ አንድ አይነት ነው።የወንጀል ፍርድ ቤቶችን ጨምሮ የህግ አስከባሪ አካላት በክልል እና በማዘጋጃ ቤት የፖሊስ ሃይሎች የሚመራ የክልል ሃላፊነት ነው። ነገር ግን፣ በአብዛኛዎቹ የገጠር አካባቢዎች እና አንዳንድ የከተማ አካባቢዎች፣ የፖሊስ ሃላፊነት ለፌዴራል ሮያል ካናዳ ተራራ ፖሊስ ውል ተሰጥቷል። የካናዳ አቦርጂናል ሕግ በካናዳ ውስጥ ላሉ ተወላጆች የተወሰኑ ሕገ መንግሥታዊ እውቅና ያላቸውን መብቶች እና የመሬት እና ልማዳዊ ድርጊቶችን ይሰጣል። በአውሮፓውያን እና በብዙ ተወላጆች መካከል ያለውን ግንኙነት ለማስታረቅ የተለያዩ ስምምነቶች እና የጉዳይ ህጎች ተቋቋሙ። በተለይም በ1871 እና 1921 መካከል በካናዳ ተወላጆች እና በግዛቱ ላይ በነበረው የካናዳ ንጉስ መካከል ተከታታይ አስራ አንድ አስራ አንድ ስምምነቶች ተፈርመዋል። የአቦርጂናል ህግ ሚና እና የሚደግፏቸው መብቶች በህገ-መንግስቱ ህግ አንቀጽ 35 1982 በድጋሚ ተረጋግጠዋል።እነዚህ መብቶች እንደ ጤና አጠባበቅ በህንድ የጤና ሽግግር ፖሊሲ እና ከቀረጥ ነፃ መውጣትን የመሳሰሉ አገልግሎቶችን ሊያካትት ይችላል። የውጭ ግንኙነት እና ወታደራዊ ካናዳ እንደ መካከለኛ ሃይል እውቅና ያገኘችው በአለም አቀፍ ጉዳዮች ውስጥ ባለ ብዙ ወገን መፍትሄዎችን የመከተል ዝንባሌ ስላለው ነው። በአለም አቀፍ ሰላም ማስከበር እና ደህንነት ላይ የተመሰረተ የካናዳ የውጭ ፖሊሲ በህብረቶች እና በአለም አቀፍ ድርጅቶች እና በብዙ የፌደራል ተቋማት ስራ ይከናወናል።በ20ኛው ክፍለ ዘመን የካናዳ የሰላም ማስከበር ሚና በአለም አቀፍ ደረጃ ትልቅ ሚና ተጫውቷል። የካናዳ መንግስት የውጭ ዕርዳታ ፖሊሲ ስትራቴጂ የምዕተ ዓመቱን የልማት ግቦችን ለማሳካት አጽንዖት የሚሰጥ ሲሆን ለውጭ ሰብአዊ ቀውሶች ምላሽ ለመስጠትም እገዛ ያደርጋል። ካናዳ የተባበሩት መንግስታት ድርጅት መስራች አባል የነበረች ሲሆን በአለም ንግድ ድርጅት፣ በጂ20 እና በኢኮኖሚ ትብብር እና ልማት ድርጅት (ኦኢሲዲ) አባልነት አባል ነች። ካናዳ የተለያዩ የአለም አቀፍ እና ክልላዊ ድርጅቶች እና የኢኮኖሚ እና የባህል ጉዳዮች መድረኮች አባል ነች። እ.ኤ.አ. በ 1976 ካናዳ የሲቪል እና የፖለቲካ መብቶች ዓለም አቀፍ ቃል ኪዳንን ተቀበለች ። ካናዳ በ 1990 የአሜሪካ መንግስታት ድርጅትን () ተቀላቀለች እና በ 2000 የ አጠቃላይ ጉባኤን እና በ 2001 የአሜሪካ 3 ኛ ስብሰባን አስተናግዳለች ። ካናዳ ግንኙነቷን ለማስፋት ትፈልጋለች። በእስያ-ፓሲፊክ ኢኮኖሚ ትብብር መድረክ () አባልነት ወደ ፓሲፊክ ሪም ኢኮኖሚዎች። ካናዳ እና ዩናይትድ ስቴትስ ከዓለም ረጅሙን ያልተከለለ ድንበር ይጋራሉ፣ በወታደራዊ ዘመቻዎች እና ልምምዶች ላይ ትብብር ያደርጋሉ፣ እና አንዳቸው የሌላው ትልቁ የንግድ አጋር ናቸው። ካናዳ ግን ራሱን የቻለ የውጭ ፖሊሲ አላት። ለምሳሌ፣ ከኩባ ጋር ሙሉ ግንኙነት ትኖራለች እና በ2003 የኢራቅ ወረራ ላይ ለመሳተፍ ፈቃደኛ አልሆነችም። ካናዳ ከዩናይትድ ኪንግደም እና ከፈረንሳይ እና ከሌሎች የቀድሞ የእንግሊዝ እና የፈረንሳይ ቅኝ ግዛቶች ጋር በካናዳ የኮመን ዌልዝ ኦፍ ኔሽን እና በድርጅት አባልነት ታሪካዊ ግንኙነት አላት። ካናዳ ከኔዘርላንድስ ጋር አወንታዊ ግንኙነት እንዳላት ይታወቃል። ካናዳ ከብሪቲሽ ኢምፓየር እና ኮመንዌልዝ ጋር የነበራት ጠንካራ ትስስር በብሪቲሽ ወታደራዊ ጥረቶች በሁለተኛው የቦር ጦርነት ፣ አንደኛው የዓለም ጦርነት እና ሁለተኛው የዓለም ጦርነት ከፍተኛ ተሳትፎ አስከትሏል። ከዚያን ጊዜ ጀምሮ ካናዳ የባለብዙ ወገንተኝነት ተሟጋች በመሆን ዓለም አቀፍ ጉዳዮችን ከሌሎች አገሮች ጋር በመተባበር ለመፍታት ጥረት በማድረግ ላይ ነች። በቀዝቃዛው ጦርነት ወቅት ካናዳ ለተባበሩት መንግስታት በኮሪያ ጦርነት ትልቅ አስተዋፅዖ ያበረከተች ሲሆን የሰሜን አሜሪካ የኤሮስፔስ መከላከያ ኮማንድ () ከዩናይትድ ስቴትስ ጋር በመተባበር ከሶቭየት ህብረት ሊደርስ የሚችለውን የአየር ላይ ጥቃት ለመከላከል መሰረተች።እ.ኤ.አ. በ 1956 በስዊዝ ቀውስ ወቅት ፣ የወደፊቱ ጠቅላይ ሚኒስትር ሌስተር ቢ ፒርሰን የተባበሩት መንግስታት የሰላም አስከባሪ ኃይል እንዲቋቋም ሀሳብ በማቅረብ ውጥረቱን አቃለሉት ፣ ለዚህም የ 1957 የኖቤል የሰላም ሽልማት ተሰጥቷቸዋል ። ይህ የመጀመሪያው የተባበሩት መንግስታት የሰላም ማስከበር ተልዕኮ እንደመሆኑ መጠን ፒርሰን ብዙውን ጊዜ የፅንሰ-ሃሳቡ ፈጣሪ ተብሎ ይታሰባል። ካናዳ ከዚያን ጊዜ ጀምሮ እስከ 1989 ድረስ እያንዳንዱን የተባበሩት መንግስታት የሰላም ማስከበር ጥረትን ጨምሮ ከ50 በላይ የሰላም አስከባሪ ተልእኮዎችን አገልግላለች እና ከዚያን ጊዜ ጀምሮ በሩዋንዳ ፣ በቀድሞዋ ዩጎዝላቪያ እና በሌሎችም ዓለም አቀፍ ተልእኮዎች ኃይሏን ስትጠብቅ ቆይታለች። ካናዳ አንዳንድ ጊዜ በውጪ ሀገራት ተሳትፎዋ በተለይም በ1993 በሶማሊያ ጉዳይ ውዝግብ ገጥሟታል። እ.ኤ.አ. በ2001 ካናዳ ወታደሮቿን ወደ አፍጋኒስታን አሰማርታ የዩናይትድ ስቴትስ የማረጋጋት ሃይል እና በተባበሩት መንግስታት የተፈቀደለት በኔቶ የሚመራው የአለም አቀፍ የፀጥታ ድጋፍ ሃይል አካል ሆኖ ነበር። እ.ኤ.አ. ነሐሴ 2007 የካናዳ የአርክቲክ ግዛት የይገባኛል ጥያቄ ሩሲያውያን ወደ ሰሜን ዋልታ ካደረጉት የውሃ ውስጥ ጉዞ በኋላ ተፈትኗል። ካናዳ ያንን አካባቢ ከ1925 ጀምሮ እንደ ሉዓላዊ ግዛት ወስዳዋለች። በሴፕቴምበር 2020 ካናዳ የኮቪድ-19 ክትባቶች ግሎባል ተደራሽነት () ፕሮግራምን ተቀላቀለች፣ ይህም ዓላማው የ -19 ክትባት ለሁሉም አባል ሀገራት እኩል ተደራሽነትን ለማረጋገጥ እና ለመርዳት ነው። ዝቅተኛ ገቢ ያላቸው አገሮች ደህንነቱ የተጠበቀ የመድኃኒት መጠን። ሀገሪቱ ወደ 79,000 የሚጠጉ ንቁ ሰራተኞች እና 32,250 የተጠባባቂ ሰራተኞችን የሚይዝ ፕሮፌሽናል፣ በጎ ፍቃደኛ ወታደራዊ ሀይልን ትቀጥራለች። የተዋሃደው የካናዳ ኃይሎች (ሲኤፍ) የካናዳ ጦርን፣ የሮያል ካናዳ ባህር ኃይልን እና የሮያል ካናዳ አየር ኃይልን ያጠቃልላል። እ.ኤ.አ. በ2013፣ የካናዳ ወታደራዊ ወጪ ወደ 19 ቢሊዮን ዶላር የሚጠጋ፣ ወይም ከአገሪቱ አጠቃላይ የሀገር ውስጥ ምርት (ጂዲፒ) አንድ በመቶ አካባቢ ነበር። የ2016 የመከላከያ ፖሊሲ ግምገማን ተከትሎ "ጠንካራ፣ ደህንነቱ የተጠበቀ እና የተሳተፈ" የተባለውን ተከትሎ፣ የካናዳ መንግስት በሚቀጥሉት አስርት አመታት ውስጥ የሀገሪቱን የመከላከያ በጀት የ70 በመቶ ጭማሪ ማሳየቱን አስታውቋል። የካናዳ ጦር ሃይሎች 88 ተዋጊ አውሮፕላኖች እና 15 የባህር ኃይል ወለል ተዋጊዎችን በዓይነት 26 ፍሪጌት ዲዛይን ላይ በመመስረት ይገዛሉ። የካናዳ አጠቃላይ ወታደራዊ ወጪ በ2027 ወደ $32.7 ቢሊዮን ይደርሳል ተብሎ ይጠበቃል።የካናዳ ጦር በአሁኑ ጊዜ ከ3000 በላይ ሰራተኞችን ወደ ባህር ማሰማራቱ ኢራቅ፣ዩክሬን እና ካሪቢያን ባህርን ጨምሮ

46631

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%88%8B%E1%89%B2%E1%8A%95%20%E1%8A%A0%E1%88%8D%E1%8D%8B%E1%89%A4%E1%89%B5

የላቲን አልፋቤት

የላቲን አልፋቤት ወይም ሮማዊው አልፋቤት በመጀመርያው ሮማይስጥን ለመጻፍ የተለማ ጽሕፈት ነው። ዛሬው በዓለም ዙሪያ ይገኛል፣ በዓለም ከሚገኙት ልሣናት መካከል ብዙዎቹ የሚጻፉ በላቲን ፊደል ወይም ከላቲን ፊደል በተደረጀ ፊደል ነው። ከላቲን ፊደል ቀድሞ፦ ጥንታዊ ኢታሊክ ፊደል መጀመርያው ላቲን አልፋቤት በቀጥታ ከጥንታዊ ኢታሊክ አልፋቤት በተለይም ከኤትሩስክኛው አልፋቤት ተወሰደ። ይህም ኢታሊክ አልፋቤት በፈንታው ከጥንታዊው ምዕራብ ግሪክ አልፋቤት በተለይም ከኩማይ አልፋቤት ተለማ። በሮማውያን አፈ ታሪክ ሁጊኑስ 1 ዓም አካባቢ እንደ ጻፈው፣ ኤቫንደር የተባለው ጀግና ምናልባት 1240 ዓክልበ. የግሪክ አልፋቤት ወደ ጣልያን አስገባ፣ ከዚያም እናቱ ሲቡሊቷ ካርሜንታ 15ቱን ፊደላት ወስዳ የላቲን አልፋቤት ፈጠረች። ነገር ግን ይህ ተረት እንደ ታሪካዊ አይቆጠረም። እስከ 600 ዓክልበ. ግድም ድረስ ደግሞ የጽሕፈቱ አቅጣቻ ወይም ከግራ ወደ ቀኝ፣ ወይም ከቀኙ ወደ ግራ ሊሆን ቻለ። ከላይ ያለው ሠንጠረዥ ከግራ ወደ ቀኝ ሲጻፉ የነበራቸውን መልክ ያሳያል። ቀስ በቀስ ከ600 ዓክልበ. ግድም በኋላ እስከ 400 ዓክልበ. ግድም ድረስ፣ የኤትሩስክኛ አጻጻፍ ሁልጊዜ ከግራ ወደ ቀኙ መሄዱ መደበኛው ልማድ ሆነ። ደግሞ በነዚህ ዘመናት ላይ (600-400 ዓክልበ. ያሕል) ኤትሩስክኛን ለመጻፍ የ፮ቱ ፊደላት - - በጥቅም ተግባራዊ አልነበሩም። ሆኖም ከ«» በቀር እነዚህ ሁሉ በሮማይስጥ ቆዩ። ጥንታዊ ላቲን (ሮማይስጥ) ፊደል ሮማይስጥን ለመጻፍ ግን ስድስቱ ፊደላት፤ (ጥ)፣ (ሽ)፣ (ሥ)፣ (ጵ)፤ (ሕ)፣ (ፍ) አስፈላጊ ስላልሆኑ፣ ከአልፋቤት ተወገዱና መጀመርያው የላቲን አልፋቤት 21 ፊደላት ብቻ ነበረ፦ «ክ» የሚለውን ድምጽ ለመጻፍ በ«»፣ «»፣ ወይም በ«» የተጻፈው ሲሆን፣ አብዛኛው ጊዜ እንደ አናባቢው ይለያይ ነበር፣ እንዲህ፦ ካ፣ ኬ፣ ኪ፣ ወይም ኮ፣ ኩ። በ400 አክልበ. አካባቢ ጥንታዊ ቅርጹ ለ/ሥ/ በሮማይስጥ ስላልጠቀመ የ /ም/ ቅርጽ ወደ «» ተለወጠ፤ እንዲሁም ቅርጾቹ /ህ/ እና /ን/ እንደ ዘመናዊ ቅርጾቻቸው እና ይጻፉ ጀመር። ለነዚህም ሁሉ () ተመሳሳይ ለውጦች በግሪኩ አልፋበት ደርሰው ነበር። እንዲሁም እንደ አንዳንድ ምዕራባዊ ግሪክ አልፋቤቶች በመምሰል፣ /ር/ ወደ እና /ኡ/ ወይም /ው/ ወደ ሊቀየሩ ጀመር። በአንዳንድ መዝገቦች ዘንድ፣ የሮሜ ኬንሶርና አምባገነን አፒዩስ ክላውዲዩስ ካይኩስ በ320 ዓክልበ. «»ን ስላልወደደ ከላቲን ፊደል እንደ ጣለው ይባላል። በ230 ዓክልበ. ግድም፣ አስተማሪው ስፑሪዩስ ካርቪሊዩስ ሩጋ የ«ክ» ከ«ግ» ድምጽ ለመለየት፣ «» ትንሽ በመለውጥ አዲስ ፊደሉን «» እንደ ፈጠረ ይባላል። ከዚህ ጀምሮ ለ«ክ» ብቻ፣ ለ«ግ» ብቻ ይበቃቸው ነበር። በዚህ ወቅት ፊደሎች ደግሞ እንደ ቁጥሮች ስላገለገሉ የሌሎቹን ፊደላት ቁጥሮች ለመጠብቅ አዲሱ ፊደል «» በቀድሞው «» ፋንታ በመተካት በ፯ኛው ሥፍራ ተሰካ። ስለዚህ ከ230 ዓክልበ. ጀምሮ የላቲን ፊደል ኢንዲህ ሆነ፦ በሮሜ ንጉሥ ክላውዲዎስ (33-46 ዓም የገዛው) ትዕዛዝ፣ ሦስት አዳዲስ ፊደላት ተጨመሩ፦ «» (/ፕስ/)፣ «» (/ው/፤ ከ /ኡ/ እንዲለይ)፣ እና «» (/ኢው/፣ በግሪክ ቃላት) ነበሩ። ሆኖም እነኚህ «የክላውዲዎስ ፊደላት» ከክላውዲዎስ ዘመን በኋላ አልቀሩም። በዚሁ ዘመን ግን ከ43 ዓም ያህል ጀምሮ፣ /ር/ እንደ ስለ ተጻፈ፣ /ፕ/ እንደ ቀድሞ /ር/ በመምሰል እንደ «» ሊጻፍ ጀመረ። ጸሐፊው ኲንቲሊያን በጻፈው ኢንስቲቱቲዮ ኦራቶሪዮ በጻፈበት ወቅት (85 ዓም)፣ «» ገና መጨረሻው ፊደል ይባል ነበር፣ ሆኖም በዚያው ጽሁፍ ዘንድ፣ በተለይ ግሪክኛን ቃላት ለመጻፍ ሁለት ፊደላት ከግሪክ ( እና ) ዳግመኛ እንዲጨመሩ የሚል አሣብ አቀረበ። ከዚያ በኋላ የላቲን ፊደላት ቁጥር 23 ሆነ፦ በኋላ የተጨመሩት ፊደላት የትንንሾቹ ፊደላት ልማድ ቀስ በቀስ በ400 እና 770 ዓም መካከል ተለማ። እነርሱም አሁን፦ ናቸው። ፊደሉ «» ወይንም /ኡ/ ወይንም /ው/ ሊወከል ይችል ነበር። ከ600 ዓም በኋላ በጀርመናዊ ቋንቋዎች ውስጥ ድምጹን /ው/ ለመጻፍ፣ ይደረብ ነበር እንደዚህ፦ ። በየጥቂቱ ከ1500 በፊት የራሱ ፊደል ተቆጠረ። ፊደሉ «» ደግሞ /ቭ/ ለመጻፍ ቻለ። ቅርጹም ከ«» ጋር ይለዋወጥ ነበር። ከ1378 ዓም በታየ በአንድ አልፋቤት ለመጀመርያው ጊዜ «» እና «» እንደ ልዩ ልዩ ፊደላት ተቆጠሩ። በ1754 ዓም የፈረንሳይ አካደሚ በይፋ «» እና «» እንደ ልዩ ልዩ ፊደላት ይቆጥራቸው ጀመር። ከ1516 አስቀድሞ፣ የላቲን ፊደል «» ለተነባቢው «ይ»፣ ለአናባቢው «ኢ» ተጠቀመ። ሆኖም በቃል መጨረሻ ሲደረብ እንደ - ሲጻፍ፣ ቅርጹ እንደ - ይምሰል ጀመር። ከ1516 ዓ.ም. ጀምሮ ቅርጹ «» ለተናባቢው «ይ» እና ቅርጹ «» ለአናባቢው «ኢ» ይለያዩ ጀመር። ይህም ልዩነት በእንግሊዝኛ («ጅ» ከ«ኢ/አይ» ለመለየት) ከ1625 ዓም ኖሯል። ከነዚህ ሦስቱ አዳዲስ ፊደላት () ጋራ፣ ዘመናዊው ላቲን ወይም እንግሊዝኛው አልፋቤት በሙሉ 26 ፊደላት ይቆጠራሉ፦ ማለት ፊደሉ አይሰማም ( በጣልኛ፣ ፈረንሳይኛ፣ እስፓንኛ) ማለት ተራ ያልሆነ (በተለይ ለባዕድ ቃላት የሚጠቀም) ( በፈረንሳይኛ፣ እስፓንኛ) - ማለት ፊደሉ በተግባር አይገኝም ( በጣልኛ) ይህ ሰንጠረዥ በቀላሉ ዋና ዋና አጠራሮች ለ5 ትልልቅ የአውሮጳ ቋንቋዎች ያሳያል። ሆኖም ከዚህ በላይ በጣም ብዙ ልዩ ድምጾች በሁለት (ወይንም በሦስት) ፊደላት ይመለከታሉ፣ ለምሳሌ በእንግሊዝኛ «» ለ/ሽ/ ይጻፋል። ከነዚህ 26 ተራ ፊደላት በላይ ደግሞ አያሌ ቋንቋዎች የራሳቸውን ልዩ ፊደላት አላቸው፤ ለምሳሌ በእስፓንኛው አልፋቤት ተጨማሪው ፊደል «» (/ኝ/) አለ፤ ወይም «» (/ስ/) በአይስላንድኛ አለ።

2315

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%89%E1%8C%8D%E1%88%8D

ጉግል

ጉግል () በ1998 እ.ኤ.አ. የግለሰብ ድርጅት ሆኖ ነው የጀመረው። የጉግል ፍለጋ ዌብሳይትን የሰራው እና የሚያስተዳድረው ይሄው ድርጅት ነው። የጉግል ዓላማ የዓለምን መረጃ ለማሰናዳት ፣ ለማቅረብና ጠቃሚ ማድረግ ነው። ጉግል እንደ ፕሮጀክት ሆኖ በጃኑዋሪ 1996 እ.ኤ.አ. በላሪ ፔጅ እና ሰርጂ ብሪን በስታንፎርድ ዩኒቨርስቲ ነው የጀመረው። የፕሮጀክቱ ሀሳብ የድረ ገጾችን ግንኙነት በማጥናት የተሻለ የፍለጋ አገልግሎት መሰጠት መቻል ነበር። ወደ አንድ ድረ ገጽ ብዙ መያያዣዎች ካሉ ያ ድረ ገጽ ትክክለኛ ኢንፎርሜሽን አለው የሚለውን ሀሳብ ሞክረው ትክክለኛ መሆኑን አዩ (ይህ ዘዴ ፔጅራንክ ይባላል)፣ ለፍለጋ ድረ ገጻቸውም መሠረት ጣሉ። በእዚያ ጊዜ ፍለጋውን የሚያስተናግደው የስታንፎርድ ዌብሳይት ነበር። አድራሻውም ነበር። ያሁኑ አድራሻቸው በ, 1990 (. 15, 1997 እ.ኤ.አ.) ነው የተመዘገበው። በማርች 1999 እ.ኤ.አ. ድርጅቱ ወደ 165 ዩኒቨርስቲ አቬኑ, ፓሎ አልቶ መስሪያ ቤቱን አዛወረ። ከዚያ በኋላ ሌሎች ሁለት ቦታዎች ቢቀያይሩም በ2003 እ.ኤ.አ. 1600 አምፊቲያትር ፓርክዌይ, ማውንቴን ቪው ወደ ሚገኙ ሕንጻዎች አረፉ። አብዛኛው በዚህ ጊዜ ይጠቀምበት የነበረው የኮምፒዩተር ዕቃዎች ከኢንቴል እና አይቢኤም የተለገሡ ነበሩ። በፍጥነት የሚያድገው የኢንተርኔት ተጠቃሚዎች ጉግልን ማድነቅ ጀመሩ። ተጠዋሚዎች ወደ ዌብሳይቱ ቀላል እና ዓይን የሚስብ ዲዛይን ተሳቡ። በ2000 እ.ኤ.አ. በፍለጋ ቃላት ላይ የተመሠረቱ ማስታወቂያዎችን ማሳየት ጀመሩ። ነጻ የዌብሳይት ዲዛይን አንዲኖርና የዌብሳይቱን የመጫን ጊዜ ፈጣን እንዲሆን ማስታወቂያዎቹ የምስል ሳይሆን የጽሁፍ ብቻ ናቸው። ሌሎች ተወዳዳሪዎቹ እየወደቁ ሲመጡ ጉግል ግን እያደገ እና እየታወቀ መጣ። በ, 1993 (. 4, 2001 እ.ኤ.አ.) የዩናይትድ ስቴትስ ፓተንት ቢሮ የፔጅራንክ ዘዴን ፓተንት ለስታንፎርድ ዩኒቨርስቲ ሰጠ። በፌብሩዋሪ 2003 እ.ኤ.አ. ጉግል ፓይራ ላብስ የሚባለውን የብሎገር ባለቤት ገዛ። በ2004 እ.ኤ.አ. መጀመሪያ ጉግል በወርልድ ዋይድ ዌብ ከነበረው የፍለጋ ጥያቄዎች 84.7 በመቶውን በራሱ ዌብሳይትና በሌሎች ጓደኛ ዌብሳይቶች ያስተናግድ ነበር። በፌብሩዋሪ 2004 እ.ኤ.አ. ያሁ! ከጉግል ጋር የነበረውን ጓደኝነት አቆመ። በበዓል ቀናት፣ የአንድ ነገር መታሰቢያ ቀናት እና ልዩ ቀኖች የጉግል ዌብሳይት አስቂኝ ነገሮችን ይይዛል። ከነዚህም ታዋቂው የድርጅቱን አርማ መለወጥ ነው። ይህም 'ጉግል ዱድልስ' ይባላል። በየጊዜው አዲስ ነገር ከጉግል ይመነጫል። ጉግል ላብስ የሚባለው የዌብሳይቱ ክፍል አዲስ በሙከራ ያሉ ውጤቶችን ይይዛል። ይህም የተጠቃሚዎችን አስተያየት ስለሚያስገኘው ከተጠቃሚዎች ጋር ያለውን ግንኙነት ያዳብራል። ይህም አዲሶቹን ምርቶች አሰራር ያሻሽላል። የአርማ ለውጥ በዓመታት ውስጥ የጉግል አርማ ተለውጧል። የጉግል አርማዎችን ስብስብ ለማየት የጉግል አርማዎችን ያለቅጥ የሚያሳይ ዌብሳይትም አለ ይህ ዌብሳይት ደግሞ ሰዎች በጉግል የሰሩትን የውሸት አርማዎች ያሳያል የቃል አመሠራረት ጉግል () የሚለው ቃል ጉጎል () ከሚለው የመጣ ነው። ጉጎል የሚባለው ቃል የተፈጠረው በሚልተን ሲሮታ በ1938 እ.ኤ.አ. በዘጠኝ ዓመቱ ነው። ሚልተን ኤድዋርድ ካስነር የሚባል ማቲማቲሻን ወንድም/እሀት? ልጅ ነው። የቃሉ አጠቃቀም የጉግልን በኢንተርኔት የሚገኘውን ኢንፎርሜሽን ለማሰናዳት ያለውን ዓላማ ያንፀባራቃል። የጉግል ጠቃላይ መምሪያ ጉግልፕሊክስ () ይባላል። ዛሬ 'ጉግል' በአንዳንድ ቋንቋዎች እንደ ቃል ይወሰዳል። ትርጉሙም 'የዌብሳይት ፍለጋ ማድረግ' ነው። የጉግል የመጀመሪያ ዕርዳታ ከአንዲ ቤክቶልሸም የተጻፈ የ$100,000 ቼክ ነው። ጉግል እያደገ ሲመጣ ትልቅ ውድድር እየሳበ ይመጣል። አንድ ምሳሌ በጉግል እና ማይክሮሶፍት መሀል ነው። ማይክሮሶፍት ኤምኤስኤን ሰርች የሚባለውን የፍለጋ አገልግሎት በየጊዜው እየለወጠ ከጉግል ጋር የተወዳዳሪ ቦታ እንዲይዝ ይሞክራል። ከዚህም በላይ ሁለቱ ድርጅቶች አንድአይነት አገልግሎቶችን ማቅረብ ጀምረዋል። ጉግል በፍለጋ አገልግሎት መሪ ስለሆነ እንደ ያሁ! ያሉትን ተወዳዳሪዎች ለማሸነፍ ይጥራል። የጉግልና ያሁ ትኩረት የተለያየ ቢሆንም ጉግል ግን አዳዲስ አገልግሎቶችን እየከፈተ ነው። በጁን 21, 2005 እ.ኤ.አ. ጉግል እንደ ኢቤይ ያሉትን የንግድ ዌብሳይቶችን ለመወዳደር ያለውን ዕቅድ አሳውቋል። በጉግል የመጀመሪያ ዓመታት የሠራተኞች ደሞዝ ትንሽ ነበር። በአሁኑ ጊዜ ግን ዩጉግል ሼር በከፍተኛ መጠን እያደገ ስለመጣ የሠራተኞች ደሞዝ በአንጻሩ ጨምሯል። ከደሞዝ ሌላ ታዋቂነት እና ሌሎች ጥቅሞች ብዙ አመልካቾችን ስቧል። ከአንድ ላነሰ የሥራ ቦታ አንድ ሺህ አመልካቾች እንዳሉ ተገምቷል። የድርጅቱ መሥራቾችና ሌሎች ዋና ሠራተኞች አንድ የአሜሪካን ዶላር እየተከፈላቸው ይሰራሉ። እነዚህ ሰዎች የድርጅቱን ብዙ ሼር ይይዛሉ። ማርች 31 2007 የተለቀቀው መረጃ እንደሚያመለክተው ጉግል 12238 ሰራተኞች አሉት። የጉግል አገልግሎቶች በብዙ ሰርቨሮች ውስጥ በሚገኙ ተራ ኮምፕዩተሮች ላይ ነው ያሉት። ኮምፒዩተሮቹ የሊኑክስ ኮምፒዩተር ፕሮግራም ይጠቀማሉ። ድርጀቱ ስለሚጠቀመው ማሽኖች ብዙ ዝርዝር ባይሰጥም በ1996 ከ60,000 በላይ ኮምፒዩተሮችን እንደሚጠቀሙ ይገመታል። ፔጅራንክ () ጉግል የፍለጋ ገጾቹ ላይ የዌብሳይቶችን ቅድመተከተል ለማግኘት የሚጠቀመው ዘዴ ነው። በፔጅራንክ እያንዳንዱ ዌብሳይት ቁጥር አለው። ይህ ቁጥር ከፍ ባለ ጊዜ የዛ ዌብሳይት ደረጃ በፍለጋ ገጹ ላይ ይጨምራል። ይሄ ቁጥር የሚወሰነው ሌሎች ወደዚህ ዌብሳይት በሚያመለክቱ ዌብሳይቶች ነው። የእነዚህ ዌብሳይቶች ቁጥር ከፍተኛ ከሆነ የዚኛውም በአንጻሩ ይጨምራል። በኣንዳንድ ምክንያቶች የተነሳ ይህ ኣስተማማኝ ላይሆን ይችላል። የድርጅቱ ባሕል ጉግል የራሱ የተለያዩ ዕምነቶች አሉት። አንዱ 'መጥፎ ነገር ሳትሰራ ገንዘብ ማግኘት ትችላለህ' ይላል። ሊሎች ዋና ሀሳቦች እዚህ ይገኛሉ። 'ሃያ በመቶ' ጊዜ ሁሉም የጉግል ኢንጅነሮች 20 በመቶ የሥራ ጊዜያቸውን እነሱ በሚስባቸው ሥራ ላይ እንዲያሳልፉ ያበረታታል። ከእነዚህ ውስጥ አንዳንድ ሥራዎች የጉግል ሌላ አገልግሎት ይሆናሉ። የጉግል መጥላይ መምሪያ ጉግልፕሌክስ () ይባላል። ይህ ቦታ ለሠራተኞች የተለያዩ መዝናኛዎችን ያቀፈ ነው። ከነዚህም ውስጥ የአካል ማጎልመሻ ክፍል፣ የተለያዩ ስፖርቶች፣ የተለያዩ ምግብና መጠጦች ይጠቀሳሉ። የስራ ትብብር የሚከተሉት የሥራ አጋሮች ናቸው፦ ሰን ማይክሮሲስተምስ ጉግል ከደርዘን በላይ በሚሆኑ ሀገሮች ቢሮዎች አሉት። የተለያዩ ሀገሮች የተለያየ ሕጎች ስላሏቸው ጉግል ሁሉንም ለማስማማት ይሞክራል። የፍለጋ ዓይነቶች ምስሎች () - ይህ በኢንተርኔት ላይ ያሉ ምስሎችን ብቻ ለመፈለግ ያገለግላል የውይይት መድረኮች() - የመወያያ ግሩፖችን ለመፈለግ ዜና () - ከተለያዩ ምንጮች ዜናን ለማንበብ ፕሮዳክት ፍለጋ () (የድሮ "ፍሩግል" ) - ይህ ድረ-ገጽ ተጠቃሚዎች በኢንተርኔት ዕቃ እንዲገዙ ያስችላል። ፍሩግልን ይዩ ሎካል () - በአቅራቢያዎ ያሉ ሱቆችንና ሌሎች የንግድ ቦታዎችን ለመፈለግ ያገለግላል እርዝ () - የዓለም የሳይተላይት ፎቶዎችን የሚያሳይ ፕሮግራም ወደ ኮምፒዩተሮ መጫን ይችላል ዴስክቶፕ () - በኮምፒዩተሮ ላይ ያሉትን ሰነዶች (ፅሁፍ፣ ፎቶ፣ ድምፅ፣ ምስል) ለመፈለግ ቪዲዮስ () - በኢንተርኔት ላይ ያሉ ቪዲዮችን ለመፈለግ ብሎግስ () - በኢንተርኔት ላይ ያሉ ብሎጎችን ለመፈለግ ስኮላር () - ትምህርታዊ ጽሁፎችን ለመፈለግ ፋይናንስ () - የንግድ መረጃ፣ ዜና እና ሰንጠረዦች ለመፈለግ ካርታ () - ካርታዎችንና የመንጃ መመሪያዎችን ለማየት የውጭ መያያዣዎች - የጉግል ዌብሳይት / - የጉግል ዌብሳይት በአማርኛ

9388

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%AB%E1%89%B2%E1%8A%AB%E1%8A%95%20%E1%8A%A8%E1%89%B0%E1%88%9B

ቫቲካን ከተማ

ቫቲካን ሲቲ (/ /፣ በይፋ የቫቲካን ከተማ ግዛት (ጣሊያን፡ ስታቶ ዴላ ሲትታ ዴል ቫቲካኖ፤ [] ላቲን፡ ስታተስ ሲቪታቲስ ቫቲካንኤ) በሮም፣ ጣሊያን ውስጥ የሚገኝ ራሱን የቻለ የከተማ-ግዛት እና መገኛ ነው። የቫቲካን ከተማ ግዛት፣ በቀላሉ ቫቲካን በመባልም የምትታወቀው፣ ከጣሊያን በላተራን ስምምነት ነጻ ሆነች፣ እና በቅድስት መንበር “ሙሉ ባለቤትነት፣ ብቸኛ ግዛት እና ሉዓላዊ ሥልጣን እና ሥልጣን” ስር ያለ የተለየ ግዛት ነው፣ እራሷ የአለም አቀፍ ሉዓላዊ አካል ነች። የከተማውን ግዛት ጊዜያዊ፣ዲፕሎማሲያዊ እና መንፈሳዊ ነፃነትን የሚጠብቅ ህግ፣49 ሄክታር (121 ኤከር) የቆዳ ስፋት እና 825 አካባቢ ህዝብ ያላት፣ በአካባቢው እና በህዝብ ብዛት በአለም ላይ ትንሹ ግዛት ነች። ቅድስት መንበር፣ የቫቲካን ከተማ መንግሥት የቤተክርስቲያን ወይም የሳሰርዶታል-ንጉሣዊ መንግሥት (የቲኦክራሲ ዓይነት) በሮማ ሊቀ ጳጳስ እና በካቶሊክ ቤተ ክርስቲያን ራስ የሚመራ ሊቀ ጳጳስ ነው። ከፍተኛ የመንግሥት ባለሥልጣናት ሁሉም የቫሪዮ የካቶሊክ ቀሳውስት ናቸው። የኛ ብሄራዊ አመጣጥ። ከአቪኞን ፓፓሲ በኋላ ጳጳሳቱ በአሁኑ ጊዜ በቫቲካን ከተማ ውስጥ በሚገኘው ሐዋርያዊ ቤተ መንግሥት ውስጥ ይኖራሉ ፣ ምንም እንኳን አንዳንድ ጊዜ በሮም ወይም በሌላ ቦታ በኲሪናል ቤተ መንግሥት ይኖሩ ነበር። ቅድስት መንበር የጀመረችው ከጥንት ክርስትና ጀምሮ ሲሆን በዓለም ዙሪያ 1.329 ቢሊዮን የተጠመቁ የካቶሊክ ክርስቲያኖችን በ2018 በላቲን ቤተክርስቲያን እና በ23 የምስራቅ ካቶሊኮች አብያተ ክርስቲያናት ያላት የካቶሊክ ቤተክርስቲያን ዋና ኤጲስ ቆጶሳት ነው። በሌላ በኩል የቫቲካን ከተማ ነፃ መንግሥት በየካቲት 11 ቀን 1929 በቅድስት መንበር እና በኢጣሊያ መካከል በተደረገው የላተራን ስምምነት የተቋቋመ ሲሆን ይህም እንደ አዲስ ፍጥረት ነው እንጂ በጣም ትልቅ ለሆኑት የጳጳሳት ግዛቶች መገለጫ አይደለም ፣ እሱም ቀደም ሲል ማዕከላዊ ጣሊያንን ያቀፈ ነበር። በቫቲካን ከተማ ውስጥ እንደ የቅዱስ ጴጥሮስ ቤተ ክርስቲያን፣ የሲስቲን ቤተ ክርስቲያን እና የቫቲካን ሙዚየሞች ያሉ ሃይማኖታዊ እና ባህላዊ ቦታዎች አሉ። በዓለም ላይ በጣም ታዋቂ የሆኑ ሥዕሎችንና ቅርጻ ቅርጾችን ያሳያሉ። የቫቲካን ከተማ ልዩ ኢኮኖሚ የሚደገፈው ከምእመናን በሚሰጡ መዋጮዎች፣ በፖስታ ቴምብሮች እና በመታሰቢያ ዕቃዎች ሽያጭ፣ ወደ ሙዚየሞች የመግባት ክፍያዎች እና የሕትመት ሽያጭ ነው። "ቫቲካን" የሚለው ስም ቀደም ሲል በሮማ ሪፐብሊክ ዘመን ለኤጀር ቫቲካነስ፣ ከሮማ ከተማ ማዶ በቲቤር ምዕራብ ዳርቻ ላይ ረግረጋማ አካባቢ ፣ በጃኒኩለም ፣ በቫቲካን ሂል እና በሞንቴ ማሪዮ መካከል ይገኛል ። ወደ አቬንቲኔ ኮረብታ እና እስከ ክሪሜራ ክሪክ መገናኛ ድረስ. የኢትሩስካውያን ከተማ ቬኢ (ሌላኛው የአገር ቫቲካኑስ መጠሪያ ሪፓ ቬየንታና ወይም ሪፓ ኢትሩስካ) እና በቲቤር ጎርፍ ስለተፈፀመባት ሮማውያን ይህ በመጀመሪያ ሰው የማይኖርበትን የሮማን ከተማ ቬኢ ከሚባለው አካባቢ በመጣችበት ምክንያት እና አስጸያፊ. በተለይ ዝቅተኛ ጥራት ያለው የቫቲካን ወይን፣ አካባቢው ከተስተካከለ በኋላም ቢሆን፣ ገጣሚው ማርሻል (40 - በ102 እና 104 ዓ.ም. መካከል) ላይ አስተያየት ሰጥቷል። ታሲተስ በ69 ዓ.ም የአራቱ ንጉሠ ነገሥታት ዘመን፣ እ.ኤ.አ. ቪቴሊየስን ወደ ስልጣን ያመጣው የሰሜኑ ጦር ሮም ደረሰ፣ “ብዙ ቁጥር ያለው ክፍል ጤናማ ባልሆኑ የቫቲካን አውራጃዎች ውስጥ ሰፈረ፣ ይህም በተለመደው ወታደር መካከል ብዙ ሞትን አስከትሏል፣ እና ቲበር በአቅራቢያው ስለነበር ጋውል እና ጀርመኖች መሸከም አልቻሉም። ከጅረት የጠጡት ሙቀትና ስግብግብነት አስቀድሞ ለበሽታ ቀላል የሆነውን ሰውነታቸውን አዳክሟል። አጀር ቫቲካነስ የሚለው ስም የተመሰከረለት እስከ 1ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ዓ.ም ድረስ ነው፡ ከዚያ በኋላ ሌላ ከፍተኛ ስም ታየ፣ ቫቲካነስ፣ ይህም በጣም የተከለከለ አካባቢን የሚያመለክት ነው፡ የቫቲካን ኮረብታ፣ የዛሬው የቅዱስ ጴጥሮስ አደባባይ እና ምናልባትም የዛሬው በቪያ ዴላ ኮንሲልያዚዮን።በሮማ ኢምፓየር ስር፣ ብዙ ቪላዎች እዚያ ተገንብተው ነበር፣ ከክርስቶስ ልደት በፊት 14-18 ኦክቶበር 33) አካባቢውን ካሟጠጠ በኋላ የአትክልት ስፍራዎቿን በ1ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ ዘርግታለች። በ40 ዓ.ም ልጇ ንጉሠ ነገሥት ካሊጉላ (31 ኦገስት 12-24 ጃንዋሪ 41፣ አር. 37–41) በአትክልቶቿ ውስጥ ሰርከስ ለሠረገላ አሽከርካሪዎች (40 ዓ.ም) ሠራ በኋላ በኔሮ የተጠናቀቀው ሰርከስ ጋይ እና ኔሮኒስ , በተለምዶ ፣ በቀላሉ ፣ የሰርከስ ኦፍ ኔሮ ተብሎ ይጠራል። የቫቲካን ሀውልት በመጀመሪያ በካሊጉላ የተወሰደው የሰርከሱን አከርካሪ ለማስጌጥ ከግብፅ ሄሊዮፖሊስ የተወሰደ ሲሆን በዚህም ምክንያት የመጨረሻው የሚታየው ቅሪት ነው። ይህ አካባቢ በ64 ዓ.ም ከታላቁ የሮም እሳት በኋላ የብዙ ክርስቲያኖች የሰማዕትነት ቦታ ሆነ።የጥንት ትውፊት እንደሚለው በዚህ ሰርከስ ቅዱስ ጴጥሮስ ተገልብጦ የተሰቀለው። ከሰርከሱ ተቃራኒ በቪያ ኮርኔሊያ የተነጠለ የመቃብር ቦታ ነበር። የቀብር ሐውልቶች እና መካነ መቃብሮች እንዲሁም ትናንሽ መቃብሮች እንዲሁም የጣዖት አምላኪዎች መሠዊያዎች በ 4 ኛው ክፍለ ዘመን የመጀመሪያ አጋማሽ ላይ የቅዱስ ጴጥሮስ ቆስጠንጢኖስ ቤተመቅደስ ከመገንባቱ በፊት የቆዩ ነበሩ ። ለፍርግያ አምላክ ሲቤል እና አጋሯ አቲስ የተሰጠ መቅደስ የጥንት የቅዱስ ጴጥሮስ ቤተ መቅደስ በአቅራቢያው ከተሰራ ከረጅም ጊዜ በኋላ ንቁ ሆኖ ቆይቷል። የዚህ ጥንታዊ ኔክሮፖሊስ ቅሪቶች በዘመናት ውስጥ በተለያዩ ሊቃነ ጳጳሳት እድሳት ላይ አልፎ አልፎ ታይተዋል ፣ በህዳሴው ዘመን ድግግሞሹ እየጨመረ በርዕሰ ሊቃነ ጳጳሳት ፒዮስ 12ኛ ትእዛዝ ከ1939 እስከ 1941 ድረስ ቁፋሮ እስኪያገኝ ድረስ የቁስጥንጥንያ ቤተ ክርስቲያን በ326 ተገንብቷል በዚያ መቃብር የተቀበረው የቅዱስ ጴጥሮስ መቃብር እንደሆነ ይታመን ነበር።ከዚያን ጊዜ ጀምሮ ከባዚሊካ እንቅስቃሴ ጋር ተያይዞ አካባቢው በይበልጥ የሚበዛበት ሆነ። በጳጳስ ሲምማከስ ሊቀ ጳጳስ (498-514 የነገሠ) በ5ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ አካባቢ ቤተ መንግሥት ተሠራ። የመሬት አቀማመጥ "ቫቲካን" የሚለው ስም ቀደም ሲል በሮማ ሪፐብሊክ ዘመን ለኤጀር ቫቲካነስ፣ ከሮማ ከተማ ማዶ በቲቤር ምዕራብ ዳርቻ ላይ ረግረጋማ አካባቢ ፣ በጃኒኩለም ፣ በቫቲካን ሂል እና በሞንቴ ማሪዮ መካከል ይገኛል ። ወደ አቬንቲኔ ኮረብታ እና እስከ ክሪሜራ ክሪክ መገናኛ ድረስ. የቫቲካን ከተማ ግዛት የቫቲካን ኮረብታ አካል ነው, እና በአቅራቢያው ያለው የቀድሞ የቫቲካን መስኮች. የቅዱስ ጴጥሮስ ባሲሊካ፣ ሐዋርያዊ ቤተ መንግሥት፣ ሲስቲን ቤተ ክርስቲያን፣ ቤተ መዘክሮች ከተለያዩ ሕንፃዎች ጋር የተገነቡት በዚህ ክልል ነው። አካባቢው እስከ 1929 ድረስ የቦርጎ የሮማውያን ሪዮን አካል ነበር። ከከተማይቱ ተነጥሎ በቲቤር ወንዝ በስተ ምዕራብ ዳርቻ ላይ፣ አካባቢው በሊዮ አራተኛ ቅጥር ውስጥ በመካተት ከከተማው ወጣ ብሎ ነበር ። -855)፣ እና በኋላ በጳውሎስ ፣ በፒየስ አራተኛ እና የከተማ ስምንተኛ በተገነቡት አሁን ባለው የማጠናከሪያ ግድግዳዎች ተዘርግተዋል።የ1929 የላተራን ስምምነት ለግዛቱ ቅርፁን የሰጠው ሲዘጋጅ፣ የታቀደው የግዛት ወሰን አብዛኛው በዚህ ሉፕ የታሸገ በመሆኑ ተጽዕኖ አሳድሯል። ለአንዳንድ የድንበሩ ትራክቶች ምንም ግድግዳ አልነበረም, ነገር ግን የአንዳንድ ሕንፃዎች መስመር የድንበሩን ክፍል ያሟላል, እና ለትንሽ የድንበሩ ክፍል ዘመናዊ ግድግዳ ተሠርቷል. ግዛቱ ፒያሳ ፒዮ 12ኛ የሚነካው ከጣሊያን ግዛት በነጭ መስመር ብቻ የሚለየው የቅዱስ ጴጥሮስ አደባባይን ያጠቃልላል። የቅዱስ ጴጥሮስ አደባባይ ከቲቤር አቅራቢያ ወደ ቅዱስ ጴጥሮስ በሚወስደው በቪያ ዴላ ኮንሲልያዚዮን በኩል ይደርሳል። ይህ ታላቅ አቀራረብ በቤኒቶ ሙሶሎኒ የተገነባው የላተራን ስምምነት ከተጠናቀቀ በኋላ ነው። በላተራን ስምምነት መሠረት፣ በጣሊያን ግዛት ውስጥ የሚገኙ የቅድስት መንበር አንዳንድ ንብረቶች በተለይም የካስቴል ጋንዶልፎ ጳጳስ ቤተ መንግሥት እና ዋና ዋና ባሲሊካዎች ከውጭ አገር ኤምባሲዎች ጋር ተመሳሳይነት አላቸው። እነዚህ ንብረቶች በመላው ሮም እና ኢጣሊያ ተበታትነው የሚገኙት ለቅድስት መንበር ባህሪ እና ተልእኮ አስፈላጊ የሆኑ ቢሮዎችን እና ተቋማትን አኖሩ። ካስቴል ጋንዶልፎ እና ስማቸው ባሲሊካዎች የሚጠበቁት በቫቲካን ግዛት በፖሊስ ወኪሎች እንጂ በጣሊያን ፖሊስ አይደለም። በላተራን ስምምነት (አንቀጽ 3) የቅዱስ ጴጥሮስ አደባባይ ወደ ባሲሊካ የሚወስዱትን ደረጃዎች ሳይጨምር በመደበኛነት በጣሊያን ፖሊሶች ቁጥጥር ይደረግበታል። ከአካባቢው የጣሊያን ግዛት ወደ ቫቲካን ከተማ ለሚገቡ ጎብኚዎች የፓስፖርት ቁጥጥሮች የሉም። ወደ ሴንት ፒተር አደባባይ እና ባሲሊካ እና ጳጳስ አጠቃላይ ታዳሚዎች በተገኙበት ወደሚገኝበት አዳራሽ ነፃ የህዝብ መዳረሻ አለ። ለእነዚህ ታዳሚዎች እና በሴንት ፒተር ባዚሊካ እና አደባባይ ላሉ ዋና ዋና ሥርዓቶች ትኬቶችን አስቀድመው ማግኘት አለባቸው። የሲስቲን ቻፕልን የሚያካትተው የቫቲካን ሙዚየሞች አብዛኛውን ጊዜ የመግቢያ ክፍያ ያስከፍላሉ። የአትክልት ስፍራው አጠቃላይ የህዝብ መዳረሻ የለም ፣ ግን ለትንንሽ ቡድኖች የሚመሩ ጉብኝቶች በባሲሊካ ስር ወደ አትክልቶች እና ቁፋሮዎች ሊዘጋጁ ይችላሉ ። ሌሎች ቦታዎች ክፍት የሆኑት እዚያ ለመገበያየት የንግድ ሥራ ላላቸው ግለሰቦች ብቻ ነው። የአውሮፓ አገራት

18222

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A4%E1%88%8C%E1%8A%AD%E1%89%B5%E1%88%AA%E1%8A%AD%20%E1%88%9D%E1%8B%B5%E1%8C%83%20%E1%8D%A1%20%E1%8A%A5%E1%88%AB%E1%88%B5%E1%88%85%20%E1%88%B5%E1%88%AB

ኤሌክትሪክ ምድጃ ፡ እራስህ ስራ

ኤሌክትሪክ ምድጃ፡ እራስህ ስራ እንዴት አንድ ሰው በቀላሉ በኤሌክትሪክ የሚሰራ ምድጃ በመስራት ከእንጨት ለቀማ እና ክሰል ማክስል ውጭ በኤሌክትሪክ ምግብ መስሪያ እንደሚሰራ የሚያሳይ ነው። ማናቸውም የእራስህ ስራ ተግባራት በሚያውቅ ሰው ቁጥጥር ስር የሚሰሩ እንጂ እንዲሁ ያለእውቀት እንዲሰሩ ክልክል ነው። በተለይ ማናቸውም የኤሌክትሪክ እቃወች በከፍተኛ ጥንቃቄ መሰራት ይገባቸዋል። በጣም ቀላል የኤሌክትሪክ ምድጃ ለመስራት የሚያስፈልጉ ነገሮች፡ 1- ሁለት መካከለኛ የብረት ዝርግ ሳህኖች። 2- በኒህ ሳህኖች ልክ የተከረከመ ክብ የሸክላ ምጣድ። 3- ሁለት ማጣበቂያ ብሎኖች። 4- 1ፓውንድ የአለት ሪዝ 5- አንድ ረዘምና ሰፋ ያለ ጣውላ (ውፍረቱ 3 ሳንቲ ሜትር፣ ስፋቱ 36 ሳንቲ ሜትር ፣ ርዝመቱ 45 ሳንቲ ሜትር) 6- አንድ ማብሪያ ማጥፊያ 7- አንድ (4 አምፔይር) ፊውዝ 8- 80ጫማ የኤሌክትሪክ ጥቅልል ሽቦ 9- ሁለት ረዥም ብሎኖች 10- የክብ ወገባቸው ግማሽ ሳንቲ ሜትር የሚሆን ሁለት የብርጭቆ ቱቦወች 11- 3 ባለ 6 ሳንቲ ሜትር ብሎኖች ስዕል 1 ላይ እንደሚታየው ታችኛ ሳህን ላይ 6 ቀዳዶች ይበሳሉ (ይነደላሉ)። ከአራቱ ቀዳዶች፣ ሁለቱ ሳህኑ ጥርዝ ላይ ይደረጋሉ። 6ቱም ቀድዶች በአንድ ቀጥታ መስመር ላይ ይበሳሉ። ከአራቱ አንዱ ሳህኑ መሃል ላይ ይበሳል፣ ሌሎቹ እርስ በርሳቸው በ6 ሳንቲ ሜትር ይራራቃሉ። ስዕል 2 ላይ እንደሚታየው ላይኛ ሳህን ሁለት ብቻ ቀዳዳ ሲነደል፣ ሁለቱም ቀዳዶች የሳህኑ ጠርዝ ላይ ይደረጋሉ፣ እኒህ ሁለት ቀዳዶች ከታችኛ ሳህን ሁለት የጠርዝ ቀዳዶች ትይዩ መሆን ይገባቸዋል። ከቆርቆሮ ወይም ሌላ ብረት የተሰራ አቃፊ የብረት ኮሌታ ስዕል 3 ላይ እንደሚታየው ያስፈልጋል። ይህ ከብቢ የብረት ኮሌታ ታችኛ ሳህንን በትክክል ማቀፍ እንዲችል ተደርጎ የተሰራ መሆን አለበት፡፡ ኮሌታው ከስሩ ሁለት ምላሶች ተቀደው ይወጡለትና እኒህ ምላሶች በብሎን ከጣውላው ጋር በብሎን ይታሰራል። ከጣውላው ላይ ለሁለቱ የብርጭቆ ቱቦወች መግቢያና መውጫ የሚሆን ቀዳዶች ይበሳሉ። ከዚያ ሁለቱ ቱቦወች በጣውላው ቀዳዳ ውስጥ ይገባሉ። የቱቦወቹ ርዝመት እንግዲህ 13 ሳንቲ ሜትር ነው። እንግዲህ ቱቦወቹ በትክክል የተቆረጡ ከሆነ ከብረት ኮሌታው በላይ በ1 ሳንቲ ሜትር ይረዝማሉ። ቀጥሎ ከብረት ኮሌታው አፍ 2 ሳንቲ ሜትር ዝቅ ብሎ ያለውን ክፍል በሙሉ በአለት ሪዝ ተጠቅጥቆ ይሞላል (የብረት ሪዙ ዋና ተግባር ሙቀት እንዳይተላለፍ ማድረግ ነው - የአለት ሪዝ ከሌለን ሙቀት የማያስተላልፍ ሌላ ነገር በአለት ሪዙ ቦታ ሊቀመጥ ይችላል)። ይህ እንግዲህ የታችኛ ሳህኑ ተመቻችቶ በአለት ሪዙ ላይ እንዲቀመጥ ይረዳል። የሳህኑ ጠርዝ ከብረት ኮሌታው አፍ ላይ በሚገባ መቀመጥ አለበት። ስዕል 3 ላይ እንደሚታየው፣ የታችኛ ሳህኑ ከጣውላው ጋር በሁለት ረጃጅም ብሎኖች ይያያዛል። ፊውዝና ማብሪያ ማጥፊያ ከጣውላው ጋር በብሎን ከታሰሩ በኋላ፣ በጣውላው ስር በሚበሱ ቀዳዶች የኤሌክትሪክ ገመዶቹ ስዕል 4 ላይ በሚታይ መልኩ በብርጭቆ ትቦወቹ በመሄድ ከምድጃው ጋር ይያያዛሉ። ለምድጃው ዋና ክፍል ቢኖር ጥቅልል ሽቦው ነው። ጥቅልል ሽቦው ኤሌክትሪክ ሲያልፍበት በመጋል ሙቀት የሚሰጥ ክፍል ነው። ነገር ግን የተለያየ የጥቅልል ሽቦ ርዝመት የተለያየ ሙቀት ይሰጣል፣ በጣም ረጅም ገመድ አንስተኛ ሙቀት ሲሰጥ በጣም አጭር ደግሞ ከፍተኛ ሙቀት ይሰጣል። ስለሆነም መጀመሪያ ትቅልል ሽቦውን የሸክላ ጡቦች ፈልጎ በነዚህ ጡቦች ላይ መጠቅለል ያስልፈልጋል። እንግዲህ እነዚህ ጡቦች ወደ ጎን ይቀመጡና አንዱ ጎን ከፊውዝ ጋር ተገናኝቶ ሌላው ጎን ከሶኬት ጋር ተገናኝቶ ሶኬቱ ከግድግዳ ሶኬት ላይ ይሰካል። በዚህ ወቅት ጥቅልል ሽቦው ይፍማል። ሽቦው ብዙ ክልፋመ፣ ከፉውዙ የሚሄደውን ገመድ በማንሳት የጥቅልል ሽቦውን ርዝመት እየቀነሱ ሽቦው በሃይል ሳይግም፣ በጣምም ሳይቀዘቅዝ፣ በመካከል፣ ደብዘዝ ያለ ቀይ በሆነ ሁኔታ በሚሰጥበት ርዝመት መቁረጥ ነው። በምንም ሁኔታ፣ ማናቸውም ሽቦወች ከማንኛውም የሰውነት ክፍል ጋር በዚህ ወቅት መነካካት የለባቸውም። ትክክለኛው ርዝመት ሽቦ ከተቆረጠ በኋላ ሽቦው ከረጅም ዘንግ ላይ ይጠመጠማል። ይህም ምክንያቱ ሽቦው ቀልጠፍ ብሎ በሸክላው ላይ በሚሰራ ዚግዛግ ላይ እንዲያርፍ ነው። እንግዲህ ሸክላው ከታችኛ ሳህን በ1ሳንቲ ሜትር ከፍ ያለ ሆኖ ከታችኛ ሳህን ላይ ይገጠማል። በዚህ ሸክላ ላይ በተቀረፀ ዚግዛግ ውስጥ ለውስጥ ጥቅልል ሽቦው ይሽሎኮሎካል። ይህ ሽቦ በምንም መንገድ የላይኛ ሳህን እንዳይነካ እንዲሁም እርስ በርሱ እንዳይጋጭ ጥንቃቄ ማድረግ ይገባል። ከዚህ በኋላ የሽቦወቹ ጫፎች በብርጭቆ ቱቦወቹ አድርገው ከሚመጡት የኤሌክትሪክ ሽቦወች ጋር ይያያዛሉ። የፊውዝ ገመድ ከፊውዙ ሳጥን ውስጥ ከገባ በኋላ ወደ ማገናኛ ብሎኑ ከተወሰደ በኃላ ከዚያ ወደ ሶኬት ገመዱ ይተላለፋል። ከዚያ በኃላ የላይኛ ሳህን ከስዕሉ ላይ በሚታዩ ብሎኖች ከሌላው ክፍል ጋር ይጋጠማል። በዚህ መንገድ ስራው ይጠናቀቃል። እራስህ ስራ

18982

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%8A%A2%E1%89%B5%E1%8B%AE%E1%8C%B5%E1%8B%AB%20%E1%8A%A0%E1%8B%A8%E1%88%AD%20%E1%88%98%E1%8A%95%E1%8C%88%E1%8B%B5%20%E1%8A%A0%E1%8B%B0%E1%8C%8B%E1%8B%8E%E1%89%BD

የኢትዮጵያ አየር መንገድ አደጋዎች

የኢትዮጵያ አየር መንገድ ከተመሠረተበት ከታኅሣሥ ፳፩ ቀን ፲፱፻፴፰ ዓ/ም ጀምሮ በ፷፭ ዓመት ዕድሜው እስከ ፳፻፫ ዓ/ም ድረስ በጠለፋ፤ በብልሽት ወይም በአብራሪ ጥፋት ምክንያት ፷፩ አደጋዎችን አስመዝግቧል። በነዚህ አደጋዎች የ ፫፻፳፪ ሰዎች ሕይወት ሲጠፋ በዓቢይነት የተመዘገቡት ጥፋቶች በ፳፻፪ ዓ/ም በሜድትራኒያን ባሕር ውስጥ የተከሰከሰውና የ፺ ሰዎች ሕይወት የጠፋበት የበረራ ቁጥር ፬፻፱ እና ፻፳፭ ሰዎችን ለሞት የዳረገው የየበረራ ቁጥር ፱፻፷፩ በሕንድ ውቅያኖስ ውስጥ መከስከስ ናቸው። የብልሽት እና አብራሪ ጥፋት አደጋዎች ሐምሌ ፲፭ ቀን ፲፱፻፵ ዓ/ም - ጎሬ፤ ኢሉባቦር አየር መንገዱ በተመሠረተ በሁለት ዓመቱ ለመጀመሪያ ጊዜ የተመዘገበው አደጋ፣ በዚህ ዕለት በክረምት ዝናብ ረጥቦ በነበረው የጎሬ አየር ዠበብ ማረፊያ ላይ ሲያርፍ ተንሸራቶ የተከሰከሰው ዲ-ሲ ፫ () አየር ዠበብ (ሰሌዳ ቁጥር -5) ነበር። ማኮብኮቢያውን ስቶ ደንጊያ ላይ ሲከሰከስ የደረሰበት ጉዳት አየር ዠበቡን ከበረራ ጥቅም ውጭ አውሎታል። ሆኖም ከዚህ አደጋ በኋላ የአየር መንገዱ የጎሬ ቢሮ ሆኖ አገልግሏል። ሐምሌ ፫ ቀን ፲፱፻፵፱ ዓ/ም - ሱዳን የኢትዮጵያ አየር መንገድ በረራ ቁጥር ፫ (የሰሌዳ ቁጥር -35) ከግሪክ ርዕሰ ከተማ አቴና ስድስት አየር-ዠበብተኞችንና አሥራ አራት መንገድኞችን ጭኖ በካርቱም በኩል ወደአዲስ አበባ ለመጓዝ ከአቴና ከምሽቱ አራት ሰዓት ተኩል ላይ ተነሳ። ካርቱም በሰላም ደርሶ ሐምሌ ፫ ቀን ሲነጋጋ የአዲስ አበባ በረራውን በጀመረ በአሥራ አምስት ደቂቃው ከጧቱ አሥራ ሁለት ሰዓት ከአሥር ደቂቃ ሲሆን ሁለተኛው ሞተሩ በእሳት ተያያዘ። አብራሪዎቹ ይኼንን እሳት በመከላከያ ሊያጠፉ ሲሞክሩ ሞተሩ ፈነዳ። በዚህ ጊዜ አብራሪዎቹ በአስቸኳይ ማረፊያ ጎማዎቹን ሳያወርዱ፤ ከካርቱም ከተማ ፵፱ ኪ.ሜ. እርቀት በርሻ መሬት ላይ አሳረፉ። አየር ዠበቡ ለማረፍ ፩ሺ ጫማ ሲቀረው ሁለተኛው ሞተር ተገንጥሎ ሲወድቅ ያስከተለው መናጋት የአየር ዠበቡን የግራ ክንፍ ቁልቁል አዛብቶታል። አደጋው ያደረሰበት ጉዳት አየርዠበቡን ከጥቅም ውጭ ሲያውለው በተዓምር ግን ሁሉም ተሳፋሪዎች ተርፈዋል። ካፕቴን መኮንን ስለዚህ አደጋ ባሠፈሩት ትንተና ላይ፤ «አይሮፕላኑ ገና በረሃው ላይ ለማረፍ ሲጠጋ አስተናጋጆቹ የአደጋ ጊዘ መውጫዎቹን መስኮቶች ከፍተዋቸው ስለነበረ፤ እንደቆመ በጣም አጭር በሆነ ጊዜ ማለትም በ ፳ ሴኮንድ ውስጥ ፳ መንገደኞችና ዘጠኝ ሠራተኞች ምንም ሳይነካቸው ከሚቃጠለው አይሮፕላን ወጥተዋል። እንደ ዕድል ሆኖ ነፋሱ መንገደኞች ወደወጡበት በኩል ይነፍስ ስለነበረ የእሳቱ ወላፈን ሳይነካቸው ከአይሮፕላኑ ለመራቅ ቻሉ» በሚል አስፍረውታል። የአደጋው ምክንያት፣ አየር ዠበቡ ሲያርፍና ሲነሳ በ’ፍሬኖቹ’ መጋል ምክንያት እና የፍሬን ዘይት መፍሰስ ጎማው በመፈንዳቱ በሁለተኛው ሞተር ማዕቀፍ ውስጥ የተቀጣጠለው እሳት እንደሆነ ባለሙያዎች ገምተዋል። ካፕቴን መኮንን ደግሞ በመጽሐፋቸው ላይ ስለአደጋው የምርመራ ውጤት ባሠፈሩት መሠረት «ከካርቱም ሲነሳ የእግሮቹ ፍሬኖች እንደሞቁ ታጥፈው ኑሮ ጎማው ታፍኖ ስለቆየ ፈንድቶ ብዙ ነገሮች ስለጎዳ፣ ከፈሳች ነዳጅ ጋር ተገናኝቶ እሳት ስለተነሳ የአደጋው መነሾ መሆኑ ታወቀ።» በማለት አብራርተውታል። ሐምሌ ፰ ቀን ፲፱፻፶፪ ዓ/ም - ቡልቂ በረራ ቁጥር ፫፻፸፪ (የሰሌዳ ቁጥር -18) የነበረው የ’ዳግላስ ሲ-፫ () አየር ዠበብ የአየር መንገዱ የመጀመሪያው የሰው ሕይወት ጥፋት የተመዘገበበት በረራ ነው። ከአዲስ አበባ ፭መቶ ፳ኪሎ ሜትር ርቀት ላይ በደቡብ ክልል ጋሞጎፋ ዞን ጎፋ ወረዳ ውስጥ ከምትገኘው ቡልቂ አየር-ዠበብ ማረፊያ ሦስት ዠበብተኞት እና ስምንት መንገደኞች እንዲሁም የቡና ምርት ጭኖ ወደጅማ ለመብረር ከጧቱ ሦስት ሰዓት ላይ ከተነሳ በኋላ ከአየር-ዠበቡ የተላለፈው ድምጽ ሦስት ሰዓት ከአርባ ደቂቃ ላይ አብራሪው ቶማስ ሃሎክ የጅማ የራዲዮ ማስተላለፊያ እንዲከፍተለት ያስተላለፈው ጥያቄ ነበር። አየር ዠበቡ መድረሻውን በ፳፯ ተኩል ኪሎ ሜትር አልፎት ከጅማ በስተደቡብ ከሚገኝ ተራራ ጋር ፱ሺ ፬መቶ ጫማ ከፍታ ላይ ተጋጭቶ ተገኘ። በተዓምር ከዠበብተኞቹ አብራሪው ሃሎክ ብቻ ሲሞት ሌሎች አሥር ተሣፋሪዎች ተርፈዋል። አየር ዠበቡ በደረሰበት አደጋ ከጥቅም ውጭ ሆኗል። የአደጋው ምክንያት (ሀ) አብራሪው፣ አሜሪካዊው ቶማስ ፒ ሃሎክ የአካባቢውን ዓየር ሁኔታ መጥፎ ቢሆንም አቃልሎ በመገመቱ እና (ለ) የአየር ዠበቡን ሽቅብ የመውጣት ችሎታ ባለማወቅ በቂ ፍጥነት ሳያገኝ የአለአቅሙ ሽቅብ ለማስወጣት መሞከሩ እንደሆነ የአደጋው ጥናት ደምድሟል። ነሐሴ ፴ ቀን ፲፱፻፶፫ ዓ/ም -ሰንዳፋ በሰሌዳ ቁጥር ኢቲ-ቲ-፲፮ ተመዝግቦ የነበረው አየር ዠበብ ለአየር መንገዱ ሁለተኛው የነፍስ ጥፋት አደጋ የተከሰተበት በረራ ሲሆን፣ በግል ኪራይ ለዳሰሳ ጥናት ሦስት ዠበብተኞችንና አሥራ ስድስት መንገድኞችን ጭኖ ከአዲስ አበባ ልደታ ማረፊያ ተነሥቶ ወደ አስመራ በረራ ጀምሮ ነበር። ነገር ግን ሰንዳፋ አካባቢ ላይ የሞተሩ ተሽከርካሪ ሲያቆም አብራሪው ወደልደታ ለመመለስ ሞክሮ ነበር። ዳሩ ግን አየር ዠበቡ ወደመሬት ተከሰከሰና አስተናጋጇና አራት መንገደኞች ሕይወታቸው አልፏል። ጥር ፭ ቀን ፲፱፻፶፬ ዓ/ም -ቴፒ በከፋ ጠቅላይ ግዛት (የአሁኑ ከፊቾ ሸኪቾ ዞን) ውስጥ ከሚገኘው የቴፒ አየር-ዠበብ ማረፊያ ተነስቶ ወደ ጅማ ለመሄድ ሦስት ዠበብተኞችንና አሥራ አምስት መንገደኞችን ጭኖ የነበረው ዲ-ሲ ፫ () - የሰሌዳ ቁጥር ኢቲ-ቲ-፩ - አየር ዠበብ ከማኮብኮቢያው ሊነሳ ሲንደረደር ባልታወቀ ምክንያት በአቅራቢያው ከነበረ ወፍጮ ቤት ላይ ተላግቷል። በዚህ አደጋ አንዲት ወጣት ስትሞት ሦስት እግረኞች ደግሞ ክፉኛ ቀስለዋል። ኅዳር ፳ ቀን ፲፱፻፶፮ ዓ.ም - አዲስ አበባ ሰሌዳ ቁጥሩ ኢቲ-ኤ ኤ ቲ የነበረው ዲ-ሲ ፫ () ከጥገና በኋላ በሦስት አብራሪዎች ለፈተና ከአዲስ አበባ ልደታ አየር-ዠበብ ማረፊያ ሊነሳ ሲንደረደር ወደግራ በመሳብ ከማኮብኮቢያው ጥሶ ጉድጓድ ውስጥ ገብቶ ከጥቅም ውጭ ሆኗል። በጥገናው ሥርዓት ላይ የግራ እና የቀኝ መጠምዘዣ መሪዎቹ በስኅተት ተለዋውጠው መገጠማቸው የአደጋው ምክንያት ሆነዋል። መስከረም ፬ ቀን ፲፱፻፶፰ ዓ/ም - ጎሬ ዠበብተኞችንና ተሣፋሪዎችን አጠቃሎ አሥራ ሰባት ተሣፋሪዎችን ጭኖ ጎሬ አየር ዠበብ ማረፊያ ላይ በማረፍ አደጋ የጠፋው የኢትዮጵያ አየር መንገድ ኢቲ-ኤቢ አይ () አየር ዠበብ አሥራ ሰባቱም ተሳፋሪዎችና አብራሪዎች ሕይወታቸውን ያጡበት በረራ ነበር። መጋቢት ፫ ቀን ፲፱፻፷፪ ዓ/ም - አስመራ ከአዲስ አበባ ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ ዓለም-አቀፍ አውሮፕላን ማረፊያ ሦስት አብራሪዎችና አንድ መንገደኛ ጭኖ ወደአስመራ የበረረው ዲ-ሲ- ፮ የጭነት በረራ ሲሆን አስመራ ላይ ሲያርፍ የፊትም ዋናዎቹም ጎማዎች ሲገነጠሉ አየር-ዠበቡ በእሳት ተያይዞ ከማኮብኮቢያው አልፎ ሜዳ ላይ ተቀጣጥሎ ከጥቅም ውጭ ሆኗል። በሰሌዳ ቁጥር ኢቲ-ኤ ኤ ዋይ የተመዘገበው ይኽ ዲ-ሲ- ፮ አየር-ዠበብ በአደጋው ምክንያት ከአገልግሎት ውጪ ሲሆን አየር መንገዱ ዋና አብራሪውን ካፕቴን መኩሪያ በለጠን ሲያሳርፉ በስህተት/አውቀው የዓየር መግቻዎቹን () አልተጠቀሙም ብሎ ስለፈረደባቸው ከማዕረጋቸው በሁለት ደረጃ ዝቅ ከማድረጉም በላይ ከአገልግሎታቸውም የሁለት ዓመት ቅነሳ እንዲደረግ በይኖባቸዋል። ካፕቴን መኩሪያ በ፲፱፻፹፰ ዓ/ም በጠላፊዎች ማስገደድ በቆሞሮስ ደሴቶች አጥቢያ ሕንድ ውቅያኖስ ውስጥ የወደቀው የዓየር መንገዱ በረራ ቁጥር ፱መቶ ፷፩ ምክትል አብራሪ የካፕቴን ዮናስ መኩሪያ አባት ነበሩ። ጳጉሜ ፭ ቀን ፲፱፻፷፬ ዓ/ም- ጎንደር በሰሌዳ ቁጥር ኢቲ-ኤቢኪው የተመዘገበው ዲ-ሲ ፫ አየር ዠበብ ከአስመራ ተነስቶ በአክሱም፤ ጎንደር እና ባሕር-ዳር በኩል ወደአዲስ አበባ ሊሄድ የተነሳው በረራ ከአክሱም በተነሳ በ ፴፭ ደቂቃው ከጧቱ አራት ሰዓት ከሃያ ደቂቃ ላይ የቀኝ ክንፉ ተገንጥሎ ሲወድቅ ተሣፍረው የነበሩት አሥራ አንዱም ሰዎች ሞተዋል። አየር ዠበቡም ከጥቅም ውጭ ሆኗል። ሐምሌ ፳፱ ቀን ፲፱፻፷፮ ዓ/ም - ሞጣ በሰሌዳ ቁጥር ኢቲ-ኤቢኢ የተመዘገበው ዲ-ሲ ፫ () ሞጣ አየር-ዠበብ ማረፊያ ላይ ሲያርፍ ማኮብኮቢያውን ስቶ ሲከሰከስ ከጥቅም ውጭ ሆኗል። በዚህ በረራ ላይ ስንት ሰዎች እንደነበሩ፤አደጋው በሰው አካል ወይም ነፍስ ላይ ያደረሰው ክስተት ምን እንደነበር መረጃ አልተገኘም። ኅዳር ፲፩ ቀን ፲፱፻፷፯ ዓ/ም - ወላይታ ሶዶ በዚህ ዕለት ከወላይታ ሶዶ ተነስቶ በምዕራብ ወለጋ ዞን ወደምትገኘው በጊ ለመብረር ሦስት ዠበብተኞችንና ሃያ አንድ መንገደኞችን የጫነው ዲ-ሲ ፫ () ለመነሳት ሲያኮበክብ ተከስክሶ ከጥቅም ውጭ ሆኗል። በዚህ አደጋ የዋናውና የምክትል አብራሪዎቹ ሕይወት ሲያልፍ አሥሩ መንገደኞች ቀላል የአካል ጉዳይ ደርሶባቸዋል። አስተናጋጇና የቀሩት አሥራ አንድ መንገደኞች ምንም ሳይሆኑ ተርፈዋል። በሰሌዳ ቁጥር ኢቲ-ኤ ኤ አር የተመዘገበው ይህ አየር-ዠበብ በዚህ አደጋ ጊዜ የ፴፩ ዓምት ዕድሜ የነበረው ሲሆን በጠቃላላው ፳፯ሺ ፰፻ ሰዓታት የበረረ አሮጌ አየር-ዠበብ ነበር። ጳጉሜ ፮ ቀን ፲፱፻፷፯ ዓ/ም - ጮቄ ተራራ ይህ በሰሌዳ ቁጥር ኢቲ-ኤቢ ኤክስ የተመዘገበው ዲ-ሲ ፫ () ከባሕር-ዳር ወደ ደብረ ማርቆስ ስድስት መንገደኞች፤ አንድ አስተናጋጅ፤ ዋና እና ምክትል አብራሪውን ጭኖ ሲበር ከዳመና ሽፋን ውስጥ ብቅ ሲል ከፊቱ በቅርቡ ተራራ ያጋጠማቸው አብራሪዎች በሽቅብ እና ዙር በረራ ለማምለጥ በሚሞክሩበት ጊዜ የአየር-ዠበቡ ጭራ ዛፎችን ስለመታ አብራሪዎቹ ለመቆጣጠር አልቻሉም። በዚህ ጊዜ በረራው ጮቄ ተራራ ላይ በጀርባው ተከሰከሰ። ተሳፈሩትም ዘጠኝ ሰዎች መኻል አንድ መንገደኛ ብቻ ሲሞት ሌሎቹ ተርፈዋል። ኢቲ-ኤቢ ኤክስ ለ፴፫ ዓመታት በጠቅላላው ለ፳፫ሺ ፱፻፳፩ ሰዓት የበረራ አገልግሎት ከሰጠ በኋላ በዚህ አደጋ ከጥቅም ውጭ ሆነ። ሚያዝያ ፲፱ ቀን ፲፱፻፷፰ ዓ/ም - ምጽዋ በሰሌዳ ቁጥር ኢቲ-ኤ ኤ ኤስ ተመዝግቦ የነበረው ይህ ዲ-ሲ ፫ () አየር ዠበብ በተሠራ በ ሠላሳ ሁለት ዓመት ዕድሜው፤ ከ፴፫ሺ፻፸፪ ሰዓት የበረራ አገልግሎት በኋላ ምጽዋ አየር ዠበብ ማረፊያ ላይ በእሳት አደጋ ከአገልግሎት ውጭ ሆኗል። ግንቦት ፳፫ ቀን ፲፱፻፷፰ ዓ/ም - ምጽዋ በሰሌዳ ቁጥር ኢቲ-ኤ ዲ ሲ ተመዝግቦ የነበረው ይህ ዲ-ሲ ፫ () አየር ዠበብ በተሠራ በ ሠላሳ ሁለት ዓመት ዕድሜው፤ ከ፴፪ሺ፮፻፹፪ ሰዓት የበረራ አገልግሎት በኋላ ምጽዋ አየር ዠበብ ማረፊያ ላይ ለመነሣት ስያኮበክብ በፍንዳታ የተነሳ ተቃጥሎ ከአገልግሎት ውጭ ሆኗል። ጥቅምት ፫ ቀን ፲፱፻፷፱ ዓ/ም - አስመራ ከአስመራ አየር ዠበብ ማረፊያ ሊነሳ በማኮበኮብ ላይ ሳለ የቀኝ ጎማዎች ተገንጥለው በመውደቃቸው ከአገልግሎት ውጭ የሆነው ዲ-ሲ ፮ ()፤ ሰሌዳ ቁጥር ኢቲ-ኤ ኤ ዜድ አየር ዠበብ በአደጋው ምክንያት ከጥቅም ውጭ ሆኗል። ታኅሣሥ ፭ ቀን ፲፱፻፷፱ ዓ/ም አቦርሶ በሰሌዳ ቁጥር ኢቲ-ኤኢጄ ተመዝግቦ የነበረው ዲ-ሲ ፫ () አየር ዠበብ አምሥት መንገደኞች፤ አንድ አስተናጋጅ እና ሁለት አብራሪዎችን ጭኖ በባሌ ጠቅላይ ግዛት ውስጥ ኦቦርሶ ላይ ሲያርፍ ጎማዎቹ ተገንጥለው በመውደቃቸው ከጥቅም ውጭ ሆኗል። አየር ዠበቡ ያለጎማ በሆዱ አርፎ ከንተሸራተተ በኋላ ከምስጥ ክምር ጋር ተጋጭቶ ቆመ። ሰኔ ፭ ቀን ፲፱፻፷፱ ዓ/ም - ቀብሪዳር ኢቲ-ኤ ኤ ፒ ዲሲ ፫ አየር ዠበብ በኦጋዴን ውስጥ ቀብሪዳር ላይ ሲያርፍ ዋናው የግራ ጎን ማረፊያ ጎማ በመሰበሩ ከጥቅም ውጭ ውሏል። ሐምሌ ፲፫ ቀን ፲፱፻፷፱ ዓ/ም - ጅማ ሰሌዳ ቁጥሩ ኢቲ-ኤቢኤፍ () የነበረው ዲ-ሲ ፫ የተገዛው በየካቲት ወር ፲፱፻፶፬ ዓ/ም ሲሆን፤ ሁለት መንገደኞችንና ሦስት ዠበብተኞችን ጭኖ ከቲፒ ቀን ለአሥራ አንድ ሰዓት ሩብ ጉዳይ ላይ ተነስቶ የአርባ ደቂቃ በረራውን ወደ ጅማ ጀመረ። የዓየሩ ሁኔታ በዝቅተኛ ጉም የተሸፈነ ዝናባማ እና የሩቅ እይታም የተወሰነበት ነበር። አሥራ አንድ ሰዓት ከሃያ ላይ የጅማ አየር ዠበብ ማረፊያ ስለዓየር ሁኔታ ለአብራሪው የራዲዮ መልዕክት ካስተላለፈለት በኋላ ከበረራው ምንም የተሰማ ነገር አልነበረም። አየር ዠበቡ በስምንት ሺ ጫማ ከፍታ ላይ ከተራራ ጋር ተጋጭቶ አምስቱም ሰዎች ሕይወታቸው አልፎ ተግኝቷል። ኅዳር ፲ ቀን ፲፱፻፸ ዓ/ም ሚያዝያ ፭ ቀን ፲፱፻፷ ዓ/ም አገልግሎት ላይ የዋለው ኢቲ-ኤሲዲ የመጀመሪያው የአየር መንገዱ ‘ቦይንግ’ ፯መቶ፯ () ነበር። በአደጋው ዕለት ሦስት ዠበብተኞችንና ሁለት መንገደኞችን ይዞ በጭነት በረራ ከሮማ ‘ፊዩሚቺኖ’ ማረፊያ ተነስቶ ሲያሸቅብ፣ ሰባት እና ስምንት ሜትር ከፍታ ላይ የዛፍ ቅርንጫፎችን በመምታቱ ወድቆ ተሰባብሮ ከጥቅም ውጭ ሆኗል። ጥቅምት ፭ ቀን ፲፱፻፸፩ ዓ/ም - ወላይታ ሶዶ በሰሌዳ ቁጥር ኢት-ኤጂኬ () የተመዘገበው ዲ-ሲ ፫ () አየር ዠበብ ሦስት ዠበብተኞችንና ሃያ ዘጠኝ መንገደኞችን ጭኖ በበረራ ላይ ሳለ የዠበቡ የሃይድሮሊክ ሥርዓት ሙሉ በሙሉ በመክሸፉ አብራሪዎቹ በአስቸኳይ ለማረፍ ወደወላይታ ሶዶ አምርተው ሞተሩችን ካተፉ በኋላ ሲያርፉ አየር ዠበቡ ለሺ ሁለት መቶ ሜትር ከተንሸራተተ በኋላ የውሐ ቦይ ውስጥ ገብቶ ቆመ። ዳሩ ግን በዚህ ክስተት በተሳፋሪዎቹ ላይ ክፉ ጉዳት ባይደርስም አየር ዠበቡ ከጥቅም ውጭ ሆኗል። ጥቅምት ፲፭ ቀን ፲፱፻፸፩ ዓ/ም - ደገሀቡር ኢቲ-ኤጂኪው () በሰኔ ወር ፲፱፻፸ ዓ/ም ከሌላ አየር መንገድ የተገዛ ዲ-ሲ- ፫ () ነበር። ከነአብራሪዎቹ አሥራ ሦስት ሰዎችን ጭኖ በረዳት አብራሪው ቁጥጥር በሰሜን ኦጋዴን ደገሀቡር ላይ ሲያርፍ ያልተጠበቀ የነፋስ ኃይል መታው። በዚህ ጊዜ ዋናው አብራሪ አየር ዠበቡን ከምክትሉ ተቀብሎ ለማቆም ቢጥርም ማኮብኮቢያውን ስቶ የውሐ ቦይ ውስጥ ሲወረወር ማረፊያ ጎማዎቹ ተገንጥለው ወደቁ። በዚህ አደጋ በሰው ላይ የደረሰ ክፉ ጉዳት ባይኖርም አየር ዠበቡ ከጥቅም ውጭ ሆኗል። ጥር ፳ ቀን ፲፱፻፸፩ ዓ/ም የሰሌዳ ቁጥሩ ኢቲ-ኤጂፒ () የነበረው ዲሲ ፫ () ለአየር መንገዱ አገልግሎት ላይ የዋለው በ፷ዎቹ ማገባደጃ ሁለት አመታት ውስጥ ሲሆን በአደጋው ዕለት ከአስመራ በስተ-ምዕራብ ባልታወቀ ምክንያት ወድቆ ሲከሰከስ ሦስቱም የአየር መንገዱ ሠራተኞች ሞተዋል። አየር ዠበቡም ከጥቅም ውጭ ሆኗል። ሚያዝያ ፲፪ ቀን ፲፱፻፸፩ ዓ/ም - ኦቦርሶ የሰሌዳ ቁጥሩ ኢቲ-ኤጂዩ () የነበረው ይህ ዲ-ሲ ፫ () አየር ዠበብ ዋናውንና ምክትል አብራሪውን፤ አንድ አስተናጋጅ እንዲሁም አራት መንገደኞችን ጭኖኦቦርሶ ማረፊያ ላይ ሲያርፍ የማኮብኮቢያው ድንበር ላይ የተተከሉትን ድንጋዮች በመምታት የቀኝ ማረፊያ ጎማዎቹ በመሰበራቸው የጥገና ሥራ ከተደረገለት በኋላ ለጥቂት ወራት ወደአገልግሎት ተመልሶ ነበር። ዳሩ ግን በሌላ አደጋ ከጥቅም ውጭ ውሏል፡፡ በዚህ ኦቦርሶ ማረፊያ ላይ ኢቲ-ኤ-ኤ-ጄ ታኅሣሥ ፭ ቀን ፲፱፻፷፱ ዓ/ም በተመሳሳይ የጎማዎች መገንጠል አደጋ ከምስጥ ክምር ጋር ተጋጭቶ ከጥቅም ውጭ እንደዋለ ተዘግቧል። መስከረም ፲ ቀን ፲፱፻፸፪ ዓ/ም ባረንቱ ሚያዝያ ፲፪ ቀን ፲፱፻፸፩ ዓ/ም - ኦቦርሶ ላይ በደረሰበት አደጋ ሰፊ ጥገና ተደርጎለት ወደአገልግሎት የተመለሰው ኢቲ-ኤጂዩ () የነበረው ይህ ዲ-ሲ ፫ () አየር ዠበብ በደቡብ-ምዕራብ ኤርትራ፣ ከባረንቱ ማረፊያ ሊነሳ ሲያኮበኩብ በአፍንጫው ተደፍቶ ሲከሰከስ ከጥቅም ውጭ ሆኗል። ሐምሌ ፭ ቀን ፳፻፭ ዓ/ም ሎንዶን 'ሂዝሮው'' ጥያራ ጣቢያ በሰሌዳ ቁጥር ኢቲ- ኤ ኦ ፒ () የተመዘገበው እና ልዩ ስሙ "ንግሥት ሣባ" የተባለው የኢትዮጵያ አየር መንገድ ቦይንግ 787 ድሪምላይነር አየር ዠበብ በዛሬው ዕለት በሎንዶን 'ሂዝሮው' ጥያራ ጣቢያ እንደቆመ የእሳት አደጋ ደረሰበት። ይኽ አደጋ የተከሰተው ጥያራው መንገደኞችን አሣፍሮ ከአዲስ አበባ ከገባ ከስምንት ሰዓታት በኋላ ነው። አየር መንገዱ ይኽንን ዠበብ ከቦይንግ ኩባንያ ተረክቦ አገልግሎት ላይ ያዋለው ከስምንት ወራት በፊት ኅዳር ፲፩ ቀን ፳፻፭ ዓ/ም ነው። የአየር ጠለፋ እና የአመጽ ጉዳቶች መጋቢት ፪ ቀን ፲፱፻፷፩ ዓ/ም የሰሌዳ ቁጥሩ ኢቲ-ኤሲ ኪው () የነበረው የቦይንግ ፯መቶ፯ () አየር ዠበብ በአየር መንገዱ ታሪክ በሽብርተኞች የአየር ጠለፋ ለመጀመሪያ ጊዜ ሰለባ የደረሰብት አየር ዠበብ ነበር። ከግሪክ ርዕሰ ከተማ አቴና ተነስቶ ፍራንክፈርት ዓለም አቀፍ የአየር ዠበብ ማረፊያ የደረሰው የኢትዮጵያ አየር መንገድ አየር ዠበብ በቆመበት ሥፍራ ላይ በአውሮፕላኑ የቱሪስት ማዕርግ ክፍል ላይ ሁለት ፈንጂዎች ጉዳት አድርሰዋል። አየር ዠበቡን በማጸዳዳት ላይ የነበሩም ሴቶች የአካል ጉዳት ደርሶባቸዋል። የኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት መንግሥት ጉዳቱን ያደረሰው ‘ለኤርትራ ነጻነት-የአረባዊ ሶርያ እንቅስቃሴ’ የሚባለው ቡድን ነው ሲል የኤርትራ ነጻነት ግንባር ግን የኢትዮጵያ አየር መንገድ የገጠር ነዋሪ ኤርትራውያንን ለማጥቃት የሚላኩትን ወታደሮች ወደኤርትራ ስለሚያጓጉዝ የበቀል ጥቃት ያካሄዱት እነሱ እንደሆኑ አረጋግጧል። ሰኔ ፲፩ ቀን ፲፱፻፷፩ ዓ/ም ፓኪስታን ፦ ካራቺ አየር ዠበብ ማረፊያ ላይ ሦስት የኤርትራ ነጻነት ግንባር ታጣቂዎች፣ በሰሌዳ ቁጥር ኢ.ቲ. - ኤ.ሲ.ዲ. () የተመዘገበውን የኢትዮጵያ አየር መንገድ ቦይንግ ፯፻፯ - ፫፻፷ ሲ () አየር ዠበብ ላይ ፈንጂ ወርውረው ከፍተኛ ጉዳት አድርሰውበታል። ኦኖም አየር ዠበቡ ተጠግኖ አገልግሎት ላይ ውሏል። መሐመድ ኢድሪስ፣ ፍስሐዬ አብርሃምና ዓሊ አብደላ የተባሉት ሦስቱም ታጣቂ አመጸኞች ሲያዙ በሰጡት መግለጫ፣ በኤርትራ ላይ የነበረውን የኢትዮጵያ መንግሥት አስተዳደር ተቃዋሚ መሆናቸውን ለማሳወቅ የወሰዱት የሸፍጥ ድርጊት እንደሆነ ገልጸዋል። ሦስቱም ሸፍጠኞት በድርጊታቸው ምክንያት ለፍርድ ቀርበው የአንድ ዓመት ጽኑ እሥራት ተፈርዶባቸዋል። ይህ በእንዲህ እንዳለ፤ የኤርትራ ነጻነት ግንባር ቃል አቀባዮች ሐምሌ ፳፬ ቀን ፲፱፻፷፩ ዓ/ም ይፋ ባደረጉት ጋዜጣዊ መግለጫ፣ የኢትዮጵያ አየር ኃይል በ ኤርትራውያን ላይ ለሚያካሂደው የአየር ድብደባ በቀላቸውን በአየር መንገዱ ላይ ለመወጣት ሙከራቸውን ስለሚቀጥሉ በዚሁ ብሔራዊ አየር መንገድ የሚሣፈሩ መንገደኞች ለሕይወታቸው አስጊና አደገኛ እንደሚሆን በመጠቆም የአየር መንገዱን የገቢ ምንጭ ከማዳከም እንደማይመለሱ አስታውቀዋል። ነሐሴ ፭ ቀን ፲፱፻፷፩ ዓ/ም በተማሪው ንቅናቄ ከፍተኛ አስተዋጽኦ ያበረከተው፣ አንደበተ ርቱዕ የነበረው ብርሃነ መስቀል ረዳ፤ የሕግ ተማሪ የነበረው ኢያሱ ዓለማየሁ፤ ኃይለ ኢየሱስ ወልደ ሰማያት፤ ገዛኸኝ እንዳለ፤ አማኑኤል ገብረ ኢየሱስ፤ የመንግሥት ሠራተኛ የነበረው አ.አ.፤ በጠቅላላው ሰባት ሆነው ከ ባሕር-ዳር ተነስቶ ወደአዲስ አበባ ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ ዓለም አቀፍ አየር-ዠበብ ማረፊያ (ቦሌ) ሊበር የታቀደውን ዲ-ሲ ፫ ወደ ካርቱም እንዲያመራ አስገደዱት። እነኚህ ጠላፊዎች የካርቱም ቆይታቸው ለደህንነታቸው ዋስትና እንደሌለው በመገንዘብ፤ የፖለቲካ ጥገኝነት በመጠየቅ ወደ አልጄሪያ መዲና አልጄርስ አመሩ። መስከረም ፫ ቀን ፲፱፻፷፪ ዓ/ም ከአዲስ አበባ ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ ዓለም-አቀፍ ማረፊያ ፴፱ መንገደኞችንና ፭ ዠበብተኞችን አሳፈሮ ወደ ጂቡቲ በመማራት ላይ የነበረው ዲ-ሲ- ፮ በረራ በሦስት ኤርትራውያን ተጠልፎ ወደ አደን እንዲበር ተገድዶ ወደዚያው ሲበር የአየር መንገዱ የጸጥታ ታጣቂ አንዱን አመጸኛ ተኩሶ አቁስሎታል። አደን ሲያርፉም የአገሪቱ የፖሊስ ኃይል ሦስቱንም ጠላፊዎች በቁጥጥር ሥር አዋላቸው። ጠላፊዎቹ የኤርትራ ነጻነት ግንባር አባላት እንደሆኑ ታውቋል። ታኅሣሥ ፫ ቀን ፲፱፻፷፪ ዓ/ም ከእስፓኝ ርዕሰ ከተማ ማድሪድ ዘጠኝ ዠበተኞችንና አሥራ አራት መንገደኞችን ጭኖ በሮማ በኩል ወደአዲስ አበባ ጉዞውን የጀመረው ቦይንግ ፯መቶ፯ በረራ የየመን ተወላጅ የሆነ ጠላፊ ሽጉጡን መዝዞ በረራ ክፍል ውስጥ ከገባ በኋላ አብራሪውን ወደአደን እንዲያመራ ቢያዘውም ቅሉ፣ አብራሪው ለነዳጅ ሮማ ማረፍ ግድ እንደሚሆንበት አስረድቶ ነበር። የአየር መንገዱ የጸጥታ አስከባሪ በረራ ክፍል ውስጥ ገብቶ ጠላፊውን በሽጉጥ ገድሎታል። በዚህ ጊዜ ሁለተኛው ጠላፊ ጩቤውን ጨብጦ ወደበረራ ክፍሉ ሲሮጥ ሁለተኛው የአየር መንገዱ የጸጥታ አስከባሪ እርሱንም በሽጉጥ ተኩሶ ገድሎታል። ከዚህ ክስተት በኋላ በረራው በሰላም አቴና ላይ አርፏል። የኤርትራ ነጻነት ግንባር ቃል አቀባይ ደማስቆ ላይ ገለጻ ሲሰጥ ሁለቱ የግንባሩ አባላት ቢሆኑም ዓላማቸው አየር-ዠበቡን ለምጥለፍ ሳይሆን ስለድርጅቱ በራሪ ማስታወቂያዎችን ለማደል ነበር ብሏል። ይህ በእንዲህ እንዳለ፤ የ[[እስፓኝ ፖሊስ ታኅሣሥ ፩ ቀን ማድሪድ ዓለም አቀፍ ማረፊያ ላይ ሦሥተኛው አባል ነው ብለው የገመቱትን ሰው ፈንጂ ይዞ ሲገባ በቁጥጥር ስር አውለውታል። ጥር ፲፱ ቀን ፲፱፻፷፫ ዓ/ም አራት የኤርትራ ነጻነት ግንባር ሸፍጠኞች ከባሕር-ዳር ወጎንደር፣ ከነዠበብተኞቹ ሃያ ሰዎችን የጫነውን ዲ-ሲ፫ አየር ዠበብ በኃይል ወደ ቱኒዚያ ዋ ሁለተኛ ከተማ በንጋዚ እንዲበር ካስገደዱት በኋላ ለነዳጅ ቅጅ ካርቱም ላይ አረፈ። ኅዳር ፳፱ ቀን ፲፱፻፷፭ ዓ/ም የኢትዮጵያ አየር መንገድ በረራ ቁጥር ፯መቶ፰ ከአዲስ አበባ ተነስቶ አስመራ፤ አቴና፤ ሮማ እና ፓሪስ ለመሄድ ከነዠበብተኞቹ ዘጠና አራት ሰዎች ጭኖ በተነሳ በአሥራ ሦስት ደቂቃዎች ከመንገደኞቹ መኻል ፭ ወንዶችና ፪ ሴቶች ሽጉጥ መዝዘው በአማርኛ ትዕዛዛቸውን ሲጮኹ የአየር መንገዱ የጸጥታ ሰራተኞች ተኩስ ከፍተው ስድስቱን ጠላፊዎች ሲገድሉ ሰባተኛው በኋላ ሆስፒታል ገብቶ ሞቷል። በተኩሱ ጊዜ ከጠላፊዎቹ አንዱ የያዘውን የእጅ ቦምብ ነቅሎ ሲጥለው ከመንገደኞቹ አንዱ ብድግ አድርጎ ሰው ወደሌለበት ሥፍራ ጥሎት ፈነዳ። ይኽ ፍንዳታ አንድ ሞተር እና የአቅጣጫ መቆጣጠሪያ ከጥቅም ውጭ ሲያደርገው የአየር ዠበቡን የመንገደኞች ክፍል በጢስ አፍኖት ነበር። ኣብራሪው ካፕቴን ቀጸላ ኃይሌ ያለምንም ድንጋጣ አየር-ዠበቡን ወደአዲስ አበባመልሰው በሰላም አሳርፈውታል። ካፕቴኑ ለዚህ ተግባራቸው ከቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ የጀግንነት ሜዳይ ከመሸለማቸውም ባሻገር በአየር ዠበቡ ተሣፍሮ የነበረውና ከእንግሊዝ ለወፎች ጥናት ኢትዮጵያ መጥቶ የነበረው ቡድን፤ ከዚህ አደጋ ላተረፏቸው ለኚህ ካፕቴን ሎንዶን ከተማ ውስጥ ከፍ ያለ ግብዣ አድርገውላቸዋል። ጠላፊዎቹ የኤርትራ ነጻነት ግንባር አባላት ሲሆኑ መሪያቸውም በዚሁ ድርጊት የተገደለችው ማርታ መብርሃቴ ነበረች። መጋቢት ፭ ቀን ፲፱፻፷፯ ዓ/ም ላሊበላ ሲያርፍ በአመጸኞች የጥይት እሩምታ የተመታው ዲ-ሲ ፫ () አየር ዠበብ - ሰሌዳ ቁጥር ኢቲ- ኤቢአር - ከጥቅም ውጭ ሲሆን የአንድ ሰውም ሕይወት ጠፍቷል። አየር ዠበቡ በዚህ አደጋ ጊዜ የ፴፫ ዓመት ዕድሜ ያስቆጠረ ሲሆን ለ ፴፫ሺ፮፻፳፮ ሰዓት በረራ አገልግሏል። ሚያዝያ ፲፯ ቀን ፲፱፻፷፱ ዓ/ም ከመቀሌ ወደ ጎንደር ሲበር ሁለት ሰዎች የከሸፈ የጠለፋ ሙከራ ያደረጉበት ዲ-ሲ ፫ አየር ዠበብ ጎንደር ላይ በሰላም አርፏል። ዳሩ ግን ሁለቱን ጠላፊዎች አጠቃሎ የሦስት ሰዎች ሕይወት አልፎበታል። የካቲት ፲፪ ቀን ፲፱፻፸፩ ዓ/ም - ባረንቱ ኢቲ-ኤ-ኤፍ ደብልዩ () ዲሲ ፫ () ለአየር መንገዱ አገልግሎት ላይ የዋለው በ፷ዎቹ ማገባደጃ ሁለት አመታት ውስጥ ሲሆን፤ በደቡብ-ምዕራብ ኤርትራ በምትገኘው ባረንቱ ላይ በቦምብ ፍንዳታ ተከስክሶ ሲወድቅ አምስቱም ሰዎች ሕይወታቸው አልፏል። አየር ዠበቡም ከጥቅም ውጭ ሆኗል። ዋቢ ምንጮች ክፍሉ ታደሰ፤ ያ ትውልድ፤ ቦሌ ማተሚያ ድርጅት (ዓ/ም የለውም) የኢትዮጵያ አየር መንገድ

46455

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%A5%E1%8A%90-%E1%8D%8D%E1%8C%A5%E1%88%A8%E1%89%B5

ሥነ-ፍጥረት

ይህ መጣጥፍ ስለ መጽሐፍ ቅዱስ ትምህርት ነው። ስለ ፊዚክስ ለመረዳት የተፈጥሮ ሕግጋት ጥናትን ይዩ። ሥነ-ፍጥረት በክርስትና ሥነ-ፍጥረት ማለት ልዑል እግዚአብሔር በእውቀቱ ሰማይን፣ ምድርን፣ እንዲሁም በእነርሱ ውስጥ የሚገኙትን ሁሉ ከምንም ወይም ካለመኖር ወደ መኖር አምጥቶ ብቁ ንቁ የሆኑ ሥነ-ፍጥረት የፈጠረበትን ሁኔታና ሥርዓት የምንማርበት ትምህርት ነው፡፡ ሥነ-ፍጥረት ማለት የፍጥረት መበጀት ማለት ነው፡፡ ይህ የሚታየው ዓለምና በውስጡ ያለው ሁሉ ከዚህ የሚታየው ዓለም ውጭም ያለው የማይታይ ዓለምና በውስጡ ያሉት ረቂቃን ፍጥረታት ሁሉ በእግዚአብሔር ተፈጥረዋል፡፡ /ዘፍ.1፣1 መዝ.101፣25 ኢሳ.66፣1-2 ዕብ.11፣3/ እግዚአብሔር ግዙፉንና ረቂቁን ዓለም የፈጠረው ከምንም ተነስቶ የሚያግናኛቸውና የሚያዋህደው ነገር ሳይኖረው/እምኀበ አልቦ/ ነው፡፡ /መዝ.32፣9 2ኛ መቃ.14፣10 ጥበብ.11፣18 የሐ.ሥራ 17፣24 ዕብ.11፣3 መዝ.148፣5 እግዚአብሔር ፍጥረታትን የፈጠረው ሰውንና መላእክትን ስሙን ለመቀደስ ክብሩን ለመውረስ ሲሆን የተቀሩትን ፍጥረታት ግን ለአንክሮ ለተዘክሮ ለምግበ ስጋ ለምግበ ነፍስ ነው። /መዝ.148፣1-3 ራዕ4፣11 የሐ.ሥራ14፣17 ሮሜ.1፣20/ እግዚአብሔር ፍጥረታትን ሁሉ ፈጥሮ ያከናወነው በስድስት ቀናት ውስጥ ነው፡፡ /ዘፍ2 እና ዘጸ.20፣9-11/ በእነዚሀ ቀናት የተፈጠሩት ፍጥረታት እያንዳንዳቸው ቢቆጠሩ ፍጡር ተናግሮ አይፈጽመውም ነበር፡፡ ነገር ግን በባሕርያቸው በአኗኗራቸው በ22 ይመደባሉ፡፡ ኩፋሌ 3፣9 የተፈጠሩትም በሦስት መንገድ ነው፡፡ ይኸውም፡- በዝምታ /በአርምሞ/ በመናገር /በነቢብ/ በመስራት /በገቢር/ ናቸው፡፡ ፍጥረታት የተገኙበት መንገድና ሁኔታ ፍጥረታት የተገኙበት ሁኔታ በሁለት ሁኔታ ነው፡፡ እነርሱም እምኸኀበ አልቦ አልቦ ኀበቦ (ካለመኖር ወደመኖር) በማምጣት ሲሆን ሁለተኛው ደግሞ ግብር እም ግብር ከተፈጠሩት ላይ በመፍጠር ነው፡፡ እምኀበ አልቦ ኀበቦ(ካለመኖር ወደ መኖር) በማምጣት የፈጠራቸው ፍጥረታት አራቱ ባሕርያት ማለትም ነፋስ ፣ እሳት ፣ውሃና መሬት ፣ ጨለማና መላእክት ናቸው፡፡ ግብር እም ግብር (ከተፈጠሩት ላይ በመፍጠር) የተፈጠሩት ደግሞ ሌሎቹ ፍጥረታት ናቸው፡፡ መገኛቸውም አራቱ ባሕርያተ ስጋ ናቸው፡፡ እግዚአብሔር አምላክ እነሱን በማዋሐድ ፈጥሯቸዋል፡፡ ፍጥረታት የተገኙበት መንገድ ደግሞ ሦስት ናቸው፡፡ እነርሱም፡- በዝምታ /በአርምሞ/፡- አራቱ ባሕሪያተ ስጋ፣ ጨለማ፣ መላእክት፣ ሰማያት በመናገር /በነቢብ/፡- ብርሃን፣ የዕለተ ሰኞ፣ የዕለተ ማክሰኞ፣ የዕለተ ረቡእ እና ሐሙስ ሥነ-ፍጥረታት ናቸው፡፡ በመስራት /በገቢር/ ፡-ሰውን ብቻ፡፡ የስድስት ቀናት ፍጥረታት የእለተ እሑድ ፍጥረታት፡- እሑድ ማለት አሐደ ከሚለው የግእዝ ቃል የተገኘ ሲሆን የመጀመሪያ አንደኛ ማለት ነው፡፡ እግዚአብሔር በመጀመሪያ ቀን ስምንት ፍጥረታትን እምኀበ አልቦ ኀበቦ አምጥቶ እሳት፣ ነፋስ፣ ውሃ፣ አፈር/መሬት፣ ጨለማ፣ ሰማያት፣ መላእከት እና ብርሃን ናቸው፡፡ /ዘፍ.1፣1 እሳት፣ ነፋስ፣ ውሃና መሬት አራቱ ባሕርያተ ስጋ ይባላሉ፡፡ ሰማያት ሰባት ናቸው፡፡ /መዝ.18፣1 ማቴ.3፣17 2ኛ ቆሮ.123 ዮሐ.14፣2 ዕዝራ ሱቱኤል 4፣4/ ጽርሐ አርያም፡- ከሰማያት ሁሉ በላይ ናት፡፡ ለመንበረ መንግስት እንደ ጠፈር የምታገለግል ናት፡፡ መንበረ መንግስት /መንበረ ስብሐት/፡- እግዚአብሔር በወደደው ምሳሌ ለፍጡራን የሚታይበት ነው፡፡ ለኢሳይያስ ለሕዝቅኤል ለወንጌላዊው ዮሐንስ በአምሳለ ንጉስ ታየቷቸዋል፡፡ ኢሳ.6፣1 ሕዝ.12፣6 ራዕ.4፣2 መዝ.10፣4 ሰማይ ውዱድን እንደ መሰረት አድርጎ ሰርቷታል፡፡ ሰማይ ውዱድ፡- ከኪሩቤል ላይ ተዘርግቶ ለመንበረ መንግስት እንደ አዳራሽ ወለል ሆኖ የሚያገለግል ነው፡፡ ኢየሩሳሌም ሰማያዊት፡- በፊት ሳጥናኤል የተፈጠረበት ኋላ የወጣባት ናት፡፡ ራዕ.12፣9 ይሁ.1፣6 በእለት ምጽአት በጎ የሰሩ ሰዎች የሚወርሷት የክርስቲያኖች ርስት ናት፡፡ ገላ.4፣4-26 ዕብ.12፣22 ዮሐ.14፣2 አስራ ሁለት ደጅ አላት፡፡ የደጆቿም ብርሃን ለዓይን እጅግ የሚስቡ ናቸው፡፡ የብርሃን መጋረጃም አላት፡፡ የ12ቱ ሐዋርያቱም ስም በመሰረቶቿ ላይ ተጽፎ ይገኛል፡፡ በዚህም ኢየሩሳሌም ሰማያዊት እግዚአብሔር የብርሃን ታቦትን ፈጥሮ አኑሮባታል፡፡የአምላክ ማደሪያ የሆነች ድንግል ማርያም ምሳሌ ናት፡፡ /ራዕ.11፣19/ ኤረር፤ እነዚህ ሦስቱ ዓለመ መላእክት /የመላእክት መኖሪያ/ ናቸው፡፡ ቤተ ክርስቲያን በ3 ክፍል የምትሰራው በዚህ ምሳሌ ነው፡፡ ቅዱሳን መላእክት መላእክት የተፈጠሩ በመጀመሪያ ቀን በእለተ እሑድ ነው፡፡ /ኩፋ.2፣6-8 በነገድ መቶ በከተማ አስር ነበሩ፡፡ መላእክት እምኀበ አልቦ ወይም ከአምላካዊ ብርሃን ተፈጥረዋል፡፡ አክሲማሮስ የተባለ መጽሐፍ መላእክት ከነፋስ ከእሳት ተፈጥረው ቢሆኑ እንደኛ ሞተው በፈረሱ በበሰበሱ ነበር ብሏል፡፡ በቅዱሳት መጽሐፍት በግብራቸው በእሳትና በነፋስ ተመስለዋል፡፡ መዝ.103፣4 ዕብ.1፣7 በእሳትና በነፋስ መመሰላቸው ነፋስ ፈጣን ነው መላእክትም ለተልእኮ ይፈጥናሉና፡፡ ነፋስ ረቂቅ ነው መላእክትም ረቂቃን ናቸው፡፡ እሳት ብሩህ ነው መላእክትም ብሩኀነ አእምሮ ናቸው፡፡ የመላእክት ባሕርይ ፦ መላእክት በፍጥረታቸው ረቂቃን ስለሆኑ ስጋና አጥንት የላቸውም፡፡ አይበሉም አይጠጡም /ሉቃ.24፣39/ መላእክት ጾታ የላቸውም፡፡ አያገቡም፡፡ /ማቴ.22፣30 አንድ ጊዜ የተፈጠሩ የማይባዙ የማይዋለዱ ናቸው፡፡ ህማም ሞትና ድካም የለባቸውም ሕያዋን ናቸው፡፡ ቁጥራቸው በአኃዝ አይወሰንም /ራዕ.5፣11/ የመላእክት ግብራቸው /ስራቸው/ ስራቸው እግዚአብሔርን ያለ እረፍት ቅዱስ ቅዱስ ቅዱስ እያሉ ሌትና ቀን ማመስገን ነው፡፡ /ኢሳ.6፣3 ራዕ.4፣8/ መላእክት ከእግዚአብሔር ወደ ሰው ለምህረትና ለብስራታ ለቁጣም ይላካሉ፡፡ /ሉቃ.1፣1-26 ዘፍ.19፣1-38፤ 2 ነገሥ.19፣35…/ ድኀነት የሚገባቸውን ሰዎች ይጠብቃሉ /መዝ.33፣7 90፣15/ ማቴ.18፣10 የሐ.ሥራ 12፣7/ ክፉዎችን ይቃወማሉ፡፡ የሐሰትና የዓመጸኛ የክህደት ምንጭና አባት የሆነውን ዲያብሎስን /ሄኖክ.12፣3 መቅ.ወንጌል ራእይ. 13፣5 ዮሐ. 8፣44/ በመጀመሪያ የተቃወሙት መላእክት ናቸው፡፡ /ራዕ.12፣7/ የቅዱሳንን ጸሎት ወደ እግዚአብሔር ያሳረጋሉ፡፡ /ራዕ.8፣2-4 ጦቢ.12፣15/ መላእክት ሰውን ያማልደሉ፡፡ ሰው ከፈጣሪው ጋር እንዲታረቅ ይጸልያሉ፡፡ የእግዚአብሔር ባለሟሎች ናቸውና ስለ ሰው ይለምናሉ፡፡ መላእክት ሰውን ይረዳሉ፡፡ /ዘፍ 16፣7 21፣17፤ 1 ነገሥ.19፣5-7/ ሰውን ይጠብቃሉ፡፡ ለእያንዳንዱ ሰው ሁለት ጠባቂዎች አሉት፡፡ አንዱ መላእክ ቀን አንዱ ደግሞ ሌሊት ይጠብቁታል፡፡ /ማቴ.18፣10/ የእግዚአብሔር አገልጋዮችን በችግራቸው ጊዜ ይረዳሉ ያበረታሉ፡፡ /የሐዋ.5፣12-24 12፣1-17 27፣22-25/ መላእክት ንስሃ በሚገቡ ሰዎች ደስ ይሰኛሉ፡፡ /ሉቃ.15፣10/ መላእክት ይህን የመስላሉ ቁመታቸው ይህን ያህላል ማለት አይቻልም ፡ ረቂቃን ናቸውና ሊያድኑ ያሉትን ለመታደግ በወጣትና በሽማግሌ በተለያዩ አምሳላት ይታያሉ፡፡ የሰኞ /ሁለተኛው ቀን/ ስነ ፍጥረት ሰኞ ማለት ሰኑይ ከሚለው የግእዝ ቃል የመጣ ሲሆን በሁለተኛው ቀን እግዚአብሔር ከምድር እስከ ብሩህ ሰማይ ሞልቶ የነበረውን ውኃ ወደ ላይና ወደ ታች ከፈለ፡፡ በመካከሉም ጠፈርን አደረገ፡፡ ጠፈርንም ሰማይ ብሎ ጠራው፡፡ ከጠፈር በላይ የተቀረውም ውኃ ሐኖስ ይባላል፡፡ ዘፍ.1፣6-8 ኩፋ.2፣9 የጠፈር ጥቅም፦ ለፀሐይ፣ ለከዋክብትና ለጨረቃ መመላለሻ ማኀደር ይሆን ዘንድ ከፀሐይ ከጨረቃና ከክዋክብት የሚወጠው ብርሃን ጉብብ ባለ ቅርጽ ወደላይ ሳይነዛ ወስኖ ገትቶ እንዲይዝ ወአየ ፀሐይን (ሙቀት ማፋጀት) እንዲያቀዘቅዝ ሰው ጠፈርን ወይም ሰማይን እያየ ሰማያዊ ርስቱን ተሥፋ እንዲያደርግ ለአይናችን ማረፊያ ማክሰኞ /የሦስተኛው ቀን/ ማክሰኞ የሚለው ቃል ሠሉስ ከሚለው የግእዝ ቃል የተገኘ ሲሆን ሦሥትኛ ቀን ማለት ነው፡፡ ፍጥረታት ከተፈጠሩ ሦስተኛ ቀን ነውና ሌላው ደግሞ ማክሰኞ የሚለው ቃል ማግሰኞ (የሰኞ ማግስት) ማለት ነው፡፡ በዚህ ቀን እግዚአብሔር በሦስተኛው ቀን ውኃ በአንድ ስፍራ ይሰብሰብ ብሎ ውኃን ከመሬት ለይቶ ባህር ካለው በኋላ ሦስት ፍጥረታትን ፈጠረ፡፡ ዘፍ. 1፣9-13 ኩፋ.2፣10-12፡፡ እነርሱም ፡- እጽዋት፣ አዝእርት፣ አትክልት ናቸው፡፡ በምሳር የሚቆረጡ እጽዋት /ዛፎች/፡፡ በማጭድ ሚታጨዱ አዝርዕት፡፡ በእጁ የሚለቀሙ አትክልት ናቸው፡፡ የገነት ተክል ዕፅዋት አዝርእትና አትክልት ከአራቱ ባሕርያት ከመሬት ከውኃ ከነፋስ እና ከእሳት ተፈጥረዋል ይኸውም በግብራቸው ይታወቃሉ፡፡ የዚህ እለት ፍጥረታት ለምስጢረ ስጋዌ ምሳሌ እንጠቀምበታለን፡፡ የረቡዕ /የአራተኛው ቀን/ ሥነ-ፍጥረት እለት ረቡእ ራብዕ ከሚለው የግእዝ ቃል የመጣ ሲሆን አራተኛ ቀን ማለት ነው፡፡ ሥነ ፍጥረታት ከተፈጠሩ አራተኛ ቀን ማለት፡፡ በእለተ ረቡዕ ሦስት ፍጥረታትን ፈጠረ፡፡ እነዚህም፡- ፀሐይ ጨረቃና ከዋክብት ናቸው። /ዘፍ.1፣14-16/ ከዋክብትና ጨረቃን በሌሊት ፀሐይን በቀን አሰለጠናቸው /መዝ.135፣8-9/። ፀሐይ ከእሳትና ከነፋስ በመፈጠሯ ትሞቃለች ትሄዳለች፡፡ ጨረቃና ከዋክብት የተፈጠሩት ከነፋስና ከውኃ ነው፡፡ ከነፋስ በመፈጠራቸው ይሄዳሉ፣ ከውኃ እንደመፈጠራቸው ደግሞ ይቀዘቅዛሉ፡፡ እነዚህንም ለዕለታት ለሳምንታት ለወራት ለአመታትና ለክፍለ ዘመናት መታወቂያ መለያ እንዲሆኑ ፈጥሮአቸዋል /ኩፋ.2፣13-14/፡፡ የዚህ እለት ፍጥረታት ለምስጢረ ትንሳኤ ሙታን ምሳሌ እንጠቀምባቸዋለን፡፡ የሐሙስ /የአምሰተኛ ቀን/ ፍጥረት ሐሙስ የሚለው ቃል ሃምሳይ ከሚለው የግእዝ ቃል የተገኘ ሲሆን አምሰተኛ ቀን ማለት ነው፡፡ አምስተኛ መባሉም ፍጥረታት ከተፈጠሩ አምስተኛ ቀን ሆኗልና፡፡ በእለተ ሐሙስ ሦስት ፍጥረታትን ፈጠረ፡፡ በልብ በሚሳቡ፣ በእግር የሚሽከረከሩ በክንፍ የሚበሩ በባህር ተወስነው የሚኖሩ በደመ ነፍስ ሕይወት ሕያዋን የሆነ ፍጥረታትን ፈጠረ። /ዘፍ.1፣20-23 ኩፋሌ.2፣15-16 እነዚህም ዘመደ እንስሳ፣ ዘመደ አራዊት፣ ዘመደ አእዋፋት ይባላሉ፡፡ ዘመደ እንስሳ፡-አሳዎች ዘመደ አራዊት፡- አዞ ዘመደ አእዋፋት፡- ዳክዬዎች የእለተ ዓርብ ቀን ሥነ-ፍጥረት አርብ ማለት አርበ ከሚለው የግእዝ ቃል የተገኘ ሲሆን አካተተ ፈጸመ ማለት ነው፡፡ በእለተ አርብ እግዚአብሔር አምላክ ፍጥረታትን ፈጥሮ ጨርሷልና በዚህ ቀን እግዚአብሔር አራት ፍጥረታትን ፈጠረ፡፡ እነርሱም በእግር የሚሽከረከሩ በክንፍ የሚበሩና በልብ የሚሳቡ በየብስ የሚኖሩ በደመ ነፍስ ሕይወት ሕያዋን የሆኑ ፍጥረታትን ፈጠሩ፡፡ በመጨረሻም አጋእዝተ ዓለም ሥላሴ ሰውን በመልካችን እንፍጠር ብለው ዓርብ እለት በነግህ አራቱን ባሕርያተ ሥጋ አምስተኛ ባሕርየ ነፍስን አዋህደው የሠላሳ ዓመት ጎልማሳ አድርጎ በማዕከለ ምድር /መዝ.73፣12/ በቀራኒዮ አዳምን ፈጠሩት፡፡ እንስሳት፡- ሳር ነጭተው ውኃ ተጎንጭተው የሚኖሩ አራዊት፡- ሥጋ በጭቀው ደም ተጎናጭተው ውኃ ጠትተው የሚኖሩ አዕዋፋት፡- የዛፍ የእህልን ፍሬ ለቅመው ሥጋ በልተው ውኃ ጠጥተው የሚኖሩ ናቸው፡፡ አዳም ማለት ይህ ቀረው የማይባል ያማረ መልከ መልካም ማለት ነው፡፡ እንዲሁም ከመሬት መፈጠሩን ያመለክታል፡፡ ሰው አራት ባሕርያተ ስጋ አምስተኛ ግብራተ ነፍስ አሉት፡፡ የነፍስ ግብራት፡- ልባዊነት፣ ነባቢነት፣ ሕያውነት ባሕርያተ ሥጋ፡- ውኃ፣ መሬት፣ ንፋስና እሳት አዳም በተፈጠረ በሳምንቱ ጠዋት ሦስት ሰዓት ሲሆን «አዳም ብቻውን የሆን ዘንድ አይገባውም የምትመቸውን እረዳት እንፈጠርለት» ብሎ ወዲያውኑ በአዳም እንቅልፍ አመጣበት ከአዳም ጎን አንዲት አጥንት ወስዶ ለአዳም ምትረዳውን ሴት ፈጠረለት ዘፍ.2፣18-23 ኩፋ.4፣4። እግዚአብሔር ሔዋንን ከጎኑ ፈጥሮ ባሳየው ጊዜ አዳም «ይህች አጥንት ከአጥንቴ የተገኘች ናት ሥጋዋም ከስጋዬ የተገኘች ናትና ሴት ትባል» አለ (ዘፍ.2፣23)። ሕይዋን ማለት የሕያዋን ሁል እናት ማለት ነው፡፡ ዘፍ.3፣20 ሕይዋን ከጎኑ መፈጠሯ ወንድና ሴት (ባልና ሚስት) አንድ አካል መሆናቸውና የሰው ዘር ሁሉ ከአንድ ግንድ መገኘቱን ያመለክታል፡፡ ሔዋንን ስለ ሦስት ነገር ፈጥሮታል፦ ረዳት እንድትሆን ዘር ለመተካት ከፍትወት ለመጠበቅ ሰው ከፍጥረታት ሁሉ የከበረ ነው፡፡ (መዝ.48 ፣12) ይኸውም የሚታወቀው፦ ፍጥረታት ሁሉ ከተፈጠሩ በኋላ በመፈጠሩ በእግዚአብሔር አራያና አምሳል በመፈጠሩ በምድር ላይ የሚኖሩ ፍጥረታት በሙሉ ገዥ አዛዥ ሆኖ በመፈጠሩ የእግዚአብሔር የእጁ ፍጥረት በመሆኑ ( በገቢር የተፈጠረ ) ብቸኛ ፍጥረት በመሆኑ። 22ቱ ሥነ-ፍጥረት የሚባሉት እነዚህ ከላይ ያየናቸው ናቸው፡፡ በሰባተኛው ቀን ቅዳሜ እግዚአብሔር ፍጥረታትን ሁሉ ፈጥሮ ከስራው አረፈ፡፡ ስለዚህ ይህች ዕለት ሰንበት ሆና እንድትከበር ሥጋዊ ስራዎች እነዳይሰሩባት የእግዚአብሔር መልካም ፍቃድ ሆነ፡፡ ይኸውም እግዚአብሔር ከስራው ሁሉ አርፎባታልና ነው /ዘፍ.2፣2/፡፡ ደግሞ ይዩ ባለሙያ ንድፍ መጽሐፍ ቅዱስ

50908

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%8C%88%E1%8B%8D%20%E1%88%9D%E1%8B%B5%E1%88%AD

አገው ምድር

አገው ምድር አገው ምድር (አዊ ላጜታ) በሀገሪቱ ስርዓት አዊ ብሄ/አሰ/ዞን እየተባለ የሚጠራው አካባቢ ሰው ያልነበረበት ፣ጥቅጥቅ ያለ ጫካ በዱር አራዊት የተሞላ ፣ ንፁህ የአየር ንብረት ለም አፈር ፣በቂ ውሃ ምቹ መልካአ ምድራዊ አቀማመጥ፣ የጫካ ማር ያለበት ጠፍ እንደነበረ አፋአዊ መረጃዎች ይጠቁማሉ ፡፡ ይሁን እንጂ የዚህ ቦታ ስያሜ የተሠጠው በአካባቢው በቀዳሚነት በሰፈሩት ሰባቱ አገው ወንድማማቾች መሆኑን መረጃዎች ያመለክታሉ፡፡ አገው ምድር እየተባለ የሚጠራው ቦታ በመጀመሪያዎቹ ነዋሪዎች ሲሰየም ክልሉ (ወስኑ እስከ የት እንደነበር በትክክል መግለፅ ባይቻልም ከአሁኑ አዊ ብሄረሰብ አስተዳደር ዞን ስር ካሉ ወረዳዎች በላይ እንደነበር እንዲሁም በምስራቅ ጎጃምና ደ/ጎንደር አካባቢ በአዊኛ ቋንቋ የሚጠሩ አካባቢዎች (ቦታዎች )መኖራቸው ለብሄ/አስ/ዞን ወስንና ስፋት ዋነኛ እማኞች ለምሳሌ፡- ድኩል ካን ፣ዳድ ዩሃንስ (ምስ/ጎጃም ) ቢዝራ ካኒ (ጎንደር) ፃና (ጣና) የሚባሉት ተጠቃሽ ናቸው ሰባት ቤት አገው (ላጜታ አዊ) የተጠናከረና የተደራጀ መረጀ ባይኖርም በአፈ ታሪክ ደረጃ ከተለያዩ አባቶችና ታሪክ አዋቂዎች የተገኙ መረጃዎች ( እንደሚጠቁመን የእስራኤል ደም ወገን የሆነው ንጉስ ሰለሞን የልጅ ኩሳ ከቀዳማዊ ሚኒሊክ ጋር ታቦተ ፅዮንን ከእየሩሳሌም ይዘው ከመጡ በኋላ ንጉስ ኩሳ ሰቆጣ አካባቢ ትዳር መስርቶ በመኖር አዲልን ወለዱ ፣አዲል ደግሞ እና አንከሻ፣ባጃ፣መተከል፣አዘ ና፣ዚገም፣ኳኩራና ጫራን ወለዱ እነዚህ ወንድማማቾች ከአካባቢያቸው ወደ ተለያዩ ቦታ እየተዘዋወሩ ዱር አራዊትን በማደን አዘውትረው ሲኖሩ ኑሮን ለማሸነፍ ፣ህይወትን በተሻለ መንገድ ለመምራት ከተፈጥሮና አካባቢ ጋር መታገል ግድ ይላል ፡፡ ካልሆነም አካባቢን ለቆ የተሻለ አካባቢ ፍለጋ መኳተን አሁንም በአንዳንድ አካባቢዎች የሚስተዋል ተግባር ነው ፡፡ ስለሆነም ስባቱ አገዎች በአንድ ተሰማርተው በወቅቱ ውድና ተፈላጊ የሆኑ የዱር አራዊት ማለትም የዝሆን ጥርስ ፣ጥርኝ ፣ዝባድና የመሳሰሉትን ፍለጋ ሲጓዙ የትውልድ ቦታቸውን ስቆጣ ለቀው አሁን እንጅባራ እየተባለ ወደ ሚጠራው አካባቢ (ከሰንግ ይባል )ነበር ደርሰው አሁንም በአዊኛ “አንጉች ካና” ይባላል ፡፡ አካባቢው ምንም ሰው የሌለበት ፣በቂ የሆነ የዱር አራዊትና ጥቅጥቅ ያለ ጫካ ፣የዱር ማር ያለበት ፣ምቹ መልካዓ ምድራዊ አቀማመጥና ሰላም የሰፈነበት ቦታ ሆኖ በማግኘታቸው በአካባው ሁኔታና ተፈጥሮአዊ አቀማመጥ በመማረክ ለሰባት ወራት ያህል የዱር አራዊትን በማደን ቆይተው ሰባቱም ወንድማማቾች ወደ ቤተሰቦቻቸው (ሰቆጣ ) በመመለስ፣ለቤተሰቦቻቸውም ተመላልሰው ስለተመለከቱት አካባቢ መልካዓ ምድራዊ አቀማመጥ ፣ለኑሮ ምቹና ተስማሚ የአየር ንብረት ፣በውስጡ ያሉ የዱር አራዊትና ተፈጥሮአዊ ገፅታ ሲገልፁላቸው ቤተሰቦቻቸውም በሀሳባቸው ተስማምተው ለጥያቄአቸው አወንታዊ ምላሽ በመስጠት መልካም ፈቃዳቸውን መርቀው ልጡን ገመድ፣ባዳውን ዘመድ ያድርላችሁ ሲሉ ሰባቱ ወንድማማቾች ሚስቶቻቸውን ልጆቻቸውን ከብቶቻቸውን እንዲሁም ከቤተሰቦቻቸው አገልጋያቸው ትሆን ዘንድ የተላከቸውን አዱክን ጨምረው ጎዞቸውን ወደ ተመለከቱት አካባቢ ቀጠሉ፡፡ ወደ አዲሱ አካባቢ ደርሰው በታላቃቸው አንከሻ መሪነት ቦታ ሲከፋፈሉ አንከሻና ባንጃ አማካኝ የሆነ ቦታ ሲይዙ ኳክራን በምስራቅ ፣ጫራን በምዕራብ፣ዚገም፣መተከልና አዘና በስተደቡብ እንዲቀመጡ አድርገዋል፡፡ አማካይ በሆነ አቅጣጫ አንከሻና ባንጃ በመሆን አዱክ ታገለግላቸው ነበር ፡፡ በተጨማሪም ለሌሎች ወንድማማቾች በመሆኑ እንደ መገናኛ ይጠቀሙበት ነበር ይላሉ የታሪክ አባቶች ፡፡ ከሰባቱ ወንድማማቾች ጋር በአገልጋይነት ከሰቆጣ የተላከችው አዱክ ስትቅልባቸውና ስታገለግላቸው ኑራ አምስቱ በተልያዩ አቅጣጫ ቦታ ቦታቸውን ሲይዙ እሷ ግን በታላቃቸው አንከሻና ባንጃ መካከል በመሆን እንድትኖር ተደርጓል፡፡ በመሆኑም አገልጋያቸው አዱክ በዕድሜ እየገፋች ለስራ ጉልበቷ እየደከመ ሲሄድ እንደገና መጦር ግድ ሆነባት ፡፡ በሁለቱ ወንድማማቾች ትርዳና ትጦር ጀመር ይህም ሲሆን አንከሻ በደቡብ አብልቶ አጠጥቶ አጥቦና አልብሶ ድንበራቸው በሆነ ቦታ ላይ ፀሐይ ሲሞቅ ብርዱም ሲለቅ አስቀምጦ ሲሄድ ፣ባንጃም በተራው በመውሰድ ቤቱ አሰንብቶ ለተረኛው ሲሰጥ እንደቤቱ አብልቶና አጠጥቶ በጥዋቱ ፀሐይ ሰትታይ ከቦተዉ የደርሣት ነበር በመሆኑም አዱክ በጥዋቱ ቁርና በቀጥር ሙቀት ይፈራረቀባት ስለነበር አንከሻንና ባንጃን ትመርቃቸው ነበር ይላሉ አባቶች(አባሆይ ዘሩ አለሙ) አንከሻን /ክምምባ ኹ ክም አንካ እይምኽ /እስከ ማታ ብላ ባንጃን ስግላ ቻንቑዋ ስግላ አንካ ኹ /የማለዳ እንጀራ ብላ/ እማ አዱክ የተለያዩ መላምቶች “አዱክ” የሰባቱ አገው እናት ናት እየተባለ ሲወራ ይስተዋላል ፡፡ ስለሆነም ከተለያዩ አባቶች ታሪክ አዋቂዎችና የአካባቢ ነዋሪዎች የተገኘ መረጃ እንደሚያመለክተው አዱክ የሰባቱ አገው ወንድማማቾች “ ወላጅ እናት ” አይደለችም ነገር ግን እነሱ ወደ ዚህ አካባቢ ሲመጡ ከቤተሰቦቻቸው የተላከች አገልጋያቸው (ሞግዚታቸው ናት ) የሰባቱ ወንድማማቾች እናት ማናት ? ሲባል አዱክ ይባላል ይህም የሆነበት ምክንያት 1. የብረሄረሰቡ ባህል ፣ ቋንቋና ወግ መሰረት በዕድሜ ትልቅ የሆነች እህት ፣አክስት ፣የእንጀራ እናት ወይም አሳዳጊ 2. በኢትዮጴያ ኦርቶዶክስ ተዋህዶ ቤተክርስቲያን ስርዓት መሰረት የክርስትና እናት 3. በመኳንት ወይም መሳፍንት ቤተሰብ ቤት ውስጥ የምታገለግል ፣ሴት የልጅ ጠባቂ ፣ቀላቢ እና ተንከባካቢ እንደ ወላጅ እናት “እናት” ተብላ እንደምትጠራ ይታወቃል ፡፡ ስለሆነም አዱክ የሰባቱ አዊ እናታቸው ሳትሆን ቀላቢያቸውና አገልጋያቸው እንዲሁም የልጆቻቸው ሞግዚታቸው በመሆኗ እናት ተብላ ትጠራለች ፡፡ አዱክ በአንዳንድ አካባቢዎች እማ-አዱክ ተብሎ ስሟ ሲጠራ ይስተዋላል፡፡ ይህ የሆነው “እማ” የሚለው ቅፅል ስም በዕድሜ ትልቅ ለሆኑ ሴቶችና እናቶች የሚሰጥ የክብር ስም በመሆኑ አዱክ የሰባት አገዋች አገልጋያቸውና የልጆቻቸው ሞግዚትም ስለሆነች እማ አዱክ እየተባለች በክብር ስትጠራ፣(በማ/ሰቡ ባህል ፣ወግ፣ቋንቋ የእምነት ስርዓት መሰረት ፣ታላቆችን በስም ብቻ አይጠሩም ፣በአክብሮት፣በትህትናና በማዕረግ ስማቸው ይጠራሉ። የአዱክ መቃብር በኳሪ ጎኻና ቀበሌ ፣በተርዬ ታራረ ዙሪያው በጥድ ዛፍ የተከበበ ካችንቲ ተራራ (አለት በስተ ደቡብ ፣የእማ አዱክ መቃብር ስፍራ ይገኛል፡፡ ምክንያቱም የድንጋይ ቁልል ይታያል፡፡ የመቃብር ቦታ እዚህ ለመሆኑ የሚያመለክቱ መረጃዎች 1. እማ አዱክን አንከሻና ባንጃ ይጦሯት ስለነበረና ይህ ቦታ ደግሞ የሁለቱ ወሰን (ድንበር መሆኑ ) 2. አንከሻና ባንጃ በሚጦሯት ጊዜ የሚረካከቡበት ቦታ ስለነበር 3. ይህ ቦታ ለሰባቱም ወንድማማቾች አማካይ (መገናኛ) በመሆኑ በታላቆች ምክርና መሪነት መመሪያቸው 4. በወቅቱ በቅርብ ርቀት (አካባቢ ቤተ ቤተክርስቲያን አለመኖር ተጠቃሽ አፋዊ መረጃዎች ናቸው ፡፡ በሰሜን የባንጃ በአሁኑ ወረዳችን ፋግታ ለኮማ ፣በስተ ደቡብ የአንከሻ (በሁኑ ባንጃ ወረዳ ) ክልል ፣ከአ/ቅዳም ከተማ ወደ ኮሰበር በሚወስደው ------መንገድ ፣አሮጌ እንጅባራ ወይም በድሮ አጠራር ሰፈር ገቢያ እንዳደረስን ወደ ቀኝ በኩል በመታጠፍ ቀጥ ብለን ብንሄድ በግራና በቀኝ በጥድ ዛፍ የተከበበ ልዩና ማራኪ የሆነ ታሪካዊ ቦታን እናገኛለን፡፡ ይህ ቦታ - በቀደምት አዱክን አንከሻና ባንጃ የሚረካከቡበት ሲሆን - ዙሮ ዙሮ ቤት ፣ኑሮ ኑሮ ሞት እንዳሉ በኋላም የእማዱክ መቃብር ስፍራ ነው ፡፡ እዚህ ቦታ መሀል ለመሀል ሰፊ የሆነ ጎዳ/መንገድ ከአ/ቅዳም ና እንጅባራ ወደ ኳሪ ጎኻና የሚያደርስ ሲኖረው በዚህ መንገድ የሚያልፍ ማንኛውም ሰው እንደሌለው አካባቢ ምንገድ አቋርጦ አያልፍም / አይሄድም ልዩ የሆነ ባህላዊ ታሪካዊ ስርዓት ያለማንም መካሪነትና ትዕዛዝ ሲፈፀም/ሲከናወን ይታያል፡፡ ይኸውም መንገደኛው እማዱክ መቃርብ ሊደርስ የተወሰነ ርቀት ሲቀረው በቀኝ እጁ ድንጋይ ይዞ መጣል አያያዙም እንደ ማንኛውም ተራ ውርወራ ሳይሆን ልክ በቀኝ እጁ ይዞ በትክሻው ቀጥታ ቦታው ላይ ሲደርስ በቀኝ በኩል ካለው የድንጋይ ክምር ይጠለዋል ፡፡ በመቀጠልም እዚች ቦታ ላይ ቁጭ ብሎ ያርፋል ፡፡ ይህ የሚካሄደው ምን ጊዜ በቀኝ በኩል ባለው ስፍራ ነው ፡፡ ለምን ቢሉ - በቀኝ እጅ መያዛቸው ቀኝ እጅ ሁልጊዜም ገር ፣ቀናና መልካም ዕድልና ምኞች በመሆኑ - ከቦታው ሲደርሱ ማረፊያ መቀመጫቸው ከእናታቸው በረከት - ድንጋይ መጣል እረም ማውጣት ለመቃብር መታሰቢያነት ይህም በማ/ሰብ ወግና ባህል መሰረት ሰው ሲሞት እልቅሶ ቦታ ላይ ሲደርሱ ፊት ይጠረጋል ፣ቁጭ ብለው መነሳት፣ለወደፊቱም ለነፍስ መልካም መመኘት የተለመደ ስርዓት ነው ፡፡ የተለያዩ የፅሑፍ መረጃዎችን አፋዊ መረጃዎችን በመጠቀም መረጃዎችን በመሰብስብ ፅሑፉን ማጠናከር ተችሏል ፡፡ ወረዳችን ይህንና የመሳሰሉ ጥንታዊና ታሪካዊ ህዝብ ባለቤት ልዩ ልዩ ጥንታዊና ባህላዊ ቅርሶች መገኛ የተፈጥሮአዊና ሰው ሰራሽ መስህብ ስፍራዎች ባለቤት መሆኑን መገለጫ ለሆነው ባህላችንና ቅርሶቻችን ትኩረት ሰጥተን መጠበቅ መንከባከብና ተጠብቀው ለትውልድ የሚተላለፉበትን መንገድ ማመቻቸት የሁላችንም የህሊና ግዴታ ሊሆን ይገባናል ፡፡ የአዊ (አገው ምድር) የፈረስ ጉግስ ባህል ከ 70 ዓመታት በላይ የሆነው የ ‹‹ አዊ የፈረስ ማህበር›› ባህሉን ጠብቆ በማቆየቱ በ ‹‹ ቅርስና ባህል ዘርፍ ›› ለዘንድሮው የ ‹ በጎ ሰው ሽልማት› ከተመረጡ ሶስት ዕጩዎች አንዱ ሁኗል፡፡ የፈረስ ጉግስ ባህሉ ዝም ብሎ ለመዝናኛ የሚሆን ብቻ አይደለም፡፡ የማህበራዊ ስነ - ሰብ አጥኝዎች በአግባቡ ባያጠኑትም ቅሉ፣ የራሱ ታሪካዊ አመጣጥ አለው፡፡ ከታሪካዊ እውነታዎች እና አሁን የፈረስ ጉግስ ከሚዘወተርባቸው ሁነቶች ተነስቶ ሶስት መላምቶችን መገመት ይቻላል፡፡ 1 ኛ ) አንደኛው ከመከረኛው ጦርነት ጋር የተያያዘ ነው፡፡ መኪና፣ አውሮፕላን እና ዘመናዊ የጦር መሳሪያ በሌለበት ዘመን አብዛኛው የእርስ በርስም ሆነ ከውጭ ጠላት ጋር ይደረጉ የነበሩ ውጊያዎች የሚከወኑት በጦር እና ጎራዴ በሚደረግ የጨበጣ ውጊያ ነው፡፡ የጨበጣ ውጊያን በድል ለማጠናቀቅ ደግሞ ፈረስ ትልቅ አስተዋፅኦ ነበረው፡፡ የአድዋ ጦርነት በፈረስ አጋዥነት ለድል እንደበቃ ብዙ ማሳያዎች አሉ፡፡ ለ ‹‹ ባንዳ እርግማን ›› አፋችን የሾለውን ያህል ‹‹ ፈረሶችን ›› አመስግነናቸው አናውቅም፡፡ ለኢትዮጵያ ነፃነት ከ ‹‹ ባንዳዎች ›› እና ‹‹ከፈሪዎች›› ይልቅ ፈረስ የነበረው አስተዋፅኦ ታላቅ ነው፡፡ ፈረስ ለቀደሙ ነገስታት ባለውለታ፣ የህይወታቸው አለኝታ ነበር፡፡ ለዚህም ይመስላል ብዙ ነገስታት ከ አባታቸው ይልቅ የፈረሳቸው ስም ጎልቶ የሚወጣው፡፡ ለምሳሌ የአፄ ቴወድሮስን ‹‹ ታጠቅ ብሎ ፈረስ፣ ካሳ ብሎ ስም አርብ አርብ ይሸበራል፣ ኢየሩሳሌም ››…… ተብሎ ኮ / መንግስቱ ሐይለማሪያም ከአዲስ አበባ በስተምዕራብ ያለውን እና ለኦጋዴን ጦርነት በአንድ ቀን 300 ሺ ሰራዊት ያሰለጠኑበትን የጦር ሰፈር በጀግናው በአፄ ቴወድሮስ ፈረስ ስም ‹‹ ታጠቅ ›› ብለው መሰየማቸው በድንገት የሆነ አይደለም፡፡ ብዙ ትችት የደረሰበት ቴወድሮስ ካሳሁን በ ‹ ጥቁር ሰው › አልበሙ ውስጥ ደ / አዝማች ባልቻ ሳፎን ‹‹ ባልቻ አባቱ ነፍሶ ›› ብሎ ማቀንቀኑ በስህተት ወይም ዜማ ለማሳመር ሳይሆን ይህን ሃቅ በመረዳት ይመስለኛል፡፡ 2 ኛ ) ከቤተክርስቲያን ክብረ በዓል ጋር በተያያዘ የፈረስ ጉግስ ከሚዘወተርባቸው በዓላት መካከል የ ‹‹ ጥምቀት በዓል ›› እና ‹‹ ዓመታዊ የንግስ በዓላት ›› ቀዳሚዎች ናቸው፡፡ እግር ጥሎት የጥምቀት በዓልን አገው ምድር ያከበረ፣ ከታቦቱ በረከት ባለፈ በፈረስ ጉግሱ ተዝናንቶ ይመለሳል፡፡ ትንሽ የሚሞክር ከሆነም የአንዱን ፈረስ ተቀብሎ ‹‹ አይሞሎ ›› ማለትን ማንም አይከለክለውም፡፡ ከንግስ በዓላት ጋር ተያይዞ የሚደረገው ጉግስ ለ ‹‹ ቅዱስ ታቦቱ ›› ክብር የሚደረግ ነው፡፡ ባለፈረሶች የራሳቸውን ዜማ እየዘመሩ ታቦቱን ዙሪያውን አጅበውት ይዞራሉ፡፡ ታቦቱ በሰላም ወደ መንበሩ ከመለሱ በኋላ ወደ ሜዳ ሄደው ፈረስ ጉግስ ይጫወታሉ፡፡ 3ኛ ) ከለቅሶ ጋር በተያያዘ ዘመናዊ የትራንፖርት አገልግሎት ባልነበረበት ዘመን፣ የሩቅ ዘመድ ወዳጅ ሲሞት ፈጥኖ ለመድረስ፣ ወዳጅ ዘንድ ሄዶ ‹ አይንን ለማበስ › ትልቅ አስተዋፅኦ ነበረው/ አሁንም አለው፡፡ በተለይ ሟች የጦር ዘማች ከሆነ በባህሉ መሰረት ‹‹ ትልቅ የፈረስ ሰልፍ›› ይደረግለታል፡፡ ለሌሎች በእግር ሰልፍ የሚደረገው ሙሾ፣ ቀረርቶ እና ፉከራና ለዘማች ግን ‹‹ በፈረስ ሰልፍ ›› ይደረግለታል፡፡ ለቅሶ ላይ ጉግስ ባይኖርም ‹‹ ስጋር›› ግን የተለመደ ነው፡፡ ይህ መጀመሪያ ላይ ካነሳነው ‹‹ የጦርነት አውድ ›› ጋረ በእጅጉ የተቆራኘ ነው፡፡ ይህ ደግሞ አንድ ነገር ያሳያል፡፡ አገው ምድር ውስጥም ሆነ በአጎራባች የጎጃም ግዛቶች ፈረስን እንደመሳሪያ ተጠቅመው ለነፃነት ይታገሉ የነበሩ ጀግኖች እንዳሉ ያሳያል፡፡ በዘመን ሂደት ስማቸው የተዘነጋ አንዳድ ሰዎችን ልጥቀስ፡ ‹‹ ራስ ቢትወደድ መንገሻ ጀምበሬ፣ ራስ ቢተወደድ መንገሻ አቲከም፣ ፊታውራሪ ባይህ፣ ቀኝ አዝማች ስሜነህ ( ለደርግ አልገዛም ብሎ ከደርግ ጋር እየተዋጋ ወደ ሱዳን የሸሸ ) ፣ ግራ አዝማች አበጋዝ፣ ፊታውራሪ ሙላት ( የደራሲና ፀሀፌ ተውኔት አያልነህ ሙላት አባት) የመሳሰሉት በከፊል ይጠቀሳሉ፡፡ የዘንድሮውን ሽልማት ለ ‹‹ አዊ ፈረስ ማህበር›› ማበርከት ባህሉን ጠብቀው ላቆዩት ማበረታቻ፣ በፈረስ ጫንቃ ሁነው ሲዋጉ ለተሰው ጀግኖች መታሰቢያ፣ ደመ ነፍስ ባይኖራቸውም በዱር በገደሉ ለኢትዮጵያ ነፃነት ለተዋደቁ ፈረሶች ምስጋና ይሆናል፡፡ የአዊ ብሔረሰብ አዊ ብሔረሰብ አስተዳደር አካባቢዎች ለተለያዩ ማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ ክዋኔዎች ቀዳሚ ሚና የሚጫወተው ፈረስ ፈረስ እርሻ በማረስ የነዋሪዎችን ገቢ ያሳድጋል፣ በአካባቢው እንግዳ ከመጣ የሚታጀበው በፈረስ ነው፣ ዓመታዊ ኃይማኖታዊና ዓለማዊ በዓላት የሚደምቁት በፈረስ ነው፣ ሠርግና ለቅሶ በአዊ ያለፈረስ የማይከወኑ ማህበራዊ ጉዳዮች • ሜድ ኢን ቻይና- የሀገር ባህል አልባሳቶቻችን በየዓመቱ ጥር 23 የሚከበረው "የሰባት ቤት አገው ፈረሰኞች ማኅበር" ደግሞ የአዊ ብሔረሰብና ፈረስ ያላቸውን ዘመን ያስቆጠረ ቁርኝት የሚያንጸባርቅ ኩነት ነው። ማኅበሩ ታዲያ እንዲሁ "በማኅበር እናቋቁም" ምክክር የተመሰረተ አይደለም። ታሪካዊ ጅማሮውን 120 ዓመታትን ወደኋላ ተጉዞ ከአድዋ ጦርነት ይመዝዛል። አለቃ ጥላዬ የማኅበሩ ሊቀ መንበር ናቸው። እርሳቸው እንደሚሉት በ1888 ዓ.ም በተደረገው የአድዋ ጦርነት ኢትዮጵያዊያን አርበኞች ወደ አድዋ የተጓዙትም የተዋጉትም በፈረስ ነው። በሁለተኛው የጣሊያን ወረራም ወቅትም ፈረስ ተመሳሳይ የአርበኝነት ተጋድሎ ውስጥ ተሳትፎ፤ ከአምስት ዓመታት ፍልሚያ በኋላ ጣሊያንን ድል መንሳት ተችሏል። በዚህ ሂደት ታዲያ ፈረስ በብዛት ለጦርነቱ ከተሳተፈባቸው ስፍራዎች መካከል የአዊ አካባቢዎች አንዱ ነበር። ይህ በመሆኑም "የፈረስና የአርበኛ ውለታው ምን ይሁን" የሚል ሃሳብ ተነስቶ የአካባቢው አረጋዊያን ምክክር አድርገው "በአድዋ፤ በኋላ በነበረውም የአምስት ዓመት የአርበኝነት ዘመን አጥንታቸውን ለከሰከሱት አርበኞችና ፈረሶች እንዲሁም በድል ለተመለሱት መታሰቢያ ለማድረግ ሲባል ማኅበሩ በ1932 ዓ.ም በሃሳብ ደረጃ ተጠንስሶ በዓመቱ 1933 ዓ.ም በይፋ ተቋቋመ" ይላሉ አለቃ የፈረስ ጉግስ በአካባቢው ለዓመታት የተለመደ ቢሆንም በኃይማኖታዊ በዓላት ላይ ወጣቶች ውድድር አድርገው ታዳሚውን ያስደምማሉ፤ በግልቢያ ችሎታቸው ጉልምስናቸውን ያሳያሉ እንጂ በተደራጀ መልኩ የሚደረግ ዓመታዊም ሆነ ወርሃዊ ውድድር እንዳልነበረው አለቃ ጥላዬ ይናገራሉ። በትግርኛ አፋቸውን የፈቱ የአማርኛ ሥነ ጽሑፍ ባለውለታዎች የ75 ዓመቱ አዛውንት አለቃ አሳዬ ተሻለ ከታዳጊነት የእድሜ ዘመናቸው ጀምረው አብዛኛውን እድሜያቸውን በአገው ፈረሰኞች ማኅበር ውስጥ አሳልፈዋል። አባታቸው ግራዝማች ተሻለ የማኅበር ምስረታ ሃሳቡን በማመንጨትና ማህበሩን በማቋቋም ረገድ ስማቸው ከሚነሳ ጥቂት ሰዎች መካከል አንዱ መሆናቸውን የፎቶው ባለመብት, የምስሉ መግለጫ, የአዊ ፈረሰኞች በወቅቱ የአሁኑ አዊ ብሔረሰብ አስተዳደር ባንጃና አንከሻ የሚባሉ ሁለት ወረዳዎች ነበሩት። አርበኞች ጣሊያንን ካባረሩ በኋላ የፈረስንና የአርበኞችን ገድልና ውለታ ለመዘከር ከባንጃ ወረዳ 16 ሰው፤ ከአንከሻ ወረዳ 16 ሰው በድምሩ 32 ሰው ሆነው የሰባት ቤት አገው ፈረሰኞች ማህበርን በ1933 ዓ.ም መመስረቱን ይገልጻሉ። "በጊዜው በዓመት ሁለት ጊዜ እንዲከበር ተወስኖ የነበረ ሲሆን ሚያዚያ 23 እና ጥቅምት 23 ደግሞ በዓሉ የሚከበርባቸው ቀናት ነበሩ" በማለት አለቃ አሳዬ የሰባት ቤት አገው ፈረሰኞች ማኅበርን ታሪካዊ ዳራውን የኬንያ ዳኞችን አለባበስ የቀየረች ማኅበሩ በተቋቋመበት ወቅት የፈረስ ጉግስ በማድረግና የቅዱስ ጊዮርጊስን ማሕበር በመጠጣት እንደተጀመረ የሚናገሩት አለቃ አሳዬ፤ ማህበሩን ያቋቋሙትም ከባንጃ ወረዳ አለቃ መኮንን አለሙና ግራዝማች ንጉሤ፤ ከአንከሻ ወረዳ ደግሞ ቀኛዝማች ከበድ ንጉሤና ግራዝማች ተሻለ (የአለቃ አሳዬ አባት) መሆናቸውን በበዓሉ የተመረጡ ሰጋር ፈረሶች በተለያዩ አልባሳት አሸብርቀው ይቀርባሉ። ፈረሶቹ ለበዓሉ ማድመቂያ ብቁ መሆናቸው በአካባቢው ሰዎች ተረጋግጦ የተሻሉት ብቻ ለበዓሉ ይጋበዛሉ። ከሁሉም አካባቢዎች የመጡ ልምድ ያላቸው ጋላቢዎች ደግሞ በጉግስ፣ ሽርጥና በሌሎች የውድድር ዓይነቶች እነዚህን ፈረሶች በመጋለብ፤ በታዳሚው ፊት ልክ በጦርነት ወቅት ፈረሶች እንደነበራቸው ሚና በማስመሰል ትርዒት ያሳያሉ፤ በውድድሩ አሸናፊ የሆኑትም ሽልማት የማኅበሩ ሊቀመንበር አለቃ ጥላዬ ያስረዳሉ። የፎቶው ባለመብት, የምስሉ መግለጫ, የአዊ ፈረሰኞች በዓሉ በዚህ ሁኔታ ለብዙ ዓመታት በዓመት ሁለት ጊዜ እየተካሄደ ከቀጠለ በኋላ፤ የማኅበሩ አባላት እየበዙ በመምጣታቸውና በዝግጅቱ ውበትም ብዙ ሰው እየተማረከ በመምጣቱ ሰፋ ባለ ዝግጅት በዓመት አንድ ጊዜ ብቻ እንዲከበርና ቀኑም ጥር 23 እንዲሆን ተወስኖ በየዓመቱ በዚሁ ዕለት እየተከበረ እንደሚገኝ አለቃ ጥላዬ ለቢቢሲ በሰጡት መረጃ ጀልባ የሠራው በታሪክ በዓሉ የተከበረባቸው ሦስቱም ቀናት በተለያዩ ወራት ቢሆንም '23' በመሆናቸው ግን ልዩነት የለም። ለዚህ ደግሞ አለቃ ጥላዬ ዋነኛ ምክንያት ብለው የሚያስቀምጡት፤ በአድዋ ጦርነት ወቅት የቅዱስ ጊዮርጊስ ታቦት ወደ ቦታው ተጉዞ ነበር ስለሚባል፤ ቀኑ የተመረጠው የቅዱስ ጊዮርጊስን መታሰቢያ ዕለት ምክንያት በማድረግ ነው ይላሉ። በ32 አባላት የተጀመረው የፈረሰኞቹ ማኅበር ዘንድሮ በ80ኛ ዓመቱ የአባላት ብዛቱን 53 ሺህ 2 መቶ 21 ማድረሱን ሊቀ መንበሩ አለቃ ጥላዬ የማኅበሩ አባል ለመሆን ጾታ የማይለይ ሲሆን በእድሜ በኩል ከ18 ዓመት በላይ መሆን እና በአካባቢው ማሕበረሰብ ዘንድ የተመሰከረላቸውና ምስጉን መሆን ብቻ ብቁ ያደርጋል። ከአባልነት የሚጠየቀው መዋጮም በዓመት 8 ብር ብቻ ነው ይላሉ አባላቱ። የአዊ ብሔረሰብ አስተዳደር በዘጠኝ ወረዳዎችና በሦስት ከተማ አስተዳደሮች የተዋቀረ ነው። ሁሉም ወረዳዎችና የከተማ አስተዳደሮች "የሰባት ቤት አገው ፈረሰኞች ማኅበር" አባል መሆናቸውን የአዊ ባህልና ቱሪዝም መምሪያ ኃላፊ አቶ መለሰ አዳል • ጣልያን በተሸነፈችበት አድዋ ቆንስላዋን ለምን በዓሉ በእነዚህ ወረዳዎች በየዓመቱ በየተራ ይዘጋጃል የሚሉት አቶ መለሰ ተረኛ የሆነ ወረዳ ለበዓሉ ታዳሚ ባህላዊ ምግቦችንና በዓሉ በሚከበርበት ወቅት ተሳታፊ የሚቀመጥበትና የሚጋልቡበት የመጫወቻ ሜዳንም ያዘጋጃል ዛሬ እየተከናወነ ያለው 80ኛው የአገው ፈረሰኞች በዓልም በተለያዩ የብሔረሰቡ አካባቢዎች ሲካሔድ ቆይቶ የማጠቃለያ ፕሮግራሙ በ2 ሺህ ፈረሶች አማካኝነት በእንጅባራ ከተማ እየተከበረ መሆኑን ኃላፊው አስታውቀዋል። የአካባቢው ሕዝብ በዓሉን በጉጉት ይጠብቀዋል። በበዓሉ የሚታዩ ትርኢቶች ተመልካችን ያስደምማሉ። ፈረስ ጋላቢዎች በሺዎች ለሚቆጠሩ ታዳሚያን ችሎታቸውን ለማሳየት ብቸኛዋ ቀን ጥር 23 ናት። የፎቶው ባለመብት, የምስሉ መግለጫ, የአዊ ፈረሰኞች አምና በውድድሩ የተሸነፈው ዘንድሮ ለማሸነፍ፣ አሸናፊው ደግሞ አሸናፊነቱን ለማስቀጠል የሚያደርገው ትንቅንቅ፤ ፈረሶች በኋለኛ ሁለቱ እግሮቻቸው ብቻ ቀጥ ብለው ሲቆሙ ማየት ታዳሚያን በዓሉን እንዲናፍቁ ከሚያደርጉ ትዕይንቶች መካከል አንዱ አለቃ አሳዬ አባታቸው በመሰረቱት የፈረስ ማኅበር ውስጥ ተወዳዳሪም የማህበሩ የበላይ ጠባቂም በመሆን ከግማሽ ክፍለ ዘመን በላይ አሳልፈዋል። ዘንድሮም በ75 ዓመት የእድሜ ዘመናቸው፤ 80ኛ የማህበሩን በዓል ለማክበር እንጅባራ በ1962 ዓ.ም አለቃ አሳዬ መኖሪያቸውን ከአንከሻ ወደ ቻግኒ ቀይረዋል፤ በአዲሱ የመኖሪያ አድራሻቸውም ላለፉት 50 ዓመታት በበዓሉ ግንባር ቀደም ፈረስ ጋላቢ በመሆንና ማኅበሩን በማጠናከር የማይተካ አስተዋጽዖ ሲያበረክቱ ሰክሮ በፈረስ ግልቢያ ውድድር ላይ የተሳተፈው ታሰረ እርሳቸው ከሚኖሩበት ቻግኒ ከተማ በዓሉ እስከሚከበርበት እንጅባራ ያለው ርቀት 60 ኪሎ ሜትር የሚጠጋ ነው። ይህንንም ርቀት ፈረሳቸውን ጭነው ባለፉት 50 ዓመታት ሲጓዙት ኖረዋል። ዘንድሮም ዕድሜ ሳይገድባቸው ይህንን 60 ኪሎ ሜትር ርቀት በ4 ሰዓታት በሰጋር ፈረሳቸው ተጉዘው እንጅባራ "ሚሊዮን ብር ሰጥተው ከፈረስ ማኅበሩ በዓል እንድቀር አማራጭ ቢሰጠኝ ዝግጅቱ ላይ መገኘትን እመርጣለሁ" የሚሉት አንድም ቀን ከበዓሉ ተለይተው የማያውቁት አለቃ አሳዬ ዛሬም ለውድድር ባይሆንም ፈረስን እንዴት በቄንጥ መጋለብ እንደሚቻል በማሳየት ታዳሚን ጉድ ሊያስብሉ • በአውስትራሊያ ፈረሶች እየታረዱ ነው በሚል ውንጀላ ላይ ምርመራ በአሁኑ ወቅት የበዓሉ አድማስ ከአካባቢው ማህበረሰብ አልፎ በአገር አቀፍ ደረጃ ቦታ የሚሰጠው ሆኗል። በየዓመቱ በርካታ የአማራ ክልል ባለስልጣናትና ነዋሪዎች በዓሉን ለመታደም ወደ አካባቢው ከክልሉ ውጭ የሚገኙ ነዋሪዎችና የመንግሥት የሥራ ኃላፊዎችም ከቅርብ ጊዜ ወዲህ በበዓሉ ተማርከው ጥር 23ን በአገው ምድር እንጅባራ ማሳለፍን ምርጫቸው እያደረጉ በዘንድሮው በዓልም ምክትል ጠቅላይ ሚንስትር ደመቀ መኮንን፣ የባህልና ቱሪዝም ሚንስትሯ ሂሩት ካሳው (ዶ/ር) እና ሌሎች በርካታ የፌደራልና የክልል ባለስልጣናትም የበዓሉ ተሳታፊዎች ናቸው።

4132

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%89%B0%E1%89%A3%E1%89%A0%E1%88%A9%E1%89%B5%20%E1%8B%A8%E1%88%80%E1%8C%88%E1%88%AD%20%E1%8A%95%E1%8C%89%E1%88%B3%E1%8B%8A%20%E1%8A%A0%E1%8C%88%E1%8B%9B%E1%8B%9D

የተባበሩት የሀገር ንጉሳዊ አገዛዝ

የታላቋ ብሪታንያ እና የሰሜን አየርላንድ ዩናይትድ ኪንግደም በተለምዶ ዩናይትድ ኪንግደም (ዩኬ) ወይም ብሪታንያ በሰሜን-ምዕራብ አውሮፓ በሰሜን-ምእራብ አውሮፓ የባህር ዳርቻ ላይ የምትገኝ ሉዓላዊ ሀገር ነች። ዩናይትድ ኪንግደም ደሴትን ያጠቃልላል። ታላቋ ብሪታንያ፣ የአየርላንድ ደሴት ሰሜናዊ ምስራቅ ክፍል እና በብሪቲሽ ደሴቶች ውስጥ ያሉ ብዙ ትናንሽ ደሴቶች። ሰሜን አየርላንድ ከአየርላንድ ሪፐብሊክ ጋር የመሬት ድንበር ትጋራለች። ያለበለዚያ ዩናይትድ ኪንግደም በአትላንቲክ ውቅያኖስ የተከበበ ሲሆን በምስራቅ ሰሜን ባህር ፣በደቡብ የእንግሊዝ ቻናል እና የሴልቲክ ባህር በደቡብ-ምዕራብ ፣በአለም ላይ 12 ኛውን ረጅሙ የባህር ዳርቻ ይሰጣታል። የአየርላንድ ባህር ታላቋን ብሪታንያ እና አየርላንድን ይለያል። የዩናይትድ ኪንግደም አጠቃላይ ስፋት 93,628 ስኩዌር ማይል (242,500 ኪ.ሜ.) ነው፣ በ2020 ከ67 ሚሊዮን ህዝብ ይገመታል። ዩናይትድ ኪንግደም አሃዳዊ ፓርላማ ዲሞክራሲ እና ሕገ መንግሥታዊ ንጉሣዊ ሥርዓት ነች። ንጉሥ ቻርለስ ሣልሳዊ ከ ሴፕቴምበር 8 2022 ጀምሮ ነገሡ። ዋና ከተማዋና ትልቁ ከተማ ለንደን ናት፣ 14 ሚሊዮን ሕዝብ የሚኖርባት ዓለም አቀፍ ከተማ እና የፋይናንስ ማዕከል ናት። ሌሎች ዋና ዋና ከተሞች በርሚንግሃም ያካትታሉ, ማንቸስተር, ግላስጎው, ሊቨርፑል እና ሊድስ. ዩናይትድ ኪንግደም አራት አገሮችን ያቀፈ ነው-እንግሊዝ ፣ ስኮትላንድ ፣ ዌልስ እና ሰሜን አየርላንድ። ከእንግሊዝ በቀር፣ የተካተቱት አገሮች የራሳቸው የተከፋፈሉ መንግስታት አሏቸው፣ እያንዳንዳቸው የተለያየ ሥልጣን አላቸው። ዩናይትድ ኪንግደም ለበርካታ መቶ አመታት ከተከታታይ መቀላቀል፣ ማኅበራት እና መከፋፈያዎች የተሻሻለ ነው። በእንግሊዝ መንግሥት (እ.ኤ.አ. በ1542 የተካተተውን ዌልስን ጨምሮ) እና የስኮትላንድ መንግሥት በ1707 መካከል የተደረገው የሕብረት ስምምነት የታላቋ ብሪታንያ መንግሥት ፈጠረ። በ 1801 ከአየርላንድ መንግሥት ጋር ያለው ህብረት የታላቋ ብሪታንያ እና የአየርላንድ ዩናይትድ ኪንግደም ፈጠረ። አብዛኛው አየርላንድ በ1922 ከእንግሊዝ ተለየች፣ የአሁኑን የታላቋ ብሪታኒያ እና የሰሜን አየርላንድ ዩናይትድ ኪንግደም ትቶ በ1927 ይህን ስም በይፋ ተቀብሏል። በአቅራቢያው ያለው የሰው ደሴት፣ ጉርንሴይ እና ጀርሲ የዩናይትድ ኪንግደም አካል አይደሉም፣ የዘውድ ጥገኝነት ከብሪቲሽ መንግስት ጋር ለመከላከያ እና ለአለም አቀፍ ውክልና ሀላፊነት ያለው። እንዲሁም 14 የብሪቲሽ የባህር ማዶ ግዛቶች አሉ፣ የብሪቲሽ ኢምፓየር የመጨረሻ ቅሪቶች በ1920ዎቹ ከፍታ ላይ ሲደርሱ፣ የአለምን መሬት ሩብ የሚጠጋውን እና ከአለም ህዝብ አንድ ሶስተኛውን ያቀፈ እና በታሪክ ውስጥ ትልቁ ኢምፓየር ነበር። የብሪታንያ ተጽእኖ በብዙዎቹ የቀድሞ ቅኝ ግዛቶቿ ቋንቋ፣ ባህል እና የሕግ እና የፖለቲካ ሥርዓቶች ውስጥ ይስተዋላል። ዩናይትድ ኪንግደም በአለም አምስተኛው ትልቁ ኢኮኖሚ በስም ጠቅላላ የሀገር ውስጥ ምርት (ጂዲፒ) እና አስረኛው ትልቁን በግዢ ሃይል እኩልነት () ነው። ከፍተኛ ገቢ ያለው ኢኮኖሚ እና በጣም ከፍተኛ የሰው ልጅ ልማት መረጃ ጠቋሚ ደረጃ አላት፤ ከአለም 13ኛ ደረጃ ላይ ትገኛለች። ዩናይትድ ኪንግደም በዓለም የመጀመሪያዋ በኢንዱስትሪ የበለጸገች ሀገር ሆነች እና በ19ኛው እና በ20ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ የአለም ቀዳሚ ሃይል ነበረች።ዛሬ እንግሊዝ ከአለም ታላላቅ ሀይሎች አንዷ ሆና ቀጥላለች፣በኢኮኖሚ፣ባህላዊ፣ወታደራዊ፣ሳይንሳዊ፣ቴክኖሎጂ እና ፖለቲካዊ ተፅእኖዎች። እውቅና ያለው የኒውክሌር መንግስት ሲሆን በአለም አቀፍ ደረጃ በወታደራዊ ወጪ በአራተኛ ደረጃ ላይ ተቀምጧል የተባበሩት መንግስታት የፀጥታው ምክር ቤት በ 1946 ከመጀመሪያው ስብሰባ ጀምሮ ቋሚ አባል ነው. ዩናይትድ ኪንግደም የኮመንዌልዝ ኦፍ ኔሽን፣ የአውሮፓ ምክር ቤት፣ 7፣ ቡድን አስር፣ 20፣ የተባበሩት መንግስታት ድርጅት፣ ኔቶ፣ ፣ የኢኮኖሚ ትብብርና ልማት ድርጅት ()፣ ኢንተርፖል አባል ነች። ፣ እና የዓለም ንግድ ድርጅት ()። እ.ኤ.አ. በ2016 የተካሄደውን ህዝበ ውሳኔ ተከትሎ የአውሮፓ ህብረት አባል ሀገር እና ተከታዩ የአውሮፓ ህብረት እ.ኤ.አ. ሥርወ-ቃላት እና ቃላት የተባበሩት መንግስታት 1707 ወይም አቦር 1700 ወይም 1699 በኢትዮጵያ የቀን አቆጣጠር የእንግሊዝ መንግሥት እና የስኮትላንድ መንግሥት “በታላቋ ብሪታንያ ስም ወደ አንድ መንግሥት የተዋሐዱ ናቸው” በማለት አውጇል። “ዩናይትድ ኪንግደም” የሚለው ቃል አልፎ አልፎ ጥቅም ላይ ውሏል ። ከ 1707 እስከ 1800 ያለው ኦፊሴላዊ ስም በቀላሉ "ታላቋ ብሪታንያ" ቢሆንም ለቀድሞው የታላቋ ብሪታንያ መንግሥት መግለጫ። የ 1800 የሕብረት ሥራ በ 1801 የታላቋ ብሪታንያ እና የአየርላንድ መንግስታትን አንድ አደረገ ፣ የታላቋ ብሪታንያ እና የአየርላንድ ዩናይትድ ኪንግደም ፈጠረ። በ1922 የአየርላንድ ክፍፍል እና የአይሪሽ ነፃ ግዛት ሰሜን አየርላንድ በዩናይትድ ኪንግደም ውስጥ የአየርላንድ ደሴት ብቸኛ አካል ሆና ከቀረችው በኋላ በ1922 ዓ.ም. . ምንም እንኳን ዩናይትድ ኪንግደም ሉዓላዊ ሀገር ብትሆንም፣ እንግሊዝ፣ ስኮትላንድ፣ ዌልስ እና ሰሜን አየርላንድ እንደሀገር በስፋት ይጠራሉ።የእንግሊዝ ጠቅላይ ሚኒስትር ድረ-ገጽ ዩናይትድ ኪንግደምን ለመግለጽ "በሀገር ውስጥ ያሉ ሀገራት" የሚለውን ሀረግ ተጠቅሟል። አንዳንድ ስታቲስቲካዊ ማጠቃለያዎች፣ እንደ ዩናይትድ ኪንግደም ለአስራ ሁለቱ 1 ክልሎች ስኮትላንድ፣ ዌልስ እና ሰሜን አየርላንድ እንደ “ክልሎች” ሰሜን አየርላንድ ደግሞ “አውራጃ” ተብሎም ይጠራል። አወዛጋቢ፣ ምርጫው ብዙውን ጊዜ የአንድን ሰው የፖለቲካ ምርጫ ያሳያል። "ታላቋ ብሪታንያ" የሚለው ቃል በተለምዶ የታላቋ ብሪታንያ ደሴትን ወይም በፖለቲካዊ መልኩ ወደ እንግሊዝ፣ ስኮትላንድ እና ዌልስ በጥምረት ይመለከታል። አንዳንድ ጊዜ ለዩናይትድ ኪንግደም በአጠቃላይ እንደ ልቅ ተመሳሳይ ቃል ያገለግላል። "ብሪታንያ" የሚለው ቃል ለሁለቱም ለታላቋ ብሪታንያ እና ለዩናይትድ ኪንግደም ተመሳሳይ ቃል ጥቅም ላይ ይውላል. አጠቃቀሙ ድብልቅ ነው፡ የዩናይትድ ኪንግደም መንግስት በእሱ ላይ "ብሪታንያ" ወይም "ብሪቲሽ" ከሚለው ቃል ይልቅ "ዩኬ" የሚለውን ቃል መጠቀም ይመርጣል. ሁለቱም ቃላቶች ዩናይትድ ኪንግደምን እንደሚያመለክቱ እና በሌላ ቦታ "የብሪታንያ መንግስት" ቢያንስ እንደ "የዩናይትድ ኪንግደም መንግስት" ጥቅም ላይ እንደሚውል በማመን የራሱ ድረ-ገጽ (ከኤምባሲዎች በስተቀር)። የዩናይትድ ኪንግደም የጂኦግራፊያዊ ስሞች ቋሚ ኮሚቴ "ዩናይትድ ኪንግደም", "ዩኬ" እና "ዩኬ" እውቅና ሰጥቷል. በታላቋ ብሪታንያ እና በሰሜን አየርላንድ ለዩናይትድ ኪንግደም እና በሰሜን አየርላንድ በቶፖኖሚክ መመሪያዎች ውስጥ እንደ አጠር እና አጠር ያለ የጂኦፖለቲካ ቃላት; “ብሪታንያ”ን አልዘረዘረም ነገር ግን “ሰሜን አየርላንድን የማይለዋወጥ ብቸኛዋ “ታላቋ ብሪታንያ” የሚለው መጠሪያ ቃል ብቻ እንደሆነ ልብ ይሏል። ቢቢሲ በታሪክ "ብሪታንያን" ለታላቋ ብሪታንያ ብቻ መጠቀምን ይመርጣል፣ ምንም እንኳን የአሁኑ የአጻጻፍ መመሪያ "ታላቋ ብሪታንያ" ሰሜን አየርላንድን ከማስወጣቱ በስተቀር አቋም አይወስድም። "ብሪቲሽ" የሚለው ቅጽል በተለምዶ ከዩናይትድ ኪንግደም ጋር የተያያዙ ጉዳዮችን ለማመልከት ጥቅም ላይ ይውላል እና በህግ የዩናይትድ ኪንግደም ዜግነት እና ከዜግነት ጋር የተያያዙ ጉዳዮችን ለማመልከት ያገለግላል. የዩናይትድ ኪንግደም ሰዎች ብሄራዊ ማንነታቸውን ለመግለጽ የተለያዩ ቃላትን ይጠቀማሉ እና እራሳቸውን እንደ ብሪቲሽ፣ እንግሊዘኛ፣ ስኮትላንዳዊ፣ ዌልሽ፣ ሰሜናዊ አይሪሽ ወይም አይሪሽ መሆናቸውን ሊገልጹ ይችላሉ። ወይም የተለያዩ ብሄራዊ ማንነቶችን በማጣመር። የዩናይትድ ኪንግደም ዜጋ ኦፊሴላዊ ስያሜ "የብሪታንያ ዜጋ" ነው. ከኅብረት ስምምነት በፊት ዩናይትድ ኪንግደም ለመሆን በነበረችው በሰውኛ ዘመናዊ ሰዎች የሰፈሩት ከ30,000 ዓመታት በፊት ጀምሮ በማዕበል ነበር።በክልሉ ቅድመ ታሪክ ዘመን መጨረሻ ህዝቡ በዋነኛነት ኢንሱላር ሴልቲክ ከሚባለው ባህል የመጣ እንደሆነ ይታሰባል። ብሪቶኒክ ብሪታንያ እና ጌሊክ አየርላንድን ያቀፈ። ከሮማውያን ወረራ በፊት ብሪታንያ ወደ 30 የሚጠጉ የአገሬው ተወላጆች መኖሪያ ነበረች። ትልልቆቹ ቤልጌ፣ ብሪጋንቶች፣ ሲልረስ እና አይስኒ ነበሩ። የታሪክ ምሁር የሆኑት ኤድዋርድ ጊቦን ስፔን፣ ጋውል እና ብሪታንያ በ‹‹ሥነ ምግባር እና ቋንቋዎች›› መመሳሰል ላይ ተመስርተው ‹‹በተመሳሳይ ጠንካራ አረመኔዎች ዘር›› እንደሚኖሩ ያምናል። በ43 ዓ.ም የጀመረው የሮማውያን ወረራ እና የደቡብ ብሪታንያ የ400 ዓመት አገዛዝ በኋላ በጀርመናዊው የአንግሎ-ሳክሰን ሰፋሪዎች ወረራ የብሪቶኒክ አካባቢን በዋነኛነት ወደ ዌልስ፣ ኮርንዋል እና እስከ መጨረሻው ደረጃ ድረስ እንዲቀንስ አድርጓል። የአንግሎ-ሳክሰን ሰፈር፣ ሄን ኦግሌድ (ሰሜን እንግሊዝ እና የደቡባዊ ስኮትላንድ ክፍሎች)። በአንግሎ-ሳክሰኖች የሰፈረው አብዛኛው ክልል በ10ኛው ክፍለ ዘመን እንደ እንግሊዝ መንግሥት አንድ ሆነ። ይህ በንዲህ እንዳለ፣ በሰሜን ምዕራብ ብሪታንያ የሚገኙ የጌሊክ ተናጋሪዎች (ከአየርላንድ ሰሜናዊ ምስራቅ ጋር ግንኙነት ያላቸው እና በተለምዶ በ 5 ኛው ክፍለ ዘመን ከዚያ ተሰደዱ ተብሎ የሚታሰበው) በ9ኛው ክፍለ ዘመን የስኮትላንድን መንግስት ለመፍጠር ከፒክቶች ጋር ተባበሩ።በ1066 ኖርማኖች እና ብሬተን አጋሮቻቸው እንግሊዝን ከሰሜን ፈረንሳይ ወረሩ። እንግሊዝን ከያዙ በኋላ፣ ሰፊውን የዌልስ ክፍል ያዙ፣ ብዙ አየርላንድን ያዙ እና በስኮትላንድ እንዲሰፍሩ ተጋብዘው ወደ እያንዳንዱ ሀገር በሰሜን ፈረንሳይ ሞዴል እና በኖርማን-ፈረንሣይ ባህል ላይ ፊውዳሊዝምን አመጡ። የአንግሎ-ኖርማን ገዥ መደብ ከፍተኛ ተጽዕኖ አሳድሯል፣ነገር ግን በመጨረሻ ከእያንዳንዱ የአካባቢ ባህሎች ጋር ተዋህዷል። ተከታዩ የመካከለኛው ዘመን የእንግሊዝ ነገሥታት የዌልስን ወረራ አጠናቀቁ እና ስኮትላንድን ለመቀላቀል ሙከራ አድርገው አልተሳኩም። እ.ኤ.አ. በ1320 የአርብራት መግለጫ ነፃነቷን ስታረጋግጥ፣ ስኮትላንድ ከእንግሊዝ ጋር የማያቋርጥ ግጭት ብታደርግም ከዚያ በኋላ ነፃነቷን አስጠብቃለች። የእንግሊዝ ነገሥታት፣ በፈረንሳይ ከፍተኛ ግዛቶችን በመውረስ እና የፈረንሣይ ዘውድ ይገባኛል በሚል፣ በፈረንሳይ በተፈጠሩ ግጭቶች፣ በተለይም የመቶ ዓመታት ጦርነት፣ የስኮትላንዳውያን ነገሥታት በዚህ ጊዜ ውስጥ ከፈረንሣይ ጋር ኅብረት ፈጥረው ነበር። የጥንቷ ብሪታንያ ሃይማኖታዊ ግጭቶች የተሐድሶ ተሃድሶ እና የፕሮቴስታንት መንግሥት አብያተ ክርስቲያናት በየሀገሩ መጀመራቸውን ተመለከተ። ዌልስ ሙሉ በሙሉ ወደ እንግሊዝ ግዛት ተቀላቀለች እና አየርላንድ ከእንግሊዝ ዘውድ ጋር በግላዊ አንድነት እንደ መንግስት ተመስርታ ነበር ። ሰሜናዊ አየርላንድ በምትሆንበት ወቅት ፣ የነፃው የካቶሊክ ጋሊሊክ መኳንንት መሬቶች ተወስደው ከእንግሊዝ ለመጡ ፕሮቴስታንት ሰፋሪዎች ተሰጡ። እና ስኮትላንድ. እ.ኤ.አ. በ 1603 የእንግሊዝ ፣ የስኮትላንድ እና የአየርላንድ መንግስታት የስኮትስ ንጉስ ጄምስ ስድስተኛ የእንግሊዝ እና የአየርላንድ ዘውዶችን ወርሶ ፍርድ ቤቱን ከኤድንበርግ ወደ ለንደን ሲያንቀሳቅስ በግል ህብረት ውስጥ አንድ ሆነዋል ። ሆኖም እያንዳንዱ አገር የተለየ የፖለቲካ አካል ሆኖ ቆይቶ የተለየ የፖለቲካ፣ የሕግ እና የሃይማኖት ተቋማትን እንደያዘ ቆይቷል። በ 17 ኛው ክፍለ ዘመን አጋማሽ ላይ ሦስቱም መንግስታት በተከታታይ በተያያዙ ጦርነቶች (የእንግሊዝ የእርስ በርስ ጦርነትን ጨምሮ) ንጉሣዊው አገዛዝ በጊዜያዊነት እንዲገለበጥ፣ በንጉሥ ቻርልስ ቀዳማዊ መገደል እና የአጭር- በእንግሊዝ ኮመንዌልዝ ፣ ስኮትላንድ እና አየርላንድ አሃዳዊ ሪፐብሊክ ኖረ። በ 17 ኛው እና በ 18 ኛው ክፍለ ዘመን የብሪቲሽ መርከበኞች በአውሮፓ እና በካሪቢያን የባህር ዳርቻ ላይ መርከቦችን በማጥቃት እና በመስረቅ የባህር ላይ የባህር ላይ የባህር ላይ ዝርፊያ (የግል ንብረትነት) ተግባር ላይ ተሰማርተዋል ። ንጉሣዊው ሥርዓት ቢታደስም፣ ኢንተርሬግኑም (እ.ኤ.አ. ከ 1688 የከበረ አብዮት እና ተከታዩ የሕግ ድንጋጌ 1689 እና የይገባኛል ጥያቄ 1689) ከሌሎች የአውሮፓ አገሮች በተለየ መልኩ የንጉሣዊው አብሶልቲዝም እንደማያሸንፍ አረጋግጠዋል። ካቶሊክ ነኝ ባይ ወደ ዙፋኑ መቅረብ አይችልም። የብሪታንያ ሕገ መንግሥት የሚገነባው ሕገ መንግሥታዊ ንጉሣዊ ሥርዓትንና የፓርላማ ሥርዓትን መሠረት በማድረግ ነው። በ1660 የሮያል ሶሳይቲ ሲመሰረት፣ ሳይንስ በጣም ተበረታቷል። በዚህ ጊዜ ውስጥ በተለይም በእንግሊዝ የባህር ኃይል ማደግ እና ለግኝት ጉዞዎች ፍላጎት የባህር ማዶ ቅኝ ግዛቶችን በተለይም በሰሜን አሜሪካ እና በካሪቢያን አካባቢዎች እንዲሰፍሩ አድርጓል. እ.ኤ.አ. በ1606፣ 1667 እና 1689 በታላቋ ብሪታንያ ሁለቱን መንግስታት አንድ ለማድረግ ቀደም ሲል የተደረገው ሙከራ ባይሳካም፣ በ1705 የተጀመረው ሙከራ የ1706 የኅብረት ስምምነት በሁለቱም ፓርላማዎች እንዲስማማና እንዲፀድቅ አድርጓል። የታላቋ ብሪታንያ መንግሥት ግንቦት 1 ቀን 1707 (ኤውሮጳ) የታላቋ ብሪታንያ መንግሥት ተመሠረተ ፣ የሕብረት ሥራ ውጤት በእንግሊዝ እና በስኮትላንድ ፓርላማዎች የ 1706 የሕብረት ስምምነትን ለማፅደቅ እና ሁለቱን መንግስታት አንድ ለማድረግ። በ18ኛው ክፍለ ዘመን የካቢኔ መንግስት በሮበርት ዋልፖል ስር ተቋቋመ፣ በተግባር የመጀመሪያው ጠቅላይ ሚኒስትር ። ተከታታይ የያዕቆብ አመፅ የፕሮቴስታንት ሃኖቨርን ቤት ከብሪቲሽ ዙፋን ላይ ለማስወገድ እና የካቶሊክን የስቱዋርትን ቤት ለመመለስ ፈለገ። በመጨረሻ በ1746 በኩሎደን ጦርነት ያቆባውያን ተሸነፉ፣ከዚያም የስኮትላንድ ሀይላንድ ነዋሪዎች በጭካኔ ተጨፈኑ። በሰሜን አሜሪካ የእንግሊዝ ቅኝ ግዛቶች በአሜሪካ የነጻነት ጦርነት ከብሪታንያ ተገንጥለው በ1783 በብሪታንያ እውቅና ያገኘችው ዩናይትድ ስቴትስ ኦፍ አሜሪካ ሆነች። የእንግሊዝ ኢምፔሪያል ምኞት ወደ እስያ በተለይም ወደ ህንድ ዞረ። ብሪታንያ በአትላንቲክ የባሪያ ንግድ ውስጥ ግንባር ቀደም ሚና ተጫውታለች፣ በተለይም እ.ኤ.አ. በ 1662 እና 1807 መካከል የብሪታንያ ወይም የእንግሊዝ ቅኝ ግዛት ባሪያ መርከቦች ከአፍሪካ ወደ 3.3 ሚሊዮን የሚጠጉ ባሪያዎችን ሲያጓጉዙ ነበር። ባሪያዎቹ በብሪቲሽ ይዞታዎች በተለይም በካሪቢያን ግን በሰሜን አሜሪካ በሚገኙ እርሻዎች ላይ እንዲሠሩ ተወስደዋል። ባርነት ከካሪቢያን የስኳር ኢንዱስትሪ ጋር ተዳምሮ በ18ኛው ክፍለ ዘመን የብሪታንያ ኢኮኖሚ በማጠናከር እና በማደግ ረገድ ትልቅ ሚና ነበረው። ነገር ግን ፓርላማው በ1807 ንግዱን አግዷል፣ በ1833 በብሪቲሽ ኢምፓየር ባርነትን ታግዶ፣ ብሪታንያም በአፍሪካ በመገደብ ባርነትን ለማስወገድ በሚደረገው እንቅስቃሴ ውስጥ ግንባር ቀደም ሚና ነበራት እና ሌሎች ሀገራት የንግድ ንግዳቸውን በተከታታይ ስምምነቶች እንዲያቆሙ ግፊት አድርጋለች። አንጋፋው አለም አቀፍ የሰብአዊ መብት ተሟጋች ድርጅት ፀረ-ባርነት ኢንተርናሽናል በ1839 በለንደን ተቋቋመ። ከአየርላንድ ጋር ከነበረው ህብረት እስከ አንደኛው የዓለም ጦርነት ማብቂያ ድረስ በ1801 የታላቋ ብሪታንያ እና የአየርላንድ ፓርላማዎች እያንዳንዳቸው ሁለቱን መንግስታት አንድ በማድረግ እና የታላቋ ብሪታንያ እና የአየርላንድ ዩናይትድ ኪንግደም ሲፈጥሩ “ዩናይትድ ኪንግደም” የሚለው ቃል ይፋ ሆነ። በፈረንሣይ አብዮታዊ ጦርነቶች እና የናፖሊዮን ጦርነቶች መጨረሻ የፈረንሳይ ሽንፈት ከደረሰ በኋላ ዩናይትድ ኪንግደም የ19ኛው ክፍለ ዘመን ዋና የባህር ኃይል እና የንጉሠ ነገሥት ኃይል ሆና ብቅ አለች (ከ1830 ገደማ ጀምሮ ለንደን በዓለም ላይ ትልቁ ከተማ ነበረች) በባህር ላይ ያልተፈታተነው የብሪታንያ የበላይነት ከጊዜ በኋላ ፓክስ ብሪታኒካ ("የብሪቲሽ ሰላም") ተብሎ ተገልጿል ይህም በታላላቅ ሀይሎች መካከል አንጻራዊ ሰላም የሰፈነበት ጊዜ የብሪቲሽ ኢምፓየር አለም አቀፋዊ ግዛት የሆነበት እና የአለም አቀፍ ፖሊስነትን ሚና የተቀበለበት ወቅት ነበር. . እ.ኤ.አ. በ 1851 ታላቁ ኤግዚቢሽን ወቅት ብሪታንያ “የዓለም አውደ ጥናት” ተብላ ተገልጻለች። እ.ኤ.አ. ከ 1853 እስከ 1856 ብሪታንያ ከሩሲያ ግዛት ጋር በተደረገው ጦርነት ከኦቶማን ኢምፓየር ጋር በመተባበር በቦንኒያ ባሕረ ሰላጤ እና በፊንላንድ ባሕረ ሰላጤ የአላንድ ጦርነት ተብሎ በሚታወቀው የባልቲክ ባህር የባህር ኃይል ጦርነቶች ውስጥ በመሳተፍ በክራይሚያ ጦርነት ተሳትፋለች። , ከሌሎች ጋር. የብሪቲሽ ኢምፓየር ተስፋፍቷል ህንድ፣ ትላልቅ የአፍሪካ ክፍሎች እና ሌሎች በአለም ዙሪያ ያሉ ሌሎች ግዛቶችን ይጨምራል። በቅኝ ግዛቶቿ ላይ ከወሰደችው መደበኛ ቁጥጥር ጎን ለጎን፣ ብሪታንያ በአብዛኛዎቹ የአለም ንግድ የበላይነት የበርካታ ክልሎችን እንደ እስያ እና ላቲን አሜሪካ ያሉ ኢኮኖሚዎችን በብቃት ተቆጣጥራለች። በአገር ውስጥ፣ የፖለቲካ አመለካከቶች የነጻ ንግድን እና የላይሴዝ-ፋይር ፖሊሲዎችን እና ቀስ በቀስ የድምፅ መስጫ ፍራንቺስ እንዲስፋፋ አድርጓል። በክፍለ ዘመኑ የህዝቡ ቁጥር በከፍተኛ ደረጃ ጨምሯል፣ከተሜነት መስፋፋት ታጅቦ ከፍተኛ ማህበራዊ እና ኢኮኖሚያዊ ጭንቀቶችን አስከትሏል።አዲስ ገበያዎችን እና የጥሬ ዕቃ ምንጮችን ለመፈለግ፣በዲስራኤሊ ስር ያለው ወግ አጥባቂ ፓርቲ በግብፅ፣ደቡብ አፍሪካ የኢምፔሪያሊስት መስፋፋትን ጀምሯል። , እና ሌላ ቦታ. ካናዳ፣ አውስትራሊያ እና ኒውዚላንድ ራሳቸውን በራሳቸው የሚያስተዳድሩ ገዢዎች ሆኑ። ከመቶ አመት መባቻ በኋላ የብሪታንያ የኢንዱስትሪ የበላይነት በጀርመን እና በዩናይትድ ስቴትስ ተገዳደረ። ከ 1900 በኋላ የአየርላንድ ማህበራዊ ማሻሻያ እና የቤት ውስጥ ህግ አስፈላጊ የቤት ውስጥ ጉዳዮች ነበሩ ። የሌበር ፓርቲ በ 1900 ከሰራተኛ ማህበራት እና ትናንሽ የሶሻሊስት ቡድኖች ጥምረት ወጣ ፣ እና ከ 1914 በፊት የሴቶች ድምጽ የመምረጥ መብት እንዲከበር የምርጫ ቅስቀሳ አድርጓል ።ብሪታንያ ከፈረንሳይ፣ ሩሲያ እና (ከ1917 በኋላ) ዩናይትድ ስቴትስ፣ ከጀርመን እና አጋሮቿ ጋር በአንደኛው የዓለም ጦርነት ተዋግታለች። የብሪቲሽ ጦር ኃይሎች በአብዛኛው የብሪቲሽ ኢምፓየር እና በተለያዩ የአውሮፓ ክልሎች በተለይም በምዕራቡ ግንባር ላይ ተሰማርተው ነበር። በትሬንች ጦርነት ምክንያት የሞቱት ሰዎች ቁጥር ብዙ ትውልድ እንዲጠፋ ምክንያት ሆኗል፣ በሀገሪቱ ውስጥ ዘላቂ የሆነ ማህበራዊ ተፅእኖ እና በማህበራዊ ስርዓቱ ላይ ትልቅ መስተጓጎል አስከትሏል። ከጦርነቱ በኋላ ብሪታንያ በበርካታ የቀድሞ የጀርመን እና የኦቶማን ቅኝ ግዛቶች ላይ የመንግስታቱን ሊግ ስልጣን ተቀበለች። የብሪቲሽ ኢምፓየር ከፍተኛ ደረጃ ላይ ደርሷል፣ ከአለም አንድ አምስተኛውን የመሬት ገጽታ እና ከህዝቡ አንድ አራተኛውን ይሸፍናል። ብሪታንያ 2.5 ሚሊዮን ጉዳት ደርሶባታል እናም ጦርነቱን በከፍተኛ ብሄራዊ ዕዳ ጨርሳለች። የእርስ በርስ ጦርነት ዓመታት እና ሁለተኛው የዓለም ጦርነት በ1920ዎቹ አጋማሽ አብዛኛው የብሪታንያ ህዝብ የቢቢሲ የሬዲዮ ፕሮግራሞችን ማዳመጥ ይችላል። የሙከራ የቴሌቭዥን ስርጭቶች በ1929 ጀመሩ እና የመጀመሪያው የቢቢሲ ቴሌቪዥን አገልግሎት በ1936 ተጀመረ። የአየርላንድ ብሔርተኝነት መነሳት፣ እና በአየርላንድ ውስጥ በአይሪሽ የቤት ህግ ውሎች ላይ በአየርላንድ ውስጥ አለመግባባቶች፣ በመጨረሻም በ1921 ወደ ደሴቲቱ መከፋፈል ምክንያት ሆነዋል። የአየርላንድ ነፃ ግዛት ነፃ ሆነ፣ መጀመሪያ ላይ በ1922 የዶሚኒየን ደረጃ ያለው፣ እና በ1931 በማያሻማ ሁኔታ እራሱን የቻለ። አየርላንድ የዩናይትድ ኪንግደም አካል ሆና ቆይታለች። እ.ኤ.አ. የ1928 ህግ ለሴቶች ከወንዶች ጋር እኩልነት እንዲኖረው በማድረግ የምርጫውን ምርጫ አስፋፍቷል። እ.ኤ.አ. በ 1920 ዎቹ አጋማሽ ላይ የምሽት ማዕበል በ 1926 አጠቃላይ አድማ ። ብሪታንያ ታላቁ የኢኮኖሚ ድቀት በተከሰተበት ጊዜ ከጦርነቱ ውጤቶች አላገገመችም ። ይህ በቀድሞው የኢንዱስትሪ አካባቢዎች ከፍተኛ ሥራ አጥነት እና ችግር፣ እንዲሁም በ1930ዎቹ የፖለቲካ እና የማህበራዊ አለመረጋጋት፣ የኮሚኒስት እና የሶሻሊስት ፓርቲዎች አባልነት እየጨመረ መጥቷል። ጥምር መንግሥት በ1931 ዓ.ም. ቢሆንም፣ "ብሪታንያ በጣም ሀብታም ሀገር ነበረች፣ በጦር መሣሪያ የምትፈራ፣ ጥቅሟን ለማስከበር ርህራሄ የሌላት እና በአለም አቀፍ የምርት ስርአት እምብርት ላይ የተቀመጠች ሀገር ነበረች።" ናዚ ጀርመን ፖላንድን ከወረረ በኋላ ብሪታንያ በ1939 በጀርመን ላይ ጦርነት በማወጅ ወደ ሁለተኛው የዓለም ጦርነት ገባች። ዊንስተን ቸርችል በ1940 ጠቅላይ ሚኒስትር እና የጥምር መንግሥት መሪ ሆነ። በጦርነቱ የመጀመሪያ አመት የአውሮፓ አጋሮቿ ሽንፈት ቢያጋጥሟትም ብሪታንያ እና ግዛቱ በጀርመን ላይ ብቻውን ጦርነቱን ቀጠለ። ቸርችል በጦርነቱ ወቅት ለመንግስት እና ለጦር ኃይሉ ለመምከር እና ለመደገፍ ኢንዱስትሪ፣ ሳይንቲስቶች እና መሐንዲሶች ተሰማሩ። እ.ኤ.አ. በ 1940 የሮያል አየር ሀይል በብሪታንያ ጦርነት ሰማዩን ለመቆጣጠር በተደረገው ትግል የጀርመኑን ሉፍትዋፍን ድል አደረገ። በ ወቅት የከተማ አካባቢዎች ከባድ የቦምብ ጥቃት ደርሶባቸዋል። እ.ኤ.አ. በ 1941 የተቋቋሙት የብሪታንያ ፣ የዩናይትድ ስቴትስ እና የሶቪየት ህብረት ግራንድ ህብረት በአክሲስ ሀይሎች ላይ አጋሮችን እየመራ ። በአትላንቲክ ውቅያኖስ ጦርነት፣ በሰሜን አፍሪካ ዘመቻ እና በጣሊያን ዘመቻ ውሎ አድሮ ከባድ የተፋለሙ ድሎች ነበሩ። እ.ኤ.አ. በ 1944 በኖርማንዲ ማረፊያ እና አውሮፓን ነፃ በማውጣት የብሪታንያ ኃይሎች ከአጋሮቻቸው ከአሜሪካ ፣ ከሶቪየት ኅብረት እና ከሌሎች አጋር አገሮች ጋር ትልቅ ሚና ተጫውተዋል ። የብሪቲሽ ጦር በጃፓን ላይ የበርማ ዘመቻን ሲመራ የብሪቲሽ ፓሲፊክ የጦር መርከቦች ጃፓንን በባህር ላይ ተዋጉ። የብሪታንያ ሳይንቲስቶች ለጃፓን እጅ እንድትሰጥ ምክንያት የሆነውን የማንሃተን ፕሮጀክት አስተዋፅዖ አድርገዋል። የመሬት አቀማመጥ የዩናይትድ ኪንግደም አጠቃላይ ቦታ በግምት 244,820 ካሬ ኪሎ ሜትር (94,530 ካሬ ማይል) ነው። አገሪቷ የብሪቲሽ ደሴቶችን ዋና ክፍል ትይዛለች እና የታላቋ ብሪታንያ ደሴት ፣ የአየርላንድ ደሴት ሰሜናዊ ምስራቅ አንድ ስድስተኛ እና አንዳንድ ትናንሽ ደሴቶችን ያጠቃልላል። በሰሜን አትላንቲክ ውቅያኖስ እና በሰሜን ባህር መካከል የሚገኝ ሲሆን በደቡብ ምስራቅ የባህር ዳርቻ ከሰሜን ፈረንሳይ የባህር ዳርቻ በ 22 ማይል (35 ኪሜ) ርቀት ላይ ይገኛል ፣ ከሱም በእንግሊዝ ቻናል ይለያል ። እ.ኤ.አ. በ 1993 10 በመቶው የዩናይትድ ኪንግደም በደን የተሸፈነ ነበር ። 46 በመቶው ለግጦሽ አገልግሎት የሚውል ሲሆን 25 በመቶው ደግሞ ለግብርና ነው የሚመረተው። በለንደን የሚገኘው ሮያል ግሪንዊች ኦብዘርቫቶሪ በ1884 በዋሽንግተን ዲሲ የጠቅላይ ሜሪዲያን መለያ ነጥብ ሆኖ ተመረጠ። 100 ሜትር ወደ ኦብዘርቫቶሪ በስተምስራቅ. ዩናይትድ ኪንግደም በኬክሮስ 49° እና 61° ፣ እና ኬንትሮስ 9° እና 2° . ሰሜን አየርላንድ ከአየርላንድ ሪፐብሊክ ጋር 224 ማይል (360 ኪሜ) የመሬት ወሰን ትጋራለች። የታላቋ ብሪታንያ የባህር ዳርቻ 11,073 ማይል ነው። (17,820 ኪሜ) ርዝመት. 31 ማይል (50 ኪሜ) (24 ማይል (38 ኪሜ) በውሃ ውስጥ) ላይ ባለው የቻናል ቱነል ከአህጉር አውሮፓ ጋር የተገናኘ ሲሆን በአለም ላይ ካሉት የውሃ ውስጥ ረጅሙ ዋሻ ነው። እንግሊዝ ከጠቅላላው የዩናይትድ ኪንግደም ስፋት ከግማሽ በላይ ብቻ (53 በመቶ) ይሸፍናል፣ ይህም 130,395 ስኩዌር ኪሎ ሜትር (50,350 ካሬ ማይል) ይሸፍናል። አብዛኛው የሀገሪቱ ክፍል የቆላማ መሬትን ያቀፈ ነው፣ ከ መስመር በስተሰሜን ምዕራብ የበለጠ ደጋማ እና አንዳንድ ተራራማ መሬት ያለው። የሐይቅ አውራጃን፣ ፔኒኒስን፣ ኤክስሞርን እና ዳርትሞርን ጨምሮ። ዋናዎቹ ወንዞች እና ወንዞች ቴምዝ ፣ ሰቨርን እና ሀምበር ናቸው። የእንግሊዝ ከፍተኛው ተራራ በሐይቅ አውራጃ ውስጥ ስካፌል ፓይክ (978 ሜትር (3,209 ጫማ)) ነው። ስኮትላንድ ከጠቅላላው የዩናይትድ ኪንግደም አጠቃላይ ስፋት ከአንድ ሶስተኛ (32 በመቶ) በታች ነው የሚይዘው፣ 78,772 ስኩዌር ኪሎ ሜትር (30,410 ካሬ ማይል) ይሸፍናል። በተለይም ሄብሪድስ፣ ኦርክኒ ደሴቶች እና ሼትላንድ ደሴቶች። ስኮትላንድ በዩናይትድ ኪንግደም ውስጥ በጣም ተራራማ አገር ነች እና የመሬት አቀማመጥ በሃይላንድ ድንበር ጥፋት - የጂኦሎጂካል አለት ስብራት - ስኮትላንድን በምዕራብ ከአራን አቋርጦ በምስራቅ እስቶንሃቨን ይለያል። ስህተቱ ሁለት ልዩ ልዩ ክልሎችን ይለያል; ማለትም በሰሜን እና በምዕራብ በኩል ሀይላንድ እና ዝቅተኛ ቦታዎች በደቡብ እና በምስራቅ. በጣም ወጣ ገባ የሆነው ሃይላንድ ክልል ቤን ኔቪስን ጨምሮ 1,345 ሜትሮች (4,413 ጫማ) በብሪቲሽ ደሴቶች ውስጥ ከፍተኛው ቦታ የሆነውን አብዛኛው የስኮትላንድ ተራራማ መሬት ይይዛል። ቆላማ አካባቢዎች - በተለይም በፈርዝ ክላይድ እና በፈርት ኦፍ ፎርዝ መካከል ያለው ጠባብ የመሬት ወገብ ሴንትራል ቤልት በመባል የሚታወቀው - የስኮትላንድ ትልቁ ከተማ ግላስጎው እና ዋና እና የፖለቲካ ማእከል የሆነችው ኤድንበርግ ጨምሮ የአብዛኛው ህዝብ መኖሪያ ነው። ምንም እንኳን ደጋማ እና ተራራማ መሬት በደቡባዊ አፕላንድ ውስጥ ይገኛል። 20,779 ስኩዌር ኪሎ ሜትር (8,020 ስኩዌር ማይል) የሚሸፍነው ዌልስ ከጠቅላላው የዩናይትድ ኪንግደም አካባቢ ከአንድ አስረኛ (9 በመቶ) ያነሰ ነው። ዌልስ በአብዛኛው ተራራማ ነው፣ ምንም እንኳን ሳውዝ ዌልስ ከሰሜን እና ከመሃል ዌልስ ያነሰ ተራራማ ነው። ዋናው የህዝብ ብዛት እና የኢንዱስትሪ አካባቢዎች በሳውዝ ዌልስ ውስጥ የሚገኙት የካርዲፍ፣ ስዋንሲ እና ኒውፖርት የባህር ዳርቻ ከተሞችን እና በሰሜን በኩል የደቡብ ዌልስ ሸለቆዎችን ያቀፈ ነው። በዌልስ ውስጥ ከፍተኛዎቹ ተራሮች በስኖዶኒያ ውስጥ ሲሆኑ ስኖውዶን (ዌልሽ፡ ይር ዋይድፋ) በ1,085 ሜትር (3,560 ጫማ) ላይ ያለው፣ በዌልስ ውስጥ ከፍተኛው ጫፍ ነው። ዌልስ ከ2,704 ኪሎ ሜትር በላይ (1,680 ማይል) የባህር ዳርቻ አላት። ብዙ ደሴቶች ከዌልሽ ዋና መሬት ርቀው ይገኛሉ፣ ትልቁ ደሴቶች በሰሜን ምዕራብ የሚገኘው አንግልሴይ (ይኒስ ሞን) ነው። ሰሜን አየርላንድ፣ ከታላቋ ብሪታንያ በአይሪሽ ባህር እና በሰሜን ቻናል የተነጠለች፣ 14,160 ስኩዌር ኪሎ ሜትር (5,470 ካሬ ማይል) ስፋት ያላት ሲሆን በአብዛኛው ኮረብታ ነው። በ388 ስኩዌር ኪሎ ሜትር (150 ስኩዌር ማይል) በብሪቲሽ ደሴቶች ውስጥ በአከባቢው ትልቁ ሀይቅ የሆነውን ን ያጠቃልላል። በሰሜን አየርላንድ ከፍተኛው ጫፍ ስሊቭ ዶናርድ በሞርኔ ተራሮች በ852 ሜትር (2,795 ጫማ) ነው። ዩናይትድ ኪንግደም አራት የመሬት አከባቢዎችን ይዟል፡ የሴልቲክ ሰፊ ጫካዎች፣ የእንግሊዝ ዝቅተኛላንድስ የቢች ደኖች፣ የሰሜን አትላንቲክ እርጥበታማ ድብልቅ ደኖች እና የካሌዶን ኮኒፈር ደኖች። አገሪቷ የ2019 የደን መልክዓ ምድራዊ አቀማመጥ ኢንቴግሪቲ ኢንዴክስ 1.65/10 አማካይ ነጥብ ነበራት፣ ይህም በአለም ከ172 ሀገራት 161ኛ ደረጃ ላይ ተቀምጣለች። የአየር ንብረት አብዛኛው የዩናይትድ ኪንግደም ሞቃታማ የአየር ንብረት አለው፣ በአጠቃላይ ቀዝቀዝ ያለ የሙቀት መጠን እና ዓመቱን ሙሉ ብዙ ዝናብ። የሙቀት መጠኑ ከ0°) በታች እየቀነሰ ወይም ከ30°) በላይ በሚጨምር ወቅቶች ይለያያል። አንዳንድ ክፍሎች፣ ከባህር ዳርቻ ርቀው፣ ደጋማ እንግሊዝ፣ ዌልስ፣ ሰሜናዊ አየርላንድ እና አብዛኛው ስኮትላንድ፣ የከርሰ ምድር ውቅያኖስ የአየር ንብረት () ያጋጥማቸዋል። በስኮትላንድ ውስጥ ያሉ ከፍታ ቦታዎች አህጉራዊ ንዑስ-አርክቲክ የአየር ንብረት (ዲኤፍሲ) እና ተራሮች የ የአየር ንብረት () ያጋጥማቸዋል። ነፋሱ ከደቡብ ምዕራብ ሲሆን መለስተኛ እና እርጥብ የአየር ሁኔታን ከአትላንቲክ ውቅያኖስ በተደጋጋሚ ይሸከማል፣ ምንም እንኳን የምስራቃዊው ክፍል በአብዛኛው ከዚህ ንፋስ የተከለለ ቢሆንም አብዛኛው ዝናብ በምዕራባዊ ክልሎች ላይ ስለሚወድቅ የምስራቃዊው ክፍል በጣም ደረቅ ነው። በባህረ ሰላጤው ጅረት የሚሞቅ የአትላንቲክ ሞገዶች መለስተኛ ክረምትን ያመጣሉ፤በተለይ በምእራብ ክረምት ክረምት እርጥብ በሆነበት እና በከፍታ ቦታ ላይ። ክረምቱ በደቡብ ምስራቅ እንግሊዝ በጣም ሞቃታማ ሲሆን በሰሜን ደግሞ በጣም ቀዝቃዛ ነው። በከፍታ ቦታ ላይ በክረምት እና በፀደይ መጀመሪያ ላይ ከባድ የበረዶ ዝናብ ሊከሰት ይችላል, እና አልፎ አልፎ ከኮረብታዎች ርቆ ወደ ከፍተኛ ጥልቀት ይሰፍራል. ዩናይትድ ኪንግደም ከ180 ሀገራት 4ቱን በአከባቢ አፈፃፀም መረጃ ደረጃ ላይ ትገኛለች። እ.ኤ.አ. በ2050 የዩናይትድ ኪንግደም በካይ ጋዝ ልቀቶች ዜሮ ዜሮ እንደሚሆን ህግ ወጣ መንግስት እና ፖለቲካ ዩናይትድ ኪንግደም በህገ-መንግስታዊ ንግስና ስር ያለ አሃዳዊ መንግስት ነው። ንግሥት ኤልዛቤት የእንግሊዝ ንጉሠ ነገሥት እና ርዕሰ መስተዳድር፣ እንዲሁም 14 ሌሎች ነፃ አገሮች ናቸው። እነዚህ 15 አገሮች አንዳንድ ጊዜ "የጋራ ግዛቶች" ተብለው ይጠራሉ. ንጉሠ ነገሥቱ "የመመካከር፣ የማበረታታት እና የማስጠንቀቅ መብት" አላቸው። የዩናይትድ ኪንግደም ሕገ መንግሥት ያልተስተካከሉ እና በአብዛኛው የተለያዩ የተፃፉ ምንጮች ስብስቦችን ያቀፈ ነው, እነሱም ደንቦች, ዳኛ ሰጭ የክስ ህግ እና ዓለም አቀፍ ስምምነቶች ከህገመንግስታዊ ስምምነቶች ጋር. የዩናይትድ ኪንግደም ፓርላማ የሕገ-መንግስታዊ ማሻሻያ የፓርላማ ስራዎችን በማፅደቅ ማካሄድ ይችላል, እና ስለዚህ ማንኛውንም የሕገ-መንግስቱን የተፃፈ ወይም ያልተፃፈ ነገር የመቀየር ወይም የመሻር የፖለቲካ ስልጣን አለው. ማንም ተቀምጦ ፓርላማ ወደፊት ፓርላማዎች ሊለወጡ የማይችሉትን ህግ ሊያወጣ አይችልም። ዩናይትድ ኪንግደም የፓርላማ ዲሞክራሲ እና ሕገ መንግሥታዊ ንጉሣዊ አገዛዝ ነች። የእንግሊዝ ፓርላማ ሉዓላዊ ነው። እሱ ከኮመንስ, ከጌቶች ቤት እና ከዘውድ ጋር የተዋቀረ ነው.የፓርላማ ዋና ሥራ የሚከናወነው በሁለቱ ምክር ቤቶች ውስጥ ነው, ነገር ግን ህጉ የፓርላማ ህግ (ህግ) እንዲሆን የንጉሣዊ ፈቃድ ያስፈልጋል. ለጠቅላላ ምርጫ (የጋራ ምክር ቤት ምርጫ)፣ ዩናይትድ ኪንግደም በ650 የምርጫ ክልሎች የተከፋፈለ ሲሆን እያንዳንዱም በፓርላማ አባል () ይወከላል። የፓርላማ አባላት እስከ አምስት አመታት ድረስ ስልጣንን ይይዛሉ እና ሁልጊዜም ለጠቅላላ ምርጫዎች ይወዳደራሉ. የወግ አጥባቂ ፓርቲ፣ የሌበር ፓርቲ እና የስኮትላንድ ብሄራዊ ፓርቲ እንደቅደም ተከተላቸው፣ አሁን ያሉት አንደኛ፣ ሁለተኛ እና ሶስተኛ ትላልቅ ፓርቲዎች (በፓርላማ አባላት ቁጥር) በኮመንስ ሃውስ ውስጥ ናቸው። ጠቅላይ ሚኒስትሩ በዩናይትድ ኪንግደም ውስጥ የመንግስት መሪ ናቸው ። ሁሉም ጠቅላይ ሚኒስትሮች ማለት ይቻላል የግምጃ ቤት የመጀመሪያ ጌታ ሆነው አገልግለዋል ሁሉም ጠቅላይ ሚኒስትሮች ከ 1905 ጀምሮ የግምጃ ቤት የመጀመሪያ ጌታ ፣ ከ 1968 ጀምሮ የሲቪል ሰርቪስ ሚኒስትር እና ሚኒስትር ሆነው አገልግለዋል ። ህብረቱ ከ 2019 ጀምሮ (አውሮፓ). በዘመናችን፣ ጠቅላይ ሚኒስትሩ፣ በሕገ መንግሥት ኮንቬንሽን፣ የፓርላማ አባል ናቸው። ጠቅላይ ሚኒስትሩ የሚሾሙት በንጉሠ ነገሥቱ ሲሆን ሹመታቸውም በሕገ መንግሥታዊ ድንጋጌዎች የሚመራ ነው። ነገር ግን፣ በመደበኛነት በፓርላማው ውስጥ ብዙ መቀመጫዎች ያሉት የፖለቲካ ፓርቲ መሪ ናቸው እና የህዝብ ተወካዮች ምክር ቤት እምነትን በማዘዝ ስልጣንን ይይዛሉ። ጠቅላይ ሚኒስትሩ በሕግ የተደነገጉ ተግባራት (ከሌሎች ሚኒስትሮች ጋር) ብቻ ሳይሆን የንጉሣዊው ዋና አማካሪ ናቸው እና ንጉሣዊውን ከመንግሥት ጋር በተገናኘ የንጉሣዊ ሥልጣናቸውን ተግባራዊ ለማድረግ ለእነሱ ምክር መስጠት አለባቸው። በተለይም ጠቅላይ ሚኒስትሩ የሚኒስትሮችን ሹመት እና የካቢኔ ሰብሳቢዎችን ይመራሉ ። የአስተዳደር ክፍሎች የዩናይትድ ኪንግደም ጂኦግራፊያዊ ክፍፍል በካውንቲ ወይም በሺርስ የጀመረው በመካከለኛው ዘመን መጀመሪያ ላይ በእንግሊዝ እና በስኮትላንድ ውስጥ ሲሆን በዘመናዊው ዘመን መጀመሪያ በመላው በታላቋ ብሪታኒያ እና አየርላንድ ተጠናቀቀ። በዩናይትድ ኪንግደም በእያንዳንዱ ሀገር አስተዳደራዊ ዝግጅቶች በተናጥል ተዘጋጅተዋል፣ መነሻቸውም ብዙውን ጊዜ ዩናይትድ ኪንግደም ከመፈጠሩ በፊት ነበር። ዘመናዊ የአካባቢ አስተዳደር በከፊል በጥንታዊ አውራጃዎች ላይ በመመስረት በተመረጡ ምክር ቤቶች ፣ በእንግሊዝ እና በዌልስ በ 1888 ፣ በስኮትላንድ በ 1889 እና በአየርላንድ በ 1898 ሕግ ፣ ይህ ማለት ወጥነት ያለው የአስተዳደር ወይም የጂኦግራፊያዊ አከላለል ስርዓት የለም ማለት ነው ። በመላው ዩናይትድ ኪንግደም. እስከ 19 ኛው ክፍለ ዘመን ድረስ በእነዚያ ዝግጅቶች ላይ ትንሽ ለውጥ አልተደረገም ፣ ግን ከዚያ በኋላ የሚና እና የተግባር ለውጥ አለ በእንግሊዝ ውስጥ የአከባቢ መስተዳድር አደረጃጀት ውስብስብ ነው, የተግባሮች ስርጭት እንደ አካባቢያዊ ዝግጅቶች ይለያያል. የእንግሊዝ የላይኛው-ደረጃ ንዑስ ክፍልፋዮች ዘጠኙ ክልሎች ናቸው ፣ አሁን በዋነኝነት ለስታቲስቲክስ ዓላማዎች ያገለግላሉ። አንድ ክልል ታላቋ ለንደን ከ2000 ጀምሮ በቀጥታ የተመረጠ ጉባኤ እና ከንቲባ ነበረው በህዝበ ውሳኔ የቀረበውን ሀሳብ ህዝባዊ ድጋፍ ተከትሎ። ሌሎች ክልሎችም የራሳቸው የተመረጡ የክልል ምክር ቤቶች እንዲሰጡ ታቅዶ ነበር፣ ነገር ግን በሰሜን ምስራቅ ክልል ሊካሄድ የታቀደው ስብሰባ በ2004 በህዝበ ውሳኔ ውድቅ ተደርጓል። ከ2011 ጀምሮ በእንግሊዝ አስር ጥምር ባለስልጣናት ተቋቁመዋል። ከእነዚህ ውስጥ ስምንቱ ከንቲባዎችን መርጠዋል፣ የመጀመሪያው ምርጫ በግንቦት 4 ቀን 2017 ተካሄዷል። ከክልል ደረጃ በታች፣ አንዳንድ የእንግሊዝ ክፍሎች የካውንቲ ምክር ቤቶች እና የአውራጃ ምክር ቤቶች ሲኖራቸው ሌሎች ደግሞ አሃዳዊ ባለስልጣናት ሲኖራቸው ለንደን 32 የለንደን ወረዳዎችን እና ከተማዋን ያቀፈ ነው። የለንደን. የምክር ቤት አባላት የሚመረጡት በአንደኛው-ያለፈው-ፖስት ሥርዓት በነጠላ-አባል ቀጠናዎች ወይም በባለብዙ-አባላት የብዙነት ሥርዓት በብዙ-አባል ቀጠናዎች ውስጥ ነው። ለአካባቢ አስተዳደር ዓላማ፣ ስኮትላንድ በ32 የምክር ቤት አካባቢዎች የተከፋፈለ ሲሆን ይህም በመጠን እና በሕዝብ ብዛት ሰፊ ልዩነት አለው። የግላስጎው፣ የኤድንበርግ፣ አበርዲን እና ዳንዲ ከተሞች የተለያዩ የምክር ቤት አካባቢዎች ናቸው፣ እንደ ሃይላንድ ካውንስል ሁሉ፣ የስኮትላንድን አንድ ሶስተኛ የሚያካትት ግን ከ200,000 በላይ ሰዎች ብቻ። የአካባቢ ምክር ቤቶች በተመረጡ የምክር ቤት አባላት የተዋቀሩ ሲሆን ከእነዚህ ውስጥ 1,223; የትርፍ ሰዓት ደመወዝ ይከፈላቸዋል. ምርጫዎች የሚካሄዱት ሶስት ወይም አራት የምክር ቤት አባላትን በሚመርጡ ባለ ብዙ አባላት ባሉበት በአንድ የሚተላለፍ ድምጽ ነው። እያንዳንዱ ምክር ቤት የምክር ቤቱን ስብሰባዎች የሚመራ እና የአከባቢው ዋና መሪ ሆኖ የሚሰራ ፕሮቮስት ወይም ሰብሳቢ ይመርጣል። በዌልስ ውስጥ የአካባቢ አስተዳደር 22 አሃዳዊ ባለስልጣናትን ያቀፈ ነው። ሁሉም አሃዳዊ ባለስልጣናት የሚመሩት በምክር ቤቱ በራሱ በተመረጠ መሪ እና ካቢኔ ነው። እነዚህም የካርዲፍ፣ ስዋንሲ እና ኒውፖርት ከተሞችን ያጠቃልላሉ፣ እነሱም በራሳቸው መብት አሃዳዊ ባለስልጣናት ናቸው። ምርጫዎች በየአራት አመቱ የሚካሄደው በአንደኛ-ያለፈው-ፖስት ስርዓት ነው። በሰሜን አየርላንድ ያለው የአካባቢ አስተዳደር ከ1973 ጀምሮ በ26 የዲስትሪክት ምክር ቤቶች ተደራጅቷል፣ እያንዳንዳቸው በአንድ በሚተላለፍ ድምፅ ተመርጠዋል። ሥልጣናቸው እንደ ቆሻሻ መሰብሰብ፣ ውሾችን መቆጣጠር እና ፓርኮችን እና የመቃብር ቦታዎችን በመንከባከብ ላይ ባሉ አገልግሎቶች ላይ ብቻ የተገደበ ነው። በ 2008 ሥራ አስፈፃሚው 11 አዳዲስ ምክር ቤቶችን ለመፍጠር እና አሁን ያለውን አሰራር ለመተካት በቀረቡት ሀሳቦች ላይ ተስማምቷል የተደራጁ መንግስታት ስኮትላንድ፣ ዌልስ እና ሰሜን አየርላንድ እያንዳንዳቸው የራሳቸው መንግሥት ወይም ሥራ አስፈፃሚ አላቸው፣ በአንደኛ ሚኒስትር የሚመራ (ወይንም በሰሜን አየርላንድ ጉዳይ፣ የዲያስትሪክት የመጀመሪያ ሚኒስትር እና ምክትል ተቀዳሚ ሚኒስትር) እና የተወከለ አንድነት ያለው የሕግ አውጭ አካል። የእንግሊዝ ትልቋ ሀገር የሆነችው እንግሊዝ ምንም አይነት ስልጣን አስፈፃሚ ወይም የህግ አውጭ አካል የላትም እና በሁሉም ጉዳዮች ላይ በቀጥታ በእንግሊዝ መንግስት እና ፓርላማ የምትተዳደረው እና የምትተዳደር ናት። ይህ ሁኔታ ከስኮትላንድ፣ ዌልስ እና ሰሜን አየርላንድ የተውጣጡ የፓርላማ አባላት እንግሊዝን ብቻ በሚመለከቱ ጉዳዮች ላይ አንዳንድ ጊዜ በቆራጥነት ድምጽ መስጠት የሚችሉበትን እውነታ የሚመለከት የምእራብ ሎቲያን ጥያቄ እንዲነሳ አድርጓል። እንግሊዝን ብቻ የሚመለከቱ ህጎች ከአብዛኞቹ የእንግሊዝ የፓርላማ አባላት ድጋፍ ያስፈልጋቸዋል።የስኮትላንድ መንግስት እና ፓርላማ ለዩናይትድ ኪንግደም ፓርላማ በተለየ ሁኔታ ትምህርትን፣ የጤና አጠባበቅን፣ የስኮትላንድ ህግን እና የአካባቢ መንግስትን ጨምሮ በማንኛውም ጉዳይ ላይ ሰፊ ስልጣን አላቸው። በ2020 የዩናይትድ ኪንግደም ፓርላማ ባፀደቀው ድርጊት በኢኮኖሚ ጉዳዮች ላይ ያላቸው ስልጣን በከፍተኛ ሁኔታ የተገደበ ነው። እ.ኤ.አ. በ 2012 የእንግሊዝ እና የስኮትላንድ መንግስታት የኤድንበርግ ስምምነትን በ2014 የስኮትላንድ ነፃነት ህዝበ ውሳኔ 55.3 በመቶ የተሸነፈበትን ስምምነት ተፈራርመዋል። ወደ 44.7 በመቶ - በዚህም ምክንያት ስኮትላንድ የዩናይትድ ኪንግደም የተከፋፈለ አካል ሆና እንድትቀር አድርጓልየዌልስ መንግስት እና ሴንድድ (የዌልስ ፓርላማ፤ የቀድሞ የዌልስ ብሔራዊ ምክር ቤት) ወደ ስኮትላንድ ከተሰጡት የበለጠ የተገደበ ሥልጣን አላቸው። ሴኔድ ለዩናይትድ ኪንግደም ፓርላማ በተለየ መልኩ በሌለበት በማንኛውም ጉዳይ በሴኔድ ሳይምሩ የሐዋርያት ሥራ በኩል ሕግ ማውጣት ይችላል። የሰሜን አየርላንድ ስራ አስፈፃሚ እና ምክር ቤት ለስኮትላንድ ከተሰጡት ጋር ተመሳሳይ ስልጣን አላቸው። ሥራ አስፈፃሚው የአንድነት እና የብሔራዊ ምክር ቤት አባላትን በሚወክል ዲያቢሲ ይመራል ። የሰሜን አየርላንድ ዲቮሉሽን በሰሜን አየርላንድ አስተዳደር በሰሜን-ደቡብ የሚኒስትሮች ምክር ቤት ውስጥ በሰሜን አየርላንድ አስተዳደር ተሳትፎ ላይ የተመሰረተ ነው ፣ የሰሜን አየርላንድ ሥራ አስፈፃሚ በመተባበር እና በጋራ እና በጋራ ፖሊሲዎች ያዘጋጃል ። የአየርላንድ መንግስት. የብሪቲሽ እና የአየርላንድ መንግስታት የሰሜን አየርላንድ አስተዳደር በማይሰራበት ጊዜ የሰሜን አየርላንድን ሀላፊነት በሚወስደው በብሪቲሽ-አይሪሽ በይነ መንግስታት ኮንፈረንስ ሰሜን አየርላንድን በሚመለከቱ ጉዳዮች ላይ ይተባበራሉ።ዩናይትድ ኪንግደም የተቀናጀ ሕገ መንግሥት የላትም እና ሕገ መንግሥታዊ ጉዳዮች ለስኮትላንድ፣ ዌልስ ወይም ሰሜን አየርላንድ ከተሰጡት ሥልጣኖች መካከል አይደሉም። በፓርላማ ሉዓላዊነት አስተምህሮ፣ የዩናይትድ ኪንግደም ፓርላማ በንድፈ ሀሳብ፣ የስኮትላንድ ፓርላማን፣ ሴኔድን ወይም የሰሜን አየርላንድ ጉባኤን ማጥፋት ይችላል። በእርግጥ፣ በ1972፣ የዩኬ ፓርላማ የሰሜን አየርላንድ ፓርላማን በአንድ ወገን መራመዱ፣ ይህም ለወቅታዊው ከስልጣን ተቋማት ጋር ተዛማጅነት ያለው ምሳሌ ነው። በተግባር፣ በሪፈረንደም ውሳኔዎች የተፈጠረውን የፖለቲካ መሠረተቢስነት ግምት ውስጥ በማስገባት፣ የዩናይትድ ኪንግደም ፓርላማ ለስኮትላንድ ፓርላማ እና ለሴኔድ ውክልና መስጠትን መሰረዝ በፖለቲካ ረገድ ከባድ ነው። በሰሜን አየርላንድ ያለው የስልጣን ክፍፍል ከአየርላንድ መንግስት ጋር በተደረገው አለም አቀፍ ስምምነት ላይ የተመሰረተ በመሆኑ በዩናይትድ ኪንግደም ፓርላማ በሰሜን አየርላንድ የስልጣን ክፍፍልን ለማደናቀፍ በዩናይትድ ኪንግደም ፓርላማ ላይ የሚኖረው ፖለቲካዊ ገደብ ከስኮትላንድ እና ዌልስ ጋር ካለው ግንኙነት የበለጠ ነው። እ.ኤ.አ. በ 2020 በፀደቀው ሕግ የፓርላማዎችን የሕግ አውጭ ብቃት በኢኮኖሚ መስክ አሳልፏል ዩናይትድ ኪንግደም የዩናይትድ ኪንግደም እራሷ አካል ያልሆኑ በ17 ግዛቶች ላይ ሉዓላዊነት አላት፡ 14 የብሪቲሽ የባህር ማዶ ግዛቶች እና ሶስት የዘውድ ጥገኞች። 14ቱ የብሪቲሽ የባህር ማዶ ግዛቶች የብሪቲሽ ኢምፓየር ቅሪቶች ናቸው፡ አንጉዪላ; ቤርሙዳ; የብሪቲሽ አንታርክቲክ ግዛት; የብሪቲሽ ህንድ ውቅያኖስ ግዛት; የብሪቲሽ ቨርጂን ደሴቶች; የካይማን ደሴቶች; የፎክላንድ ደሴቶች; ጊብራልታር; ሞንትሴራት; ሴንት ሄለና, ዕርገት እና ትሪስታን ዳ ኩንሃ; የቱርኮች እና የካይኮስ ደሴቶች; የፒትካይርን ደሴቶች; ደቡብ ጆርጂያ እና ደቡብ ሳንድዊች ደሴቶች; እና አክሮቲሪ እና ዴኬሊያ በቆጵሮስ ደሴት ላይ። የብሪታንያ የይገባኛል ጥያቄ በአንታርክቲካ ዓለም አቀፍ እውቅና የተገደበ ነው። በአጠቃላይ የብሪታንያ የባህር ማዶ ግዛቶች 480,000 ስኩዌር ናቲካል ማይል (640,000 ስኩዌር ማይልስ፣ 1,600,000 ኪ.ሜ.2) የሚሸፍን ሲሆን በአጠቃላይ ወደ 250,000 የሚጠጋ ህዝብ ያለው። የባህር ማዶ ግዛቶች 6,805,586 ኪ.ሜ (2,627,651 ስኩዌር ማይል) ላይ በአለም አምስተኛው ትልቁን ብቸኛ የኢኮኖሚ ዞን ሰጥተውታል። የ1999 የዩናይትድ ኪንግደም መንግስት ነጭ ወረቀት እንዲህ ይላል፡ "[ ብሪቲሽ ሆነው ለመቀጠል እስከፈለጉ ድረስ ብሪቲሽ ናቸው። ብሪታንያ ነፃነቷን በተጠየቀችበት ቦታ በፈቃደኝነት ሰጥታለች ፣ እናም ይህ አማራጭ ከሆነ ይህንን ማድረጋችንን እንቀጥላለን። የራስን ዕድል በራስ የመወሰን መብት በበርካታ የባህር ማዶ ግዛቶች ሕገ-መንግስቶች የተደነገገ ሲሆን ሦስቱ በተለይ በብሪታንያ ሉዓላዊነት (ቤርሙዳ በ1995፣ ጊብራልታር በ2002 እና በፎክላንድ ደሴቶች 2013) ስር እንዲቆዩ ድምጽ ሰጥተዋል። የዘውድ ጥገኞች ከእንግሊዝ የባህር ማዶ ግዛቶች በተቃራኒ የዘውዱ ንብረቶች ናቸው። በገለልተኛነት የሚተዳደሩ ሶስት ስልጣኖችን ያቀፉ፡ የጀርሲ ቻናል ደሴቶች እና በእንግሊዝ ቻናል ውስጥ ጉርንሴይ እና በአይሪሽ ባህር ውስጥ የሰው ደሴት። በጋራ ስምምነት፣ የእንግሊዝ መንግስት የደሴቶቹን የውጭ ጉዳይ እና መከላከያ ያስተዳድራል እና የዩኬ ፓርላማ እነርሱን ወክሎ ህግ የማውጣት ስልጣን አለው። በአለምአቀፍ ደረጃ፣ እንደ “ዩናይትድ ኪንግደም ተጠያቂ የሆነችባቸው ክልሎች” ተደርገው ይወሰዳሉ። ደሴቶቹን የሚመለከቱ ህግ የማውጣት ስልጣን በመጨረሻ በየራሳቸው የህግ አውጭ ስብሰባዎች ላይ የተመሰረተ ነው፣ በዘውዱ ፍቃድ (የግላዊነት ምክር ቤት ወይም በጉዳዩ ላይ የሰው ደሴት፣ በአንዳንድ ሁኔታዎች ሌተና ገዥው)። እ.ኤ.አ. ከ2005 ጀምሮ እያንዳንዱ የዘውድ ጥገኝነት ዋና ሚኒስትር የመንግስት መሪ ሆኖ ቆይቷል ህግ እና የወንጀል ፍትህ የ1706 የኅብረት ስምምነት አንቀጽ 19 የስኮትላንድ የተለየ የሕግ ሥርዓት እንዲቀጥል እንደደነገገው ዩናይትድ ኪንግደም አንድም የሕግ ሥርዓት የላትም። ዛሬ ዩናይትድ ኪንግደም ሶስት የተለያዩ የህግ ሥርዓቶች አሏት፡ የእንግሊዝ ህግ፣ የሰሜን አየርላንድ ህግ እና የስኮትስ ህግ። በጥቅምት 2009 የጌቶች ምክር ቤት ይግባኝ ሰሚ ኮሚቴን ለመተካት አዲስ የዩናይትድ ኪንግደም ጠቅላይ ፍርድ ቤት ተፈጠረ። የፕራይቪ ካውንስል ዳኞች ኮሚቴ፣ ከጠቅላይ ፍርድ ቤት ጋር ተመሳሳይ አባላትን ጨምሮ፣ የበርካታ ነጻ የኮመንዌልዝ ሀገራት፣ የብሪቲሽ የባህር ማዶ ግዛቶች እና የዘውድ ጥገኞች ከፍተኛው የይግባኝ ፍርድ ቤት ነው።በእንግሊዝ እና በዌልስ ውስጥ የሚሰራው ሁለቱም የእንግሊዝ ህግ እና የሰሜን አየርላንድ ህግ በጋራ ህግ መርሆዎች ላይ የተመሰረቱ ናቸው። የጋራ ሕግ ፍሬ ነገር በሕገ-ደንብ መሠረት ሕጉ በፍርድ ቤት ዳኞች ተዘጋጅቷል ፣ ሕግን ፣ ቅድመ ሁኔታን እና ምክንያታዊ ዕውቀትን በፊታቸው ያሉትን እውነታዎች በመተግበር ለወደፊቱ ሪፖርት የሚደረጉ እና አስገዳጅ የሕግ መርሆዎችን አግባብነት ያላቸውን የሕግ መርሆዎች የማብራሪያ ፍርዶች መስጠቱ ነው። ተመሳሳይ ጉዳዮች () .የእንግሊዝ እና የዌልስ ፍርድ ቤቶች በእንግሊዝ እና ዌልስ ከፍተኛ ፍርድ ቤቶች የሚመሩ ናቸው, የይግባኝ ፍርድ ቤት, የፍትህ ከፍተኛ ፍርድ ቤት (የፍትሐ ብሔር ጉዳዮች) እና የዘውድ ፍርድ ቤት (የወንጀል ጉዳዮች) ያካተቱ ናቸው.ጠቅላይ ፍርድ ቤት በእንግሊዝ፣ በዌልስ እና በሰሜን አየርላንድ ለሁለቱም የወንጀል እና የፍትሐ ብሔር ይግባኝ ጉዳዮች በምድሪቱ ውስጥ ከፍተኛው ፍርድ ቤት ነው እናም የሚወስነው ማንኛውም ውሳኔ በተመሳሳይ ችሎት ውስጥ ባሉ ሌሎች ፍርድ ቤቶች ላይ አስገዳጅ ነው፣ ብዙ ጊዜ በሌሎች ስልጣኖች ውስጥ አሳማኝ ተጽእኖ ይኖረዋል። የስኮትስ ህግ በሁለቱም የጋራ ህግ እና በሲቪል ህግ መርሆዎች ላይ የተመሰረተ ድቅል ስርዓት ነው። ዋና ፍርድ ቤቶች የፍትሐ ብሔር ጉዳዮች እና የወንጀል ጉዳዮች ከፍተኛ ፍርድ ቤት የክፍለ ጊዜ ፍርድ ቤት ናቸው. የዩናይትድ ኪንግደም ጠቅላይ ፍርድ ቤት በስኮትስ ህግ መሰረት ለፍትሐ ብሔር ጉዳዮች ከፍተኛው የይግባኝ ፍርድ ቤት ሆኖ ያገለግላል። የሸሪፍ ፍርድ ቤቶች ከአብዛኛዎቹ የሲቪል እና የወንጀል ጉዳዮች ጋር የወንጀል ችሎቶችን ከዳኞች ጋር፣ የሸሪፍ ልዩ ፍርድ ቤት በመባል የሚታወቁትን፣ ወይም ከሸሪፍ እና ከዳኞች ጋር፣ የሸሪፍ ማጠቃለያ ፍርድ ቤት በመባል የሚታወቁትን ጨምሮ ይመለከታል። የስኮትላንድ የህግ ስርዓት ለወንጀል ችሎት ሶስት ሊሆኑ የሚችሉ ብይን ሲኖረው ልዩ ነው፡ "ጥፋተኛ ያልሆነ" እና "ያልተረጋገጠ"። ሁለቱም “ጥፋተኛ አይደሉም” እና “ያልተረጋገጠ” ጥፋተኛ አይደሉም። በእንግሊዝ እና በዌልስ በ 1981 እና 1995 መካከል ባለው ጊዜ ውስጥ ጨምሯል ፣ ምንም እንኳን ከዚያ ከፍተኛ ደረጃ ጀምሮ ከ 1995 እስከ 2015 በተመዘገበው የወንጀል አጠቃላይ የ 66 በመቶ ውድቀት ታይቷል ፣ እንደ የወንጀል ስታቲስቲክስ። የእንግሊዝ እና የዌልስ ወህኒ ቤቶች ቁጥር ወደ 86,000 ከፍ ብሏል ይህም በምዕራብ አውሮፓ እንግሊዝ እና ዌልስ ከ100,000 ሰዎች 148 እስራት ከፍተኛ ደረጃ ላይ ደርሰዋል። ለፍትህ ሚኒስቴር ሪፖርት የሚያደርገው የግርማዊቷ ወህኒ ቤት አገልግሎት በእንግሊዝ እና በዌልስ ውስጥ የሚገኙትን አብዛኛዎቹን እስር ቤቶች ያስተዳድራል። በእንግሊዝ እና በዌልስ ያለው የግድያ መጠን በ2010ዎቹ የመጀመሪያ አጋማሽ መረጋጋት ችሏል ከ100,000 1 ሰው ግድያ ሲሆን ይህም በ2002 ከፍተኛው ግማሹ ነው እና በ1980ዎቹ በስኮትላንድ የተፈጸመው ወንጀል በ2014–2015 በመጠኑ ቀንሷል። በ 39 ዓመታት ውስጥ ዝቅተኛው ደረጃ በ 59 ግድያዎች ከ 100,000 1.1 ግድያ ጋር። የስኮትላንድ እስር ቤቶች ተጨናንቀዋል ነገር ግን የእስር ቤቱ ቁጥር እየቀነሰ ነው። የውጭ ግንኙነት እንግሊዝ የተባበሩት መንግስታት ድርጅት የፀጥታው ምክር ቤት ቋሚ አባል፣ የኔቶ አባል፣ ፣ የኮመንዌልዝ ኦፍ ኔሽን፣ የ 7 የገንዘብ ሚኒስትሮች፣ የ7 ፎረም፣ 20፣ ፣ ፣ የአውሮፓ ምክር ቤት እና ነች። ዩናይትድ ኪንግደም ከዩናይትድ ስቴትስ ጋር "ልዩ ግንኙነት" እና ከፈረንሳይ - "ኢንቴቴ ኮርዲያል" ጋር የቅርብ አጋርነት እንዳላት ይነገራል - እና የኒውክሌር ጦር መሳሪያ ቴክኖሎጂን ከሁለቱም ሀገራት ጋር ትጋራለች; የአንግሎ-ፖርቱጋል ህብረት በዓለም ላይ እጅግ ጥንታዊው አስገዳጅ ወታደራዊ ትብብር ተደርጎ ይቆጠራል። ዩናይትድ ኪንግደም ከአየርላንድ ሪፐብሊክ ጋር በቅርበት የተሳሰረ ነው; ሁለቱ ሀገራት የጋራ የጉዞ አካባቢን በመጋራት በብሪቲሽ-አይሪሽ በይነ መንግስታት ኮንፈረንስ እና በብሪቲሽ-አይሪሽ ካውንስል በኩል ትብብር ያደርጋሉ። የብሪታንያ ዓለም አቀፋዊ ህላዌ እና ተፅእኖ የበለጠ እየጨመረ የሚሄደው በንግድ ግንኙነቷ፣ በውጭ ኢንቨስትመንቶች፣ በይፋ የልማት ዕርዳታ እና በወታደራዊ ተሳትፎ ነው። ካናዳ፣ አውስትራሊያ እና ኒውዚላንድ፣ ሁሉም የቀድሞ የብሪቲሽ ኢምፓየር ቅኝ ገዥዎች ሲሆኑ፣ ንግሥት ኤልዛቤት ን እንደ ርዕሰ መስተዳድር የሚጋሩት፣ በብሪታንያ ሕዝብ ዘንድ በዓለም ላይ በጣም የሚወደዱ አገሮች ናቸው። የግርማዊቷ ጦር ኃይሎች ሶስት የባለሙያ አገልግሎት ቅርንጫፎችን ያቀፈ ነው-የሮያል ባህር ኃይል እና ሮያል ማሪን (የባህር ኃይል አገልግሎትን ይመሰርታሉ) ፣ የብሪቲሽ ጦር እና የሮያል አየር ሀይል ። የዩናይትድ ኪንግደም ጦር ኃይሎች በመከላከያ ሚኒስቴር የሚተዳደሩ እና የሚቆጣጠሩት የመከላከያ ካውንስል, በመከላከያ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር የሚመራ. ዋና አዛዡ የብሪታኒያ ንጉሠ ነገሥት ነው, የሠራዊቱ አባላት የታማኝነት ቃለ መሃላ የፈጸሙበት. የጦር ኃይሎች ዩናይትድ ኪንግደምን እና የባህር ማዶ ግዛቶቿን በመጠበቅ፣ የዩናይትድ ኪንግደም ዓለም አቀፍ የጸጥታ ጥቅሞችን በማስተዋወቅ እና ዓለም አቀፍ የሰላም ማስከበር ጥረቶችን በመደገፍ ተከሷል። የ የተባበሩት ፈጣን ምላሽ ጓድአምስት የኃይል መከላከያ ዝግጅቶች, እና ሌሎች የአለም አቀፍ ጥምረት ስራዎችን ጨምሮ በኔቶ ውስጥ ንቁ እና መደበኛ ተሳታፊዎች ናቸው. የባህር ማዶ ሰፈሮች እና መገልገያዎች በአሴንሽን ደሴት፣ ባህሬን፣ ቤሊዝ፣ ብሩኔይ፣ ካናዳ፣ ቆጵሮስ፣ ዲዬጎ ጋርሺያ፣ የፎክላንድ ደሴቶች፣ ጀርመን፣ ጊብራልታር፣ ኬንያ፣ ኦማን፣ ኳታር እና ሲንጋፖር ይገኛሉ። በ18ኛው፣ በ19ኛው እና በ20ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ የብሪቲሽ ኢምፓየር አውራ የዓለም ኃያል መንግሥት እንዲሆን የብሪታኒያ ጦር ኃይሎች ቁልፍ ሚና ተጫውተዋል። ከግጭቶች አሸናፊ በመሆን ብሪታንያ ብዙውን ጊዜ በዓለም ክስተቶች ላይ በቆራጥነት ተጽዕኖ ማሳደር ችላለች። ከብሪቲሽ ኢምፓየር መጨረሻ ጀምሮ ዩናይትድ ኪንግደም ዋና ወታደራዊ ሃይል ሆና ቆይታለች። የቀዝቃዛው ጦርነት ማብቃት ተከትሎ፣ የመከላከያ ፖሊሲ እንደ አንድ ጥምር አካል “በጣም የሚጠይቁ ተግባራት” እንደሚካሄድ ግምቱን አስቀምጧል። የስቶክሆልም ዓለም አቀፍ የሰላም ምርምር ኢንስቲትዩት እና ዓለም አቀፍ የስትራቴጂ ጥናት ተቋምን ጨምሮ ምንጮች እንደሚሉት፣ ዩናይትድ ኪንግደም አራተኛው ወይም አምስተኛው ከፍተኛ ወታደራዊ ወጪ አላት። አጠቃላይ የመከላከያ ወጪ ከብሔራዊ የሀገር ውስጥ ምርት ውስጥ 2.0 በመቶ ይደርሳል ዩናይትድ ኪንግደም በከፊል ቁጥጥር የሚደረግበት የገበያ ኢኮኖሚ አላት። በገበያ ምንዛሪ ተመኖች ላይ በመመስረት፣ እንግሊዝ ዛሬ በዓለም አምስተኛዋ ኢኮኖሚ እና በአውሮፓ ከጀርመን ቀጥላ ሁለተኛዋ ናት። ኤች ኤም ግምጃ ቤት፣ በቻንስለር ኦፍ ኤክስቼከር የሚመራ፣ የመንግስትን የህዝብ ፋይናንስ ፖሊሲ እና የኢኮኖሚ ፖሊሲን የማዘጋጀት እና የማስፈፀም ሃላፊነት አለበት። የእንግሊዝ ባንክ የዩናይትድ ኪንግደም ማዕከላዊ ባንክ ሲሆን በሀገሪቱ ምንዛሪ ፓውንድ ስተርሊንግ ኖቶች እና ሳንቲሞች የማውጣት ሃላፊነት አለበት። በስኮትላንድ እና በሰሜን አየርላንድ ያሉ ባንኮች ጉዳያቸውን ለመሸፈን በቂ የእንግሊዝ ባንክ ኖቶች እንዲቆዩ በማድረግ የራሳቸውን ማስታወሻ የማውጣት መብት አላቸው። ፓውንድ ስተርሊንግ በዓለም አራተኛው ትልቁ የመጠባበቂያ ገንዘብ ነው (ከአሜሪካ ዶላር፣ ዩሮ እና የጃፓን የን በኋላ)።ከ1997 ጀምሮ በእንግሊዝ ባንክ ገዥ የሚመራ የእንግሊዝ ባንክ የገንዘብ ፖሊሲ ​​ኮሚቴ ወለድ የማዘጋጀት ኃላፊነት ነበረበት። በየአመቱ በቻንስለር የተቀመጠውን አጠቃላይ የኢኮኖሚ ግሽበት ግብ ለማሳካት አስፈላጊ በሆነው ደረጃ ተመኖች። የዩናይትድ ኪንግደም የአገልግሎት ዘርፍ ከጠቅላላ የሀገር ውስጥ ምርት 79 ከመቶ ያህሉን ይይዛል። ለንደን ከአለም ትልቁ የፋይናንሺያል ማእከላት አንዷ ነች፣ በአለም 2ኛ ደረጃ ላይ ትገኛለች፣ ከኒውዮርክ ከተማ በመቀጠል፣ በአለምአቀፍ የፋይናንሺያል ማእከላት ማውጫ በ2020። በአውሮፓ. በ2020 ኤዲንብራ በአለም 17ኛ፣ እና በምዕራብ አውሮፓ 6ኛ ደረጃ ላይ በግሎባል የፋይናንሺያል ማእከላት መረጃ ጠቋሚ በ2020። ቱሪዝም ለብሪቲሽ ኢኮኖሚ በጣም አስፈላጊ ነው። እ.ኤ.አ. በ 2004 ከ 27 ሚሊዮን በላይ ቱሪስቶች የገቡት ፣ ዩናይትድ ኪንግደም በዓለም ላይ ስድስተኛ ዋና የቱሪስት መዳረሻ ሆና ትገኛለች እና ለንደን በዓለም ላይ ካሉ ከማንኛውም ከተማዎች የበለጠ ዓለም አቀፍ ጎብኚዎች አላት። በ 1997 እና 2005 መካከል በአማካይ 6 በመቶ በዓመት. ዩናይትድ ኪንግደም ከአውሮፓ ህብረት መውጣቷን ተከትሎ፣ የዩናይትድ ኪንግደም የውስጥ ኢኮኖሚ ገበያ ተግባር በዩናይትድ ኪንግደም የውስጥ ገበያ ህግ 2020 የተደነገገ ሲሆን ይህም የሸቀጦች እና አገልግሎቶች ንግድ በዩናይትድ ኪንግደም አራት ሀገራት ውስጥ ያለ ውስጣዊ እንቅፋት መቀጠሉን ያረጋግጣል ።የኢንዱስትሪ አብዮት በዩኬ ውስጥ የጀመረው በጨርቃ ጨርቅ ኢንዱስትሪ ላይ ትኩረት በመስጠት ነው ፣ ከዚያም እንደ የመርከብ ግንባታ ፣ የድንጋይ ከሰል ማዕድን ማውጣት እና ብረት ማምረቻዎች ያሉ ሌሎች ከባድ ኢንዱስትሪዎች ተከትለዋል ። የብሪታንያ ነጋዴዎች ፣ ላኪዎች እና የባንክ ባለሙያዎች ዩናይትድ ኪንግደም በዓለም አቀፍ ደረጃ የበላይ እንድትሆን በሚያስችላቸው ከሌሎች ብሔሮች የላቀ ጥቅም አዳብሯል። በ 19 ኛው ክፍለ ዘመን ንግድ. ሌሎች አገሮች በኢንዱስትሪ ሲበለጽጉ፣ ከሁለት የዓለም ጦርነቶች በኋላ ከኢኮኖሚ ውድቀት ጋር ተዳምሮ፣ ዩናይትድ ኪንግደም የፉክክር ጥቅሟን ማጣት ጀመረች እና በ20ኛው ክፍለ ዘመን በሙሉ ከባድ ኢንዱስትሪ በዲግሪ እያሽቆለቆለ ነበር። ማኑፋክቸሪንግ የኢኮኖሚው ወሳኝ አካል ቢሆንም በ2003 ከብሔራዊ ምርት 16.7 በመቶውን ብቻ ይይዛል።የአውቶሞቲቭ ኢንዱስትሪው ወደ 800,000 የሚጠጉ ሰዎችን የሚቀጥር ሲሆን በ2015 በ70 ቢሊዮን ፓውንድ ገቢ 34.6 ቢሊዮን ፓውንድ (ከዩናይትድ ኪንግደም አጠቃላይ የወጪ ንግድ ዕቃዎች 11.8 በመቶ) አስገኝቷል። እ.ኤ.አ. በ 2015 እንግሊዝ ወደ 1.6 ሚሊዮን የመንገደኞች ተሽከርካሪዎች እና 94,500 የንግድ ተሽከርካሪዎችን አምርታለች። ዩናይትድ ኪንግደም ለኤንጂን ማምረቻ ዋና ማዕከል ናት፡ በ2015 ወደ 2.4 ሚሊዮን የሚጠጉ ሞተሮች ተመርተዋል። የዩናይትድ ኪንግደም የሞተር ስፖርት ኢንዱስትሪ ወደ 41,000 የሚጠጉ ሰዎችን ይቀጥራል፣ ወደ 4,500 የሚጠጉ ኩባንያዎችን ያቀፈ እና ዓመታዊ ገቢ ወደ 6 ቢሊዮን ፓውንድ ይደርሳል። የዩናይትድ ኪንግደም የኤሮስፔስ ኢንደስትሪ በአለም ላይ ሁለተኛው ወይም ሶስተኛው ትልቁ ብሄራዊ የኤሮስፔስ ኢንደስትሪ ነው እንደ የመለኪያ ዘዴ እና አመታዊ ትርፋማ 30 ቢሊዮን ፓውንድ አለው ሲስተምስ በአንዳንድ የአለም ታላላቅ የመከላከያ ኤሮስፔስ ፕሮጀክቶች ውስጥ ወሳኝ ሚና ይጫወታል። በዩኬ ውስጥ ኩባንያው የታይፎን ዩሮ ተዋጊ ትላልቅ ክፍሎችን ይሠራል እና አውሮፕላኑን ለሮያል አየር ኃይል ይሰበስባል። እንዲሁም በ ላይ ዋና ንዑስ ተቋራጭ ነው -የአለም ትልቁ ነጠላ የመከላከያ ፕሮጄክት - የተለያዩ አካላትን እየነደፈ። በተጨማሪም ሃውክ የተባለውን የአለማችን በጣም ስኬታማ የሆነውን የጄት ማሰልጠኛ አውሮፕላኖችን ያመርታል። ኤርባስ ዩኬ ደግሞ ለኤ 400 ሜትር ወታደራዊ ማጓጓዣ ክንፉን ያመርታል። ሮልስ ሮይስ የዓለማችን ሁለተኛው ትልቁ የኤሮ-ሞተር አምራች ነው። የእሱ ሞተሮች ከ 30 በላይ የንግድ አውሮፕላኖችን ያመነጫሉ እና ከ 30,000 በላይ ሞተሮችን በሲቪል እና በመከላከያ ዘርፎች ውስጥ ያገለግላሉ ። የዩናይትድ ኪንግደም የጠፈር ኢንዱስትሪ በ2011 £9.1 እና 29,000 ሰዎችን ቀጥሯል። እንደ ጃንጥላ ድርጅቱ የዩኬ የጠፈር ኤጀንሲ እንደገለጸው በየዓመቱ በ7.5 በመቶ እያደገ ነው። እ.ኤ.አ. በ 2013 የብሪታንያ መንግስት ለስካይሎን ፕሮጀክት 60 ሚ. የመድኃኒት ኢንዱስትሪው በዩኬ ኢኮኖሚ ውስጥ ትልቅ ሚና የሚጫወት ሲሆን ሀገሪቱ ከዓለም አቀፍ የመድኃኒት ወጪዎች ሦስተኛው ከፍተኛ ድርሻ አላት። ግብርናው የተጠናከረ፣ በከፍተኛ ሜካናይዜድ እና በአውሮፓ ደረጃዎች ቀልጣፋ ሲሆን 60 በመቶ የሚሆነውን የምግብ ፍላጎት ከ1.6 በመቶ ያነሰ የሰው ኃይል (535,000 ሠራተኞች) በማምረት ነው። ሁለት ሦስተኛው የሚሆነው ምርት ለከብቶች፣ አንድ ሦስተኛው ለእርሻ ሰብሎች ይውላል። ምንም እንኳን በጣም የቀነሰ የአሳ ማጥመድ ኢንዱስትሪ ዩናይትድ ኪንግደም ጉልህ ስፍራን ይይዛል። በተጨማሪም የድንጋይ ከሰል፣ፔትሮሊየም፣ የተፈጥሮ ጋዝ፣ ቆርቆሮ፣ የኖራ ድንጋይ፣ የብረት ማዕድን፣ ጨው፣ ሸክላ፣ ኖራ፣ ጂፕሰም፣ እርሳስ፣ ሲሊካ እና የተትረፈረፈ የሚታረስ መሬትን ጨምሮ በተለያዩ የተፈጥሮ ሃብቶች የበለፀገ ነው።እ.ኤ.አ. በ 2020 የኮሮና ቫይረስ መቆለፊያ እርምጃዎች የዩኬ ኢኮኖሚ በተመዘገበው ትልቁ ውድቀት በሚያዝያ እና ሰኔ መካከል በ 20.4 በመቶ በዓመቱ የመጀመሪያዎቹ ሶስት ወራት ጋር ሲነፃፀር በ 20.4 በመቶ ቀንሷል ፣ ይህም በይፋ በ 11 ዓመታት ውስጥ ለመጀመሪያ ጊዜ ወደ ውድቀት እንዲገባ አድርጓታል ። . ዩናይትድ ኪንግደም 9.6 ትሪሊዮን ዶላር የውጭ ዕዳ አለባት፣ ይህም ከአሜሪካ ቀጥላ በአለም ሁለተኛዋ ነው። እንደ አጠቃላይ የሀገር ውስጥ ምርት መጠን የውጭ ዕዳ 408 በመቶ ሲሆን ይህም ከሉክሰምበርግ እና አይስላንድ ቀጥሎ በሦስተኛ ደረጃ ላይ ይገኛል። የሳይንስ እና የቴክኖሎጂ እድገት እንግሊዝ እና ስኮትላንድ ከ17ኛው ክፍለ ዘመን ጀምሮ የሳይንሳዊ አብዮት ማዕከላት ግንባር ቀደም ነበሩ። ዩናይትድ ኪንግደም ከ 18 ኛው ክፍለ ዘመን ጀምሮ የኢንዱስትሪ አብዮትን መርታለች, እና ጠቃሚ እድገቶች የተመሰከረላቸው ሳይንቲስቶች እና መሐንዲሶችን ማፍራቷን ቀጥላለች. የ17ኛው እና 18ኛው ክፍለ ዘመን ዋና ንድፈ ሃሳቦች የእንቅስቃሴ እና የስበት ብርሃን ህግጋት የዘመናዊ ሳይንስ ቁልፍ ድንጋይ ሆነው ይታዩ የነበሩት አይዛክ ኒውተን ይገኙበታል። ከ19ኛው ክፍለ ዘመን ጀምሮ በተፈጥሮ ምርጫ የዝግመተ ለውጥ ንድፈ ሃሳብ ለዘመናዊ ባዮሎጂ እድገት መሰረታዊ የሆነው ቻርለስ ዳርዊን እና ክላሲካል ኤሌክትሮማግኔቲክ ቲዎሪ የፈጠረው ጄምስ ክለርክ ማክስዌል፤ እና በቅርብ ጊዜ በኮስሞሎጂ, በኳንተም ስበት እና በጥቁር ጉድጓዶች ምርመራ ውስጥ ዋና ዋና ንድፈ ሐሳቦችን ያዳበረው ስቴፈን ሃውኪንግ.ከ 18 ኛው ክፍለ ዘመን ዋና ዋና ሳይንሳዊ ግኝቶች በሄንሪ ካቨንዲሽ ሃይድሮጅን ያካትታሉ; ከ 20 ኛው ክፍለ ዘመን ፔኒሲሊን በአሌክሳንደር ፍሌሚንግ, እና የዲኤንኤ መዋቅር, በፍራንሲስ ክሪክ እና ሌሎች. ታዋቂ የእንግሊዝ መሐንዲሶች እና የኢንዱስትሪ አብዮት ፈጣሪዎች ጄምስ ዋት፣ ጆርጅ እስጢፋኖስ፣ ሪቻርድ አርክራይት፣ ሮበርት እስጢፋኖስ እና ኢሳባርድ ኪንግደም ብሩነል ያካትታሉ። ከእንግሊዝ የመጡ ሌሎች ዋና ዋና የምህንድስና ፕሮጀክቶች እና አፕሊኬሽኖች በሪቻርድ ትሬቪቲክ እና አንድሪው ቪቪያን የተሰራውን የእንፋሎት ሎኮሞቲቭን ያካትታሉ።ከ19ኛው ክፍለ ዘመን ጀምሮ ኤሌክትሪክ ሞተር በሚካኤል ፋራዳይ፣በቻርልስ ባባጅ የተነደፈው የመጀመሪያው ኮምፒውተር፣የመጀመሪያው የንግድ ኤሌክትሪክ ቴሌግራፍ በ ዊልያም ፎዘርጊል ኩክ እና ቻርለስ ዊትስቶን በጆሴፍ ስዋን የበራ አምፖል እና የመጀመሪያው ተግባራዊ ስልክ በአሌክሳንደር ግራሃም ቤል የፈጠራ ባለቤትነት; እና በ20ኛው ክፍለ ዘመን በአለም የመጀመሪያው የሚሰራው የቴሌቭዥን ስርዓት በጆን ሎጊ ቤርድ እና ሌሎች፣ የጄት ሞተር በፍራንክ ዊትል፣ የዘመናዊው ኮምፒዩተር መሰረት የሆነው በአላን ቱሪንግ እና የአለም አቀፍ ድር በቲም በርነርስ ሊ። ሳይንሳዊ ምርምር እና ልማት በብሪቲሽ ዩኒቨርሲቲዎች ውስጥ አስፈላጊ ሆኖ ይቆያል፣ ብዙዎቹ የሳይንስ ፓርኮችን በማቋቋም ምርትን እና ከኢንዱስትሪ ጋር መተባበርን ያመቻቻሉ። እ.ኤ.አ. በ 2004 እና 2008 መካከል ዩናይትድ ኪንግደም 7 በመቶውን የአለም ሳይንሳዊ የምርምር ወረቀቶችን አዘጋጅታለች እና 8 በመቶ የሳይንሳዊ ጥቅሶች ድርሻ ነበራት ፣ ይህም በዓለም ላይ ሶስተኛ እና ሁለተኛ ደረጃ (ከአሜሪካ እና ከቻይና ፣ በቅደም ተከተል)። በዩኬ ውስጥ የሚዘጋጁ ሳይንሳዊ መጽሔቶች ተፈጥሮ፣ ብሪቲሽ ሜዲካል ጆርናል እና ላንሴት ይገኙበታል። ዩናይትድ ኪንግደም እ.ኤ.አ. በ2020 እና 2021 በአለምአቀፍ ኢኖቬሽን ኢንዴክስ 4ኛ ሆናለች፣ በ2019 ከ5ኛ ደረጃ እ.ኤ.አ. በ 2006 ዩናይትድ ኪንግደም በዓለም ዘጠነኛዋ ትልቁ የኃይል ፍጆታ እና 15 ኛ-ትልቁ አምራች ነበረች። ዩናይትድ ኪንግደም የበርካታ ትላልቅ የኢነርጂ ኩባንያዎች መኖሪያ ነች፣ ከእነዚህም ውስጥ ሁለቱን ከስድስት ዘይት እና ጋዝ "ሱፐርሜጆሮች" - ቢፒ እና ሼል ጋር። እ.ኤ.አ. በ 2013 ዩናይትድ ኪንግደም በቀን 914 ሺህ በርሜል (ቢቢሊ / ዲ) ዘይት በማምረት 1,507 ሺህ በላ። ምርቱ አሁን እያሽቆለቆለ ነው እና ዩናይትድ ኪንግደም ከ 2005 ጀምሮ የተጣራ ዘይት አስመጪ ነች። በ2010 እንግሊዝ 3.1 ቢሊዮን በርሜል የተረጋገጠ የድፍድፍ ዘይት ክምችት ነበራት ይህም ከማንኛውም የአውሮፓ ህብረት አባል ሀገራት ትልቁ ነው። እ.ኤ.አ. በ 2009 ዩናይትድ ኪንግደም በዓለም ላይ 13 ኛ-ትልቁ የተፈጥሮ ጋዝ አምራች እና በአውሮፓ ህብረት ውስጥ ትልቁ አምራች ነበረች። ምርት አሁን እያሽቆለቆለ ነው እና ዩናይትድ ኪንግደም ከ 2004 ጀምሮ የተፈጥሮ ጋዝ የተጣራ አስመጪ ነች። በ 19 ኛው እና በ 20 ኛው ክፍለ ዘመን የድንጋይ ከሰል ማምረት በዩኬ ኢኮኖሚ ውስጥ ቁልፍ ሚና ተጫውቷል. እ.ኤ.አ. በ 1970 ዎቹ አጋማሽ 130 ሚሊዮን ቶን የድንጋይ ከሰል ይመረት ነበር ፣ እስከ 1980 ዎቹ መጀመሪያ ድረስ ከ 100 ሚሊዮን ቶን በታች አልወደቀም። እ.ኤ.አ. በ1980ዎቹ እና 1990ዎቹ ውስጥ ኢንዱስትሪው በከፍተኛ ሁኔታ ወደ ኋላ ተመልሷል። እ.ኤ.አ. በ2011 እንግሊዝ 18.3 ሚሊዮን ቶን የድንጋይ ከሰል አምርታለች። እ.ኤ.አ. በ 2005 የተረጋገጠ 171 ሚሊዮን ቶን የድንጋይ ከሰል ክምችት ተገኝቷል። የዩናይትድ ኪንግደም የድንጋይ ከሰል ባለስልጣን ከ 7 ቢሊዮን ቶን እስከ 16 ቢሊዮን ቶን የድንጋይ ከሰል በከርሰ ምድር ውስጥ በከሰል ጋዝ ማምረቻ () ወይም 'ፍራኪንግ' የማምረት አቅም እንዳለ ገልጿል, እና አሁን ባለው የዩኬ የድንጋይ ከሰል ፍጆታ ላይ በመመስረት, እንዲህ ዓይነቱ ክምችት በ 200 መካከል ሊቆይ ይችላል. እና 400 ዓመታት. ኬሚካሎች ወደ ውሃ ወለል ውስጥ መግባታቸው እና አነስተኛ የመሬት መንቀጥቀጥ ቤቶችን ስለሚጎዱ የአካባቢ እና ማህበራዊ ጉዳዮች ተነስተዋል። እ.ኤ.አ. በ 1990 ዎቹ መገባደጃ ላይ የኑክሌር ኃይል ማመንጫዎች በዩኬ ውስጥ ከጠቅላላ አመታዊ የኤሌክትሪክ ኃይል ማመንጫዎች 25 ከመቶ ያህሉ አስተዋፅዖ አድርገዋል፣ ነገር ግን አሮጌ እፅዋት በመዘጋታቸው እና ከእርጅና ጋር የተያያዙ ችግሮች በእጽዋት አቅርቦት ላይ ተጽዕኖ ስለሚያሳድሩ ይህ ቀስ በቀስ ቀንሷል። እ.ኤ.አ. በ 2012 ዩናይትድ ኪንግደም 16 ሬአክተሮች በመደበኛነት 19 በመቶውን የኤሌክትሪክ ኃይል የሚያመነጩ ነበሯት። ከአንዱ ሬአክተሮች በስተቀር ሁሉም በ 2023 ጡረታ ይወጣሉ ከጀርመን እና ከጃፓን በተለየ መልኩ ዩናይትድ ኪንግደም ከ 2018 ገደማ ጀምሮ አዲስ የኑክሌር ተክሎችን ለመገንባት አስባለች. በ2011 ሩብ ዓመት ውስጥ በዩናይትድ ኪንግደም ከሚፈጠረው የኤሌክትሪክ ኃይል 38.9 ከመቶ የሚሆነው የሁሉም ታዳሽ የኤሌክትሪክ ምንጮች 28.8 የኤሌክትሪክ ኃይል አቅርበዋል ። ዩናይትድ ኪንግደም በአውሮፓ ውስጥ ለንፋስ ሃይል በጣም ጥሩ ከሚባሉት ውስጥ አንዱ ነው፣ እና የንፋስ ሃይል ምርት በጣም ፈጣን እድገት ያለው አቅርቦት ነው ፣ በ 2019 ከጠቅላላው የዩኬ 20 ከመቶ የሚሆነውን ኤሌክትሪክ አመነጨ። የውሃ አቅርቦት እና የንፅህና አጠባበቅ በዩኬ የተሻሻለ የውሃ አቅርቦት እና የንፅህና አጠባበቅ ተደራሽነት ሁለንተናዊ ነው። 96.7 በመቶ የሚሆኑ አባወራዎች ከቆሻሻ ማስወገጃ መረብ ጋር የተገናኙ እንደሆኑ ይገመታል። የአካባቢ ጥበቃ ኤጀንሲ እንደገለጸው፣ በዩናይትድ ኪንግደም ለሕዝብ ውሃ አቅርቦት አጠቃላይ የውሃ ማጠቃለያ በ2007 በቀን 16,406 ሜጋሊተር ነበር። በእንግሊዝ እና በዌልስ የውሃ እና የፍሳሽ አገልግሎት የሚሰጡት በ10 የግል የክልል የውሃ እና ፍሳሽ ኩባንያዎች እና 13 በአብዛኛው ትናንሽ የግል "ውሃ ብቻ" ኩባንያዎች ናቸው። በስኮትላንድ የውሃ እና የፍሳሽ አገልግሎት የሚሰጠው በአንድ የህዝብ ኩባንያ ስኮትላንድ ውሃ ነው። በሰሜን አየርላንድ የውሃ እና የፍሳሽ አገልግሎቶች በአንድ የህዝብ አካል በሰሜን አየርላንድ ውሃ ይሰጣሉ። የስነ ሕዝብ አወቃቀር በየ10 አመቱ በሁሉም የዩኬ ክፍሎች ቆጠራ በአንድ ጊዜ ይከናወናል። በ2011 በተደረገው ቆጠራ የዩናይትድ ኪንግደም አጠቃላይ የህዝብ ብዛት 63,181,775 ነበር። በአውሮፓ አራተኛው ትልቅ ነው (ከሩሲያ ፣ ከጀርመን እና ከፈረንሣይ በኋላ) ፣ በኮመንዌልዝ ውስጥ አምስተኛው-ትልቁ እና በዓለም ላይ 22 ኛ-ትልቅ ነው። በ 2014 አጋማሽ እና በ 2015 አጋማሽ ላይ የተጣራ የረዥም ጊዜ ዓለም አቀፍ ፍልሰት ለሕዝብ እድገት የበለጠ አስተዋፅዖ አድርጓል. እ.ኤ.አ. በ2012 አጋማሽ እና በ2013 አጋማሽ ላይ የተፈጥሮ ለውጥ ለሕዝብ ዕድገት ከፍተኛውን ድርሻ አበርክቷል። በ 2001 እና 2011 መካከል ያለው የህዝብ ቁጥር በአማካይ በ 0.7 በመቶ ገደማ ጨምሯል. ይህም ከ 1991 እስከ 2001 ባለው ጊዜ ውስጥ 0.3 በመቶ እና ከ1981 እስከ 1991 ባለው 0.2 በመቶ ጋር ይነጻጸራል። የ2011 የሕዝብ ቆጠራም እንደሚያሳየው ካለፉት 100 ዓመታት ውስጥ ከ0-14 ዕድሜ ያለው የህዝብ ብዛት ከ31 ቀንሷል። ከመቶ ወደ 18 በመቶ፣ እና 65 እና ከዚያ በላይ የሆናቸው ሰዎች መጠን ከ 5 ወደ 16 በመቶ ከፍ ብሏል። እ.ኤ.አ. በ 2018 የዩኬ ህዝብ አማካይ ዕድሜ 41.7 ዓመታት ነበር። እ.ኤ.አ. በ 2011 የእንግሊዝ ህዝብ 53 ሚሊዮን ነበር ፣ ይህም ከዩናይትድ ኪንግደም አጠቃላይ 84 በመቶውን ይወክላል። በ2015 አጋማሽ ላይ በአንድ ካሬ ኪሎ ሜትር 420 ሰዎች የሚኖሩባት፣ በተለይ በለንደን እና በደቡብ-ምስራቅ የሚገኙ ህዝቦች በብዛት ከሚኖሩባቸው የአለም ሀገራት አንዷ ነች። እ.ኤ.አ. በ 2011 የተካሄደው ቆጠራ የስኮትላንድን ህዝብ 5.3 ሚሊዮን ፣ ዌልስ በ 3.06 ሚሊዮን እና ሰሜን አየርላንድ 1.81 ሚሊዮን ። እ.ኤ.አ. በ 2017 በዩናይትድ ኪንግደም አማካይ አጠቃላይ የወሊድ መጠን () በሴት የተወለዱ 1.74 ልጆች ነበሩ። እየጨመረ የሚሄደው የወሊድ መጠን ለሕዝብ ዕድገት አስተዋፅዖ እያደረገ ቢሆንም፣ በ1964 በሴቷ 2.95 ሕፃናት ከነበረው የሕፃን ዕድገት ጫፍ በእጅጉ በታች፣ ወይም በ1815 ከሴቷ የተወለዱት 6.02 ሕፃናት ከፍተኛ፣ ከ2.1 የመተካካት መጠን በታች፣ ነገር ግን ከፍ ያለ ነው። የ 2001 ዝቅተኛው 1.63. እ.ኤ.አ. በ 2011 በዩኬ ውስጥ 47.3 በመቶው የተወለዱት ላላገቡ ሴቶች ነው። የብሔራዊ ስታትስቲክስ ቢሮ እ.ኤ.አ. በ 2015 በዩናይትድ ኪንግደም 16 እና ከዚያ በላይ የሆናቸው ህዝብ 1.7 በመቶው ግብረ ሰዶማዊ ፣ ሌዝቢያን ወይም ሁለት ሴክሹዋል መሆናቸውን ያሳያል (2.0 በመቶው ወንድ እና 1.5 በመቶ) ። 4.5 ከመቶ የሚሆኑት ምላሽ ሰጪዎች "ሌላ"፣ "አላውቅም" በማለት ምላሽ ሰጥተዋል ወይም ምላሽ አልሰጡም። በ2001 እና 2008 መካከል በተደረገው ጥናት በዩኬ ውስጥ የትራንስጀንደር ሰዎች ቁጥር ከ65,000 እስከ 300,000 መካከል እንደሚሆን ተገምቷል። የጎሳ ቡድኖች በታሪክ፣ የብሪቲሽ ተወላጆች ከ12ኛው ክፍለ ዘመን በፊት እዚያ ሰፍረው ከነበሩት ከተለያዩ ጎሳዎች የተውጣጡ ናቸው ተብሎ ይታሰባል፡- ኬልቶች፣ ሮማውያን፣ አንግሎ ሳክሰኖች፣ ኖርስ እና ኖርማኖች። የዌልስ ሰዎች በዩናይትድ ኪንግደም ውስጥ በጣም ጥንታዊው የጎሳ ቡድን ሊሆኑ ይችላሉ። እ.ኤ.አ. በ 2006 የተደረገ የዘረመል ጥናት እንደሚያሳየው ከ50 በመቶ በላይ የሚሆነው የእንግሊዝ የጂን ገንዳ ጀርመናዊ ክሮሞሶም አለው። ሌላ እ.ኤ.አ. በ 2005 የዘረመል ትንታኔ እንደሚያመለክተው “ከዘመናዊቷ ብሪታንያ ህዝብ ሊመረመሩ ከሚችሉት ቅድመ አያቶች ውስጥ 75 በመቶው የሚሆኑት ከ6,200 ዓመታት በፊት ፣ በብሪቲሽ ኒዮሊቲክ ወይም የድንጋይ ዘመን መጀመሪያ ላይ ወደ ብሪቲሽ ደሴቶች ደርሰው ነበር” እና እንግሊዞች በሰፊው ይጋራሉ። ከባስክ ሰዎች ጋር የጋራ የዘር ግንድ. ዩናይትድ ኪንግደም በአፍሪካ የባሪያ ንግድ ወቅት ቢያንስ ከ1730ዎቹ ጀምሮ በሀገሪቱ ውስጥ ጥንታዊው ጥቁር ህዝብ ያለው ሊቨርፑል ነጭ ያልሆነ የኢሚግሬሽን ታሪክ አላት። በዚህ ጊዜ ውስጥ የታላቋ ብሪታንያ አፍሮ-ካሪቢያን ህዝብ ከ 10,000 እስከ 15,000 ይገመታል እና በኋላ ላይ ባርነት በመጥፋቱ ምክንያት ቀንሷል ። በ 19 ኛው ክፍለ ዘመን ቻይናውያን መርከበኞች ከመጡበት ጊዜ ጀምሮ በአውሮፓ ውስጥ እጅግ ጥንታዊ የቻይና ማህበረሰብ አላት ። እ.ኤ.አ. በ1950 በብሪታንያ ከ20,000 ያነሱ ነጭ ያልሆኑ ነዋሪዎች ነበሩ፣ ሁሉም ማለት ይቻላል በባህር ማዶ የተወለዱ ናቸው። እ.ኤ.አ. በ 1951 በደቡብ እስያ ፣ ቻይና ፣ አፍሪካ እና ካሪቢያን የተወለዱ በግምት 94,500 ሰዎች በብሪታንያ ይኖሩ ነበር ፣ ከዩናይትድ ኪንግደም ህዝብ ከ 0.2 በመቶ በታች። እ.ኤ.አ. በ 1961 ይህ ቁጥር ከአራት እጥፍ በላይ ወደ 384,000 አድጓል ፣ ይህም ከዩናይትድ ኪንግደም ህዝብ ከ 0.7 በመቶ በላይ ብቻ ነው። ከ1948 ጀምሮ ከአፍሪካ፣ ካሪቢያን እና ደቡብ እስያ ከፍተኛ የሆነ የኢሚግሬሽን በብሪቲሽ ኢምፓየር የፈጠሩት ትሩፋት ናቸው። እ.ኤ.አ. ከ2004 ጀምሮ ከመካከለኛው እና ምስራቃዊ አውሮፓ የአውሮፓ ህብረት አባል ሀገራት ፍልሰት በእነዚህ የህዝብ ቡድኖች ውስጥ እድገት አስከትሏል ፣ ምንም እንኳን አንዳንድ የዚህ ፍልሰት ጊዜያዊ ነው። እ.ኤ.አ. ከ1990ዎቹ ጀምሮ የስደተኞች ቁጥር ከፍተኛ ልዩነት ነበረው ፣ ወደ እንግሊዝ የሚመጡ ስደተኞች ካለፉት ማዕበሎች በጣም ሰፋ ያሉ ሀገራት ይመጣሉ ፣ ይህም በአንጻራዊ ሁኔታ ሲታይ አነስተኛ ቁጥር ካላቸው ሀገራት የሚመጡ ስደተኞችን ይጨምራል ። ምሁራን አሉ ። ለመጀመሪያ ጊዜ በ1991 የሕዝብ ቆጠራ ላይ የተዋወቁት በብሪቲሽ ብሔራዊ ስታቲስቲክስ ውስጥ የተቀጠሩት የጎሳ ምድቦች በጎሳ እና በዘር ጽንሰ-ሀሳቦች መካከል ግራ መጋባትን ያካትታሉ ሲል ተከራክሯል። እ.ኤ.አ. በ 2011 ከዩናይትድ ኪንግደም 87.2 በመቶው የዩናይትድ ኪንግደም ህዝብ እራሳቸውን ነጭ ብለው ለይተዋል ይህም ማለት 12.8 በመቶው የዩናይትድ ኪንግደም ህዝብ እራሳቸውን ከቁጥር አናሳ የጎሳ ቡድኖች መካከል እንደ አንዱ ይለያሉ ። በ 2001 ቆጠራ ፣ ይህ አሃዝ ከዩኬ ህዝብ 7.9 በመቶው ነው። . በእንግሊዝ እና በዌልስ፣ በስኮትላንድ እና በሰሜን አየርላንድ ጥቅም ላይ በሚውሉት የህዝብ ቆጠራ ቅጾች የቃላት አገባብ ልዩነት የተነሳ የሌላ ነጭ ቡድን መረጃ ለዩናይትድ ኪንግደም በአጠቃላይ አይገኝም፣ ነገር ግን በእንግሊዝ እና በዌልስ ይህ በመካከላቸው በፍጥነት እያደገ ያለው ቡድን ነበር። የ 2001 እና 2011 ቆጠራ, በ 1.1 ሚሊዮን (1.8 በመቶ ነጥብ) ጨምሯል. ለሁሉም የዩናይትድ ኪንግደም ክፍሎች ተመጣጣኝ መረጃ ከሚገኙ ቡድኖች መካከል, ሌላው የእስያ ምድብ በ 2001 መካከል ከ 0.4 በመቶ ወደ 1.4 ከመቶ የህዝብ ብዛት ጨምሯል. እና 2011፣ የተቀላቀለው ምድብ ከ1.2 በመቶ ወደ 2 በመቶ ከፍ ብሏል።በ ንግሊዝ ገር ውስጥ የብሔር ልዩነት በከፍተኛ ሁኔታ ይለያያል። 30.4 ከመቶው የለንደን ህዝብ እና 37.4 ከመቶው የሌስተር ህዝብ በ2005 ነጭ እንዳልሆኑ ሲገመት ከ5 በመቶ ያነሱ የሰሜን ምስራቅ እንግሊዝ ፣ዌልስ እና ደቡብ ምዕራብ ህዝቦች ከአናሳ ጎሳዎች የተውጣጡ ነበሩ ፣በ2001 መሰረት የሕዝብ ቆጠራ. እ.ኤ.አ. በ 2016 በእንግሊዝ ውስጥ 31.4 ከመቶ የመጀመሪያ ደረጃ እና 27.9 ከመቶ ሁለተኛ ደረጃ ተማሪዎች የአናሳ ጎሳ አባላት ነበሩ።የ1991 ቆጠራ የጎሳ ቡድንን በተመለከተ ጥያቄ ያለው የመጀመሪያው የእንግሊዝ ቆጠራ ነው። እ.ኤ.አ. በ 1991 በዩኬ በተደረገው የህዝብ ቆጠራ 94.1 በመቶ የሚሆኑት እራሳቸውን ነጭ ብሪቲሽ ፣ ነጭ አይሪሽ ወይም ነጭ ሌላ እንደሆኑ ዘግበዋል ፣ 5 የዩናይትድ ኪንግደም ኦፊሴላዊ ቋንቋ እንግሊዝኛ ነው። ከዩናይትድ ኪንግደም 95 በመቶው ህዝብ አንድ ቋንቋ ተናጋሪ እንግሊዘኛ ተናጋሪዎች እንደሆኑ ይገመታል።[5.5 ከመቶው ህዝብ ወደ እንግሊዝ የመጡ ቋንቋዎች እንደሚናገሩ ይገመታል በአንፃራዊነት በቅርብ ጊዜ በስደት ምክንያት። የደቡብ እስያ ቋንቋዎች ፑንጃቢ፣ ኡርዱ፣ ቤንጋሊ፣ ሲልሄቲ፣ ሂንዲ እና ጉጃራቲ የሚያካትቱ ትልቁ ቡድን ናቸው። እ.ኤ.አ. በ 2011 የሕዝብ ቆጠራ መሠረት ፖላንድ በእንግሊዝ ውስጥ ሁለተኛው ትልቁ ቋንቋ ሆኗል እና 546,000 ተናጋሪዎች አሉት። በ2019 ሦስት አራተኛው ሚሊዮን ሰዎች እንግሊዘኛ የሚናገሩት ትንሽ ወይም ምንም አልነበሩም። በዩኬ ውስጥ ሶስት ሀገር በቀል የሴልቲክ ቋንቋዎች ይነገራሉ፡ ዌልሽ፣ አይሪሽ እና ስኮትላንዳዊ ጌሊክ። በ18ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ እንደ መጀመሪያ ቋንቋ የጠፋው ኮርኒሽ፣ ለተሃድሶ ጥረቶች ተገዥ ነው፣ እና አነስተኛ ቁጥር ያለው ሁለተኛ ቋንቋ ተናጋሪዎች አሉት። በ2011 የሕዝብ ቆጠራ፣ በግምት አንድ አምስተኛ (19 በመቶ) የሚሆነው የዌልስ ሕዝብ ዌልሽ መናገር እንደሚችሉ ተናግረዋል፣ ይህም ከ1991 የሕዝብ ቆጠራ (18 በመቶ) ጭማሪ። በተጨማሪም ወደ 200,000 የሚጠጉ የዌልስ ተናጋሪዎች በእንግሊዝ እንደሚኖሩ ይገመታል። በሰሜን አየርላንድ በተካሄደው ተመሳሳይ ቆጠራ 167,487 ሰዎች (10.4 በመቶ) “የአይሪሽ የተወሰነ እውቀት እንዳላቸው” (በሰሜን አየርላንድ ውስጥ የአየርላንድ ቋንቋን ተመልከት) በብሔረተኛ (በዋነኛነት በካቶሊክ) ሕዝብ ውስጥ ብቻ ማለት ይቻላል ብለዋል። በስኮትላንድ ውስጥ ከ92,000 በላይ ሰዎች (ከህዝቡ ከ2 በመቶ በታች) 72 በመቶውን በውጪ ሄብሪድስ ውስጥ የሚኖሩትን ጨምሮ አንዳንድ የጌሊክ ቋንቋ ችሎታ ነበራቸው። በዌልስም ሆነ በስኮትላንድ ጌሊክ እየተማሩ ያሉ ልጆች ቁጥር እየጨመረ ነው። ከተሰደዱ ሰዎች መካከል አንዳንድ ስኮትላንዳዊ ጌሊክ አሁንም በካናዳ (በተለይ ኖቫ ስኮሺያ እና ኬፕ ብሪተን ደሴት) እና ዌልስ በፓታጎንያ፣ አርጀንቲና ይነገራል። ስኮትስ፣ ከመጀመሪያዎቹ ሰሜናዊ መካከለኛው እንግሊዘኛ የተወለደ ቋንቋ፣ ከክልላዊው ልዩነቱ፣ በሰሜን አየርላንድ የሚገኘው አልስተር ስኮት፣ ለመጠበቅ እና ለማስተዋወቅ ልዩ ቁርጠኝነት ሳይኖረው ዕውቅና ውሱን ነው። ከኤፕሪል 2020 ጀምሮ በዩኬ ውስጥ ወደ 151,000 የሚጠጉ የብሪቲሽ የምልክት ቋንቋ (ቢኤስኤል)፣ መስማት የተሳናቸው ሰዎች የሚጠቀሙበት የምልክት ቋንቋ ተጠቃሚዎች እንዳሉ ይነገራል። በእንግሊዝ ውስጥ ተማሪዎች እስከ 14 አመት እድሜ ድረስ ሁለተኛ ቋንቋ መማር አለባቸው። በእንግሊዝ እና በስኮትላንድ በብዛት የሚማሩት ፈረንሳይኛ እና ጀርመንኛ ሁለቱ ሁለተኛ ቋንቋዎች ናቸው። በዌልስ ውስጥ ያሉ ሁሉም ተማሪዎች ዌልሽ እንደ ሁለተኛ ቋንቋ እስከ 16 አመት ይማራሉ ወይም በዌልሽ እንደ መጀመሪያ ቋንቋ ይማራሉ በአሁኑ ጊዜ በዩናይትድ ኪንግደም ውስጥ ከ1,400 ለሚበልጡ ዓመታት የክርስትና ዓይነቶች ሃይማኖታዊ ሕይወትን ሲቆጣጠሩ ኖረዋል። ምንም እንኳን አብዛኛው ዜጋ አሁንም በብዙ ጥናቶች የክርስትና እምነት ተከታይ ቢሆንም ከ20ኛው መቶ ክፍለ ዘመን አጋማሽ ጀምሮ መደበኛ የቤተክርስትያን መገኘት በእጅጉ ቀንሷል፣ የኢሚግሬሽን እና የስነ-ህዝብ ለውጥ ግን ለሌሎች እምነቶች በተለይም ለእስልምና እድገት አስተዋጽኦ አድርጓል።ይህም አንዳንድ ተንታኞችን አድርጓል። ዩናይትድ ኪንግደም እንደ ባለ ብዙ እምነት፣[ሴኩላራይዝድ ወይም ድህረ-ክርስቲያን ማህበረሰብ እንደሆነ ለመግለጽ። እ.ኤ.አ. በ 2001 በተደረገው የህዝብ ቆጠራ 71.6 በመቶው ምላሽ ከሰጡት ሰዎች መካከል 71.6 በመቶው ክርስቲያን መሆናቸውን አመልክተዋል ፣ ቀጣዩ ትላልቅ እምነቶች እስልምና (2.8 በመቶ) ፣ ሂንዱይዝም (1.0 በመቶ) ፣ ሲኪዝም (0.6 በመቶ) ፣ ይሁዲዝም (0.5 በመቶ) ናቸው። ቡዲዝም (0.3 በመቶ) እና ሁሉም ሌሎች ሃይማኖቶች (0.3 በመቶ)።[15 በመቶው ምላሽ ሰጪዎች ምንም ዓይነት ሃይማኖት እንደሌላቸው ገልጸዋል፣በተጨማሪ 7 በመቶው ሃይማኖታዊ ምርጫን አልገለጹም። እ.ኤ.አ. በ2007 የተደረገ የ ጥናት እንደሚያሳየው ከ10 ብሪታንያውያን መካከል አንዱ ብቻ በየሳምንቱ ወደ ቤተክርስትያን እንደሚሄድ ያሳያል። እ.ኤ.አ. በ 2001 እና 2011 መካከል ባለው የህዝብ ቆጠራ መካከል በ12 በመቶ ክርስቲያን ብለው የታወቁ ሰዎች ቁጥር ቀንሷል ፣ ምንም ዓይነት ሃይማኖታዊ ግንኙነት እንደሌለው የሚናገሩት በመቶኛ በእጥፍ ጨምሯል። ይህ ከሌሎቹ ዋና ዋና የሀይማኖት ቡድኖች እድገት ጋር ተቃርኖ፣ የሙስሊሞች ቁጥር በከፍተኛ ደረጃ እየጨመረ በድምሩ 5 በመቶ ገደማ ደርሷል። የሙስሊሙ ህዝብ በ2001 ከነበረበት 1.6 ሚሊዮን በ2011 ወደ 2.7 ሚሊዮን በማደግ በዩናይትድ ኪንግደም ሁለተኛው ትልቅ የሃይማኖት ቡድን አድርጎታል። በ 2016 በ (የብሪቲሽ ማህበራዊ አመለካከት) በሃይማኖታዊ ግንኙነት ላይ የተደረገ ጥናት; ምላሽ ከሰጡት 53 በመቶዎቹ 'ሃይማኖት የለም' ሲሉ 41 በመቶው ክርስቲያን መሆናቸውን ሲገልጹ 6 በመቶው ደግሞ ከሌሎች ሃይማኖቶች (ለምሳሌ እስልምና፣ ሂንዱይዝም፣ ይሁዲነት፣ ወዘተ) ጋር ግንኙነት ያላቸው ናቸው። በክርስቲያኖች መካከል፣ የእንግሊዝ ቤተ ክርስቲያን ተከታዮች 15 በመቶ፣ የካቶሊክ ቤተ ክርስቲያን 9 በመቶ እና ሌሎች ክርስቲያኖች (ፕሬስባይቴሪያንን፣ ሜቶዲስቶችን፣ ሌሎች ፕሮቴስታንቶችን፣ እንዲሁም የምስራቅ ኦርቶዶክስን ጨምሮ) 17 በመቶ ናቸው። ከ18–24 አመት የሆናቸው ወጣቶች 71 በመቶው ሃይማኖት እንደሌላቸው ተናግረዋል። የእንግሊዝ ቤተ ክርስቲያን በእንግሊዝ ውስጥ የተመሰረተ ቤተ ክርስቲያን ነው። በዩኬ ፓርላማ ውስጥ ውክልና ይይዛል እና የብሪቲሽ ንጉሠ ነገሥት ጠቅላይ ገዥው ነው። በስኮትላንድ፣ የስኮትላንድ ቤተ ክርስቲያን ብሔራዊ ቤተ ክርስቲያን በመባል ይታወቃል። በመንግስት ቁጥጥር ስር አይደለም፣ እና የብሪቲሽ ንጉሠ ነገሥት ተራ አባል ነው፣ እሱ ወይም እሷ በመጡበት ጊዜ “የፕሮቴስታንት ሃይማኖትን እና የፕሪስባይቴሪያን ቤተ ክርስቲያን መንግሥትን ለመጠበቅ እና ለመጠበቅ” መሐላ እንዲገባ ያስፈልጋል። የዌልስ ቤተክርስቲያን በ1920 ተቋረጠ እና አየርላንድ ከመከፋፈሏ በፊት በ1870 የአየርላንድ ቤተ ክርስቲያን እንደተበታተነች፣ በሰሜን አየርላንድ ምንም የተቋቋመ ቤተ ክርስቲያን የለም። ምንም እንኳን እ.ኤ.አ. በ 2001 በተደረገው የህዝብ ቆጠራ የግለሰብን የክርስቲያን ቤተ እምነቶች ስለመከተል በዩኬ ውስጥ ሰፊ መረጃ ባይኖርም ፣ 62 በመቶው ክርስቲያኖች አንግሊካን ፣ 13.5 በመቶው ካቶሊክ ፣ 6 በመቶው ፕሬስባይቴሪያን እና 3.4 በመቶ የሜቶዲስት እንደሆኑ ተገምቷል ። እንደ ፕሊማውዝ ወንድሞች እና የኦርቶዶክስ አብያተ ክርስቲያናት ያሉ ሌሎች የፕሮቴስታንት ቤተ እምነቶች ዩናይትድ ኪንግደም በተከታታይ የስደት ማዕበል አጋጥሟታል። በአየርላንድ የተከሰተው ታላቁ ረሃብ፣ በወቅቱ የዩናይትድ ኪንግደም አካል፣ ምናልባትም አንድ ሚሊዮን ሰዎች ወደ ታላቋ ብሪታንያ እንዲሰደዱ አድርጓል። ለንደን ከዚህ ህዝብ ግማሽ ያህሉን ይዛለች፣ እና ሌሎች ትናንሽ ማህበረሰቦች በማንቸስተር፣ ብራድፎርድ እና ሌሎችም ነበሩ። የጀርመን ስደተኛ ማህበረሰብ እስከ 1891 ድረስ ከሩሲያ አይሁዶች ቀጥሎ ከፍተኛ ቁጥር ያለው ቡድን ነበር። ከ 1881 በኋላ ሩሲያውያን አይሁዶች መራራ ስደት ደርሶባቸዋል እና በ 1914 2,000,000 የሩስያን ኢምፓየር ለቀው ወጡ ። 120,000 ያህሉ በብሪታንያ በቋሚነት ተቀምጠዋል ፣ ከብሪቲሽ ደሴቶች ውጭ ካሉ አናሳ ጎሳዎች ትልቁ ። ይህ ሕዝብ በ1938 ወደ 370,000 አድጓል። በሁለተኛው የዓለም ጦርነት ማብቂያ ወደ ፖላንድ መመለስ ባለመቻሉ ከ120,000 በላይ የፖላንድ አርበኞች በእንግሊዝ በቋሚነት ቆይተዋል። ከሁለተኛው የዓለም ጦርነት በኋላ፣ ብዙ ሰዎች በካሪቢያን እና በህንድ ክፍለ አህጉር ከነበሩት ቅኝ ግዛቶች እና የቀድሞ ቅኝ ግዛቶች፣ እንደ ኢምፓየር ውርስ ወይም በሠራተኛ እጥረት ተገፋፍተው ተሰደዱ። እ.ኤ.አ. በ 1841 ከእንግሊዝ እና ከዌልስ ህዝብ 0.25 በመቶው በውጭ ሀገር የተወለዱ ሲሆን በ 1901 ወደ 1.5 በመቶ ፣ በ 1931 2.6 በመቶ እና በ 1951 4.4 በመቶ። እ.ኤ.አ. በ 2014 የኢሚግሬሽን የተጣራ ጭማሪ 318,000 ነበር ፣ ኢሚግሬሽን በ 641,000 ነበር ፣ በ 2013 ከ 526,000 ፣ ከአንድ አመት በላይ የለቀቁት ስደተኞች ቁጥር 323,000 ነበር። የቅርብ ጊዜ የፍልሰት አዝማሚያ በምስራቅ አውሮፓ ከሚገኙት አዲሶቹ የአውሮፓ ህብረት አባል ሀገራት ሰራተኞች መምጣት 8 ሀገራት በመባል ይታወቃል። እ.ኤ.አ. በ 2011 የአዲሱ የአውሮፓ ህብረት አባል ሀገራት ዜጎች 13 በመቶው ስደተኞች ናቸው። ዩናይትድ ኪንግደም በጥር 2007 የአውሮፓ ህብረትን የተቀላቀለው የሮማኒያ እና የቡልጋሪያ ዜጎች ላይ ጊዜያዊ እገዳዎችን ተጠቀመች ። በስደት ፖሊሲ የእኩልነት እና የሰብአዊ መብት ኮሚሽን የተደረገ ጥናት እንደሚያመለክተው ከግንቦት 2004 እስከ መስከረም 2009 ባለው ጊዜ ውስጥ 1.5 ሚሊዮን ሰራተኞች ከ አዲስ የአውሮፓ ህብረት አባል ሀገራት ወደ ዩኬ፣ አብዛኛዎቹ የፖላንድ ናቸው። በኋላ ብዙዎች ወደ አገራቸው ተመለሱ፣ በዚህም ምክንያት በዩኬ ውስጥ የአዲሶቹ አባል ሀገራት ዜጎች ቁጥር ጨምሯል። በ 2000 ዎቹ መገባደጃ ላይ በዩኬ ያለው የኢኮኖሚ ውድቀት ፖልስ ወደ እንግሊዝ ለመሰደድ ኢኮኖሚያዊ ማበረታቻን ቀንሷል [ስደትን ጊዜያዊ እና ሰርኩላር አድርጎታል። በ ንግሊዝ ገር ውስጥ የውጭ ተወላጆች ድርሻ ከብዙ ሌሎች የአውሮፓ ሀገሮች ትንሽ ያነሰ ነው. በ1991 እና 2001 መካከል ካለው የህዝብ ቁጥር ግማሹን ያህሉ የጨመሩት ከ1991 እስከ 2001 ድረስ ስደተኞች እና እንግሊዝ የተወለዱ ልጆች ቁጥር እየጨመረ በመምጣቱ ኢሚግሬሽን በአሁኑ ጊዜ እየጨመረ ነው ። እ.ኤ.አ. በ 2015 ይፋዊ ስታቲስቲክስ ተለቋል። ኦኤንኤስ እንደዘገበው የተጣራ ፍልሰት ከ2009 ወደ 2010 በ21 በመቶ ወደ 239,000 ከፍ ብሏል። እ.ኤ.አ. በ 2013 ወደ 208,000 የሚጠጉ የውጭ ሀገር ዜጎች እንደ ብሪታንያ ዜጋ ተሰጥተዋል ፣ ከ 1962 ጀምሮ ከፍተኛው ቁጥር ። ይህ አሃዝ በ 2014 ወደ 125,800 ዝቅ ብሏል ። እ.ኤ.አ. በ 2009 እና 2013 መካከል ፣ በየዓመቱ የሚሰጠው አማካኝ የእንግሊዝ ዜግነት 195,800 ነበር። እ.ኤ.አ. በ 2014 ዜግነት የተሰጣቸው በጣም የተለመዱት የቀድሞ ብሄረሰቦች ህንድ ፣ ፓኪስታን ፣ ፊሊፒንስ ፣ ናይጄሪያ ፣ ባንግላዲሽ ፣ ኔፓል ፣ ቻይና ፣ ደቡብ አፍሪካ ፣ ፖላንድ እና ሶማሊያ ናቸው። በዩናይትድ ኪንግደም ውስጥ ቋሚ የመኖሪያ ፈቃድ የሚሰጥ ነገር ግን ዜግነት የሌለው የሰፈራ ጠቅላላ የገንዘብ ድጋፍ በ2013 በግምት 154,700 ነበር ይህም ካለፉት ሁለት ዓመታት የበለጠ ነው። እ.ኤ.አ. በ 2008 ፣ የብሪቲሽ መንግስት የስኮትላንድ መንግስት ትኩስ ታለንት ተነሳሽነትን ጨምሮ የቀድሞ እቅዶችን ለመተካት ከአውሮፓ ኢኮኖሚ ክልል ውጭ ለሚመጡ ስደተኞች ነጥብ ላይ የተመሠረተ የኢሚግሬሽን ስርዓት አስተዋውቋል። በሰኔ 2010 ከአውሮፓ ህብረት ውጭ የሚመጡ ስደተኞች ጊዜያዊ ገደብ ተጀመረ፣ ይህም በሚያዝያ 2011 ቋሚ ካፕ ከመጣሉ በፊት ማመልከቻዎችን ተስፋ ለማስቆረጥ ነው። በ19ኛው ክፍለ ዘመን ስደት የብሪቲሽ ማህበረሰብ አስፈላጊ ገጽታ ነበር። ከ1815 እስከ 1930 ባለው ጊዜ ውስጥ ወደ 11.4 ሚሊዮን የሚጠጉ ሰዎች ከብሪታንያ እና 7.3 ሚሊዮን ከአየርላንድ ተሰደዱ። ግምቶች እንደሚያሳዩት በ20ኛው መቶ ዘመን መገባደጃ ላይ 300 ሚሊዮን የሚያህሉ የብሪታንያና የአየርላንድ ዝርያ ያላቸው ሰዎች በዓለም ዙሪያ በቋሚነት ሰፍረዋል። ዛሬ ከ5.5 ሚሊዮን ያላነሱ የእንግሊዝ ተወላጆች በውጭ የሚኖሩ ሲሆን በተለይም በአውስትራሊያ፣ ስፔን፣ አሜሪካ እና ካናዳ ይኖራሉ። በዩናይትድ ኪንግደም የከፍተኛ ትምህርት በዩኒቨርሲቲዎች እና ዩኒቨርሲቲ ባልሆኑ ተቋማት (ኮሌጆች, ተቋማት, ትምህርት ቤቶች እና አካዳሚዎች) የሚሰጥ ሲሆን ሁለቱንም በጥናት ላይ የተመሰረተ እና ከፍተኛ ሙያዊ ትምህርት ይሰጣል. ዩንቨርስቲዎች በዲግሪ (ባችለር፣ ማስተርስ ወይም ዶክትሬት ዲግሪ) የሚጨርሱ የዲግሪ መርሃ ግብሮችን እና የዲግሪ ያልሆኑ ፕሮግራሞችን እንደ ሰርተፍኬት ወይም ዲፕሎማ ያሉ የሙያ መመዘኛዎችን ይሰጣሉ። የብሪቲሽ ከፍተኛ ትምህርት በጥራት እና በጠንካራ የአካዳሚክ ደረጃዎች በአለም ዙሪያ ከፍተኛ ዋጋ ያለው ነው። በየመስካቸው ከፍተኛ ደረጃ ላይ የደረሱ ታዋቂ ሰዎች የብሪቲሽ ከፍተኛ ትምህርት ውጤቶች ናቸው። ብሪታንያ በዓለም ላይ በጣም ታዋቂ የሆኑ ከፍተኛ የትምህርት ተቋማት መገኛ ነች እና በዓለም ላይ ካሉ ዩኒቨርሲቲዎች አንደኛ ደረጃ ላይ ትገኛለች። እንደ ካምብሪጅ ዩኒቨርሲቲ፣ ኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ፣ ኢምፔሪያል ኮሌጅ ለንደን እና ዩሲኤል ያሉ ተቋማት በተከታታይ ከአለም ምርጥ አስር ዩኒቨርሲቲዎች ተርታ ይመደባሉ። ለ የሚቀመጡ ተማሪዎች ከ20 እስከ 25 ፈተናዎችን ይወስዳሉ እና አብዛኛውን ጊዜ 9 ይወስዳሉ። አብዛኛው ተማሪ የሂሳብ፣ የእንግሊዘኛ ስነጽሁፍ፣ የእንግሊዘኛ ቋንቋ እና ድርብ ሳይንስ ይወስዳሉ፣ ይህም በአጠቃላይ 5 ፣ ተማሪዎች በመደበኛነት በተለያዩ የትምህርት ዓይነቶች ተጨማሪ 4 ዎችን ይወስዳሉ። በፈተና ላይ መቀመጥ የ 11 ዓመታት የግዴታ ትምህርት ያበቃል. የሁለተኛ ደረጃ ትምህርት አጠቃላይ ሰርተፍኬት () ለእያንዳንዱ ለሚያልፍ የትምህርት አይነት የሚሰጥ ሲሆን የአለም ትምህርት አገልግሎት ቢያንስ ሶስት ጂሲኤስዎች ከተገመገመ በኋላ የሁለተኛ ደረጃ ዲፕሎማ ይሰጣል። በዩናይትድ ኪንግደም ውስጥ የቅድመ-ዩኒቨርሲቲ ትምህርት የሁለት ዓመት ከፍተኛ ሁለተኛ ደረጃ መርሃ ግብር ነው, ይህም ወደ አዲስ ዙር ፈተናዎች የሚያመራ አጠቃላይ የትምህርት የምስክር ወረቀት, ከፍተኛ ደረጃ (በተጨማሪም በመባል ይታወቃል). እንደ ሁሉ ለፈተና የሚቀመጡ ተማሪዎች የትምህርት ዓይነቶችን እና የፈተናዎችን ብዛት ይመርጣሉ (የተወሰዱት አማካይ ቁጥር ሶስት ነው)። የ ሽልማቶች ባሳለፉት የትምህርት ዓይነቶች ተፈጥሮ እና ብዛት ላይ በመመስረት የመጀመሪያ ዲግሪ ክሬዲት ነው። እያንዳንዱ ዩኒቨርሲቲ የራሱ የሆነ የመግቢያ ፖሊሲዎች እና ለእያንዳንዱ የተለየ የከፍተኛ ትምህርት መርሃ ግብር ዝቅተኛ የመግቢያ መስፈርቶች አሉት።የአጠቃላይ የትምህርት የላቀ ደረጃ በዩናይትድ ኪንግደም ውስጥ ላሉ ዩኒቨርሲቲዎች የመግቢያ ብቃት እና ብዙ ነው በዓለም ዙሪያ ያሉ ሌሎች ዩኒቨርሲቲዎች ። የከፍተኛ ትምህርት ለመከታተል ፍላጎት ያላቸው ተማሪዎች ብዙውን ጊዜ በቅድመ-ዩኒቨርስቲ እና ተጨማሪ የትምህርት ፕሮግራሞች ውስጥ ይመዘገባሉ. የቅድመ-ዩኒቨርስቲ ትምህርት እስከ ሁለት አመት የሚፈጅ ሲሆን ይህም በአዲስ የፈተናዎች ስብስብ ይጠናቀቃል, አጠቃላይ የትምህርት የምስክር ወረቀት, የላቀ ደረጃ (-ደረጃዎች). በተመሳሳይ ከጂሲኤስኢ ጋር፣ ፈተና የሚወስዱ ተማሪዎች የፍላጎት ርእሶቻቸውን እና የፈተናዎችን ብዛት ይመርጣሉ። አብዛኛዎቹ ተማሪዎች በአማካይ ሶስት የትምህርት ዓይነቶችን ይወስዳሉ እና ባሳለፉት የትምህርት ዓይነቶች ተፈጥሮ እና ብዛት ላይ በመመርኮዝ የቅድመ ምረቃ ክሬዲት ይሰጣል። የባችለር ዲግሪዎች በባዶ ዝቅተኛው በተለምዶ ከሁለት እስከ ሶስት የ ደረጃ ማለፊያዎች ያስፈልጋሉ ፣ እና ዝቅተኛው የ ብዛት በ ወይም ከዚያ በላይ ያልፋል "የብሪቲሽ ሥነ ጽሑፍ" ከዩናይትድ ኪንግደም፣ ከማን ደሴት እና ከቻናል ደሴቶች ጋር የተያያዙ ጽሑፎችን ያመለክታል። አብዛኛው የብሪቲሽ ሥነ ጽሑፍ በእንግሊዝኛ ነው። በ2005 በዩናይትድ ኪንግደም 206,000 የሚያህሉ መጽሐፎች የታተሙ ሲሆን በ2006 በዓለም ላይ ትልቁን መጽሐፍ አሳታሚ ነበር። እንግሊዛዊው ፀሐፌ ተውኔት እና ገጣሚ ዊልያም ሼክስፒር የ20ኛው ክፍለ ዘመን እንግሊዛዊ የወንጀል ፀሐፊ አጋታ ክሪስቲ የዘመኑ ምርጥ ሽያጭ ደራሲ ናቸው። በቢቢሲ የዓለም ተቺዎች አስተያየት ከተመረጡት 100 ልብ ወለዶች ውስጥ 12 ቱ ምርጥ 25 በሴቶች የተፃፉ ናቸው። እነዚህ በጆርጅ ኤሊዮት፣ ቨርጂኒያ ዎልፍ፣ ሻርሎት እና ኤሚሊ ብሮንት፣ ሜሪ ሼሊ፣ ጄን አውስተን፣ ዶሪስ ሌሲንግ እና ዛዲ ስሚዝ የተሰሩ ስራዎችን ያካትታሉ። የዩናይትድ ኪንግደም ባህል በብዙ ምክንያቶች ተጽዕኖ አሳድሯል-የሀገሪቱ ደሴት ሁኔታ; እንደ ምዕራባዊ ሊበራል ዲሞክራሲ እና ትልቅ ኃይል ያለው ታሪክ; እንዲሁም እያንዳንዱ ልዩ ወጎች, ልማዶች እና ተምሳሌታዊ ባህሪያትን የሚጠብቅ የአራት አገሮች የፖለቲካ አንድነት ነው. በብሪቲሽ ኢምፓየር የተነሳ የብሪታንያ ተጽእኖ በብዙዎቹ የቀድሞ ቅኝ ግዛቶቿ ቋንቋ፣ ባህል እና ህጋዊ ስርአቶች አውስትራሊያ፣ ካናዳ፣ ህንድ፣ አየርላንድ፣ ኒውዚላንድ፣ ፓኪስታን፣ ደቡብ አፍሪካ እና ዩናይትድ ስቴትስ፣ ዛሬ እንደ አንግሎስፌር የጋራ ባህል ተፈጠረ። የዩናይትድ ኪንግደም ከፍተኛ የባህል ተጽእኖ እንደ "የባህል ልዕለ ኃያል" እንድትባል አድርጓታል። ለቢቢሲ በተደረገው ዓለም አቀፍ የሕዝብ አስተያየት ዩናይትድ ኪንግደም በዓለም ላይ (ከጀርመን እና ካናዳ ጀርባ) በሦስተኛ ደረጃ በአዎንታዊነት የሚታይባት ሀገር ሆናለች። የስኮትላንድ አስተዋፅዖዎች አርተር ኮናን ዶይል (የሼርሎክ ሆልምስ ፈጣሪ)፣ ሰር ዋልተር ስኮት፣ ጄ ኤም ባሪ፣ ሮበርት ሉዊስ ስቲቨንሰን እና ገጣሚው ሮበርት በርንስ ይገኙበታል። በቅርብ ጊዜ ሂዩ ማክዲያርሚድ እና ኒል ኤም.ጉንን ለስኮትላንድ ህዳሴ አስተዋፅዖ አድርገዋል፣ ከኢያን ራንኪን እና ከአይን ባንክስ ገራሚ ስራዎች ጋር። የስኮትላንድ ዋና ከተማ ኤዲንብራ በዩኔስኮ የመጀመሪያዋ የአለም የስነ-ጽሁፍ ከተማ ነበረች። የብሪታንያ አንጋፋው የታወቀው ግጥም የተቀናበረው ምናልባትም በ6ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ ነው። የተጻፈው በከምብሪክ ወይም በብሉይ ዌልሽ ሲሆን የንጉሥ አርተርን ጥንታዊ ማጣቀሻ ይዟል። የአርተርሪያን አፈ ታሪክ የበለጠ የተገነባው በሞንማውዝ ጂኦፍሪ ነው። ገጣሚ ዳፊድ አፕ ግዊሊም (እ.ኤ.አ. 1320-1370) በዘመኑ ከነበሩት ታላላቅ የአውሮፓ ገጣሚዎች አንዱ ተደርጎ ይወሰዳል።ዳንኤል ኦወን በ1885 ን ያሳተመው የመጀመሪያው የዌልስ ልቦለድ ደራሲ እንደሆነ ይነገርለታል። የዌልስ ገጣሚዎች ዲላን ቶማስ እና አር ኤስ ቶማስ ሲሆኑ፣ በ1996 ለኖቤል ሽልማት በሥነ ጽሑፍ የታጩት። የ20ኛው ክፍለ ዘመን መሪ የዌልስ ደራሲያን ሪቻርድ ሌዌሊን እና ኬት ሮበርትስ ይገኙበታል። ሁሉም አየርላንድ የዩናይትድ ኪንግደም አካል በነበረችበት ጊዜ የሚኖሩ የአየርላንድ ፀሐፊዎች ኦስካር ዋይልዴ፣ ብራም ስቶከር እና ጆርጅ በርናርድ ሻው ይገኙበታል። መነሻቸው ከዩናይትድ ኪንግደም ውጭ የሆኑ ግን ወደ እንግሊዝ የተዛወሩ በርካታ ደራሲያን ነበሩ። እነዚህም ጆሴፍ ኮንራድ፣ ቲ.ኤስ.ኤልዮት፣ ካዙኦ ኢሺጉሮ፣ ሰር ሳልማን ራሽዲ እና ኢዝራ ፓውንድ ያካትታሉ። የእንግሊዝ፣ የዌልስ፣ የስኮትላንድ እና የሰሜን አየርላንድ አገር በቀል ሙዚቃዎችን ጨምሮ የተለያዩ የሙዚቃ ስልቶች በእንግሊዝ ታዋቂ ናቸው። ከ16ኛው እና 17ኛው መቶ ክፍለ ዘመን የመጡ ልዩ የህዳሴ እና ባሮክ አቀናባሪዎች ቶማስ ታሊስ፣ ዊልያም ባይርድ፣ ኦርላንዶ ጊቦንስ፣ ጆን ዶውላንድ፣ ሄንሪ ፐርሴል እና ቶማስ አርን ያካትታሉ። በንግሥት አን የግዛት ዘመን ወደ ለንደን ከተዛወረ በኋላ፣ ጆርጅ ፍሪደሪክ ሃንዴል በ1727 የጆርጅ 2ኛ ዘውድ የንግሥና ሥርዓተ ንግሥ ለሆነው ቄስ ሳዶቅ የተሰኘውን መዝሙር ባቀናበረ ጊዜ፣ በ1727 የብሪቲሽ ዜጋ ሆነ። ሁሉንም የወደፊት ነገሥታትን የመቀባት ባህላዊ ሥነ ሥርዓት ሙዚቃ ሆነ። ብዙዎቹ የሃንደል ታዋቂ ስራዎች፣ ለምሳሌ መሲህ፣ የተፃፉት በእንግሊዝኛ ነው። ታዋቂው የ19ኛው እና የ20ኛው ክፍለ ዘመን የብሪቲሽ አቀናባሪዎች ኤድዋርድ ኤልጋር፣ ሁበርት ፓሪ፣ ጉስታቭ ሆልስት፣ አርተር ሱሊቫን (ከሊብሬቲስት ጊልበርት ጋር በመስራት በጣም ታዋቂ)፣ ራልፍ ቮን ዊሊያምስ፣ ዊልያም ዋልተን፣ ሚካኤል ቲፕት እና ቤንጃሚን ብሪተን፣ የዘመናዊቷ ብሪታንያ አቅኚ ናቸው። ኦፔራ ከጦርነቱ በኋላ ከነበረው ትውልድ፣ ፒተር ማክስዌል ዴቪስ፣ ማልኮም አርኖልድ፣ ሃሪሰን ቢርትዊስትል፣ ጆን ሩትተር፣ ጆን ታቨርነር፣ አሉን ሆዲኖት፣ ቲያ ሙስግሬድ፣ ጁዲት ዌር፣ ጄምስ ማክሚላን፣ ማርክ-አንቶኒ ተርኔጅ፣ ጆርጅ ቤንጃሚን፣ ቶማስ አዴስ እና ፖል ሜሎር ነበሩ። ከዋነኞቹ አቀናባሪዎች መካከል። ዩናይትድ ኪንግደም በዓለም የታወቁ የሲምፎኒ ኦርኬስትራዎች እና እንደ የቢቢሲ ሲምፎኒ ኦርኬስትራ እና የለንደን ሲምፎኒ ቾረስ ያሉ መዘምራን መኖሪያ ነች። ታዋቂ የብሪቲሽ መሪዎች ሰር ሄንሪ ውድ፣ ሰር ጆን ባርቢሮሊ፣ ሰር ማልኮም ሳርጀንት፣ ሰር ቻርለስ ግሮቭስ፣ ሰር ቻርለስ ማከርራስ እና ሰር ሲሞን ራትል፣ በተመሳሳይ ጊዜ እንደ ጆርጅ ሶልቲ እና በርናርድ ሃይቲንክ ያሉ የብሪታንያ ተወላጆች ሳይሆኑ ዓለም አቀፍ መሪዎች በሲምፎኒክ ሙዚቃ እና ኦፔራ በብሪታንያ ግንባር ቀደም ሆነዋል። ከታወቁት የፊልም ውጤቶች አቀናባሪዎች መካከል ጆን ባሪ፣ ክሊንት ማንሴል፣ ማይክ ኦልድፊልድ፣ ጆን ፓውል፣ ክሬግ አርምስትሮንግ፣ ዴቪድ አርኖልድ፣ ጆን መርፊ፣ ሞንቲ ኖርማን እና ሃሪ ግሬግሰን-ዊሊያምስ ያካትታሉ። አንድሪው ሎይድ ዌበር የሙዚቃ ቲያትር አቀናባሪ ነው። ስራዎቹ ከ20ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ጀምሮ የለንደንን ዌስት ኤንድ ተቆጣጥረውታል እና በአለም አቀፍ ደረጃ የንግድ ስኬት ሆነዋል። ዘ ኒው ግሮቭ ዲክሽነሪ ኦፍ ሙዚቃ እና ሙዚቀኞች ድረ-ገጽ እንደገለጸው፣ “ፖፕ ሙዚቃ” የሚለው ቃል የመጣው በ1950ዎቹ አጋማሽ ላይ ከብሪታንያ የሮክ እና ሮል ውህደትን ከ“አዲሱ የወጣቶች ሙዚቃ” ጋር ለመግለጽ ነው። የኦክስፎርድ ሙዚቃ መዝገበ ቃላት እንደ ዘ ቢትልስ እና ሮሊንግ ስቶንስ ያሉ አርቲስቶች በ1960ዎቹ መጀመሪያ ላይ የፖፕ ሙዚቃን በታዋቂ ሙዚቃዎች ግንባር ቀደም አድርገው እንደነበሩ ይገልጻል። በሚቀጥሉት ዓመታት ብሪታንያ በሮክ ሙዚቃ እድገት ውስጥ አንድ ክፍል ነበራት ፣ የብሪታንያ ድርጊቶች የሃርድ ሮክ ፈር ቀዳጅ በመሆን; ራጋ ሮክ; አርት ሮክ; ከባድ ብረት; የጠፈር ድንጋይ; ግላም ሮክ አዲስ ሞገድ; ጎቲክ ሮክ እና ስካ ፓንክ። በተጨማሪም, የብሪታንያ ድርጊቶች ተራማጅ ዓለት አዳብረዋል; ሳይኬደሊክ ሮክ; እና ፓንክ ሮክ. ከሮክ ሙዚቃ በተጨማሪ የብሪቲሽ ድርጊቶች ኒዮ ነፍስን አዳብረዋል እና ዱብስቴፕን ፈጠሩ።ቢትልስ ከ1 ቢሊዮን በላይ ዩኒቶች አለምአቀፍ ሽያጮች አላቸው እና በታዋቂ ሙዚቃ ታሪክ ውስጥ ትልቁ ሽያጭ እና ከፍተኛ ተጽዕኖ ፈጣሪ ባንድ ናቸው። ሌሎች ታዋቂ የብሪቲሽ አስተዋጽዖ አበርካቾች ባለፉት 50 ዓመታት ውስጥ ታዋቂ ሙዚቃዎች ላይ ዘ ሮሊንግ ስቶንስ፣ ፣ ፣ ፣ እና ፣ ሁሉም በዓለም አቀፍ ደረጃ 200 ሚሊዮን ወይም ከዚያ በላይ ሽያጭ ያስመዘገቡ ናቸው። የብሪቲሽ ሽልማቶች የ አመታዊ የሙዚቃ ሽልማቶች ሲሆኑ ከብሪቲሽ ለሙዚቃ የላቀ አስተዋፅዖ ሽልማት ከተበረከቱት መካከል አንዳንዶቹ፣ ማን፣ ዴቪድ ቦዊ፣ ኤሪክ ክላፕቶን፣ ሮድ ስቱዋርት፣ ፖሊስ፣ እና ፍሊትዉድ ማክ (የብሪቲሽ-አሜሪካዊ ባንድ የሆኑ)። አለምአቀፍ ስኬት ያስመዘገቡ የቅርብ ጊዜ የዩኬ የሙዚቃ ስራዎች ጆርጅ ሚካኤል፣ ኦሳይስ፣ ስፓይስ ገርልስ፣ ራዲዮሄድ፣ ኮልድፕሌይ፣ አርክቲክ ጦጣዎች፣ ሮቢ ዊሊያምስ፣ ኤሚ ወይን ሃውስ፣ አዴሌ፣ ኢድ ሺራን፣ አንድ አቅጣጫ እና ሃሪ ስታይልስ ያካትታሉ። በርካታ የዩኬ ከተሞች በሙዚቃቸው ይታወቃሉ። የሊቨርፑል የሐዋርያት ሥራ 54 የዩናይትድ ኪንግደም ገበታ ቁጥር 1 ነጠላ ነጠላዎችን አግኝቷል። ግላስጎው ለሙዚቃ ያበረከተው አስተዋፅዖ በ2008 የዩኔስኮ ከተማ የሙዚቃ ከተማ ስትባል ታወቀ።ማንችስተር እንደ አሲድ ቤት ባሉ የዳንስ ሙዚቃዎች መስፋፋት እና ከ1990ዎቹ አጋማሽ ጀምሮ ብሪትፖፕ ሚና ተጫውቷል። ለንደን እና ብሪስቶል እንደ ከበሮ እና ባስ እና ጉዞ ሆፕ ካሉ የኤሌክትሮኒካዊ ሙዚቃ ንዑስ ዘውጎች አመጣጥ ጋር በቅርበት የተቆራኙ ናቸው።ቢርሚንግሃም የሄቪ ሜታል የትውልድ ቦታ በመባል ይታወቅ ነበር፣የጥቁር ሰንበት ባንድ በ1960ዎቹ ጀምሮ ነበር። ፖፕ በነጠላ ነጠላ ሽያጭ እና ዥረቶች በጣም ታዋቂው የሙዚቃ ዘውግ ሆኖ ይቆያል ፣ በ 2016 ከገበያው 33.4 በመቶ ፣ በመቀጠል ሂፕ-ሆፕ እና በ 24.5 በመቶ። ሮክ በ 22.6 በመቶ ወደ ኋላ ሩቅ አይደለም ። ዘመናዊው እንግሊዝ ከዩናይትድ ስቴትስ ጋር በመሆን ስቶርምዚ ፣ ካኖ ፣ ያክስንግ ባኔ ፣ ራምዝ እና ስኬፕታ የተባሉትን ታዋቂ የእንግሊዝኛ ተናጋሪ ራፕዎችን በማፍራት ይታወቃል። የማህበር እግር ኳስ፣ ቴኒስ፣ የጠረጴዛ ቴኒስ፣ ባድሚንተን፣ ራግቢ ዩኒየን፣ ራግቢ ሊግ፣ ራግቢ ሰባት፣ ጎልፍ፣ ቦክስ፣ መረብ ኳስ፣ የውሃ ፖሎ፣ የሜዳ ሆኪ፣ ቢሊያርድ፣ ዳርት፣ ቀዘፋ፣ ዙሮች እና ክሪኬት የተፈጠሩት ወይም በከፍተኛ ደረጃ የተገነቡት በዩኬ ውስጥ ነው። በ 19 ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ የቪክቶሪያ ብሪታንያ የብዙ ዘመናዊ ስፖርቶች ህጎች እና ኮዶች ተፈለሰፉ እና ተስተካክለዋል። እ.ኤ.አ. በ 2012 የ ፕሬዝዳንት ዣክ ሮጌ “ይህች ታላቅ ፣ ስፖርት ወዳድ ሀገር የዘመናዊ ስፖርት መፍለቂያ እንደሆነች በሰፊው ትታወቃለች ። የስፖርታዊ ጨዋነት እና የፍትሃዊ ጨዋታ ፅንሰ-ሀሳቦች በመጀመሪያ ግልፅ ህጎች እና የተቀናጁት እዚህ ነበር ። እዚህ ነበር ስፖርት በትምህርት ቤት ሥርዓተ-ትምህርት ውስጥ እንደ ትምህርታዊ መሣሪያ የተካተተው። እ.ኤ.አ. በ 2003 በተደረገ የሕዝብ አስተያየት እግር ኳስ በዩናይትድ ኪንግደም ውስጥ በጣም ተወዳጅ ስፖርት ነው ። እንግሊዝ የክለቦች እግር ኳስ መፍለቂያ በፊፋ እውቅና ያገኘች ሲሆን የእግር ኳስ ማህበርም የዚህ አይነት ጥንታዊ ሲሆን የእግር ኳስ ህግጋት በ1863 በአቤኔዘር ኮብ ሞርሊ ተዘጋጅቷል። እያንዳንዱ አገር ቤት የራሱ የእግር ኳስ ማህበር፣ ብሔራዊ ቡድን እና ሊግ ስርዓት ያለው ሲሆን በግለሰብ ደረጃ ከፊፋ ጎን ለጎን የአለም አቀፍ እግር ኳስ ማህበር የቦርድ አስተዳዳሪ አባላት ናቸው። የእንግሊዝ ከፍተኛ ዲቪዚዮን ፕሪሚየር ሊግ በአለም ላይ በብዛት የታየ የእግር ኳስ ሊግ ነው። የመጀመሪያው ዓለም አቀፍ የእግር ኳስ ግጥሚያ በእንግሊዝ እና በስኮትላንድ የተካሄደው እ.ኤ.አ. ህዳር 30 ቀን 1872 ነበር። እንግሊዝ፣ ስኮትላንድ፣ ዌልስ እና ሰሜን አየርላንድ እንደ ተለያዩ አገሮች በአለም አቀፍ ውድድር ይወዳደራሉ።እ.ኤ.አ. በ 2003 የራግቢ ህብረት በዩናይትድ ኪንግደም ውስጥ ሁለተኛው በጣም ተወዳጅ ስፖርት ነበር ። ስፖርቱ የተፈጠረው በዋርዊክሻየር በራግቢ ትምህርት ቤት ሲሆን የመጀመሪያው ራግቢ ዓለም አቀፍ እ.ኤ.አ. በማርች 27 ቀን 1871 በእንግሊዝ እና በስኮትላንድ መካከል ተካሄዷል። እንግሊዝ፣ ስኮትላንድ፣ ዌልስ፣ አየርላንድ፣ ፈረንሳይ እና ጣሊያን በስድስት ሀገራት ሻምፒዮና ውስጥ ይወዳደራሉ። በሰሜናዊው ንፍቀ ክበብ የመጀመሪያ ደረጃ ዓለም አቀፍ ውድድር። በእንግሊዝ፣ በስኮትላንድ፣ በዌልስ እና በአየርላንድ ያሉ የስፖርት አስተዳዳሪ አካላት ጨዋታውን በተናጥል ያደራጁ እና ይቆጣጠራሉ። በየአራት ዓመቱ እንግሊዝ፣ አየርላንድ፣ ስኮትላንድ እና ዌልስ ብሪቲሽ እና አይሪሽ አንበሶች በመባል የሚታወቁትን ጥምር ቡድን ያደርጋሉ። ቡድኑ አውስትራሊያን፣ ኒውዚላንድን እና ደቡብ አፍሪካን ጎብኝቷል። ክሪኬት የተፈለሰፈው በእንግሊዝ ሲሆን ሕጎቹ የተቋቋሙት በሜሪሌቦን ክሪኬት ክለብ እ.ኤ.አ. ዩኬ ከሙከራ ሁኔታ ጋር። የቡድን አባላት ከዋናው የካውንቲ ጎኖች የተውጣጡ ናቸው, እና ሁለቱንም የእንግሊዝኛ እና የዌልስ ተጫዋቾችን ያካትታሉ. ክሪኬት ዌልስ እና እንግሊዝ ብሔራዊ ቡድኖችን የሚለያዩበት ከእግር ኳስ እና ከራግቢ የተለየ ነው፣ ምንም እንኳን ዌልስ ከዚህ ቀደም የራሷን ቡድን ብታሰልፍም። የስኮትላንድ ተጫዋቾች ለእንግሊዝ ተጫውተዋል ምክንያቱም ስኮትላንድ የፈተና ደረጃ ስለሌላት እና በቅርቡ በአንድ ቀን ኢንተርናሽናልስ መጫወት የጀመረው። ስኮትላንድ፣ ኢንግላንድ (እና ዌልስ) እና አየርላንድ (ሰሜን አየርላንድን ጨምሮ) በክሪኬት የዓለም ዋንጫ ተወዳድረዋል፣ እንግሊዝ በ2019 ውድድሩን አሸንፋለች። 17 የእንግሊዝ ካውንቲዎችን እና 1 የዌልስ ካውንቲ የሚወክሉ ክለቦች የሚወዳደሩበት የፕሮፌሽናል ሊግ ሻምፒዮና አለ።ዘመናዊው የቴኒስ ጨዋታ በአለም ዙሪያ ከመስፋፋቱ በፊት በ1860ዎቹ በእንግሊዝ በርሚንግሃም የተጀመረ ነው። የዓለማችን አንጋፋው የቴኒስ ውድድር የዊምብልደን ሻምፒዮና ለመጀመሪያ ጊዜ የተካሄደው እ.ኤ.አ. በ1877 ሲሆን ዛሬ ዝግጅቱ የሚካሄደው በሁለት ሳምንት ጊዜ ውስጥ በሰኔ መጨረሻ እና በሐምሌ ወር መጀመሪያ ላይ ነው። ዩናይትድ ኪንግደም ከሞተር ስፖርት ጋር በቅርብ የተቆራኘ ነው። በፎርሙላ አንድ ውስጥ ያሉ ብዙ ቡድኖች እና አሽከርካሪዎች በዩናይትድ ኪንግደም ውስጥ የተመሰረቱ ናቸው፣ እና ሀገሪቱ ከማንም በላይ የአሽከርካሪዎች እና የግንባታ አርእስቶች አሸንፋለች። ዩናይትድ ኪንግደም እ.ኤ.አ. በ1950 የመጀመሪያውን ኤፍ 1 ግራንድ ፕሪክስን በሲልቨርስቶን አስተናግዳለች፣ የብሪቲሽ ግራንድ ፕሪክስ በየዓመቱ በጁላይ ይካሔዳል።ጎልፍ በዩኬ ውስጥ በተሳታፊነት ስድስተኛው በጣም ተወዳጅ ስፖርት ነው። በስኮትላንድ የሚገኘው የቅዱስ አንድሪውስ የሮያል እና ጥንታዊ ጎልፍ ክለብ የስፖርቱ የቤት ኮርስ ቢሆንም የዓለማችን አንጋፋው የጎልፍ ኮርስ በእውነቱ የሙስልበርግ ሊንኮች የድሮ ጎልፍ ኮርስ ነው። እ.ኤ.አ. በ 1764 መደበኛው ባለ 18-ቀዳዳ የጎልፍ ኮርስ በሴንት አንድሪስ አባላት ትምህርቱን ከ22 ወደ 18 ጉድጓዶች ሲያሻሽሉ ተፈጠረ።በአለም ላይ እጅግ ጥንታዊው የጎልፍ ውድድር እና በጎልፍ ውስጥ የመጀመሪያው ትልቅ ሻምፒዮና የሆነው ዘ ክፍት ሻምፒዮና በየአመቱ ይጫወታሉ። በሐምሌ ወር ሶስተኛው አርብ ቅዳሜና እሁድ. ራግቢ ሊግ በ 1895 በሁደርስፊልድ ፣ ዌስት ዮርክሻየር የጀመረ ሲሆን በአጠቃላይ በሰሜን እንግሊዝ ውስጥ ይጫወታል። አንድ ነጠላ 'የታላቋ ብሪታኒያ አንበሶች' ቡድን በራግቢ የአለም ዋንጫ እና የሙከራ ግጥሚያ ጨዋታዎች ተወዳድሮ ነበር፣ ነገር ግን ይህ በ2008 እንግሊዝ፣ ስኮትላንድ እና አየርላንድ እንደ ተለያዩ ሀገራት ሲወዳደሩ ተለወጠ። ታላቋ ብሪታንያ አሁንም እንደ ሙሉ ብሔራዊ ቡድን ሆና ቆይታለች። ሱፐር ሊግ በዩኬ እና በአውሮፓ ከፍተኛው የፕሮፌሽናል ራግቢ ሊግ ነው። ከሰሜን እንግሊዝ 11 ቡድኖችን ያቀፈ ሲሆን እያንዳንዳቸው ከለንደን፣ ዌልስ እና ፈረንሳይ አንድ ቡድን ናቸው። በቦክስ ውስጥ የአጠቃላይ ህጎች ኮድ የሆነው '' የተሰየመው በ 1867 በኩዊንስቤሪ 9ኛ ማርከስ በጆን ዳግላስ ስም የተሰየመ ሲሆን የዘመናዊ ቦክስ መሰረትን ፈጠረ። ስኑከር የዩናይትድ ኪንግደም ታዋቂ የስፖርት ኤክስፖርት አንዱ ሲሆን የአለም ሻምፒዮናዎች በየዓመቱ በሼፊልድ ይካሄዳሉ። በሰሜን አየርላንድ የጌሊክ እግር ኳስ እና መወርወር በተሳታፊም ሆነ በተመልካቾች ዘንድ ተወዳጅ የቡድን ስፖርቶች ናቸው። በዩኬ እና በዩኤስ ያሉ የአየርላንድ ስደተኞችም ይጫወቷቸዋል። (ወይም ) በስኮትላንድ ደጋማ ቦታዎች ታዋቂ ነው። የሃይላንድ ጨዋታዎች በፀደይ እና በበጋ በስኮትላንድ ውስጥ ይካሄዳሉ፣ የስኮትላንድ እና የሴልቲክ ባህል እና ቅርስ በተለይም የስኮትላንድ ሀይላንድን ያከብራሉ። ዩናይትድ ኪንግደም በ1908፣ 1948 እና 2012 የበጋ ኦሊምፒክ ጨዋታዎችን ለሶስት ጊዜያት አስተናግዳለች፣ ለንደን የሶስቱንም ጨዋታዎች አስተናጋጅ ሆናለች። በበርሚንግሃም ሊካሄድ የታቀደው የ2022 የኮመንዌልዝ ጨዋታዎች እንግሊዝ ለሰባተኛ ጊዜ የኮመንዌልዝ ጨዋታዎችን ስታዘጋጅ ነው።

52405

https://am.wikipedia.org/wiki/African%20Leadership%20Academy

African Leadership Academy

የአፍሪካ አመራር አካዳሚ በጆሃንስበርግ ፣ ደቡብ አፍሪካ ዳርቻ የሚገኝ ቅድመ-ዩኒቨርስቲ ሲሆን ከ16 እስከ 19 አመት ለሆኑ ከአፍሪካ እና ከተቀረው አለም የተመሰረተ ሲሆን በአሁኑ ወቅት ከ46 ሀገራት የተውጣጡ የቀድሞ ተማሪዎች አሉት። እ.ኤ.አ. በ 2004 በፍሬድ ስዋኒከር ፣ ክሪስ ብራድፎርድ ፣ ፒተር ሞምቡር እና አቻ ሌክ የተመሰረተ ሲሆን በሴፕቴምበር 2008 በ97 ተማሪዎች ስራውን ጀምሯል። ቀጣዩን የአፍሪካ መሪዎችን በመለየት፣ በማዳበር እና በማገናኘት አፍሪካን ለመለወጥ ያልማል። ይህንን ግብ ለማሳካት፣ በአፍሪካ ጥናቶች ፣ በፅሁፍ እና በአነጋገር እና በስራ ፈጠራ አመራር እንዲሁም በተለመዱት የአካዳሚክ አንኳር ትምህርቶች የሁለት አመት ስርአተ ትምህርት አለው። የ መስራቾች፣ በ2004 አካባቢ ለ መቅድም የሚሆን ግሎባል ሊደርሺፕ አድቬንቸርስ የተባለ የበጋ ፕሮግራም ጀመሩ ። እ.ኤ.አ. በ 2006 ስዋኒከር እና ብራድፎርድ በዓለም ላይ ካሉት 15 ምርጥ ብቅ ያሉ ማህበራዊ ስራ በመባል እውቅና አግኝተዋል። እ.ኤ.አ. በ 2007 የመነሻ ካምፓስ የተረጋገጠ ሲሆን ክሪስቶፈር ካምባ የትምህርት ቤቱ የመጀመሪያ ዲን ሆኖ ሆኗኑዋል ፣ የአሁኑ ዲን ደግሞ ዲን ሀቲም ኤልታይብ ነው። ደቡብ አፍሪካ የአፍሪካ ዩኒቨርሲቲዎች ካምፓሱ ከጆሃንስበርግ ወጣ ብሎ ሃኒድሪው ውስጥ የሚገኝ ሲሆን ተማሪዎች አብረው ይሚጋሩት መኖሪያ ፣ የስፖርት ሜዳ፣ 350 መቀመጫ አዳራሾች፣ የመማሪያ ክፍሎች እና የመመገቢያ አዳራሾችን ጨምሮ ዘመናዊ መገልገያዎች አሉዋችው። የአፍሪካ ሊደርሺፕ አካዳሚ በመጀመሪያው ዙር 400 የሚጠጉ የፍጻሜ ውድድር ላይ ለመሳተፍ በሚመረጡበት የመጀመሪያ ዙር በሺዎች የሚቆጠሩ ማመልከቻዎችን ይቀበላል። የመጨረሻ እጩዎች የመግቢያ ፈተናዎችን ይጽፋሉ, በቡድን እንቅስቃሴዎች ውስጥ ይሳተፋሉ እና ቃለ መጠይቅ ይደረግላቸዋል ከዛም 120 ተማሪዎች በአካዳሚው እንዲካፈሉ ይመረጣሉ የመግቢያ ውጠት በኤፕሪል አጋማሽ ላይ ይወጣል። የምርጫ መስፈርት የአፍሪካ አመራር አካዳሚ አምስት መስፈርቶችን ይጠቀማል፡- ያለፈ የትምህርት ስኬት የአመራር አቅም የኢንተርፕረነር መንፈስ ለሕዝብ አገልግሎት መሰጠት ለአፍሪካ ፍቅር ሥርዓተ ትምህርት የአካዳሚክ አስኳል በካምብሪጅ ኤ ደረጃዎች እና በ ልዩ ስርአተ-ትምህርት በኢንተርፕረነርሺያል አመራር፣ በአፍሪካ ጥናቶች እና በፅሁፍ እና በአነጋገር ላይ የተመሰረተ የሁለት አመት የቅድመ-ዩኒቨርስቲ ፕሮግራምን ያጣምራል። ደረጃ . የኢንተርፕረነርሺፕ አመራር እና የአፍሪካ ጥናቶች የ ኢንተርፕረነርሺፕ አመራር ሥርዓተ ትምህርት የተማሪው ልምድ የማዕዘን ድንጋይ ሲሆን በመምሰል እና በፕሮጀክት ላይ የተመሰረተ ትምህርት የመሪነት እና የስራ ፈጠራ ችሎታዎችን ለመለማመድ እድሎችን ይፈጥራል። ተማሪዎች በቡድን ግንባታ እና ኦሪጅናል አስተሳሰብ ላይ እንዲሰሩ ይበረታታሉ። በኢንተርዲሲፕሊናዊ የአፍሪካ ጥናቶች ሥርዓተ ትምህርት፣ ተማሪዎች ረሃብን ማጥፋትን፣ የጤና እንክብካቤ አቅርቦትን፣ የኢኮኖሚ ዕድገትን እና የግጭት አፈታትን ያጠናሉ። የአካዳሚክ ስኬት የአፍሪካ አመራር አካዳሚ ዲን የመጀመርያው ዲን ክሪስቶፈር ሲቱማ ካምባ ቀደም ሲል በኬንያ ናይሮቢ ዳርቻ የሚገኘው የአሊያንስ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ርዕሰ መምህር ነበር። ካምባ የ ትምህርቱን ከናይሮቢ ኬንያታ ዩኒቨርሲቲ አግኝቷል። የአሁኑ ዲን ሀቲም ኤልታይብ ናቸው። ፋኩልቲ አባላት የፋኩልቲ አባላት ብዙ ቃለመጠይቆችን፣ የአካዳሚክ ዳራ ፍተሻዎችን፣ እና የግል እና ሙያዊ ማጣቀሻዎችን በማረጋገጥ ሂደት ውስጥ ያልፋሉ። ከመጀመሪያው ዙር ቃለመጠይቆች በኋላ የወደፊት አስተማሪው ተማሪዎች እና ሁለት መምህራን በተገኙበት የማስመሰያ ትምህርት ይሰጣል። ከዚህ በኋላ የመጨረሻው ዙር ቃለ-መጠይቆች ይከተላል. ሁሉም መምህራን ከዩኒቨርሲቲዎች የተመረቁ እና ቀደም ሲል በመሪ ተቋማት ያስተምራሉ. የተማሪ ህይወት ተማሪዎች በአካል ብቃት እንቅስቃሴ ላይ እንዲሳተፉ ይበረታታሉ። ይሁን እንጂ ስፖርት የአካዳሚው ጠንካራ አካል አይደለም. አሁን ያሉት የውድድር ስፖርቶች እግር ኳስ፣ ቅርጫት ኳስ እና መረብ ኳስ ያካትታሉ። የተማሪ ክለቦች እና ድርጅቶች ተማሪዎች በተለያዩ ክለቦች ውስጥ ይሳተፋሉ፣ እና እያንዳንዱ ተማሪ “የተማሪ ኢንተርፕራይዝ”፣ “የመጀመሪያው ሀሳብ ለልማት” ወይም “የማህበረሰብ አገልግሎት ፕሮጀክት” መፍጠር ወይም ማስኬድ ይጠበቅበታል። የተማሪ ኢንተርፕራይዝ ፕሮግራሞች በተማሪ የሚተዳደሩት ንግዶች የሚሠሩት በግቢው ውስጥ ብቻ ነው፣ እና የሚከተሉትን ያካትታሉ፡- ተመጣጣኝ መኖሪያ ቤት ለአፍሪካ - ይህ ኢንተርፕራይዝ ዓላማው ለዝቅተኛ መካከለኛ ደረጃ ቤተሰቦች በተመጣጣኝ ዋጋ መኖሪያ ቤቶችን ለመመርመር እና ለማዳበር ነው. አግሪኖቬሽን - ይህ ምርትን ለ ማህበረሰብ የሚሸጥ የኦርጋኒክ ማህበረሰብ እርሻ ነው እና ተጨማሪ የኦርጋኒክ ቆሻሻን በግቢው ውስጥ እንደገና ጥቅም ላይ በማዋል ላይ ተጨማሪ ፈጠራን በመፍጠር ሥነ-ምህዳሩን ይደግፋል። ትርኢት - ይህ ኢንተርፕራይዝ ለአፍሪካ አርቲስቶች እና ባለድርሻ አካላት የመስመር ላይ የግንኙነት መድረክን ለመፍጠር ይሰራል - ይህ ኢንተርፕራይዝ ለምርምር እና የኢኮ ባትሪ ኃይልን ለማዳበር ይተገበራል። ግሪንሊንክ - ይህ ድርጅት በ አካባቢን መሰረት ያደረጉ ፈጠራዎች፣ ፕሮጀክቶች፣ ዘመቻዎች እና/ወይም ክለቦችን በመፍጠር ላይ ያተኩራል። የእግር አሻራዎች - ሸቀጣ ሸቀጦች - ቲ-ሸሚዞች, የቡና መያዣዎች, ወዘተ. ዱካ ቦራ - ይህ ኢንተርፕራይዝ ከፍተኛ ጥራት ያላቸውን የፍጆታ ዕቃዎችን ለምሳሌ መክሰስ፣መጠጥ፣የአየር ሰአትን በተመጣጣኝ ዋጋ ለ ማህበረሰብ ለማቅረብ የሚፈልገውን የ ለትርፍ መጫዎቻ ሱቅ ያስተዳድራል። - ይህ ኢንተርፕራይዝ ከ15-17 አመት የሆናቸው ከደቡብ አፍሪካ ልጃገረዶች ጋር ይሰራል እና ጥሩ እውቀት ያለው ውሳኔ እንዲያደርጉ እንደ ስሜታዊ እውቀት እና የጊዜ አጠቃቀም ያሉ ክህሎቶችን ያስተምራቸዋል። - ይህ በ 21 ኛው ክፍለ ዘመን ትምህርት ውስጥ ይህንን አዲስ አስደሳች ቦታ ለማሰስ ለሚፈልጉ የቴክኖሎጂ ተማሪዎቻችን ማዕከል ነው። - ኢንተርፕራይዙ የ ተማሪዎችን ልምድ፣ሀሳብ እና ተሰጥኦ ለቀሪው አለም የሚያሳይ የመፃፍ፣የምስል እና የፎቶግራፊ ከፍተኛ ጥራት ያለው የሚዲያ መድረክ ነው። - ይህ ድርጅት በአስፐን ውስጥ ለቤዞስ ሊቃውንት ፕሮግራም ለተመረጡ ተማሪዎች ብቻ የተገደበ ነው። ዓመታዊውን የደቡብ አፍሪካ ሃሳቦች ፌስቲቫል () ያስተናግዳሉ። - ይህ ኢንተርፕራይዞች ለ ኢኮኖሚ የምክር አገልግሎት ይሰጣል። አገልግሎቶቹ የሁሉም የተማሪ ኢንተርፕራይዞች ውስብስብ፣ ግልጽነት እና ተጠያቂነት ለማረጋገጥ የኦዲት እና የፋይናንሺያል ትምህርት ድጋፍን ያጠቃልላል። ለልማት የመጀመሪያ ሀሳቦች ኦሪጅናል ሐሳቦች ለልማት ()፣ ሰፊ ወሰን ያላቸው እና ከተማሪዎቹ ጊዜ በላይ የሚሠሩ ፕሮጀክቶች ናቸው። የአሁኑ ኦአይዲዎች የሚከተሉትን ያካትታሉ፡- - ዓለም አቀፍ የአካታች ትምህርት ስትራቴጂ - አካል ጉዳተኛ ልጆች የትምህርት ዕድል እንዲያገኙ መርዳት - የካንሰር ግንዛቤ ዘመቻ ባኦባብ - ባህላዊ ግንዛቤን ለመጠበቅ እና ለማመቻቸት የቃል ታሪኮችን በመስመር ላይ ማንሳት ግሪንዶርም - በግቢው ውስጥ ለአካባቢ ጥበቃ ተስማሚ የሆነ ኑሮ (ውስጣዊ) አልማስ (የቀድሞው ኒኬ) - የውበት ክሬም በመጠቀም የፀረ-ወባ ክሬም ለመፍጠር እና ለማሰራጨት የገንዘብ ድጋፍ - የትምህርት የሂሳብ ዲቪዲዎች ማምረት ኦያማ - ለወጣት አፍሪካውያን ሥራ ፈጣሪዎች ብዙ ሕዝብ የሚፈጥር መድረክ የአፍሪካ ባካሎሬት - የአፍሪካ የራሷ የሥርዓተ ትምህርት ንድፍ ሳይካ - ስለ አፍሪካ አህጉር የተሳሳቱ ቅድመ-ግምቶችን ለማቃለል የማህበራዊ ትስስር መድረክ ራዲዮ - አንዳንድ የአህጉሪቱን አንገብጋቢ ጉዳዮች በመዳሰስ በአፍሪካ ወጣቶች መካከል የእውቀት ጥያቄን ለማነሳሳት የተዘጋጀ የራዲዮ ጣቢያ - ወጣት ልጃገረዶች ወጣት እና ንቁ ሴቶች እንዲሆኑ ለማድረግ የ21ኛው ክፍለ ዘመን ክህሎት ያላቸው ልጃገረዶችን ለማስታጠቅ የሚፈልግ የማህበረሰብ አገልግሎት ፕሮጀክት ነው። ክትትል የሚደረግባቸው ጉዞዎች ተማሪዎች የአካባቢውን ማህበረሰብ፣ አፍሪካ እና አለምን ያስሳሉ፣ በሽርሽር ፕሮግራም ላይ በመሳተፍ። የውጪ አድናቂዎች ቅዳሜና እሁድ በድራከንስበርግ ተራሮች የእግር ጉዞ ጉዞዎች እና በበዓል ሰአታት ረጅም ጉዞዎች ላይ ይሳተፋሉ፣ ሳይንቲስቶች ደግሞ በአሜሪካ የሳይንስ እድገት ማኅበር ለመሳተፍ ማመልከት ይችላሉ። ዓለም አቀፍ ምሁራን ፕሮግራም የአለም ምሁራን ፕሮግራም የሶስት ሳምንት አለም አቀፋዊ የአመራር የክረምት ፕሮግራም ነው እድሜያቸው ከ13-19 ለሆኑ ታዳጊዎች። በአለም ዙሪያ ያሉ የሌሎች ሀገራት ተማሪዎች ወደ የመምጣት እድል ያገኛሉ እና ስለ አህጉሪቱ እንዲሁም ከአመራር እና ስራ ፈጣሪነት ጋር የተያያዙ ክህሎቶችን ይማራሉ. የካታሊስት ጊዜ ከዓለም ዙሪያ ላሉ ሁለተኛ ደረጃ ተማሪዎች እንደ ማህበራዊ ፈጠራዎች ለማዳበር የውጭ አገር ጥናት። ተማሪዎች በ ውስጥ ሶስት ወር ወይም ሙሉ አመት ለመውሰድ መምረጥ ይችላሉ። ሞዴል የአፍሪካ ህብረት በዓለም ዙሪያ ከሚገኙ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤቶች የተውጣጡ ተሳታፊዎች በአህጉሪቱ በጣም ውስብስብ በሆኑ ጉዳዮች ላይ የሚከራከሩበት እና የሚወያዩበት የአራት ቀናት ኮንፈረንስ ነው። በአፍሪካ ህብረት ባለስልጣናት እና የውጭ ፖሊሲ ባለሙያዎች ገለጻ ላይ ተሳታፊዎችም ይገኛሉ። አንዚሻ ሽልማት የአንዚሻ ሽልማት ለማህበራዊ ተግዳሮቶች ፈጠራ መፍትሄዎችን ያዳበሩ እና ተግባራዊ ያደረጉ ወይም በማህበረሰባቸው ውስጥ ስኬታማ የንግድ ሥራዎችን የጀመሩ ወጣት ሥራ ፈጣሪዎችን ለመሸለም ይፈልጋል። ከመላው አፍሪካ የተውጣጡ 15 የፍጻሜ እጩዎች በህይወት ዘመን ሁሉ የስራ ፈጠራ ስኬት መንገዳቸውን ለማፋጠን የሚረዳውን ቦታ አሸንፈዋል። በዚህ ጉዞ ውስጥ የመጀመሪያው እርምጃ በጆሃንስበርግ ወጣ ብሎ በሚገኘው የአፍሪካ ሊደርሺፕ አካዳሚ ካምፓስ ለአስር ቀናት የሚቆይ የስራ ፈጠራ አውደ ጥናት እና ኮንፈረንስ አካል ለመሆን ሁሉንም ወጪ የሚከፈልበት ጉዞ ወደ ደቡብ አፍሪካ ማሸነፋቸው ነው። ከእነዚህ የመጨረሻ እጩዎች የተመረጡት ታላቅ ሽልማት አሸናፊዎች የ100,000 ዶላር ዋጋ ያላቸውን ሽልማቶች ይጋራሉ። ህብረቱ በመቀጠል ይቀጥላል፣በስራዎቻቸው ውስጥ የእድገት አቅምን ለመክፈት፣ከአለምአቀፍ የመሪዎች አውታረ መረብ ጋር በማገናኘት፣የአለምአቀፍ የንግግር እድሎችን እና ሙያዊ እድገታቸውን የሚደግፉ የንግድ የማማከር አገልግሎቶችን ይሰጣል። ከ 100 000 ዶላር ውድድር በተጨማሪ የአንዚሻ ሽልማት በአፍሪካ ውስጥ የስራ ፈጣሪዎችን ቁጥር በመሠረታዊነት እና በከፍተኛ ደረጃ ለማሳደግ ይፈልጋል ። ይህን ለማድረግ ዋናው ነገር ከፍተኛ አቅም ያላቸውን ወጣት ሥራ ፈጣሪዎች (ከ15 እስከ 22 ዓመት ዕድሜ ያላቸውን) ለመለየት፣ ለማሰልጠን እና ለማገናኘት ሞዴሎችን መፈተሽ፣ መተግበር እና ማጋራት ሲሆን ይህም በርካታ ድርጅቶች የቧንቧ ሥራ ፈጣሪዎችን በመፍጠር ረገድ የተሻለ የጋራ ስኬት እንዲኖራቸው ማድረግ ነው ብለው ያምናሉ። የመጠን ችሎታዎች ጋር. በጣም ወጣት ሥራ ፈጣሪዎችን ያክብሩ እና ታሪኮቻቸውን በንቃት ያካፍሉ፣ ሌሎችም ስኬታቸውን ለመምሰል የሚመርጡበትን እድል ለመጨመር። (የእኛን የቅርብ ጊዜ የጋላ ሽልማት ድምቀቶች፣ የአንዚሻ ሽልማት ገላጭ ቪዲዮ ይመልከቱ እና የቅርብ ጊዜ መጽሄታችንን ያንብቡ) በጣም ወጣት ሥራ ፈጣሪዎችን ማሰልጠን እና ማፋጠን፣ በዚህም የኢንተርፕረነር ትምህርት ሞዴሎችን እንድናዳብር እና እንድንካፈል እና ከታዳጊ ወጣቶች እና በጣም ወጣት ጎልማሶች ጋር ስኬታማ የመሆን እድላቸው ሰፊ ነው። (ስለ ህብረት ልምዳችን አንብብ እና ጓደኞቻችንን አግኝ) የኢንተርፕረነርሺፕ ትምህርትን (ሁለተኛ እና ከፍተኛ ደረጃ) ላይ ተጽእኖ ያሳድራሉ ብዙ ወጣት ስራ ፈጣሪዎችን እድል ለመጨመር ብቻ ሳይሆን ለሌሎች እንደ ምርጫ ርህራሄ እና ለስራ ፈጣሪነት ድጋፍ. (ስለ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት የተማሪዎች ኢንተርፕራይዝ ፕሮግራም ቪዲዮ ይመልከቱ) አፍሪካ የሙያ አውታረ መረብ አፍሪካ የስራ አውታረ መረብ (ኤሲኤን) ወጣት አፍሪካዊ ተሰጥኦዎችን ከ እና ከማስተር ፋውንዴሽን ምሁራኖች ፕሮግራም ጋር በአፍሪካ አህጉር ውስጥ ከፍተኛ ተጽዕኖ ከሚያሳድር የስራ ልምምድ እና የስራ እድሎች ጋር የሚያገናኝ መድረክ ነው። ዓለም አቀፍ አማካሪ ምክር ቤት እንዲሁም የአስተዳዳሪዎች ቦርድ ፣ የአካዳሚው ግሎባል አማካሪ ካውንስል በቢዝነስ፣ በአመራር ልማት፣ በሁለተኛ ደረጃ ትምህርት እና በማህበራዊ ስራ ፈጠራ ዘርፍ አፍሪካውያን እና አለም አቀፋዊ ምሁራንን ያቀፈ ነው። የአለምአቀፍ አማካሪ ካውንስል ለ አስተዳደር ቡድን ስልታዊ ግብአት እና መመሪያ ይሰጣል። የአፍሪካ አመራር ፋውንዴሽን የአፍሪካ አመራር አካዳሚ እና ቀጣዩን የአፍሪካ መሪዎችን የሚደግፍ ዩኤስኤ 501(ሐ) ለትርፍ ያልተቋቋመ ድርጅት ነው። የአፍሪካ አመራር አካዳሚ ድረ-ገጽ የካምብሪጅ ዩኒቨርሲቲ ዓለም አቀፍ ፈተናዎች የደቡብ አፍሪካ ሚዲያ ክለብ አረንጓዴ በማስተጋባት ላይ የአልማዝ ማበረታቻ ፈንድ ኤምቪ ጋዜጣ ዓለም አቀፍ ለውጥ ፈጣሪዎች ዕለታዊ ትርኢት ሃፊንግተን ፖስት የመጀመርያው የአፍሪካ አመራር ኢንዳባ

15803

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%88%AD%E1%88%B0%E1%8A%93%E1%88%8D%20%E1%8B%A8%E1%8A%A5%E1%8C%8D%E1%88%AD%20%E1%8A%B3%E1%88%B5%20%E1%8A%AD%E1%88%88%E1%89%A5

አርሰናል የእግር ኳስ ክለብ

አርሰናል በሆሎ መንገድ፤ ሰሜን ለንደን ውስጥ የሚገኝ አለም አቀፍ ክለብ ነው። ይህ ክለብ በእንግሊዝ ውስጥ ከፍተኛ ውጤት ያስመዘገበ ሲሆን በዚህም 13 የፕሪሚየር ሊግ እና 14 የኤፍ ኤ ካፕ ዋንጫዎችን አግኝቷል።ይህ መጣጥፍ መቀመጫውን እንግሊዝ ስላለው የወንዶች እግር ኳስ ክለብ ነው። ለሴቶች ቡድን አርሴናል ደብሊውኤፍ.ሲ. አርሴናል ለሚባሉ ሌሎች ቡድኖች፣ አርሴናል (ዲሳምቢጉሽን) § የማህበር እግር ኳስን ይመልከቱ። ሙሉ ስም አርሰናል እግር ኳስ ክለብ ቅጽል ስም (ዎች) አጭር ስም አርሴናል ኦክቶበር 1886 ተመሠረተ። ከ136 ዓመታት በፊት፣ እንደ የምድር ኤሚሬትስ ስታዲየም አቅም 60,704 ባለቤት ስፖርት እና መዝናኛ ስራ አስኪያጁ ማይክል አርቴታ ሊግ ፕሪሚየር ሊግ 2021–22 ፕሪሚየር ሊግ፣ 5ኛ ከ20 የድር ጣቢያ ክለብ ድር ጣቢያ የቤት ቀለሞች የርቀት ቀለሞች ሦስተኛው ቀለሞች የአሁኑ ወቅት የአርሴናል መምሪያዎች የወንዶች እግር ኳስ የሴቶች እግር ኳስ የወንዶች አካዳሚ የሴቶች አካዳሚ የአርሰናል እግር ኳስ ክለብ በኢስሊንግተን፣ ለንደን የሚገኝ የእንግሊዝ ፕሮፌሽናል የእግር ኳስ ክለብ ነው። አርሰናል የሚጫወተው በእንግሊዝ እግር ኳስ ከፍተኛ ሊግ በሆነው በፕሪምየር ሊግ ነው። ክለቡ 13 የሊግ ዋንጫዎችን (አንድ ያለመሸነፍ ዋንጫን ጨምሮ)፣ ሪከርድ 14 የኤፍኤ ካፕ፣ ሁለት ሊግ ካፕ፣ 16 ኤፍኤ ኮሚኒቲሺልድ፣ አንድ የአውሮፓ ዋንጫ አሸናፊዎች ዋንጫ እና አንድ የኢንተር-ሲቲዎች ትርኢት ዋንጫዎችን አንስቷል። ዋንጫ በማሸነፍ ረገድ በእንግሊዝ እግር ኳስ ሶስተኛው ክለብ ነው። እ.ኤ.አ. በ1893 ከደቡብ እንግሊዝ የመጣ የመጀመሪያው ክለብ አርሰናል ሲሆን በ1904 አንደኛ ዲቪዚዮን ደረሰ። አንድ ጊዜ ብቻ ሲወርድ በ1913 በከፍተኛ ዲቪዚዮን ረጅሙን ጉዞ ቀጥሏል አሸንፏል። በእንግሊዝ እግር ኳስ ታሪክ ውስጥ ሁለተኛው ከፍተኛ በረራዎች። እ.ኤ.አ. በ1930ዎቹ አርሰናል አምስት የሊግ ሻምፒዮና እና ሁለት የኤፍኤ ካፕ እና ሌላ የኤፍኤ ካፕ እና ሁለት ሻምፒዮናዎችን ከጦርነቱ በኋላ አሸንፏል። በ1970–71 የመጀመሪያውን ሊግ እና የኤፍኤ ካፕ ድርብ አሸንፈዋል። በ1989 እና 2005 መካከል፣ ሁለት ተጨማሪ ድርብ ዋንጫዎችን ጨምሮ አምስት የሊግ ዋንጫዎችን እና አምስት የኤፍኤ ዋንጫዎችን አሸንፈዋል። 20ኛውን ክፍለ ዘመን በከፍተኛ አማካይ የሊግ ቦታ አጠናቀዋል። በ1998 እና 2017 መካከል አርሰናል ለአስራ ዘጠኝ ተከታታይ የውድድር ዘመናት ለ ቻምፒየንስ ሊግ ማለፍ ችሏል። ኸርበርት ቻፕማን የአርሰናልን ሀብት ለዘለአለም የለወጠው ክለቡን የመጀመሪያውን የብር ዕቃ አሸንፏል እና ትሩፋቱ ክለቡን በ1930ዎቹ አስርት አመታት እንዲቆጣጠር አድርጎታል። ነገር ግን ቻፕማን በ1934 በሳንባ ምች ህይወቱ አለፈ። በ55 ዓመቱ የደብሊውኤም ምስረታን፣ የጎርፍ መብራቶችን እና የሸሚዝ ቁጥሮችን ለማስተዋወቅ ረድቷል፣ በተጨማሪም ነጭ እጀ እና ቀይ ቀዩን በክለቡ ማሊያ ላይ ጨመረ። አርሰን ቬንገር ለረጅም ጊዜ ያገለገሉ አሰልጣኝ ሲሆኑ ብዙ ዋንጫዎችንም አሸንፈዋል። ሰባት የኤፍኤ ካፕ ዋንጫዎችን በማንሳት ሪከርድ ያስመዘገበ ሲሆን የዋንጫ አሸናፊ ቡድኑ በ2003 እና 2004 መካከል በተደረጉ 49 ጨዋታዎች ያለ ሽንፈት በእንግሊዝ ሪከርድ አስመዝግቧል፤ ይህ የማይበገር ቅፅል ስም አግኝቷል። እ.ኤ.አ. በ 1886 በዎልዊች ውስጥ በሚገኘው የሮያል አርሴናል ውስጥ የጦር መሳሪያ ሰራተኞች ክለቡን እንደ መሰረቱት። እ.ኤ.አ. በ 1913 ክለቡ ከተማዋን አቋርጦ ወደ አርሰናል ስታዲየም ሀይበሪ በመሄድ የቶተንሃም ሆትስፐር የቅርብ ጎረቤት በመሆን የሰሜን ለንደን ደርቢን ፈጠረ። እ.ኤ.አ. በ 2006 በአቅራቢያው ወደሚገኘው ኤሚሬትስ ስታዲየም ተዛውረዋል። በ2019–20 የውድድር ዘመን በ £340.3 አመታዊ ገቢ፣ አርሰናል በፎርብስ 2.68 ቢሊዮን ዶላር ዋጋ እንዳለው ተገምቷል፣ይህም ከአለም ስምንተኛው እጅግ ውድ ክለብ ያደርገዋል። በማህበራዊ ሚዲያ ላይ። የክለቡ መሪ ቃል ቪክቶሪያ ኮንኮርዲያ ክሬሲት ፣ በላቲን "በሃርሞኒ ድል" ነው።ታሪክ ተጨማሪ መረጃ፡ የአርሰናል ኤፍ.ሲ ታሪክ ፣ የአርሰናል ኤፍ.ሲ. ታሪክ (1966-አሁን) እና የአርሰናል እግር ኳስ ክለብ ሙዚየም 1886–1919፡ ከዲያል አደባባይ ወደ አርሰናል የሮያል አርሰናል ቡድን በ1888 ኦሪጅናል ካፒቴን ዴቪድ ዳንስኪን በአግዳሚ ወንበር በስተቀኝ ተቀምጧል። በጥቅምት 1886 ስኮትላንዳዊው ዴቪድ ዳንስኪን እና በዎልዊች ውስጥ አስራ አምስት የጦር መሳሪያ ሰራተኞች በሮያል አርሴናል ኮምፕሌክስ እምብርት ላይ ባለው አውደ ጥናት የተሰየመውን የዲያል ስኩዌር እግር ኳስ ክለብ አቋቋሙ። እያንዳንዱ አባል ስድስት ሳንቲም አበርክቷል እና ዳንስኪን ክለቡን ለመመስረትም ሶስት ሽልንግ ጨምሯል። [ የመጀመሪያ ጨዋታቸውን በታህሳስ 11 ቀን 1886 ከምስራቃዊ ዋንደርደርስ ጋር ተጫውተው 6–0 አሸንፈዋል። ክለቡ ከአንድ ወር በኋላ ወደ ሮያል አርሰናል ተቀየረ፣ እና የመጀመሪያ መኖሪያው ፕሉምስቴድ ኮመን () ነበር፣ አብዛኛውን ጊዜያቸውን በማኖር ግራውንድ በመጫወት ያሳለፉ ቢሆንም። የመጀመሪያዎቹ ዋንጫዎቻቸው የኬንት ሲኒየር ካፕ እና የለንደን በጎ አድራጎት ዋንጫ በ1889–90 እና በ1890–91 የለንደን ሲኒየር ካፕ ነበሩ። በደቡብ ምስራቅ ለንደን አርሴናል ያሸነፈባቸው የካውንቲ ማህበር ብቸኛ ዋንጫዎች እነዚህ ነበሩ። በ1891 ሮያል አርሰናል ወደ ፕሮፌሽናልነት የተለወጠ የመጀመሪያው የለንደን ክለብ ሆነ። ሮያል አርሰናል እ.ኤ.አ. የመጀመርያው የደቡብ እግር ኳስ ሊግ አባል ከሁለተኛ ዲቪዚዮን ጀምሮ ወደ አንደኛ ዲቪዚዮን በ1904 ዓ.ም ደረሰ።በጦር መሣሪያ ሰራተኞች መካከል ባለው የገንዘብ ችግር እና በከተማው ውስጥ ሌሎች ተደራሽ የእግር ኳስ ክለቦች በመምጣታቸው ምክንያት የተሰብሳቢዎች ውድቀት ክለቡን መርቷል። በ1910 ለኪሳራ ተቃርቧል። ፡ 112–149 ነጋዴዎች ሄንሪ ኖሪስ እና ዊልያም ሆል በክለቡ ውስጥ ተሳታፊ ሆኑ እና ወደ ሌላ ቦታ ሊዘዋወሩ ፈለጉ። ፡ 22–42 እ.ኤ.አ. በ1913 ወደ ሁለተኛ ዲቪዚዮን ከተመለሰ ብዙም ሳይቆይ ክለቡ ወንዙን ተሻግሮ ወደ አዲሱ የአርሰናል ስታዲየም ሀይበሪ ተዛወረ። እ.ኤ.አ. በ1919 እግር ኳስ ሊግ አርሰናልን ከ 1914–15 ከጦርነት በፊት በነበረው የመጨረሻ የውድድር ዘመን አምስተኛ ደረጃን ቢይዝም ወደ ቀድሞው የሀገር ውስጥ ተቀናቃኝ ቶተንሃም ሆትስፑርን ወደ አዲስ ትልቅ ዲቪዚዮን እንዲቀላቀሉ ለማድረግ ድምጽ ሰጥቷል። በዚያው አመት በኋላ አርሰናል ዛሬ በአጠቃላይ እንደሚታወቀው ቀስ በቀስ ስሙን ወደ አርሰናል ለመጨረሻ ጊዜ "" ን በኦፊሴላዊ ሰነዶች መጣል ጀመረ። 1919–1953፡ የእንግሊዝ ባንክ ክለብ የሄርበርት ቻፕማን የነሐስ ጡጫ በኤምሬትስ ስታዲየም ውስጥ ቆሟል። በአዲስ ቤት እና አንደኛ ዲቪዚዮን እግር ኳስ፣ የተሰብሳቢዎች ብዛት በማኖር ግራውንድ ከእጥፍ በላይ ነበር፣ እና የአርሰናል በጀት በፍጥነት አድጓል። ቦታቸው እና ሪከርድ የሰበረ ደሞዝ እ.ኤ.አ. በሚቀጥሉት አምስት አመታት ቻፕማን አዲስ አርሰናል ገነባ። ዘላቂ የሆነ አዲስ አሰልጣኝ ቶም ዊትታከርን ሾመ፣ የቻርሊ ቡቻንን አዲስ ጅምር በ ምስረታ ላይ ተግባራዊ አድርጓል፣ እንደ ክሊፍ ባስቲን እና ኤዲ ሃፕጉድ ያሉ ወጣት ተጫዋቾችን ማረከ እና የሃይቤሪን ገቢ እንደ ዴቪድ ጃክ እና አሌክስ ባሉ ኮከቦች ላይ አወድሷል። ጄምስ ሪከርድ በመስበር ወጪ እና የበር ደረሰኞች አርሰናል በፍጥነት የእንግሊዝ ባንክ ክለብ በመባል ይታወቃል። የቻፕማን አርሰናል በ1930 የኤፍኤ ዋንጫ እና የሊግ ሻምፒዮና በ1930–31 እና 1932–33 አሸንፏል። ቻፕማን ከሜዳው ውጪ የሆኑ ለውጦችን መርቷል፡ ነጭ እጅጌዎች እና የሸሚዝ ቁጥሮች በመሳሪያው ላይ ተጨምረዋል፡[] የቲዩብ ጣቢያ በክለቡ ስም ተሰይሟል፡ እና ከሁለቱ ባለጸጋዎች የመጀመሪያው የአርት ዲኮ ማቆሚያዎች ተጠናቀቀ። በእንግሊዝ እግር ኳስ ውስጥ ከመጀመሪያዎቹ የጎርፍ መብራቶች ጋር። በ1933–34 የውድድር ዘመን አጋማሽ ላይ ቻፕማን በሳንባ ምች ሞተ። ስራው በ1933–34 እና 1934–35 አርእስቶች ባርኔጣ ላዩ እና ከዚያም የ1936 ኤፍኤ ዋንጫ እና 1937–38 ዋንጫን ላዩት ለጆ ሻው እና ለጆርጅ አሊሰን ተወ። ሁለተኛው የዓለም ጦርነት ማለት የእግር ኳስ ሊግ ለሰባት ዓመታት ታግዷል፣ አርሰናል ግን ከጦርነቱ በኋላ በሁለተኛው የውድድር ዘመን፣ 1947–48 አሸንፎ ተመለሰ። ይህ የቶም ዊትከር አሰልጣኝ ሆኖ የመጀመርያው የውድድር ዘመን ነበር፣ አሊሰንን ለመተካት ካደገ በኋላ፣ እና ክለቡ የእንግሊዝ ሻምፒዮንነቱን ሪከርድ አቻ አድርጓል። እ.ኤ.አ. በ1950 ሶስተኛ የኤፍኤ ዋንጫን አሸንፈዋል እና በ1952–53 ሪከርድ የሰበረ ሰባተኛ ሻምፒዮና አሸንፈዋል። ሆኖም ጦርነቱ በአርሰናል ላይ ጉዳት አድርሷል። ክለቡ ከየትኛውም ከፍተኛ የበረራ ክለብ የበለጠ ተጫዋቾች ተገድለዋል፣ እና የሰሜን ባንክ ስታንድ እንደገና በመገንባት እዳ የአርሴናልን ሃብት አበላሽቷል። 1953–1986፡ መካከለኛነት፣ ሚ እና ኒል አላን ቦል (በስተግራ) እና በርቲ ሚ (እ.ኤ.አ. በ 1971 አርሴናልን የመጀመሪያውን ድርብ የመሩት) በ1972 ፎቶ አርሰናል ለተጨማሪ 18 አመታት የሊጉን እና የኤፍኤ ዋንጫን ማሸነፍ አልነበረበትም። የ 53 ቻምፒዮንስ ቡድን አርጅቶ ነበር እና ክለቡ ጠንካራ ተተኪዎችን ማምጣት አልቻለም። ምንም እንኳን አርሰናል በእነዚህ አመታት ውስጥ ተፎካካሪ የነበረ ቢሆንም ሀብታቸው እየቀነሰ ነበር; ክለቡ አብዛኛውን የ1950ዎቹ እና 1960ዎቹን በመካከለኛው የጠረጴዛ መካከለኛነት አሳልፏል። የቀድሞ የእንግሊዝ ካፒቴን ቢሊ ራይት እንኳን ክለቡን ማምጣት አልቻለምአርሰናል ለተጨማሪ 18 አመታት የሊጉን እና የኤፍኤ ዋንጫን ማሸነፍ አልነበረበትም። የ 53 ቻምፒዮንስ ቡድን አርጅቶ ነበር እና ክለቡ ጠንካራ ተተኪዎችን ማምጣት አልቻለም። ምንም እንኳን አርሰናል በእነዚህ አመታት ውስጥ ተፎካካሪ የነበረ ቢሆንም ሀብታቸው እየቀነሰ ነበር; ክለቡ አብዛኛውን የ1950ዎቹ እና 1960ዎቹን በመካከለኛው የጠረጴዛ መካከለኛነት አሳልፏል። በ1962 እና 1966 መካከል ባለው ጊዜ ውስጥ የቀድሞ የእንግሊዝ ካፒቴን ቢሊ ራይት ክለቡን በአሰልጣኝነት ምንም አይነት ስኬት ማምጣት አልቻለም። አርሰናል በ1966 የክለብ ፊዚዮቴራፒስት በርቲ ሚ ተጠባባቂ አሰልጣኝ አድርጎ ሾመ። ከአዲሱ ረዳት ዶን ሃው እና እንደ ቦብ ማክናብ እና ጆርጅ ግርሃም ካሉ አዳዲስ ተጫዋቾች ጋር ሜ አርሰናልን በ1967–68 እና 1968–69 የመጀመሪያውን የሊግ ካፕ ፍፃሜ ጨዋታቸውን አሳትፏል። የሚቀጥለው የውድድር ዘመን ጥሩ ውጤት አስመዝግቧል፣ በአርሰናል የመጀመሪያ ፉክክር የአውሮፓ ዋንጫ፣ የ1969–70 የኢንተር ከተማ ትርኢት ዋንጫ። በዚህ የውድድር ዘመን፣ አርሰናል በመጀመሪያው ሊግ እና ኤፍኤ ካፕ ድርብ እና አዲስ የእንግሊዝ ሻምፒዮንነት ክብረወሰን በማስመዝገብ የበለጠ ድል አስመዝግቧል። ይህ አስርት ዓመታት ያለጊዜው ከፍተኛ ነጥብ አመልክቷል; ድርብ አሸናፊው ቡድን ብዙም ሳይቆይ ተበተነ እና ቀሪዎቹ አስርት አመታት በተከታታይ ናፍቆት ተቃርበዋል፣ አርሰናል በ1972 የኤፍኤ ካፕ 2ኛ በመሆን ያጠናቀቀ ሲሆን በ1972–73 አንደኛ ዲቪዚዮን በመሆን አጠናቋል። በ1976 የቀድሞ ተጫዋች ቴሪ ኒል ሚይን ተክቶ በ34 አመቱ እስከ ዛሬ ትንሹ የአርሰናል አሰልጣኝ ሆነ። እንደ ማልኮም ማክዶናልድ እና ፓት ጄኒንዝ ባሉ አዳዲስ ፈራሚዎች እና በጎን እንደ ሊም ብራዲ እና ፍራንክ ስታፕልተን ያሉ ተሰጥኦዎችን በማፍራት ክለቡ ሶስት የኤፍኤ ካፕ የፍፃሜ ጨዋታዎችን (1978 ኤፍኤ ካፕ ፣ 1979 የኤፍኤ ዋንጫ እና 1980 ኤፍኤ ካፕ) ተሸንፏል። የ1980 የአውሮፓ ዋንጫ አሸናፊዎች ዋንጫ ፍፃሜ በቅጣት። በዚህ ወቅት የክለቡ ብቸኛው ዋንጫ የ1979 የኤፍኤ ዋንጫ ሲሆን በመጨረሻ ደቂቃ ማንቸስተር ዩናይትድን 3–2 በማሸነፍ የፍፃሜ ውድድር በብዙዎች ዘንድ እንደ ክላሲክ ተወስዷል። 1986–1996፡ የጆርጅ ግርሃም ቶኒ አዳምስ ሃውልት ከኤምሬትስ ስታዲየም ውጪ ከሜ ድርብ አሸናፊዎች አንዱ የሆነው ጆርጅ ግራሃም በ1986 ወደ አሰልጣኝነት ተመለሰ፣ አርሰናል በ1987 የግራሃምን የመጀመርያ የውድድር ዘመን የመጀመርያውን የሊግ ዋንጫ በማንሳት ተመለሰ። አዲስ ፈራሚዎቹ ኒጄል ዊንተርበርን፣ ሊ ዲክሰን እና ስቲቭ ቦውልድ በ1988 ክለቡን የተቀላቀሉት በሃገሩ ተጫዋች ቶኒ አዳምስ የሚመራው “ታዋቂውን የኋላ ፎር” ለማጠናቀቅ ነበር። ወዲያውኑ የ1988ቱን የእግር ኳስ ሊግ የመቶ አመት ዋንጫ አሸንፈዋል እና በ1988–89 የእግር ኳስ ሊግ ዋንጫን ተከትለው በመጨረሻው ደቂቃ ጎል ነጥቀው በአቻው የዋንጫ ተፎካካሪዎች ሊቨርፑል ላይ በተደረገው የውድድር ዘመን የመጨረሻ ጨዋታ። የግራሃም አርሰናል በ1990-91 ሌላ ዋንጫ አሸንፏል፣ በአንድ ጨዋታ ብቻ ተሸንፏል፣ በ1993 የኤፍኤ ካፕ እና የሊግ ካፕ ዋንጫን እንዲሁም የአውሮፓ ዋንጫ አሸናፊዎች ዋንጫን በ1994 አሸንፏል። የግራሃም ስም ከተወካዩ ኳሶችን ሲወስድ ሲታወቅ ስሙ ወድቋል። የተወሰኑ ተጫዋቾችን በማስፈረሙ እና በ1995 ተሰናብቷል። የእሱ ምትክ ብሩስ ሪዮክ ለአንድ የውድድር ዘመን ብቻ የቆየ ሲሆን ከዳይሬክተሮች ቦርድ ጋር በተፈጠረ አለመግባባት ክለቡን ለቋል። 1996–2018፡ ቬንገር ብቸኛውን ያልተሸነፍንበትን የፕሪሚየር ሊግ የውድድር ዘመን ካጠናቀቁ በኋላ ልዩ የሆነ የወርቅ ዋንጫ ለአርሴናል ተሰጥቷል። እ.ኤ.አ. በ1996 በተሾሙት የፈረንሳዩ አሰልጣኝ አርሰን ቬንገር የስልጣን ዘመን ሜታሞርፎስ የተደረገው ክለብ እግር ኳስን ማጥቃት የአመጋገብ እና የአካል ብቃት ልምምዶችን ማሻሻያ እና በገንዘብ [መ] ቅልጥፍና የስልጣን ዘመናቸውን ገልፀውታል። እንደ ፓትሪክ ቪየራ እና ቲየሪ ሄንሪ ያሉ ቁልፍ ተጫዋቾችን ከቬንገር በመሰብሰብ አርሰናል በ1997–98 ሁለተኛ ሊግ እና ካፕ ዋንጫን በ2001–02 ሶስተኛውን አሸንፏል። በተጨማሪም ክለቡ የ1999-2000 የአውሮፓ ዋንጫ ፍፃሜ መድረሱን በ2003 እና 2005 የኤፍኤ ካፕ ፍፃሜዎች በማሸነፍ በ2003-04 ፕሪሚየር ሊግን አንድም ጨዋታ ሳይሸነፍ በማሸነፍ ቡድኑን ቅፅል ስም አስገኝቶለታል። "የማይበገሩ" ይህ ድል የተገኘው ከግንቦት 7 ቀን 2003 እስከ ጥቅምት 24 ቀን 2004 ባሉት 49 የሊግ ጨዋታዎች ያልተሸነፉ ሲሆን ይህም ብሔራዊ ሪከርድ ነው። አርሰናል በሊጉ አንደኛ ወይም ሁለተኛ ሆኖ ያጠናቀቀው ቬንገር በ8ኛው የመጀመርያ 9 የውድድር ዘመን በ ነው። የእንግሊዝ እግር ኳስ ክለቦች

52580

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%89%A2%E1%88%B2%E1%8A%92%E1%8B%AB%20%E1%8B%B5%E1%88%98%E1%89%B5

አቢሲኒያ ድመት

የአቢሲኒያ ድመት የድመት ዝርያ ነው ፡፡ በአካላዊ ገጽታ እና በባህሪው ምክንያት ተወዳጅ ዝርያ ነው። በእረፍትም ሆነ በእንቅስቃሴ ላይ ይህ እንስሳ በእንቅስቃሴዎቹ ውስጥ ትልቅ ውበት እና ስምምነት ያሳያል ፡፡ እሱ ወዳጃዊ ፣ ግን ጠንካራ የቤት እንስሳ ፣ በጣም ተጫዋች ነው። ዘሩ የተሰየመው የቀድሞው የኢትዮጵያ ግዛት ስም በነበረው “አቢሲኒያ” ነው. ሌላው የብዙዎቹ የአቢሲኒያ ባህሪዎች ቡችላ ባህሪቸውን በከፍተኛ ደረጃ መያዛቸው ነው ፣ ይህ ማለት ብዙ ፍልስጤሞች እያደጉ ሲሄዱ በባህሪያቸው ውስጥ የበለጠ ብስለት እና የጎልማሳነት ዝንባሌን የሚያሳዩ ቢሆኑም አቢሲኒያውያንም ለመናገር ይዳረጋሉ ፡ በእሱ ስብዕና ውስጥ. እሱ በአካል እና በስሜታዊነት ያድጋል ነገር ግን እሱ ማራኪ ቡችላ እያለ ያሳየውን ተንኮል እና የጨዋታ ባህሪ በጭራሽ አያጣም። አቢሲኒያን ሁል ጊዜ በፍላጎት የሚነዳ እና ማንኛውንም ጨዋታ ለመጫወት ዝግጁ ሆኖ የሚሰማው ዕድሜው ብቻ ነው እናም ሁል ጊዜም ከልቡ እንደ ወጣት ይቆጥረዋል ፡፡ ከሌሎች ድመቶች ጋር ሲወዳደር ረዥም ፣ ዘንበል ያለ እና ጥሩ ቀለም ያለው የዝርያው ልዩ ገጽታ ከሰው ፋሽን ሞዴሎች ጋር ተመሳስሏል ፡ ስብእና ያላቸው ፣ ድመቶች በባህላዊ ንቁ እና የማወቅ ጉጉት ያላቸው ባህሪያትን ያሳያሉ ፣ እነሱም ደጋግመው ባለቤቶቻቸውን የሚከታተሉ እና ጨዋታን የሚያበረታቱ ሲሆን እንደ “የድመት መንግሥት ቅጥረኞች” ይቆጠራሉ ፡ ተጫዋች መሆናቸው ይታወቃል ፡ የእነሱ ውሻ መሰል ባህሪዎችም የተወሰነ የፍቅር ስሜት እና የመግባባት ፍላጎት ያካትታሉ። የስሙ እንደሚያመለክተው አቢሲኒያውያን የቀደሙት የኢትዮጵያ ኢምፓየር ስም ከሆነው አቢሲኒያ ነው።አቢሲኒያ ድመት ዛሬ እንደሚታወቀው በታላቋ ብሪታንያ ታርዳ ነበር ፡፡ በአስራ ዘጠነኛው ክፍለዘመን ወደ ሰሜን አፍሪካ የተሰማሩት የእንግሊዝ ወታደሮች ከአከባቢው ነጋዴዎች የተገዙትን ድመት ይዘው ወደ ሀገራቸው ተመለሱ ተብሏል ፡ አቢሲኒያውያን ቀጭን ፣ ጥሩ አጥንት ያላቸው ፣ መካከለኛ መጠን ያለው ድመት ናቸው ፡፡ ጭንቅላቱ በመጠነኛ የሽብልቅ ቅርጽ ያለው ፣ በምስሉ ላይ ትንሽ ብልሽት ያለው ሲሆን ፣ አፍንጫ እና አገጭም በመገለጫ ሲታዩ ቀጥ ያለ ቀጥ ያለ መስመር ይፈጥራሉ ፡፡ እነሱ ንቁ ፣ በአንጻራዊነት ትላልቅ ሹል ጆሮዎች አሏቸው ፡፡ ዓይኖቹ የአልሞንድ ቅርፅ ያላቸው እና በአለባበሱ ቀለም ላይ በመመርኮዝ ወርቅ ፣ አረንጓዴ ፣ ሀዘል ወይም ናስ ናቸው ፡፡ እግሮች ከፀጋው አካል ጋር ተመጣጣኝ ረዘም ያለ አዝማሚያ ይኖራቸዋል ፣ በትንሽ ሞላላ ጥፍሮች; ጅራቱም እንዲሁ ረጅምና ታፔር ነው ፡፡ ካፖርት እና ቀለሞች የአቢሲኒያ ድመቶች የተወለዱት በጨለማ ካፖርት ሲሆን ቀስ በቀስ እየበሰለ ሲሄድ አብዛኛውን ጊዜ ከብዙ ወራት በላይ ነው ፡፡ የአዋቂው ካፖርት ከመጠን በላይ አጭር መሆን የለበትም ፣ እና በጥሩ ሁኔታ ጥሩ ፣ ጥቅጥቅ ያለ እና ቅርብ-ውሸት ፣ ለመንካት ለስላሳ ነው። ምንም እንኳን የአከርካሪ እና የጅራት ፣ የኋላ እግሮች ጀርባ እና የእግሮቻቸው ንጣፎች ሁል ጊዜ ቢሆኑም የዝርያዎቹ የንግድ ምልክት የሆነው የቲክ ወይም የአቱቲ ውጤት በሰውነቱ ላይ ተመሳሳይ መሆን አለበት ፡ ይበልጥ ጨለማ። እያንዳንዱ ፀጉር ወደ ጫፉ እየጠቆረ የሚጨምር ተጨማሪ ቀለም ያላቸው ሦስት ወይም አራት ባንዶች ያሉት ቀለል ያለ መሠረት አለው ፡፡ የመሠረቱ ቀለም በተቻለ መጠን ግልጽ መሆን አለበት; ከግራጫ ጋር ማንኛውንም ሰፊ መጠላለፍ እንደ ከባድ ስህተት ይቆጠራል ፡፡ በአገጭ ላይ ነጭ የመሆን ዝንባሌ የተለመደ ነው ግን በተመሳሳይ መልኩ ዝቅተኛ መሆን አለበት ፡፡ የተለመደው የታብያ ኤም ቅርጽ ያለው ምልክት ብዙውን ጊዜ በግንባሩ ላይ ይገኛል ፡፡ የዘርው የመጀመሪያ ቀለም መስፈርት በአውስትራሊያ ውስጥ በዩናይትድ ኪንግደም ታውኒ ውስጥ “የተለመደ” በመባል የሚታወቅ እና በሌላ ቦታ ደግሞ “ሩዲ” ተብሎ የሚጠራ ጥቁር መዥገር ያለው ሞቃታማ ጥልቅ ቀይ ቡናማ ቀለም ያለው መሠረት ነው ፡፡ ከቸኮሌት ቡናማ መዥገር ጋር ቀለል ያለ የመዳብ መሠረት የሆነው ሶርል (ቀረፋም ወይም ቀይም ይባላል) የዚህ የመጀመሪያ ዘይቤ ልዩ ሚውቴሽን ነው። ሌሎች ተለዋጮች ወደ በርማ እና ሌሎች አጫጭር ዘሮች በተለይም ሰማያዊ (በሞቃት የቢች መሠረት ላይ) እና ፋውንዴሽን (ለስላሳ ለስላሳ የፒች መሠረት) በማስተዋወቅ አስተዋውቀዋል ፡ ዩናይትድ ኪንግደም በተጨማሪ ለብር አቢሲኒያን እውቅና ታደርጋለች ፣ በዚህ መሠረት የመሠረቱ ካፖርት ጥቁር (“የተለመደ ብር” ተብሎ ይጠራል) ፣ ሰማያዊ ፣ ክሬም ወይም የሶረል መዥገር ያለ ንፁህ የብር ነጭ ነው ፡፡ የተለያዩ ሌሎች የቀለም ድብልቅ የሆነ የተጠቀመም ውስጥ የ "" ጨምሮ, ልማት ውስጥ ናቸው የኤሊ ድመት እነዚህ ቀለማት በማናቸውም መንገድ የመጠቀሙ ታቢ በብረትና ስር የሚታይ ነው. ዘሩ ልዩ መለያቸውን ኮ በመባል በሚታወቀው አውራ ዘራፊ ዕዳ አለባቸው ፡፡ መላው ጂኖ የታተመችው የመጀመሪያዋ ድመት ቀረፋ የምትባል አቢሲኒያ ናት ፡፡ አቢሲኒያውያን ባልተለመደ የማሰብ ችሎታቸው እና በአጠቃላይ በተዘዋዋሪ ፣ በጨዋታ ፣ በፈቃደኝነት ስብእናቸው በብዙዎች ዘንድ ተወዳጅ የዝርያዎች ምስጋና ናቸው ፡፡ ያለማቋረጥ እንቅስቃሴ እና የባለቤቶቻቸው ትኩረት ሳይጨነቁ ይነገራል ፡፡ የአቢሲኒያ እና የበርማ ድመቶች “ውሻ የመሰሉ አባሪዎች ” የእንስሳት ሐኪሙ ጆአን ኦ ጆሹ እንደፃፈው “በሰው ግንኙነት ላይ የበለጠ ጥገኛ” ነው ፡ ይህ በርካታ ሌሎች ዘሮች ከሚያሳዩት “ምቾት” ጋር ከተመሠረተው “የሰዎች ኩባንያ ታጋሽነት ተቀባይነት” ጋር ሲነፃፀር ተቃራኒ ነው ፡፡ አቢሲኒያውያን ከባለቤቶቻቸው ጋር ለመጫወት ካላቸው ፍላጎት ጋር የማወቅ ጉጉት ካላቸው የማሰብ ችሎታ ጋር ተደምረው “የድመት መንግሥት ክላውንስ” በመባል ይታወቃሉ ፡፡ እነሱ ንቁ ፣ ተግባቢ ተፈጥሮ አላቸው ፣ ግን ፀጥ ያሉ ድመቶች ናቸው ፡፡ እንደሚጠበቀው “መዎ” የማይመስል ለስላሳ የቺርፕ መሰል ድምፆች አላቸው። እነሱ ለሰዎች ፍቅር እና ወዳጃዊ ናቸው ፡፡ ዘሩ ለድድ በሽታ የተጋለጠ ሊሆን ይችላል ፣ ይህ ደግሞ በጣም ከባድ ወደሆነ የያስከትላል ፡ በአአ አሚሎይድ የፕሮቲን ዘረ-መል (ጅን) ውስጥ በሚከሰት ለውጥ ምክንያት የኩላሊት መታወክ የቤተሰብ የኩላሊት አሚሎይዶስ ወይም አሚሎይዶስ በአቢሲኒያ ውስጥ ታይቷል ፡ አቢሲኒያውያኑጂን ውስጥ በሚውቴሽን ምክንያት በዘር የሚተላለፍ ሬቲና መበላሸት በሚያስከትለው ዓይነ ስውርነት ላይ ከባድ ችግሮች አጋጥመውታል ፡፡ ሆኖም በስዊድን ሀገር በ ስርጭቱ ከነበረበት 45% ወደ 4% በታች ሆኗል ፡፡ እንደ ዩሲ ዴቪስ የእንሰሳት ጄኔቲክስ ላቦራቶሪ የሚሰጡት እንደ ሚውቴሽን ርመሪያ ምርመራዎች እና አገልግሎቶች በስፋት በመገኘታቸው በሁሉም የአቢሲኒያ ህዝብ ውስጥ የበሽታውን ድሞሽ መቀነስ ይቻላል ፡፡ የዘረመል ልዩነት እ.ኤ.አ. በ ር ሌሴ ሊዮን በተመራው ቡድን በዩሲ ዴቪስ የተካሄደው አቢሲኒያውያን የዘረመል ብዝሃነት ዝቅተኛ ደረጃ ያለው ፣ ለሁሉም ጥናት የተደረጉ ዘሮች በሙሉ ከ 0.34-0.69 ባለው ክልል ውስጥ 0.45 የሆነ የሂትሮይዚጎሴቲዝም እሴት እንዳለውና የጄኔቲክ ጠቋሚዎችም አሉት ፡፡ የደቡብ ምሥራቅ እስያም ሆነ የምዕራባውያን ዝርያዎች የእስያም ሆነ የአውሮፓ ድመቶች ዝርያውን ለመፍጠር እንደዋሉ ያመለክታሉ ፡፡ ተዛማጅ ዝርያ የሶማሊያ ድመቶች እንደ አቢሲንያውያን ተመሳሳይ የዘር ውርስ ናቸው ነገር ግን ለረጅም ፀጉር ኃላፊነት ላለው ጂን ሪሴስ ናቸው ፡ ኦሴሎትድመቶች አቢሲኒያ ድመቶች እና መካከል በአጋጣሚ በማዳቀል ከ ስለ መጣ የተዳቀሉ. የድመት ዝርያዎች ዝርዝር ድመት ቡችላ ውጫዊ አገናኞች

13580

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%98%E1%88%90%E1%88%99%E1%8B%B5%20%E1%8A%A0%E1%88%85%E1%88%98%E1%8B%B5

መሐሙድ አህመድ

ማህሙድ አህመድ፣ ኢትዮጵያዊ ዘፋኝ። ማህሙድ አህመድ እና የሙዚቃ ህይወቱ የተወለደው ሚያዚያ 30, በ1933 ዓ.ም. አዲስ አበባ መርካቶ በአሜሪካን ግቢ አካባቢ ነው፡፡ ሥራንም ሆነ ሕይወትን በራሱ መጋፈጥ የጀመረው ገና በሕፃንነቱ ነው፡፡ አባቱ በሚሠራበት ግሪክ ክለብ አብሮ በመሔድ ቅርጫት ኳስና የቴኒስ ሜዳዎቹ ላይ ይሠራም ነበር፡፡ በስድስት ዓመቱም ሊስትሮ ሆኖ መሥራት ጀመረ፡፡ በትምህርት ቤት ቆይታው ብዙ ጐበዝ እንዳልነበር ፈገግ ብሎ የሚያወራው ማህሙድ ቤተሰቦቹንና ራሱን መርዳት እንዳለበትም የተረዳው ገና በሕፃንነቱ ነው፡፡ የሙዚቃ ሕይወቱ ሀ ብሎ የተጀመረው አንድ ክለብ ውስጥ ሳንድዊች እንዲያቀርብ በተቀጠረበት ጊዜ ነው፡፡ እንደ አጋጣሚም ሆኖ በዚያው ክለብ ውስጥ ጥላሁን ገሠሠ ይዘፍንበት የነበረ ቦታ ነበር፡፡ በአንድ አጋጣሚም ሁሉም ድምፃውያን ወደ ድሬዳዋ ሔደው ሙዚቀኞቹ ያለ ድምፃዊ እየተለማመዱ ነበር፡፡ የተፈራ ካሣን ‹‹አልጠላሽም ከቶ››ን የተዘራን ‹‹ይሔም አለ ለካ››ንና የጥላሁን ዘፈን እየተለማመዱ ነበር፡፡ በድምፅ መዝፈን እንደሚፈልግም ጠየቃቸው፡፡ ‹‹በጣም ቀጭን ነበርኩ እናም ‘ትችያለሽ? ወይ›› ብለው ጠየቁኝ፣ እናም እሞክራለሁ አልኩ›› በማለት ማህሙድ ይናገራል፡፡ ‹‹አልጠላሽም ከቶ›› የሚለውን ዘፈን በሚዘፍንበት ሰዓት የኮንጐ ዘማቾች በቦታው ነበሩ እናም አስደነቃቸው፡፡ እንደገናም እንዲዘፍን ተጠየቀ፡፡ የክለቡ ባለቤት በቦታው የነበረ ሲሆን አድናቆት በተሞላ ድምፅም ‹‹የአላህ ያለህ በጣም ጥሩ መዝፈን ትችላለህ!›› እንዳለው ማህሙድ ያስታውሳል በዚህም አጋጣሚ ከአስተናጋጅነት ወደ ዘፋኝነት ተቀየረ፡፡ የቤቱ ባለቤትም ሙሉ ልብስ ገዛለት፡፡ ጥላሁንና ሌሎቹ ዘፋኞች በተመለሱበት ወቅት የእሱ መዝፈን በጣም ነው ያስገረማቸው፤ የግጥም ደብተርም ሰጡት፡፡ መዝፈን በጀመረበት ወቅት የተለያዩ ዘፋኞችን ሙዚቃ በመዝፈን ነበር፡፡ በዚህም ክለብ ነበር ‹‹አላወቅሽልኝም›› የሚለው የመጀመሪያው ዘፈኑ የሆነው ግጥም የተሰጠው፡፡ ክብር ዘበኛ መቀጠር ፍላጐቱ የነበረ ሲሆን መጀመሪያ ግን ፖሊስ ኦርኬስትራና ምድር ጦር ለመቀጠር ጠየቀ፡፡ በተለያዩ ምክንያቶችም እንደማይቀጥሩት ነገሩት፡፡ መቶ አለቃ ግርማ ሐድጉም (በኋላ ሻለቃ) ክብር ዘበኛ መቀጠር ይፈልግ እንደሆነ ጠየቁት፣ እሱም ተስማማ ከመቀጠሩ በፊት ግን በሕዝብ ፊት ዘፍኖ ማለፍ ነበረበት፡፡ የዚያን ጊዜ የነበረውን እያንዳንዷን ጥቃቅን ነገር በጥልቅ ያስታውሳል፤ የታምራት ሞላን ‹‹ተስፋ አትቁረጪ›› እንዲሁም ‹‹አላወቅሺልኝም››ን ሲዘፍን የተመልካቹ መልስ ለየት ያለ ነበር፡፡ ‹‹የኤልቪስ ፕሪስሊን ዳንስም እየደነስኩ ነበር፣ እናም የተመልካቹ መልስ የማይታመን ነበር፤›› በማለት ማህሙድ ይገልጻል፡፡ መቶ አለቃ ግርማም ወታደር ሆኖ እንዳይቀጠር መከሩት፣ የክብር ዘበኛ ሰዎችም በወታደርነትና ሙዚቀኝነት 120 ብር እንክፈልህ ብለው ጠየቁት፡፡ እሱ ግን ባለመስማማቱም በሙዚቀኝነት ብቻ በ1955 ዓ.ም. አካባቢ ተቀጠረ፡፡ ለአሥራ አንድ ዓመታትም ያህልም በዚህ ቦታ ሠርቷል፡፡ ‹‹ለዚህ ያበቃኝ፣ የማውቀውን ነገር ሁሉ ያስተማረኝ ለእኔ ወንድሜ ጥላሁን ገሠሠ ነው፡፡ ሌሎችም ሙዚቀኞች እንዲሁ በእኔ ላይ አሻራ ጥለዋል፤›› ይላል ማህሙድ፡፡ በዚያን ወቅት ሙዚቀኞች አንድ ላይ ይሰባሰቡበት የነበሩ ብዙ አጋጣሚዎች ነበሩ፡፡ ከእነዚህም ውስጥ ክብር ዘበኛ ይሠራ በነበረበት ወቅት አዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ውስጥ ይደረግ የነበረው የሙዚቀኞች ውድድር አንዱ ነው፡፡ የተለያዩ ባንዶች እንደ ምድር ጦር፣ ክብር ዘበኛና የፖሊስ ኦርኬስትራ ባንዶች ከድምፃውያኖቻቸው ጋር ይመጣሉ፡፡ እያንዳንዱም ድምፃዊ አንድ ወይም ሁለት ዘፈን ይዘፍናል፡፡ ይሔም ለሙዚቀኞች ጥሩ አጋጣሚ እንደነበር ይናገራል፡፡ ከአሥራ አንድ ዓመታት ቆይታም በኋላ በተለያዩ ክለቦች መሥራት ጀመረ፡፡ ለዚህም ምክንያቱ የነበረው ያገኘው የነበረው 60 ብር አምስት እህቶቹና ወንድሞቹ በአጠቃላይ ቤተሰቦቹን መደገፍ አልቻለም፡፡ በወቅቱ አባቱ ሥራ ያልነበራቸው ሲሆን እናቱ ብቻ ነበረች የምትሠራው፤ መጨረሻ ላይ ከክብር ዘበኛ በለቀቀበት ወቅት ደመወዙ 250 ብር ደርሶ ነበር፤ ከዚያም ከአይቤክስ ባንድ ጋር ተጠቃልሎ ራስ ሆቴል ተቀጥሮ መሥራት ጀመረ፡፡ በሙዚቃ ሕይወቱ ውስጥ ብዙ ውጣ ውረዶችን እንዳሳለፈ የሚናገረው ማህሙድ ዘመኑ ለሙዚቀኞችም ሆነ ለሙዚቃ ዕድገት የተመቻቸ እንደሆነ ይገልጻል፡፡ እንደሚናገረው ከሆነ ይሔ ዕድገትም የተገኘውና እዚህ መድረስ የተቻለው በዱሮ ሙዚቀኞች መስዋዕትነት ነው፡፡ ‹‹እነዚህ ሙዚቀኞች አሻራቸውን ጥለው ማለፍ ችለዋል፤›› የሚለው ማህሙድ በዚያን ጊዜ የነበሩት ሙዚቀኞች ምንም እንኳን ችሎታው ቢኖራቸውም የሙዚቃ ትምህርት ቤት አልሔዱም፡፡ የዚያን ጊዜውንም በማስታወስ ለሙዚቀኞች እንዴት ከባድ እንደነበር ይናገራል፡፡ ሙያውም እንዴት ይናቅ እንደነበርም ያስታውሳል፡፡ በ1963 ከአይቤክስ ባንድ ጋር ራስ ሆቴል በሚሠራበት ወቅት ‹‹ኩሉን ማን ኳለሽ››፣ ‹‹አምባሰል››፣ ‹‹ችቦ አይሞላም ወገቧ›› እና ‹‹አልማዝ ምን ዕዳ ነው›› የመሳሰሉ ዘፈኖችን ይዘፍን ነበር፡፡ እነዚህ ዘፈኖች ከአንዳንድ ወገኖች ከፍተኛ ትችትም አጋጠመው፡፡ የዱሮ ዘፈኖችን በአዲስ መልክ ትጫወታለህ ለማለት አንድ ጋዜጠኛ ‹‹ፍራሽ አዳሽ›› ብሎ የጠራውን አጋጣሚም አሁንም አይረሳውም፡፡ ‹‹አላዘንኩም፡፡ የዱሮ ዘፈኖችን አዲስ ሕይወት በመስጠት ዘፍኛለሁ፡፡ ፍራሽም እንደ አዲስ ሲታደስ ይተኛበታል›› ይላል፡፡ ማህሙድ ከዚህም በተጨማሪ ‹‹ዓባይ ማዶ››፣ ‹‹ደኑን ጥሰሽ›› እና ‹‹የት ነበርሽ›› የሚሉት ዘፈኖቹም የተለየ ርዕዮተ ዓለም ያስተላልፋሉ በሚልም ተወቅሶ ነበር፡፡ ማህሙድ አህመድ እና አለም አቀፍ እውቅና በሚያዚያ ወር 1976 አ.ም የፈረንሳይ የቴአትር ቡድን አባላት በመላው አፍሪካ በሚገኙ የፈረንሳይ የባህል ማእከላት እየተዘዋወሩ የተለያዩ ትርኢቶችን ያቀርቡ ነበር:: በዚህ ወቅት ነበር የፍራንሲስ ፋልሴቶ የቅርብ ወዳጅ የነበረ አንድ ፈረንሳያዊ ከቴአትር ቡድኑ ጋር በስቴጅ ማናጀርነት ወደ አዲስ አበባ የመጣው:: ይህ የፍራንሲስ ወዳጅ ታዲያ በአዲስ አበባ ጎዳና ሲዘዋወር የመሃሙድን ሙዚቃ በጎዳና ላይ ይሰማና ይወደዋል:: በጊዜው ደግሞ ፍራንሲስ ፋልሴቶ እና ጉዋደኞቹ ከመላው አለም የተለያዩ ሙዚቃዎችን በመሰብሰብ አብረው ማዳመጥ፣ መወያየት እና ፉክክር ያደርጉ ነበር:: ይህ ፈረንሳያዊ የመድረክ ባለሙያ ታዲያ የመሃሙድን ሙዚቃ እንደሰማ ወዲያው ወደሙዚቃ ቤቱ ይገባና ሸክላውን በመግዛት ወደ ፈረንሳይ ሲመለስ ለፍራንሲስ ይሰጠዋል:: ፍራንሲስም ከወዳጆቹ ጋር ሙዚቃውን መስማት ይጀምርና እጅግ በጣም የተለየና በጣም አዲስ አይነት ሙዚቃ ይሆንበታል:: ወዲያውም ያንን ሙዚቃ በበርካታ ካሴቶች ይቀዳና ለሚያውቃቸው የሬዲዮ ፕሮግራም አዘጋጆች ዲጄዎች እና ሙዚቃ ተንታኞች ይልክላቸዋል:: በሚቀጥሉት ጥቂት ቀናቶች ታዲያ ከሁሉም ያገኘው ምላሽ እጅግ የሚያስደንቅ ነበር:: ከየት ይህን ሙዚቃ እንዳመጣውና እጅግ በጣም እንደወደዱት እንዲያ ያለ ሙዚቃም ሰምተው እንደማያውቁ ይገልፁለታል:: በእንዲህ ያለ ሁኔታ ነበር ከመሃሙድ ጋር ለመስራት የወሰነው:: ይህ በሆነ በወሩ ወደ ኢትዮጵያ በመምጣት ማህሙድን ፈልጎ በማግኘት በርካታ ስራዎችን ሊሰሩ ችለዋል:: ይህ አጋጣሚ ነበር እንግዲህ ኢትዮጲክስ የተሰኙትን እነዚህን 30 አልበሞች እንዲደመጡ ምክንያት የሆነው:: ለመጀመሪያ ጊዜ የኢትዮጵያ ሙዚቃን ያሳተመው የውጪ ሃገር አሳታሚ ክሬመርስ የተባለው የቤልጂየም ሬከርድ ሌብል የመሃሙድን 2 ዘፈኖች የያዘ ኤልፒ () በ1976 አ.ም አካባቢ አሳተመ። በወቅቱ ይህ ሬከርድ በጣም ጥሩ የሚዲያ ዳሰሳዎችንም አግኝቶ ነበር:: (ኒዮርክ ታይምስን ጨምሮ) የአለም ምርጥ 10 ወርልድ ሚውዚክ ቻርት ውስጥም ለመግባት ችሎ ነበር:: ይህ ማለት እንግዲህ ከፍራንሲስ ፋልሴቶ በፊት መሆኑ ነው:: ነገር ግን በአልበም ደረጃ እንጂ አለም አቀፍ መድረኮች ላይ በመጫወት እና በመላው አለም ሙዚቃዎቹ ተደማጭነት እንዲያገኙ ያደረገው ፍራንሲስ ፋልሴቶ ነው:: የኢትዮጵያ ዘፋኞች

3371

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%8B%E1%88%9D%E1%89%A4%E1%88%8B%20%28%E1%8A%A8%E1%89%B0%E1%88%9B%29

ጋምቤላ (ከተማ)

ጋምቤላ በምዕራብ ኢትዮጵያ የምትገኝ ከተማ ስትሆን የጋምቤላ ክልል ዋና ከተማ ናት። በላቲቱድና በሎንጂቱድ ላይ ትገኛለች። በ1998 የማዕከላዊ የስታትስቲክ ትመና መሰረት የ31,282 ሰዎች መኖሪያ ስትሆን ከነሱም መሃከል 16,163 ወንዶችና 15,119 ሴቶች ይገኙባታል። ጋምቤላ የአኙአክ እና የኑር ጎሳዎች መኖሪያ ስትሆን የየራሳቸው ገበያ በጋምቤላ ውስጥ አላችው። ከተማዋ የአንድ ኤርፖርት ባለቤትና የጋምቤላ ብሄራዊ ፓርክ ተጓዳኝ ናት። ጋምቤላ የተመሰረተችብት ምክኒያት በባሮ ወንዝ ላይ ባላት አቀማመጥ ነው። ይህ ወንዝ በጊዜ ኢትዮጵያና እንግሊዝ ቡና ወዘተ. ወደ ሱዳንና ወደ ግብጽ ለመላክ ምቹ መንገድ መሆኑን ሁለቱም በማመናችው ነው። በ1902 እ.ኤ.አ. አጼ ምኒልክ ለእንግሊዝ ባሮ ወንዝ ላው አንድ ወደብ እንዲጠቀም ይፈቅዱና በ1907 እ.ኤ.አ. በስራ ላይ ከቀረጥ ቢሮ ጭምር ይውላል። በሱዳን የምድር ባቡር ኩባንያ የሚተዳደር የመርክብ አገልግሎት 1,366 ኪሎ ሜትር በመጓዝ ጋምቤላን ከካርቱም ጋር ያገናኛታል። በሪቻርድ ፓንክርስት ዝገባ መሰረት በክረምት በወር ሁለት ጊዜ መርከቦች ሲመላለሱ ወንዙን ሲወርዱ 7 ቀናት፣ ሲወጡ ደግሞ 11 ቀናት ይፈጅባቸው ነበር። ጋምቤላ በጣሊያን የምሰራቅ አፍሪካ ግዛት በ1936 እ.ኤ.አ. ተጠቃላ፥ በ1941 እ.ኤ.አ. በአንድ ከባድ ውጊያ በኋላ ወደ እንግሊዝ አስተዳደርነት ትዘዋውራ ነበር። ሱዳን ነጻ በወጣችበት በ1948 ዓ.ም. ለኢትዮጵያ ተመለሰች። በባሮ ላይ ያለው ወደብ በደርግ ጊዜ እንደተዘጋ ሆኖ፥ ይከፈት ይሆናል የሚል ተስፋ አለ። በሦስት ዞኖችና በአንድ ልዩ ወረዳ ሥር በሚገኙ 13 ወረዳዎች፣ በ241 ቀበሌዎችና በአንድ የከተማ አስተዳደር የተዋቀረችው ጋምቤላ ጠቅላላ የቆዳ ስፋቷ 30,065 ካሬ ኪሎ ሜትር ነው፡፡ ሃያ በመቶው የክልሉ መሬት በደን የተሸፈነ ነው፡፡ ጋምቤላ በሰሜንና በምሥራቅ ከኦሮሚያ ክልል ጋር ስትዋሰን፣ በደቡብ ምዕራብ ከአዲሲቱ ደቡብ ሱዳን ጋር በሰፊው ትዋሰናለች፡፡ ከአዲስ አበባ በ776 ኪሎ ሜትር ርቀት ላይ የምትገኘው የጋምቤላ ከተማ በቅርቡ 100ኛ ዓመት የልደት በዓሏን ያከበረች ሲሆን፣ እንደ ብዙዎቹ የአገሪቱ ዕድሜ ጠገብ ከተሞች ዘርፈ ብዙ ችግሮችን የምትጋፈጥ የበረሃ ገነት ነች፡፡ ከ60 ሺሕ በላይ ነዋሪዎች ያላት ጋምቤላ በአብዛኛው የሚኖሩባት እንግሊዞች በቅኝ ግዛት ዘመን ሱዳንን በሚያስተዳድሩበት ወቅት ለወታደራዊም ሆነ ለንግድ እንቅስቃሴው መናኸሪያ በማድረግ ሲጠቀሙባት እንደነበር በታሪክ የሚነገርላት ጋምቤላ፣ ከ19ኛው ክፍለ ዘመን መጨረሻ ጀምሮ የኢትዮጵያ አካል እንደነበረችና በኋላም ሱዳን እ.ኤ.አ በ1956 ነፃነቷን ስትቀዳጅ በኢትዮጵያ የአስተዳደር ክልል ሙሉ ለሙሉ መካተቷም በታሪክ ድርሳናት ተወስቷል፡፡ በክልሉ አምስት ብሔረሰቦች ይኖራሉ፡፡ ጋምቤላ በእነዚህ ብሔረሰቦች የእርስ በርስ ግጭትና በአካባቢው ድንበርተኛ በሆነችው ሱዳን ለረዥም ዓመታት በቆየው የእርስ በርስ ጦርነት ስትታመስ መኖሯም ይታወቃል፡፡ ዚህም ከአገሪቱ ታላላቅ ተፋሰሶች አንዱ በሆነው የባሮ ወንዝ ላይ ረዥም የተባለውን ድልድይ በመገንባት የአካባቢውን ሁኔታ ሲያረጋጋ፣ ለፕሬዚዳንት መንግሥቱ ኃይለ ማርያምም ለየት ያለ አድናቆትንና ፍቅርን ያስገኘላቸው አጋጣሚ እንደነበርም በአካባቢው ነዋሪዎች በስፋት ይወሳል፡፡ አሁንም ድረስ በከተማዋ ጋምቤላ አቋርጦ የሚያልፈው ባሮ ወንዝ ላይ በተገነባው ድልድይ በአንድ በኩል ብቻ በርከት ያለ ሕዝብ ሲጓጓዝ የተመለከተ ጎብኚ ምክንያቱ ምን እንደሆነ ሲጠይቅ፣ ከነዋሪዎች ‹‹ኮሎኔሌ መንግሥቱ የተራመዱበት ጥግ ስለሆነ ነው›› የሚል ምላሽ ሊያገኝ ይችላል፡፡ በእርግጥ በተደጋጋሚ ጊዜ እንደሚደመጠው የቀድሞው መሪ በባሮ ወንዝ ላይ ባስገነቡት ድልድይ የአካባቢው ነዋሪዎች የእርስ በርስ ግንኙነታቸውን ከማጠናከር ባለፈ፣ በኢኮኖሚያዊ ፋይዳው ተጠቃሚ በመሆናቸው እሳቸው ጥለው ያለፉት ከፍተኛ ቅርስ መሆኑን ይመሰክራሉ፡፡ በአንፃሩ የከተማው የትራፊክ አስተናባሪዎች እግረኞች ብቻ ሳይሆኑ ተሽከርካሪዎችም ጭምር በተራ የሚተላለፉት የድልድዩን ደኅንነት ለመጠበቅ ታስቦ እንደሆነ በመግለጽ የመጀመሪያውን አስተያየት ያጣጥሉታል፡፡ ‹‹መንግሥቱ የባሮን ድልድይ በማሠራቱ ዘለዓለማዊ ፍቅርን በእኛ ዘንድ አኑሯል፤›› ያሉት የዕድሜ ባለፀጋው አኩሉ ኦጆን፣ ምናልባትም ፕሬዚዳንቱ በቆዳ ቀለማቸው ለጋምቤላ ሕዝቦች ቅርብ ከመሆናቸው ጋር በተያያዘ ትክክለኛ የአገር መሪ እንደነበሩም በማወደስ ጭምር ፈገግታ የተሞላበት አስተያየታቸውን ይሰጣሉ፡፡ የቀድሞው መሪ በጋምቤላ የባሮ ወንዝ ድልድይን ብቻ ሳይሆን የጋምቤላ አውሮፕላን ማረፊያን ያስገነቡ ከመሆናቸው ጋር ተያይዞ በአካባቢው ሕዝብ የተለየ ቦታ እንዳላቸው ቢነገርም፣ ጋምቤላ ከመጀመሪያው ጀምሮ በሕወሃት አስተዳደር ክፉኛ ተጎድታለች፤ በመሬቷ ልማትና በከርሰ ምድር ሃብቷ ምክንያት በዐባይ ጸሐዬና በዶ/ር ገብረአብ ባርናባስ የተመራ በ1994 የተጀመረው የዘር ማጥፋት አሁንም ሙሉ ለሙሉ ቆሟል ለማለት ያስቸግራል፣ በቅርቡ በመዥነገሮች ላይ የሕወሃት ወታደሮች የፈጸሙትን ጭፈጨፋ ስናስብ! በክልሏ የተፈጥሮ ሃብት ላይም የተካሄደውና የሚካሄደው ጭፍጨፋ በሃገራችን በሁሉም መልኩ በሲቪል ማኅበረስብና የመንግሥቱን መዋቅር በሚቆጣጠረው የንዑስ ብሄረሰብ ወኪል የሆነው በጦር ኃይል የሚደገፈው ሕወሃት የሚፈጽመው የጥፋትና የጠላትነንት ሥራ ብዙ ማስረጃዎች እየቀረቡበት ነው። የኢትዮጵያን ተተኪ የሌለው የተፈጥሮ ሃብት በብር 16.7 ሚሊዮን ክፍያ በባዕዳን በማስጨፍጨፍ፡ ሕወሃትና ጭፍሮቹን በሃገሪቱ ላይ ያላቸውን የጠላትነት ጥላቻ አረጋግጠዋል። ይህ ድርጊትም ባዕድ ቅኝ ገዥ ከሚያደርገው ተለይቶ የሚታይ አይደለም – በጋምቤላ ክልል ማጃንግ ዞን ጎደሬ ወረዳ ጉማሬ ቀበሌ ውስጥ ይገኛል፡፡ የጉማሬ ደን ከ1,800 እስከ 2,200 ሜትር ከፍታ ላይ ደልዳላ ቦታ ይዞ ከተራራው ወደታች ሲወርድ ቁልቁለታማ ሸለቆዎች በብዛት ያሉበት ነው፡፡ ከዚህ ተራራማና በጥቅጥቅ ተፈጥሯዊ ደን የተሸፈነ ምድር በርካታ ወንዞችና ወንዞችን የሚፈጥሩ ምንጮች ይነሳሉ፡፡ በአጠቃላይ 40 የሚደርሱ ምንጮችና ወንዞች ከአባቢው የሚነሱ ሲሆን ከእነዚህ ውስጥ ሻይ፣ ጋጃ፣ ካጃዲ፣ ፋኒና ቢታሽ ተጠቃሾች ናቸው፡፡ ከአካባቢው የሚነሱ የውኃ ምንጮች በኢትዮጵያ ከሚገኙ 12 ተፋሰሶች አንዱ የሆነው የባሮ አኮቦ ተፋሰስ አካል ናቸው፡፡ የጋምቤላ ክልል እስትንፋስ የሆነው ባሮ አኮቦ ወንዝ የነጭ ዓባይ ትልቅ ገባር እንደሆነ ይታወቃል፡፡ በሌላ በኩል ለውኃ አካላቱ መሠረት የሆነው የአካባቢ ተፈጥሯዊ ደን በርካታ አገር በቀል ዛፎችን ያካተተ ነው፡፡ ከእነዚህ ውስጥ ቀረሮና ገተማ ዛፎች ተጠቃሽ ናቸው፡፡ የገተማ ዛፍ አትሌት ኃይሌ ገብረ ሥላሴን ጨምሮ በርካታ ኢንቨስተሮችና የአካባቢው ንብ አናቢዎች ማር እንዲያመርቱ ምክንያት የሆነ ነው፡፡ የገተማ ዛፍ የተለየ ጥራት ያለው የማር ምርት ማስገኘት የሚችል መሆኑን የአካባቢው ማኅበረሰብ ይተርክለታል፡፡ ከማር ምርት በተጨማሪ ተፈጥሯዊው የጉማሬ ደን በርካታ ቅመማ ቅመሞች የሚገኝበት መሆኑም ይነገርለታል፡፡ ነገር ግን የህንዱ ኩባንያ ቬርዳንታ ሐርቨስትስ ያለ በቂ ጥናት ቦታውን መረከቡ የአካባቢውን ብዝኃ ሕይወት እየጎዳ መሆኑን የአካባቢው ነዋሪዎች ይናገራሉ፡፡ የሚዛን ቴፒ ዩኒቨርሲቲ በ1997 ዓ.ም. ተመሥርቶ በ1999 ዓ.ም. ነው ሥራ የጀመረው፡፡ ዩኒቨርሲቲው በቤንች ማጂ ዞን በ52 ኪሎ ሜትር ርቀት ላይ ቴፒ ከተማ ውስጥ ይገኛል፡፡ የኢትዮጵያ ከተሞች

15910

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%8C%82%E1%8A%A6%E1%88%9C%E1%89%B5%E1%88%AA%E1%8A%AD%20%E1%8B%9D%E1%88%AD%E1%8B%9D%E1%88%AD

የጂኦሜትሪክ ዝርዝር

በሒሳብ ጥናት ውስጥ አንድ የቁጥሮች ዝርዝር በቀዳሚና ተከታይ አባሎቹ መካከል ቋሚ ውድር () ካለው ያ ዝርዝር የጆሜትሪ ዝርዝር ይባላል። ምሳሌ ፦ እያንዳንዱን ቀጣይ ቁጥር ከፊት ያለውን ቁጥር በ1/2 ኛ በማባዛት ማግኘት ስለምንችል ከላይ የተቀመጡው ዝርዝር የጆሜትሪ ዝርዝር ይባላል። የጆሜትሪ ዝርዝር ቀላል ቢመስልም ጥቅሙ ግን ስፋት ባላቸው የጥናትና ምርት ምህንድስና ስራወች ላይ ከፍተኛ ጠቃሚነት አለው። አንድናንድ የጆሜትር ድርድሮች ለዘላለም ይቀጥሉ እንጂ ድምር ውጤታቸው ግን የተወሰነ ቋሚ ቁጥር ስለሆነ ለካልኩለስ ጥናት መወለድ እና እድገት ከፍተኛ አስተዋጾ አድርጓል። ባጠቃላይ መልኩ የጆሜትሪ ዝርዝር በምህንድስና፣ ስነ-ተፈጥሮ፣ ካልኩለስ፣ ሒሳብ፣ ስነ-ህይወት፣ ኮምፒዩተር ሳይንስ፣ ስነ-ንዋይ] እና መሰል የጥናት ዘርፎች ውስጥ ግልጋሎት እየሰጠ ያለ የሒሳብ መሳሪያ ነው። የጋራ ውድር ከላይ እንዳየነው እያንዳንዱ የጆሜትሪ ዝርዝር አባል ከፊት ካለው አባል በአንድ ቋሚ ቁጥር እይተባዛ የሚገኝ ነው። እታች ያለው ሰንጠረዥ ይሄን ጉዳይ ለማስረዳት ይሞክራል፦ እያንዳንዱ አባል ቁጥር ባህርይ እንግዲህ በውድሩ መጠን ይወሰናል: ውድሩ በ-1 እና በ+1 መካከል ከሆነ፣ የድርድሩ አባሎች ቁጥራቸው በጨመረ ጊዜ ይዘታቸው እየተመናመነ እና እየከሱ ይሄዳሉ፣ በዚህ ምክንያት ወደ ዜሮ በማያቋርጥ ሁኔታ ይነጉዳሉ። ከላይ ውድሩ 1/2ኛ የሆነው ዝርዝር አባላቱ ወደ ዜሮ እየተጠጉ እንደሚሄዱ በአይነ ህሊናችን ልንደርስበት እንችላለን :፡ ወደሁዋላ ላይ እንደምናየው ይህ ጸባይ፣ አጠቃላይ ድምራቸው ቋሚ ቁጥር እንዲሆን አስችሏቸዋል። በአንጻሩ የድርድሩ ውድር ከ -1 ካነሰ ወይም ከ1 ከበለጠ፣ የድርድሩ አባሎች እየወፈሩና መጠን እያጡ ይሄዳሉ። እነዚህ አባሎች ቢደመሩ፣ ባይነ ህሊናችን ማስተዋል እንድምንችለው ድምሩ ከጊዜ ወደጊዜ እየጨመረ እንጂ እያነሰ አይሄድም። በዚህም ክንያት ማንንም የማይጠጋ ዝርዝር () እንለዋለን። ውድሩ +1 ከሆነ አባል ቁጥሮቹ አንድ ቋሚ ቁጥር ይይዛሉ። ለምሳሌ የመጀመሪያው ቁጥር 2 ከሆነ፣ ድርድሩ እንግዲህ 2፣2፣2፣2፣2፣2፣2፣2... ይሆናል ማለት ነው። የዚህ ዝርዝር ድምር ወጤትም እያደገ ስለሚሄድ ማንንም ቁጥር አይጠጋም ስለዚህ ማንንም የማይጠጋ ዝርዝር ነው ማለት ነው። በአንጻሩ ውድሩ -1 ክሆነ አባል ቁጥሮቹ አንድ አይነት መጠን ኖሮዋቸው ነገር ግን በነጌትቭ እና ፖዘቲቭ ቁጥርነት ይዋልላሉ። ለምሳሌ የመጀመሪያው ቁጥር -3 ቢሆን ድርድሩ ይህን ይመስላል -3፣3፣-3፣3፣-3፣... የዚህ ዝርዝር ውጤትም 0፣ -3፣ 0፣ -3፣...እያለ ዥዋዥዌ ስለሚጫወት፣ ማንንም የማይጠጋ ዝርዝር ነው ማለት ነው። የጆሜትሪ ዝርዝር ድምር ውጤት ሊተነበይ ይችላል። ይህ ግን እሚሆነው ወይም ለተወሰኑ የዝርዝር አባሎች ወይም ደግሞ ለየተይሌሌ ከሆነ ውድራቸው በ-1 እና በ1 መካከል ለሆኑት ወይም ደግሞ በሌላ አባባል አባል ቁጥራቸው ወደ ዜሮ እየተጠጋ ለሚሄዱት ብቻ ነው። ድምሩም የሚገኝበት ዘዴ በጣም ቀላል ነው ምክንያቱም እያንዳንዱ አባል ከሱ በፊት ያለው አባል ብዜት ስለሆነና ማብዣውም ቋሚ ስለሆነ ይህን ተመሳሳይ ባህርይ የማስላቱን መንገድ እጅግ ቀላል ያድረገዋል። ይህን ዘዴ እንመልከት፦ የሚከተለውን የጆሜትሪ ዝርዝር ድምር እንመልከት: የዚህ ዝርዝር ውድር እንግዴህ 2/3ኛ ነው። እንግዲህ ድርድሩን በሙሉ በ2/3ኛ ብናበዛ, ድሮ 1 የነበር አሁን 2/3ኛ ይሆናል, 2/3 ድግሞ 4/9 ይሆናል, 4/9 ወደ 8/27ኛ ይለወጣል ...ወዘተረፈ የመጀመሪያው ቁጥር 1 በ 2/3ኛ ከመለወጡ ውጭ፣ ይህ አዲሱ ዝርዝር ከድሮው ዝርዝር ጋር ምንም ልዩነት የለውም ። እንግዴህ አዲሱን ዝርዝር ከድሮው ዝርዝር ስንቀንስ ከመጀመሪያው አባል በቀር የተቀሩት አባሎች በሙሉ እርስ በርሳቸው ይጠፋፋሉ: በዚህ መንገድ ማናቸውንም ከራሳቸው ጋር ተመሳሳይ የሆኑ ድምሮችን መደመርና ውጤቱን ማወቅ እንችልለን። አጠቃላይ ፎርሙላ ወደራቸው 1 ወይም -1 የሆኑ የጆሜትሪ ድርድሮች የመጀመሪያ በ+1 አባሎች ድምር ውጤት ይህን ይመስላል: እዚ ላይ ማለት የድርድሩ የመጀመሪያ አባል ማለት ነው, ደግሞ የጋራው ውደር ነው። ይህን ፎርሙላ ለማግኘት በሚከተለው መንገድ እንንቀሳቀሳለን: ከላይ 'ን ለጊዜው ገለል አድርገን በ 1 ስለተካናት የላይኛው ፎርሙላ አጠቃላይ መሆኑ ቀርቶ የመጀመሪያው ቁጥራቸው 1 ለሆኑ ድርድሮች ብቻ ይሰራል ማለት ነው። አጠቃላይ ለማድረግ እንግዲ ሁሉንም በ' ማብዛት ግድ ይላል። ከላይ ያለው ፎርሙላ እንግዲ የሚሰራው ውድራቸው 1 ላልሆኑ ለማናቸውም የጆሜትሪ ዝርዝር ሲሆን፣ የተደማሪወቹ ቁጥር የተወሰነ ወይም ደግሞ የትየለሌ ያልሆነ መሆን አለበት። ውድራቸው በ-1 እና በ 1ለሆኑ ድርድሮች ግን፣ አባሎቻቸው ማለቂያ ባይኖራቸው እንኳ ድምራቸው ይገኛል። ከዚህ በታች ዘዴው ተዘርዝሯል፦ በሚሆን ጊዜ፣ ከላይ የተጻፈው ፎርሙላ የሚከተለውን መልክ ይይዛል፦ ይህ ፎርሙላ የተገኘበትም መንገድ ይህን ይመስላል፦ አጠቃላዩ ፎርሙላን ለማግኘት እንግዲህ በ ማብዛት ሊኖርብን ነው ማለት ነው። ይህ ፎርሙላ የሚሰራው ለተጠጊ ድርድሮች ብቻ እንደሆነ እንዳንረሳ። ማለት ተጠጊ ያልሆኑ ድርድሮችን በደፈናው ከላይ በተቀመጠው ፎርሙላ መደመር ይቻላል፦ ለምሳሌ ውድሩ 10 የሆነ አንድ ዝርዝር በላይ ባለው ፎርሙላ ብንደመርው የሚል መልስ እናገኛልን ነገር ግን ይሄ ስህተት ነው ምክናይቱም ውድሩ 10 የሆነ ዝርዝር ተጠጊ ዝርዝር አይደለማ። ይህ ጥንቃቄ ለ የአቅጣጫ ቁጥሮች ሳይቀር ይሰራል። ለምሳሌ የውድሩ መጠን ከ1 ካነሰ የሚከተለው ዝርዝር ተጠጊ ዝርዝር ይሆናል፦ ሲሆን, ከላይ የጻፍነው ወደዚህ ይቀየራል፦ እስካሁን በቁጥር የጻፍነውን በቅርጻ-ቅርጽ ለማየት የሚከተለውን ምሳሌ ከ 1996 እንውሰድ: ድግግም የነጥብ ቁጥሮችን ዋጋ ለማግኘት እራሳቸውን የሚደጋግሙ የነጥብ ቁጥሮች ውድራቸው የ1/10 ንሴት ()እንደሆነ አድርገን መተርጎም እንችላለን። ለምሳሌ: እንግዲህ ይህን ተደጋጋሚ የነጥብ ቁጥር ወደ ክፋይ ለመለወጥ ከላይ ያገኘናቸውን ፎርሙላወች መጠቀም እንችላለን: ይህ ፎርሙላ ለምትደጋገም አንዲት ቁጥር ብቻ ሳይሆን በቡድን ሆነው ለሚደጋገሙ ቁጥሮች ሳይቀር ይሰራል። ምሳሌ: ከዚህ እንደምንረዳው ማናቸውንም ተደጋጋሚ የነጥብ ቁጥሮች በቀላሉ በንደዚህ መንገድ ወደ ክፋይ ቁጥሮች መቀየር እንችላለን፦ የፓራቦላን ስፋት በአርኪሜድ መንገድ ለማግኘት (ያለ ካልኩለስ) አርኪሜድስ የተሰኘው የጥንቱ የግሪክ ሒሳብ ተመራማሪ በፓራቦላና በቀጥታ መስመር መካከል ያለውን ስፋት መጠን በጆሜትሪ ዝርዝር ነበር ያገኘው። በዚህም ጥረቱ አርኪሜድስ የፓራቦላውን አጠቃላይ ስፋት የሰማያዊው ሶስት ማእዘን 4/3ኛ እንደሆነ አረጋግጦአል። ይህ አስደናቂ የሚሆንበት ያለምንም ካልኩለስ ጥናት ይህን ውጤት ማግኘቱ ነው። ማሳመኛ፦ አርኪሜድስ ባደረገው ጥናት እያንዳንዱ ቢጫ ሶስት ማእዘን 1/8 የሰማያዊ ሶስት ማእዘኖችን የስፋት ይዘት እንዳላቸው ተረዳ፣ በተራቸው አረንጓዴወቹ ደግሞ 1/8 የቢጫወቹ እንደሆነ አረጋጠ...ወዘተረፈ.. እንግዲህ ሰማያዊው ሶስት ማእዘን ስፋቱ 1 ካሬ ሜትር ነው ብንል፣ ቢጫውን፣ አረንጌዴውንና ሌሎቹ የትየለሌ በፓራቦላውና በቀሩት ሶስት ማእዘኖች መካከል ያሉትን ጥቃቅን ሶስት ማእዘኖችን ስፋት ለመደመር እንዲህ እናደርጋለን ማለት ነው፦ ከላይ፣ የመጀመሪያው ቁጥር የሚያሳየው የሰማያዊውን ሶስት ማእዘን ስፋት ነው፣ ከዚያ የቢጫ ሶስት ማእዘኖችን፣ ከዚያ የአረንጓዴወቹን፣ ይቀጥላል..። ክፍልፋዮቹን ስናቃልል ይህን እናገኛለን፦ እንደምንገነዘበው ይ ሄ እንግዲህ የጆሜትሪ ዝርዝር ሲሆን የጋራ ውድሩም ነው። ስለዚህ ከላይ ባገኘነው ፎርሙላ መሰረት አጠቃላይ ስፋቱ እንዲህ ይሆናል፦ ድምሩ እንግዲህ ማሳመኑ ተጠናቀቀ ባሁኑ ጊዜ የፓራቦላ ስፋት በ ካልኩለስ ሲጠና፣ የሚገኝበትም ዘዴ የተወሰነ ኢንቴግራል ይባላል። የፍራክታል ጆሜትሪ የጥንቱ ግሪካዊ ዜኖ እንቆቅልሽ ጥንታዊው ዜኖ እንዲህ ሚል እንቆቅልሽ ነበረው- እያንዳንዱን እርምጃ ለመውሰድ መጀመሪያ ግማሹን መንገድ መጓዝ ይጠይቃል፣ ግማሹን ለመጉዋዝ ደግሞ የዚያን ግማሽ መጓዝ ይጠይቃል ወዘተረፈ.... አንድን የተወሰነ ርቀት ለመጓዝ የትየለሌ ርምጃ ስለሚያስፈልግ በዚህ ምክንያት እንቅስቃሴ ባጠቃላይ የማይቻል ነው ይል ነበር። ነገር ግን ከላይ እንዳይነው 1+ 1/2 + 1/4 + 1/8 + ...መልሱ የትየለሌ ሳይሆን አንድ ቋሚ ቁጥር ነው።ማለት ዜኖ ያሰበው የትይለሌ የሚሆኑ የተወሰኑ እርምጃወች ሲደመሩ የተወሰነ ርቀት ሳይሆን የትየለሌ ይሆናል ብሎ ነበር። በዚህ ገጽ መግቢያ ላይ ይህ አስተያየት ስህተት መሆኑን ስላየን፣ የሱ እንቆቅልሽ በዚህ መንገድ ተፈቷል። ስነ ንዋይ ለምሳሌ ሎተሪ ቆርጠው ሽልማቱ 100 ብር ከሚቀጥለው ዓመት ጀምሮ በየዓምቱ እስከ እለተ ህልፈትዎ የሚያስከፍል ይሁን። የዛሬ አንድ አመት 100 ብር መከፈልና አሁን 100 ብር በኪስዎ መያዝ አንድ አይደሉም ምክንያቱም አሁን ብሩን ቢያገኙት ስራ ላይ አውለውት ትርፍ ሊያስገኝለወት ይችላልና። የዛሬ ዓመት የሚከፈለው 100 ብር በአሁን ጊዜ ይህን አይነት ዋጋ ለእርስዎ አለው $100 / (1 + እንግዲህ ወለድ ነው. በተመሳሳይ የዛሬ ሁለት ዓመት የሚከፈልዎ $100 አሁን ይህን አይነት ዋጋ ለእርስዎ አለው ፦ $100 / 2 በ2 ከፍ ያለበት ምክንያት ወለዱን ሁለት ጊዜ ሊያገኙ ይችሉ ስለነበር ነው ። ስለዚህ እስከ ዘላለም 100 ብር ቢከፈልዎ ከሚቀጥለው ዓመት ጀምሮ፣ አሁን ለእርስዎ ያለው ዋጋ ይህን ይመስላል፦ ይህ እንግዲህ የጆሜትሪ ዝርዝር ሲሆን የጋራ ውድሩም 1 / ነው። ከላይ ባገኘነው ፎርሙላ ስንደምረው ለምሳሌ የአመቱ ወለድ 10% ቢሆን , አጠቃላይ ድምሩ $1000 ነው ማለት ነው። ማለት ዘላለምወን 100$ በየዓመቱ ቢከፈልወና አሁን 1000 ብር ኪስወ ቢኖር ሁለቱ አንድ ዋጋ ነው ያላቸው ( እዚህ ላይ ማወቅ ያለብን 100 ብሩን ስራ ላይ አውለወት በአመት 10% ወለድ እየወለደልወ እንደሆነ ነው)። ይህ አይነት ስሌት ለ ሞርጌጅ ክፍያ በባንኮች ዘንድ የሚጠቀሙበት ነው። የስቶክ ተጠባቂ ዋጋንም ካሁኑ ለመተንበይ ይጠቅማል። ባጠቃላይ የብድርን አመታዊ ወለድ ፐርሰንቴጅ ለማስላት ነጋዴወችና ባንኮች የሚጠቀሙበት ዘዴ ነው። የታወቁ አንዳንድ የጆሜትሪ ድርድሮች የጋንዲ ዝርዝር 1/2 + 1/4 + 1/8 + .....= 1 እንደሆነ የሚያሳይ ምሳሌ፦ የዚህ ክፍል ታሪክና ፍልስፍና የኮምፒዩተር ሳይንስ ተጨማሪ ድረ ገጾች ኤሌክትሪካል ኢንጂኔሪንግ መደብ :ሥነ ቁጥር

1548

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%93%E1%8B%AD%E1%8C%84%E1%88%AA%E1%8B%AB

ናይጄሪያ

ናይጄሪያ በይፋ የናይጄሪያ ፌዴራላዊ ሪፐብሊክ በምዕራብ አፍሪቃ የምትገኝ አገር ናት። በሕዝብ ብዛትም ከአፍሪቃ አንደኛ ናት። ከቤኒን ፣ ቻድ ፣ ካሜሩን ፣ ኒጄር ፣ እና ከጊኒ ባሕረ ሰላጤ ጋር ድንበር ትካለላለች። በናይጄሪያ ውስጥ ትልቁ ብሔሮች ሀውዛ ፣ ኢግቦ እና ዮሩባ ናቸው። ግማሹ ሕዝብ እስላም ሲሆን ሌላው ግማሽ ደግሞ የክርስትና እምነት ይከተላል። ትንሽ የሕዝቡ ክፍልም ባህላዊ ሃይማኖቶችን ይከተላል። የሳይንስ ጥናት እንደሚያሳየው ናይጄሪያ ከ፱ሺህ ዓመታት ከክርስቶስ ልደት በፊት ጀምሮ ነዋሪዎች እንደነበሩባት ያሳያል። በቤንዌ እና ክሮስ ወንዞች አካባቢ ያለው ሥፍራ የባንቱ ፍልሰቶች መነሻ እንደ ነበረ ይታመናል። የናይጄሪያ ስም ከኒጄር ወንዝ ነው የተወሰደው። ናይጄሪያ በአፍሪካ በሕዝብ ቁጥር አንደኛ ስትሆን ከዓለም ደግሞ ሰባተኛ ናት። የናይጄሪያ ኢኮኖሚ በዓለም ላይ በፍጥነት በማደግ ላይ ካሉት ኢኮኖሚዎች ይመደባል። የዓለም አቀፍ ገንዘብ ፈንድ እንደሚገምተው የናይጄሪያ ኢኮኖሚ በ2011 እ.ኤ.አ. በ8% ያድጋል። መንግሥት እና ፖለቲካ ናይጄሪያ ፌዴራላዊ ሪፐብሊክ ሲሆን መንግሥቷ በአሜሪካ መንግሥት ላይ ነው የተመረኮዘው። የህግ አውጪው አካል አወቃቀር የዌስትሚኒስትር ሥርዓትን ይከተላል። በአሁኑ ጊዜ ጉድላክ ጆናታን ፕሬዝዳንት ናቸው። ፕሬዝዳንቱ ለሁለት የአራት ዓመት ጊዜ ሲያገለግል በሕዝቡ ነው የሚመረጠው። የናይጄሪያ ብሔራዊ ምክር ቤት ሁለት አካሎች አሉት። እነዚህም ሴኔት እና የተወካዮች ምክር ቤት ናቸው። ሴኔቱ 109 መቀመጫዎች ሲኖሩት እያንዳንዱ ክልል በሶስት አባሎች ይወከላል። የአቡጃ ርዕሰ አካባቢም አንድ ተወካይ አለው። የሴኔት አባላት በሕዝብ ይመረጣሉ። የተወካዮች ምክር ቤት 360 መቀመጫዎች ሲኖሩት የእያንዳንዱ ክልል ወካዮች በሕዝብ ብዛት ነው የሚወሰነው። የውጭ ግንኙነቶች ነፃነቷን በ1960 እ.ኤ.አ. ካገኘች በኋላ ናይጄሪያ ለአፍሪካ ነፃነትና ክብር መታገል ዋና የውጭ ጉዳይ ፖሊሲ አድርጋለች። የደቡብ አፍሪካን አፓርታይድ ሥራዓት በመቃወም ትልቅ ሚና ተጫውታለች። በ1960ዎቹ እ.ኤ.አ. ናይጄሪያ ከእስራኤል ጋር የጠበቀ ግንኙነት የነበራት ሲሆን እስራኤል የናይጄሪያ ፓርላማ ህንጻዎችን አሰርታለች። ናይጄሪያ የአፍሪካ አንድነት ድርጅት መስራች አገር ናት። በምዕራብ አፍሪካም ሆነ በአፍሪካ በጠቅላላ ትልቅ ተጽዕኖ አላት። በተጨማሪም እንደ ኤኮዋስ ያሉ የምዕራብ አፍሪካ የትብብር ድርጅቶች መሥራች ናች። ከ1970ዎቹ እ.ኤ.አ. ጀምሮ ናይጄሪያ ዋና የነዳች አምራች ስትሆን የኦፔክ አባል ሀገር ናት። በብዙ ሚሊዮን የሚቆጠሩ ናይጄሪያውያን በኢኮኖሚ ችግር ምክንያት ወደ አውሮፓ፣ ሰሜን አሜሪካ እና አውስትራሊያ ተሰድደዋል። ከአንድ ሚሊዮን የሚበልጡ ናይጄሪያውያን በአሜሪካን እንደ ሚኖሩ ይገመታል። የናይጄሪያ ጦር ሠራዊት ሀገሯን የመከላከል፣ የሀገሯን ፍላጎት የማስጠበቅ እና ፀጥታ አስጠባቂ ጥረቶችን የመደገፍ ግዴታ አለበት። ሠራዊቱ የምድር፣ የባህርና የአየር ኃይል አለው። ሠራዊቱ ከነፃነት ጀምሮ በሀገሯ ታሪክ ላይ ትልቅ ሚና ተጫውቷል። በተለያዩ ጊዜያት የውትድርና ጁንታዎች ሥልጣን በመያዝ አገሯን አስተዳድረዋል። የናይጄራያ ሠራዊት በፀጥታ ጠባቂነት ደረጃ ከ1995 እ.ኤ.አ. ጀምሮ በላይቤሪያ (1997 እ.ኤ.አ.)፣ አይቮሪ ኮስት (ከ1997 እስከ 1999 እ.ኤ.አ. ) እና ሲየራ ሊዮን (ከ1997 እ.ኤ.አ. 1999 እ.ኤ.አ.) ተሰማርቷል። ምጣኔ ሀብት በግብርና ናይጄሪያ በዋናነት ለአለም የምታቀርበው ምርቶች በተለይ ካካውና ጎማ ናቸው። እንዲሁም ፔትሮሊየም ከሚያቀርቡት አገራት 12ኛ ነች። በተጨማሪ፣ የመኪና ሥራ ድርጅት (ኢኖሶን ተሽከርካሪ መፈብረክ) ይኖራል። መልከዓ ምድር ናይጄሪያ በምዕራብ አፍሪካ በጊኒ ባሕረ ሰላጤ ላይ ትገኛለች። የቆዳ ስፋቷ 923,768 ካሬ ኪ.ሚ. ሲሆን ከዓለም ፴፪ኛዋ ትልቅ ሀገር ናት። ድንበሯ 4,047 ኪ.ሜ. ርዝመት ሲኖረው ከቤኒን 773 ኪ.ሜ.፣ ኒጄር 1,497 ኪ.ሜ.፣ ቻድ 87 ኪ.ሜ.፣ ካሜሩን 1,690 ኪ.ሜ. ትዋሰናለች። በተጨማሪም 853 ኪ.ሜ. ርዝመት ያለው ጠረፍ አላት። በናይጄሪያ ውስጥ ከፍተኛው ቦታ ቻፓል ዋዲ ተራራ ሲሆን ከፍታው 2,419 ሜትር ከባህር ጠለል በላይ ነው። የአገሯ ዋና ወንዞች ኒጄር እና ቤንዌ ሲሆን ወደ ኒጄር ደለል ይፈሳሉ። የአመራር ክፍሎች ናይጄሪያ በሠላሳ ስድስት ክፍላገራት እና አንድ የፌዴራል ግዛት ተከፍላለች። እነዚህ ክፍላገራት ወደ ፯፻፸፬ የአካባቢ ግዛቶች ተከፍለዋል። ስድስት የናይጄሪያ ከተሞች ከአንድ ሚሊዮን በላይ ነዋሪዎች አሉባቸው። እነዚህም ሌጎስ፣ ካኖ፣ ኢባዳን፣ ካዱና፣ ፖርት ሀርኮርት እና ቤኒን ከተማ ናቸው። ሌጎስ ከ፰ ሚሊዮን በላይ ሰዎች ሲኖሩባት ከሣህራ በታች በአፍሪካ ትልቁ ከተማ ናት። የክፍላገራት ዝርዝር ፈዴራል ግዛት፦ አቡጃ የሕዝብ ስብጥር ተ.መ.ድ. እንደ ሚገምተው የናይጄሪያ የሕዝብ ቁጥር በ2009 እ.ኤ.አ. 154,729,000 ነበር። የ2006 እ.ኤ.አ. ብሔራዊ ቆጠራ እንደ ሚያመለክተው ከሆነ የሕዝቡ ቁጥር 140,003,542 ነበር። በናይጄሪያ ውስጥ ከ፪፻፶ በላይ ብሔሮች ይገኛሉ። ትልቆቹ ብሔሮች ፉላኒ ወይም ሀውዛ፣ ዮሩባ እና ኢግቦ ናቸው። ከእነሱ ቀጥሎ ደግሞ ኤዶ፣ ኢጃው፣ ካኑሪ፣ ኢቢብዮ፣ ኑፔ እና ቲቭ ይገኛሉ። በናይጄሪያ ውስጥ የተቆጠሩት ቋንቋዎች ፭፻፳፩ ይሆናሉ። ከእነዚህም ውስጥ ፭፻፲ቹ መደበኛ ተናጋሪዎች አሏቸው። ሁለት ቋንቋዎች እንደ ሁለተኛ ቋንቋ ብቻ ነው የሚነገሩት። ዘጠኙ ደግሞ ተናጋሪ የሌላቸው የጠፉ ቋንቋዎች ናቸው። ከእንግሊዝኛ በኋላ ዋናዎቹ ልሳናት ዮሩብኛ፣ ሐውዝኛና ኢግቦኛ ናቸው።

9580

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%B3%E1%8C%8D%E1%88%9B%E1%8B%8A%20%E1%88%9D%E1%8A%92%E1%88%8D%E1%8A%AD

ዳግማዊ ምኒልክ

ዳግማዊ ዓፄ ምኒልክ ዳግማዊ ዓፄ ምኒልክ (ነሐሴ ፲፪ ቀን ፲፰፻፴፮ እስከ ታኅሣሥ ፫ ቀን ፲፱፻፮ ዓ.ም.) ከ፲፰፻፶፯ እስከ ፲፰፻፹፪ ዓ/ም የሸዋ ንጉሥ ከዚያም ከ፲፰፻፹፪ እስከ ፲፱፻፮ ዓ/ም የኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት ነበሩ። «....ማንም ሰው ለመማርና ለመሠልጠን መድከም አለበት።» በ፲፰፻፺፰ ዓ.ም ስለትምሕርት ያስነገሩት አዋጅ «እናንተ አንድ ልብ ከሆናችሁ በምቀኝነት እርስ በርሳችሁ ተዋግታችሁ ካላለቃችሁ በቀር ኢትዮጵያን አገራችንን ለሌላ ለባእድ አትሰጧትም፤ ክፉም ነገር አገራችንን አያገኛትም። ነፋስ እንዳይገባባችሁ አገራችሁን በያላችሁበት በርትታችሁ ጠብቁ፤ ወንድሜ ወንድሜ እየተባባላችሁ ተደጋገፉ፤ የኢትዮጵያን ጠላት ተጋግዛችሁ ተደንበር መልሱ። የኢትዮጵያ ጠላት ባንዱ ወገን ትቶ ባንድ ወገን ቢሄድና ደንበር ቢገፋ፤ በኔ ወገን ታልመጣ ምን ቸገረኝ ብላችሁ ዝም አትበሉ፤ ያ ጠላት በመጣበት በኩል ኁላችሁም ሄዳችሁ አንድነት ተጋግዛችሁ ጠላታችሁን መልሱ እስከ እየቤታችሁ እስኪመጣ ዝም ብላችሁ አትቆዩ» ዳግማዊ ዓፄ ምኒልክ፤ ግንቦት ፲ ቀን ፲፱፻፩ ዓ.ም. ትውልድና አስተዳደግ ዳግማዊ ዓፄ ምኒልክ ከአባታችው ከሸዋው ንጉሥ ኃይለ መለኮት ሣህለ ሥላሴና ከእናታቸው ወይዘሮ እጅጋየሁ ለማ አድያም ቅዳሜ ነሐሴ ፲፪ ቀን ፲፰፻፴፮ ዓ.ም. ደብረ ብርሃን አካባቢ አንጎለላ ከሚባል ሥፍራ ተወልደው፤ በአንጎለላ መቅደላ ኪዳነ ምሕረት ቤተ ክርስቲያን ክርስትና ተነሱ። አያታቸው ንጉሥ ሣህለ ሥላሴ የልጁን መወለድ ሲሰሙ “ምን ይልህ ሸዋ” በሉት ብለው ስም አወጡ። እሳቸው “…ምኒልክ በሚል ስም የሚነግሥ ንጉሥ ኢትዮጵያን ታላቅ ያደርጋታል” የሚል ትንቢት ስለነበር ‘ምኒልክ’ የኔ ስም ነው ብለው ነበር። ሆኖም፣ በህልማቸው ከልጁ ጋር አብረው ቆመው ከሳቸው ጥላ የልጁ ጥላ በልጦ፤ በእግር የረገጡትን መሬት ሲያለካኩ እሳቸው ከረገጡት ልጁ የረገጠው ረዝሞ አዩ። ከዚህ በኋላ “ምኒልክ የኔ ስም አይደለም። የሱ ነው። ስሙን ምኒልክ በሉት” ብለው አዘዙ ይላል ጳውሎስ ኞኞ “አጤ ምኒልክ” በተባለው መጽሐፉ (ገጽ ፲፪) ምኒልክ እስከ ሰባት ዓመታቸው ድረስ መንዝ ውስጥ ጠምቄ በሚባል አምባ ከእናታቸው ዘንድ አደጉ።አያታቸው ንጉሥ ሣህለ ሥላሴ ሲሞቱ የሸዋውን አልጋ የምኒልክ አባት ንጉሥ ኃይለ መለኮት ሣህለ ሥላሴ ወረሱ። ዓፄ ተዎድሮስ በጥቅምት ወር ፲፰፻፵፰ ዓ/ም ትግራይንና ወሎን አስገብረው፣ አቤቶ ምኒልክ ገና የአሥራ ሁለት ዓመት ልጅ ሳሉ፤ የድፍን አማራንና የወሎን ጦር አስከትተው የሸዋውን ንጉሥ ኃይለ መለኮትን ለማስገበር ሸዋ ገቡ። ሁለቱ መሪዎች ጦርነት ለመግጠም ተዘጋችተው ሲጠባበቁ ንጉሥ ኃይለ መለኮት ባደረባቸው ሕመም ጥቅምት ፴ ቀን አረፉ። በዚህ ጊዜ የሸዋ መኳንንት ሕጻኑን ምኒልክን ከጠላት እጅ እንዳይወድቅባቸው ይዘው ሸሹ፤ ዳሩ ግን ዓፄ ቴዎድሮስ እንደሚከታተሏቸው ስላወቁ ኅዳር ፴ ቀን ፲፰፵፰ ዓ/ም የልጅ ምኒልክ ሠራዊትና የዓፄ ቴዎድሮስ ሠራዊት በረከት ላይ ገጥሞ የምኒልክ ሹማምንት እነአቶ በዛብህ፣ እነአቶ አንዳርጋቸው ሁሉ ተያዙ። ልጅ ምኒልክም ለቴዎድሮስ ገባ። የምርኮ እና ስደት ዘመናት ዓፄ ቴዎድሮስ ለሳቸው ያልገበሩ ብዙ የሸዋ መኳንንት ስለነበሩ ይወስዱብኛል በሚል ፍርሀት ምኒልክን በሰንሰለት አሳሰሯቸው። ንጉሠ ነገሥቱ ግን ምኒልክ በመታሠሩ ሲያለቅስ እንዳደር ሲሰሙ አዝነው ሰንሰለቱን እንዲፈቱላቸው አዘዙ። በጥር ወር ፲፰፻፵፱ ዓ/ም መቅደላ ገብተው በቁም እሥር ይቀመጡ እንጂ ከቴዎድሮስ ልጅ ከመሸሻ ጋር አብረው አደጉ። ወዲያውም የደጃዝማችነት ማዕረግ ተሹመው በጥር ወር ፲፰፻፶፮ ዓ.ም የዓፄ ቴዎድሮስን ልጅ ወይዘሮ አልጣሽን አገቡ። በዚህ ሁኔታ እድሜያቸው ፳፪ ዓመታቸው ድረስ ለ አሥር ዓመታት ዓፄ ቴዎድሮስ ግቢ ኖሩ። ዓፄ ቴዎድሮስ ምኒልክን እንደልጃቸው ያዩዋቸው እንደነበረና በታላቅ ጥንቃቄም እንዳስተማሯቸው እንደ ኢጣልያዊው ጉሌልሞ ማሳያ፤ ዓለቃ ወልደ ማርያም እና ዓለቃ ገብረ ሥላሴ የመሳሰሉ መስክረዋል። ምኒልክም ቴዎድሮስን እንደአባት ይወዷቸው እንደነበር ይገለጻል። በኋለኛው ጊዜ ዓፄ ቴዎድሮስ መሞታቸውን ሲሰሙ ንጉሥ ምኒልክ በጣም ማዘናቸውንና የመንግሥት ሐዘንም ማወጃቸው ተዘግቧል። ከመቅደላ ማምለጥና በሸዋ ዙፋን መቀመጥ ደጃዝማች ምኒልክ መቅደላ ላይ ከባድ ዝናብ ጥሎ ባደረበት ሰኔ ፳፬ ቀን ፲፰፻፶፯ ዓ/ም በ’ቆቂት በር’ ከሃያ ተከታዮቻቸው እና ከእናታቸው ከወይዘሮ እጅጋየሁ ጋር አምልጠው ወደአባታቸው ወዳጅ ወደ ወሎዋ ገዥ ወይዘሮ ወርቂት አመሩ። ሆኖም ወይዘሮ ወርቂት በቴዎድሮስ እጅ ወድቆ የነበረውን ልጃቸውን አመዴ አሊ ሊበንን ማስፈቻ ይሆነኛል በሚል ምኒልክን እና ተከታዮቻቸውን በእስር ይዘዋቸው ነበር። ወይዘሮ ወርቂት ዓፄ ቴዎድሮስ ልጃቸውን አስደብድበው ገደል ከተቱት የሚል ወሬ ሲሰሙ ቦሩ ሜዳ ላይ ምኒልክን ተቀብለው፣ “የሸዋ ሰው አውራህ መጥቷልና ደስ ይበልህ፣ ተቀበል” ብለው አዋጅ አስነግረው፣ አጃቢ አድርገው በመለከትና እምቢልታ አሳጅበው ከሸዋ ድንበር ድረስ ላኳቸው። ሸዋን ‘ንጉሥ ነኝ’ እያሉ ይገዙ የነበሩት አቶ በዛብህ የምኒልክን ወደመሀል ሸዋ መግፋት ሲሰሙ ለመውጋት ጋዲሎ ከተባለ ሥፍራ ተሠልፈው ሲጠባበቁ፣ አንዲት ሴት «ማነው ብላችሁ ነው ጋሻው መወልወሉ፣ ማነው ብላችሁ ነው ጦራችሁ መሾሉ ማነው ብላችሁ ነው ካራችሁ መሳሉ፣ የጌታችሁ ልጅ ነው ኧረ በስማም በሉ» ብላ ገጠመች። ውጊያው ጋዲሎ ላይ ነሐሴ ፲፮ ቀን ተፋፍሞ ሳለ ከአቶ በዛብህ ጋር ተሠልፈው የነበሩት የሸዋ መኳንንት “በጌታችን በኃይለ መለኮት ልጅ ላይ አንተኩስም” ብለው ወደምኒልክ ዞሩ። አቶ በዛብህም ሸሽተው አፍቀራ ገቡ፤ ድሉም የምኒልክ ሆኖ ምሥራቅ ምስራቁን ተጉዘው በድል አድራጊነት አባቶቻቸው ከተማ አንኮበር ገቡ። ንጉሥ ምኒልክም በአንኮበር ጥቂት ወራት ከተቀመጡ በኋላ ወደ ደብረ ብርሃን ወርደው አዲሱን ከተማቸውን ልቼን እያሠሩ ተቀመጡ። ምኒልክ፣ ንጉሠ ሸዋ ተቃራኒያቸውን አቶ በዛብህን ጋዲሎ ላይ ድል ካደረጉ በኋላ፣ ንጉሥ ምኒልክ ታማኞት የሸዋ መኳንንትን በሚሠበስቡበትና በሚያዳብሩበት ጊዜ ትኩረታቸውን ዓፄ ቴዎድሮስ አሲዘው በመርሐ ቤቴ አውራጃ በደጃዝማች ወልደ ሚካኤል ሥር ያስጠብቋቸው የነበሩትን አጎታቸውን መርዕድ አዝማች ኃይለ ሚካኤልን ነጻ ለማውጣት ግንቦት ፳፩ ቀን ፲፰፻፶፱ ዓ/ም ከልቼ ዘመቱ። ያላንዳች ተኩስ አጎታቸውን ካስለቀቁ በኋላ ወደ ልቼ ተመልሰው መርዕድ አዝማቹ የቡልጋን ግዛት ተሰጣቸው። በሚያዝያ ፯ቀን ፲፰፻፷ ዓ/ም ዓፄ ቴዎድሮስ የእንግሊዝን ጦር መቅደላ ላይ ገጥመው መሞታቸው ሲሰማ ንጉሥ ምኒልክ ወደ ወሎ ዘምተው ባላባቶቹን አስገብረው፣ ወረይሉን ቆርቁረው ወደ ሸዋ ተመለሱ። በኋላም አንደኛው የወሎ ባላባት መሐመድ አሊ (በኋላ ንጉሥ ሚካኤል) ገቡላቸውና ይማሙ ብለው ወሎን በሙሉ ሰጧቸው። ለመተማመኛም የወይዘሮ ባፈናን ልጅ ወይዘሮ ማናለብሽን ልጅ ዳሩላቸው። የትግራይ ደጃዝማች ካሳ (በኋላ ዓፄ ዮሐንስ ሐምሌ ፬ ቀን ፲፰፻፷፬ ዓ/ም የቴዎድሮስን ተከታይ ዓፄ ተክለ ጊዮርጊስን ተዋግተው ድል ስላደረጉ ዮሐንስ ፬ኛ ተብለው የኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት ሆኑ። ንጉሡ እና ዓፄ ዮሐንስ ምኒልክ እና ዮሐንስ ከመጀመሪያው ጀምሮ ለንጉሠ ነገሥትነት ሥልጣን ተወዳዳሪዎች ሲሆኑ ጠባያቸው የተለያየ እና እርስ በርስ የማይተማመኑ ነበሩ። ዓፄ ዮሐንስ ሟቹን ንጉሠ ነገሥት ቴዎድሮስን ሊወጋ የመጣውን የእንግሊዝ ሠራዊት በመርዳት ከሸኚ እና ስንቅ ጋር በግዛታቸው እንዲያልፍ በማድረጋቸው ወሮታውን ከድሉ በኋላ በዘመናዊ መሣሪያ፤ መድፍ እና ጥይት አበልጽጓቸው ሲሄድ በጊዜው ከነበሩት መሪዎች ሁሉ የላቀ ኃይል ለማግኘትና ያስከተለውንም የንጉሠ ነገሥትነት ዘውድ እጃቸው ለማስገባት አመቸላቸው። ንጉሥ ምኒልክ ደግሞ ጊዜያቸው እስኪደርስ፤ ኃይላቸውን በዘመናዊ መሣሪያዎች እስከሚያዳብሩና ለንጉሠ ነገሥትነቱ ሥልጣን እስከሚዘጋጁ ድረስ ግዛታቸውን በደቡብ እና በምዕራብ አቅጣጫ እያስፋፉ በዘዴ ለንጉሠ ነገሥት ዮሐንስ ታማኝና የበታች መስለው መኖርን ያዙ። በሁለቱ መሀል ግንኙነታቸው መካረር የጀመረው ዓፄ ዮሐንስ የንጉሥ ምኒልክን ገባር የበጌ ምድሩን ገዥ ራስ ወልደ ማርያምን ለማሳመን ከዘመቱ በኋላ ጎጃምን አሳምነው ወደ ሸዋ ለመምጣት ዘቢጥ ላይ ሲደርሱ ከወደኋላ የቱርክ ጦር መጣ የሚባል ወሬ ስለሰሙ ወደትግራይ ተመለሱ። ይማም አባ ዋጠውም (ንጉሥ ሚካኤል) ምኒልክን ከድተው ወደ ዓፄ ዮሐንስ ሲገቡ ምኒልክ ገስግሰው የጁ ላይ ደርሰውባቸው እጃቸውን ይዘው አስረው ወደሸዋ ሰደዷቸው፡ ምኒልክ ወዲያው መልሳቸውን በጎጃም አድርገው በጌ ምድር ዘመቱና ደብረ ታቦር ላይ ሳሉ ዓፄ ዮሐንስ መምጣታቸውን ሲሰሙ እንደገና ወደ ጎጃም ተሻገሩ። ወዲያውም ወደሸዋ ተመለሱ። ይሄኔ ነው ወይዘሮ ባፈና ምኒልክን ከድተው ካማቻቸው ከይማሙ መሐመድ አሊ ጋር ተማምለው ወደዓፄ ዮሐንስ መላላክ ጀምረው ነበር።እንዲሁም አጎታቸው የቡልጋው ገዥ መርዕድ አዝማች ኃይለ ሚካኤልም ሸፍተው አንኮበርን ይዘው ነበር። መርዕድ አዝማቹ ሚጣቅ አፋፍ ላይ ሲያዙ ወይዘሮ ባፈና ደግሞ መርሐ ቤቴ ላይ ኮላሽ አምባ እምቢላው ሥፍራ ላይ የተከተሏቸው ወታደሮች አሠሯቸው። ንጉሡ ይማሙ መሐመድ አሊን ለመያዝ በግስጋሴ ተከታትለው ሲደርሱበት አምልጦ በመሄዱ ተናደው ከተማውን ደሴን አቃጠሉት። ዓፄ ዮሐንስ ደብረ ታቦር ላይ ሳሉ ከሸዋ ከሦስት ወገን መልእክት ይደርሳቸው ነበር። በአንዱ ወገን አቤቶ መሸሻ ሰይፉ እርስዎ ከመጡ በሸዋ የኔ ወገን ነውና የሚበዛው ከንጉሥ ምኒልክ ምንም የሚሰጉበት ነገር የለም ብሎ ልኮላቸዋል። በሁለተኛው ወገን ደግሞ የ’ሁለት ልደት’ ኃይማኖት ወገኖች እርስዎ መጥተው የማርቆስን ኃይማኖት ቢያቀኑልን ነው እንጂ ንጉሥ ምኒልክ በአዳል በኩል አባ ማትያስ የሚባሉ ጳጳስ አስመጥተው ከ’ሦስት ልደት’ ወገኖች ጋር ተፋቅረዋል እያሉ ይልኩባቸው ነበር። በሦስተኛው ወገን ከወይዘሮ ባፈና እና ከመርዕድ አዝማች ኃይሌ ጋር የመከሩ ሰዎች ቶሎ ካልደረሱልን ንጉሥ ምኒልክ ያጠፉናል እያሉ ልከውባቸው ነበር። ዓፄ ዮሐንስ እንግዲህ በነኝህ ተነሳስተው ወደሸዋ ለመዝመት ቆረጡ። ምኒልክም በጥቅምት ወር ፲፰፻፸ ዓ/ም ላይ ወደወሎ ሲሻገሩ መሐመድ አሊ ሸሽተው ወደ ዓፄ ዮሐንስ ገቡ። ይማሙ አባ ዋጠው ግን ከምኒልክ ጋር ታርቀው ስለገቡ የወሎን ግዛት መልሰው ሰጧቸው። ወዲያውም በምስጢር ወደ ዓፄ ዮሐንስ መኳንንቶች እየተላላኩ የንጉሠ ነገሥቱን አሳብ በርግጥ ደሩበት። እነኚሁም መኳንንት ዓፄ ዮሐንስን መክረው በረግም መንገድ እንዲጓዙ ሲያደርጓቸው ምኒልክ ወደ መርሐ ቤቴ ወርደው መሸሻ ሰይፉን መውጋት ጀመሩ። ዳሩ ግን እዚያ ከመሸሻ ሰይፉ ጋር ሲዋጉ ንጉሠ ነገሥቱ ደርሰው አገሬን የጠፉብኛል በሚል ዕርቅ ለማድረግ መነኮሳት ልከውበት እሱንም ወይዘሮ ባፈናንም አስታረቋቸውና ሁሉም ወደ ልቼ ገቡ። የሁለቱ ነገሥታት አለመግባባት እየተገለጠና እየሰፋ ሲሄድ አንዳንድ መነኮሳት የክርስቲያን ወገን ለምን ይፈሳል በሚል ተነሳስተው ሁለቱን ለማስታረቅ ተነሡ። ሆኖም ዓፄ ዮሐንስ የዕርቅ ወዝ እያሳዩ ወደፊት እየገሰገሱ ያለፉበትን አገር ሁሉ እያጠፉ ቀኝና ግራ እየወረሩ ከብቱን እየማረኩ ስለነበር ንጉሥ ምኒልክም ተናደው በአንጎለላ ሠራዊታቸውን ሁሉ ሰብስበው ሰልፍና ግባት አሳዩ። ሆኖም ምኒልክ ዕርቅን ይፈልጉ ስለነበር መነኮሳትና ሊቃውንቶችን ሰብስበው ወደ ንጉሠ ነገሥቱ ላኩ። ዕርቁንም በተመለከተ የተነደፈው ውል ሁለት ነገሮችን ብቻ የተመለከተ ሲሆን፣ እንኚህም፦ (ሀ) ንጉሥ ምኒልክ ወደ ዓፄ ዮሐንስ ሄደው ላይገቡና ላይገናኙ፤ በዓፄ ዮሐንስም ላይ ጠላት ቢነሳ ንጉሥ ምኒልክ የጦር አብጋዛቸውን እየላኩ ሊረዱ እንጂ ራሳቸው ወደ ዘመቻ ላይሄዱ (ለ) በኃይማኖት አንድ ሊሆኑና አባ ማስያስ የሚባሉትን የካቶሊክ ጳጳስ ካገራቸው አስወጥተው ሊሰዱ ነው። አስታራቂዎቹ ገና ወደ ንጉሥ ምኒልክ ተመልሰው የእርቁን ድርድር ሳይናገሩና ሳያስወድዱ የዓፄ ዮሐንስ ሠራዊት ‘ጭሬ ደን’ የተባለውን ወንዝ ተሻገረ። በዚህ ጊዜ የንጉሥ ምኒልክ ሠራዊት፣ በተልይም የፈረስ ዘበኛው ፈንድቶ ወጥቶ ጦርነት ተጋጠሙና ከሁለቱም ወገን ብዙ ሰው ሞተ። ከዚህ በኋላ ዓፄ ዮሐንስ “ከወንድሜ ከንጉሥ ምኒልክ ጋራ ታርቄያለሁና ከንግዲህ ወዲህ አገር ያጠፋህ ከብት የዘርፍክ ወታደር ትቀጣለህ”” የሚል አዋጅ አስነገሩ። የኃይማኖት ክርክር ሁለቱ ነገሥታት ከታረቁ በኋላ በ’ሁለት ልደት’ እምነትና በ’ሦስት ልደት’ እምነት የኃይማኖት ጉባዔ እንዲደረግ ስለተስማሙበት በግንቦት ወር ፲፰፻፸ ዓ/ም ቦሩ ሜዳ ላይ ሁለቱም ነገሥታት ቀኝና ግራ በተዘረጋላቸው ዙፋን ተቀመጡ። ከሁለት ልደት ወገን አፈ ጉባዔው መልአከ ብርሃን ወልደ ዮሐንስ፤ ከሦስት ልደት ወገን ደግሞ ዓለቃ ወልደ ሐና ሆነው ቆሙ። ሁለቱም ወገኖች በየተራቸው ጥያቄ እያመጡ ከተከራከሩ በኋላ ኢየሱስ ክርስቶስ ሦስተኛ ልደት አለው የሚል ከቅዱሳት መፃሕፍት ምስክር ስላልተገኘ ሁለት ልደት አለው የሚለው ወገን ረታ። በኢሁም በጉባዔው ያለው ሁሉ ኃይማኖቴ ሁለት ልደት ነው እያለ ከዚያው ሳይወጣ ተገዘተ። ከደብረ ሊባኖስ ተይዘው የመጡት ዋልድቤ እንግዳ እና ዘራምቤ እንግዳ ተክለ አልፋ የሚባሉት ሦስት ልደት አለው የሚለውን እምነታችንን አንተውም ስላሉ ሦስቱንም ምላሳቸውን በመቁረጥ ሲቀጧቸው ዋልድቤ እንግዳ ያን ጊዜውን ሞቱ። ዙራምቤ እንግዳና ተክለ አልፋ ግን ከቦሩ ሜዳ ጉባዔ በኋላ ብዙ ዘመን ኑረው ሞቱ። ንጉሠ ነገሥቱ ወዲያው በዚያው ዓመተ ምሕረት እስላምና ያልተጠመቀ ሁሉ እንዲጠመቅ የሚያስገድድ አዋጅ አሳውጀው በኢትዮጵያ ያለ እስላም ሁሉ አስከፉ። ጉልበት ያለውና በኃይማኖቱ የጸናውም ወደ መተማ እየተሰደድ ከደርቡሾች ጋር ተቀላቀለ። ሌላው ወደሐረር ወደ ዋቤ እና ወደ ጅማ ተሰደደ። የወሎውም ባላባት ይማሙ መሐመድ አሊ በዚሁ አዋጅ መሠረት በዓፄ ዮሐንስ ክርስትና ተነስተው ስማቸው ሚካኤል ተባለ። ንጉሥ ምኒልክም ክዚህ መልስ ወረይሉ ሲደርሱ ኡለተኛውን የወሎ ባላባት ይማሙ አባ ዋጠውን ክርስትና ናስተው ስማቸው ኃይለ ማርያም አስብለው የወሎን እስላም ለማስተማርና ወደ ክርስትና ለመመለስ መምሕር አካለ ወልድን ሾመው በሰኔ ወር መጨረሻ በ፲፰፻፸፪ ዓ/ም ወደ ሸዋ ተመለሱ። በንዲህ ዓይነት ሁኔታ ንጉሥ ምኒልክ ጊዜያቸው እስኪደርስ፤ ኃይላቸውን በዘመናዊ መሣሪያዎች እስከሚያዳብሩና ለንጉሠ ነገሥትነቱ ሥልጣን እስከሚዘጋጁ ድረስ ግዛታቸውን በደቡብ እና በምዕራብ አቅጣጫ እያስፋፉ በዘዴ ለንጉሠ ነገሥት ዮሐንስ ታማኝና የበታች መስለው መኖርን ያዙ። ዓፄ ዮሐንስም የምኒልክን ‘ሰሎሞናዊ’ ሥልጣን ለመበረዝና ኃይላቸውንም የሚቃረን ኃይል ለመመሥረት ባቀዱት ሤራ መሠረት ከዚያ በፊት በአገሪቱ ታሪክ ያልነበረውን “የጎጃም የንጉሥ ስርዓት በመፍጠር ገዚውን ራስ አዳልን ለማንገስ ወሰኑ። ስለዚህም ጉዳይ ወደምኒልክ የጻፉት ደብዳቤ የሁለቱን ሁኔታ ሲያሳይ ዮሐንስ ምኒልክን በአክብሮት የሚያይዋቸው ቢሆንም ንጉሠ ነገሥቱ የራስ በራስ መተማመን እንደሚያንሳቸውና የመጨረሻው አንቀጽ ደግሞ ምኒልክንም እንደማያምኗቸው ያሳያል። «መልእክተ ዘሥዩመ እግዚአብሔር ዮሐንስ ንጉሠ ጽዮን፤ ንጉሠ ነገሥት ዘኢትዮጵያ። ይድረስ ከንጉሥ ምኒልክ በአማን እሥራኤላዊ ዘአሎ ጽልሁት። ሰላም ለከ ወሰላመ እግዚአብሔር የሀሉ ምስሌከ። እኔ በእግዚአብሔር ቸርነት በምነ ጽዮን አማላጅነት አምላከ ቅዱሳን ይክበር ይመስገን ደህና ነኝ። ምህረቱ ለዘላለም ነውና። ራስ አዳልን በጥምቀት ዕለት የምሾመው የማንግሠው ነኝ። ሲሆን ቢሰላ አብረን ሁነን መሾም ይገባነ ነበር። ቀኑ የሚያጥር የማያዳርስ እንደሆነ አንድ ደህና ሰው ሁኔታውን ሁሉ የሚያይ ገስግሶ ለጥምቀት እንዲገባ ይሁን። እኔ ይህን ማለቴ ንጉሠ ነገሥት ተብዬ እኮራለሁ ብዬ አይደለም። አንድ ጊዜ ስሙም ወጥቶልኛል። የ እግዚአብሔር ኃይማኖቴ እንዲጸናና እንዲሰፋ አሕዛቦች እንዲጠፉ ብዬ ነው። ደግሞ ይህን ጉዳይ ካደርግነ በኋላ ወደ አምናችን የምመጣ ነኝና መምጣቱ የሚቸግር እንደሆነ ከዚያው እንድንገናኝ ይሁን። የኢጣልያ ንጉሥ አምና በረከት ሰዶልኝ ነበር። ዕቃውን አኑኦ ሰዎቹን መልሶ ወሰዳቸው። ፍቅር ጀምሮ ሰዎቹን መልሶ መውሰዱ ብልሃቱ ጠፍቶብኛል። የዚህ ነገር ወደእርስዎ ይገኛል ይሆንን? ተጽሕፈ በአምባጨራ ከተማ። አመ ሰሙኑ ለታሕሣሥ ወር በ፲ወ፰፻፸ወ፫ ዓ/ም» ከንጉሥነት ወደ ንጉሠ ነገሥትነት ዓፄ ዮሐንስ በተለያየ ጊዜ፣ ባንድ በኩል የምስር (ግብጽ) ሠራዊት በግዛታቸው በምጽዋ በኩል፤ ባንድ በኩል ደርቡሾች በሌላ በኩል ደግሞ የእንግሊዝን ድጋፍ የያዙት ኢጣልያኖች ከአሰብ በቶሎ አልፈው ቤይሉል የሚባለውን የባሕር ጠረፍ ያዙ። ከነኚህ የውጭ ቀማኞች ጋር ክፉኛ ፍልሚያ ይዘው አንዳንዴ ሲያሸንፉ አንዳንዴም ሲገፏቸው ኖሩ። በ፲፰፻፹፩ ዓ/ም ደምቢያ ሣር ውሐ ላይ ደርቡሾች ከንጉሥ ተክለ ሃይማኖት ጋር ገጥመው አሸንፈው የፈጁትን የኢትዮጵያን የክርስቲያን አጽም አይተው እጅግ አዘኑ። ከዚያም ወደመተማ ገሠገሡ። አሳባቸው መተማን አጥፍተው ወደ ትልቁ ከተማ ኦምዱርማን ለመሄድ ነበር። መጋቢት ፩ ቀን ፲፰፻፹፩ ዓ/ም ቅዳሜ ጦርነት ገጥመው የከተማውን ቅጥር ጥሰው ከገቡ በኋላ በጠመንጃ ጥይት ተመተው ቆሰሉ። ወሬውም ያንጊዜውን በየሠልፉ ውስጥ ሲሰማ መኳንንቱም ወታደሩም ከቅጥሩ ውስጥ እየወጡ መሸሽ ጀመሩ። በማግሥቱ እሑድ መጋቢት ፪ ቀን አረፉ። ደርቡሾቹም የንጉሠ ነገሥቱን ሬሳ ከማረኩ በኋላ ራሳቸውን ቆርጠው በእንጨት ላይ ሰክተው ገበያ ለገበያ መንደር ለመንደር እያዞሩ ሲያሳዩ ዋሉ። ንጉሥ ምኒልክም ዓፄ ዮሐንስ ወደመተማ ሲዘምቱ ምናልባት ድል የሆኑ እንደሆነ ደርቡሽ ተከታትሎ ወጥቶ በጌ ምድርን እንዳያጠፋና ሕዝበ ክርስቲያኑንም እንዳይገድል በወሎና በበጌ ምድር ወሰን ሆነው ለመጠባበቅ ሲሉ ቀውት የሚባል ሥፍራ መጋቢት ፲፯ ቀን ሲገቡ የንጉሠ ነገሥቱን መሞት አረዷቸው። ለአራት ቀናትም በኀዘን ሰነበቱ። ጳውሎስ ኞኞ “አጤ ምኒልክ” በተባለው መጽሐፉ የንግሡን ስራት ሲተነትን፤ ከዚያም መልስ የንግሥ በዓሉ ስርዓት እየተዘጋጀ ከርመው ጥቅምት ፳፭ ቀን ፲፰፻፹፪ ዓ/ም በእንጦጦ ርዕሰ አድባራት ቅድስት ማርያም ቤተ ክርስቲያን በተፈጸመው ስርዓት በጳጳሱ አቡነ ማቴዎስ እጅ የወርቅ ሰይፍ ታጥቀው፤ በወርቅ ሽቦ የታሸቡ ሁለት ጦሮች ጨብጠው፤ የወርቅ ዘንግ ከተሰጣቸው በኋላ ቅብዐ መንግሥቱን ተቀብተው፣ “ሞአ አንበሳ ዘእምነገደ ይሁዳ፤ ዳግማዊ ምኒልክ ሥዩመ እግዚአብሔር ንጉሠ ነገሥት ዘኢትዮጵያ” ተብለው የወርቅ ዘውድ ተደፋላቸው። የቅዳሴውም ስርዓት ከተፈጸመ በኋላ ዓፄ ምኒልክ በውጭ አገር በአምስት ሺ ብር የተሠራ ካባቸውን ለብሰው፣ ባለወርቅ ጥላ ተይዞላቸው ዘውዳቸውን ደፍተው የወርቅ ዘንግ ይዘው የወርቅ ጫማ አድርገው ካህናቱ ከፊትና ከኋላ እያጠኑ በራሶችና ደጃዝማቾች ታጅበው ከቤተ ክርስቲያኑ ብቅ አሉ። እጅግ በጣም በዝቶ የተሰበሰበው ሕዝብም የዘንባባ ዝንጣፊ እየያዘ “ሺህ ዓመት ያንግሥዎ” እያለ ደስታውን በእልልታና በሁካታ ገለጠ።(ገጽ ፻) ይልና “ከቤተ መንግሥታቸው ውስጥ ከተዘጋጀው የግብር ማብሊያ ዳስ ገብተው ከተዘጋጀላቸው ዙፋን ላይ ሲቀመጡ ፻፩ ጊዜ መድፍ ተተኮሰ። ከመድፎቹ መተኮስ ጋርም ጠቅላላው ሠራዊት የያዘውን ጠመንጃ በተኮሰ ጊዜ የጭሱ ብዛት እንደ ደመና ሆነ።” ብሎ አስፍሮታል። የዳግማዊ ምኒልክ ዘመን የአድዋ ጦርነት ታሪከ ዘመን ዘዳግማዊ ምኒልክ የተባለውን መፅሃፍ በዳግማዊ ምኒልክ ዘመን፤ የኢትዮጵያ መንግሥት የጽሕፈት ሚኒስተር በነበሩት በፀሓፌ ትእዛዝ ገብረ ስላሴ ወልደ አረጋይ በአማርኛ የተፃፈ የዳግማዊ ምኒልክ ታሪክ ነው። መጽሐፉ በ288 ገፆች የተደጎሰና በተለያዩ ፎቶዎች የተደገፈ ሲሆን ፥ የተለያዩ ታሪካዊ ክስተቶችና ጸሓፊዉ የአይን እማኝ የነበሩበት ስለአድዋ ጦርነት ዝግጅትና ክናዋኔ በሰፊዉና በዝርዝር መረጃ የሚዳስስ ነዉ፡፡የአድዋ ጦርነት የሥልጣኔ በሮች መኪና ስልክ ዘመናዊ ትምህርት ቤት እና ሌሎችም በጣም ብዙ ስራዎች ሰርተዋል። የዕምዬ ምኒልክ ዘመን ፍጻሜ አቶ ተክለጻድቅ መኩርያ ስለ ዕምዬ ምኒልክ ዜና ዕረፍት፣ «ዐፄ ምኒልክና የኢትዮጵያ አንድነት» መጽሐፍ ላይ ካሠፈሩት ሀተታ የሚከተለው ይገኝበታል። ንጉሠ ነገሥት በ፲፱፻ ዓ/ም የጀመራቸው በሽታ እየጸና ሔዶ በመጨረሻ ሰውነታቸው ዝሎ፣ አንደበታቸው ተዘግቶ እንደቆየ በታኅሣሥ ፫ ቀን ፲፱፻፮ ዓ/ም ከዚህ ዓለም በሞት ተለዩ። የሸዋ ንጉሥ በኋላም፣ የኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት በነበሩበት ዘመን ሁሉ ክፉውን በክፉ ሳይሆን፣ ክፉውን በደግነት እየመለሱ ጥፋትን ሁሉ በትዕግሥት እያሸነፉ፣ አገር የሚሰፋበትን ልማት የሚዳብርበትን፣ ሕዝብ ዕረፍትና ሰላም የሚያገኝበትን ከማሰብና ከመፈጸም አልተቆጠቡም። የአውሮፓን ኃያል መንግሥት በጦር ሜዳ በማሸነፍ ኢትዮጵያን በዓለም እንድትደነቅ አድርገዋል። የዳግማዊ አፄ ምኒልክን ዜና ዕረፍት በወቅቱ ለመደበቅ ቢሞከርም ወሬው ካንዱ ወደሌላው እየተላለፈ ነገሩን የተረዳው ሁሉ፣ «እምዬ ጌታዬ፣ እምዬ አባቴ» እያለ በየቤቱ ያለቅስ ነበር። ከአልቃሾቹ አንዱ፣ «ፈረስ በቅሎ ስጠኝ ብዬ አለምንህም አምና ነበር እንጂ ዘንድሮ የለህም፤» አለ ይባላል። በንጉሠ ነገሥቱም ሞት ዋናዎቹ ሐዘንተኞች ባለቤታቸው እቴጌ ጣይቱ፣ ልጃቸው ወይዘሮ ዘውዲቱና ብዙ መኳንንት አሉ። በልቅሶውም ጊዜ እቴጌ ጣይቱ፣ ‹‹ነጋሪት ማስመታት፣ እምቢልታ ማስነፋት ነበረ ሥራችን፣ ሰው መሆን አይቀርም ደረሰ ተራችን›› ብለው ገጠሙ ይባላል። ከልጅ ኢያሱ ቀጥለው ንግሥተ ነገሥታት ዘውዲቱ ወለቱ ለምኒልክ ተብለው የነገሡት ልጃቸው ወይዘሮ ዘውዲቱ የሚከተለውን ሙሾ አወረዱ። ሙሾውም በ«ዐፄ ምኒልክና የኢትዮጵያ አንድነት» መጽሐፍ ላይ እንዲህ ተከትቧል «እልፍ ነፍጥ በኋላው፣ እልፍ ነፍጥ በፊት፣ ባለወርቅ መጣብር አያሌው ፈረስ፣ ይመስለኝ ነበረ ይኼ የማይፈርስ። ሠላሳ ሦስት ዘመን የበላንበቱ የጠጣንበቱ፣ የትሣሥ ባታ ለት ተፈታ ወይ ቤቱ። ብትታመም ልጅህ እጅግ ጨነቀኝ፣ ብትሞትስ አልሞትም እኔ ብልጥ ነኝ። ወልደውኛል እንጂ እኔ አልወለድሁዎ፣ አንዠቴን ተብትበው ምነው መሔድዎ። አሳዳጊ አላንተ አላውቅም እናት፣ ምነዋ ሞግዚቴ እንዲህ ያል ክዳት። ቀድሞ የምናየው የለመድነው ቀርቶ፣ እንግዳ ሞት አየሁ ካባቴ ቤት ገብቶ። እጅግ አዝኛለሁ አላቅሽኝ አገሬ፣ የሁሉ አባት ሞቶ ተጐዳችሁ ዛሬ። ትንሽ ትልቅ አይል ለሁሉ መስጠት፣ ከጧት እስከ ማታ ያለመሰልቸት። ድርቅ ሆኗል አሉ ዘንድሮ አገራችሁ፣ ዝናሙ ሲጠፋ ምነው ዝም አላችሁ። አሻግሬ ሳየው እንዲያ በሰው ላይ መከራም እንደሰው ይለመዳል ወይ።» ድምፅ ሰነድ የዳግማዊ ዓፄ ምኒልክ ድምፅ መልዕክት ወደ ንግሥት ቪክቶሪያ ዋቢ መፃሕፍት አፈወርቅ ገብረኢየሱስ፣ “ዳግማዊ አጤ ምኒልክ” (፲፱፻፩ ዓ/ም) ኅሩይ ወልደ ሥላሴ (ብላቴን ጌታ)፣ “የኢትዮጵያ ታሪክ፦ ከንግሥት ሳባ እስከ ታላቁ የአድዋ ድል”፣ (፲፱፻፺፱ ዓ/ም) ዘውዴ ረታ "ተፈሪ መኮንን - ረዥሙ የሥልጣን ጉዞ" (፲፱፻፺፱ ዓ/ም) ጳውሎስ ኞኞ ፣ “አጤ ምኒልክ” (፲፱፻፹፬ ዓ/ም) ተክለጻድቅ መኩርያ "ዐፄ ምኒልክና የኢትዮጵያ አንድነት" አጼ ምኒልክ

40341

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A3%E1%8B%AB%E1%8A%93%20%E1%89%A5%E1%88%A9

ኣያና ብሩ

ኢንጂነር ኣያና ብሩ የአማርኛ የጽሕፈት መሣሪያንና በመሣሪያው የኣከታተቡን ዘዴ የፈጠሩ ኢትዮጵያዊ ሊቅ ናቸው። ከኣድዋ ድል በኋላ ኢትዮጵያውያን የእንግሊዝኛውን የታይፕራይተር ወይም የጽሕፈት መሣሪያ ኣጠቃቀም ከተረዱ ወዲህ መሣሪያውን ለኣማርኛ ቀለሞች እንዲያገለግል ለ85 ዓመታት ግድም ቢታገሉም ሳይሳካ ቀርቷል። በመካከሉ ከተደረጉት የተለያዩ ሙከራዎች መካከል የኢንጂነር ኣያና ሥራ ኣንዱ ነበር። ዋናውም ችግር የመሣሪያው መርገጫዎች በኣማርኛ ፊደላት መብዛት የተነሳ በቂ ስለኣልነበሩ ፊደላቱን ከተለያዩ መርገጫዎች በመሰብሰብ በመቀጣጠል የሚያስከትብ ዘዴ ወደ ፲፱፻፳፭ ዓ.ም. ግድም ኣቀረቡ። በእዚህ ዘዴ “ሀ” ከኣንድ መርገጫ ከተከተበ በኋላ “ሁ” ፊደል የሚከተበው “ሀ” ጎን የመቀነስ ምልክትን ወይም “-” በማስቀመጥ ነበር። ይኸንኑ የመቀነስ ምልክት “ለ”፣ “ሐ”፣ “መ” እና የመሳሰሉት ጎን በማስቀመጥ “ሁ”፣ “ሉ”፣ “ሑ”፣ “ሙ” ስለሚመስሉ ኣንዱኑ መቀጠያ ለተለያዩ የፈጠራ ቁርጥራጮች እንዲሆን ተደረገ። እንደነ “ሹ” የመሳስሉትን በቅጥልጥል ለመክተብ ከ“ሰ” እና የመቀነስ ምልክት የተሠራውን “ሱ” ፊደል በሌላ መርገጫ ቀደም ብሎ ወይም ወደኋላ መልሶ ሌላ ረዥም መሰመር ከሌላ መርገጫ ከ“ሰ” ኣናት ላይ በማስቀመጥ ነበር የሚሠራው። ይህ የቅጥልጥል ፊደል ኣሠራርና መኖር ዓማርኛ ባልሆነ ነገር ቀለሞቹን በመሰሉ ነገሮች የቢሮ ሥራ መሥራት ስለተቻለ ኣያና ብሩ ለኢትዮጵያ ታላቅ ባለውለታ ናቸው። የኣያና መሣሪያ ባይኖር ኖሮ የቢሮ ጽሑፎችን በእጅ ጽሑፍ ተጠቅሞ መቀጠል ማዛለቁ ስለሚያጠራጥር ኢንጂነር ኣያና ለዓማርኛ እድገት ክፍተኛ ኣስተዋጽዖ ኣድርገዋል። እንዲህም ሆኖ ትክክለኛውን የግዕዝ ቀለሞች የኢትዮጵያ ማተሚያ ቤቶች ቀደም ብለው ሲጠቀሙባቸው ስለነበርና በኋላም ሲጠቀሙበት ስለነበረ የታይፕ ፊደል ከማተሚያ ቤቶቹ ጋር ግንኙንት ኣልነበረውም። የኣያና የጽሕፈት መኪና ቀለሞችም የዓማርኛ ፊደላት ኣልነበሩም፤ ሊሆኑም ኣይችሉም። ይህ ልዩነት ያልገባቸውና ከመቶ ያነሱ መርገጫዎች ላይ የተበተኑትን የታይፕ ቁርጥራቾጭ ከ፪፻ በላይ የሆኑት የዓማርኛ ቀለሞች ኣንድ የሚመስሏቸው ዛሬም ኣሉ። የኢንጂነሩ የጽሕፈት መኪና ፊደል እንደ እንግሊዝኛው ወደ ኮምፕዩተር መግባት ነበረበት የሚሉ ቢኖሩም የእንግሊዝኛው ቅጥልጥል ስላልሆነና ትክክለኛዎቹን ቀለሞች ስለከተበ ነው ወደ ኮምፕዩተር የተሻሻለው። የዓማርኛው መሣሪያ ግን ዓማርኛ ስላልከተበ ወደ ኮምፕዩተር መግባት የለበትም ብለው በጽሑፍ ተከራክረው ያስቀሩት ዶ/ር ኣበራ ሞላ ናቸው። ከእዚህም ሌላ የዓማርኛ መሣሪያው ብዙ ችግሮች ኣሉት። ለምሳሌ ያህል ያልተሟላ ከመሆኑ ሌላ የገጹ ስፋት ወይም የፊደሉ መጠን ሲቀየር ቅጥሎቹ ይገነጠላሉ ወይም ይደበቃሉ። ማሕተም የመሳሰሉትን ለመሥራት ሲሞከር ቅጥሎቹ ኣንዳንድ ስፍራዎች ይዘው ስለሚቀመጡ ኣያሠሩም። የቀለሞቹ ኣመዳደብና ኣከታተብ ለመቀጠል ማመቸት ላይ የተመሠረተ ነው። ፊደላቱ ሲቀጠሉ ኣስቀጣይና ተቀጣይ ኣስቀያሚ ኣዳዲስ መልኮች እንዲኖሯቸው ኣስገድዷል። በተጨማሪም የታይፕ መሣሪያው ዓላም ጽሑፍን ወረቀት ላይ ለማስፍር ብቻ ሲሆን የኮምፕዩተር ጥቅም ኮዶቹን ማስቀመጥ ነው። የጽሕፈት መሣሪያው ውሱን ኣሠራር በኣንድ የፊደል መጠን እንዲሠራ ሲሆን ኮምፕዩተር ኣንዱን ፊደል ለተለያዩ የፊደል መጠኖችና ቅርጾች የሚያሠራ ነው። የታይፕ መጻፊያው በኣንድ የላቲን የፊደል ገበታ ምትክ የቀረበ ስለሆነ ጊዜው የኣለፈበት መሣሪያ ነበር። ዶክተሩ ግዕዙን ወደ ኮምፕዩተር የኣስገቡት በስምንት የእንግሊዝኛ የፊደል ገበታዎች ምትክ መሆኑ ታትሟል። መሣሪያው ተሻሽሎም ሊጠቅም ስለማይችልና ሁሉንም የግዕዝ ቀለሞች ሊያስከትብ ስለማይችል ወደ ኮምፕዩተር አንዳይገባ በምክንያት ቀርቧል። በምትኩ ትክክለኛዎቹን የግዕዝ ፊደላት ወደ ኮምፕዩተር በዶክተሩ ኣዲስ ዘዴ ለመጀመሪያ ጊዜ ሥራ ላይ ውሏል። በእዚህ የተነሳ ወደ ዩኒኮድ የዓለም ፊደላት መደብ የገባው ትክክለኛው የግዕዝ ፊደል ስለሆነ በዓማርኛ ታይፕራይተር ቁርጥራጭ ፊደላት መጠቀም ከቀረ ቆይቷል። ዶክተሩ የአማርኛ ታይፕራይተየር ኣማርኛን እንዳልጻፈ ስለሚያውቁ እንጂ ቀደም ብለው የታይፑን ዓይነት ማውጣት ስለሚችሉ ሁሉንም የዓማርኛ ቅጥልጥሎች የሚያስከትብ ፊደል ለመጀመሪያ ጊዜ ሠርተው ሰዉ ስለ ኤድስ እንዲያነብበት በነፃ ለግሰዋል። የኣማርኛ ታይፕራይተር ከኣንድ የፊደል ገበታ የመቀጣጠል ዘዴ እ.ኤ.ኣ. ከ1985 ጀምሮ በኮምፕዩተርም ቀርቦ ነበር። ግዕዝ በዶ/ር ኣበራ ሞላ ኮምፕዩተራይዝድ ስለሆነ የታይፕራይተሩ ዘዴ ውድቅ ቢሆንም ይኸን ከኣቀረቡትም ኣንዱ ግዕዝ ያልሆነውን በሓሰት ነው ከማለቱም ሌላ ፓተንት ኣለኝ የሚል ኢትዮጵያዊ ኣለ። ዶክተሩ እየተቃወሙም እ.ኤ.ኣ. በ1992 ለዩኒኮድ የቀረበ የተሻሻለ የታይፕ መሣሪያ ቅጥልጥል ፊደል እዚህ ኣለ። ዶክተሩ የዓማርኛ ፊደላት ተቀጣጥለው ለኮምፕዩተር ኣይቀርቡም ብለው ከኣሸነፋ በኋላ ሌሎች እ.ኤ.ኣ. በ1996 ትክክኛዎቹን የዓማርኛ፣ ትግርኛና ኦሮምኛ ቀለሞች ኣቅርበው የኣናሳ ቋንቋዎች የግዕዝ ፊደላት መብዛት የኣልፈለጉ መንደርተኞች በቅጥልጥልነት ዩኒኮድ መደብ ውስጥ እንዲገቡ የፈለጉትንም ኣሸንፈው ዛሬ ወደ 500 የሚጠጉ የግዕዝ ቀለምች በተነጣጠል በዩኒኮድ ዕውቅና ኣግኝተዋል። ይህ ሁሉ ሲደረግ እያንቀላፉ ከኣሉት መካከል የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን ምሁራንና ሌሎችም ኣሉበት። ኢንጂነር ኣያና ብሩ ጣልያን ኢትዮጵያን በወረረችበት ጊዜ ኣርበኛ ነበሩ። የውጭ መያያዣዎች ስለ አማርኛ ፊደል መሻሻል የተደረጉ ጥናቶች መዘርዝር፣ ክንፈ ሚካኤል፣ ፳፻፪ ዓ.ም.፣ ሜልበርን፣ ኦስትሬልያ ኣበራ ሞላ የኢትዮጵያ ሰዎች

1631

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%98%E1%88%88%E1%88%B5%20%E1%8B%9C%E1%8A%93%E1%8B%8A

መለስ ዜናዊ

መለሰ ዜናዊ (የትውልድ ስማቸው ለገሠ ዜናዊ አስረስ) (ሚያዝያ ፴ ቀን ፲፱፻፵፯ ዓ/ም - ነሐሴ ፲፬ ቀን ፳፻፬ ዓ/ም) የኢትዮጵያ የፖለቲካ ሰው ነበሩ። በአድዋ ትግራይ የተወለዱ ሲሆን ከ፲፱፻፹፯ ዓ/ም አንስተው እስከ ዕለተ ሞታቸው ድረስ በኢትዮጵያ የጠቅላይ ሚኒስትር ሥልጣን በከፍተኛው የአመራር ቦታ ላይ ነበሩ። የኢህአዴግና የሕውሓት ሊቀመንበር በመሆን ኢህአዴግ ስልጣን ላይ ከወጣ ጀምሮ ቆይተዋል። አቶ መለስ ዜናዊ አባታቸው (አቶ ዜናዊ አስረስ ከጎዣም አገው ቤተሰባዊ ትስስር እንዳላቸው ይታመናል) የትግራይ ተወላጅ ሲሆኑ፣ በእናታቸው በኩል ደግሞ ኤርትራዊ ናቸው። መለስ በታወቀው ጀነራል ዊንጌት 2ኛ ደረጃ ተምህርት ቤት የተማሩና ከአጼ አህለስላሴ የኮከብ ተማሪዎች ሽልማት የተሸለሙ፣ ከዛም ወደ በረሃ ወርደው በታጋይነት ከመሰለፍቸው በፊት፤ የአዲስ አበባ ዩንቨርሲቲ ሜዲካል ፋክልቲ ተማሪ ነበሩ። ትግርኛ፣አማርኛና፡ እንግሊዝኛ አቀላጥፈው መናገር ይችላሉ። መለስ ዜናዊ ስልጣን ላይ በነበሩባቸው ጊዜያት ለሀገራቸው ኢትዮጵያ ባደረጓቸው አስተዋፅኦዎች የኢትዮጵያ ባለውለታ ናቸው ይባላሉ፡፡ ኢትዮጵያም እንደ እርሳቸው ያለ መሪ አግኝታ እንደማታውቅ በሰፊው ይነገራል፡፡ ወደ ስልጣን አመጣጥ አቶ መለስ የሚመሩት ሕውሓት የኮሎኔል መንግስቱ ኅይለ ማርያምን አምባገነናዊ መንግስት በትጥቅ ትግል ሲታገሉ ከነበሩ ድርጅቶች አንዱ ነበር። አቶ መለስ የሕወሓት አመራር ኮሚቴ መሪ ሆነው በ1971 ተመረጡ፤ ቀጥሎም በ1975 የድርጅቱ ማእከላዊ ኮሚቴ ሊቀመንበር ሆኑ። የደርግ መንግሥት ከወደቀም ጀምሮ የሕወሓትና የኢህአዴግ ሊቀ-መንበርም ሆነው አገልግለዋል። ኢህአዴግ የአራቱ ፖለቲካ ፓርቲዎች ማለትም የኦሮሞ ህዝቦች ዲሞከራሲያዊ ድርጅት፣ የብሔረ አማራ ዴሞክራሲያዊ ንቅናቄ፣ የህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ፣ የደቡብ ኢትዮጵያ ህዝቦች ዴሞክራሲያዊ ንቅናቄ ውህደት ነው። ወደ ስልጣን ሲመጡ በጊዜው ላቋቋሙት ጊዜያዊ መንግስት ፕረዚዳንት ሆነው ካገለገሉ በሗላ 1985 ለመጀመሪያ ጊዜ ጠቅላይ ሚንስትር ሆነው ተመረጡ። በጊዜው የፕረዚደንትነቱን ቦታ የተረከቡት ዶ/ር ነጋሶ ጊዳዳ ናችው። የሽግግር መንግስታቸው የአምባገነኑ የመንግስቱ ኃይለ ማርያም አስተዳደር እንደ ወደቀ አዲስ አበባን የተቆጣጠረው ኢአሓዴግ በሕዝብ ምርጫ ሳይሆን ብሔረሰቦችን መሰረት ባደረገ በጥቂት ግለሰቦች የሽግግር መንግሥቱ በመቋቋሙና በተለይም የአማራን ሕዝብ(የአማራን የፖለቲካ አስተሳሰብ) ያለው ፖርቲ ሳይወከል መቅረቱ አብዛኛውን ሕዝብና ምሁራንን በጣም አስቆጣ። የኢህአዴግ ደጋፊዎች በወቅቱ በአምባ ገነኑ ደርግ ስር ተጨቁኖ ለነበረው ድሃ ኢትዮጵያዊ የኢህአደግ ወደ ስልጣን መምጣት ሌላ አማራጭ ስላልነበር የኢሕአዴግን መንግስት ሕዝቡ ለመቀበል ስለ ተገደደ በጊዜው ኢህአዴግ ይህ ነው የተባለ ተቃውሞ አልገጠመውም። በአንጻሩ ከጅምሩ በትጥቅ ትግል ኢሕአዴግን ሲረዱ የነበሩ የአረብና የምዕራባውያን መንግስታት ከጎንህ አለን በማለት በሁለት እግሩ አንዲቆም አስችለውታል። ይሁን እንጂ እያደር ሲመጣ የአቶ መለሰ ዚናዊ መንግስት የታገለለትን ዓላማ ስቶ ዲሞክራሲን በማፈን የነጻ ፕሬስ አፈና በማካሄድና የብአዊ መብት ረገጣ ስላበዛ ብዙ የምዕራባዊያን ድጋፍና ከማጣቱም በላይ የብዙ ሺ ኢትዮጵያዊያን ለስደት ዳርጎአል። ሆኖም ዓለም አቀፉን ሽብርተኛ ለመታገል በሚል ሽንገላ ሱማሌን በመውረሩ ምክንያት በጆርጅ ቡሽ የምትመራ አሜሪካ ቀንደኛና ዋነኛ የኢህአዴግ ደጋፊ ሆና ቀርታለች። ቀጣዩ የአሜሪካ መሪ ባራክ ኦባማም የአገራቸውን ጥቅም ለማስጠበቅ ካላቸው ፍላጎት አልቃይዳንና አልሸባብ የተባሉ የአክራሪ እስላም ቡድኖችን እየታገልኩ ነው ላለው ኢሕአዴግን ድጋፋቸውን ቀጥለዋል። የኢህአዴግ ተቃዋሚዎች ምንም እንኳ በደርግ የግፍ አገዛዝ የተማረረው ኢትዮጵያዊ ሁሉ ኢህአዴግን ለመቀበልና አብሮ ለመስራት ወደ ኋላ ባይልም ውሎ ሲያድር ግን በኢህአዴግ የአገር ውስጥ ፖሊሲ መከፋቱ አልቀረም። የኦሮሞ ነጻነት ግንባር (ኦነግ) ብሎ ራሱን የስየመው ቡድን ከኢህአዴግ ጋር በመቃቃሩ ራሱን ከፓርላማውና ከካቢኔው አግልሎ ወደ ትጥቅ ትግሉ ተመለሰ። ጠ.ሚ. መለስ የኤርትራን የመገንጠል ጥያቄ ያለምንም ማንገራገር መፍቀዳቸው ብቻ ሳይሆን ሁሉም ብሔረሰብ እንዲገነጠል የሚያስችለውን አንቀጽ በሕገ መንግስታቸው በማካተታቸው በተለይ በምሁራን ዘንድ የከረረ ተቃውሞ አስነስቶባቸዋል። ሁሉም በክልሉ በቋንቋው ይማር የተሰኘው ፖሊሲያቸውም በብዙዎች ዘንድ ጥርጣሬና መከፋፈልን በመፍጠሩ በሀገርና ከሀገር ውጭ በተደጋጋሚ የተቃውሞ ሰልፎች ተካሂዶባቸዋል። በ1997 ዓ.ም. አጋማሽ ጠቅላላ ምርጫ ሲደረግ ከተለያዩ የፖለቲካ ህቡዕ ፓርቲዎች የተውጣጣ ቅንጅት የተሰኘ ጥምር የፖለቲካ ፓርቲ እንደ አንድ የፖለቲካ ድርጅት ተወዳደረ። በውጤቱም የዓለም ታዛቢዎች በተገኙበት በአዲስ አበባ ከተማ ከመቶ 97 እጁ መራጭ የተቃዋሚውን ፓርቲ ቅንጅትን መረጠ። በውጤቱ የተደናገጠው የአቶ መለስ መንግስት ለመጀመሪያ ጊዜ የአዲስ አበባን ፖሊስ በፌዴራል ቁጥጥር ስር አዞረ። የአዲስ አበባ ምክር ቤትንም በኦሮሚያ መስተዳደር ስር እንዲተዳደር አዲስ ድንጋጌ አወጣ። ይሁን እንጂ ብዙም ገለልተኛ ታዛቢ በሌለበት ከአዲስ አበባ ውጪ ኢሕአዴግ 90 በመቶ ማሸነፉ ስለታወጀ ተቃዋሚዎች አድልዎ ተደርጎብናልና ምርጫው እንደገና ይጣራ ብለው ለከፍተኛ ፍርድ ቤት የክስ ማመልከቻ በማስገባታቸው ማጣሪያ ተካሄደ። ተቃዎሚዎች በጠቅላላው የምርጫ ውጤት ባለመስማማታቸው ያሸነፉበትን የፓርላማ ወንበር ባለመቀበል የገዢው ፓርቲ በበላይነት ከተቆጣጠረው ፓርላማ ራሳቸውን አገለሉ። ሚሥስ አና ጎሜዝ የተባሉ የአውሮፓ ታዛቢ ቡድን መሪ ምርጫው አድልዎና ጫና እንደነበረበት ለዓለም ሕዝብ ምስክርነታቸውን ተናገሩ። አብዛኛዎቹ ታዛቢዎች (አፍሪካ ሕብረት አና የጂሚ ካርተርማእከል) ምርጫው በኢትዮጲያ ከተካሄዱ ምርጫዎች በጣም የተሻለ መሆኑን መሰከሩ። በሺ የሚቆጠሩ የቅንጅት ደጋፊዎች በዋና ዋና ከተማዎች በመውጣት ሰላማዊ ሰልፍ በቁጣ በሚገልጹበት ጊዜ ቁጥሩ በርካታ የሆነ ሕዝብ በፖሊስ በቀጥታ በተተኮሰ ጥይት ሕይወቱን አጥቶአል። የአቶ መለስ መንግስት አብዛኛዎችን በህዝብ የተመረጡ የቅንጅት ፓርቲ አባላትንና በሺህ የሚቆጠሩ አባላትን ባገር ክህደት አና መንግስትን ለመገልበጥ በመሞከር ከሰሳቸው። ሁለት ዓመት በፈጀ የፍርድ ሂደትም ፍርድ ቤቱ የቅንጅት መሪዎችን አገርን በመክዳት ወንጀል ጥፋተኛ ሆነው አገኛቸው። ይሁን እንጂ ሁሉም የ ቅንጅት መሪዎችና አብዛኛው ደጋፊ አባላት ጥፋታቸውን አምነው ይቅርታ በመጠየቃቸው ከእስር ነጻ ወጡ።

12157

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%85%E1%8B%B1%E1%88%B5%20%E1%8C%8A%E1%8B%AE%E1%88%AD%E1%8C%8A%E1%88%B5%20%E1%8B%A8%E1%8A%A5%E1%8C%8D%E1%88%AD%20%E1%8A%B3%E1%88%B5%20%E1%89%A1%E1%8B%B5%E1%8A%95

ቅዱስ ጊዮርጊስ የእግር ኳስ ቡድን

ቅዱስ ጊዮርጊስ ስፖርት ክለብ በሌላ መልኩ ቅዱስ ጊዮርጊስ በመባል የሚታወቀው በአዲስ አበባ ፣ ኢትዮጵያ የሚገኝ የባለሙያ እግር ኳስ ክለብ ነው። በኢትዮጵያ እግር ኳስ ከፍተኛ ዲቪዚዮን ማለትም በኢትዮጵያ ፕሪሚየር ሊግ ይጫወታሉ። በ 1935 የተቋቋመው ክለቡ በኢትዮጵያ የመጀመሪያው ሲሆን በፋሽስት ኢጣሊያ ወረራ ኃይሎች ላይ የኢትዮጵያዊነት እና የመቋቋም ምልክት ሆኖ ተመሠረተ። መመስረት እና የአርበኝነት ትግል ክለቡ በጆርጅ ዱካስና በአያሌ አጥናሽ አራዳ ቅዱስ ጊዮርጊስ (ቅዱስ ጊዮርጊስ) የእግር ኳስ ክለብ ሆኖ በታህሳስ 1928 ዓ.ም ተመሠረተ። ክለቡ የተሰየመበት ሰፈር ፣ አዲስ አበባ አራዳ (“አራዳ ጊዮርጊስ” ተብሎም ይጠራል) ተብሎ ተሰይሟል። ለክለቡ የተጫወቱት የመጀመሪያዎቹ ተጫዋቾች ከዱካስና ከአትናሽ ትምህርት ቤቶች ፣ ከተፈሪ መኮንን እና ቅዱስ ጊዮርጊስ (ቅዱስ ጊዮርጊስ) የተሰበሰቡ ተማሪዎች ናቸው። ፋሽስት ኢጣሊያ ኢትዮጵያን በወረረችበት ወቅት የተቋቋመው ክለቡ በጣሊያን ወረራ መካከል የኢትዮጵያዊነት ተምሳሌት ሆነ። የ1930 ዎቹ የአርበኞች ተጋድሎ በክለቡ እና በአራዳ ሰፈር ላይ የማይጠፋ አሻራ ጥሎ ነበር ፣ ሁለቱንም ለመጪዎቹ ምዕተ ዓመታት ይገልፃል። የክለቡ ታሪክ ብዙውን ጊዜ በዚህ ሰፈር ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ ያሳድራል ተብሎ ይታሰባል። ቅዱስ ጊዮርጊስ በ 2 ቴገራ ብር ፣ በ 1 ኳስ ፣ በግብ ኳሶች እና በማኅተም ብቻ እንደጀመረ ተነግሯል። በአራዳ ፖሊስ በተከለከላቸው ገደቦች ምክንያት ብዙውን ጊዜ በአከባቢ ሜዳዎች ላይ እግር ኳስ መጫወት ከባድ ሆኖበት ክለቡ ያለማቋረጥ ከቦታ ወደ ቦታ መንቀሳቀስ ነበረበት። በአንድ ወቅት የክለቡ አባላት የግብ ልጥፎችን ወደ ‹ፊልመሃመዳ› (በአሁኑ ጊዜ ከብጁ ባለሥልጣናት ዋና መሥሪያ ቤት አጠገብ ይገኛል) ሞክረዋል ፣ ነገር ግን በመጨረሻ በባለሥልጣናት አባረሯቸው። በ ‹እቴጌ መነን› ሜዳ ላይ ‘አሮገ ቄራ’ ላይ ለመጫወት ያደረግነው ሙከራም ደስተኛ ያልሆኑ የአካባቢው ነዋሪዎች በመባረራቸው አልተሳካም። ከዚያም ወደ 'በላይ ዘለቀ' 'ዘበግና ሰፈር' መንደር ቢሄዱም የአራዳ ፖሊስ መጥቶ እንደገና አባረራቸው። እንደ ሌሎች የአካባቢው ቡድኖች ወይም ቡድኖች እንደ አዲስ አበባ የአርሜኒያ ማህበረሰብ ባሉ ቡድኖች ላይ ግጥሚያዎች ተዘጋጁ። ሆኖም ክለቡ የነበራቸውን የተጫዋቾች ብዛት አጭር ስለነበር ሌሎችን ለጨዋታ መመልመል ችሏል። ይድነቃቸው ተሰማ የቡድኑ አባል ለመሆን የመጣው በዚህ መንገድ ነው ፣ በአዲስ ጎዳናዎች ላይ ተገኝቶ ለጨዋታው እንዲቀላቀል ተጠይቋል። በራድ መኮንን ድልድይ አቋርጦ ሲታይ መታየቱና ሁሉም የክለቡ አባላት ትምህርት ቤት ወደሄዱበት ወደ ተፈሪ መኮንን ትምህርት ቤት ከሄደ ጀምሮ እሱን ያውቁ ነበር ተብሏል። ቅዱስ ጊዮርጊስ ከእነሱ ጋር ለመቀላቀል ከተስማማ በኋላ በራሱ ይድነቃቸው ሁለት ግቦች የአርሜኒያ ቡድኑን 2-0 ማሸነፍ ችሏል። የክለቡ የመጀመሪያ ማሊያዎች በወቅቱ ለገንዘብ ታጥቆ ለነበረው ክለብ ቡናማና ነጭ ፣ ተመጣጣኝ ጨርቅ ነበር። ከመሥራቾቹ አንዱ ጆርጅ ዱካስ ክለቡን ለመደገፍ ከወላጆቹ የተሰበሰበውን ገንዘብ ተጠቅሟል። ሌሎች በክለቡ ውስጥ ለክለቡ ገንዘብ ለማግኘት እንደ “ሆያ ሆዬ” ያሉ ባህላዊ ዘፈኖችን እየዘፈኑ በሩን በማንኳኳት ነበር። ለዝማሬ ጥረታቸው የተለመደው ሽልማት ዳቦ ሳይሆን ገንዘብ ነበር ፣ ግን ይህንን ዳቦ በሠራተኞች መንደር ውስጥ ለመሸጥ በከረጢት ውስጥ ለመሰብሰብ ችለዋል። ክለቡ አንዳንድ ገንዘቦችን ማግኘት ከቻለ በኋላ ከኢትዮጵያ ባንዲራ ቀለሞች ጋር አንድነታቸውን የሚያመለክት ኒው ጀርሲ ማግኘት ችለዋል። የመጀመሪያውን ማሊያ ለሁለተኛው ቡድን ሰጥተው አዲሱን ማልበስ የጀመሩት በተያዘው የፖሊስ ኃይል ግፊት ይህንን ኒው ጀርሲ በልብሳቸው ስር እንዲደብቁ እስኪያደርጉ ድረስ ነው። የክለቡ የመጀመሪያ ማሊያዎች በወቅቱ ለገንዘብ ታጥቆ ለነበረው ክለብ ቡናማና ነጭ ፣ ተመጣጣኝ ጨርቅ ነበር። ከመሥራቾቹ አንዱ ጆርጅ ዱካስ ክለቡን ለመደገፍ ከወላጆቹ የተሰበሰበውን ገንዘብ ተጠቅሟል። ሌሎች በክለቡ ውስጥ ለክለቡ ገንዘብ ለማግኘት እንደ “ሆያ ሆዬ” ያሉ ባህላዊ ዘፈኖችን እየዘፈኑ በሩን በማንኳኳት ነበር። ለዝማሬ ጥረታቸው የተለመደው ሽልማት ዳቦ ሳይሆን ገንዘብ ነበር ፣ ግን ይህንን ዳቦ በሠራተኞች መንደር ውስጥ ለመሸጥ በከረጢት ውስጥ ለመሰብሰብ ችለዋል። ክለቡ አንዳንድ ገንዘቦችን ማግኘት ከቻለ በኋላ ከኢትዮጵያ ባንዲራ ቀለሞች ጋር አንድነታቸውን የሚያመለክት ኒው ጀርሲ ማግኘት ችለዋል። የመጀመሪያውን ማሊያ ለሁለተኛው ቡድን ሰጥተው አዲሱን ማልበስ የጀመሩት በተያዘው የፖሊስ ኃይል ግፊት ይህንን ኒው ጀርሲ በልብሳቸው ስር እንዲደብቁ እስኪያደርጉ ድረስ ነው። ክለቡ በገንዘቡ ማሊያ ከገዛ በኋላ በቀሪው ገንዘብ ለተጫዋቾች ምግብ ገዝቷል። የክለቡ አባላት እና ተጫዋቾች ከጨዋታ እና ከስልጠና በኋላ ዳቦ እና ሻይ መብላት ይፈልጋሉ። ጣሊያን ቅዱስ ጊዮርጊስን በቀጥታ ለማጥፋት ያደረገው ጥረት ሳይሳካ ሲቀር ክለቡ ስሙን ቀይሮ ጣሊያኖች ‹6 ኪሎ› ከሚባለው ክለብ ጋር እንዲጫወት አስገድደውታል። ይህ ክለብ ቅዱስ ጊዮርጊስን ለማዳከም እና ተስፋ ለማስቆረጥ ሆን ተብሎ በጣሊያኖች የተፈጠረ ነው። በአቅራቢያው በሚገኘው 'ኩግናክ አሎቮ' ፋብሪካ 6 ስፖንሰር (ሐምሌ 5 ለማለትም ‹ሴንኮ ማጄ› ተብሎም ይጠራል) ፣ ከቅዱስ ጊዮርጊስ የበለጠ ገንዘብ እና ቁሳቁስ ነበረው። ቅዱስ ጊዮርጊስን በተለያዩ አጋጣሚዎች አሸንፈዋል ቅዱስ ጊዮርጊስም እንዲሁ አድርጓል ግን እነዚያ ግጥሚያዎች ሁልጊዜ በአራዳ (ጣሊያን) ፖሊስ በመደብደብ ይጠናቀቃሉ። በዚህ ወቅት እየተካሄደ ያለው የሽምቅ ውጊያ ለክለቡ እና ለአባላቱ እጅግ አስፈላጊ ነበር። ጣሊያኖች ይህንን በማወቃቸው የሽምቅ ተዋጊዎችን ለማደናገር እና ለማጥመድ ክለቡን ለራሳቸው አስተዳደር የፕሮፓጋንዳ መሣሪያ አድርገው ለመጠቀም ይሞክራሉ። ጣሊያኖች እንደ ራስ ላሉ የመቃወም መሪዎች መልእክት ላኩ። አበበ አረጋይ አዲስ አበባ በሚገኘው ተወዳጅ ሜዳ ጃንሜዳ ላይ የእግር ኳስ ጨዋታ እንዲመለከት ጋብዞ ‹‹ መጥቶ ሕዝቡ በሰላም ነው ›› እንዲል። ይህንን የሰሙ የሽምቅ ተዋጊዎች አንድ ጣሊያናዊ ጄኔራል ጣልያኖችን እና ራስን የማይታመን አድርገው ወስደዋል። አበበ አረጋይ ሁኔታውን እንዲመረምር ደምሴ ወ/ሚካኤልን ልኳል። ጨዋታውን በሰላም ለመጫወት ከእጅ በፊት ማስጠንቀቂያ የተሰጠው ቅዱስ ጊዮርጊስ ከ “6 ኪሎ” ጋር ለመጫወት ተመርጧል። ተመልካቾች ብዙውን ጊዜ ከጨዋታው ይልቅ ትግሉን ለማበረታታት እና ፉጨት ከተጫወቱ በኋላ ጨዋታው በፍጥነት ወደ አካላዊ ውጊያ ተለወጠ። ከዚያ ጨዋታው ተቋርጦ የጣሊያኖች እቅድ ከሽ .ል። እ.ኤ.አ. በ 1941 ኢትዮጵያ ከፋሽስት ኢጣሊያ ቁጥጥር ነፃ ስትወጣ እና ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ በተመለሱበት ወቅት “ኢትዮጵያ ሆይ ዴ ይበልሽ” (ትርጉሙ ፣ ኢትዮጵያን ደስ ይበላችሁ) የሚለውን ብሔራዊ መዝሙር የዘመሩት የቅዱስ ጊዮርጊስ እግር ኳስ ክለብ ደጋፊዎች ከአዲስ አበባዎች ጋር በመሆን አቀባበል አድርገውላቸዋል። እሱን መልሰው። በአንድ ግዙፍ የቅዱስ ጊዮርጊስ ደጋፊ ዮፍታሔ ንጉሴ የተፃፈ እና በካፒቴን ናልባዲን የተዘጋጀ መዝሙር። የኢትዮጵያ ሊግ እግር ኳስ የመጀመሪያው በይፋ እውቅና የተሰጠው የኢትዮጵያ እግር ኳስ ሊግ ስሪት በ 1944 ተቋቋመ። በመጀመሪያ አምስት ቡድኖችን ቅዱስ ጊዮርጊስን (ኢትዮጵያዊ) ፣ ፎርቱዶ (ጣሊያንኛ) ፣ አራራት (አርሜኒያ) ፣ ኦሎምፒያኮስ (ግሪክ) እና እንግሊዞችን ጨምሮ የተለያዩ ቡድኖችን የሚወክሉ አምስት ቡድኖች ነበሩ። በኢትዮጵያ ወታደራዊ ተልዕኮ (ቢኤምኤምኤም) በቢኤምኤም አሸናፊነት ለመወዳደር ተወዳድሯል። በ 1947 የአገሪቱ መደበኛ ብሔራዊ ሊግ በሦስት ቡድኖች ተጀመረ። ቅዱስ ጊዮርጊስ ፣ መቻሌ እና ከዓይ ባህር። ደርግ የእግር ኳስ ሊጎችን ከማደራጀቱ በፊት ክለቡ በሊጉ ውስጥ ለሃያ አምስት ዓመታት የቆየ ሲሆን ነባር ክለቦችን በሙሉ እንዲዘጋ አስገድዷል። በዚህ ሂደት ክለቡ ስሙን በአዲስ አበባ ቢራ ፋብሪካ በ 1972 ተቀይሮ ከአራት ዓመት በኋላ ብቻ ለመለወጥ ነበር። ክለቡ ስያሜውን ለ 19 ዓመታት ወደ ኋላ ቀይሮ ደርግ እስኪወድቅ ድረስ በ 1991 ክለቡ በይፋ ስሙን ወደ ቅዱስ ጊዮርጊስ ቀይሯል። ቅዱስ ጊዮርጊስ በ 60 ዎቹ መገባደጃ ላይ የተወሰነ የበላይነትን አግኝቶ ከዚያ በኋላ ሊጉ በ 70 ዎቹ እና በ 80 ዎቹ አንጻራዊ የእኩልነት ጊዜን አሳል ል። ሆኖም በፕሪምየር ሊጉ ዘመን ከ 1997-98 የውድድር ዘመን ጀምሮ አስደናቂ 14 ርዕሶችን በማሰባሰብ ከቅዱስ ጊዮርጊስ አ.ሲ. ከ 2017 ጀምሮ ክለቡ በድምሩ 29 ከፍተኛ የምድብ ዋንጫዎችን የያዘ ሲሆን ይህም በኢትዮጵያ እግር ኳስ እጅግ የላቀ ነው። ፕሪሚየር ሊግ (1997- አሁን) በጥቅምት ወር 2020 የጀርመን አሰልጣኝ ኤርነስት ሚድንድዶር የ 3 ዓመት ኮንትራት ከፈረሙ በኋላ ከካይዘር አለቆች ኤፍ.ሲ ወጥተው ክለቡን ተቀላቀሉ። እ.ኤ.አ ኖቬምበር 2020 ሚድንድዶር በኢትዮጵያ የፖለቲካ አለመረጋጋት ስጋት የተነሳ ከስልጣናቸው ለቀቁ ፣ በምክትላቸው አሰልጣኝ ማሃየር ዴቪድ ተተክተዋል። ዴቪድ በ 15 ግጥሚያዎች ላይ ብቻ በመጋቢት 2021 የክለቡ ዋና አሰልጣኝ ሆኖ ተባረረ። እሱን ለመተካት ስኮትላንዳዊው ፍራንክ ኑትታል ተቀጥሮ ቡድኑን በሊጉ ወደ አሳዛኝ ሦስተኛ ደረጃ እንዲመራ መርቷል። እ.ኤ.አ. በ 2021 ሐምሌ ክለቡ ሰርቢያዊው ዝላኮ ክሪምቶቲ አዲሱን ዋና አሰልጣኝ አድርጎ ቀጠረ። ክለቡ የቅዱስ ጊዮርጊስ እግር ኳስ ማህበር ነው። እንዲሁም በገንዘብ የሚደገፈው በሳውዲው ታዋቂው ነጋዴ መሐመድ ሁሴን አል አሙዲ እና የክለቡ ሊቀመንበር በሆኑት ኢትዮጵያዊው አቤኔት ገብረመስቀል ነው። በሰኔ ወር 2018 ክለቡ አብዛኞቹን የአክሲዮን ድርሻ ለደጋፊዎች እንደሚሸጥ ተገለጸ። በኖቬምበር 2020 ክለቡ ውስን አክሲዮኖችን በቀጥታ ከ 100,000 በላይ ለተመዘገቡ አባላቱ ለመሸጥ ዕቅድ ያለው የአክሲዮን ኩባንያ ማቋቋሙን አስታውቋል። ቅዱስ ጊዮርጊስ በሁሉም የኢትዮ እግርኳስ ትልቁ የደጋፊ መሰረት ያለው ሲሆን በሀገር ውስጥ ጨዋታዎች በሚያደርጉት ደማቅ ማሳያ ይታወቃሉ። የቡድኑ ኦፊሴላዊ የደጋፊ ክለብ 32,000 የተመዘገበ አባል ያለው ሲሆን በአድናቂው ክለብ በተደረጉ ጥናቶች መሠረት በመላው አገሪቱ እና በኢትዮጵያ ዲያስፖራ 8 ሚሊዮን የሚገመቱ ደጋፊዎች አሉ። ብዙ ጊዜ የክለቡን መዝሙር በመዘመር ቢጫ እና ብርቱካንማ የቼክ ባንዲራዎችን በማውለብለብ የቅዱስ ጊዮርጊስ ደጋፊዎች በኢትዮጵያ እግርኳስ ውስጥ አንዳንድ የበዓል አከባቢዎችን ያቀርባሉ። የክለቡ አልትራሎች በኢትዮጵያ እግር ኳስ ውስጥ በጣም ተስፋፍቶ በሚገኝ ሆሎጋኒዝም ውስጥ እንደሚሳተፉ ታውቋል። በተለይ እንደ “ሸገር ደርቢ” ባሉ የደርቢ ጨዋታዎች ወቅት ከተፎካካሪ የድጋፍ ቡድኖች ጋር ግጭቶች የተለመዱ ናቸው። በመጀመሪያዎቹ ቀናት የክለቡ ደጋፊዎች ይደጋገሙ የነበሩት የዘፈን ግጥሞች እንደሚከተለው ነበር። ቀደምት ተቀናቃኞቻቸውን “6 ኪሎ” በመጥቀስ - “ይጫወቱ ነበር በቴስታ በጋንባ ፣ መገን 6 ጥያቄን ለመውሰድ ገባ።” ትርጉሙ “6 ኪሎ ፣ በእግራቸው ቢጫወቱም እና ተጫዋቾችን በጭንቅላት ቢረግጡም ሁልጊዜ ይሸነፋሉ” መስራች አየለ አትናሽ በመጥቀስ። «ግጥም አይነቃነቅም የብረት ዲጂግኖ ፣ ለእናንተ ነህ አየለ የአራዳ ተርሲኖ?» ትርጉሙ “እንደ ብረት መስረቅ ጽኑ ፣ የአራዳ ቴርሲኖ አየለ አትናሽ እንዴት ነህ?” ድንቅ ተጫዋቾችን ኤልያስን (በኋላ አብራሪ ሆኑ) እና ይድነቃቸው። “በሰማይ ኤልያስ በምድር ይድነቃቸው ፣ ለመታሰቢያነት እግዜር ፈጠራቸው።” ትርጉም “ኤልያስ በሰማይ ፣ ይድነቃቸው መሬት ፣ እግዚአብሔር በግብር ፈጥሯቸዋል”። ቅዱስ ጊዮርጊስ የኢትዮጲያ ፕሪሚየር ሊግን በተለያዩ አመታት አሸናፊ ሁንዋል። እነዚህም፦ 1950, 1966, 1967, 1968, 1971, 1975, 1987, 1991, 1992, 1994, 1995, 1996, 1999, 2000, 2002, 2003, 2005, 2006, 2008, 2009 (እ.ኤ.አ.) ናቸው። የኢትዮጵያ እግር ኳስ ክለቦች

31174

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%B3%E1%8A%95%E1%8C%89%E1%8A%95%20%E1%8B%8B%E1%8A%95%E1%8C%88%E1%88%9D

ዳንጉን ዋንገም

ዳንጉን ዋንገም በኮርያ ልማዳዊ አፈ ታሪክ በኮሪያ በጥንት የነገሠ ንጉሥ ነበር። እርሱ ከሺንሺ መንግሥት (ፔዳል) ቀጥሎ የአዲስ መንግሥት መሥራች ሆነ። የዚህ መንግሥት ስም «ጆሰን» ሲሆን፣ በኋላ ዘመን (ከ14ኛው ክፍለ ዘመን ዓ.ም.) ሌላ «ጆሰን» የተባለ መንግሥት ስለ ኖረ፣ ዳንጉን የመሠረተው መንግሥት አሁን «ጥንታዊ ጆሰን» ወይም «ጎጆሰን» በመባል ይታወቃል። የፔዳል (ጸሐይ) ወገንና የናቱ ወገን «የድብ ጎሣ» በውሕደታቸው የጆሰን ብሔር ሆነው ዳንጉን እንደ ኮርያ መሥራችና አባት ይቆጠራል። ይህ በቻይና (ኋሥያ) ንጉሥ ያው 25ኛው ዓመት እንደ ሆነ ይታመናል። ዋና ከተማው አሳዳል ምናልባት የአሁኑ ፕዮንግያንግ፥ ወይም ሓርቢን በማንቹርያ ነበር። ከዚህ በላይ ዳንጉን የራሱን አምልኮት እንደ ዐዋጀ ይባላል፤ እስከ ዛሬም ድረስ ዳንጉንን እንደ አምላክ የሚቆጠሩ አንዳንድ ትንንሽ ሃይማኖቶች በኮርያ አገር አሉ። በጠቅላላ ለ93 ዓመታት (ወይም ለ1500 ዓመታት በአንድ ትውፊት) እንደ ነገሠ ይጻፋል። ከዚያ በኋላ ልጁ ቡሩ ተከተለው። በኋንዳን ጎጊ በ1903 ዓም. በኮሪይኛ የተዘጋጀው ዜና መዋዕል ኋንዳን ጎጊ ስለዚሁ አፈታሪካዊ ዘመን መረጃ ይሰጣል፤ ሆኖም በብዙ የኮርያ መምህሮች ዘንድ ይህ መጽሐፍ እንደ ትክክለኛ ታሪክ አይሆንም። ስለ ዳንጉን ዋንገውም ወይም ኢምግም ዘመን እንዲህ ይለናል። ዳንጉን ከአባቱ የሺንሺ ንጉሥና ከእናቱ የዉንግ ንግሥት ከልምጭ ዛፍ በታች ተወለደ (ምናልባት 2145 ዓክልበ. ግድም)። የአምላክ ምግባር ስለነበረው ሰዎች ሁሉ አከበሩት ታዘዙለትም፣ እድሜው 14 ዓመት ሲሆን፣ እናቱ የደዕብ ክፍላገር መስፍን አደረገችው። በ2108 ዓክልበ. ግድም የኮርያ ሰዎች (800 ሰዎች) በልምጭ ቦታ በሥነ ስርዓት ዙፋኑን ለዳንጉን ሰጡት። የሕዝቡ አለባበስ ያንጊዜ ከሣር ተሠራ፣ ጫማ ግን አልለበሱም ነበር ይላል። የዳንጉን ዐዋጅ እንዲህ ነበር፦ «ወደ ገነት (መንግስተ ሰማያት) የሚወስደው በር አንድ ብቻ ነው እንጅ ሁለት በሮች አይደሉም። መንፈስህ በሥራህ ላይ ብታኖረው፣ ያንጊዜ መንፈስህ ወደ ገነት ሊደርስ ይችላል። የገነት ሕግ አንድያ ሕግ ነው፣ እንደ ወትሮ ይቀጥላል፣ የሰውም አዕምሮ እንዲህ የሚቀጥል ነው። እንግዲህ ማንም ሰው የራሱን አዕምሮ ቢመረምር የሰውን አዕምሮ መመልከት ይችላል። ሰውዬው ሌሎቹን ከአምላክ ሕግ ጋር እንዲስማሙ ቢያስተምራቸው፣ ትምህርቱ በዓለሙ የትም ቦታ በትክክል ሊጠቀም ይችላል። ወላጆቻችሁና አያቶቻችሁ ከገነት (መንግስተ ሰማያት) ተወለዱ፣ እናንተም ያለነርሱ በሕይወት መኖር አትችሉም። ስለዚህ ወላጆቻህን ለማዳገፍና ለማገልገል ግዴታ አለብህ፣ ይህም ገነትን ማክበር ነውና ብሄሩን በሙሉ ይነካል። ወላጆችህንም የምታገልግላቸው ለብሔሩ በመታመንህ ነው። ይህንን ሕግ በመጠብቅ ብቻ ከድንገተኛ አደጋ ወይም ከመዓት ማምለጥ የሚቻል ነው። እንስሳ ስንኳ የኑሮ ጓደና አለው፣ የተቀደደውም ጫማ ጥንዱን አለው። እንዲህ ወንድና ሴት በሰላም ያለ ጠብ፣ ቅሬታ ወይም መቀኝነት ይኖራሉ። ደግሞ መረንነትና ዝሙት ክልክል መሆን አለባቸው። ጣቶችህን ብትነክስ፣ የትኛው ጣት መጠኑ ምንም ቢሆን ሕመም አያሰኝህም? እያንዳንዳችሁ ከሐሜት ስትቀሩ፣ እርስ በርስ ስትዋደዱ፣ ከጠብ ስትቀሩ፣ ሌሎቹንም ስትረዱአቸው፣ ያንጊዜ መላው ብሐሩና መላው ቤተሠቡ ደህና ይሆናሉ ይበልጸጋሉ። ላሞችና ፈረሶቻቸሁ መኖአቸውን በጋራ ያከፋፍላሉ። ሰውን ከምንም ነገር ካላሳጣችሁ፣ ያለ ሌብነት ከተባበራችሁ፣ አገሩ ሁሉ ይበልጸጋል።... ሁልጊዜ በገነት (መንግሥተ ሰማያት) አክባሪ አዕምሮ ውደዱ። ሰው በአደገኛ ሁኔታ ስታገኘው፣ እሱን መርዳት እንጂ ሌሎችን መሳድብ የለብህም። እኒህን ድንጋጌዎች ካልታዘዝክ፣ ገነት (መንግሥተ ሰማያት) አይረዳህም፣ አንተና ቤተሠብህ እስከሚጠፋ ድረስ። እሳት በሩዝ እርሻ ላይ ብታደርግ፣ የሩዙም ተክል ቢቃጠል፣ ገነት (መንግሥተ ሰማያት) ይቀጣሃል። ጥፋተኛ ብትሰውረውም፣ የወንጀሉ ክርፋት ግን ይወጣል። ሁልጊዜ በጎ ጸባይ በአክባሪ አዕምሮ ትይዛለህ። ክፉ አዕምሮ አይኖርህ፣ ጥፋትን አትደብቅ፣ አደጋንም አትሰውር። አዕምሮህን በማሠልጠን ገነትን (መንግሥተ ሰማያትን) አክበር፤ ለመላውም ሕዝቡ ጓደኛ ሁን። አምስቱ ዋና ሚኒስትሮች እኒህን ድንጋጌዎች መጠብቅ አለባቸው።» ከዚህ በኋላ ከሚኒስትሮቹ ፐንግ-ዉ ምድረ በዳ እንዲያቀና፣ ሰውንግጁ ቤተ መንግሥት እንዲያሠራ፣ ጎሺ በእርሻ ተግባር ላይ፣ ሺንጂ ምስሎችን እንዲፈጥር፣ ኪሰውንግ በሕክምና ጥናት ላይ፣ ነዑል ቤተሠቦቹን በዝርዝር እንዲዘግብ፣ ኸዊ እድሎችን (በንግር) በመናገር ላይ፣ ዉ በጦር ሠራዊት ላይ ሾማቸው። በ2059 ዓክልበ. ግድም በታላቅ ጐርፍ ምክንያት የሕዝቡ ምቾት ተበላሸ። ስለዚህ ዳንጉን ሚኒስትሩን ፐንግ-ዉ ወንዞቹን እንዲገድብ አዘዘው። ሐውልት በ«ዉ» መንደር ተሠራ። በ2058 ዓክልበ. ሚኒስትሩን ፐዳል አምባ በሳምላንግ እንሲያሠራ አዘዘው። በ2042 ዓክልበ. ግድም አልጋ ወራሹን ልዑል ቡሩ በተልእኮ ወደ ዩ ላከው፣ ይህ ምናልባት በኋላ ዳ ዩ የተባለው የኋሥያ (ቻይና) አለቃ ይሆናል። በተጨማሪ ዳንጉን የ፭ ንጥረ ነገሮች ትምህርት አስተማረ፣ «ዩጁ» እና «ያንግጁ» ግዛቶችም ወደ ጆሰን ጨመረ። ዳንጉን ደግሞ «ኈዳይ»ን አሸንፎ ተገዥ አደረገው፣ ዩ-ሹን በተገዥነት አስተዳዳሪነቱን ሰጠው ይለናል። «ዩ-ሹን» ማለት የኋሥያ ንጉሥ ሹን ስም ነው፤ «ኈዳይ»ም በሻንዶንግ ልሳነ ምድር እንደ ነበር ይታስባል። በ2016 ዓክልበ. ግድም ለሀብቱ እድገት መስኖ፣ የሐር ትል፣ እና የአሣ ማጥመድ ሥራ ክፍሎች ወደ ጆሰን አስገባ። ዳንጉን ኢንገም በአገሩ ለ93 ዓመታት ነግሦ አረፈ፣ ልጁም ዳንጉን ቡሩ ያንጊዜ የጆሰን ዳንጉን (ንጉሥ) ሆኖ ተከተለው።

52695

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A6%E1%88%9E%20%E1%8B%88%E1%8A%95%E1%8B%9D

ኦሞ ወንዝ

በደቡብ ኢትዮጵያ የሚገኘው የኦሞ ወንዝ (ኦሞ-ቦቴጎ ተብሎም ይጠራል) ከአባይ ተፋሰስ ውጭ ትልቁ የኢትዮጵያ ወንዝ ነው። ወሰኑ ሙሉ በሙሉ በኢትዮጵያ ድንበሮች ውስጥ የሚገኝ ሲሆን ከኬንያ ጋር በሚያዋስነው የቱርካና ሀይቅ ጋር ይዋሃዳል። እንዲሁም ወንዙ የኢንዶራይክ ፍሳሽ ተፋሰስ ዋና ጅረት እና የቱርካና ተፋሰስ ነው። የወንዙ ተፋሰስ በ 1980 በዩኔስኮ የዓለም ቅርስ መዝገብ ውስጥ እንዲካተት በማድረግ እንደ ቀደምት የድንጋይ መሳሪያዎች ባሉ በርካታ የቅድመ-ሆሚኒድ ቅሪተ አካላት እና በአርኪኦሎጂ ግኝቶች ታዋቂ ነው። የኦሞ ወንዝ ከጊቤ ወንዝ መጋጠሚያ ሲሆን እስከ አሁን ትልቁ የኦሞ ወንዝ ጅረት እና የዋቤ ወንዝ ትልቁ የግራ ባንክ የኦሞ ወንዝ 8°19′ሰ 37°28′ መጋጠሚያዎች፡ 8 °19′ 37°28′′። ከስፋታቸው፣ ከርዝመታቸው እና ከኮርሶቻቸው አንፃር የኦሞ እና የጊቤ ወንዞች አንድ እና አንድ ወንዝ እንደሆኑ ሆነው ነገር ግን የተለያየ ስም አላቸው። በመሆኑም አጠቃላይ የወንዙ ተፋሰስ አንዳንድ ጊዜ የኦሞ-ጊቤ ወንዝ ተፋሰስ ተብሎ ይጠራል። ይህ ተፋሰስ የምዕራብ ኦሮሚያን ከፊል እና የደቡብ ብሔር ብሔረሰቦችና ህዝቦች ክልል መካከለኛ ክፍል ያካትታል። የወንዙ ፍሳሽ በደቡብ አቅጣጫ ሆኖም ወደ ምእራብ ይታጠፋል ከ 7° ሰ 37° 30' ም 36° ም ተጉዞ ወደ ደቡብ ተጠምዞ እስከ 5° 30' ደ ከዚያ ትልቅ ደቡብ አቅጣጫ ተጠምዞ ወደ ደቡብ ወደ ቱርካና ሀይቅ ይቀላቀላል፡፡ የኢትዮጵያ ማዕከላዊ ስታቲስቲክስ ኤጀንሲ ባሳተመው ጽሁፍ መሰረት የኦሞ ቦቴጎ ወንዝ 760 ኪሎ ሜትር ርዝመት አለው። የኦሞ-ቦቴጎ ወንዝ ፍሳሽ ከጊቢ እና ዋቢ ወንዞች ሙሉ ፋፋቲ 700 ሚትር ሲሆን የ ጊቢ እና የዋቢ ወሰኖች ከ 1060 ሚ እስከ 360 ሚ በሀይቁ ደረጃ ተጉዘው በጥድፊያ ወደ አቀበት ይወጠል ከዚያም ጉዞው በ ኮኮቢ እና ለሎችም ፋፋቲ እየተሰባብረ ከግርጎሪ ሸለቆ አንዱ ቱርካና ሀይቅ ውስጠ ይዘልቃል፡፡ የስፒክትረም መመሪያ ወደ ኢትዮጵያ ምዕሂት ገለጻ መሰረምት ይህ ቦታ በመስከረም እና በትቅምት ከክረምት ወንዙ ከፍተኛ ሳለ ለነጭ ወንዝ ጅልባ ጉዞ ተወዳጅ እንደሆነ ነው፡፡ ጊቢ ወንዝ በጣም አሰፈላጊ ገባር ሲሆን አነስተኛ ገባሪ ወንዞቹ እነ ዋቢ፣ ደንጩያ፣ ጎጅብ፣ ሙኢ እና ኡሰኖ ወንዞች ናችው፡፡ ለቀድሞዎቹ የጃንጄሮ እና የጋሮ ግዛቶች ምስራቃዊ ወሰን ፈጠረ። ኦሞ በዱር አራዊት የሚታወቁትን የማጎ እና የኦሞ ብሄራዊ ፓርኮችንም አልፏል። ብዙ እንስሳት በወንዙ አቅራቢያ እና በጉማሬዎች ፣ አዞዎች እና ፓፍ አዳሮችን ጨምሮ ይኖራሉ። የአርኪኦሎጂ ግኝቶች መላው የኦሞ ወንዝ ተፋሰስ በጂኦሎጂካል እና በአርኪዮሎጂ ረገድም ጠቃሚ ነው። ከታችኛው ሸለቆ ከ50,000 በላይ ቅሪተ አካላት ተለይተዋል፣ ከእነዚህም መካከል 230 የሆሚኒድ ቅሪተ አካላት ከፕሊዮሴን እና ከፕሊስቶሴን ጋር የተገናኙ ናቸው። የአውስትራሎፒተከስ እና ሆሞ ዝርያ ያላቸው ቅሪተ አካላት በተለያዩ የአርኪኦሎጂ ቦታዎች እንዲሁም ከኳርትዚት የተሰሩ መሳሪያዎች የተገኙ ሲሆን ከእነዚህ ውስጥ ጥንታዊው የሆነው ከ2.4 ሚሊዮን ዓመታት በፊት ነው። በተገኙበት ጊዜ መሳሪያዎቹ በ ውስጥ ከሚታየው የበለጠ ጥንታዊ የሚባል የቅድመ-ኦልዶዋን ኢንዱስትሪ አካል ሊሆኑ እንደሚችሉ ይታሰብ ነበር. በኋላ ላይ የተደረገ ጥናት እንደሚያሳየው የመሳሪያዎቹ ድፍድፍ ገጽታ በእውነቱ በጣም ደካማ በሆኑ ጥሬ እቃዎች የተከሰተ ነው, እና ጥቅም ላይ የዋሉት ቴክኒኮች እና ቅርፆች በኦልዶዋን ውስጥ እንዲካተቱ ያስችላቸዋል። በአካባቢው የመጀመሪያዎቹ የአርኪኦሎጂ ግኝቶች በ 1901 በፈረንሳይ ጉዞ ነበር. በጣም ጠቃሚ የሆኑት ግኝቶች በ 1967 እና 1975 መካከል በአለም አቀፍ የአርኪኦሎጂ ቡድን ተደርገዋል. ይህ ቡድን 2.5 ሚሊዮን ዓመት ዕድሜ እንዳለው የሚገመተውን የአንድ አውስትራሎፒቴከስ ሰው መንጋጋ አጥንትን ጨምሮ የተለያዩ ነገሮችን አግኝቷል። አርኪኦሎጂስቶች ከጥንት ዘመን እና እስከ ፕሊዮሴን ዘመን ድረስ የ ቅሪተ አካላትን አግኝተዋል። የኳርትዝ መሳሪያዎች በወንዝ ዳርቻ ላይ ከተገኙት ጥቂት በኋላ የሆሞ ሳፒየንስ ቅሪቶች ተገኝተዋል። ከዚያን ጊዜ ጀምሮ ቁፋሮው የተካሄደው በፈረንሳይ እና በአሜሪካ ጥምር ቡድን ነው። ከቀደምት የሆሚኒድ ቅሪተ አካላት በተጨማሪ በኦሞ ሸለቆ ውስጥ የተለያዩ አጥቢ እንስሳት እና አሳ ቅሪተ አካላት ተገኝተዋል። የሰው ተጽዕኖ የኦሞ የታችኛው ሸለቆ በአሁኑ ጊዜ በሺህዎች ለሚቆጠሩ ዓመታት የተለያዩ ባህሎች እና ብሄረሰቦች ወደ ክልሉ ሲሰደዱ እንደ መስቀለኛ መንገድ እንደሆነ ይታመናል።እስከ ዛሬ ድረስ የኦሞ የታችኛው ሸለቆ ህዝብ ሙርሲ፣ ሱሪ ጨምሮ። , ኛንጋቶም, ዲዚ እና ሚኤን, በልዩነታቸው የተጠኑ ናቸው። ጣሊያናዊው አሳሽ ቪቶሪዮ ቦቴጎ ለመጀመሪያ ጊዜ በሰኔ 29 ቀን 1896 በሁለተኛው የአፍሪካ ጉዞው በዚህ ጉዞው በሞተበት በ17 ማርች 1897 ኦሞ ወንዝ ደረሰ። የኦሞ ወንዝ በክብር ስሙ ኦሞ-ቦቴጎ ተባለ። ኸርበርት ሄንሪ ኦስቲን እና ሰዎቹ በሴፕቴምበር 12 ቀን 1898 ኦሞ ዴልታ ደረሱ እና በራስ ወልዳ ጊዮርጊስ የሚመራው የኢትዮጵያ ጉዞ ከዚህ ቀደም ሚያዝያ 7 በቱርካና ሀይቅ ሰሜናዊ ዳርቻ ላይ የኢትዮጵያን ሰንደቅ አላማ እንደሰቀለ እና እንዲሁም የዘረፈ የአካባቢው ነዋሪዎች እና ወደ ድህነት እንዲቀነሱ አድርጓል[ጥቅስ ያስፈልጋል]. ሌተናንት አሌክሳንደር ቡላቶቪች እ.ኤ.አ. ነሐሴ 21 ቀን 1899 ሀይቅ ላይ የደረሰውን ሁለተኛውን የኢትዮጵያ ጉዞ መርቶ በተመሳሳይ አጥፊ ነበር። ይህ ሆኖ ግን በፓርቲው ውስጥ ያሉት ፈረንሣውያን በኦሞ ወንዝ ዴልታ ውስጥ የሚገኙትን በርካታ አማካኞች ለመጀመሪያ ጊዜ በትክክል ካርታ ሠርተዋል። ይህ የኦሞ ወንዝ አተረጓጎም እስከ 1930ዎቹ ድረስ የኢጣሊያ ቅኝ ገዥዎች ካርቶግራፊዎች ወንዙን እና ደላላው ላይ አዲስ እና ትክክለኛ አተረጓጎም ሲያደርጉ ቆይቷል። የሃይድሮ ኤሌክትሪክ ኃይል ጣቢያዎች በኦሞ ወንዝ ተፋሰስ ውስጥ በርካታ የኃይል ማመንጫ ጣቢያዎች እና ግድቦች አሉ እነዚህም በኦሞ ወንዝ ገባር በሆኑት በግልገል ጊቤ ወንዝ እና ጊቤ ወንዝ ስም የተሰየሙ ናቸው። በተወሰነ መልኩ ግራ የሚያጋባ ስያሜ ቢኖርም በኦሞ ወንዝ ላይ የሚገኙ የሃገር በቀል የኃይል ማመንጫ ጣቢያዎች እና ግድቦች ናቸው። 1998 (ዓም) ጎርፍ በዚህ የአገሪቱ ክፍል ወቅቱን የጠበቀ ከባድ ዝናብ የተለመደ ቢሆንም፣ ልቅ ግጦሽ እና የደን መጨፍጨፍ ለዚህ አደጋ ተጠያቂ ናቸው። በተጨማሪም ተመልከት አባይ ወንዝ (ናይል) የኢትዮጵያ ወንዞች

47663

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%A3%E1%88%88%E1%88%99%E1%8B%AB%20%E1%8A%95%E1%8B%B5%E1%8D%8D

ባለሙያ ንድፍ

«ባለሙያ ንድፍ» (እንግሊዝኛ፦ ) በተለይ በአሜሪካ አገር የጀመረ የዝግመተ ለውጥ አከራካሪ አስተያየት ነው። በዚህም አስተሳሰብ የ«ዝግመተ ለውጥ» እና የ«ተዓምር» (የእግዚአብሔር ሥራ) ትርጉም አንድ ነው። ዓለሙ በ«ባለሙያ ንድፈኛ» መፈጠሩ ለእግዚአብሔር ሕልውና ማስረጃ ያህል መሆኑ በእርግጥ ጥንታዊ አስተያየት ነው። እንዲህ ያለ ሃሣብ እንኳ በሕይወቴና የኢትዮጵያ እርምጃ እንደ ተጠቀሱ በጅሮንድ ተክለ ሐዋርያት «ፈጣሪ መኖሩንና የበላይ ገዥነቱን የሚያሳምነን ዓለምን በሙሉ በማይፈርስና በጽኑ ሕግ ለዘላለም ወስኖ በመፍጠሩ ነው» ብለዋል። ጃንሆይም በራሳቸው በኩል እጅግ ብዙ ተመሳሳይ አስተያየቶች ይናገሩ ነበር። በአሜሪካ አገር የሕዝቡን መብቶች ለመጠብቅ፣ በ1783 ዓም የአሜሪካ ሕገ መንግሥት ፩ኛ መለወጫ እንዳለ በከፊል፦ «ስለ ሃይማኖት መመሥረት የነካ፣ ወይንም የእርሱን ነጻ ተግባር የከለከለ ሕግ ምክር ቤቱ አይሠራም...።» የዚህ ላይኛ ሕግ አሣብ ምንም የመንግሥት ሃይማኖት እንዳይመሠረት፣ እንዲሁም መንግሥት በሃይማኖታዊ ጉዳይ ጥልቅ ከማለት ለመከልከል እንዲደረግ ነበር። በ19ኛው ክፍለ ዘመን ቻርለስ ዳርዊን የዝግመተ ለውጥ ሃልዮ ባሳተመ ወቅት በመጀመርያ በሃይማኖታዊ ሰዎች ዘንድ ሰፊ ተቀባይነት አላገኘም ነበር፤ ከመጽሐፍ ቅዱስ ዘንድ እግዚአብሔር ከ6 ሺ ዓመት በፊት ዓለሙን በ፮ ቀናት ውስጥ እንደ ፈጠረ ይመስላልና። እስካሁን ድረስ ይህ ክርክር ባይፈታም ለከሃዲዎች ወገን ብዙ ተስፋ ሰጣቸው፤ «መጽሐፍ ቅዱስ እንዲህ የተሳተ ቢሆንስ ዓለሙ ፈቃዶቻችንም ምናልባት ያለምንም ፈጣሪ ዝም ብለው እንዳጋጣሚ ከአንዳችም ታይተዋል» በማለት ገመቱ። ይህ አይነት ጥርጣሬ አስተያየት በጣም ረቂቅ ግሩም ዓለማችን ወይም ነጻ ፈቃዳችን ለምን ወይም እንዴት ከአንዳችም እንደ ደረሱ ግን አይገልጽልንም፤ ብዙ የማይፈቱ ጥያቄዎች ከመተዉ በላይ፣ መጽሐፍ ቅዱስን በጥንቃቄ በማስተዋል የተሳተ ነው በጭራሽ ለማለት እንዲህ ቀላል አይሆንም። ኦሪት ዘፍጥረት ፩ እንደሚለው፣ ከመጀመርያው ቀን በኋለ ምንም ጠፈር ወይም ፀሐይ ገና አልነበሩም፤ የነበረው ውሃ፣ ብርሃን፣ እና የእግዚአብሔር መንፈስ ብቻ ናቸው። መሬት በዚህ ቀን ከተገኘች፣ በውኃው ውስጥ መሆን ነበረበት እንጂ ጠፈር ወይም ፀሓይ ገና ሳይኖሩ የ«ቀን» ትርጉም እዚህ የመሬት 24 ሰዓታት መዞር ሊባል እንደ ቻለ አይመስልም። በእግዚአብሔር አስተያየት አንድ ቀን መባሉ ብርሃኑ ከውሃ ዙሪያ ለመጓዝ የፈጀበት ጊዜ ሊሆን ይቻላል። ከሳይንሳዊ ግመት በመተንተን እንግዲህ ይህ መጀመርያ «ቀን» ምናልባት 9 ቢሊዮን የኛ የምድር ዓመታት እንደ ሆነ ይቻላል። ከ፪ኛ ቀን በኋላ፣ አብዛኛው ውኃ ደርቆ ጠፈር ተፈጠረ፣ የቀረው ውኃ ተለይቶ ለምድርና ለአንዳንድ ሌላ ዓለም ይጠብቅ ነበር። ይህ «ቀን» ደግሞ ያለ ፀሓይ ብዙ ቢሊዮን አመታት ሊሆን ይችላል። ከ፫ኛ ቀን በኋላ፣ ውኃው በምድር በይበልጥ ደርቆ የብስ ተገለጠ፣ የብስም የአትክልት ወገን አስገኘ። በሳይንሳዊ ግመት ደግሞ ምንም እንስሳ ሳይኖር አትክልት በመላው የብስ ላይ ተስፋፍቶ ነበር። በዚህ አስተያየት ይህ «ቀን» ምናልባት ብዙ መቶ ሚሊዮን ዓመታት ቆየ። ከ፬ኛው ቀን በኋላ፣ ጸሐይ እና ጣቢያው በሙሉ በሥፍራ ተገኝቶ ነበር። ዳሩ ግን በሳይንሳዊ ግመት አትክልት የብሱን ከመሸፈኑና ጉንደ እንስሳ ከመታየቱ መካከል ብዙ መቶ ሚሊዮን ዓመታት ስላሉ፣ ይህም ቀን እንደኛ ቀን ዛሬ ነበር ማለት ያስቸግራል። ከ፭ኛው ቀን በኋላ፣ የባሕር እንስሳትና ተሳቢ አራዊት እስከ አዕዋፍ ድረስ ተፈጥረዋል። ባለፈው ቀን አትክልት የተገኙ ከየብስ ሲሆን፣ አሁን ግን የእንስሶችን ወገን ያስገኘው ውኃው ይባላል። አጥቢ እንስሳትና በመጨረሻ የሰው ልጅ ግን በሚከተለው ፮ኛው ቀን የተፈጠሩ ነው። የሰው ልጅም በተረፈው ዓለም ላይና በእንስሶች ላይ ላዕላይነትና ገዥነት ተሰጠ። ይህም ሁሉ ከሳይንሳዊው አስተሳሰብ በቅድመ ተከተል ረገድ እጅግ አይለይም፤ ቀኖቹ ግን ብዙ መቶ ሚሊዮን ዓመታት እንደ ፈጁ ይላል። እግዚአብሔር የአብርሃም ልጆችን ከድንጋይ በኃይሉ ማምጣት ከቻለ (ማቴ. 3:9)፣ በእርግጥ የበራሂ ኮድ ዐውቆአል ማለት ነው፤ ከጦጣ በራሂ አራያ ለውጦ የሰው ልጅን አራያ በራሂ ፈጥሮ አዳም ግን ከጦጣ መወለዱ አስፈላጊ አልነበረም ማለት ነው፤ ከጦጣ ተወለደ ብንል ኖሮ ግን «ምድር ያስገኘው ፍጥረት» መባሉ እንኳ ውሸት አይሆንም ነበር። ከዚያ በኋላ ሰብአዊ ነፍስና አዕምሮ ተቀብሎ በዚያን ጊዜ ሰው «እግዜር ከመሬተ ምድር ያስገኘው ፍጥረት» ሆነና እግዜር ሰዎችን መፍጠሩ «መልካም እንደ ሆነ አየ» መባሉ ቁም ነገር ነው። ያም ሆነ ይህ ይህን ሁሉ ቸል ብለው «መጽሐፍ ቅዱስ ተሳተና ስለዚህ ይህ ሁሉ አለምና ሕያው ነፍስ ሕይወትም እንዳጋጣሚ ከአንዳችም ታዩ» የሚል የከሃዲ ወገን በየጥቂቱ ተቀባይነቱን ያስፋፋ ጀመር። የዝግመተ ለውጥ ትምህርት በመጨረሻ በአሜሪካ መንግሥት ትምህርት ቤቶች እንዲገባ ከተፈቀደ በኋላ፣ ጥቂት ዓመታት አልፈው የሥነ ፍጥረት ትምህርት ለማስወገድ የጣረ እንቅስቃሴ ተነሣ። በ1979 ዓም የአሜሪካ ላይኛ ችሎት ፈራጆች ይን ሃሣብ ተረድተው የሥነ ፍጥረተኛ ትምህርት ከአሜሪካ መንግሥት ትምህርት ቤቶች እንዲከለከል በየኑ። ለዚያው ብያኔ መሠረት፣ ሕገ መንግሥቱ የመንግሥት ሃይማኖትን ስለማይፈቅድ፣ የአገሩ ምክር ቤት ይቅርና ትምህርት ቤት ስንኳ ምንምን ሃይማኖት ለመደግፍ አይፈቀድምና ዝግመተ ለውጥ ከከሃዲነት ጋራ ማስተምር ተገደዱ አሉ። ከዚህ ቀጥሎ የ«ባለሙያ ንድፍ» ሃሣብ ዘመናዊነት አገኘ። በተለይ በአሜሪካ ሰፊ ሕዝብ መካከል፣ ላይኛ ችሎቱ ሥነ ፍጥረት ከትምህርት ቤት ምንም ቢያስወግድም፣ ከግማሽ በላይ የክርስትናንና የመጽሐፍ ቅዱስ አማኞች ናቸው። ነገር ግን የ«ባለሙያ ንድፍ» ክርክር እንደገና በ1998 ዓም በአንድ የአሜሪካ ችሎት ቀርቦ፣ ፈራጁ የከሃዲነትን ወገን ደግፎ አለሙ በማናችም «ባለሙያ ንድፈኛ» ከቶ አልተነደፈም በማለት በየነ፤ ወይም ይህ አስተሳሰብ ሳይንሳዊ ስለማይሆን በትምህርት ቤት አይፈቀድም፤ በመንግሥት ትምህርት ቤት ከሃዲነት ብቻ ይታገሣል ማለት ነው። በአውሮፓ ኅብረት መንግሥት ደግሞ ከከሃዲነት በቀር ይህ አሣብ ምንም ሳይታገስ በፍጹም ይከለከላል። በእስልምናና በሂንዱኢዝም አገራት ዘንድ ግን፣ ዓለም የ«ባለሙያ ንድፍ» ነው የሚል ሃሣብ ለትምህርት ሳይንሳዊ መሆኑ ትኩረትና ተቀባይነት አገኝቷል። 'ባለሙያነት' ምን ማለት ነው? በክርስቲያናዊ ፍልስፍናና አስተያየት ብልሃት ከሰው ልጆች የሚወጣ ሲሆን ጥበብ ሁሉ ከፈጣሪ ይወጣል። የሰው ልጅ ብልሃት ሲዳከም የፈጣሪ ጥበብ ሊረዳን የሚቻለው ነው። «ባለሙያ» ለሮማይስጡ ሲተረጎም በዚሁ ረገድ ይህ ባለሙያነት የፈጣሪ ጥበብ እንጂ የሰው ልጅ አይነት ብልሃት አይሆንም። እግዚአብሔር እኛን ከጡት አጥቢዎች የሠራን ከድሮ ጀምሮ ቢታወቅም፣ ይህ የሆነው ምድሪቱ «የእግዚአብሔር መረገጫ» እንዲል (ኢሳ. ፷፮፡፩፣ ማቴ ፭፡፴፭) ለመፈጸም በማሠብ ሆን ብሎ ተደረገ ማለቱ ነው። የፖለቲካ ጥናት

1547

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%8B%B2%E1%88%B5%20%E1%8A%A0%E1%89%A0%E1%89%A3

አዲስ አበባ

አዲስ አበባ () ወይም በረራ ፣አዱ ገነት ወይም በተለምዶ "ሸገር" የኢትዮጵያ ዋና ከተማ ስትሆን በተጨማሪ የአፍሪካ ሕብረት መቀመጫ እንዲሁም የብዙ የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ቅርንጫፎችና ሌሎችም የዓለም የዲፕሎማቲክ (የሰላማዊ ግንኙነት) ልዑካን መሰብሰቢያ ከተማ ናት ። ራስ-ገዝ አስተዳደር ስላላት በኢ.ፌ.ዲ.ሪ ህገመንግስት የፌደራል ከተማነትን ማዕረግ ይዛ ትገኛለች። ከባሕር ጠለል በ2500 ሜትር ከፍታ ላይ የምትገኘው ከተማ በ1999 አ.ም በተደረገው የህዝብ ቆጠራ ወደ 2,739,551 በላይ ሕዝብ የሚኖርባት በመሆኗ የሀገሪቱ ትልቋ ከተማ ናት። ከተማዋ እቴጌ ጣይቱ በመረጡት ቦታ ማለትም በፍልውሐ አካባቢ ላይ በባላቸው በዳግማዊ ምኒልክ በ፲፰፻፸፰ ዓ.ም. ተቆረቆረች። የሕዝቧ ብዛት በያመቱ 8% (ስምንት በመቶ) እየጨመረ አሁን ወደ አምስት ሚሊዮን እንደሚደርስ ይገመታል። ከእንጦጦ ጋራ ግርጌ ያለችው መዲና የአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ መገኛ ነች። ይህም በመስራቹ የቀድሞው ንጉሠ-ነገሥት ስም ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ ዩኒቨርሲቲ ይባል ነበር። ቅድመ ታሪክ በዓለም ዙሪያ ካሉ ወደ 1,000 የሚጠጉ ሰዎች በዘረመል መረጃ ላይ የተመሰረተ ጥናት የሰው ዘር ከአዲስ አበባ ቅርብ ከሆነ ቦታ ከ100,000 ዓመታት በፊት እንደተበተነ ያመለክታል። መካከለኛው ዘመን የመካከለኛው ዘመን ነገሥታት መዲና የነበረው በራራ ተብሎ ለሚጠራው ቦታ ከቀረቡት ጥቂት ቦታዎች መካከል ከአሁኑ አዲስ አበባ በስተሰሜን የሚገኘው እንጦጦ ተራራ ላይ ያለ ከፍ ያለ ጠፍጣፋ መሬት ነው። ይህ ቦታ እስከ 16ኛው መቶ ክፍለ ዘመን የዐጼ ልብነ ድንግል አገዛዝ ድረስ የበርካታ ነገስታት ዋና መኖሪያ ሆኖ አገልግሏል። በ1442 ዓ.ም አካባቢ ጣሊያናዊው የካርታ ባለሙያ ፍራ ማውሮ ባሳለው ካርታ ላይ ከተማዋን በዝቋላ ተራራ እና በመንጋሻ መካከል አስቀምጧታል። ሆኖም ግን የመናዊው ጸሃፊ አረብ-ፋቂህ እንደዘገበው በ1521 ዓ.ም የንጉሠ ነገሥቱ ጦር ከአዋሽ ወንዝ በስተደቡብ ተይዞ ሳለ በግራኝ አህመድ ተመትታለች። በራራ የሚገኘው በእንጦጦ ተራራ ላይ ነው የሚለው ሀሳብ የሚደግፈው በ19ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ የተመሰረተውና በዓለት በተፈለፈለው ዋሻ ሚካኤል እና በእንጦጦ ማርያም ቤተ ክርስቲያን መካከል የሚገኝ ትልቅ የመካከለኛው ዘመን ከተማ በመገኘቱ ነው። በ30 ሄክታር ቦታ ለ ያረፈው ይህ ጥንታዊ ከተማ ከ 520 ሜትር የድንጋይ ግንብ እስከ 5 ሜትር ቁመት ያላቸው 12 ማማዎች ያሉት ቤተመንግስት ያካትታል። ከከተማዋ በፊት የኢትዮጵያ ዋና ከተማ የነበረችው እንጦጦ የተመሰረተችው በዳግማዊ ዐጼ ምኒልክ በ1871 ዓ.ም ነበር። በወቅቱ የሸዋ ጠቅላይ ግዛት ንጉስ የነበሩት ምኒልክ የእንጦጦ ተራራን በደቡብ ወታደራዊ ዘመቻቸው ጠቃሚ መሰረት አድርገው አገኙት። በስፍራው የነበረውንም ፍርስራሽ እና ያልተጠናቀቀ የመካከለኛው ዘመን ውቅር ቤተክርስቲያን ጎበኙ። ሚስታቸው እቴጌ ጣይቱ ቤተክርስቲያን በእንጦጦ ላይ መስራት በጀመሩበት ወቅት፣ የምኒሊክ ዝንባሌ ወደእዚህ ስፍራ በተለይ ተሳበ፤ ሁለተኛም ቤተክርስቲያን ባቅራቢያው ሠሩ። ነገር ግን ማገዶም ሆነ ውኃ በማጣት ምክንያት አካባቢው መንደር ለመመሥረት አይመችም ነበር፤ ስለዚህ ሰፈራው የጀመረበት ከተራራው ትንሽ ወደ ደቡብ በሚገኘው ሸለቆ ውስጥ በ1878 ነበረ። እቴጌ ጣይቱ እርሳቸውና የሸዋ ቤተመንግስት ወገን መታጠብ ይወዱ የነበረበት ፍልወሃ ምንጭ አጠገብ ለራሳቸው ቤት ሠሩ። አዲስ አበባ (ወይም ባጭሩ «አዲስ») ተብላ የተሠየመችው እቴጌ ጣይቱ ኅዳር ፲፬ ቀን ፲፰፻፸፱ ዓ.ም. ፍልወሃ ምንጭ ወርደው ሳሉ ከዚህ በፊት አይተዋት የማያውቋት አንዲት ልዩ አበባ አይተ ስለማረከቻቸው ቦታውን ‹‹አዲስ አበባ!›› አሉ ይባላል። ከእዚያ በኋላ ሌሎች መኳንንቶች ከነቤተሰቦቻቸው አቅራቢያውን ሠፈሩ፤ ምኒልክም የሚስታቸውን ቤት ቤተመንግሥት እንዲሆን አስፋፉትና እስከ ዛሬ ድረስ ቤተ መንግሥት ሆኖ ቆይቷል። ምኒልክ የኢትዮጵያ ንጉሰ ነገሥት በሆነበት ወቅት በ1881 ዓ.ም አዲስ አበባ የኢትዮጵያ ዋና ከተማ ሆነች። ከእዚያ ጀምሮ ከተማዋ ለመኳንንቶች ብቻ ሳይሆን የእጅ ጥበብ ባለሙያዎችን፣ ነጋዴዎችን እና የውጭ ሀገር ጎብኝዎችን ጨምሮ በርካታ የስራ ክፍሎችን በመሳብ አደገች። ቀደምት የመኖሪያ ቤቶች ጎጆዎች ነበሩ። የአዲስ አበባ ዕድገት የጀመረው ያለቅድመ ዕቅድ በተከሰተ ፈጣን የከተማ መስፋፋት ነው። ከአፄ ምኒልክ አስተዋፅዖዎች አንዱ ዛሬም በከተማው ጎዳናዎች የሚታዩት በርካታ የባሕር ዛፎች ተከላ ነው። እንደ ሪቻርድ ፓንክረስት ገለጻ የከተማዋ የተፋጠነ የህዝብ ቁጥር መጨመር ምክንያት በጊዜያዊ ገዥዎች እና በወታደሮቻቸው፣ በ1892 ረሃብ እና የአድዋ ጦርነት ምክንያት ነው። ሌላው የ1899 የመሬት ህግ፣ በ1901 የማዘጋጃ ቤት አስተዳደር እና ከ20ኛው ክፍለ ዘመን ጀምሮ የነበረው የባቡር እና የዘመናዊ የትራንስፖርት ስርዓት እድገት ነው። 20ኛው ክፍለ ዘመን ቅድመ-ጣሊያን ወረራ በ1908 አቶ ገብረህይወት ባይከዳኝ የዋና ዋና የአስተዳደር ክፍሎችና የኢትዮ– ጅቡቲ የባቡር መስመር አስተዳዳሪ ሆኑ። በ1909 ራስ ተፈሪ መኮንን፣ (በኋላም ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ) ከተሾሙ በኋላ በከተማዋ ከፍተኛ ሰው ነበሩ። ከዚህ ጊዜ ጀምሮ ራስ ተፈሪ በ1910 እንደ እንደራሴ ህጋዊ ስልጣን አግኝተዋል። የዘመናዊነትንና ከተሜነትን አስፈላጊነት በመገንዘብም ከተማዋን ወደ ለውጥ ለማምጣት ጥረት ያበረከቱ ሲሆን ሀብት ክፍፍልም አድርገዋል። በ1918 እና 1919 መጠነ ሰፊ የኢኮኖሚ አብዮት ተፈጠረ ፣ በካፒታል ክምችት ምክንያት የተትረፈረፈ የቡና ምርት ማደግ ጀመረ ።መካከለኛው የህብረተሰብ ክፍል ከዚህ ሃብት በማትረፍ ከውጪ የሚገቡ የአውሮፓ የቤት እቃዎች እና አዳዲስ አውቶሞቢሎችን በማስመጣት፤ ባንኮችን በማስፋፋትና አዳዲስና በድንጋይ የተገነቡ ቤቶችን በመስራት ከተማዋን ተጠቃሚ አድርገዋል። በ1918 የተሽከርካሪዎች አጠቃላይ መዝገብ 76 ሲሆን በ1922 ወደ 578 ደርሷል። የመጀመሪያው የመንገድ ትራንስፖርት በአዲስ አበባ እና በጅቡቲ መካከል በደሴ አቅጣጫ የተከፈተው አውራ ጎዳና ነው። አውራ ጎዳናው ለጅቡቲው የፈረንሳይ የባቡር መስመር ጠቃሚ ነበር። በ 1922 ንጉሠ ነገሥቱ ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ ዘውድ ጭነው አዳዲስ ቴክኖሎጂዎችን እና የመሰረተ ልማት ግንባታዎችን ቀጥለዋል ። ከእነዚህም መካከል የኤሌክትሪክ መስመሮችንና ስልክ እንዲሁም እንደ ሚያዚያ 27 አደባባይ ያሉ በርካታ ሐውልቶችን ይካተታሉ። በጣሊያን ወረራ ጊዜ በ1928 ዓ.ም. በጦርነት ጊዜ የፋሺስቶች ሠራዊት ከተማዋን ወርረው ዋና ከተማቸው አደረጉዋት፤ እስከ 1931 ድረስ የኢጣልያ ምስራቅ አፍሪቃ አገረ ገዥ ነበረባት።ከተማዋ ከወረራ በኋላ እስከ 1933 ድረስ የጣሊያን ምስራቅ አፍሪካ ዋና ከተማ ሆና ነበረች። በ1933 ከተማይቱ በሜጀር ጄነራል ዊንጌት እና በአፄ ኃይለ ሥላሴ የኢትዮጵያ ጌዲዮን ሃይል እና የኢትዮጵያ ንቅናቄ ነፃ ወጣች። አፄ ኃይለ ሥላሴም ከሄዱ ከአምስት ዓመታት በኋላ ግንቦት 5 ቀን 1941 ዓ.ም. ተመለሱ። የድህረ-ጣሊያን ወረራ በ1938 አጼ ኃይለ ሥላሴ ከተማዋን የአፍሪካ ዋና ከተማ እንድትሆን ንድፍና እና የማስዋብ ግቦችን ለማሰራት ታዋቂውን እንግሊዛዊ ማስተር ፕላን ሰሪ ፓትሪክ አበርክሮምቢን ጋበዙ። ማስተር ፕላኑ በ1935 ከነበረው የለንደን የትራፊክ ችግር ተሞክሮ በመውሰድ የዋና ዋና የትራፊክ መስመርና የሰፈር ክፍሎችን ጥንቃቄ በተሞላበት መልኩ በመለየት ተጠናቀቀ። ኃይለ ሥላሴ በ1963 በኋላም በ1994 ፈርሶ በአፍሪካ ኅብረት የተተካውን የአፍሪካ አንድነት ድርጅት እንዲመሰርትም ረድተው ነበር፣ ዋና መሥሪያ ቤቱም በከተማዋ ነው። የተባበሩት መንግሥታት ምጣኔ ሀብት ጉባኤ ለአፍሪቃ ደግሞ ጠቅላይ መሥሪያ ቤት ባዲስ አበባ አለው። በ1957 ዓ.ም. አዲስ አበባ ለኦርቶዶክስ አብያተ ክርስቲያናት ስብሰባ ሥፍራው ነበረች። እ.ኤ.አ. በ1957 የተማሪዎች ሰልፍ “መሬት ላራሹ” በሚል መፈክር በማሰማት በኢትዮጵያ የማርክሲስት ሌኒኒስት እንቅስቃሴ ተካሂዷል። በተጨማሪም በ1955 የተከሰተው የነዳጅ ቀውስ በከተማይቱ ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ አሳድሯል። በ1966 ዓ.ም ሃይለስላሴ ከስልጣናቸው በፖሊስ አባላት ወረዱ። በኋላም ቡድኑ በይፋ “ጊዜያዊ ወታደራዊ አስተዳደር ምክር ቤት” በማለት ራሱን ደርግ ብሎ ሰየመ። በወቅቱ ከተማዋ 10 ወረዳዎች ብቻ ነበሩት። የደርግ አስተዳደር ደርግ ስልጣን ከያዘ በኋላ በግምት ሁለት ሶስተኛው ቤቶች ወደ ኪራይ ቤት ተዛወሩ። የህዝብ ቁጥር ዕድገት ከ6.5% ወደ 3.7% ቀነሰ። በ1975 ደርግ በግል ባለ አክሲዮኖች የተገነቡ “ተጨማሪ” የኪራይ ቤቶችን የአገር ንብረት አደረገ። በመሆኑም በአዋጅ ቁጥር 47/1975 የተዳከሙ ቤቶች(ከጭቃ የተገነቡ) በቀበሌ ቤቶች ይተዳደራሉ፣ ጥራት ያላቸው የኪራይ ቤቶች ደግሞ በኪራይ ቤቶች አስተዳደር ኤጀንሲ () ስር ይሆናሉ። እነዚያ የኪራይ ቤቶች ዋጋ ከ100 ብር (48.31 የአሜሪካ ዶላር) በታች ከሆነ በቀበሌ አስተዳደር ሥር ይሆናል። ይህን ተከትሎ የአስተዳደር ክፍፍሉ ወረዳዎች ወደ 25 እና 284 ቀበሌዎች አድጓል። በደርግ ጊዜ የሃንጋሪው አርክቴክት ፖሎኒ በከተማ ልማትና ቤቶች ሚኒስቴር እገዛ የከተማውን ማስተር ፕላን የጀመረው የመጀመሪያው ሰው ነው ፖሎኒ በጊዜው አብዮት አደባባይ ተብሎ የተጠራውን የመስቀል አደባባይን በአዲስ መልክ በመንደፍ ሠርቷል። ኢ.ፌ.ዲ.ሪ (1983-አሁን) ደርግን ለመጣል እየታገለ የነበረው ጥምር ፓርቲ የኢትዮጵያ ህዝቦች አብዮታዊ ዲሞክራሲያዊ ግንባር (ኢህአዴግ) ግንቦት 20 ቀን 1983 አዲስ አበባን ተቆጣጠረ። ተዋጊዎች 4ኪሎ ቤተመንግስት ታንክና ከባድ መሳርያ ታጥቀው ገቡ። ከአንድ ዓመት በኋላ አዲሱ የኢ.ፌ.ዲ.ሪ ሕገ መንግሥት ወጣ። ሁሉም የኢትዮጵያ ከተሞች ተጠሪነታቸው ለክልል አስተዳደር ሲሆን፣ አዲስ አበባ (አዋጅ ቁጥር 87/1997) እና ድሬዳዋ (አዋጅ ቁጥር 416/2004) እራስን በራስ የማስተዳደር እና የልማታዊ ማዕከልነት ስልጣን ያላቸው ቻርተርድ ከተሞች ሆኑ። በሚያዝያ 25/2007 ዓ.ም የአዲስ አበባን ድንበሮች በ1.1 ሚሊዮን ሄክታር ወደ ኦሮሚያ ልዩ ዞን ለማስፋፋት የተዘጋጀው አወዛጋቢ ማስተር ፕላን፣ የ2007ቱን የኦሮሞ ተቃውሞ አስነስቷል። መንግስት በሰላማዊ ሰልፈኞች ላይ በመተኮስና በድብደባ የሰጠው ምላሽ ወደ ለየለት አድማና ተቃውሞ አባባሰው። አወዛጋቢው ማስተር ፕላን በጥር 12 ቀን 2008 ተሰርዟል።በዚያን ጊዜ 140 ተቃዋሚዎች ተገድለዋል። በአብይ አህመድ የጠቅላይ ሚኒስትርነት ጊዜ በአዲስ አበባ እና አካባቢዋ "ሸገርን ማስዋብ" የተሰኘ ስራ ተካሂዷል። ይህ ፕሮጀክት የከተማዋን አረንጓዴ ሽፋንና ውበት ለማሳደግ ያለመ ነው። 2010 ዶ/ር አብይ ከእንጦጦ ተራሮች እስከ አቃቂ ወንዝ ድረስ 56 ኪሎ ሜትር የወንዝ ዳርቻዎችን ለማስፋፋት ያቀደውን "የአዲስ አበባ ወንዞች ዳርቻዎች ልማት ፕሮጀክት" የተሰኘ ፕሮጀክት አስጀመሩ። የአዲስ አበባ ከተማ ሠፈሮች ስያሜያቸውን ያገኙት በተለያዩ ምክንያቶችና አጋጣሚዎች ነው። እነዚህንም በተለያዩ ዘርፎች ከፍሎ በቅደም ተከተል ማየት ይቻላል። በርካታዎቹ የከተማዋ ቀደምት ሠፈሮች ስያሜያቸውን ያገኙት በቤተ-መንግሥቱ ዙሪያ መሬት በጉልት መልክ በተሠጣቸው መሣፍንቶችና መኳንንቶች ስም ነው። በዚህ መልክ ስያሜያቸውን ካገኙት ሠፈሮች መካከል ራስ መኮንን ሠፈር፣ ራስ ተሰማ ሠፈር፣ ራስ ብሩ ሠፈር፣ ፊታውራሪ ሀብተ ጊዮርጊስ ሠፈር፣ ራስ ስዩም ሠፈር፣ ደጃዝማች ውቤ ሠፈር፣ ነጋድራስ ኃይለ ጊዮርጊስ ሠፈር ፣ ደጃዝማች ዘውዱ አባኮራን ሠፈር እና ሸጎሌ (የአሶሣ ገዢ በነበሩት በሼክ ሆጀሌ አል ሐሠን የተሠየመው) ሠፈር ይጠቀሳሉ። ከእነዚህ ሠፈሮች መካከል ደጃዝማች ውቤ ሠፈር በተለይ ከጣሊያን ወረራ በፊት በሴተኛ አዳሪነት የሚተዳደሩ ነዋሪዎች በከፍተኛ ደረጃ ከሚገኙባቸው የከተማዋ ሠፈሮች አንዱ እንደነበረ ይነገራል። በዚህም ሳቢያ በስነ ቃል በርካታ ግጥሞች በዚህ ሠፈር ዙሪያ ተገጥመዋል። ከነዚህም መካከል፣ «ደጃች ውቤ ሠፈር ምን ሠፈር ሆነች፣ ያችም ልጅ አገባች ያችም ልጅ ታጨች። ደጃች ውቤ ሠፈር ሲጣሉ እወዳለሁ፣ ገላጋይ መስዬ እገሊትን አያለሁ። ደጃች ውቤ ሠፈር የሚሠራው ሥራ፣ጠይሟን በጥፊ ቀይዋን በከዘራ» የሚሉት ይገኙበታል። በሁለተኛ ደረጃ ደግሞ ከመላው የአገሪቱ ማዕዘናት መጥተው አዲስ አበባ በሠፈሩ ብሔረሰቦች የተመሠረቱ ሠፈሮች ይጠቀሳሉ። በዚህ መልክ ከተመሠረቱት ሠፈሮች መካከል ለአብነት አደሬ ሠፈር፣ ጎፋ ሠፈር፣ ወሎ ሠፈር፣ ወርጂ ሠፈር፣ መንዜ ሠፈርና ሱማሌ ተራ ይገኙበታል። የወርጂ ሠፈርን የመሠረቱት የወርጂ ብሔረሰብ አባላት በቆዳና በበርኖስ ንግድ የተሠማሩ እንደነበሩ ይነገርላቸዋል። በተመሣሣይ መልኩ የሱማሌ ተራ ነዋሪዎች ዋነኛ መተዳደሪያ የሻይ ቤት ሥራ እንደነበር ይታመናል። በሶስተኛ ደረጃ በተለያዩ ሙያዎች ተሠማርተው በተለይም በቤተ መንግሥቱ የተለያዩ የሥራ ድርሻዎች በነበራቸው ባለሙያዎች የተቆረቆሩ ሠፈሮችን እናገኛለን። እነዚህም ከብዙ በጥቂቱ ሠራተኛ ሠፈር፣ ዘበኛ ሠፈር፣ ሥጋ ቤት ሠፈር፣ ኩባንያ ሠፈር፣ ጠመንጃ ያዥ ሠፈር፣ ካህን ሠፈር (በኋላ ገዳም ሠፈር) ፣ ገባር ሠፈር ፣ ሠረገላ ሳቢ ሠፈርና ውሃ ስንቁ ሠፈርን ያካትታሉ። ሠራተኛ ሠፈር በአፄ ምኒልክ ቤተ-መንግሥት በዕደ ጥበባት ሙያ በተሠማሩ ነዋሪዎች የተመሠረተ ሠፈር ነው። የሠፈሩ መሥራቾች ዋነኛ ሙያ የብረታ ብረት ሥራ እንደነበረ ይነገራል። ይሄም የተለያዩ የብረታ ብረት ውጤቶችን ለምሣሌ ማረሻ፣ የፈረስ እርካብን፣ የቤት እቃዎችን፣ የጋሻና ጦር እና የጠመንጃ ዕድሳትን ይጨምራል። በቤተ መንግሥቱ በአናጢነት የተሠማሩ ባለሙያዎችም የሚኖሩት በሠራተኛ ሠፈር እንደነበር ይነገራል። በከተማዋ ከሚኖሩት የውጭ ተወላጆችም መካከል ጥቂቶቹ የሚኖሩት በዚሁ ሠፈር ነበር። ከነዚህም የውጭ ነዋሪዎች መካከል በግንባር ቀደምትነት የሚጠቀሱት አርመናዊው የግብረ ህንፃ ባለሙያ ሙሴ ሚናስ ሔርቤጊን ነበሩ። ዘበኛ ሠፈር የቤተ-መንግሥቱ ጠባቂዎች ወይም የዕልፍኝ ዘበኞች የሠፈሩበት ሠፈር ሲሆን፣ ገባር ሠፈር ደግሞ ከተለያዩ የአገሪቱ ክፍላተ ሀገር እንደ ማር፣ እህልና ከብት በመሣሠሉት ምርቶች ዓመታዊ ግብር ለመክፈል ወደ ከተማዋ በሚመጡ ግለሰቦች የተመሠረተ ሠፈር እንደሆነ ይነገራል። የውሃ ስንቁ ሠፈር መስራቾች ደግሞ መደበኛ ክፍያ የሌላቸው እና ስንቃቸው ውሃ ብቻ የሆነ የጦሩ አባላት የሠፈሩበት ሠፈር እንደነበረ ይነገራል። በሌላ በኩል ጥቂት የማይባሉ የአዲስ አበባ ሠፈሮች ስያሜያቸውን ያገኙት በተለያዩ አጋጣሚዎች፣ ክስተቶችና ታሪካዊ ክንዋኔዎች ነው። ሠባራ ባቡር ፣ እሪ በከንቱ ፣ ዶሮ ማነቂያ ፣ አፍንጮ በር ፣አራት ኪሎ ፣ ስድስት ኪሎ ፣ አምስት ኪሎ ፣ ጣሊያን ሠፈር፣ ሃያ ሁለት ማዞሪያ፣ ሽሮ ሜዳ እና ነፋስ ስልክ ተብለው የሚጠሩትን ሠፈሮች በዚሁ ዘርፍ መፈረጅ ይቻላል። ሰባራ ባቡር ሠፈር ስያሜውን ያገኘው ሙሴ ሰርኪስ ተርዚያን በሚባሉ አርመናዊ ነጋዴ አማካኝነት ከውጭ አገር መጥቶ አሁን ስያሜውን ባገኘበት ቦታ ተበላሽቶ በቀረው የመንገድ መሥሪያ ተሽከርካሪ (ሮለር) ምክንያት ሠፈሩ ሰባራ ባቡር እንደተባለ ይነገራል። አገሬው “የሠርኪስ ባቡር” እያለ የሚጠራው መሣሪያ አዲስ አበባ በደረሰ ጊዜ የሚከተለው ግጥም ተገጥሞለት ነበር። «ባቡሩ ሰገረ ስልኩም ተናገረ፣ምኒልክ መልአክ ነው ልቤ ጠረጠረ።» በሌላ በኩል ከዐድዋ ጦርነት በኋላ በድል አድራጊው የኢትዮጵያ ሠራዊት የጦር ምርኮኞች የሆኑት የጣሊያን ተወላጆች በማረፊያነት የተመረጠው ቦታ ጣሊያን ሠፈር የሚለውን ስያሜ ማግኘቱ ይታወቃል። እንደዚሁም የስድስት ኪሎ ሠፈር ፣ አራት መንገዶች መገናኛ የሆነው አካባቢ አራት ኪሎ ሠፈር በሁለቱ ሠፈሮች መካከል ያለው አካባቢ ቆይቶ አምስት ኪሎ ሠፈር የሚለውን ስያሜ ማግኘቱም የሚታወቅ ነው። ሌላው በከተማው ከሚገኙ ዋና ዋና ሠፈሮች መካከል በከተማዋ ቀደምት ነዋሪዎች በሆኑት የኦሮሞ ተወላጆችና የቦታ ስሞች የተሰየሙ ሠፈሮችን እናገኛለን። ከነዚህም መካከል ጉለሌ ፣ ጎርዶሜ ፣ ቀበና ፣ ኮተቤ ፣የካ ፣ እንዲሁም ገርጂ እና ላፍቶ የተባሉት ሠፈሮች ለአብነት ይጠቀሳሉ። ከእነዚህም ሠፈሮች መካከል በቀበና ወንዝ ስም በተሰየመው ቀበና ሠፈር ከተገጠሙት ግጥሞች አንዱን እንመልከት። «ቀበና ለዋለ አራዳ ብርቁ ነው፣ አራዳም ለዋለ ቀበና ብርቁ ነው፣እሱስ ላገናኘው ሴት ወይዘሮም ደግ ነው።» በሌላ ዘርፍ ከ1928 የጣሊያን ወረራ እና የአምስት ዓመት ቆይታ ጊዜ አንዳንድ የአዲስ አበባ ቦታዎች እና ሠፈሮች የጣሊያንኛ ስያሜ አግኝተዋል። ከእነዚህም መካከል መርካቶ (የአገሬው ገበያ) ፣ ፒያሣ (የቀድሞው አራዳ) ፣ ካዛንቺስ፣ ካዛ ፖፖላሬ እና ካምቦሎጆ ዋና ዋናዎቹ ናቸው። ካዛንቺስ ስያሜውን ያገኘው አዲስ አበባ በጣሊያን ይዞታ ስር በነበረችበት ጊዜ ለከፍተኛ የጣሊያን ሹማምንት መኖሪያ ቤቶች በሠራው የጣሊያን ኩባንያ ምህፃረ ቃል ሲሆን ካዛ ፖፖላሬ ደግሞ በዝቅተኛ ደረጃ ለሚገኙ ጣሊያናዊያን ቤቶች በሠራው በካዛ ፖፖላሬ ኩባንያ ስም ነው ስያሜውን ያገኘው። በሌላ በኩል ካምቦሎጆ ሠፈር መጠሪያውን ያገኘው ካምፖ አሎጅዬ ኦፔራ () ከሚለው ስም ሲሆን ይሄም ማለት የሠራተኞች ካምፕ ማለት ነው። እንዲሁም በከተማዋ በሚገኙ አብያተ ክርስቲያን እና አጥቢያዎች የተሰየሙ ሠፈሮች ሌላው ዋነኛ ዘርፍ ነው። በዚህ ዘርፍ ከሚገኙ ሠፈሮች መካከል ተቀዳሚውን ሥፍራ የሚይዘው አራዳ ጊዮርጊስ ሠፈር ነው። አራዳ በተለይም ከጣሊያን ወረራ ቀደም ባለው ጊዜ የአዲስ አበባ የኢኮኖሚ ማዕከል ከመሆኑ አኳያና በርካታ ማሕበራዊ ክንዋኔዎችን ያስተናግድ የነበረ ሠፈር እንደመሆኑ በስነቃል ብዙ ተብሎለታል። ለአብነት «ሱሪ ያለቀበት አይገዛም አዲስ፣ ወይ አዲስ አበባ ወይ አራዳ ጊዮርጊስ። እስኪ አራዳ ልውጣ ብርቱካን ባገኝ፣ ትናንት ኮሶ ጠጣሁ ዛሬ መረረኝ። ምነው በአደረገኝ ከአራዳ ልጅ መሣ፣ እንኳን ለገንዘቡ ለነፍሱ የማይሣሣ። የአራዳ ዘበኛ ክብሬ ነው ሞገሴ፣በቸገረኝ ጊዜ የሚደርስ ለነፍሴ» የሚሉት ይገኙባቸዋል። በዚህ ዘርፍ የሚመደቡ ሌሎች ሠፈሮች ደግሞ አማኑኤል ፣ ዮሴፍ ፣ ኪዳነ ምሕረት ፣ ቀራኒዮ መድኃኔ ዓለም ፣ እና ቀጨኔ መድኃኔ ዓለምን ያካትታሉ። እ.ኤ.አ. ከ 1888 ዓ.ም. የዐድዋ ጦርነት ድል እና ከአዲስ አበባው ስምምነት በኋላ ጣሊያን፣ ሌሎች የአውሮፓ መንግሥታት እና አሜሪካ የአገራችንን ሉዓላዊነት በመቀበል ከኢትዮጵያ ጋር ዲፕሎማሲያዊ ግንኙነት መሥርተዋል። በዚህ ሂደት በርካታ አገሮች የነዚህን አገሮች ፈለግ በመከተል ኤምባሲዎቻቸውን በአዲስ አበባ ከፍተዋል። ከአዲስ አበባ በርካታ ሠፈሮች መካከል አንዳንዶቹ ስያሜያቸውን ያገኙት ከእነዚህ ኤምባሲዎችና ቀደም ሲል ደግሞ ከሌጋሲዮኖች ነው። ፈረንሣይ ሌጋሲዮንና ሩዋንዳ ሠፈሮች ለዚህ ጥሩ ምሳሌ ናቸው። በመጨረሻም ከአዲስ አበባ ሠፈሮች መካከል አንዳንዶቹ በታዋቂ የውጭ አገር ዜጎች ስም የተሠየሙ ናቸው። ከእነዚህም መካከል ቤኒን ሠፈር እና ተረት ሠፈር ይገኙበታል። ቤኒን ሠፈር ስያሜውን ያገኘው ከጣሊያን ወረራ በፊት ተዋቂ ነጋዴ በሆኑት የአይሁድ ተወላጅ ቤኑን ሲሆን ተረት ሠፈር ደግሞ ስያሜውን ያገኘው በአዲስ አበባ ከተከፈቱት ከመጀመሪያዎቹ ሆቴሎች አንዱ በነበረው በሆቴል ዳፍራንስ ባለቤት በሆኑት ፈረንሣዊው ሙሤ ቴረስ ስም ነው። ተረት ሰፈር በጣም ታዋቂ የሆኑ አረብ እመቤት ይኖሩ ነበር ።የሰፈሩ ሰው እኚህን እመቤት <የተረት ሰፈር አድባር> ብሎ ይጠራቸው ነበር : ትክክለኛ ስማቸው ግን ወ/ሮ መርየም ቃሲም ሲሆን የሰፈሩ ሰው ያወጣላቸው የሁልግዜም መጠሪያ ስማቸው ግን "እሜት ማሪያም" ነበር ።የተረት ሰፈር ሰው ሆኖ እሜት ማሪያምን እና የመካሻ ማሞ ጋራጅን የማያውቅ የለም ። ክፍለ ከተሞች አዲስ አበባ በዐሥር ክፍለ ከተሞች እና በዘጠና ዘጠኝ ቀበሌዎች ትከፈላለች። ዐሥሩ ክፍለ ከተሞች ከዚህ በመቀጠል የተዘረዘሩት ናቸው። ለሚ ኩራ ክፍለ ከተማ በ2012 አስራ አንደኛው የአዲስ አበባ ክፍለ ከተማ ሆኖ ተጨምሯል። የስነ ሕዝብ አወቃቀር በ1999 የኢትዮጵያ ብሄራዊ ስታስቲክስ ባለስልጣናት ባደረገው የህዝብ ቆጠራ አዲስ አበባ በአጠቃላይ 2,739,551 የከተማ እና የገጠር ነዋሪዎች አሏት። ለዋና ከተማው 662,728 አባወራዎች በ628,984 መኖሪያ ቤቶች ውስጥ እንደሚኖሩ ተቆጥሯል, ይህም በአማካይ 5.3 ሰዎች በአንድ ቤተሰብ ማለት ነው።. ሁሉም የኢትዮጵያ ብሔረሰቦች በአዲስ አበባ የሀገሪቱ ዋና ከተማ በመሆኗ የተወከሉ ቢሆንም፣ ትልቁ የአማራ ፣ ተከትሎም ኦሮሞ ፣ እንዲሁም ጉራጌ ፣ ትግራዋይ ፣ ስልጤ ፣ እና ጋሞ ያጠቃልላል። በአፍ መፍቻ ቋንቋነት የሚነገሩ ቋንቋዎች አማርኛ ፣ አፋን ኦሮሞ ፣ ጉራጌኛ ፣ ትግርኛ ፣ ስልጤ እና ጋሞ ይገኙበታል። የኑሮ ደረጃ በ1999 በተካሄደው ሀገር አቀፍ የህዝብ ቆጠራ መሰረት 98.64 በመቶው የአዲስ አበባ መኖሪያ ቤቶች የንፁህ መጠጥ ውሃ ተጠቃሚ ሲሆኑ፣ 14.9% ንጹህ መጸዳጃ ቤት፣ 70.7% ጉድጓድ መጸዳጃ ቤቶች (አየር ማናፈሻም ያላቸውም ሆነ የሌላቸው) እና 14.3% የሚሆኑት የመጸዳጃ ቤት አገልግሎት አልነበራቸውም። የአዋቂዎች ማንበብና መጻፍ በሀገሪቱ በሁለቱም ፆታዎች ከፍተኛ ሲሆን ለወንዶች 93.6% እና ለሴቶች 79.95% ነው። ከፌዴራል መንግሥት በተገኘው ኦፊሴላዊ አኃዛዊ መረጃ መሠረት በከተማው ውስጥ 119,197 የሚያህሉ ሰዎች በንግድና ንግድ ላይ ተሰማርተዋል; 113,977 በማኑፋክቸሪንግ እና በኢንዱስትሪ; 80,391 የተለያዩ የቤት ሰሪዎች; 71,186 በሲቪል አስተዳደር; 50,538 በትራንስፖርት እና በመገናኛ; 42,514 በትምህርት, በጤና እና በማህበራዊ አገልግሎቶች; 32,685 በሆቴል እና በመመገቢያ አገልግሎቶች; እና 16,602 በግብርና። ከተማዋ ከቅርብ ጊዜ ወዲህ በብዙ ቦታዎች ላይ በረጃጅም ሕንፃዎች ግንባታ ላይ ትገኛለች። የተለያዩ የቅንጦት አገልግሎቶችም እየታዩ ሲሆን የገበያ ማዕከላት ግንባታም ከጊዜ ወደ ጊዜ እየጨመረ መጥቷል። የኢትዮጵያ አየር መንገድ ዋና መስሪያ ቤት በአዲስ አበባ ቦሌ አለም አቀፍ አውሮፕላን ማረፊያ ቅጥር ግቢ ውስጥ ይገኛል። ቱሪዝም በአዲስ አበባ እና በአጠቃላይ በኢትዮጵያ እያደገ ያለ ኢንዱስትሪ ነው። በ2007 የአውሮፓ የቱሪዝም እና ንግድ ምክር ቤት ኢትዮጵያን ለሀገር ውስጥ ቱሪዝም ምርጥ ሀገር ብሎ ሰይሟታል። የኮቪድ-19 ወረርሽኝ እና የትግራይ ጦርነት የቱሪዝም ቅነሳ አስከትሏል። በ1987 በወጣው የኢትዮጵያ ሕገ መንግሥት የአዲስ አበባ ከተማ ተጠሪነታቸው ለኢትዮጵያ ፌዴራል መንግሥት ከሆኑ ሁለት የፌዴራል ከተሞች አንዷ ነች። ቀደም ሲል በ1983ቱ በኢትዮጵያ የሽግግር ቻርተር መሰረት የፌደራል አወቃቀሩን ተከትሎ የአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር በወቅቱ ከነበሩት 14 ክልላዊ መንግስታት አንዱ ነበር። ነገር ግን ያ መዋቅር በፌዴራል ሕገ መንግሥት በ1987 ተቀይሮ አዲስ አበባ የክልልነት ደረጃ የላትም። የአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር አስፈጻሚ አካላቱን የሚመራ ከንቲባ እና የከተማውን ደንብ የሚያወጣ የከተማውን ምክር ቤት ያቀፈ ነው። ነገር ግን የፌዴራል መንግሥት አካል እንደመሆኑ መጠን የፌዴራል ሕግ አውጪው በአዲስ አበባ ውስጥ አስገዳጅ የሆኑ ሕጎችን ያወጣል። የከተማው ምክር ቤት አባላት በቀጥታ የሚመረጡት በከተማው ነዋሪዎች ሲሆን ምክር ቤቱ በተራው ደግሞ ከአባላቱ መካከል ከንቲባውን ይመርጣል። ለተመረጡት ባለስልጣናት የስራ ዘመን አምስት ዓመት ነው። ነገር ግን የፌደራሉ መንግስት አስፈላጊ ሆኖ ሲያገኘው የከተማውን ምክር ቤት እና አጠቃላይ አስተዳደሩን አፍርሶ ምርጫ እስኪደረግ ድረስ በጊዜያዊ አስተዳደር ሊተካ ይችላል። የአዲስ አበባ ነዋሪዎች በፌዴራል በሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት ተወክለዋል። ነገር ግን ከተማዋ በፌዴሬሽን ምክር ቤት አልተወከለችም። በከንቲባው ስር ያለው አስፈፃሚ አካል የከተማውን ስራ አስኪያጅ እና የተለያዩ የሲቪል ሰርቪስ መሥሪያ ቤቶችን ያካትታል። ከ2012 ጀምሮ ከታከለ ኡማ በኋላ ወ/ሮ አዳነች አቤቤ የአዲስ አበባ ከንቲባ ሆነው በማገልገል ላይ ሲሆኑ፣ በከንቲባነት በመምራት የመጀመሪያዋ ሴት ናቸው።ከታከለ በፊት የፌዴራል መንግስት ከግንቦት 9 ቀን 1998 እስከ ጥቅምት 30 ቀን 2000 ያገለገሉትን ብርሃነ ደሬሳን በጊዜያዊ ባለአደራ ከንቲባነት እንዲመሩ ሾሟቸው ነበር። የዚህም ምክንያቱ በ1997 ዓ.ም ሀገር አቀፍ ምርጫ ገዥው ፓርቲ ኢህአዴግ በአዲስ አበባ ትልቅ ሽንፈት ቢያስተናግድም በአዲስ አበባ ያሸነፉት ተቃዋሚዎች በክልል እና በፌዴራል ደረጃ በመንግስት ውስጥ አልተሳተፉም። ይህ ሁኔታ አዲስ ምርጫ እስኪደረግ ድረስ በኢህአዴግ የሚመራው የፌደራል መንግስት ጊዜያዊ አስተዳደር እንዲመድብ አስገድዶታል። ከቀዳሚዎቹ የአዲስ አበባ ከንቲቦች ፦ አርከበ ዕቁባይ ፣ ዘውዴ ተክሉ ፣ ዓለሙ አበበ እና ዘውዴ ገብረሕይወት ይገኙበታል። ታሪካዊ ምስሎች የውጭ መያያዣ የአዲስ አበባ ካርታ የአዲስ አበባ ካርታ

1537

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%86%E1%88%AD%E1%8C%85%20%E1%8B%8B%E1%88%BD%E1%8A%95%E1%8C%8D%E1%89%B0%E1%8A%95

ጆርጅ ዋሽንግተን

ጆርጅ ዋሽንግተን ወይም ጊዮርጊስ ሽንግተን እ.ኤ.አ. ዋሽንግተን የአሜሪካን አብዮታዊ ጦርነት የአርበኞቹን ጦር ወደ ድል በመምራት በ1787 የዩናይትድ ስቴትስ ሕገ መንግሥት እና የፌዴራል መንግሥትን ባቋቋመው የሕገ መንግሥት ኮንቬንሽን መርታለች። ዋሽንግተን በሀገሪቱ የምስረታ ጊዜ ውስጥ ላሳዩት ልዩ ልዩ የአመራር አባላት “የሀገር አባት” ተብላለች። የዋሽንግተን የመጀመሪያው የህዝብ ቢሮ ከ1749 እስከ 1750 የኩልፔፐር ካውንቲ ቨርጂኒያ ኦፊሴላዊ ቀያሽ ሆኖ እያገለገለ ነበር። በመቀጠልም በፈረንሳይ እና በህንድ ጦርነት ወቅት የመጀመሪያውን የውትድርና ስልጠና (እንዲሁም ከቨርጂኒያ ክፍለ ጦር ጋር አዛዥነት) ተቀበለ። በኋላም ለቨርጂኒያ የበርጌሰስ ቤት ተመርጦ የአህጉራዊ ኮንግረስ ተወካይ ተባለ። እዚህ የአህጉራዊ ጦር አዛዥ ጄኔራል ሆነው ተሹመዋል። በዚህ ማዕረግ፣ በአሜሪካ አብዮታዊ ጦርነት ወቅት በዮርክታውን ከበባ እንግሊዞችን በመሸነፍ እና እጃቸውን ሲሰጡ የአሜሪካ ኃይሎችን (ከፈረንሳይ ጋር በመተባበር) አዘዙ። እ.ኤ.አ. በ 1783 የፓሪስ ስምምነት ከተፈረመ በኋላ ኮሚሽኑን ለቋል ። ዋሽንግተን የዩናይትድ ስቴትስን ሕገ መንግሥት በማፅደቅ እና በማፅደቅ ረገድ ወሳኝ ሚና ተጫውታለች። ከዚያም ሁለቴ በምርጫ ኮሌጅ በአንድ ድምፅ ፕሬዝዳንት ሆነው ተመርጠዋል። እንደ ፕሬዝዳንት በካቢኔ አባላት ቶማስ ጄፈርሰን እና አሌክሳንደር ሃሚልተን መካከል በተደረገው ከፍተኛ ፉክክር ገለልተኛ ሆኖ እያለ ጠንካራ እና ጥሩ የገንዘብ ድጋፍ ያለው ብሄራዊ መንግስት ተግባራዊ አድርጓል። በፈረንሣይ አብዮት ወቅት የጄይ ስምምነትን በማገድ የገለልተኝነት ፖሊሲ አወጀ። ለፕሬዝዳንት ፅህፈት ቤት "ሚስተር ፕሬዝዳንት" የሚለውን ማዕረግ ጨምሮ ዘላቂ ምሳሌዎችን አስቀምጧል እና የስንብት ንግግራቸው በሪፐብሊካኒዝም ላይ እንደ ቅድመ-ታዋቂ መግለጫ በሰፊው ተወስዷል። ዋሽንግተን ከባርነት ጋር የተወሳሰበ ግንኙነት የነበራት የባሪያ ባለቤት ነበረች። ዋሽንግተን በአንድ ጊዜ ወይም በሌላ ከ577 የሚበልጡ ባሮች ተቆጣጥረው ነበር፤ እነዚህ ባሪያዎች በእርሻው ላይ እና ዋይት ሀውስን ጨምሮ በቤቱ ውስጥ እንዲሰሩ ተገድደዋል። እንደ ፕሬዝደንትነት፣ ባርነትን የሚከላከሉ እና የሚገድቡ በኮንግረሱ የወጡ ህጎችን ፈርመዋል። ኑዛዜው ከባሪያው አንዱ የሆነው ዊልያም ሊ ሲሞት ነፃ መውጣት እንዳለበት እና ሌሎቹ 123 ባሪያዎች ለሚስቱ ሠርተው በሞተች ጊዜ ነፃ መውጣት አለባቸው ይላል። ሞቷን ለማፋጠን ያለውን ማበረታቻ ለማስወገድ በህይወት ዘመኗ ነፃ አወጣቻቸው። የአሜሪካ ተወላጆችን ከአንግሎ አሜሪካዊ ባህል ጋር ለመዋሃድ ሞክሯል፣ ነገር ግን በአመጽ ግጭት ወቅት የአገሬው ተወላጆችን ተቃውሞ ተዋግቷል። እሱ የአንግሊካን ቤተክርስቲያን እና የፍሪሜሶኖች አባል ነበር፣ እና በጄኔራልነት እና በፕሬዝዳንትነት ሚናው ሰፊ የሃይማኖት ነፃነትን አሳስቧል። ሲሞት በሄንሪ “ብርሃን-ሆርስ ሃሪ” ሊ “በጦርነት አንደኛ፣ መጀመሪያ በሰላም፣ እና በመጀመሪያ በአገሩ ሰዎች ልብ” ተሞገሰ። ዋሽንግተን በመታሰቢያ ሐውልቶች ፣ በፌዴራል በዓል ፣ በተለያዩ ሚዲያዎች ፣ በጂኦግራፊያዊ አካባቢዎች ፣ በብሔራዊ ዋና ከተማ ፣ በዋሽንግተን ግዛት ፣ በቴምብር እና በገንዘብ ፣ እና ብዙ ምሁራን እና ምርጫዎች ከታላላቅ የአሜሪካ ፕሬዚዳንቶች መካከል ፈርጀውታል። እ.ኤ.አ. በ 1976 ዋሽንግተን ከሞት በኋላ የዩናይትድ ስቴትስ የጦር ኃይሎች ጄኔራልነት ማዕረግ አገኘች። ቅድመ ህይወት (1732-1752፣ አውሮፓውያን) የዋሽንግተን ቤተሰብ በመሬት ግምት እና በትምባሆ እርባታ ሀብቱን ያፈራ የቨርጂኒያ ባለጸጋ ቤተሰብ ነበር።የዋሽንግተን ቅድመ አያት ጆን ዋሽንግተን በ1656 ከሱልግሬብ፣ ኖርዝአምፕተንሻየር እንግሊዝ ወደ እንግሊዝ ቨርጂኒያ 5,000 ሄክታር መሬት ተሰደደ። (2,000 ሄክታር) መሬት፣ በፖቶማክ ወንዝ ላይ ትንሹን አደን ክሪክን ጨምሮ። ጆርጅ ዋሽንግተን በየካቲት 22, 1732 በዌስትሞርላንድ ካውንቲ ቨርጂኒያ ውስጥ በፖፕስ ክሪክ ውስጥ ተወለደ እና ከአውግስጢኖስ እና ከሜሪ ቦል ዋሽንግተን ስድስት ልጆች የመጀመሪያው ነበር። አባቱ የሰላም ፍትሃዊ እና ከጄን በትለር የመጀመሪያ ጋብቻ አራት ተጨማሪ ልጆች የነበራት ታዋቂ የህዝብ ሰው ነበር። ቤተሰቡ በ1735 ወደ ትንሹ አደን ክሪክ ተዛወረ። በ1738 በሪፓሃንኖክ ወንዝ ላይ በቨርጂኒያ ፍሬድሪክስበርግ አቅራቢያ ወደሚገኘው የፌሪ እርሻ ተዛወሩ። አውጉስቲን በ 1743 ሲሞት ዋሽንግተን የፌሪ እርሻን እና አሥር ባሪያዎችን ወረሰ; ታላቅ ወንድሙ ላውረንስ ትንሹን አደን ክሪክን ወርሶ ተራራ ቬርኖን ብሎ ሰይሞታል። ዋሽንግተን ታላላቅ ወንድሞቹ በእንግሊዝ አፕልቢ ሰዋሰው ትምህርት ቤት የተማሩትን መደበኛ ትምህርት አልነበራቸውም፣ ነገር ግን በሃርትፊልድ የታችኛው ቸርች ትምህርት ቤት ገብተዋል። የሂሳብ፣ ትሪጎኖሜትሪ እና የመሬት ዳሰሳ ተማረ እና ጎበዝ ረቂቅ እና ካርታ ሰሪ ሆነ። ገና በጉልምስና ዕድሜ ላይ እያለ “በሚታመን ኃይል” እና “በትክክለኝነት” ይጽፍ ነበር። ነገር ግን የሱ ጽሁፍ ትንሽ ብልሃት ወይም ቀልድ አላሳየም። አድናቆትን፣ ማዕረግን እና ስልጣንን ለማሳደድ ድክመቶቹን እና ውድቀቶቹን የሌላውን ሰው ውጤት አልባነት ወደ ማላከክ ያዘነብላል። ዋሽንግተን ብዙ ጊዜ የሎረንስ አማች ዊልያም ፌርፋክስ የሆነውን ተራራ ቬርኖንን እና ቤልቮርን ጎበኘ። ፌርፋክስ የዋሽንግተን ደጋፊ እና ምትክ አባት ሆነ እና በ1748 ዋሽንግተን አንድ ወር አሳልፋለች የፌርፋክስ የሼናንዶአ ሸለቆ ንብረትን ከዘለቀ ቡድን ጋር። በቀጣዩ አመት ከዊልያም እና ሜሪ ኮሌጅ የቅየሳ ፈቃድ አግኝቷል። ምንም እንኳን ዋሽንግተን የልማዳዊ ተለማማጅነትን ባያገለግልም ፌርፋክስ የኩልፔፐር ካውንቲ ቨርጂኒያ ቀያሽ ሾመው እና እ.ኤ.አ. ጁላይ 20 ቀን 1749 ቃለ መሃላ ለማድረግ በ ተገኘ። በኋላም እራሱን ከድንበር አካባቢ ጋር ጠንቅቆ ያውቅ ነበር፣ እና ምንም እንኳን ስራውን ለቋል። በ 1750 ከሥራው, ከብሉ ሪጅ ተራሮች በስተ ምዕራብ የዳሰሳ ጥናቶችን ማድረጉን ቀጠለ. በ1752 በሸለቆው ውስጥ ወደ 1,500 ኤከር (600 ሄክታር) የሚጠጋ ገዝቶ 2,315 ኤከር (937 ሄክታር) ነበረው። እ.ኤ.አ. በ 1751 ዋሽንግተን ከሎውረንስ ጋር ወደ ባርባዶስ ሲሄድ ብቸኛ ጉዞውን አደረገ ፣ የአየር ሁኔታው ​​​​የወንድሙን የሳንባ ነቀርሳ ይፈውሳል ። ዋሽንግተን በዚያ ጉዞ ወቅት ፈንጣጣ ያዘ፣ ይህም ክትባት ሰጠው እና ፊቱን በትንሹ ጠባሳ አድርጎታል። ሎውረንስ በ 1752 ሞተ, እና ዋሽንግተን ተራራ ቬርኖንን ከመበለቲቱ አን አከራይቷል. በ1761 ከሞተች በኋላ ወረሰ። የቅኝ ግዛት ወታደራዊ ሥራ (1752-1758፣ የአውሮፓ የቀን መቁጠሪያ) የሎውረንስ ዋሽንግተን የቨርጂኒያ ሚሊሻ ረዳት ጄኔራል በመሆን ያገለገለው ግማሽ ወንድሙ ጆርጅ ኮሚሽን እንዲፈልግ አነሳስቶታል። የቨርጂኒያ ሌተና ገዥ ሮበርት ዲንዊዲ ጆርጅ ዋሽንግተንን ከአራቱ የሚሊሻ አውራጃዎች ዋና እና አዛዥ አድርጎ ሾመ። ኦሃዮ ሸለቆን ለመቆጣጠር ብሪቲሽ እና ፈረንሳዮች ይፎካከሩ ነበር። እንግሊዞች በኦሃዮ ወንዝ ላይ ምሽጎችን እየገነቡ በነበሩበት ወቅት፣ ፈረንሳዮችም ተመሳሳይ ነገር ያደርጉ ነበር—በኦሃዮ ወንዝ እና በኤሪ ሀይቅ መካከል ምሽግ ይገነቡ ነበር። በጥቅምት 1753 ዲንዊዲ ዋሽንግተንን ልዩ መልዕክተኛ አድርጎ ሾመ። ጆርጅን ልኮ የፈረንሣይ ጦር በእንግሊዝ እየተጠየቀ ያለውን መሬት ለቀው እንዲወጡ ጠየቀ። ዋሽንግተን የተሾመችው ከ ጋር ሰላም ለመፍጠር እና ስለ ፈረንሣይ ኃይሎች ተጨማሪ መረጃ ለመሰብሰብ ነው። ዋሽንግተን ከፊል ንጉስ ታናካሪሰን እና ሌሎች የኢሮብ አለቆች ጋር በሎግስታውን ተገናኝተው ስለ ፈረንሣይ ምሽግ ብዛት እና ቦታ እንዲሁም በፈረንሣይ የተያዙ ግለሰቦችን በተመለከተ መረጃ ሰብስቧል። ዋሽንግተን በታንቻሪሰን ኮንቶካውሪየስ (ከተማ አጥፊ ወይም መንደር በላ) የሚል ቅጽል ስም ተሰጠው። ቅፅል ስሙ ከዚህ ቀደም ለቅድመ አያቱ ጆን ዋሽንግተን በአስራ ሰባተኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ በሱስክሃንኖክ ተሰጥቶ ነበር። የዋሽንግተን ፓርቲ በህዳር 1753 ኦሃዮ ወንዝ ላይ ደረሰ፣ እና በፈረንሳይ ፓትሮል ተጠልፏል። ፓርቲው ወደ ፎርት ለ ቦኡፍ ታጅቦ ዋሽንግተንን በወዳጅነት አቀባበል ተደረገላት። የብሪታንያ ጥያቄን ለፈረንሳዩ አዛዥ ሴንት ፒየር አሳልፎ ሰጠ ፣ ግን ፈረንሳዮች ለመልቀቅ ፈቃደኛ አልሆኑም። ሴንት ፒየር ለዋሽንግተን ይፋዊ መልሱን በታሸገ ኤንቨሎፕ ከጥቂት ቀናት መዘግየት በኋላ እንዲሁም ለፓርቲያቸው ወደ ቨርጂኒያ ለሚደረገው ጉዞ ምግብ እና ተጨማሪ የክረምት ልብስ ሰጠ። ዋሽንግተን በ 77 ቀናት ውስጥ አስቸጋሪ የሆነውን ተልእኮውን በአስቸጋሪ የክረምት ሁኔታዎች ውስጥ አጠናቀቀ, ይህም ዘገባው በቨርጂኒያ እና በለንደን ታትሞ በነበረበት ጊዜ የልዩነት መለኪያን አግኝቷል. የፈረንሳይ እና የህንድ ጦርነት እ.ኤ.አ. ዋሽንግተን በሚያዝያ ወር ግማሽ ክፍለ ጦርን ይዞ ወደ ሹካዎች ሄደች እና ብዙም ሳይቆይ 1,000 ያህሉ የፈረንሣይ ጦር የፎርት ዱከስኔ ግንባታ እንደጀመረ ተረዳች። በግንቦት ወር በግሬት ሜዳውስ የመከላከያ ቦታ ካዘጋጀ በኋላ ፈረንሳዮች በሰባት ማይል (11 ኪሎ ሜትር) ካምፕ እንደሰሩ ተረዳ። ጥቃት ለመሰንዘር ወሰነ። የሌሊት ትዕይንት ዋሽንግተን መሃል ላይ፣ በመኮንኖች እና በህንዶች መካከል ቆሞ፣ በመብራት ዙሪያ፣ የጦር ካውንስል ይዟል ሌተና ኮሎኔል ዋሽንግተን በፎርት ኔሴሲቲ የምሽት ምክር ቤትን ያዙ የፈረንሣይ ጦር ወደ ሃምሳ የሚጠጉ ሰዎች ብቻ ስለነበሩ ዋሽንግተን ግንቦት 28 ቀን ከቨርጂኒያውያን እና ከህንድ አጋሮች ጋር ትንሽ ጦር አስከትሎ አድፍጦ ዘመተባቸው። የጁሞንቪል ጉዳይ” ተከራክሯል፣ እናም የፈረንሳይ ወታደሮች በሙስኪት እና በ ተገድለዋል። ብሪታኒያን ለቀው እንዲወጡ ዲፕሎማሲያዊ መልእክት ያስተላለፉት የፈረንሣይ አዛዥ ጆሴፍ ኩሎን ደ ጁሞንቪል ተገድለዋል። የፈረንሣይ ጦር ጁሞንቪልን እና አንዳንድ ሰዎቹ ሞተው እና ጭንቅላታቸውን አግተው ዋሽንግተን መሆኗን ጠረጠሩ። ዋሽንግተን የፈረንሳይን አላማ ባለማስተላለፍ ተርጓሚውን ወቅሳለች። ዲንዊዲ ዋሽንግተን በፈረንሳዮች ላይ ስላደረገው ድል እንኳን ደስ አላችሁ። ይህ ክስተት የፈረንሳይ እና የሕንድ ጦርነትን አቀጣጠለ፣ በኋላም የታላቁ የሰባት ዓመታት ጦርነት አካል ሆነ። ሙሉው የቨርጂኒያ ሬጅመንት የሬጅመንታል አዛዥ ሲሞት ወደ ሬጅመንት እና ኮሎኔልነት ማዘዙን በሚገልጽ ዜና በሚቀጥለው ወር ዋሽንግተንን በፎርት ኔሴሲቲ ተቀላቀለ። ሬጅመንቱን ያጠናከረው በካፒቴን ጀምስ ማካይ የሚመራው የመቶ ደቡብ ካሮሊናውያን ገለልተኛ ኩባንያ ሲሆን የንጉሣዊው ኮሚሽኑ ከዋሽንግተን የበለጠ ብልጫ ያለው እና የትእዛዝ ግጭት ተፈጠረ። በጁላይ 3 የፈረንሳይ ጦር ከ900 ሰዎች ጋር ጥቃት ሰነዘረ እና የተከተለው ጦርነት በዋሽንግተን እጅ መስጠት ተጠናቀቀ። ከዚህ በኋላ ኮሎኔል ጀምስ ኢንስ የኢንተር ቅኝ ግዛት ኃይሎችን አዛዥ ወሰደ፣ የቨርጂኒያ ክፍለ ጦር ተከፍሎ ነበር፣ እና ዋሽንግተን የመቶ አለቃ ቀረበላት፣ እሱም ፈቃደኛ አልሆነም እና ኮሚሽኑን በመልቀቅ። ከሌሎች ወታደሮች ጋር በጦር ሜዳ መካከል ዋሽንግተን በፈረስ ላይ የዋሽንግተን ወታደር፡ ሌተና ኮሎኔል ዋሽንግተን በሞኖንጋሄላ ጦርነት ወቅት በፈረስ ላይ ነበር (ዘይት፣ ሬይኒየር፣ 1834) እ.ኤ.አ. በ 1755 ዋሽንግተን ፈረንሳዮችን ከፎርት ዱከስኔ እና ከኦሃዮ ሀገር ለማባረር የብሪታንያ ጉዞን ለሚመራው ለጄኔራል ኤድዋርድ ብራድዶክ ረዳት በመሆን በፈቃደኝነት አገልግሏል። በዋሽንግተን ጥቆማ፣ ብራድዶክ ሰራዊቱን ወደ አንድ ዋና አምድ እና ቀላል የታጠቀ “የሚበር አምድ” ብሎ ከፍሎታል። በከባድ የተቅማጥ በሽታ ሲሰቃይ ዋሽንግተን ወደ ኋላ ቀርታለች እና ብራድዶክን በሞኖንጋሄላ ሲቀላቀል ፈረንሣይ እና የሕንድ አጋሮቻቸው የተከፋፈለውን ጦር አድፍጠው ያዙ። በሟች የቆሰለውን ብራድዶክን ጨምሮ የእንግሊዝ ጦር ሁለት ሶስተኛው ተጎጂዎች ሆነዋል። በሌተና ኮሎኔል ቶማስ ጌጅ ትእዛዝ በዋሽንግተን አሁንም በጣም ታምማ የተረፉትን ሰብስቦ የኋላ ጠባቂ በማቋቋም የኃይሉ ቅሪቶች እንዲለቁ እና እንዲያፈገፍጉ አስችሎታል። በእጮኝነት ጊዜ ሁለት ፈረሶች ከሥሩ ተረሸኑ፣ ኮፍያውና ኮቱ በጥይት ተመትተዋል። በእሳቱ ውስጥ የነበረው ባህሪው በፎርት ኔሴሲቲ ጦርነት ውስጥ በትእዛዙ ላይ ተቺዎች የነበረውን መልካም ስም ዋጅቶታል፣ ነገር ግን በተተኪው አዛዥ (ኮሎኔል ቶማስ ዳንባር) ተከታታይ ስራዎችን በማቀድ አልተካተተም። የቨርጂኒያ ክፍለ ጦር በነሀሴ 1755 እንደገና ተመሠረተ እና ዲንዊዲ በኮሎኔል ማዕረግ ዋሽንግተንን አዛዥ አድርጎ ሾመ። ዋሽንግተን በፎርት ዱከስኔ ላይ ለሚሰነዘረው ጥቃት ትዕግሥት የለሽ በሆነው በፎርት ዱከስኔ ላይ ትዕግሥት የጎደለው ፣ በዚህ ጊዜ ከከፍተኛ የንጉሣዊ ማዕረግ ካፒቴን ከጆን ዳግዎርድ ጋር ተፋጠጠ። ንጉሣዊ ኮሚሽን ሰጠው እና ጉዳዩን በየካቲት 1756 ከብራድዶክ ተተኪ ዊልያም ሸርሊ ጋር እና እንደገና በጥር 1757 ከሸርሊ ተከታይ ሎርድ ሉዶውን ጋር ጠየቀ። ሸርሊ በዋሽንግተን ደግነት በዳግማዊት ጉዳይ ላይ ብቻ ገዝቷል; ሉዱውን ዋሽንግተንን አዋረደ፣ የንጉሣዊውን ኮሚሽን አልተቀበለውም እና ፎርት ኩምበርላንድን ከማስተዳደር ኃላፊነት ለማላቀቅ ብቻ ተስማማ። እ.ኤ.አ. በ 1758 የቨርጂኒያ ክፍለ ጦር ፎርብስ ፎርብስን ለመያዝ ለብሪቲሽ ፎርብስ ጉዞ ተመደበ። ዋሽንግተን ከጄኔራል ጆን ፎርብስ ዘዴዎች እና ከተመረጠው መንገድ ጋር አልተስማማችም። ሆኖም ፎርብስ ዋሽንግተንን የብሬቬት ብርጋዴር ጄኔራል አድርጎ ምሽጉን ከሚያጠቁት ከሶስቱ ብርጌዶች አንዱን ትእዛዝ ሰጠው። ጥቃቱ ከመጀመሩ በፊት ፈረንሳዮች ምሽጉን እና ሸለቆውን ጥለው ሄዱ; ዋሽንግተን 14 ሰዎች ሲሞቱ እና 26 ቆስለዋል ያለው የወዳጅነት የእሳት አደጋ ብቻ ነው የተመለከተው። ጦርነቱ ለተጨማሪ አራት ዓመታት ቀጠለ፣ እና ዋሽንግተን ኮሚሽኑን ትቶ ወደ ተራራ ቬርኖን ተመለሰ።በዋሽንግተን ስር፣ የቨርጂኒያ ሬጅመንት 300 ማይል (480 ኪሜ) ድንበር ከሃያ የህንድ ጥቃቶች በአስር ወራት ውስጥ ተከላክሏል። ከ 300 ወደ 1,000 ሰዎች ሲጨምር የሬጅመንቱን ሙያዊነት ጨምሯል ፣ እናም የቨርጂኒያ ድንበር ህዝብ ከሌሎች ቅኝ ግዛቶች ያነሰ መከራ ደርሶበታል። አንዳንድ የታሪክ ተመራማሪዎች ይህ በጦርነቱ ወቅት የዋሽንግተን “ብቸኛ ብቃት የሌለው ስኬት” ነበር ይላሉ። ምንም እንኳን የንጉሳዊ ኮሚሽንን እውን ማድረግ ባይችልም, በራስ መተማመንን, የአመራር ክህሎቶችን እና በብሪቲሽ ወታደራዊ ዘዴዎች ላይ በዋጋ ሊተመን የማይችል እውቀት አግኝቷል. በቅኝ ገዥ ፖለቲከኞች መካከል ዋሽንግተን የታየዉ አጥፊ ፉክክር ከጊዜ በኋላ ለጠንካራ ማዕከላዊ መንግስት ድጋፍ አድርጓል። ጋብቻ፣ ሲቪል እና ፖለቲካዊ ህይወት (1755-1775፣ የአውሮፓ የቀን መቁጠሪያ) በጃንዋሪ 6, 1759 ዋሽንግተን በ26 ዓመቷ ማርታ ዳንድሪጅ ኩስቲስ የተባለችውን የ27 ዓመቷን ባለጸጋ የእርሻ ባለቤት ዳንኤል ፓርኬ ኩስቲስ አገባች። ጋብቻው የተካሄደው በማርታ ንብረት ነው; እሷ አስተዋይ፣ ደግ እና የተክላይ ንብረትን በማስተዳደር ረገድ ልምድ ያለው ነበረች፣ እና ጥንዶቹ ደስተኛ ትዳር ፈጠሩ። ከቀድሞ ትዳሯ ልጆች የሆኑትን ጆን ፓርኬ ኩስቲስ (ጃኪ) እና ማርታ "ፓትሲ" ፓርኬ ኩስቲስን ያሳደጉ ሲሆን በኋላም የጃኪ ልጆችን ኤሌኖር ፓርክ ኩስቲስ (ኔሊ) እና ጆርጅ ዋሽንግተን ፓርኬ ኩስቲስ (ዋሺን) አሳድገዋል። እ.ኤ.አ. በ1751 በዋሽንግተን ከፈንጣጣ በሽታ ጋር የተደረገው ጦርነት ንፁህ እንዳደረገው ይገመታል፣ ምንም እንኳን “ማርታ የመጨረሻ ልጇን ፓትሲ በወለደች ጊዜ ጉዳት አጋጥሟት ሊሆን ይችላል፣ ይህም ተጨማሪ መውለድን የማይቻል ያደርገዋል። ጥንዶቹ አንድም ልጅ አንድ ላይ ባለመውለድ አዝነዋል።በአሌክሳንድሪያ አቅራቢያ ወደምትገኘው የቬርኖን ተራራ ተዛወሩ፣ እዚያም የትምባሆና የስንዴ ተከላ ሆኖ ሕይወትን ወስዶ የፖለቲካ ሰው ሆኖ ብቅ አለ። ጋብቻው ዋሽንግተን በ18,000 ኤከር (7,300 ሄክታር) የኩስቲስ ርስት ላይ የማርታ አንድ ሶስተኛ ዶወር ወለድ ላይ ለዋሽንግተን ቁጥጥር ሰጠ እና የቀረውን ሁለት ሶስተኛውን ለማርታ ልጆች አስተዳድሯል። ንብረቱ 84 ባሪያዎችንም አካቷል። ከቨርጂኒያ በጣም ሀብታም ሰዎች አንዱ ሆነ፣ ይህም ማህበራዊ አቋሙን ከፍ አድርጎታል። በዋሽንግተን ግፊት፣ ገዥ ሎርድ ቦቴቱርት በፈረንሳይ እና በህንድ ጦርነት ወቅት ለሁሉም በጎ ፈቃደኞች ሚሊሻዎች የዲንዊዲን 1754 የመሬት ስጦታ ቃል ገብቷል። በ1770 መገባደጃ ላይ ዋሽንግተን በኦሃዮ እና በታላቁ የካናውሃ ክልሎች ያሉትን መሬቶች መረመረ፣ እና እሱን ለመከፋፈል ቀያሽ ዊልያም ክራውፎርድን ተቀላቀለ። ክራውፎርድ 23,200 ኤከር (9,400 ሄክታር) ለዋሽንግተን ሰጠ። ዋሽንግተን ለአርበኞች መሬታቸው ኮረብታማ እና ለእርሻ ስራ የማይመች መሆኑን ነግሯቸው 20,147 ሄክታር (8,153 ሄክታር) ለመግዛት ተስማምተው፣ አንዳንድ ሰዎች እንደተታለሉ እንዲሰማቸው አድርጓል። በተጨማሪም የቬርኖንን ተራራ በእጥፍ ወደ 6,500 ኤከር (2,600 ሄክታር) በማሳደግ የባሪያ ህዝቦቿን በ1775 ከመቶ በላይ አሳደገ። የዋሽንግተን የፖለቲካ እንቅስቃሴ የጓደኛውን ጆርጅ ዊልያም ፌርፋክስን እ.ኤ.አ. በ1755 አካባቢውን በቨርጂኒያ ሃውስ ኦፍ ቡርጌሰስ ለመወከል ባደረገው ጨረታ መደገፍን ያካትታል። ይህ ድጋፍ በዋሽንግተን እና በሌላኛው የቨርጂኒያ ተክል ነዋሪ ዊልያም ፔይን መካከል አካላዊ አለመግባባት አስከትሏል። ዋሽንግተን ከቨርጂኒያ ሬጅመንት መኮንኖች እንዲቆሙ ማዘዙን ጨምሮ ሁኔታውን አረጋጋለች። ዋሽንግተን በማግስቱ በአንድ መጠጥ ቤት ውስጥ ፔይንን ይቅርታ ጠየቀች። ፔይን በድብድብ ለመወዳደር ሲጠብቅ ነበር። እንደ የተከበረ ወታደራዊ ጀግና እና ትልቅ የመሬት ባለቤት ዋሽንግተን የአካባቢ ቢሮዎችን ይይዝ እና ከ 1758 ጀምሮ ለሰባት ዓመታት በበርጌሰስ ቤት ውስጥ ፍሬድሪክ ካውንቲ ወክሎ ለቨርጂኒያ ግዛት ህግ አውጪ ተመረጠ። መራጮችን በቢራ፣ ብራንዲ እና ሌሎች መጠጦች አቀረበ ምንም እንኳን በፎርብስ ጉዞ ላይ በማገልገል ላይ እያለ ባይኖርም. በምርጫው 40 በመቶ የሚሆነውን ድምጽ በማግኘት አሸንፏል፣ ሌሎች ሶስት እጩዎችን በበርካታ የሀገር ውስጥ ደጋፊዎች ታግዞ አሸንፏል። ገና በህግ አውጭነት ስራው ብዙም አይናገርም ነበር፣ ነገር ግን ከ1760ዎቹ ጀምሮ በአሜሪካ ቅኝ ግዛቶች ላይ የብሪታንያ የግብር ፖሊሲ እና የመርካንቲሊስት ፖሊሲዎች ላይ ታዋቂ ተቺ ሆነ። የማርታ ዋሽንግተን ሜዞቲንት፣ ቆማ፣ መደበኛ ጋውን ለብሳ፣ በ1757 በጆን ወላስተን ፎቶ ላይ የተመሰረተ ማርታ ዋሽንግተን በ1757 በጆን ዎላስተን የቁም ሥዕል ላይ የተመሠረተ በወረራ ዋሽንግተን ተክላ ነበር, እና የቅንጦት እና ሌሎች ሸቀጦችን ከእንግሊዝ ያስመጣ ነበር, ትምባሆ ወደ ውጭ በመላክ ይከፍላል. ያካበተው ወጪ ከዝቅተኛ የትምባሆ ዋጋ ጋር ተዳምሮ በ1764 1,800 ፓውንድ ዕዳ ውስጥ እንዲገባ አድርጎታል፣ ይህም ይዞታውን እንዲያሻሽል አነሳሳው። እ.ኤ.አ. በ 1765 በአፈር መሸርሸር እና በሌሎች የአፈር ችግሮች ምክንያት የቬርኖንን የመጀመሪያ ደረጃ ገንዘብ ሰብል ከትንባሆ ወደ ስንዴ ለውጦ የበቆሎ ዱቄት ወፍጮ እና አሳ ማጥመድን ይጨምራል። , እና ቢሊያርድስ. ብዙም ሳይቆይ ዋሽንግተን በቨርጂኒያ ውስጥ ካሉ የፖለቲካ እና ማህበራዊ ልሂቃን መካከል ተቆጥራለች። ከ1768 እስከ 1775 ወደ ተራራው ቬርኖን ርስት 2,000 የሚያህሉ እንግዶችን ጋብዟል፣ በተለይም “የደረጃ ሰዎች” ብሎ የሚጠራቸውን። በ1769 በቨርጂኒያ ምክር ቤት ከታላቋ ብሪታንያ የሚመጡ እቃዎች ላይ እገዳ ለማቆም ህግ በማውጣት በፖለቲካዊ ንቁ ተሳትፎ አድርጓል። የዋሽንግተን የእንጀራ ልጅ የሆነው ፓትሲ ኩስቲስ በ12 ዓመቷ በሚጥል በሽታ ተሠቃይታለች፣ እና በ1773 እቅፏ ውስጥ ሞተች። በማግስቱ ለቡርዌል ባሴት እንዲህ ሲል ጽፏል፡- “የዚህን ቤተሰብ ችግር ከመግለጽ ይልቅ መፀነስ ቀላል ነው” . ሁሉንም የንግድ እንቅስቃሴዎች ሰርዞ በየምሽቱ ከማርታ ጋር ለሦስት ወራት ያህል ቆየ። የብሪቲሽ ፓርላማ እና የዘውድ ተቃውሞ ዋሽንግተን ከአሜሪካ አብዮት በፊት እና ወቅት ማዕከላዊ ሚና ተጫውታለች። ለእንግሊዝ ጦር የነበረው ንቀት የጀመረው ወደ መደበኛው ጦር ሠራዊት ለማደግ ሲሻገር ነው። የብሪቲሽ ፓርላማ በቅኝ ግዛቶች ላይ ተገቢውን ውክልና ሳይሰጥ የጣለውን ቀረጥ በመቃወም እሱ እና ሌሎች ቅኝ ገዥዎች በ1763 በወጣው የሮያል አዋጅ አሜሪካ ከአሌጌኒ ተራሮች በስተ ምዕራብ ያለውን ሰፈር በመከልከል እና የብሪታንያ የጸጉር ንግድን በመጠበቅ ተቆጥተዋል። ዋሽንግተን እ.ኤ.አ. በ 1765 የወጣው የቴምብር ህግ "የጭቆና ድርጊት" ነው ብሎ ያምን ነበር እና የተሻረበትን በሚቀጥለው አመት አከበረ። በ1760ዎቹ መገባደጃ ላይ፣ የብሪቲሽ ዘውዱ በአሜሪካ አትራፊ በሆነው የምዕራባዊ መሬት ግምት ውስጥ ጣልቃ የገባው በአሜሪካ አብዮት ላይ ነው። ዋሽንግተን ራሱ የበለጸገ የመሬት ግምታዊ ነበር እና በ 1767 "ጀብዱዎች" ወደ ኋላ አገር ምዕራባዊ አገሮችን እንዲያገኝ አበረታቷል. ዋሽንግተን በ 1767 በፓርላማ የወጣውን ሐዋርያትን በመቃወም ሰፊ ተቃውሞዎችን እንዲመራ ረድቷል እና በግንቦት 1769 በጆርጅ ሜሰን የተዘጋጀውን ሀሳብ አስተዋወቀ ። ቨርጂኒያውያን የብሪታንያ ዕቃዎችን እንዲከለከሉ የሚጠራው; የሐዋርያት ሥራ በ1770 ተሰርዟል። ፓርላማ የማሳቹሴትስ ቅኝ ገዥዎችን በ1774 በቦስተን ሻይ ፓርቲ ውስጥ በነበራቸው ሚና ዋሽንግተን “የመብቶቻችን እና ልዩ መብቶች ወረራ” በማለት የጠቀሰውን የማስገደድ ድርጊቶችን በማለፍ ለመቅጣት ፈለገ። እንደ ጥቁሮችም በዘፈቀደ እየገዛን እንደ ተገራች ባሪያዎች ያደርገናል። በዚያ ጁላይ፣ እሱ እና ጆርጅ ሜሰን ዋሽንግተን ለሚመራው የፌርፋክስ ካውንቲ ኮሚቴ የውሳኔዎችን ዝርዝር አዘጋጅተዋል፣ እና ኮሚቴው የፌርፋክስ ውሳኔዎችን ለአህጉራዊ ኮንግረስ ጥሪ እና የባሪያ ንግድን አቁሟል። በነሀሴ 1፣ ዋሽንግተን የመጀመሪያውን ተሳትፏል። ከሴፕቴምበር 5 እስከ ኦክቶበር 26, 1774 ለአንደኛው ኮንቲኔንታል ኮንግረስ ውክልና ሆኖ የተመረጠበት የቨርጂኒያ ኮንቬንሽን፣ እሱ ደግሞ ተገኝቷል። እ.ኤ.አ. የአሜሪካ አብዮታዊ ጦርነት ሚያዝያ 19, 1775 በሌክሲንግተን እና በኮንኮርድ ጦርነት እና በቦስተን ከበባ ተጀመረ። ቅኝ ገዢዎቹ ከእንግሊዝ ቅኝ ግዛት በመላቀቅ ለሁለት ተከፍለው የእንግሊዝ አገዛዝን ያልተቀበሉ አርበኞች እና ለንጉሱ ተገዢ መሆን የሚሹ ታማኞች ነበሩ። ጄኔራል ቶማስ ጌጅ በጦርነቱ መጀመሪያ ላይ በአሜሪካ የብሪታንያ ጦር አዛዥ ነበር። የጦርነት መጀመሪያውን አስደንጋጭ ዜና ሲሰማ ዋሽንግተን “ታዘነች እና ደነገጠች” እና በግንቦት 4 ቀን 1775 ከደብረ ቬርኖን በፍጥነት ተነስቶ በፊላደልፊያ ሁለተኛውን ኮንቲኔንታል ኮንግረስ ተቀላቀለ። ዋና አዛዥ ኮንግረስ ሰኔ 14, 1775 ኮንቲኔንታል ጦርን ፈጠረ እና ሳሙኤል እና ጆን አዳምስ ዋሽንግተንን ዋና አዛዥ አድርጎ ሾሙ። ዋሽንግተን በጆን ሃንኮክ ላይ የተመረጠችው በወታደራዊ ልምዱ እና አንድ ቨርጂኒያዊ ቅኝ ግዛቶችን አንድ ያደርጋል የሚል እምነት ስለነበረ ነው። ‹ምኞቱን በቁጥጥሩ ስር ያደረገ› እንደ ቀስቃሽ መሪ ይቆጠር ነበር። በማግስቱ በኮንግረስ ዋና አዛዥ ሆነው በሙሉ ድምፅ ተመርጠዋል። ዋሽንግተን ዩኒፎርም ለብሶ በኮንግሬስ ፊት ቀርቦ ሰኔ 16 ቀን የመቀበል ንግግር ሰጠ፣ ደሞዙን አሽቆለቆለ - ምንም እንኳን በኋላ ላይ ወጭ ተመልሷል። ሰኔ 19 ላይ ተልእኮ ተሰጥቶት ነበር እና ጆን አደምስን ጨምሮ የኮንግረሱ ተወካዮች አድናቆት ያተረፉት እሱ እሱ ቅኝ ግዛቶችን ለመምራት እና አንድ ለማድረግ የሚስማማው ሰው እንደሆነ ተናግሯል። ኮንግረስ ዋሽንግተንን "የተባበሩት ቅኝ ግዛቶች ጦር ጄኔራል እና አዛዥ አዛዥ እና የተነሱት ወይም የሚነሱ ሀይሎች ሁሉ" ሾመ እና በሰኔ 22, 1775 የቦስተንን ከበባ እንዲቆጣጠር አዘዘው። ኮንግረሱ ዋና ዋና መኮንኖቹን መረጠ፣ ሜጀር ጀነራል አርቴማስ ዋርድ፣ አድጁታንት ጀነራል ሆራቲዮ ጌትስ፣ ሜጀር ጀነራል ቻርልስ ሊ፣ ሜጀር ጀነራል ፊሊፕ ሹይለር፣ ሜጀር ጀነራል ናትናኤል ግሪን፣ ኮሎኔል ሄንሪ ኖክስ እና ኮሎኔል አሌክሳንደር ሃሚልተንን ጨምሮ ዋሽንግተን በኮሎኔል ቤኔዲክት አርኖልድ ተደንቀዋል። የካናዳ ወረራ እንዲጀምር ኃላፊነት ሰጠው። እንዲሁም የፈረንሳይ እና የህንድ ጦርነት ባላገሩን ብርጋዴር ጄኔራል ዳንኤል ሞርጋን ጋር ተቀላቀለ። ሄንሪ ኖክስ አዳምስን በመሳሪያ እውቀት አስደነቀው፣ እና ዋሽንግተን ኮሎኔል እና የጦር መሳሪያ አዛዥ አድርጎ አሳደገችው። በጦርነቱ መጀመሪያ ላይ ዋሽንግተን ጥቁሮችን፣ ነፃም ሆነ ባርነት ወደ ኮንቲኔንታል ጦር መመልመልን ተቃወመች። ከሹመቱ በኋላ ዋሽንግተን ምዝገባቸውን ከልክሏቸዋል። እንግሊዞች ቅኝ ግዛቶችን የመከፋፈል እድል አዩ፣ እና የቨርጂኒያ ቅኝ ገዥ ገዥ አዋጅ አወጣ፣ ባሪያዎች ከእንግሊዝ ጋር ከተቀላቀሉ ነፃነታቸውን እንደሚያገኙ ቃል ገባ። እ.ኤ.አ. በ 1777 መገባደጃ ላይ የሰው ኃይል ለማግኘት ተስፋ ቆርጣ ፣ ዋሽንግተን ተጸጸተ እና እገዳውን ገለበጠች። በጦርነቱ ማብቂያ ላይ ከዋሽንግተን ጦር አንድ አስረኛው አካባቢ ጥቁሮች ነበሩ። የብሪታንያ እጅ ከሰጠች በኋላ ዋሽንግተን የፓሪስ የመጀመሪያ ስምምነት ውሎችን ለማስፈጸም በብሪቲሽ ነፃ የወጡትን ባሪያዎች በማንሳት ወደ ባርነት በመመለስ ፈለገች። ይህንን ጥያቄ ለሰር ጋይ ካርሌተን በግንቦት 6, 1783 እንዲያቀርብ አዘጋጀ። በምትኩ ካርሌተን 3,000 የነጻነት ሰርተፍኬቶችን ሰጠ እና በኒውዮርክ ሲቲ ይኖሩ የነበሩ ባሪያዎች በሙሉ ከተማዋን በብሪታንያ ህዳር 1783 ከመውጣቷ በፊት ለቀው መውጣት ቻሉ። ከጦርነቱ በኋላ ዋሽንግተን በአገር ወዳድ አታሚ ዊልያም ጎድዳርድ የታተመው በጦርነቱ ወቅት እንደ ዋና አዛዥነቱ አጠያያቂ ምግባሩ በጄኔራል ሊ የተከሰሱበት ክስ ኢላማ ሆናለች። ጎድዳርድ እ.ኤ.አ. ." ዋሽንግተን መለሰ፣ ጎድዳርድ የሚፈልገውን እንዲያትም እና "... የማያዳላ እና የማይናቅ አለም" እንዲፈቅድላቸው የራሳቸውን ድምዳሜ እንዲሰጡ ነገረው። የቦስተን ከበባ በ1775 መጀመሪያ ላይ፣ እያደገ ለመጣው የአመጽ እንቅስቃሴ ምላሽ፣ ለንደን ቦስተን እንዲይዝ በጄኔራል ቶማስ ጌጅ የሚታዘዝ የብሪታንያ ጦር ላከ። በከተማዋ ላይ ምሽጎችን አቆሙ, ለማጥቃት የማይቻል አድርገውታል. የተለያዩ የአካባቢ ሚሊሻዎች ከተማዋን ከበቡ እና ብሪታኒያዎችን ውጤታማ በሆነ መንገድ በማጥመድ ግጭት ተፈጠረ። ዋሽንግተን ወደ ቦስተን ሲያቀና የሰልፉ ቃል ከእርሱ በፊት ነበር፣ እና በሁሉም ቦታ ሰላምታ ተሰጠው። ቀስ በቀስ የአርበኞች ግንባር ምልክት ሆነ። እ.ኤ.አ. ሐምሌ 2 ቀን 1775 ፓትሪዮት በአቅራቢያው በሚገኘው ባንከር ሂል ከተሸነፈ ከሁለት ሳምንታት በኋላ የካምብሪጅ ፣ የማሳቹሴትስ ዋና መሥሪያ ቤትን አቋቋመ እና አዲሱን ጦር እዚያ መረመረ ፣ ግን ዲሲፕሊን የሌለው እና መጥፎ አለባበስ ያለው ሚሊሻ አገኘ። ከተመካከረ በኋላ፣ የቤንጃሚን ፍራንክሊን የተጠቆመ ማሻሻያዎችን አስጀምሯል - ወታደሮቹን በመቆፈር እና ጥብቅ ተግሣጽ፣ ግርፋት እና እስራት ያስገባ። ዋሽንግተን ሹማምንቱን የውትድርና ውጤታማነትን ለማረጋገጥ የተቀጣሪዎችን ብቃት እንዲለዩ እና ብቃት የሌላቸውን መኮንኖች በማንሳት ትእዛዝ አስተላለፈ። የተማረኩትን የአርበኞች ግንቦት 7 መኮንኖችን ከእስር እንዲፈታ እና በሰብአዊነት እንዲይዛቸው ለቀድሞ የበላይ ለሆነው ለጌጅ ተማጽኗል። በጥቅምት 1775 ንጉስ ጆርጅ ሳልሳዊ ቅኝ ግዛቶቹ ግልጽ በሆነ አመጽ ላይ መሆናቸውን አውጀው እና ጄኔራል ጌጅን በብቃት ማነስ ምክንያት ከትዕዛዝ ነፃ አውጥቶ በጄኔራል ዊልያም ሃው ተክቷል። የአጭር ጊዜ የምዝገባ ጊዜ በማለፉ እና በጥር 1776 በግማሽ ቀንሶ ወደ 9,600 ሰዎች የተቀነሰው ኮንቲኔንታል ጦር፣ ከሚሊሻዎች ጋር መሟላት ነበረበት እና ከፎርት ቲኮንዴሮጋ በተያዘ ከባድ መሳሪያ ከኖክስ ጋር ተቀላቅሏል። የቻርለስ ወንዝ ሲቀዘቅዝ ዋሽንግተን ቦስተን ለመሻገር እና ለመውረር ጓጉታ ነበር፣ ነገር ግን ጀነራል ጌትስ እና ሌሎች ያልሰለጠኑ ሚሊሻዎች በደንብ የታሰሩ ምሽጎችን ይቃወማሉ። ዋሽንግተን እንግሊዛውያንን ከከተማዋ ለማስወጣት በቦስተን 100 ጫማ ከፍታ ላይ ያለውን የዶርቼስተር ሃይትስ ጥበቃ ለማድረግ ሳትወድ ተስማምታለች። ማርች 9፣ በጨለማ ተሸፍኖ፣ የዋሽንግተን ወታደሮች የኖክስን ትላልቅ ሽጉጦች አምጥተው በቦስተን ወደብ የብሪታንያ መርከቦችን ደበደቡ። በማርች 17፣ 9,000 የብሪታንያ ወታደሮች እና ታማኞች በ120 መርከቦች ላይ ተሳፍረው ቦስተን ለአስር ቀናት ያህል የተመሰቃቀለ ስደት ጀመሩ። ብዙም ሳይቆይ ዋሽንግተን ከተማዋን እንዳትዘርፍ በግልፅ ትዕዛዝ ከ500 ሰዎች ጋር ወደ ከተማዋ ገባ። በኋላ በሞሪስታውን፣ ኒው ጀርሲ እንዳደረገው የፈንጣጣ በሽታ መከላከያ ክትባቶች ከፍተኛ ውጤት እንዲሰጡ አዘዘ። በቦስተን ውስጥ ወታደራዊ ስልጣንን ከመጠቀም ተቆጥቧል, የሲቪል ጉዳዮችን በአካባቢው ባለስልጣናት እጅ ውስጥ ጥሏል. የኩቤክ ወረራ የኩቤክ ወረራ (ሰኔ 1775 – ኦክቶበር 1776፣ ፈረንሣይ፡ ወረራ ዱ ኪቤክ) በአሜሪካ አብዮታዊ ጦርነት ወቅት አዲስ በተቋቋመው አህጉራዊ ጦር የመጀመሪያው ትልቅ ወታደራዊ ተነሳሽነት ነበር። ሰኔ 27 ቀን 1775 ኮንግረስ ለጄኔራል ፊሊፕ ሹለር እንዲመረምር ፈቀደለት እና ተገቢ መስሎ ከታየ ወረራ እንዲጀምር ፈቀደ። ቤኔዲክት አርኖልድ ለትእዛዙ አልፏል፣ ወደ ቦስተን ሄዶ ጄኔራል ጆርጅ ዋሽንግተን በእርሳቸው ትእዛዝ ወደ ኩቤክ ከተማ ደጋፊ ኃይል እንዲልክ አሳመነ። የዘመቻው አላማ የኩቤክ ግዛትን (የአሁኗ ካናዳ አካል) ከታላቋ ብሪታንያ ነጥቆ ፈረንሳይኛ ተናጋሪ ካናዳውያንን ከአስራ ሶስት ቅኝ ግዛቶች ጎን ያለውን አብዮት እንዲቀላቀሉ ማሳመን ነበር። አንድ ጉዞ ፎርት ቲኮንዴሮጋን ለቆ በሪቻርድ ሞንትጎመሪ፣ ፎርት ሴይንት ጆንስን ከበባ እና ማረከ፣ እና ሞንትሪያል ሲይዝ የብሪቲሽ ጄኔራል ጋይ ካርሌተንን ለመያዝ ተቃርቧል። በቤኔዲክት አርኖልድ የሚመራው ሌላኛው ጉዞ ከካምብሪጅ፣ ማሳቹሴትስ ተነስቶ በታላቅ ችግር በሜይን ምድረ በዳ ወደ ኩቤክ ከተማ ተጓዘ። ሁለቱ ኃይሎች እዚያ ተቀላቅለዋል, ነገር ግን በታህሳስ 1775 በኩቤክ ጦርነት ተሸነፉ. የሎንግ ደሴት ጦርነት ከዚያም ዋሽንግተን ወደ ኒውዮርክ ከተማ አቀና፣ ኤፕሪል 13፣ 1776 ደረሰ፣ እና የሚጠበቀውን የብሪታንያ ጥቃት ለማክሸፍ ምሽግ መገንባት ጀመረ። የቦስተን ዜጎች በእንግሊዝ ወታደሮች በወረራ ጊዜ ይደርስባቸው የነበረውን ግፍ ለማስቀረት፣ ወራሪው ሰራዊቱ ሲቪሎችንና ንብረቶቻቸውን በአክብሮት እንዲይዟቸው አዘዘ። የኒውዮርክ ታማኝ ከንቲባ ዴቪድ ማቲውስን ጨምሮ እሱን ለመግደል ወይም ለመያዝ የተደረገ ሴራ ተገኝቶ ከሽፏል፣በዚህም የተሳተፉ ወይም ተባባሪ የሆኑ 98 ሰዎች በቁጥጥር ስር ዋሉ (56ቱ ከሎንግ ደሴት (ኪንግስ (ብሩክሊን) እና ኩዊንስ አውራጃዎች) የመጡ ናቸው። የዋሽንግተን ጠባቂ ቶማስ ሂኪ በአመፅና በግፍ ተሰቅሏል ።ጄኔራል ሃው የተሰጣቸውን ጦር ከእንግሊዝ የጦር መርከቦች ጋር ከሃሊፋክስ ወደ ኒውዮርክ በማጓጓዝ ከተማዋ አህጉሪቱን ለማስጠበቅ ቁልፍ እንደሆነች በማወቁ የእንግሊዝ ጦርነትን የመራ ጆርጅ ዠርማን በእንግሊዝ ውስጥ በአንድ “በወሳኝ ምት” እንደሚሸነፍ ታምኗል።የብሪታንያ ሃይሎች ከመቶ በላይ መርከቦችን እና በሺዎች የሚቆጠሩ ወታደሮችን ጨምሮ ከተማይቱን ለመክበብ እ.ኤ.አ ሀምሌ 2 ቀን ወደ ስታተን ደሴት መድረስ ጀመሩ።የነጻነት መግለጫ ከወጣ በኋላ። በጁላይ 4 ላይ ተቀባይነት አግኝቷል ፣ ዋሽንግተን በጁላይ 9 አጠቃላይ ትዕዛዙ ኮንግረስ የተባበሩት መንግስታት “ነፃ እና ገለልተኛ መንግስታት” እንደሆኑ እንዳወጀ ለወታደሮቹ አሳወቀ። የሃው ሰራዊት ጥንካሬ በድምሩ 32,000 መደበኛ እና የሄሲያን አጋዥዎች፣ እና የዋሽንግተን 23,000፣ በአብዛኛው ጥሬ ምልምሎች እና ሚሊሻዎችን ያቀፈ ነበር። በነሀሴ ወር ሃው 20,000 ወታደሮችን በግሬቨሴንድ ብሩክሊን አሳርፎ ወደ ዋሽንግተን ምሽግ ቀረበ፣ ጆርጅ አመጸኞቹን የአሜሪካ ቅኝ ገዥዎች ከሃዲዎች ብሎ ሲያወጅ ዋሽንግተን ጄኔራሎቹን በመቃወም የሃው ጦር 8,000 ብቻ እንደነበረው ትክክል ባልሆነ መረጃ መዋጋትን መረጠ። በተጨማሪም ወታደሮች. በሎንግ አይላንድ ጦርነት፣ ሃው የዋሽንግተንን ጎራ በመዝመት 1,500 የአርበኝነት ሰለባ አድርጓል፣ እንግሊዛውያን ስቃይ 400. ዋሽንግተን አፈገፈጉ፣ ጄኔራል ዊልያም ሄትን በአካባቢው የወንዞችን የእጅ ሥራዎች እንዲይዙ መመሪያ ሰጠ። እ.ኤ.አ. ኦገስት 30 ጀኔራል ዊሊያም አሌክሳንደር እንግሊዛውያንን ያዙ እና ጦሩ የምስራቅ ወንዝን በጨለማ ወደ ማንሃተን ደሴት ሲሻገር ህይወት እና ቁሳቁስ ሳይጠፋ ምንም እንኳን እስክንድር ቢያዝም ሽፋን ሰጠ። በሎንግ አይላንድ ድል በመደፈር ዋሽንግተንን እንደ “ጆርጅ ዋሽንግተን፣ ኢስኩ” ላከ። በሰላም ለመደራደር በከንቱ. ዋሽንግተን ፈቃደኛ አልሆነችም ፣ እንደ ጄኔራል እና እንደ ጦር ባልደረባው ፣ እንደ “አመፀኛ” ሳይሆን በዲፕሎማሲያዊ ፕሮቶኮል እንዲገለጽ ጠየቀ ፣ ምክንያቱም የእሱ ሰዎች ከተያዙ እንደዚያ እንዳይሰቀሉ ። የሮያል የባህር ኃይል በታችኛው የማንሃተን ደሴት ላይ ያልተረጋጋ የመሬት ስራዎችን ደበደበ። ዋሽንግተን፣ በጥርጣሬ፣ ፎርት ዋሽንግተንን ለመከላከል የጄኔራሎቹ ግሪን እና ፑትናም ምክር ተቀበለች። ሊይዙት አልቻሉም፣ እና የጄኔራል ሊ ተቃውሞ ቢኖርም ዋሽንግተን ተወው፣ ሰራዊቱ ወደ ሰሜን ወደ ነጭ ሜዳ በተመለሰ። የሃው ማሳደድ ዋሽንግተን መከበብን ለማስወገድ በሃድሰን ወንዝ በኩል ወደ ፎርት ሊ እንድታፈገፍግ አስገደዳት። ሃው ወታደሮቹን በኖቬምበር ላይ በማንሃታን አሳርፎ ፎርት ዋሽንግተንን በመቆጣጠር በአሜሪካውያን ላይ ከፍተኛ ጉዳት አድርሷል። ምንም እንኳን ኮንግረስን እና ጄኔራል ግሪንን ቢወቅስም ዋሽንግተን ማፈግፈሱን የማዘግየት ሃላፊነት ነበረባት። በኒውዮርክ ያሉ ታማኞች ሃዌን እንደ ነፃ አውጪ በመቁጠር ዋሽንግተን ከተማዋን በእሳት አቃጥላለች የሚል ወሬ አወሩ። ሊ በተያዘበት ወቅት የአርበኝነት ሞራል ዝቅተኛ ደረጃ ላይ ደርሷል። አሁን ወደ 5,400 ወታደሮች ተቀንሶ፣ የዋሽንግተን ጦር በኒው ጀርሲ በኩል አፈገፈገ፣ እና ሃው ማሳደዱን አቋርጦ ፊላደልፊያ ላይ ግስጋሴውን አዘገየ እና በኒውዮርክ የክረምት ሰፈር አዘጋጀ። ደላዌርን፣ ትሬንተንን እና ፕሪንስተንን መሻገር ዋሽንግተን የዴላዌርን ወንዝ ወደ ፔንስልቬንያ ተሻገረች፣ የሊ ምትክ ጆን ሱሊቫን ከ 2,000 ተጨማሪ ወታደሮች ጋር ተቀላቀለ። የአህጉራዊ ጦር የወደፊት እጣ ፈንታ በአቅርቦት እጥረት፣ በአስቸጋሪ ክረምት፣ ጊዜው ያለፈበት ምዝበራ እና መሸሽ አጠራጣሪ ነበር። ዋሽንግተን ብዙ የኒው ጀርሲ ነዋሪዎች ታማኞች በመሆናቸው ወይም የነጻነት ተስፋን በመጠራጠራቸው ቅር ተሰኝቷል። ሃው የብሪቲሽ ጦርን ከፈለ እና ምዕራባዊ ኒው ጀርሲ እና የደላዌርን ምስራቃዊ የባህር ዳርቻ ለመያዝ የሄሲያን ጦር ጦርን በ ለጠፈ። “ድል ወይስ ሞት” ብሎ የሰየመው። ሠራዊቱ የደላዌርን ወንዝ በሦስት ክፍሎች ወደ ትሬንቶን አቋርጦ መሄድ ነበረበት፡ አንደኛው በዋሽንግተን (2,400 ወታደሮች)፣ ሌላው በጄኔራል ጀምስ ኢዊንግ እና ሦስተኛው በኮሎኔል ጆን ካድዋላደር ። ኃይሉ መከፋፈል ነበረበት፣ ዋሽንግተን የፔኒንግተን መንገድን እና ጄኔራል ሱሊቫን በወንዙ ዳርቻ ወደ ደቡብ ተጉዘዋል። የዴላዌር ማለፊያ፣ በቶማስ ሱሊ፣ 1819 (የሥነ ጥበባት ሙዚየም፣ ቦስተን) ዋሽንግተን በመጀመሪያ የዱራም ጀልባዎች ሠራዊቱን ለማጓጓዝ 60 ማይል ፍለጋ እንዲደረግ አዘዘ እና በብሪቲሽ ሊጠቀሙባቸው የሚችሉ መርከቦች እንዲወድሙ አዘዘ።ዋሽንግተን በገና ምሽት ታህሳስ 25 ቀን 1776 የዴላዌር ወንዝን ተሻገረ ፣ እሱ በግላቸው ለመያዝ አደጋ ጣለ። የጀርሲውን የባህር ዳርቻ ማስወጣት ። የእሱ ሰዎች በማክኮንኪ ፌሪ በበረዶ የተዘጋውን ወንዝ ተሻግረው በአንድ መርከብ 40 ሰዎች ይዘው ይከተላሉ። ንፋሱ ውኆቹን አንኳኳው፣ በበረዶም ተወረወረ፣ ነገር ግን ታኅሣሥ 26 ከጠዋቱ 3፡00 ላይ፣ ያለምንም ኪሳራ አቋርጠውታል። ሄንሪ ኖክስ የተፈሩ ፈረሶችን እና ወደ 18 የሚጠጉ የመስክ ጠመንጃዎችን በጠፍጣፋ-ታች ጀልባዎች ላይ በማስተዳደር ዘግይቷል። ካድዋላደር እና ኢዊንግ በበረዶው እና በኃይለኛ ሞገድ ምክንያት መሻገር አልቻሉም፣ እና ዋሽንግተንን በመጠባበቅ ላይ የነበሩት በትሬንተን ላይ ያቀደውን ጥቃት ተጠራጠሩ። ኖክስ ከደረሰ በኋላ ዋሽንግተን ሠራዊቱን ወደ ፔንስልቬንያ ሲመልስ ከመታየት ይልቅ ወታደሮቹን በሄሲያውያን ላይ ብቻ ለመውሰድ ወደ ትሬንተን ሄደ። ወታደሮቹ ከትሬንተን አንድ ማይል ርቀት ላይ ሄሲያንን አዩ፣ ስለዚህ ዋሽንግተን ኃይሉን በሁለት አምድ ከፍሎ ሰዎቹን አሰባስቦ "ወታደሮች በመኮንኖቻችሁ ጠብቁ። ለእግዚአብሔር ብላችሁ በመኮንኖቻችሁ ጠብቁ።" ሁለቱ ዓምዶች በበርሚንግሃም መስቀለኛ መንገድ ላይ ተለያይተዋል። የጄኔራል ናትናኤል ግሪን አምድ በዋሽንግተን የሚመራውን የላይኛውን የፌሪ መንገድ ወሰደ እና የጄኔራል ጆን ሱሊቫን አምድ ወደ ወንዝ መንገድ ገፋ። (ካርታውን ተመልከት።) አሜሪካውያን በዝናብ እና በበረዶ ዝናብ ዘምተዋል። ብዙዎች በደም የተጨማለቁ እግራቸው ጫማ የሌላቸው ሲሆኑ ሁለቱ በመጋለጥ ሞተዋል። ፀሐይ ስትወጣ ዋሽንግተን በሜጀር ጄኔራል ኖክስ እና በመድፍ በመታገዝ በሄሲያውያን ላይ ድንገተኛ ጥቃት ሰነዘረባቸው። ሄሲያውያን 22 ተገድለዋል (ኮሎኔል ዮሃን ራልን ጨምሮ)፣ 83 ቆስለዋል፣ እና 850 በቁሳቁስ ተማርከዋል። በትሬንተን ላይ ከተካሄደው ጦርነት በኋላ የሄሲያን ወታደሮች እጅ መስጠትን በመቀበል ዋሽንግተንን በፈረስ ላይ የሚያሳይ ሥዕል በታህሳስ 26 ቀን 1776 የሄሲያውያን ቀረጻ በትሬንተን በጆን ትሩምቡል ዋሽንግተን ደላዌር ወንዝን አቋርጦ ወደ ፔንስልቬንያ በማፈግፈግ ጥር 3 ቀን 1777 ወደ ኒው ጀርሲ በመመለስ በፕሪንስተን በብሪታንያ ሹማምንት ላይ ጥቃት በመሰንዘር 40 አሜሪካውያን ተገድለዋል ወይም ቆስለዋል እና 273 እንግሊዛውያን ተገድለዋል ወይም ተማረኩ። የአሜሪካ ጄኔራሎች ሂዩ ሜርሰር እና ጆን ካድዋላደር በብሪቲሽ እየተነዱ ነበር ሜርሰር በሟችነት ቆስሎ ነበር፣ ከዚያም ዋሽንግተን ደርሳ ሰዎቹን በመልሶ ማጥቃት ከብሪቲሽ መስመር 30 ያርድ (27 ሜትር) ገፋ። አንዳንድ የብሪታንያ ወታደሮች ለአጭር ጊዜ ቆመው ወደ ኋላ አፈገፈጉ ፣ ሌሎች ደግሞ በናሶ አዳራሽ ተሸሸጉ ፣ ይህም የኮሎኔል አሌክሳንደር ሃሚልተን መድፍ ኢላማ ሆነ ። የዋሽንግተን ወታደሮች ተከሰው፣ እንግሊዞች አንድ ሰአት ባልሞላ ጊዜ ውስጥ እጃቸውን ሰጡ እና 194 ወታደሮች መሳሪያቸውን አኖሩ። ሃው ወደ ኒው ዮርክ ከተማ አፈገፈገ እና ሠራዊቱ እስከሚቀጥለው አመት መጀመሪያ ድረስ ምንም እንቅስቃሴ አልነበረውም ። የተሟጠጠው የዋሽንግተን ኮንቲኔንታል ጦር የብሪታንያ የአቅርቦት መስመሮችን እያስተጓጎለ እና ከኒው ጀርሲ አንዳንድ ክፍሎች እያባረረ በሞሪስታውን፣ ኒው ጀርሲ የክረምቱን ዋና መሥሪያ ቤት ወሰደ። በኋላ ዋሽንግተን እንግሊዛውያን ወታደሮቹ ከመቆፈር በፊት ሰፈሩን በተሳካ ሁኔታ ማጥቃት ይችሉ እንደነበር ተናግራለች።በዋሽንግተን በትሬንተን እና በፕሪንስተን የተመዘገቡት ድሎች የአርበኝነት ሞራል እንዲታደስ እና የጦርነቱን አቅጣጫ ቀይሮ ነበር። ብሪቲሽ አሁንም ኒውዮርክን ተቆጣጥሮ ነበር፣ እና ብዙ የአርበኞች ግንባር ወታደሮች ከከባድ የክረምቱ ዘመቻ በኋላ እንደገና አልተመዘገቡም ወይም አልለቀቁም። ኮንግረስ ለድጋሚ ለመመዝገብ የበለጠ ሽልማቶችን አዘጋጅቷል እና ለመልቀቅ ከፍተኛ የሆነ የወታደር ቁጥር ተግባራዊ ለማድረግ። ስልታዊ በሆነ መልኩ፣ የዋሽንግተን ድሎች ለአብዮቱ ወሳኝ ነበሩ እና የብሪታንያ ከፍተኛ ኃይል የማሳየትን ስትራቴጂ በመሻር ለጋስ ቃላትን በመስጠት። እ.ኤ.አ. በየካቲት 1777 በአሜሪካ ትሬንተን እና ፕሪንስተን ስላደረገው ድል ቃል ለንደን ደረሰ ፣ እና እንግሊዛውያን አርበኞች ያለ ምንም ቅድመ ሁኔታ ነፃነታቸውን ሊጠይቁ እንደሚችሉ ተገነዘቡ። ብራንዲዊን፣ ጀርመንታውን እና ሳራቶጋ በጁላይ 1777 የብሪቲሽ ጄኔራል ጆን በርጎይኔ የሳራቶጋን ዘመቻ ከኩቤክ ወደ ደቡብ በኩል በሻምፕላይን ሃይቅ በኩል በመምራት የሃድሰን ወንዝን መቆጣጠርን ጨምሮ ኒው ኢንግላንድን ለመከፋፈል በማሰብ ፎርት ቲኮንዴሮጋን እንደገና ያዘ። ሆኖም በብሪታንያ በኒውዮርክ በያዘው ጄኔራል ሃው ተሳስቷል፣ ሠራዊቱን ወደ ደቡብ ወደ ፊላደልፊያ በመውሰድ በአልባኒ አቅራቢያ ካለው ቡርጎይን ጋር ለመቀላቀል ወደ ሃድሰን ወንዝ ከመሄድ ይልቅ፣ ዋሽንግተን እና ጊልበርት ዱ ሞቲየር፣ ማርኲስ ዴ ላፋይቴ ሃውን ለመግጠም ወደ ፊላደልፊያ በፍጥነት ሄደ እና በጣም ደነገጠ። አርበኞች በጄኔራል ፊሊፕ ሹይለር እና ተተኪው ሆራቲዮ ጌትስ ይመሩበት በነበረው በኒውዮርክ ሰሜናዊ የቡርጎይን እድገት ይወቁ። ብዙ ልምድ ያላቸዉ የዋሽንግተን ጦር በፊላደልፊያ በተካሄደዉ ጦርነት ተሸንፏል። ሃው በሴፕቴምበር 11, 1777 በብራንዲዊን ጦርነት ዋሽንግተንን በማሸነፍ ያለምንም ተቀናቃኝ ወደ የሀገሪቱ ዋና ከተማ ፊላደልፊያ ዘምቷል። በጥቅምት ወር በጀርመንታውን በብሪቲሽ ላይ የአርበኝነት ጥቃት አልተሳካም። ሜጀር ጀነራል ቶማስ ኮንዌይ አንዳንድ የኮንግረስ አባላት (ኮንዌይ ካባል እየተባለ የሚጠራው) ዋሽንግተንን ከትእዛዝ ለማንሳት በፊላደልፊያ በደረሰው ኪሳራ ምክንያት እንዲያስቡ አነሳስቷቸዋል። የዋሽንግተን ደጋፊዎች ተቃወሙት፣ እና በመጨረሻ ከብዙ ውይይት በኋላ ጉዳዩ ተቋርጧል። ሴራው ከተጋለጠ በኋላ ኮንዌይ ለዋሽንግተን ይቅርታ ጠየቀ እና ስራውን ለቆ ወደ ፈረንሳይ ተመለሰ። ዋሽንግተን በሰሜን የሳራቶጋ ዘመቻ ወቅት የሃው እንቅስቃሴዎች ያሳስባቸው ነበር፣ እና ቡርጎይን ከኩቤክ ወደ ደቡብ ወደ ሳራቶጋ እንደሚሄድም ያውቅ ነበር። ዋሽንግተን የጌትስን ጦር ለመደገፍ አንዳንድ አደጋዎችን ወስዳ ወደ ሰሜን ከጄኔራሎች ቤኔዲክት አርኖልድ፣ በጣም ኃይለኛው የመስክ አዛዥ እና ቤንጃሚን ሊንከን ጋር ማጠናከሪያዎችን ላከ። እ.ኤ.አ. ኦክቶበር 7፣ 1777 ቡርጎይን ቤሚስ ሃይትስን ለመውሰድ ሞከረ ነገር ግን ከሃው ድጋፍ ተገለለ። ወደ ሳራቶጋ ለመሸሽ ተገደደ እና በመጨረሻም ከሳራቶጋ ጦርነቶች በኋላ እጅ ሰጠ። ዋሽንግተን እንደጠረጠረው የጌትስ ድል ተቺዎቹን አበረታ። የህይወት ታሪክ ተመራማሪው ጆን አልደን፣ "የዋሽንግተን ሀይሎች ሽንፈት እና በላይኛው ኒውዮርክ ሃይሎች በአንድ ጊዜ ያገኙት ድል መነፃፀሩ የማይቀር ነበር።" ከጆን አዳምስ ትንሽ ክሬዲት ጨምሮ ለዋሽንግተን ያለው አድናቆት እየቀነሰ ነበር። የብሪታንያ አዛዥ ሃው በግንቦት 1778 ሥልጣናቸውን ለቀቁ፣ አሜሪካን ለዘላለም ለቀቁ፣ እና በሰር ሄንሪ ክሊንተን ተተኩ። ሸለቆ አንጥረኛ እና ሞንማውዝ 11,000 ያህሉ የዋሽንግተን ጦር በታኅሣሥ 1777 ከፊላደልፊያ በስተሰሜን በሚገኘው ቫሊ ፎርጅ ወደሚገኘው የክረምቱ ሠፈር ገባ። በስድስት ወራት ጊዜ ውስጥ ከ2,000 እስከ 3,000 የሚደርሱ ሰዎች በከባድ ብርድ ለሞት ተዳርገዋል፣ ይህም በአብዛኛው በበሽታ እና በምግብ፣ አልባሳት እና መጠለያ እጦት ነበር። ይህ በንዲህ እንዳለ፣ እንግሊዛውያን በፖውንድ ስተርሊንግ ለሚገዙ አቅርቦቶች እየከፈሉ በፊላደልፊያ በምቾት ተከፋፍለው ነበር፣ ዋሽንግተን ግን በተቀነሰ የአሜሪካ የወረቀት ገንዘብ ታገለ። ጫካው ብዙም ሳይቆይ በጨዋታ ተዳክሞ ነበር፣ እና በየካቲት ወር ሞራላቸው እየቀነሰ እና መራቅ ጨመረ። ዋሽንግተን ለኮንቲኔንታል ኮንግረስ አቅርቦቶች ተደጋጋሚ አቤቱታዎችን አቅርባለች። የሰራዊቱን ሁኔታ ለመፈተሽ የኮንግረሱን ልዑካን ተቀብሎ የሁኔታውን አጣዳፊነት በመግለጽ "አንድ ነገር መደረግ አለበት, አስፈላጊ ለውጦች መደረግ አለባቸው" በማለት አውጇል. ኮንግረስ አቅርቦቱን እንዲያፋጥን ሀሳብ አቅርቧል፡ ኮንግረስ ደግሞ የኮሚሽኑን ክፍል በማደራጀት የሰራዊቱን አቅርቦት መስመሮች ለማጠናከር እና የገንዘብ ድጋፍ ለማድረግ ተስማምቷል። በፌብሩዋሪ መገባደጃ ላይ አቅርቦቶች መምጣት ጀመሩ። ዋሽንግተን ወታደሮቹን በ ሞንማውዝ, አማኑኤል ሉዝ በማሰባሰብ ላይ ባሮን ፍሬድሪች ዊልሄልም ቮን ስቱበን ያላሰለሰ ቁፋሮ ብዙም ሳይቆይ የዋሽንግተን ምልምሎችን ወደ ዲሲፕሊን ተዋጊ ሃይል ለወጠው እና የታደሰው ጦር በሚቀጥለው አመት መጀመሪያ ላይ ከቫሊ ፎርጅ ወጣ። ዋሽንግተን ቮን ስቱበንን ወደ ሜጀር ጄኔራል ከፍ በማድረግ የሰራተኞች አለቃ አደረገችው። እ.ኤ.አ. በ 1778 መጀመሪያ ላይ ፈረንሳዮች ለቡርጎይን ሽንፈት ምላሽ ሰጡ እና ከአሜሪካኖች ጋር የሕብረት ስምምነት ገቡ። ኮንቲኔንታል ኮንግረስ በግንቦት ወር ላይ ስምምነቱን አጽድቆታል፣ ይህም የፈረንሳይ በብሪታንያ ላይ ጦርነት ማወጅ ነው። ሰኔ እና ዋሽንግተን የአሜሪካ እና የፈረንሳይ ጄኔራሎች የጦር ካውንስል ጠሩ። በሞንማውዝ ጦርነት ላይ በማፈግፈግ ብሪቲሽ ላይ ከፊል ጥቃትን መረጠ; እንግሊዛውያን በሃው ተከታይ ጄኔራል ሄንሪ ክሊንተን ታዘዙ። ጄኔራሎች ቻርለስ ሊ እና ላፋዬት ዋሽንግተን ሳታውቅ ከ4,000 ሰዎች ጋር ተንቀሳቅሰዋል እና የመጀመሪያውን ጥቃታቸውን በሰኔ 28 ቀን 2010 ዓ.ም. ዋሽንግተን ሊ እፎይታ አግኝታለች እና ሰፊ ጦርነት ካደረገ በኋላ አቻ ውጤት አገኘች። ምሽት ላይ እንግሊዞች ወደ ኒውዮርክ ማፈግፈግ ቀጠሉ፣ እና ዋሽንግተን ሰራዊቱን ከከተማዋ ውጭ አስወጣ። ሞንማውዝ በሰሜን ውስጥ የዋሽንግተን የመጨረሻ ጦርነት ነበር; ለእንግሊዝ ብዙም ዋጋ ከሌላቸው ከተሞች ይልቅ የሰራዊቱን ደህንነት ከፍ አድርጎ ይመለከተው ነበር። ዌስት ፖይንት ስለላ በብሪቲሽ ላይ የስለላ ስርዓት በመንደፍ ዋሽንግተን "የአሜሪካ የመጀመሪያ ሰላይ ጌታ" ሆነች ። በ 1778 ፣ ሜጀር ቤንጃሚን ታልማጅ በዋሽንግተን አቅጣጫ በኒውዮርክ ስለ ብሪታንያ በድብቅ መረጃ ለመሰብሰብ የኩላፐር ሪንግን ፈጠረ ። ዋሽንግተን በቤኔዲክት አርኖልድ ታማኝ አለመሆንን ችላ ነበር ። በብዙ ጦርነቶች ራሱን የለየ። እ.ኤ.አ. በ1780 አጋማሽ ላይ አርኖልድ ዋሽንግተንን ለመጉዳት እና ዌስት ፖይንትን በሃድሰን ወንዝ ላይ ቁልፍ የሆነውን የአሜሪካን የመከላከያ ቦታ ለመያዝ የታሰበ ሚስጥራዊነት ያለው መረጃ ለእንግሊዛዊው ሰላይ አለቃ ጆን አንድሬ መስጠት ጀመረ። የታሪክ ተመራማሪዎች ለአርኖልድ ክህደት በተቻለ መጠን ለታዳጊ ወጣቶች እድገትን በማጣት ቁጣውን ገልፀዋል ። መኮንኖች፣ ወይም ከኮንግረሱ ተደጋጋሚ ትንሽ። እሱ ደግሞ በከፍተኛ ዕዳ ውስጥ ነበር፣ ከጦርነቱ ትርፍ እያገኘ፣ እና በመጨረሻ በወታደራዊ ፍርድ ቤት በዋሽንግተን ድጋፍ በማጣቱ ቅር ተሰኝቷል። በሠራዊቱ ውስጥ ከቆየ በኋላ የተሰራው የዋሽንግተን የተቀረጸ ጽሑፍ። አርኖልድ የዌስት ፖይንትን ትዕዛዝ ደጋግሞ ጠይቋል፣ እና ዋሽንግተን በመጨረሻ በኦገስት ተስማማ። አርኖልድ አንድሬን ሴፕቴምበር 21 ላይ አገኘው፣ ጦር ሰፈሩን እንዲቆጣጠር እቅድ ሰጠው። የሚሊሻ ሃይሎች አንድሬን ያዙ እና እቅዶቹን አገኙ፣ ነገር ግን አርኖልድ ወደ ኒውዮርክ ሸሸ። ዋሽንግተን ምንም አይነት ችግር እንዳይፈጠር ለመከላከል በአርኖልድ ስር በአርኖልድ ስር የተቀመጡትን አዛዦች አስታወሰ፣ ነገር ግን የአርኖልድን ሚስት ፔጊን አልጠረጠረም። ዋሽንግተን በዌስት ፖይንት የግል ትዕዛዙን ተቀበለች እና መከላከያዋን አደራጀች። የአንድሬ የስለላ ወንጀል የሞት ፍርድ ተጠናቀቀ እና ዋሽንግተን በአርኖልድ ምትክ ወደ ብሪታንያ እንድትመልስ ጠየቀች ፣ ግን ክሊንተን ፈቃደኛ አልሆነም። አንድሬ በጥቅምት 2, 1780 ተሰቀለ፣ ምንም እንኳን የመጨረሻ ጥያቄው የተኩስ ቡድን እንዲገጥመው፣ ሌሎች ሰላዮችን ለመከላከል ቢሆንም የደቡብ ቲያትር እና ዮርክታውን እ.ኤ.አ. በ 1778 መገባደጃ ላይ ጄኔራል ክሊንተን 3,000 ወታደሮችን ከኒውዮርክ ወደ ጆርጂያ በመላክ በ2,000 የእንግሊዝ እና የታማኝ ወታደሮች ተጠናክሮ በሳቫና ላይ ደቡባዊ ወረራ ጀመረ። የአርበኞች እና የፈረንሳይ የባህር ኃይል ሃይሎች የብሪታንያ ጦርነትን የሚያጠናክሩትን ጥቃት መመከት ጀመሩ። እ.ኤ.አ. በ1779 አጋማሽ ላይ ዋሽንግተን የብሪታንያ የህንድ አጋሮችን ከኒውዮርክ ለማስወጣት የስድስቱ ብሄሮች የኢሮብ ተዋጊዎችን አጠቃ። በምላሹ የሕንድ ተዋጊዎች በዋልተር በትለር ከሚመሩት ከታማኝ ጠባቂዎች ጋር ተቀላቅለው በሰኔ ወር ከ200 በላይ ድንበር ጠባቂዎችን ገድለው በፔንስልቬንያ የሚገኘውን ዋዮሚንግ ሸለቆን አጠፉ። ዋሽንግተን የበቀል እርምጃ የወሰደችው ጄኔራል ጆን ሱሊቫን የኢሮብ መንደሮችን “ጠቅላላ ውድመት እና ውድመት” ለማስፈጸም እና ሴቶቻቸውን እና ልጆቻቸውን እንዲይዝ ትእዛዝ በመስጠት ነው። ማምለጥ የቻሉት ወደ ካናዳ ተሰደዱ። የዋሽንግተን ወታደሮች በ1779–1780 ክረምት በሞሪስታውን ኒው ጀርሲ ወደሚገኝ ክፍል ሄዱ እና በጦርነቱ ወቅት በጣም የከፋው ክረምት ገጠማቸው፣ የሙቀት መጠኑም ከቅዝቃዜ በታች ነበር። የኒውዮርክ ወደብ በረዷማ ነበር፣ በረዶ እና በረዶ ለሳምንታት መሬቱን ሸፈነው፣ እና ወታደሮቹ ድጋሚ አቅርቦት አጡ። ክሊንተን 12,500 ወታደሮችን አሰባስቦ በጃንዋሪ 1780 ቻርለስታውን ደቡብ ካሮላይና ላይ ወረረ፣ 5,100 አህጉራዊ ወታደሮች የነበሩትን ጄኔራል ቤንጃሚን ሊንከንን አሸንፏል። ብሪታኒያዎች ምንም የአርበኝነት ተቃውሞ በሌለበት በሰኔ ወር ደቡብ ካሮላይና ፒዬድሞንትን ያዙ። ክሊንተን ወደ ኒውዮርክ በመመለስ በጄኔራል ቻርለስ ኮርንዋሊስ የሚታዘዙትን 8,000 ወታደሮችን ትቶ ሄደ። ኮንግረስ ሊንከንን በሆራቲዮ ጌትስ ተክቷል; በደቡብ ካሮላይና አልተሳካለትም እና በዋሽንግተን በ ናትናኤል ግሪን ምርጫ ተተካ ፣ ግን እንግሊዛውያን ደቡብን በእጃቸው ያዙ። ነገር ግን ዋሽንግተን እንደገና ተበረታታ, ነገር ግን ላፋይቴ ብዙ መርከቦችን, ሰዎችን እና ቁሳቁሶችን ከፈረንሳይ ሲመለስ እና 5,000 አንጋፋ የፈረንሳይ ወታደሮች በማርሻል ሮቻምቤው የሚመሩ በጁላይ 1780 ኒውፖርት, ሮድ አይላንድ ሲደርሱ. የፈረንሳይ የባህር ኃይል ሃይሎች በአድሚራል ግራሴ እየተመሩ. እና ዋሽንግተን ሮቻምቤው መርከቦቹን ወደ ደቡብ በማንቀሳቀስ በአርኖልድ ወታደሮች ላይ የጋራ የመሬት እና የባህር ኃይል ጥቃት እንዲሰነዝር አበረታታቸው። የዋሽንግተን ጦር በታኅሣሥ 1780 በኒው ዊንሶር ኒውዮርክ ወደሚገኝ የክረምት ሰፈር ገባ፣ እና ዋሽንግተን ኮንግረስ እና የመንግስት ባለስልጣናት ሰራዊቱ “እስከ አሁን ባጋጠማቸው ችግሮች መታገሉን እንደማይቀጥል” ተስፋ በማድረግ አቅርቦቶችን እንዲያፋጥኑ አሳስቧል። በማርች 1, 1781 ኮንግረስ የኮንፌዴሬሽን አንቀጾችን አጽድቋል, ነገር ግን በማርች 2 ላይ ተግባራዊ የተደረገው መንግስት ታክስ የመጣል ስልጣን አልነበረውም, እናም ግዛቶችን በአንድነት እንዲይዝ አድርጓል. ጄኔራል ክሊንተን ቤኔዲክት አርኖልድን ከ1,700 ወታደሮች ጋር አሁን የብሪታኒያ ብርጋዴር ጄኔራል ወደ ቨርጂኒያ ላከው ፖርትስማውዝን ያዙ እና ከዚያ ሆነው በአርበኞቹ ላይ ወረራ እንዲያካሂዱ። ዋሽንግተን የአርኖልድን ጥረት ለመቋቋም ላፋይትን ወደ ደቡብ በመላክ ምላሽ ሰጠች። ዋሽንግተን መጀመሪያ ላይ ትግሉን ወደ ኒውዮርክ ለማምጣት ተስፋ አድርጋ፣ የብሪታንያ ጦርን ከቨርጂኒያ በማውጣት ጦርነቱን እዚያው እንዲያጠናቅቅ ቢያደርግም ሮቻምቤው ግን በቨርጂኒያ የሚገኘው ኮርንዋሊስ የተሻለ ኢላማ እንደሆነ ለግራሴ መክሯል። የግሬስ መርከቦች ከቨርጂኒያ የባህር ዳርቻ ደረሱ፣ እና ዋሽንግተን ጥቅሙን አይታለች። በኒውዮርክ ወደ ክሊንተን አመራረጠ፣ ከዚያም ወደ ደቡብ ወደ ቨርጂኒያ አቀና። ጄኔራሎች ዋሽንግተን እና ሮቻምቤው፣ ከሃይቁ ድንኳን ፊት ለፊት ቆመው፣ በዮርክታውን ጥቃት ከመፈጸሙ በፊት የመጨረሻ ትዕዛዝ ሲሰጡ የዮርክታውን ከበባ፣ ጄኔራሎች ዋሽንግተን እና ሮቻምቤው ከጥቃቱ በፊት የመጨረሻ ትእዛዝ ይሰጣሉ የዮርክታውን ከበባ በጄኔራል ዋሽንግተን የሚመራ የአህጉራዊ ጦር ጥምር ጦር፣ የፈረንሳይ ጦር በጄኔራል ኮምቴ ደ ሮቻምቤው እና በአድሚራል ደ ግራሴ የሚታዘዘው የፈረንሣይ ባህር ኃይል የኮርዋሊስ እንግሊዛዊ ሽንፈት የተቀናጀ የተባበሩት መንግስታት ወሳኝ ድል ነበር። ኃይሎች. እ.ኤ.አ. ነሐሴ 19 በዋሽንግተን እና በሮቻምቤው መሪነት ወደ ዮርክታውን የሚደረገው ጉዞ ተጀመረ፣ እሱም አሁን "የተከበረው ሰልፍ" በመባል ይታወቃል። ዋሽንግተን 7,800 ፈረንሳውያን፣ 3,100 ሚሊሻዎች እና 8,000 አህጉራዊ ጦር ሰራዊት አዛዥ ነበረች። በከበባ ጦርነት ውስጥ ጥሩ ልምድ ያልነበረው ዋሽንግተን የጄኔራል ሮቻምቤው ፍርድን በማጣቀስ እና እንዴት መቀጠል እንዳለበት ምክሩን ተጠቅሟል። ሆኖም ሮቻምቤው የዋሽንግተንን ሥልጣን እንደ ጦርነቱ አዛዥ ሆኖ አያውቅም። በሴፕቴምበር መገባደጃ ላይ የአርበኝነት-የፈረንሳይ ሃይሎች ዮርክታውን ከበቡ፣ የብሪታንያ ጦርን አስገቡ እና የብሪታንያ ማጠናከሪያዎችን በሰሜን ከ ክሊንተን ከለከሉ፣ የፈረንሳይ የባህር ሃይል ደግሞ በቼሳፒክ ጦርነት አሸናፊ ሆነ። የመጨረሻው የአሜሪካ ጥቃት በዋሽንግተን በተተኮሰ ጥይት ተጀመረ። በጥቅምት 19, 1781 በብሪታንያ እጅ በመስጠት ከበባው አብቅቷል ። ከ 7,000 በላይ የብሪታንያ ወታደሮች በጦርነት እስረኞች ተደርገዋል, በአሜሪካ አብዮታዊ ጦርነት የመጨረሻው ትልቅ የመሬት ጦርነት. ዋሽንግተን ለሁለት ቀናት የመገዛት ውልን ድርድር ያደረገች ሲሆን ኦፊሴላዊው የፊርማ ሥነ ሥርዓት በጥቅምት 19 ተካሂዷል። ኮርንዋሊስ መታመሙን ተናግሯል እና አልተገኘም ነበር፣ ጄኔራል ቻርለስ ኦሃራን እንደ ተወካይ ላከ። እንደ በጎ ፈቃድ መግለጫ፣ ዋሽንግተን ለአሜሪካውያን፣ ፈረንሣይ እና ብሪቲሽ ጌ ማንቀሳቀስ እና መልቀቂያ በሚያዝያ 1782 የሰላም ድርድር ሲጀመር እንግሊዞችም ሆኑ ፈረንሳዮች ቀስ በቀስ ሰራዊታቸውን ማስወጣት ጀመሩ። የአሜሪካ ግምጃ ቤት ባዶ ነበር፣ ደሞዝ ያልተከፈለ እና ደሞዝ የሚሉ ወታደሮች የኮንግረሱን ስብሰባ እንዲቋረጥ አስገደዱ፣ እና ዋሽንግተን በማርች 1783 የኒውበርግ ሴራን በማፈን ሁከትን አስወገደ። ኮንግረስ ለባለሥልጣናቱ የአምስት ዓመት ጉርሻ እንደሚሰጥ ቃል ገብቷል። ዋሽንግተን ለሠራዊቱ ያደገውን የ450,000 ዶላር ሂሳብ አስገባ። ሂሳቡ ብዙ ገንዘብ ስለመኖሩ ግልጽ ያልሆነ እና ሚስቱ ዋና መሥሪያ ቤቱን በመጎብኘት ያወጣችውን ወጪ ያካተተ ቢሆንም ሒሳቡ ተፈታ። በሚቀጥለው ወር፣ በአሌክሳንደር ሃሚልተን የሚመራ የኮንግረሱ ኮሚቴ ሰራዊቱን ለሰላም ጊዜ ማስተካከል ጀመረ። በነሀሴ 1783 ዋሽንግተን ስለ ሰላም ማቋቋሚያ በሰጠው አስተያየት የሰራዊቱን አመለካከት ለኮሚቴው ሰጠ። ኮንግረስ የቆመ ጦር እንዲይዝ፣ የተለያዩ የመንግስት አካላትን "ብሔራዊ ሚሊሻ" እንዲፈጥር እና የባህር ኃይል እና ብሔራዊ ወታደራዊ አካዳሚ እንዲቋቋም መክሯል። በሴፕቴምበር 3, 1783 የፓሪስ ስምምነት የተፈረመ ሲሆን ታላቋ ብሪታንያ የዩናይትድ ስቴትስን ነፃነት በይፋ ተቀበለች. ከዚያም ዋሽንግተን ሠራዊቱን በትኖ ለወታደሮቹ የመሰናበቻ ንግግር በኖቬምበር 2. በዚህ ጊዜ ዋሽንግተን የብሪታንያ ጦር በኒውዮርክ ሲወጣ በበላይነት ተቆጣጠረች እና በሰልፍ እና በክብረ በዓላት ተቀበለችው። እዚያም ኮሎኔል ሄንሪ ኖክስ የዋና አዛዥነት ማዕረግ እንደተሰጣቸው አስታውቋል። ዋሽንግተን እና ገዥው ጆርጅ ክሊንተን በኖቬምበር 25 ከተማዋን መደበኛ ያዙ። በታህሳስ 1783 መጀመሪያ ላይ ዋሽንግተን መኮንኖቹን በፍራውንስ ታቨርን ተሰናብቶ ከዚያ ብዙም ሳይቆይ ዋና አዛዥነቱን ለቀቀ እና ወታደራዊ ትዕዛዙን እንደማይለቅ የታማኝ ትንበያዎችን ውድቅ አደረገ። ዩኒፎርም ለብሶ ለመጨረሻ ጊዜ ለብሶ ለኮንግረሱ መግለጫ ሰጥቷል፡- “የምወዳትን አገራችንን ጥቅም ሁሉን ቻይ በሆነው አምላክ ጥበቃ ላይ በማመስገን ይህንን የኦፊሴላዊ ሕይወቴን የመጨረሻ ተግባር መዝጋት በጣም አስፈላጊ ተግባር እንደሆነ እቆጥረዋለሁ። የዋሽንግተን መልቀቂያ በአገር ውስጥ እና በውጪ የተወደሰ ሲሆን አዲሲቷ ሪፐብሊክ ወደ ትርምስ እንደማትቀየር ተጠራጣሪ ዓለምን አሳይቷል። በዚያው ወር ዋሽንግተን የሲንሲናቲ ማኅበር ፕሬዚዳንት ጄኔራል ተሾመ፣ አዲስ የተቋቋመው የአብዮታዊ ጦርነት መኮንኖች በዘር የሚተላለፍ ወንድማማችነት። በቀሪው የሕይወት ዘመናቸው በዚህ ኃላፊነት አገልግሏል። የአሜሪካ መሪዎች

8724

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%98%E1%8A%AA%E1%8A%93

መኪና

መኪና የሚለው ቃል '' ከሚለው የጣሊያንኛ ቃል የተወረሰ ቃል ሲሆን፣ (ወይም አውቶሞቢል፣ ተሽከርካሪ) ከሥፍራ ወደ ሥፍራ በመንኮራኩር ላይ በሞቶር የሚነዳ ተንቀሳቃሽ አይነት ነው። ስዎችም ሆነ ዕቃ በመንገዶች ላይ ለማዛወር ይጠቀማል። በ1999 ዓ.ም.፣ በመላ ዓለም ውስጥ የመኪናዎች ቁጥር 800 ሚሊዮን ያህል ነበር። በተለምዶ «መኪና» የሚለው ስም የሚሰጠው ከዶቅዶቄ ትልቅ፣ ከካሚዎንም ወይም ከአውቶቡስ ትንሽ ለሆነ ባለሞቶር ተሽከርካሪ ነው፤ አንዳንዴ ግን ቀላል ካሚዎኖች ከመኪናዎች ጋር መመደብ ይቻላል። በአማካኝ ለመኪናዎች የተሳፋሪዎች ቁጥር ችሎታ 5 ሰዎች ቢሆን፣ በየአይነቱ ግን ከ1 እስከ 9 መቀመጫዎች ድረስ በመገኘት ይለያያል። በቤንዚን የሚሄድ ተግባራዊ መኪና መጀመርያ በጀርመን ሰዎች በ1877 ዓ.ም. ተፈጠረ። ከዚያ በፊት ግን በእንፋሎትም ሆነ በኤሌክትሪክ የሚነዱ መኪናዎች ይገኙ ነበር። መጀመርያ በእንፋሎት የሚነዳ ተሽከርካሪ የታቀደው በኢየሱሳዊው ሚሲዮን ቄስ በቻይና፣ የቤልጅግ ኗሪ ፈርዲናንድ ፈርቢስት በ1664 ዓ.ም. ነበር። እሱ በጻፈው መግለጫ መሠረት፣ ይህ ተሽከርካሪ ለቻይና ንጉሥ ካንግሺ ለጨዋታ እንዲሆን ጥቃቅን ምሳሌ ብቻ ነበር፤ እቅዱም በተግባር ከተሠራ ኖሮ አይታወቅም። ከዚያ በኋላ፣ በ1761 ዓ.ም. የፈረንሳይ ሠራዊት መድፎችን ለመሸክምና ለማዛወር የጠቀመ የንፋሎት ጋሪ በኒኮላ-ዦሴፍ ኩንዮ ተፈጠረ። በመጀመርያ የፈረንሳይ መንግሥት ትኩረት በዚህ ፍጥረት ተሳበና በ1763 ዓ.ም. ሁለተኛ እንፋሎት ጋሪ ተሠራ። ዳሩ ግን ለረጅም ጊዜ እንፋሎት ማስገኘት ስላልቻለ ተግባራዊው ዋጋ ጥቂት በመሆኑ፣ ወደ ማከመቻ ሥፍራ ተላከ። የመድፍ አለቃ ሙሴ ሮላንድ እንደገና በ1792 ዓ.ም. አገኘው፣ ነገር ግን ናፖሌዎን ለዚህ ጉድ ምንም ፍላጎት አልነበረውምና ሃሣቡ ለጊዜው ተረሳ። በዚሁም መካከል፤ በ1776 ዓ.ም. የስኮትላንድ ሰው ዊሊያም ሙርዶክ ባለ ሦስት መንኮራኩር የእንፋሎት ሠረገላ ሠራ። ጊዜውን ባለማግኘቱ ግን ሥራው መቋረጥ ነበረበት። ከዚያ በ1793 ዓ.ም. የሙርዶክ ጎረቤት የነበረ ሌላው የብሪታንያ ኗሪ ሪቻርድ ትሬቪሲክ የራሱን እንፋሎት ሠረገላ ሠራ። በ1795 ዓ.ም. ደግሞ «የለንደን እንፋሎት ሠረገላ» ፈጠረ፤ ይህም መኪና ለ10 ማይል በለንደን መንገዶች ላይ ስምንት ሰዎችን ወሰደ፤ ጉዞውም ከሰዓት በላይ ፈጀ። ሆኖም በኋላ ጊዜ በአጋጣሚ ግጭት ተጋጠመና ፈጠራው ለጊዜው ጠፋ። ብዙ ጊዜ ሳያልፍ ሌሎች ሰዎች አዳዲስ አይነቶች የእንፋሎት ተሽከርካሪዎች ሠሩ። በ1799 ዓ.ም. ደግሞ ውስጣዊ ፈነዳ ኤንጂን በስዊስ አገር ተፈጠረ፤ በመጀመርያው ይህን ፈጠራ ያካሄደው ጋዝ ሃይድሮጅን ብቻ ነበረ። በ1818 ዓ.ም. ሱሙኤል ብራውን በዚህ አይነት መሣርያ አንዱን ጋሪ በለንደን ኮረብታ ላይ እንዲወጣ አደረገ፤ የሙከራው ከፍተኛ ዋጋ ግን ተግባራዊ ፈጠራ እንዳይሆን ከለከለ። ከዚህ ትንሽ በኋላ፣ በ1820 ዓ.ም. የሀንጋሪ ሰው አንዮስ የድሊክ ለመጀመርያው ጊዜ በኤሌክትሪክ ሞቶር የሚሮጥ ትንሽ የተሽከርካሪ ምሳሌ ሠራ። እንዲሁም በአሜሪካ በ1826 ዓ.ም. እና በሆላንድ በ1827 ዓ.ም. ተመሳሳይ ባለ ኤሌክትሪክ ሞቶር ናሙናዎች ተሠሩ። በቅርብ ጊዜ ከዚያ ቀጥሎ፣ የስኮትላንድ ሰዎች መጀመርያው ሙሉ-መጠን ኤሌክትሪክ መኪና ለመሥራት ተከናወኑ። በሚከተሉት አሥርታት ላይ (1830ዎች-1840ዎች ዓ.ም.)፣ የእንፋሎት መኪና እና የኤሌክትሪክ መኪና ቀስ በቀስ በአውሮጳና በአሜሪካ መንገዶች ላይ ይታዩ ጀመር፤ እንደ ወትሮ ከቆየው ከባለ ፈረስ-ጋሪው ትራፊክ አጠገብ አነስተኛ ፈንታ ብቻ ወሰዱ እንጂ በዚያው ዘመን እኚህ አዳዲስ ፈጠራዎች እጅግ ብርቅ ዕይታ ሆነው ቀሩ። በተጨማሪ፣ በአገር ቤት መንገድ በሩቅ ጉዞ ለመሔድ ባለመቻላቸውና በጣም ውድ በመሆናቸው፣ ተግባራዊ ጥቅማቸው በከተማዎች ውስጥ ብቻ፣ በተለይም ለሀብታሞች ወይም እንደ ሕዝባዊ መጓጓዣ (እንደ ታክሲ) ነበር። ለፈረሶች አስደንጋጭ ሥራዎች እንደ ሆኑ መጠን፣ የእንግሊዝ መንግሥት መጀመርያ በ1853 ዓ.ም. የፍጥነት ወሰን በዚህ አይነት ትራፊክ ጣለ፤ ይህም ወሰን በከተማ 5 ማይል (8 ኪ/ሜ) በየሰአቱ ብቻ ነበረ። በ1857 ዓ.ም. የእንግሊዝ መንግሥት ባወጣ ሕግ ወሰኑን እንደገና ወደ 2 ማይል (3 ኪ/ሜ) በየሰአቱ ቀነሰው፤ ከዚህም በላይ ቀይ ባንዲራ የያዘ እግር መንገደኛ በጋሪው ፊት እንዲቀድመው ተገደደ። ስለዚህ «ፈረስ የለሽ ጋሪዎች» ከለንደን መንገዶች ለ30 ዓመታት ያህል ከማጥፋት ሁሉ ትንሽ ቀሩ። በመነጻጸር በፈረንሳይና በአሜሪካ አገራት በሕግ ቢታገሡም፣ ገና አልፎ አልፎ ብቻ የሚታዩ ድንቆች ይሆኑ ነበር። በዚሁም መካከል፣ በ1855 ዓ.ም. የቤልጅግ ሰው ኤቲየን ለኗር በሃይድሮጅን ጋዝ ውስጣዊ ፈነዳ ኤንጂን የሚነዳ መኪና ወይም «ሂፖሞቢል» ፈጠረ። በሙከራው ጉዞ 11 ማይል በፓሪስ መንገዶች በ3 ሰአቶች ጨረሰ። ለኗር 350 ያህል ሂፖሞቢሎችን ሸጠ። በ1862 ዓ.ም. የኦስትሪያ ሰው ሲግፍሪድ ማርኩስ ትንሽ ጋሪ በቤንዚን ውስጣዊ ፈነዳ ኤንጂን ሠራ። እንዲያውም ይህ ድርጊት የቤንዚን መኪና ፈጣሪ ያደርገዋል፤ ዳሩ ግን በ2ኛው ዓለማዊ ጦርነት ጊዜ ናዚ ባለሥልጣናት ይህን ዒላማ ከጀርመን መዝገቦች አስወገዱ፤ ይህም አቶ ማርኩስ ከአይሁዳዊ ዘር ስለነበር ነው። በማርኩስ ፈንታ በቤንዚን የሚሮጠውን ዘመናዊ መኪና የመፍጠር ክብር የሚሰጠው ለካርል ቤንዝ ሆነ። በ1877 ዓ.ም. በማንሃይም ጀርመን አገር መጀመርያ ቤንዝ ሞቶር-ጋሪ ሠራ። በ1880 ዓ.ም. ይህን ሞዴል በጀርመንና በፈረንሳይ በገበያው ላይ ይሸጥ ጀመር። በዚያም አመት የካርል ቤንዝ ሚስት ቤርጣ ቤንዝ ለመጀመርያው ጊዜ ለረጅም ጉዞ (106 ኪ/ሜ) በዚህ አይነት መኪና ሄደች። ከዚህ ትንሽ በኋላ በ1881 ዓ.ም. ሌላው ጀርመናዊ ጎትሊብ ዳይምለር የራሱን መጀመርያ ቤንዚን አውቶሞቢል ሠራ። በዚሁ ወቅት፣ በርካታ ሰዎች በኤውሮጳም ሆነ በአሜሪካ የቤንዚን መኪና መሥራት ንግድ ሞከሩ። በ1881 ዓ.ም. በፈረንሳይ አንድ የመኪና መሥሪያ ድርጅት (ፓንሃርድና ሌቫሦር) ቆሞ ነበር፤ እንዲሁም በ1885 ዓ.ም. በአሜሪካ ነበር (ዱርዬ ሞቶር-ጋሪ ድርጅት)። ከ1892 ዓ.ም. ጀምሮ፣ አሜሪካና ፈረንሳይ አገራት ሁለቱ በጅምላ በገፍ ምርት መኪናን ለመስራት ዝግጁ ነበሩ። ሄንሪ ፎርድ በዚያው ዓመት የዲትሮይት አውቶሞቢል ድርጅት መሠረተ። በቶሎ ግን በ1894 ዓ.ም. ፋብሪካው የቆመው ኦልድስ የሞቶር ተሽከርካሪ ድርጅት አንደኛውን ሥፍራ ወሰደ። በዓመቱም ውስጥ አያሌ ሌሎች ተወዳዳሪዎች ድርጅቶች ለአሜሪካ መንገዶች ብዙ ሺህ መኪናዎች ሠሩ፤ እነርሱም ዊንቶን ሞቶር ጋሪዎች፣ ፎርድ ሞቶሮች፣ ካዲላክና ቶማስ ቢ ጄፍሪ ድርጅት ነበሩ። በ1895 ዓ.ም. መጨረሻ፣ 9000 ያህል የቤንዚን መኪናዎች በአሜሪካ ነበሩ። በዚሁ ሰአት በአሜሪካ ከተገኙት መኪናዎች መካከል 40 ከመቶ የእንፋሎት አይነት ሲሆኑ፣ 38 ከመቶ የኤሌክትሪክ አይነትና 22 ከመቶ ብቻ የቤንዚን አይነት ነበሩ። ከ10 አመታት በኋላ ግን የቤንዚን መኪና ከሌሎቹ አይነቶች ይልቅ የተወደደው ዘዴ ሆነው ነበር። ይህም የሆነባቸው ሳቢያዎች ሁለት ናቸው፤ አንደኛው የኤሌክትሪክ መኪና ባትሪ በዚያን ጊዜ ቻርጅ ሳይደረግለት ከ1 ሳአት በላይ ሊጠቀም ስላልቻለ ነው፤ ለአጭር ጉዞዎች ብቻ ተስማሚ ነበሩ። ሁለተኛው፤ በቂ የፔትሮሌዩም ዘይት ምንጮጭ በመገኘታቸው ቤንዚን ርካሽ የነዳጅ አይነት ሆነ። ከዚህ በላይ ከ1904 ዓ.ም. ጀምሮ የቤንዚን መኪና አጀማመር ዘዴ እጅግ ከለለ። ስለዚህ ጥቂት አመታት ስያልፍ የእንፋሎት መኪናና የኤሌክትሪክ መኪና ጥቅም ለጊዜው ተረሳ።

1523

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%A5%E1%88%AD%E1%89%B1%E1%8A%AB%E1%8A%95%20%28%E1%8D%8D%E1%88%AC%29

ብርቱካን (ፍሬ)

ብርቱካን (ወይም ኦሬንጅ) ማለት የዛፍ አይነትም ሆነ በተለይ የዚሁ ዛፍ ፍሬ ማለት ነው። የሌሎች አትክልት ክልስ ሆኖ ከጥንት እንደ ለማ ይታሥባል። እርዝማኔው እስከ 10 ሜትር ድረስ ቢደርስም ዛፉ ትንሽ ይባላል፤ ቡቃያው እሾህ አለበትና ቅጠሎቹ ከ4 እስከ 10 ሳንቲሜትር ድረስ የሚዘረጉ እንደ ጥድም ወገን መቸም የማይረግፉ ናቸው። የፍሬው መጀመርያ ትውልድ በደቡብ-ምሥራቃዊ እስያ በህንደኬ፣ በቬትናም ወይም በደቡብ ቻይና ተገኘ። ስለ እርሻና ስለጥቅም የብርቱካን እርሻ በብዙ አገሮች ምጣኔ ሀብት በጣም ታላቅ የንግድ ሥራ ነው። እዚህ ማለት በአሜሪካ፣ በሜዲቴራኔያን አገሮች፣ በሮማንያ፣ በደቡብ አፍሪካ፣ በቻይና፣ በአውስትራልያም ይከትታል። ብርቱካን በዓለሙ ውስጥ ሙቅ አየር በሚገኝበት በሰፊ ይበቅላል፤ የብርቱካንም ጣዕም ከጣፋጭ እስከ ኮምጣጣ ድረስ ይለያል። ፍሬው በተለመደ ይላጣል ጥሬም ሆኖ ይበላል፤ አለዚያ ለጭማቂው ይጨመቃል። ወፍራምና መራራ ልጣጩ በተለመደ ወደ ቆሻሻ ይጣላል፤ ነገር ግን በክብደትና በሙቀት አማካኝነት ውሃውን በማስወግድ፣ ለመኖ ሊጠቅም ይችላል። ባንዳንድ የምግብ አሠራር ዘዴ ደግሞ፣ እንደ ጣዕም ወይም እንደ መከሸን ይጨመራል። የልጣጩ አፍአዊው ቆዳ በልዩ መሣርያ በቀጭን ይፋቃልና ይሄ ጣዕሙ ለወጥ የሚወደድ ቅመም ያስገኛል። ከልጣጩ በታች ያለው ነጭና ሥሥ ሽፋን ስለማይረባ ይጣላል። ደግሞ የብርቱካን ዘይት አስታጋሽ መዓዛ ስላለው በሕክምና ይጠቅማል። ከብርቱካን የተሠራ ሌላ ውጤት እንደሚከተለው ነው፦ የብርቱካን ጭማቂ በኒው ዮርክ ሸቀጣሸቅጥ ገበያ ላይ የሚነገድ የንግድ ዕቃ ነው። የዓለሙ አንደኛ ብርቱካን ጭማቂ የምታስገኝ ሀገር ብራዚል ስትሆን ሁለተኛዋ ፍሎሪዳ ክፍለሀገር በዩናይትድ ስቴትስ ውስጥ ትሆናለች። የብርቱካን ዘይት ልጣጩን በመጭመቅ ይሠራል። የዕንጨት ዕቃ መልክ ለማሳምር የጠቅማል፤ ደግሞ የእጅ ማጽዳት ቅባት ያደርጋል። የሚረጭ አይነት በሱቅ ሲሸጥ በጣም ኃይለኛ ማጽደጃ ነውና ለአካባቢ አይጎዳም አይመርዝምም። የብርቱካን አበባ የፍሎሪዳ ክፍለሀገር ብሄራዊ ምልክት ቢሆን እንዲሁም በአንዳንድ ባሕል እምነት ውስጥ የመልካም ዕድል ምልክት ሆኛልና ለሙሽሪት እቅፍና ለጌጥ በሠርግ ጊዜ ለረጅም ዘመን ባሕላዊ ነበር። ያበባው ቅጠል ደግሞ መልካም መዓዛ ያለበት ሽቶ ሊሠራ ይችላል። የብርቱካን አበባ ማር የሚሠራ የንብ ቀፎ በብርቱካን ደን ውስጥ በማበቡ ጊዜ በማስቀመጥ ነው። ይህ አደራረግ ደግሞ ዘር ያለባቸው ሌሎች አበቦች እንዲራቡ ያደርጋል። የብርቱካን አበባ ማር እጅግ የወደዳል ጣእሙም እንደ ብርቱካን ይመስላልና። እንዲያውም ብርቱካን፣ ሎሚ፣ መንደሪን ወዘተ. ሁሉ የአንድ ወገን ናቸው ሁላቸው እርስ በርስ ማራባት ይችላሉ ማለት ነው። በተግባር እነኚህ አይነቶች እንጆሪ ይባላሉ ምክንያቱም ብዙ ዘር እያላቸው ሥጋቸውም ወፍራምና ለስላሳ ሆኖ ከአንድ ዕንቁላል ብቻ ያፈራሉ። በምድር ላይ ጥቂት አይነቶች ይታረሳሉ። ለምሳሌ ጣፋጭ ብርቱካን የምትባል መጀመርያ በእስፓንያ አገር በቀለች፤ ይቺ ከሁሉ የምትወደድ አይነት ሆናለች። ጣፋጭ ብርቱካን እንደ አየሩ ሁኔታ በልዩ ልዩ መጠኖችና ቀለሞች ትገኛለች፤ አብዛኛው 12 ክፍሎች ውስጥ አሉባቸው። የሴቪል ብርቱካን በሰፊ የምትታወቅ አሁንም በሜዲቴራኔያን አቅራቢያ በኩል የምትበቀል እጅግ ኮምጣጣ ብርቱካን ናት። ቆዳዋ ወፍራምና ስርጉዳት ያለው ነውና ማርማላታም ሆነ የብርቱካን አረቄ ለመስራት በጣም ትከብራለች። "ይብራ በብርቱካን ወጥ" ሲበሉ ብርቱካን የዚች አይነት ናት። ባጋጣሚ በብራሲል አገር ውስጥ በ1812 ዓ.ም. በአንድ ገዳም በነበረ የብርቱካን እርሻ ከሆነ ድንገተኛ ለውጥ የተነሣ፤ "የእምብርት ብርቱካን" የሚባል አይነት መጀመርያ ተገኘ። ከዚያ በ1862 ዓ.ም. ነጠላ ቁራጭ ወደ ካሊፎርንያ ተዛዉሮ አዲስ የዓለም አቀፍ ብርቱካን ገበያ የዛኔ ተፈጠረ። ድንገተኛ ለውጡ "መንታ ፍሬ" ያደርጋልና ታናሹ መንታ በታላቁ ውስጥ ተሠውሮ ይገኛል። የእምብርት ብርቱካን ዘር ስለሌለው በእፃዊ ተዋልዶ ይባዛል፤ የፍሬውም መጠን ከጣፋጭ በርቱካን ይበልጣል። ቫሌንሲያ ወይም ሙርሲያ ብርቱካን በተለይ ለጭማቂ የሚመች ጣፋጭ አይነት ነው። መንደሪን ትመስለዋለች፣ ነገር ግን ይልቁን ትንሽና ጣፋጭ ናት፤ በመጨራሻም፣ "ድፍን ቀይ እምብርት" የተባለው የዚህ አይነት ከነመንታው ለውጥ እንደ እምብርት በርቱካን ነው። የቃል ታሪክ በድሮ ጊዜ ፖርቱጋል የምትባል አገር ለምሥራቅ አገሮች የጣፋጭ ብርቱካን ዋና አስገቢ ነበረች። ስለዚህ በብዙ ቋንቋዎች የፍሬው ስም ከዚያው መነሻ ተወስዷል። ለምሳሌ፦ ዓረብኛ - ቡርቱቃል ፋርስ - ፖርተግሐል ቱርክ - ፖርታካል አዘርኛ - ፖርታጃል ዘመናዊ ግሪክ - ፖርቶካሊ ሩማንኛ - ፖርቶካላ ቡልጋርኛ - ፖርቶካል ጂዮርጂያ - ፖርቶቃሊ ተብሎ ይሰየማል። ባብዛኛው ቋንቋዎች ግን ያለባቸው ቃል ከሳንስክሪት «ናራንጋ» የወጣ ነው፤ በሌሎችም «የቻይና ቱፋህ» (አፕል) ወይም «የወርቅ ቱፋህ» የሚተረጎሙ ቃሎች ለብርቱካን ለማለት የጠቅማቸዋል።

15696

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%88%B2%E1%8B%B3%E1%88%9B%20%E1%89%A3%E1%88%95%E1%88%8B%E1%8B%8A%20%E1%88%90%E1%8B%AD%E1%88%9B%E1%8A%96%E1%89%B5

የሲዳማ ባሕላዊ ሐይማኖት

የሲዳማ ባህላዊ ሐይማኖት ሲዳማ በኢትዮጵያ ከሚገኙ ብሔር፣ ብሔረሰቦች እና ህዝቦች መካከል አንዱ ሲሆን፡ ቀድሞ የሲዳሞ ክፍለ አገር ይባል በነበረው እና በአሁኑ ጊዜ የደቡብ ኢትዮጵያ ክልላዊ መንግስት አካል በሆነው ሲዳማ ዞን ውስጥ የሚገኝ ህዝብ ነው። ህዝቡ ከሲዳማ ዞን ውጪ በአጎራባቹ የኦሮሚያ ክልል በተለያዩ ዞኖች ውስጥ ይኖራል። የህዝብ ብዛቱም ከአራት ሚሊዮን በላይ እንደሆነ የተለያዩ ዶክመንቶች ያመለክታሉ። ሲዳማዎች የአፍሮ - እስያቲክ ግንድ ካላቸው እና በሰሜን አፍሪካ፣ በአፍሪካ ቀንድ እንዲሁም በደቡብ ምዕራብ እስያ ከሚነገሩ 375 ቋንቋዎች አንዱ የሆነ እና ከኩሽ ወይም ከኩሺቲክ የቋንቋ ቤተሰብ የሚመደብ ቋንቋ ይናገራሉ። ከቋንቋቸው ባሻገር እንደሌሎቹ የኢትዮጵያ ብሔር፣ ብሔረሰቦች እና ህዝቦች ሁሉ የራሳቸው የሆነ ባህል፣ እምነት፣ አስተዳደራዊ ስርዓት፣ መገበያያ ገንዘብ፣ የጊዜ እና ዘመን አቆጣጠር ስርዓት እና ሌሎች ማህበራዊ እሴቶች ያሉት ህዝብ ነው። ሲዳማዎች ለዘመናት ከአባት ወደ ልጅ እያወረሱ ካቆዩት እሴቶቻቸው መካከል ባህላዊ ሐይማኖት ይገኝበታል። በሐይማኖቱ መሰረት ሲዳማዎች በማጋኖ ( አምላክ ወይም እግዚአብሔር) ያምናሉ። ማጋኖ ፣ ሐላሌ ( እውነት) እና አካካ ( አባቶች፣ አያቶች፣ ቅድመ አያቶች) የእምነታቸው ምሰሶዎች ናቸው። በእነዚህ ሶስቱ ምሰሶዎች ላይ እና በእምነቱ አጠቃላይ ጽንሰ ሐሳብ ላይ አንዳንድ ሀሳቦችን ከማንሳት በፊት ስለአካኮዎች ወይም አባቶች፣ አያቶች፣ ቅድመ አያቶች ወይም ስለሲዳማ ጎሳዎች ትንሽ ልበል። ሲዳማዎች ከመካከለኛው ምስራቅ ባህርን ተሻግረው ወደ አፍሪካ ቀንድ መምጣታቸውን፣ በመጀመሪያ «ዳዋ» 1 ከሚባል ቦታ ላይ መስፈራቸውን ቀጥሎም በባሌ አድርገው አሁን ወዳሉበት አከባቢ መምጣታቸውን የብሔሩ ሽማግሌዎች ይተርካሉ። በትረካቸውም አሁን ወዳሉበት አከባቢ እንዲመጡ ያደረጋቸው የአባታቸው ጉዛዜ መሆኑን ይናገራሉ። እንደሽማግሌዎቹ ገለፃ፡ ሲዳማዎች የሁለት አባቶች ልጆች ሲሆኑ፡ ቡሼ የሚባለው አንደኛው አባታቸው ሲሞት ከመቃራቸው ጉድጓድ የሚወጣው አፈር ከተቀበሩ በሃላ ሲመለስ ከመሬት ከፍ ወይም ዝቅ ከሚል ቦታ እንዳይቀብራቸው በተናዘዙት መሰረት የአባታቸውን ሬሳ በተለያዩ አካባቢዎች እና ቦታዎች ለመቅበር ሞክረው ስላልተሳካላቸው መጀመሪያ ከሰፈሩበት አካባቢ ተነስተው በባሌ አድርገው እግሬ መንገዳቸውን የአባታቸውን ሬሳ እየቀበሩ እያወጡ ዛሬ ወዳሉበት አከባቢ መጥተዋል። በአከባቢውም የአባታቸውን ሬሳ ሲቀብሩ በተናዘዙት መሰረት ከመቃብር ጉድጓድ የወጣው አፈር ወደ መቃብሩ ሲመለስ ከመሬት እኩል በመሆኑ የአባታቸው የመጨረሻ የመቃብር ቦታ ሆነ። ከአባታቸው የመቃብር አከባቢ መራቅ ያልፈለጉት ሲዳማዎችም በአከባቢው ሰፍረው እስከአሁን ይኖራሉ። እንግዲህ ስለሲዳማዎች አባት ኑዛዜ አፍጻጸም ያለምክንያት አይደለም ያነሳሁት፡ በብሔሩ ባህላዊ ሐይማኖት መሰረት የእርሱ የመቃብር ቦታ እና ሌሎች መሰል የጎሳ አባቶች መቃብሮች በእምነቱ ተከታዮች ዘንድ ከፍተኛ ቦታ ስላላቸው ነው። ወደታች በስፋት አነሳዋለሁ። ለባህላዊ ሐይማኖቱ መሰረት የሆነው ሌላው ማጋኖ ነው። ከላይ እንዳነሳሁት የሐይማኖቱ ተከታዮች በማጋኖ ( አምላክ ወይም እግዚአብሔር ) ያምናሉ። ለማጋኖ፤ ካላቃ (ፈጣሪ)፣ ካሊቃ (ሃያል ሁሉን ቻይ) እና ሐላላንቾ (እውነተኛ) በማለት ሶስት ገጽታዎችን ይሰጡታል። ከዚህም በተጨማሪ ማጋኖ፤ እውነተኛ ወዳጅ፣ ለልጆቹ የሚሳሳ፣ የሚራራ፣ ሲያጠፉ የሚገጽጽ፣ ሀጢኣያታቸው የሚምር ሩህሩህ አባት ነው ይላሉ። በሐይማኖቱ ማጋኖ አምሳያ የለውም። በአምሳሉ የተቀረጹ ወይም የቆሙ ወይም መልኩን የሚያሳዩ ቁሶች የሏቸውም፤ ነገር ግን ቀን በቀን ከመሃከላቸው እንደሚገኝ ያምናሉ። ስሙ በራሱ የሚፈራ እና የሚከበር በመሆኑ ለመልካም ስራ ካልሆነ ለክፉ ተግባራት ማለትም ለማታለሊያነት፣ ውሸት ለመናገር፣ ወዘተ አይጠራም። ለክፋት ስሙን ማንሳት ወይም መጥራት ማጋኖን ያስቆጣል ተብሎ ይታመናል። ማጋኖ የሰውን ልጅ ከአፈር ፈጥሮ ትንፋሹን ከሰጠው በኋላ ወደ ሰማይ አረገ። ወደ ሰማይ ካረገ በኋላ ከፈጠው የሰው ልጅ ጋር በሐላሌ አማካይነት ይገናኝ ነበር። ሐላሌም በሰው እና በካሊቃ መካከል እንደድልድይ ሆነ ስለ ሰው ልጅ ያማልዳል ነበር። የእምነቱ ተከታዮች እንደምሉት ከሆነ፤ ሐላሌ ሲዳማዎች ከፈጣሪያቸው ጋር የሚገናኙበት ብቸኛው ድልድይ በመሆኑ ታላቅ ክብር እና ዋጋ ይሰጡት ነበር። በመጀመሪያ ላይ ሐላሌ በአይን የምታይና በእጅ የምዳሰስ፤ ሰዎች በሚያሹት ወቅት በየትኛውም ቦታ እና ጊዜ የሚገኝ ብሎም በሰው ልጆች መካከል የሚመላለስ ነበር። ሐላሌ ለሲዳማዎች ቅርብ ከመሆኑ እና ሲዳማዎችም ለሐላሌ ካላቸው ክብር የተነሳ በእርሱ ይተዳደሩ ነበር፤ ሐላሌም ሲዳማን ያስተዳድር ነበር። ነገር ግን ከብዙ ዓመታት በኋላ የሰው ልጆች በክፋት፣ ጥላቻ፣ ተንኮል ፣ ክህደት እና በሌሎች ክፉ ተግባራት እየተሰማሩ የፈጣሪን ትዕዛዛት እየጣሱ ሲመጡ፤ ሐላሌ ከመሃከላቸው መመላለስን እና ማስተዳደሪን ትቶ ወደ ፈጣሪ ወይም ካሊቃ ዘንድ ለመሄድ ተነሳ። ሐላሌ ከመካከላቸው እንደማይኖር እና ጥሏቸው ወደ ካሊቃ (ማጋኖ) እንደሚሄድ የተረዱ እና ከእንግዲህ ከፈጣሪ ጋር እንደት ሆኖ እንደምገናኙ ያልተረዱት የእምነቱ ተከታዮች ሐላሌ ለማን ጥሏቸው እንደሚሄድ ጠየቁት። ሐላሌም ከእንግዲህ ከካሊቃ ጋር የምትገናኙት በአባቶቻችሁ በኩል ነው። አባቶቻችሁ ከፈጣሪ ጋር ያገናኟችሃል፣ ስለእናንተ ፈጣሪን ይማለዱላችሃል ብሏቸው ወደ ሰማይ አረገ። ከዚህ ጊዜ ጀምሮ የሐይማኖቱ ተከታዮች በሞት የተለዮቸው አባቶቻቸው፣ አያቶቻቸው፣ ቅድመ አያቶቻቸው ከማጋኖ ጋር ይኖራሉ ብለው አመኑ፤ ከማመንም በላይ ከማጋኖ ጋር ለመገናኘት አባቶቻቸውን መጠቀም ጀመሩ። በእምነቱ ፊልስፊና መሰረት «እኔ ከእኔ በላይ አባቴ ፣ ከአባቴ በላይ ቀደሚት አባቶቼ፣ ከቀደሚት አባቶቼ በላይ ካሊቃ (ማጋኖ)» ተብሎ ይታመናል። ከእምነቱ ጋር በተያያዘ እና በሌሎች ማህበራዊ ምክንያቶች የተነሳ ሲዳማዎች ለአባቶች እና ለአረጓውያን የተለየ አክብሮት አላቸው። እንግዲህ ሐላሌ ወደ ካሊቃ ካረገበት ጊዜ ጀምሮ እስከ አሁን ድረስ አባቶች የእምነቱን ተከታዮች ከፈጣሪ ያገናኛሉ፣ ያስታርቃሉ፣ ስለእነርሱ ይማለዳሉ።ከዚህም ባሻገር የማህበረሰቡ ስነ ምግባር ወይም የግብረገብነት እና ሐይማኖታዊ ሕግጋት መከበራቸውን ይቆጣጠራሉ። የአባቶቻቸው የመቃብር ቦታም የእምነቱ ስነስርዓት ማካሄጃ ቦታ ሆነው ያገለግላሉ። ከላይ ከመግቢያዬ ላይ እንዳነሳሁት፤ የሲዳማ ጎሳዎች አባቶች በተለይ ሁለቱ የሲዳማ ዘር የተነሳባቸው አባቶች መቃብር ቦታዎች በእምነቱ ተከታዮች ዘንድ ቅዱስ ቦታዎች ናቸው። በሲዳምኛ ሞጎ ተብለው የሚታወቁት የአባቶች እና ቅድመ አባቶች ወይም የአካኮች መቃብሮች፤ ታጥረው በጥንቃቄና በንፅህና የተያዙ፣ የእምነቱ ተከታዮች ፈጣሪውን ለማምለክ የሚሰባሰብባቸው፣ እንዲሁም ፈጣሪን መማጸኛ መስዋዕቶችን የሚያቀርቡበት ቅዱስ ስፍራ ነው። በእነዚህ በትላልቅ ዛፎች በተሞሉ 2 ቅዱስ ስፍራዎች የእምነቱ መሪዎች ይኖራሉ። በጥቅሉ ቃዶ ተብሎ የሚጠሩት እነዚህ የእምነቱ መሪዎች በቁጥር አራት ሲሆኑ፤ ከስራ ሐላፊነታቸው አንፃር ጋና፣ ቃሪቻ፣ ዎማ እና ጋዳላ ይባላሉ። ከላይ እንዳነሳሁት የእምነቱን ተከታዮች ከፈጣሪ ወይም ከካሊቃ ጋር እንደድልድይ ሆኖ ያገናኛቸው የነበረው እና ያስተዳድራቸው የነበረው ሐላሌ ወደ ካሊቃ ከሄደ በሃላ ከፈጣሪ ጋር የማገናኘቱን ስራ ለአባቶች ስሰጥ ህዝቡን የማስተዳደር ስራ ሐላሌን ተክቶ እንዲሰሩ ከእምነቱ ተከታዮች መካከል ለተመረጡ ሰዎች ተሰጥቷል። ሐላፊነቱን የወሰዱት እነዚሁ ቃዶዎች ናቸው። የእምነቱ ተከታዮች ከእምነቱ እና ከእለትለት ማህበራዊ ኑሮ ጋር በተገናኘ የሚገጥሟቸውን ችግሮች እና ሌሎች ጉዳዮችን በተመለከተ መንፈሳዊ ማበረታቻዎችን እና ማህበራዊ ፍትሕ ለማግኘት ወደነዚህ ቅዱስ ቦታዎች በመሄድ ቃዶዎቹን ያገኟቸዋል። ቃዶዎቹም ሐላፊነት ከተቀበሉበት ጊዜ ጀምሮ ከቅዱስ ቦታዎቹን እየተንከባከቡ እድሜ ልካቸውን እዛው ይኖራሉ በምትካቸው ሌላ ቃዶ የሚመረጠው ሲሞቱ ብቻ ነው። አራቱም የተለያየ የስራ ሐላፊነቶች ሲኖሯቸው፤ አንደኛው በሌላኛው ስራ ላይ ጠልቃ መግባት አይችሉም። ከዚህም በተጨማሪ እነርሱ በምሰጡት ውሳኔዎች ላይ ማንኛውም ውጫዊ አካል ጠልቃ መግባት አይችልም። እንግዲህ የሲዳማ ባህላዊ ሐይማኖትን በተመለከተ በጣም በጥቂቱ ይህንን የሚመስል ሲሆን፤ ባህላዊ ሐይማኖቱ እንደሌሎቹ የዓለማችን ትላልቅ ሐይማኖቶች ሁሉ የራሱ የሆኑ ሕጎች ያሉት፣ የራሱ የሆነ አስተዳደራዊ መዋቅሮች ያሉት፣ በብዙ መቶ ሺዎች የሚቆጠሩ ተከታዮች ያሉት፣ የራሱ የሆነ ማምለኪያ ስፍራ ያለው እና በራሱ ሙሉ የሆነ ነው። የሲዳማ ባሕላዊ ሐይማኖት የኢትዮጵያ ብሔር ነው። የኢትዮጵያ ብሔሮች

13542

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%82%E1%88%A9%E1%89%B5%20%E1%89%A0%E1%89%80%E1%88%88

ሂሩት በቀለ

ሂሩት በቀለ ( ሂሩት በቀለ ከ50ዎቹ መጀመሪያ እስከ 80ዎቹ መጨረሻ ድረስ በጊዜው ኢትዮጵያ ካፈራቻቸው ጥቂት ስመጥር የሴት አርቲስቶች መሐከል አንዷ ተወዳጅ ድምፃዊት የነበረች ስትሆን: በተጨማሪም የግጥምና የዜማ ደራሲ ነበረች:: ሂሩት የተጫወተቻቸው ዘመን ተሻጋሪ ሙዚቃዋቿ እስከ አሁን ድረስ በህዝብ ዘንድ በጣም ተወዳጅና እንደውም ለብዙ አዳዲስ ወጣት ሴት አርቲስቶች መነሳሻና አቅም መፈተሻ የነበሩ መሆናቸው ግልጽ ነው። የህይወት ታሪክ ሂሩት በቀለ እንደ ኢትዮጵያ ዘመን አቆጣጠር በእለተ ሰኞ መስከረም 28 ቀን 1935 ዓ.ም. ከእናቷ ከወ/ሮ ተናኜወርቅ መኮንንና ከአባቷ የመቶ አለቃ በቀለ ክንፌ በአዲስ አበባ ከተማ ልዩ ስሙ ቀበና ተወለደች:: እድሜዋ ለትምህርት ሲደርስም ቀበና ሚሲዩን ት/ቤት በመግባት የአንደኛ ደረጃ ትምህርቷ ተከታትላለች:: የስራ ዝርዝር ሂሩት በትምህርት ቤት በነበረችበት ወቅት ለክፍል ጏደኞቿና ለሰፈሯ ልጆች ማንጎራጎር ታዘወትር ነበር:: ይህን ችሎታዋን የተመለከቱት ጏደኞቿም ወደሙዚቃው አለም እንድትገባ በተደጋጋሚ ያበረታቷትና ይገፏፏት ነበር:: በዚህ መሰረት እንደ ኢትዮጵያ ዘመን አቆጣጠር በ1951 ዓ.ም. ከቅርብ ጏደኛዋ ጋር በመሆን ወደ ምድር ጦር ሙዚቃ ክፍል በመሄድ በድምፃዊነት ተፈትና ለመቀጠር በቃች:: ብዙም ሳትቆይ ለመጀመሪያ ግዜ በተጫወተችው “የሐር ሸረሪት” በተሰኘው ዜማ በህዝቡ ዘንድ ከፍተኛ አድናቆትንና ተቀባይነትን አገኘች:: ይሄኔ ነበር የፖሊስ ሰራዊት ኦርኬስትራ ክፍል አይኑን የጣለባት። ጥሎባትም አልቀረ በ 1952 ዓ.ም. ላይ ከምድር ጦር ሙዚቃ ክፍል እውቅና ውጪ የፖሊስ ሰራዊት ኦርኬስትራ ሂሩትን በመጥለፍ በጊዜው ኮልፌ ፈጥኖ ደራሽ ወደሚባለው የፖሊስ ማሰልጠኛ ካምፕ በመውሰድ በልዩ ኮማንዶዎች የ24 ሰዓት ጥበቃ እየተደረገላት ለበርካታ ወራቶች ተደብቃ ቆየች:: ከረጅም ወራቶች ያላሰለሰ ጥረት በኃላ የምድር ጦር ሙዚቃ ክፍል ፍለጋውን ለማቋረጥ በመገደዱ: የፖሊስ ሰራዊት ኦርኬስትራ ክፍል ሂሩትን በይፋ በቋሚነት የሠራዊቱ የሙዚቃ ክፍል አባል አድርጎ ቀጠራት:: ሂሩት ከተጫወተቻቸው አያሌ ሙዚቃዎቿ መሀከል አንደ ህዝብ መዝሙር በአገር አቀፍ ደረጃ የሚታወቀውና ከትንሽ እስከ ትልቅ በሀገር ፍቅር ስሜት እስከአሁን የሚያዜመው “ኢትዮጵያ” አንዱ ነው:: ሂሩት በፖሊስ ሰራዊት የሙዚቃና የትያትር ክፍል ውስጥ በቅንነት ለ35 ዓመት አገልግላለች:: በነዚህም 35 ዓመታት ውስጥ ከ­­­200 በላይ ሙዚቃዎችን የተጫወተችና ለህዝብ ጆሮ ያደረሰች ሲሆን ከነዚህም ውስጥ በሸክላ የታተሙት ከ38 በላይ ሙዚቃዎች ሲሆኑ: በካሴት ደረጃ ደግሞ 14 ካሴቶች እያንዳዳቸው 10 ዘፈኖችን የሚይዙ ለሙዚቃ አፍቃሪዎቿ አበርክታለች:: ሂሩት በሙዚቃ አለም በቆየችባቸው አያሌ አመታት ውስጥ ከብዙ ስመጥር ድምፃውያን ጋር በመሆን ስራዋን ለህዝብ አቅርባለች: ከነዚህም መሀከል ጥቂቶቹን ለመጥቀስ ያህል: ማህሙድ አህመድ: አለማየሁ እሸቴ: ቴዎድሮስ ታደሰ: መልካሙ ተበጀ: ታደለ በቀለ: መስፍን ሀይሌ: ካሳሁን ገርማሞና ሌሎችም ይገኙበታል። ሂሩት በቀለ ከ1987 ዓ.ም. በኃላ እራስዋን ከሙዚቃ አለም በማግለል ጌታን እንደግል አዳኟ በመቀበል ሙሉ ጊዜዋንና ህይወቷን ለመንፈሳዊ አገልግሎት በመስጠት ከ28 ዓመት በላይ በአገር ውስጥና በውጭ አገር በመዘዋወር ስለጌታችን እየሱስ ክርስቶ ታላቅነት ላልሰሙ በማሰማት አያሌ ወገኖች የእግዚህአብሄርን መንገድ እንዲከተሉና ወደ ህይወት እንዲመጡ ምስክርነት በመስጠት: በጸሎት በመትጋት ጌታን በዝማሬ እያገለገለች ትገኛለች:: ሂሩት በቀለ የመሰረተ ክርስቶስ ቤተክርስትያን አባል ስትሆን: ሶስት የመዝሙር አልበሞችንም ለክርስትያን ወገኖቿ አቅርባለች:: የግል ህይወት ሂሩት በቀለ በሙዚቃ አለም በነበረችበት ጊዜ ከፍተኛ አድናቆትንና ዝናን ያተረፈች እንዲሁም ደግሞ በመንፈሳዊ ህይወቷ ደሰታንና የመንፈስ እርካታን ያገኘች ቢሆንም: የግል ህይወቷን በተመለከተ ግን ያላትን ትርፍ ግዜ ሁሉ ከልጆቿና ከቤተሰቧ ጋር ማሳለፍ እጅግ አድርጎ ያስደስታት ነበር:: ሂሩት ከሙዚቃ ስራዋና ከመንፈሳዊ ህይወቷ በተጨማሪ፥ በጨዋታ አዋቂነቷ በቅርብ የሚያውቋት የስራ ባልደረቦቿ: ጏደኞቿና ቤተሰቦቿ ይናገራሉ:: ሂሩት በቀለ ባደረባት የስኳር ህመም ምክንይት በአገር ውስጥና በውጪ አገር ለረጅም ጊዜ ህክምናዋን ስትከታተል የቆየች ቢሆንም የጌታ ፈቃድ ይፈጸም ዘንድ ግንቦት 4, 2015 ዓ.ም. በተወለደች በ 80 አመቷ ወደምትወደውና ሁሌም ወደምትናፍቀው ወደ የሰማይ አባቷ በክብር ሄዳለች:: ሂሩት በቀለ የ7 ልጆች እናት፣ የ10 ልጆች አያት እና የ7 ልጆች ቅድመ አያት ነበረች። ሂሩት በቀለ በሙያዋ ላበረከተችው አስተዋጽዎ ከአገር ውስጥና ከውጭ ሀገር በርካታ ሽልማትና የእውቅና ምስክር ወረቀት ያገኘች ሲሆን ከነዚህም ውስጥ ለመጥቀስ ያህል: 1ኛ) ከግርማዊ ቀዳማዊ ኃይለስላሴ እጅ ከወርቅ የተሰራ የእጅ አምባር እና የምስጋና ደብዳቤ 2ኛ) ከኢትዮጵያ ፖሊስ ሰራዊት ኮሚሽነር የከፍተኛ ስኬትና የላቀ አስተዋጽዎ ሽልማት ከምስክር ወረቀት ጋር 3ኛ) በሙዚቃው ዓለም ላበረከተችው ተሳትፎ ከፖሊስ ሰራዊት ኦርኬስትራ የብር ዋንጫና የምስጋና ደብዳቤ 4ኛ) በሙዚቃው ዘርፍ ለእናት ሐገሯ ላበረከተችው ከፍተኛ አስተዋጽዎ ከቀድሞዎ የኢትዮጵያ ፕሬዘዳንት ኮሎኔል መንግስቱ ኃማርያም እጅ ሰርተፍኬት 5ኛ) ከባህልና ስፖርት ሚኒስቴር በኢትዮጵያና በሱዳን ህዝቦች መካከል ያለውን ወዳጅነት ለማደስ ላበረከተችው አስተዋፅኦ የእውቅና የምስክር ወረቀት 6ኛ) ለኢትዮጵያ መከላከያ ሰራዊት ላበረከተችው የሙዚቃ አስተዋፅዖ ከኢትዮጵያ አብዮታዊ ጦር የፖለቲካ አስተዳደር የምስጋና ደብዳቤና ሽልማት 7ኛ) ከፖሊስ ሰራዊት ኦርኬስትራ የቲያትር እና ሙዚቃ ክፍል የ25-ዓመታት ከፍተኛ ስኬት እና የላቀ አስተዋፅኦ የምስክር ደብዳቤ ከፍተኛ ሽልማት ጋር 8ኛ) ከቀድሞ የሰሜን ኮርያ ፕሬዘዳንት ኪም ኢል ሱንግ እጅ ከወርቅ የተሰራ ሜዳልያ 9ኛ) ከኢትዮጵያ ፖሊስ ኮሚሽነር: ለፖሊስ ሃይል ስፖርት ፌስቲቫል ላበረከተችው አስተዋፅኦ የእውቅና ሰርተፍኬት 10ኛ) ከመሰረተ ክርስቶስ ቤተክርስቲያን: ላበረከተችው አስተዋፅኦ ልዩ እውቅና እና የምስጋና ሰርተፍኬት 11ኛ) ከወንጌል ብርሃን አለማቀፍ አገልግሎት ቤተክርስቲያን: በሃይማኖታዊ ህይወት ላሳየችው ትጋትና አስተዋፅኦ የምስጋና ሰርተፍኬት ይገኙበታል 12ኛ) ከጠቅላይ ምንስትር አብይ አህመድ እጅ የህይወት ዘመን ግልጋሎት ሜዳልያ ይገኙበታል የኢትዮጵያ ዘፋኞች

39424

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%88%B8%E1%8A%93%E1%8D%8A%20%E1%8A%A8%E1%89%A0%E1%8B%B0

አሸናፊ ከበደ

አስተዳደግና የትምህርት ዘመናት ፕሮፌሶር አሸናፊ ከበደ አዲስ አበባ ግንቦት ፰ ቀን ፲፱፻፴ ዓ/ም ተወለዱ።አባታቸው ግራዝማች ከበደ አድነው ሲሆኑ ክልጅነታቸው ጀምሮ የሙዚቃ ስሜትንና ፍቅር ያሳደሩባቸው እናታቸው ወይዘሮ ፋንታዬ ነከሬ ነበሩ። አያታቸው ሊቀመኳስ አድነው ጎሹ ደግሞ የአድዋ አርበኛ እናየንግሥት ዘውዲቱም ታማኝ አማካሪ እንደነበሩ ይነገራል። የሙዚቃ ፍቅርን ገና በልጅነታቸው ያሳደሩባቸው እናታቸው ሲሆኑ ታዳጊው አሸናፊ ገና የዘጠኝ ዓመት ልጅ ሳሉ እኒህ የሚያፈቅሯቸውና ዕድሜ ልካቸውን በኀዘን የሚስታውሷቸው እናታቸው ሞተውባቸዋል። መሠረታዊ ትምህርታቸውን በዳግማዊ ምኒልክ ትምህርት ቤት እና በቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት (ኮከበ ጽባሕ) ካጠናቀቁ በኋላ በሐረር የመምህራን ማሠልጠኛ ኮሌጅ ተመርቀዋል። ከፍተኛ ትምህርታቸውን ደግሞ በኒው ዮርክ ክፍለ-ሀገር ከሚገኘው የሮቼስተር ዩኒቨርሲቲ፣ “ኢስትማን የሙዚቃ ትምህርት ቤት” በ፲፱፻፶፬ ዓ/ም በመጀመሪያ ዲግሪ ከተመረቁ በኋላ ወደኢትዮጵያ ተመልሰው፤ የያሬድ ሙዚቃ ትምሕርት ቤትን መሠረቱ። የዚሁ ትምህርት ቤትም የመጀመሪያው ዳይሬክቶር ከመሆናቸውም ባሻገር በአዲስ አበባው የወጣት ወንዶች ክርስቲያናዊ ማኅበር (ወ.ወ.ክ.ማ .)፤ በቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ የበጎ አድራጎት ድርጅት መርሓ-ዕውራን ትምህርት ቤት እና በመሳሰሉ የወጣቶች ማኅበራት እየተገኙ የሙዚቃ ትምህርት ይሰጡ ነበር። በኢትዮጵያ የሥራ አገልግሎት የያሬድ ትምህርት ቤት ዲሬክቶር ሆነው ከ ፲፱፻፶፭ዓ/ም እስከ ፲፱፻፷ ዓ/ም ድረስ ባገለገሉበት ወቅት በንጉሠ ነገሥቱ “ብሔራዊ የሙዚቃ አቀናባሪ” ተብለው ከመሠያማቸውም ሌላ ለባሕላዊ ጉዳዮች ላደረጉት የላቀ ተዋጽዖ በ፲፱፻፶፱ ዓ/ም የቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ በጎ አድራጎት ድርጅት ተሸላሚ ሆነዋል። የቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ የ፸፭ኛ የልደት በዓል በተከበረበት በዚሁ ዓመተ ምኅረት በሁንጋሪያ መንግሥት ተጋብዘው ወደ ቡዳፔስት በመጓዝ ታዋቂውን «እረኛው ባለዋሽንት» እና «የኢትዮጵያ ሲንፎኒያ” የተባሉትን ሁለት ድርሰቶቻቸውን በአቀናባሪነትና በኦርኬስትራ መሪነት አቅርበው፤ በሸክላ አሳትመዋል። መታሰቢያነቱንም ለጃንሆይ የልደት በዓል አበርክተዋል። ከሸክላው የሚገኘውን ገቢ በወቅቱ በቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ የበጎ አድራጎት ድርጅት ሥር ይተዳደር ለነበረው የመርሐ-ዕውራን ትምህርት ቤት ለግሠዋል። ፕሮፌሶር አሸናፊ ከበደ ‘ጥቁሩ ኮዳሊ’ የሚለውን ማቆላመጫም ያገኙት የረቂቅ ሙዚቃ ድርሰታቸውን በሁንጋሪያ ውስጥ ከ’ፊልሃርሞኒክ ኦርኬስትራ’ው ጋር በሳቸው ሙዚቃ መሪነት ባቀረቡበት ጊዜ ነበር። የኢትዮጵያ ቴሌቪዥን ለተመልካቾች ባቀረበው፣ የሕይወት ታሪክ ዳሰሳ ቅንብር ላይ አብሮ አደግ ጓደኛና ሚዜያቸውም የነበሩት፣ ደራሲው አቶ አስፋው ዳምጤ፤ ፕሮፌሶር አሸናፊን ከያሬድ ትምህርት ቤት መልቀቅና ወዲያውም ከአገራቸው ለመሰደድ ያበቃቸው ጉዳይ ላይ አስተያየታቸውን ሲሰጡ የተማሪዎች የረቂቅ ሙዚቃ ቅንብር በአዲስ አበባ ማዘጋጃ ቤት አዳራሽ አዘጋጅተው፣ ንጉሠ ነገሥቱ እንዲገኙ በሚኒስትሩ በኩል ያቀረቡት ጥሪ እንደሚደርስ ባለመተማመን በሌላ መንገድ አድርሰው ንጉሠ ነገሥቱ በተገኙበት ለሕዝብ ቀርቧል። ሆኖም በዚህ የተቀየሙት ሚኒስትሮችና የቀጥታ ዓለቆቻቸው በያዙት ቂም እሳቸውን ከዲሬክተርነት አውርደው በምትካቸው አንድ ተራ የክቡር ዘበኛ ባንድ ተጫዋች የነበረ የውጭ ዜጋ አስገቡ። “አገር ትቶ ሲሄድ፤ አይ! እኔ መቼም በገዛ አገሬ ሁለተኛ ዜጋ አልሆንም!” ብሎኛል ይላሉ። በስደት ዘመናት ለከፍተኛ ትምህርት ወደአሜሪካ በተመለሱ ጊዜ የሙዚቃ ጥናታቸውን አጠናቀው፣ የ’ማስተሬት ዲግሪ’ በ፲፱፻፷፩ ዓ/ም፤ በ’ዶክቶር’ነት ደግሞ በ፲፱፻፷፫ ዓ/ም ከ’ዌስሊያን ዩኒቨርሲቲ’ ተመረቁ። ከ ፲፱፻፷፪ ዓ/ም እስከ ፲፱፻፷፰ ዓ/ም ድረስ በኒው ዮርክ ዩኒቨርሲቲ፣ ‘ክዊንስ ኮሌጅ’ እና በማሳቹሴትስ ብራንዲስ ዩኒቨርሲቲ በረዳት ፕሮፌሶርነት ሲያገለግሉ ከቆዩ በኋላ ሕይወታቸው እስካለፈበት ጊዜ ድረስ ለአሥራ ዘጠኝ ዓመታት በፍሎሪዳ ዩኒቨርሲቲ፤ መጀመሪያ በፕሮፌሶርነትና በኋላም የዩኒቨርሲቲው “የጥቁር አሜሪካውያን የባህል ማዕከል” ዲሬክቶር በመሆን ሲያገለግሉ ቆይተዋል። በተጨማሪም የዶ/ር መላኩ በያን የአዕምሮ ጥንሥስ የነበረውን “የኢትዮጵያ ከፍተኛ ጥናትና ምርምር ድርጅት” ዳይሬክቶር በመሆን አገልግለዋል። ፕሮፌሶር አሸናፊ ከመጀመሪያ ሚስታቸው ወይዘሮ ዕሌኒ ገብረመስቀል ጋር ያፈሯቸው ኒና እና ሰናይት የተባሉ የሁለት ሴት ልጆች አባት ሲሆኑ ሰናይት አሸናፊ በአሜሪካ የታወቀች የትዕይንተ-መስኮት ተዋናይ ናት። ሦስተኛ ልጃቸው ያሬድ አሸናፊ ደግሞ ከአሜሪካዊታ ሁለተኛ ሚስታቸው የተወለደ ነው። የሕይወት ፍጻሜ ፕሮፌሶር አሸናፊ ከበደ የ፷ኛ የልደት በዓላቸው ዕለት በመኖሪያ ቤታቸው ግልጽ ባልሆነ ምክንያት ሞተው የተገኙ ሲሆን፤ ምናልባት የራሳቸውን ሕይወት ሳያጠፉ እንዳልቀሩ ብዙዎች ይገምታሉ። አቶ አበራ ሞልቶት የተባሉት ወዳጃቸው ለኢትዮጵያ ቴለቪዥን ቅንጅት በሰጡት ቃለ-ምልልስ ላይ ከዕለተ ሞታቸው በፊት ጽፈውላቸው እንደነበረና ደብዳቤውንም በመጥቀስ፦ «ጋሽ አበራ፤ ስለዚህ ወረቀት ምን ትላለህ? ይህ አዲሱ ሙከራዬ ነው። ግን እንደራዕይ የሚታየኝ ከመጪው ሐምሌ በፊት ወደሌላ አኅጉር እሄዳለሁ። ሞቼ፣ ሥጋዬን ትቼ ከዚህ ወደኒርቫና እሸጋገራለሁ።» እንደሚል አስረድተዋል። ዘመዳቸው አቶ በቀለ አሳምነው ደግሞ በዚሁ የቴሌቪዥን ቅንብር ላይ ስለዚህ ጉዳይ ሲያብራሩ፦ «“ባባቱ በኩል ታናሽ ወንድም አለው፤ ታዲያ አሸናፊ ወንድሙ ጋ ደውሎ “ከሣምንት በኋላ የለሁም…. ለሰው ልጅ ከስልሳ ዓመት በላይ መኖር ምንድነው ጥቅሙ?» ብሎት ነበር ይሉና ፖሊሶች ከምናየው ሁኔታ የራስን ነፍስ የማጥፋት ድርጊት ይመስላል ማለታቸውን ገልጸዋል። ፕሮፌሶር አሸናፊ ከቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ ሽልማት ድርጅት ከተቀበሉት ሽልማት ባሻገር የሱዳንን የዳንስ እና የድራማ ኢንስቲቱተ በማቋቋማቸው የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት የሳይንስና የባሕል ድርጅት ሽልማትም ተቀብለዋል። ፕሮፌሶር አሸናፊ ከሙዚቃ ድርሰቶቻቸው በዓለም አቀፍ ደረጃ ታዋቂነትና ተወዳጅነትን ያተረፈው ‘እረኛው ባለዋሽንት’ ብቻ ሳይሆን ከሌሎቹም አንዳንዱን ለመጥቀስ፦ ‘ሰላም ለኢትዮጵያ’፤ ‘የአገራችን ሕይወት’፤ ‘የተማሪ ፍቅር’፤ ‘እሳት እራት’፤ ‘ኮቱሬዥያ’ እና ‘ኒርቫኒክ ፋንታሲ’ የሚባሉት ድርሰቶች የሚጠቀሱ ናቸው። በሥነ-ጽሑፍ ረገድ ደግሞ በተማሪነታቸው ዘመን በ፲፱፻፶፮ ዓ/ም የደረሱት እና ያሳተሙት “ንስሐ” ወይም የተባለው መጽሐፍ እና “የሙዚቃ ሰዋሰው” እንዲሁም በርካታ የጥናትና ምርምር ድርሰቶች ይጠቀሳሉ። ዋቢ ምንጮች ፕሮፌሰር ኣሸናፊ ከበደ - የጽሑፎቻቸው ማውጫ የኢትዮጵያ ቴሌቪዝን፤ “የሙዚቃ ሰዎችና ሥራዎቻቸው” ክፍል ፩–፬ የኢትዮጵያ ከፍተኛ ጥናትና ምርምር ድርጅት የኢትዮጵያ ሙዚቀኞች የኢትዮጵያ ጸሓፊዎች

34572

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%A8%E1%88%A8%E1%88%AB

ጨረራ

ጨረራ ወይም ‘’ የሚለው ቃል በቀላሉ ሲገለፅ አቅምን (ኢነርጂን) ከአንድ ቦታ ወደሌላ ቦታ በሞገድ () ወይም በእኑስ (ቅንጣጢት) መልክ ሲጓጓዝ ማለት ነው። ‘’ የሚለውን የእንግሊዝኛ ቃል የተለያዩ የሳይንስና የኢንጂኔሪንግ መስኮች ጨረራ እና ጨረር በማለት የተለያየ ትርጓሜ ይሰጡታል። ሆኖም በህብረተሰባችን ዘንድ በተለይም በሒሳብ ትምህርት ውስጥ ከትምህርት ቤት ጀምሮ ‘’ ለሚለው ቃል ጨረር በሚል የተተረጎመ በመሆኑና የእንግሊዝኛውን ‘’ ከሚለው ቃል ትርጓሜው የሚለይ በመሆኑ ጨረራ የሚለውን ቃል መጠቀም ይሻላል። ሆኖም ግን አሁንም ድረስ ‘’ እና ‘’ እየተባለ በእንግሊዝኛውም ቋንቋ ቢሆን ‘’ የሚለው ቃል ጥቅም ላይ ይውላል፡ ፡ የጨረራ ዓይነት የጨረራ ዓይነት በዋናነት በሁለት ይከፈላሉ። እነዚህም አዮን ፈጣሪ ጨረራ () እና አዮን የማይፈጥር ጨረራ ዓይነቶች () በማለት ይታወቃሉ። አዮን ፈጣሪ ጨረራ ( በሰውነታችን ወይም በቁስ ውስጥ ሲያልፍ በሰውነታችን ወይም በቁሱ ውስጥ በሚገኘው አቶም ውስጥ የሚገኘውን ኤሌክትሮን በማስፈንጠር/በማውጣት የቻርጅ ልዩነት እንዲፈጠር በማድረግ አዮን ይፈጠራል። ለአዮን ፈጣሪ ጨረራ () አለአግባብ መጋለጥ በሰዎች ጤና፣ በንብረት እና በአካባቢ ላይ ከፍ ያለ ጉዳት ሊያደርስ እንደሚችል በመስኩ የተደረጉ ጥናቶች የሚያመለክቱ ሲሆን፤ ለአዮን ፈጣሪ ጨረራ አይነተኛ ባህርይ በስሜት ህዋሳቶቻችን በአካባቢያችን መኖሩን ማወቅ የማንችል፣ በተለይ በጨረራ አመንጪዎች () የተበከሉ የምግብና የፍጆታ ዕቃዎች ወደ ህብረተሰቡ ከተሰራጩ ጉዳቱ አስከፊ እንደሚሆን የተረጋገጠና ለዚህም ቁጥጥር ያመች ዘንድ ወሰን የወጣለት ነው። ለከፍተኛ አዮን ፈጣሪ ጨረራ መጋለጥ ለህልፈተ ህይወት፣ ለዘላቂ የአካል ጉዳት፣ ለደምና ሌሎች የካንሰር ደዌ፣ ለመካንነት እንዲሁም ለአእምሮ ዘገምተኝነት የሚዳርግና በትውልድ የሚተላለፍ የበራሄ / ለውጥ የሚያመጣ ነው። አዮን ፈጣሪ ያልሆኑ የጨረራ ዓይነቶች ( በሰውነታችን ውስጥ በሚያልፉበት ጊዜ አዮን የመፍጠር አቅም የላቸውም ነገር ግን በተጋለጠው የሰውነታችን ህብረህዋስ () ላይ ሙቀት እና መጠነኛ የሆነ የኤሌክትሪክ ጅረት እንዲፈጠር ያደርጋሉ። የሙቀቱ መጠን ከፍተኛ ከሆነ የሰውነታችንን ህዋስን () የመግደል አቅም ይኖራቸዋል። በዚህም ምክንያት ሞት ሊከሰት እንደሚችል ጥናቶች ይጠቁማሉ። እነዚህ ጥናቶች በአብዛኛው ያተኮሩትና ያገኟቸው ውጤቶች በሙቀቱ አማካይነት እና በሚፈጠረው መጠነኛ የሆነ የኤሌክትሪክ ጅረት የሚመጣውን የጤና እክል በማየት ነው። ይህም የጤና ችግር ከሰው ሰው የሚለያይ ነው። በተጨማሪም ይህ የጨረራ ዓይነት ካንሰር ሊፈጥር ይችላል ወይም አይችልም በሚለው ላይ የተለያዩ ጥናቶች በተለያዩ ተመራማሪዎች እየተከናወነ እንደሆነ ከዓለም አቀፍ የአዮን ፈጣሪ ያልሆኑ የጨረራ መከላከያ ኮሚሽን () የሚወጡ ሪፖርቶች ይጠቁማሉ። ይህ ኮሚሽን ለዚህ የጨረራ ዓይነት ቁጥጥር እንዲያመች ዓለም አቀፍ ወሰን ያወጣ ሲሆን በብዙ ሀገራት ዘንድ ተቀባይነትን በማግኘት ተፈፃሚ እየሆኑ ይገኛል። እነዚህን አዮን ፈጣሪ ያልሆኑ የጨረራ ዓይነቶች () በተለይም ካንሰር ያመጣሉ ወይም አያመጡም የሚሉት ጥናቶች ተረጋግጠው ተገቢው ውሳኔ ላይ እስኪደረስ ድረስ በሳይንሱ ዓለም እንደተለመደው ተገቢ የጥንቃቄ መንግድ () እንድንከተል ሁሉም ወገኖች ያስገነዝባሉ። አዮን ፈጣሪ ያልሆኑ የጨረራ ዓይነቶች () ለመግለፅም፣ እንደ የራዲዮ ሞገድ //፣ ማይክሮ ዌቭ //፣ ታህታይ ቀይ ጨረራ //፣ ብርሃን //፣ ላዕላይ ወይነጸጅ ጨረራ //፣ የላዘር ጨረራ // የሚባሉት ሲሆኑ፤ በህክምናው፣ በኢንዱስትሪ፣ በሞባይል ቴሌኮምኒኬሽን ሥርዓት፣ በራዲዮና ቴሌቪዥን ሥርጭት፣ የራዳር ሥርዓት፣ ብሎም በመዝናኛ ቤቶችና ሲዲና ዲቪዲ ማጫወቻዎች ጨምሮ በስፋት የሚገኙ ናቸው። የጨረራ ምንጮች የጨረራ ምንጮችን ስናይ በተፈጥሮና በሰው ሰራሽ መልክ የሚገኙ ናቸው። በሰውነታችን ውስጥ የካልስዩም ራዲዮኑክላይድ በተወሰነ መጠን ይገኛል፣ በሁሉም አፈር ውስጥ መጠኑ ይለያይ እንጂ ራዲዮአክቲቭ ፖታስዩም እንዲሁም በሙዝ፣ ቡና፣ ወዘተ ውስጥ ተለያዩ ራዲዮኖክላይዶች ይገኛሉ። ከከዋክብትና ከጋላክሲዎችም የተለያዩ የጨረራ ዓይነቶች (የኮስሚክ ጨረራ) ወደምድር በመምጣት በተወሰነ ደረጃ የጨረራ መጋለጥ በሰው ልጅ ላይ ይፈጥራሉ። እንደ አለንበት ቦታ መልካ ምድር ሁኔታም በተለይ ከዩራንዩምና ቶርይም ራዲዮኖክላይዶች () እና ከእነሱ በመፈራረስ () ሂደት ተፈጥረው በምድር ላይ የሚገኙ በርካታ የጨረራ ምንጮች ይገኛሉ። ከነዚህ በተፈጥሮ የሚገኙ የጨረራ ምንጮች የሰው ልጅ ለጨረራ ይጋለጣል ይህም ይባላል። ምንም እንኳን ይህ የተፈጥሮ የመጋለጥ ሁኔታ ከቦታ ቦታ የሚለያይ ቢሆንም በዓለም ላይ አንድ ሰው በአማካይ ለ2.4 በዓመት ይጋለጣል። ይህም በተለምዶ በደረት አካባቢ የሚታዘዝ አንድ ራጅ () ስንነሳ የሚኖረውን የጨረራ መጋለጥ ስድስት እጥፍ ይሆናል። በሰው ሰራሽ መልክ የሚዘጋጁ የጨረራ አመንጪዎች ደግሞ የታሸጉና ያልታሸጉ የሬዲዮአክቲቭ ቁሶች () በትላልቅ አክስላሬተሮች () ወይም በኑክሌር ማብላያ () ወይም ከፍተኛ የኑትሮን ምንጮችን በመጠቀም መፈብረክ የሚቻል ሲሆን፣ የተለያዩ የኤክስሬይ መሳሪያዎችም () በፋብሪካ ይመረታሉ። በህክምና መስክ የሚገኙ የኤክስሬይ መሳሪያ () በተለምዶ ራጅ ተብሎ የሚታወቅው ሲሆን፣ የተለያዩ የራጅ አገልግሎት ዓይነቶች ይገኛሉ፣ እነዚህም (መደበኛ ራጅ ፣ የጥርስ-፣ ሲቲ ስካን-፣ የማሞግራፊ-፣ ፍሎሮስኮፒ-፣ ኢንተርቬንሽናል ራዲዮሎጂ-፣ ወዘተ) ይባላሉ፤ የኤክስሬይ መሳሪያዎች በሌሎች ዘርፎች ለምሳሌም በኢንዱስትሪው የብረታ ብረት ምርቶች ጥራት ቁጥጥር (ለምሳሌምከፍተኛ ግፊት - የሚያርፍባቸውን የአውሮፕላን አካላትና ሌሎች የብረት ምርቶችን ጥራት ለመቆጣጠር – ሥራ) ይገኛል፤ በበርካታ ኤርፖርቶች፣ ሆቴሎችና ሌሎች ሕንፃዎች ለጥበቃ አገልግሎት ማለትም ዕቃዎችን ለመፈተሽ፤ በሲሚንቶ ኢንዱስትሪዎችና የትምህርትና ምርምር ተቋማት የምርቶችን ጥራትና የናሙናዎችን ተፈጥሯዊ የውስጥ ቅርፅ - - ለመለካት እንዲሁም ለጥናትና ምርምር ()፤ በወደቦችና የጉምሩክ ኬላዎች የሚገኙ የከፍተኛ የካርጎ ስክሪኒንግ የሊኒየር አክስላሬተሮች ለዕቃዎች ቁጥጥር አገልግሎት በመስጠት ላይ ይገኛሉ። ይህም የኤክስሬይ መሳሪያዎች በህክምናው ላይ በተለምዶ ራጅ ብለን ለምንጠራው ተግባር ላይ ብቻ የሚውሉ ሳይሆን በሌሎችም ማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ ዘርፎች ውስጥ የሚገኙ መሆኑን ያሳይል፡፡ ደግሞ ይዩ ኤሌክትሮመግነጢስ ጨረራ የተፈጥሮ ህግጋት ጥናት ሲዲና ዲቪዲ ልዩነቱ

14684

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%BD%E1%88%98%E1%8A%93

ሽመና

የሽመና ጥበብ አጀማመር ታሪክ በአዲስ አበባ (በአምሳሉ መላከ ብርሃን) ኢትዮጵያ ከምትታወቅባቸው በርካታ ባህላዊ አና ታሪካዊ እሴቶች መካከል የሕዝቦች ባህላዊ አለባበስ አንዱ ነው። ይህ ባህላዊ አለባበስ ደግሞ በአመዛኙ የሽመና ሥራ ውጤት ነው። የሽመና ሥራ በሀገራችን መቼና እንዴት እንደተጀመረ በትክክል የሚገልጽ የጽሑፍ መረጃ ባይኖርም ከሺ ዓመታት በላይ ዕድሜ እንዳለው አንዳንድ ጽሑፎች ይጠቁማሉ። በሀገራችን የሺ ዓመታት በላይ ዕድሜ ያስቆጠረው የሽመና ሥራ በአዲስ አበባ በስፋት የተዋወቀው ከጋሞ ተራራማ ቦታዎች ወደ አዲስ አበባ በተለያዩ ምክንያቶች በመጡ የጋሞ ማሕበረሰብ አባላት አማካይነት ከ፲፰፻፺፰ ዓ.ም. ጀምሮ ነው። በዚህ ዓመተ ምሕረት ዳግማዊ ዓፄ ምኒልክ ጋሞ ጎፋን የግዛታቸው አካል ከማድረጋቸው ጋር ተያይዞ ንጉሡ ከማሕበረሰቡ አባላት መካከል ወታደሮችን እና አገልጋዮችን መልምለው ወደ አዲስ አበባ መመለሳቸውን የተለያዩ ጥናቶች ይጠቁማሉ። በተጨማሪም በአዲስ አበባ ውስጥ በርካታ የመሠረተ ልማት ግንባታዎች እየተስፋፉ መምጣታቸው ከርዕሰ ከተማዋ የገበያ ፍላጎት ጋር ተዳምሮ ከተለያዩ የአገሪቱ አካባቢዎች የጉልበት ሠራተኞች ወደ አዲስ አበባ መጥተዋል። ከእነዚህም መካከል የጋሞ ተወላጆች ይገኙበታል። ሦስተኛው ምክንያት የጋሞ ተወላጆች ለዓፄ ምኒልክ ግብር ለማስገባትና አቤቱታቸውን ለማቅረብ ወደ መዲናዋ በብዛት መምጣት ነበር። በሌላ በኩል በቀለ ዘለቀ (፲፱፻፸፫ ዓ/ም) እንዳስገነዘቡት ከሰላሳ እስከ ሃምሳ ሺህ የሚሆኑ የጋሞ ተወላጆች በ፲፱፻ ዓ/ም. ጋሞጎፋን የጎበኙትን የዳግማዊ ምኒልክን እንደራሴ ፊታውራሪ ሀብተጊዮርጊስ ዲናግዴን አጅበው ወደ አዲስ አበባ መጥተዋል። ከላይ በተጠቀሱት ምክንያቶች ወደ አዲስ አበባ የመጡ የጋሞ ማሕበረሰብ አባላት የሽመና ሥራን ከጀመሩባቸው ምክንያቶች መካከል በመሠረተ ልማት ግንባታው የሚከፈላቸው ገንዘብ በቂ አለመሆኑ እና ይዘው የመጡትን ግብርና አቤቱታ የሚያስተናግድ የቤተ-መንግሥት ባለሙያ ማጣታቸው ይጠቀሳሉ። በዚህም ምክንያት ለብዙ ጊዜ በቤተ-መንግሥት አካባቢ በዛፍ ሥርና በሜዳ ላይ በመቀመጥ በደጅ ጥናት ጊዜያቸውን ያሳልፉ ነበር። በኋላም ችግሩ ሲጠናባቸው ከትውልድ ቀያቸው ይዘውት በመጡት የሽመና መሣሪያ አማካይነት የሽመና ሥራ መስራት ጀመሩ። /ጋሞዎች ከትውልድ ቀያቸው ለቀው ወደ ተለያየ ቦታ ሲንቀሳቀሱ የሽመና መሣሪያቸውን ይዘው መሄድ የለመዱት ባህል ነው። በዚህ ወቅት ጋሞዎች የሽመና ሥራን በሁለት መንገድ ያከናውኑ ነበር። አንደኛ ሸማ ማሠራት በሚፈልጉ ግለሰቦች መኖሪያ ቤት አጥር / በረንዳ ውስጥ መሣሪያቸውን በመትከል ይሰሩ ነበር። ለሥራቸውም የሚከፈላቸው የዕለት ምግብ ነበር። ከሥራቸውም በኋላ አመሻሽ ላይ አሁን የአሜሪካ ኤምባሲ በሚገኝበት አካባቢ በመሄድ ያድሩ ነበር። ሁለተኛው ለቤተ-መንግሥት ባለሟሎች ተቀጥረው የሚሠሩ ናቸው። የሥራቸውንም ውጤት ለቤተ-መንግሥት ባለሟሎች ያቀርባሉ። ከእነዚህ ባለሙያዎች መካከልም አምሳ /፶/ የሚሆኑት ወደ አንኮበር ተልከው የሸዋን የአሸማመን ጥበብ ተምረው እንደመጡ ጋሪሰን (፲፱፻፸፬ ዓ/ም) ያስረዳሉ። በዚህ ሁኔታ የሽመና ሥራቸውን በአዲስ አበባ የጀመሩ ጋሞዎች ታዋቂ የሆኑት ከ፲፰፻፺፰ ዓ.ም. እስከ በ፲፱፻ ዓ/ም. ባለው የጊዜ ክልል ውስጥ በአዲስ አበባ በተከሰተው ማሕበራዊና ምጣኔ ሀብታዊ ክስተቶች ምክንያት ነው። በዚህ ወቅት ጋሞዎች እና ከጋሞ ውጭ የሆኑ የሽመና ባለሙያዎች በሌሎች የአዲስ አበባ ነዋሪዎች ዘንድ የሚሰጣቸው ማሕበራዊ ደረጃ ዝቅተኛ ነበር። ሙያውም የተናቀ ነበር። በመሆኑም በወቅቱ ከከተማ ዕድገት ጋር በተፈጠረው የሥራ ዕድል በመጠቀም ከጋሞ ማሕበረሰብ ውጭ የሆኑ ብዛት ያላቸው ሸማኔዎች ሽመናን ሥራ በመተው ወደ ሌላ ሥራ ተሰማርተዋል። አንዳንድ የጋሞ ማሕበረሰብ አባላትም «በቂ» ነው ብለው የሚያስቡትን ገንዘብ ከአጠራቀሙ በኋላ ወደ ትውልድ ቀያቸው ይመለሳሉ። ምክንያቱም በጋሞ ተራራማ ቦታዎች የሽመና ሥራ እና ባለሙያው ከፍተኛ ማሕበራዊ ከበሬታ የተሰጠው ነበርና። በተጨማሪም በዚህ የጊዜ ክልል ውስጥ ከውጭ ሀገር በተለይም ከእንግሊዝ ወደ ኢትዮጵያ ውስጥ የሚገባ የጥጥ ምርት የአዲስ አበባን ገበያ ተቆጣጥሮት ነበር። የከተማዋ ነዋሪም ፊቱን ወደ ዘመን አመጣሾቹ የፋብሪካ ምርቶች አዙሯል። በዚህም ሰበብ በሽመና ሥራ የሚተዳደሩ ባለሙያዎች ገቢ አሽቆልቁሏል። ለችግርም ተጋልጠዋል። በመሆኑም ከጋሞ ውጭ የሆኑ ሌሎች የሽመና ባለሙያዎች በተፈጠረው የምጣኔ ሀብት ቀውስ ምክንያት ወደ ሌላ ሥራ ተሰማርተዋል። የጋሞ ማሕበረሰብ አባላት ግን የተፈጠረውን ማሕበራዊና ምጣኔ ሃብታዊ ችግር በጽናት በመቋቋም የአዲስ አበባ ምርጥ የሽመና ባለሙያዎች የሚያስብል ደረጀ ላይ መድረሳቸውን የተለያዩ ምሁራን መስክረውላቸው። ከ፲፱፻፭ ዓ/ም ጀምሮ የሸማ ተፈላጊነት የገነነበት ወቅት ነው። የቤተ-መንግሥት ባለሙያዎች እና ፊቱን ወደ ዘመን አመጣሹ የፋብሪካ ምርት አዙሮ የነበረው የአዲስ አበባ ነዋሪ ለተለያዩ ክብረ በዓላት / ለፋሲካ፣ ለጥምቀት፣ ለገና፣/ የማንነቱ መግለጫ አድርጎ በማሰቡ «የአበሻ ልብስ» የሚል ስያሜ ሰጥቷቸዋል። እንዲሁም ሸማዎች በሚለበሱበት የተለያዩ አጋጣሚዎች እና ዓውዶች ላይ የተጠቃሚዎችን ማሕበራዊ፣ ኢኮኖሚያዋ፣ ባህላዊና ፖለቲካዊ ደረጃ ማሳየት የጀመሩበት ወቅት ነው። የሸማ ሥራ በአዲስ አበባ በስፋት ከተዋወቀበት ጊዜ ጀምሮ እስከ ፲፱፻፹፭ ዓ/ም አካባቢ ድረስ በብዛት የሚመረቱ ምርቶች ጋቢ፣ ነጠላ፣ ቀሚስ፣ ጥበብ ልብስ፣ ሙሉ ልብስ ፣ ቡልኮ፣ መጠምጠሚያ እና የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን ሊቃውንት በዝማሬ የሚለብሱት ጥንግ ድርብ ነበሩ። ለሽመናም የሚጠቀሙበት ጥሬ ዕቃ ድር ፣ ማግ እና ጥለት ነበር።እንደ አካባቢው ባህል ይለያይ እንጅ(ስሙ) ድግር መወርወሪያ እና የመሳሰሉትም የሽመና እቃ ውጤቶች ናቸው። የሽያጭ አገልግሎቱሎም በሀገር ውስጥ ብቻ የተገደበ ነበር ማለት ይቻላል። በእርግጥ አንዳንድ ኢትዮጵያውያን የሽመና ውጤቶችን ወደ ውጭ ሀገር ይዘው ይሄዱ ነበር። ይህ ሁሉ ሲሆን ግን በሽመና ዙሪያ በሰሜኑ የኢትዮጵያ ክፍል ለእደ ጥበብ ባለሞያዎች ያለን ምልከታ ትንሽ መስተካከል ያለበት ይመስለኛል። ምክንያቱም እንደተናቀ ስራ የመቁጠር አባዜ ስላለብን ነው። ይሄ ደግሞ አንዱን ጥሎ አንዱን አንጠልጥሎ ይሆናል። ነጮች ከብረት ቅጥቀጣ ተነስተው ወደ አውሮፕላን ሲያድጉ እኛ ግን....ነጮች ከሽመና ተነስተው ወደ ጨርቃ ጨርቅ ፋብሪካ ሲያድጉ እኛ ግን...."ብቻ ብዙ የቤት ስራ አለብን። ሸማና ሥልጣኔ ከ፲፱፻፹፭ ዓ.ም. በኋላ ለአዲስ የአሸማመን ስልት፣ ጥሬ ዕቃ፣ አልባሳት እና ጌጣጌጦች መታየት ጀምረዋል። በተለይም በውጭ ሀገር (በአውሮፓና በአሜሪካ) ባሉ «የፋሽን»፣ «የዲዛይን» እና «የስታይል» ማሠልጠኛ ዩኒቨርስቲዎችና ኮሌጆች ትምህርታቸውን የተከታተሉ ኢትዮጵያውያን ወደ ሀገራቸው ተመልሰው በሽመና ሥራ ውጤቶች ላይ መሳተፋቸው አስተዋጽኦው ቀላል አይደለም። በተጨማሪም የኢትዮጵያ ጥናት ተቋም ከዩኔስኮ ጋር በመተባበር ለሽመና ባለሙያዎች የተለያዩ ተከታታይ ሥልጠናዎች መስጠታቸው እና የመንግስት አካላት የሸማ ባለሙያዎችን በማህበር እንዲደራጁ ማድረጋቸው ለለውጡ የሚጠቀሱ ምክንያቶች ናቸው። እንዲሁም የባህል ልብስ ዓውደ ርዕይ /ፋሽን ሾው/ አዘጋጆች፣ የግል እና የመንግሥት መገናኛ ብዙኃን አዳዲስ የሽመና ሥራዎችን በማስተዋወቅ በተጠቃሚዎችና በአምራቾች መካከል የመገናኛ ድልድይ ፈጥረዋል። በዚህ ሁኔታ የተለያዩ የለውጥ አሻራ የታተመባቸው የሽመና ውጤቶች የዘመኑን ወጣት ቀልብ ለመሳብ ዕድል ተፈጥሮላቸዋል። ወጣቱም ከዘመኑ ፋሽን እና ከፍላጎቱ ጋር የሚሄዱ አልባሳት፡- ሸሚዝ፣ ቀሚስ፣ ጉርድ ቀሚስ፣ ሚኒ ፓሪ፣ የአንገት ልብስ፣ ቦርሳ፣ የተለያዩ ጌጣጌጦች… ወዘተ በሽመና ሥራ መመረታቸው ፊቱን ወደ ሽመና ሥራ ውጤቶች እንዲመለስ ጋብዞታል። ይህም ሁኔታ ሰዎች የሀገራቸውን ምርት እንዲጠቀሙ እና በሀገራቸው ምርት እንዲኮሩ መንገድ ከፍቷል። በባዕድ አገራት የሚኖሩ ኢትዮጵያውያን እና አፍቃሪ ኢትዮጵያ የሽመና ውጤቶችን በመጠቀም የኢትዮጵያን ሕዝቦች ባህላዊ አለባበስ ለሌላው ዓለም ሕዝብ ከማስተዋወቅ በተጨማሪ ለውጭ ንግድ በር ከፍተዋል። ያም ሆኖ ሀገራችን ወደ ውጭ ከሚላኩ አልባሳት በቀጥታ ተጠቃሚ አይደለችም። አልባሳቱ ወደ ውጭ የሚወጡት በመደበኛ የንግድ እንቅስቃሴ ሳይሆን በግለሰቦች አማካይነት በሻንጣ ተይዘው ነው። በመሆኑም ከዘርፉ የበለጠ ተጠቃሚ ለመሆን በሀገር ውስጥም ሆነ በውጭ ሀገር የብሔር ብሔረሰቦችን አልባሳት እና የዘመኑን የሽመና ውጤቶች የሚያሳይና የሚያስተዋውቅ ዓውደ ርዕይ / ፋሽን ሾው/ በማዘጋጀት ረገድ የበለጠ ሥራ መሥራት ያስፈልጋል። ሆኖም የዘመናዊው ትውልድ ጥንት ኢትዮጵያ ጥጡን አብቅላ፣ ፈልቅቃ ነድፋ፣ ፈትላ፣ ሸምና በመልበስ ራሷን በራሷ የምታለብስ እንደነበረና ሠለጠኑ የሚባሉት አገሮች እንኳን በዚህ ረገድ ችሎታ ቢስ እንደነበሩ በመዘንጋት ባህሉ ሲጠፋ፣ ዕውቀቱ ሲያወድም፣ ያችውም በስንት መባተል መድከም የምትገኘው የውጭ ምንዛሪ ለጨርቃ ጨርቅ መግዣ ወደ ሕንድ እና ቻይና ስትገበር እያየ ዝም ብቻ ነው ስሜቱ። ፊታውራሪ ተክለ ሐዋርያት ተክለ ማርያም ከብዙ ዓመታት ቆይታ በኋላ ወደአገራቸው ሲመለሱ የገጠማቸውንና የተሰማቸውን «የሕይወቴ ታሪክ» በተባል መጽሐፋቸው ላይ እንዲህ ይሉናል፦ «አዲስ አበባ የገባሁ ዕለት ያገሬን ልብስ ለብሼ ነበር። በማግሥቱ ዘመዶቼ አስለወጡኝ። የፈረንጅ ልብስ ያስከብርሃል፤ ያማራው ያዋርድሃል እያሉ መከሩኝ። ስለዚህ ሐዘን ተሰማኝ፤ የተወልዶየን መምሰል አምሮኝ ነበር፤ ተሣቀቅሁ።.....በማግሥቱ ወደ ግቢ ሄድኩ፤ እንደአውሮፓውያን ለብሻለሁ፤ ልብሴ ሁሉ ፓሪስ የተሰፋ ዘመናይ ነው። ወደ ግቢ ስገባ እስከ ውስጠኛው በር ድረስ ከበቅሎ እንዳልወርድ ዘመዶቼ አስጠንቅቀውኛል። ገና ወደ በሩ ቀረብ ስል በረኛው ጮኸ። ዞር በሉ እያለ መንገዱን አስለቀቀልኝ። (እንደአማራ ለብሼ ቢሆን መመታት አይቀርልኝም ነበር)፤ በገዛ አገሬ ውስጥ ለመከበሪያየ የሰው ልብስ መከታ ስለሆነኝ ልቤ ተቃጠለ።» ዛሬስ ምን ለውጥ አለ? ዋቢ ምንጭ ፊታውራሪ ተክለ ሐዋርያት ተክለ ማርያም፣ "ኦቶባዮግራፊ (የሕይወቴ ታሪክ)፣ (፲፱፻፺፰ ዓ/ም)፣ አዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ ባህል፣ ቋንቋና ጥበብ ፦ አዲስ አበባ ባለፈውና በአዲሱ ሚሌኒየም የኢትዮጵያ ታሪክ

1549

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%8D%E1%89%A5%E1%8D%85

ግብፅ

ግብፅ ወይም ምጽር፣ ምሥር (አረብኛ ) በሰሜን ምስራቅ ኣፍሪካ የምትገኝ አገር ናት። 77 ሚሊዮን ከሚሆነው ህዝቧ አብዛኛው ከናይል ወንዝ ዳርቻ በአንድ ኪሎሜትር ክልል ውስጥ ይገኛል። የግብፅ አብዛኛው መሬት በሰሃራ በረሃ ክልል ውስጥ ይገኛል። ዋና ከተማዋ ካይሮ ስትሆን ከአፍሪካም ትልቋ ከተማ ናት። ሌላ ትኩረት የሚሰጣት ከተማ አሌክሳንድሪያ (እስክንድርያ) ናት። አሌክሳንድሪያ የአገሪቱ ዋና ወደብ ስትሆን በህዝብ ብዛት ከአገሪቱ ሁለተኛ ናት። ግብፅ በሰሜን ከሜዴቴራኒያን ባሕር በምሥራቅ ከቀይ ባሕር፤ በደቡብ ከኖብያ፤ በምዕራብ ከምድረ በዳው አገር ይዋሰናል። ነጭ አባይ በግብፅ መካከል ያደርግና ከደቡብ ወደ ምሥራቅ ይሄዳል። የአባይ ወንዝ የሚሞላው በዓመት አንድ ጊዜ ብቻ ነው። በግብፅ የሚዘንበው አንድ አንድ ጊዜ ብቻ ስለ ሆነ ግብፅ በአባይ ለምቶ ይኖራል። ግብፅ የመጀመሪያ ቀደምት ስልጣኔ ያላት ሀገር ናት። ከ3000 ዓዓ የተነሳው ጥንታዊ የግብፅ ስልጣኔ፣ በስነ ቅርፅ፣ ኪነጥበብ፣ ምህንድስናና ቴክኖሎጂ የላቀ ሲሆን በቡዙ ስነ ቅሪትና ሳይንሳዊ ምርምር ላይ የዋለ ነው። በተጨማሪም ግብፅ ለሶስት ሺህ አመት በዘውዳዊ ግዛት ስትመራ ነበር። በ3150 ዓዓ ንጉስ ሜኔስ የግብፅ የተዋሀደ ስልጣኔ አስጀመረ። የታላቁ ጊዛው ፒራሚድ በ2600 ዓዓ በአራተኛው የግብዕ ስርወ መንግስት ፈርኦን በነበረው ኩፉ የተገነባ ሲሆን፣ በአለም አንደኛ የሆነ የቱሪስት መስህብነት ያለው ሀውልት ነው። ነገር ግን ይህ ፒራሚድ በወቅቱ የነበሩት የፈርኦኖች ሰይጣንን ማምለኪያ እና መናፍስት የመጥሪያም ሀውልት መሆኑም ይታውቃል። ይህ ሀውልት ለተጓዳኝ የሮማ ወይም የአሁኑ ምዕራብያውያን ስልጣኔ ተረፈ ምርት ሆኖ እያገለገለ ነው። በተጨማሪም የምዕራብያውያን አጋንንታዊ ማምለኪያ ምልክት ሊሆን ችሏል። ኢሉሚናቲ እና አሜሪካ በማህተሟ ላይ በመጠቀም የሚመጣውን ሰይጣናዊው አምባገነናዊው የአለም መንግስት የሚመኙበትን ዘዴ ያሳያል። ግብፅ በጥንት ዘመን የክርስትና ቁንጮ የሆነች ሀገር ነበረች፣ ነገር ግን በ7ተኛው ክፍለ ዘመን እስልምና ሲስፋፋ ወዲያውኑ የእስላም ሀገር ሆናለች። ግብፅ በ1922 ዓም ከእንግሊዝ ቀኝ ግዛት ስትወጣ፣ ከእስራኤል ጋር ብዙ የድንበር ጦርነት አድርጋልች። በ1978 ዓም፣ ግብፅ የጋዛን ግዛት በመተው እስራኤል እንደሀገር እንደሆነች ተገነዘበች። ከዛም በኋላም ግብፅ በብዙ የፓለቲካ አለመረጋጋት አሳልፋለች። ከ2011 ዓም አብዮት ጀምሮ ግብፅ በግማሽ የርዕሰ ብሄር አስተዳደር ትመራለች። የግብፅ ያሁኑ ፕሬዝዳንት አብዱል ፋታህ ኢል ሲዝ በብዙ ሀያሲያን አምባገነናዊ አመራር እንዳለው ተናግሯል። ግብፅ የክልል ሀያላን የሆነች ሀገር ናት። የግብፅ ህዝቦች ምንም እንኳን ፈሪሃ እግዚአብሄር ያደረባቸው ሀይማኖተኛ ቢሆኑም፣ ከምዕራብያውያን ጋር በመተባበር አዲሱን አምባገነናዊ የአለም መንግስት ለመመስረት እየነደፉበት ይገኛሉ። በተጨማሪም ግብፅ የሰሜን ምስራቅ አፍሪካ ሀገራት አጠቃላይ ፓለቲካ ለመቆጣጠርና ሀያልነቷን ለማጠናከር ከአሜሪካ ጋር እየሰራችበት ይገኛል። ግብፅ በታሪክ ታዋቂ ጥንታዊ ሀይማኖት የነበራት ሲሆን ይህም ሀይማኖት ከጥንቆላና፣ መናፍስትን ከመሳብ ጋር ተያያዥነት አለው። ስለሆነም የግብፅ ሀይማኖት በምዕራብያውያን ዘንድ እጅግ ተወዳጅነት ያገኘ ሆኗል። ፍሪሜሰንሪ የተባለው ሰይጣናዊው ድርጅት የጥንታዊቷን ግብፅ ስልጣኔ በመጠቀም እንደራሱ ጥበብ በማዋል ታላቋን የሮማ (ምዕራብያውያን) ስልጣኔ አስነስቷል። ይህም ለሚያመጡት አምባገነናዊው የሰይጣን መንግስት ለመመስረት ሲባል ነው። ግብፅ የኒው ወርልድ ኦርደር፣ የአፍሪካ ህብረት እና የአረብ ሊግ አባል ናት። ጥንታውያን የግብጽ ባለሥልጣኖች በመጽሐፍ ቅዱስ መሠረት ከማየ አይኅ ቀጥሎ መጀመሪያ የአፍሪካ ሕዝብ የኖኅ ልጅ የካም ዘሮች ናቸው፤ ይህ አገር ሰናዖር ለሚሉት ቅርብ ስለ ነበር የባብል ግንብ ከተሠራ በኋላ ከዚህ ተነስተው ወደ ግብፅ ወረዱ። የግብጽ ቀድሞ ዘመን መንግሥት ዋና ጥንታዊ ነው፤ የመሠረተውም ፈርዖን ሜኒስ የተባለው ነው። ጸሓፊው ጊዮርጊስ ስንቄሎስ (፰፻ ዓ.ም. አካባቢ የጻፈው) ይህ ፈርዖን ሜኒስ በዕውነት የካም ልጅ ምጽራይም እንደ ነበረ ገመተ። ዳሩ ግን አባ አውሳብዮስ በጻፉት ዜና መዋዕል ዘንድ (፫፻፲፯ ዓ.ም. ተጽፎ)፣ የድሮ ግብጻዊው ባለታሪክ ማኔጦን (፫ኛው ክፍለ ዘመን ዓክልበ.) ስለ ኋለኞቹ ግብጻውያን ሲጽፍ፣ ይኮሩበት የነበረው የታላቁ ጥንት ዘመን ከማየ አይህ አስቀድሞ እንዳለፈ፣ በኋላም በዚያው አገር ዳግመኛ ከሠፈረበት ከካም ልጅ ምጽራይም በውኑ እንደ ተወለዱ ጽፎ ነበር። ተመሳሳይ ታሪክ በእስላም ጸሐፊዎች በግብጻዊው እብን አብድ ኤል-ሀከም እና በፋርሳውያን አል-ታባሪና ሙሐመድ ቈንዳሚር መጻሕፍት ሲገኝ፣ ፒራሚዶች፣ እስፊንክስ ወዘተ. ሁሉ የተሠሩ ከጥፋት ውኃ በፊት በኖሩት ክፉ ዘሮች ሆኖ፣ ከዚያ በኋላ ግን አገሩ ለካም ተወላጅ ለምጽራይም ('ማሣር' ወይም 'መሥር') ተሠጠ ብለው ጻፉ። በግሪኩ ጸሐፊ ሄሮዶቶስ ዘንድ፣ የግብፅ ቀድሞ ዘመን የመጀመሪያው ፈርዖን ሜኒስ ነጭ አባይን ከመነሻው ወደ ጎን መለሰና ውሃው ይፈስበት በነበረው ላይ ሜምፊስ የተባለውን ከተማ ቆረቆረ። ታላቅ ንጉሥም ስለ ነበረ ከሞተ በኋላ ሕዝቡ እንደ አምላክ አድርገው አመለኩት። በዘመናዊ አስተሳስብ፣ ይህ ላይኛ ግብጽና ታችኛ ግብጽ ያዋሐደው መጀመርያው ፈርዖን መታወቂያ ለሥነ ቅርስ ከሚታወቀው ፈርዖን «ናርመር» ከተባለው ጋር አንድ ነው። ናርመር (ሜኒስ) አገሩን ካዋሐደ አስቀድሞ ሌሎችም ነገሥታት (ለምሳሌ ንጉሥ ጊንጥ) በአገሩ ክፍሎች ብቻ ላይ እንደ ነገሡ ከተገኙት ቅርሶች (የመንደሮቹ መኳያ ሰሌዳ ወይም የጊንጥ ዱላ እንደሚያሳይ) ይታወቃል። የሃይሮግሊፍ ቅርሶችና መዝገቦች ለማንበብ ችሎታው አሁን ስላለ፣ ሜኒስ ከነገሠ በኋላ የግብፅ ታሪክ በጥቂት መጠን ተገልጾአል። መጀመርያው ሥርወ መንግሥታት (፩ኛው እስከ ፮ኛው ድረስ) የቀድሞ ዘመን መንግሥት ይባላሉ። በ፩ኛው ሥርወ መንግሥት ሰባአዊ መስዋዕት በሰፊ ይደረግ ነበርና ከፈርዖኖቹ ጋራ ብዙ ሎሌዎች አብረው ይቀበሩ ነበር። የሔሩ ወገን በሴት ወገን ላይ ይበረታ ነበር። በ፪ኛው ሥርወ መንግሥት የፈርዖኖች መቃብር ከተማ ከላይኛ ግብጽ ወደ ታችኛ ግብጽ (ስሜኑ) ተዛወረ። በኋለኛ 2ኛው ሥርወ መንግሥት ዘመን የሴት ወገን ወኪል ፈርዖን ፐሪብሰን ተነሣና ያንጊዜ ትግሎች እንደ በዙ ይመስላል። በ፫ኛው ሥርወ መንግሥት መጀመርያ የሔሩ ወገን ለሥልጣን ተመልሶ፣ ነጨሪኸት የተባለው ፈርዖን የመጀመርያውን ሀረም (ፒራሚድ) አሠራ። ከርሱም በኋላ የተነሡት ታላላቅ ፈርዖኖች በጊዛ ሜዳ ላይ ፒራሚዶቻቸውን እንዲሁም የጊዛ ታላቅ እስፊንክስን ሠሩ። በ፬ኛውም ሥርወ መንግሥት የፈርዖኖች ዝሙት የገዛ እኅቶቻቸውን እስከሚያግቡ ድረስ ደረሰ። በ፭ኛው ሥርወ መንግሥት መጨረሻ ፈርዖኖች በሀረሞቻቸው ውስጥ የሀረም ጽሕፈቶች ያስቀረጹ ጀመር፤ እነኚህ ጽሕፈቶች የሔሩ ተከታዮች ወገን (ወይም «ደቂቃ ሔሩ») በሴት ተከታዮች ወገን ላይ የፈጸሙትን ጨካኝ የጭራቅነት ሥነ ስርዓት ይመሰክራሉ። ይህም አስጨናቂ ሁኔታ በ፮ኛው ሥርወ መንግሥት እየተቀጠለ ፈርዖኖቹ ዓለማቸውን ሁሉ ከነጎረቤቶቻቸውም ጋር በጽናት ይገዙ ነበር። ፮ኛው ሥርወ መንግሥት ከነገሠ በኋላ የግብፅ ታሪክ እጅግ ግልጽ ሆኖ አይታይም። በታሪክ ጸሐፍት እንደ ማኔጦን ዝርዝሮች በኩል፣ ለ፯ኛው-፰ኛው ሥርወ መንግሥታት በርካታ ስሞች ቢመዘገቡም፣ ከጥቂቶቹ ብቻ በስተቀር አንዳችም ሥነ ቅርሳዊ ማስረጃ ከቶ ስላልተገኘላቸው፣ ስሞች ብቻ ቀርተው በእውነት እንደ ኖሩ ወይም ዝም ብለው በማስመስል እንደ ተፈጠሩ አይታወቀም። ከቀድሞውም ዘመን በኋላ በእርግጥኛነት የነገሡት መጀመርያ ፈርዖኖች የግብጽ መካከለኛውን ዘመን መንግሥት የመሠረቱት በስማቸውም ውስጥ «ታ-ዊ» (ሁለቱ አገራት ወይም በዕብራይስጥ ምስራይም) የተባሉት ናቸው። የግሪክ ጸሐፍት አፈ ታሪክ በ6ኛው ሥርወ መንግሥት መጨረሻ ኒቶክሪስ የተባለች ሴት የአገሩ ንግሥት እንደ ሆነች የሄሮዶቶስና የማኔጦን ታሪኮች ይነግራሉ። ሄሮዶቶስ እንደሚለው፣ ወንድሙዋን ግብፆች ስለ ገደሉባት እሷም ልትበቀልለት አሰበች። ለዚሁ ጉዳይ ከመሬት ውስጥ አንድ ታላቅ አዳራሽ አሠራች። ከዚያም ታላቅ ግብር አዘጋጅታ የወንድሙዋን ገዳዮች ወደዚሁ ግብር ጠራቻቸው። የተጠሩትም በግብፅ ግዛት የታወቁ ክቡራን ነበሩ። እንዲሁ ሆኖ ሳለ በድንገት ከውጪ በራሳቸው ላይ ውካታና ፍጅት ጩኸትም ተነሳ። የጥፋት ውሃ አዳራሹን ሰብሮ ገባ። ንግሥት ኒቶክሪስ አስቀድማ የወንዙን ውሃ በሚስጥር ወደ አዳራሹ እንዲገባ አድርጋ ነበርና ውሃው በዚያ ታላቅ ግብር ላይ እንዲለቀቅ አደረገች። በዚያም የገቡ ሁሉ ሰጥመው ቀሩ። ይህ የኒቶክሪስ ታሪክ በሄሮዶቶስም ሆነ በማኔጦን ቢገኝም፣ በዘመናዊ ሥነ ቅርስ አስተያየት ለዘመንዋ ምንም ማስረጃ ስላልተገኘ አሁን እንደ አፈ ታሪካዊ ንግሥት ብቻ ትቆጠራለች። በግሪኮች የታሪክ ጸሐፍት ዘንድ ሌላ ስመ ጥሩ ፈርዖን ሲሶስትሪስ ነበር። ይህ ንጉሥ ዓለምን ለማሸነፍ አስቦ ከግብፅ ሲነሣ የሚሊዮን እኩሌታ የሚሆኑ እግረኛ ወታደሮች፣ ፳፬ ሺህ ፈረሰኞች፤ ፳፯ ሺህ የተሰናዱ ሠረገሎች እንደ ነበሩት ይተረኩ ነበር። ዝና ፈላጊነቱ በክብር ተፈጸመለትና ትልቅ ድል አገኘ። በየሄደበት ስፍራ ሁሉ ከእብነ በረድ የተሠራ ሐውልት አቆመ። የሚመጣው ትውልድ እንዳይረሳው ባቆመው ሐውልት ላይ ጽሕፈት እንዲቀረጽበት አደረገ። በብዝዎቹ ሐውልት ላይ እንዲህ የሚል ቃል ተጽፎአል። «ንጉሠ ነገሥት ሲሶስትሪስ በጦር ሠራዊቱ ኅይሉ ይህን አገር አሸንፎዋል» ነገር ግን ዘመናዊ የታሪክ ጸሓፊዎች እንደዚህ አላደረገም ብለው ይጠራጠራሉ። በማኔጦን ነገሥታት ዝርዝር «ሴሶስትሪስ» የሚባል ፈርዖን በ12ኛው ሥርወ መንግሥት በፈርዖን 3 ሰኑስረት (ሰንዎስረት) ፋንታ ይታያል። ስለዚህ የሴሶስትሪስ አፈ ታሪክ ከሰንዎስረት ትዝታ እንደ ተወረደ ይታመናል። ጵቶልሚዮስና ንግሥት ክሌዎፓትራ ሺሻክ የተባለ የግብፅ ንጉሥ ኢየሩሳሌምን ስለ ያዛት የሰሎሞን ቤተ መቅደስ በዝብዞ ንዋየ ቅድሳቱን ሁሉ ጠርጉ ወሰደው። አሚኖፌስ የተባለ ስመ ጥሩ የግብፅ ንጉሥ ነበር፤ ይህም ምናልባት ለስሙ መጥሪያ (ለመታሰቢያው) ብሎ አንድ ትልቅ መቅደስና ምስል ያቆመ ሜምኖን የተባለው ንጉሥ ሳይሆን አይቀርም። የዚህም ፍራሽ እስከ ዛሬ በቴቤስ ይታያል። ያቆመውም የድንጋይ ምስል ፀሓይ ስትወጣ ደስ የሚያሰኝ ቃል ፀሓይ ስትጠልቅ የኅዘን ቃል ያሰማል ይባላል። ዛሬም በዚያ የሚያልፉ መንገደኞች ድምፁን የሚሰሙ ይመስላቸዋል። ፭፻፳፭ ዓመት ከዘመነ ክርስትና በፊት ካምቢሲስ ንጉሠ ፋርስ ግብፅን ድል አድርጎ ነበረና ሳሜኒቱስ የተባለውን የግብፅን ንጉሥ የወይፈን ደም በግድ ስለ አስጠጣው እንደ መርዝ ሆነበትና በዚሁ ጠንቅ ሞተ። ፫፻፴፪ ዓመት ከዘመነ ክርስትና በፊት የመቄዶንያው ንጉሥ ታላቁ እስክንድር ግብፅን ድል አድርጎት ነበር። በዚህ ስፍራ እስክንድሪያ የተባለ አንድ ስመ ጥሩ ከተማ ሠራ። ይህም ከተማ በዓለም ከታወቁት ከተሞች እጅግ ጥሩ ሆኖ የተሠራና መሰል የሌለው አያል መቶ ዓመት የቆየ ቤተ መንግሥት መሆኑ ታውቆዋል። የጥንቱ ሥራው ፈራርሶ ዛሬ የሚታየው እስክንድሪያ ከጥንቱ በጣም ያነሰ ነው። እስክንድር ሲሞት በዚሁ በእስክንድርያ ተቀበረ። ይኸው ከተማ ስመ ጥሩ በመሆኑ እስከ ዛሬ በግብፅ ዋና የንግድ ሁለተኛ ከተማ ተብሎ ይጠራል። እስክንድር የሱ ጀኔራል የነበረውን ጵቶልሚዎስን አገሩን እንዲገዛ ሾመው። ከጵቶልሚዎስ ጀምሮ ተወላጆቹ ሁሉ የንጉሥ ዘር ተብለው ሁሉም ጵቶልሚዎስ ተብለዋል። ፪፻፺፬ ዓመት ገዝተዋል። ከነዚህም በመጨረሻ የነገሠው ጵቶልሚዎስ ዲዮናስዮስ ይባላል። በላዮ የገዛ ሚስቱ ተነሥታ ሸፈተችበትና ተዋጋችው። ጵቶልሚዎስ ዲዮናስዮስ በመጨረሻ ድል ሆነና ለማምለጥ የማይሆንበት ቢሆን በነጭ ዐባይ ወንዝ ውስጥ ገብቶ ሰጠመ። ሚስቱ ክሌዎፓትራ የተባለች የግብፅ ዋና ገዢ ሆነች። አሉ ተብለው ከሚጠሩት ቆነጃጅት አንዲቱ እርስዋ ነበረች። ስጦታዋና ተፈጥሮዋ ከውበትዋ ጋር የተካከሉ ነበሩ። ዳሩ ግን ክፉ ነበረች። ከሠራችው ሁሉ እጅግ የሚያሰቅቀው ነገር ያሥራ አንድ ዓመት ሕፃን የነበረውን የገዛ ወንድምዋን በመርዝ ማስገደልዋ ነው። ምንም ክፋትዋን ዓለም ቢያውቀው እኔ ነኝ ያለ ጀግና የውበት ማጥመጃዋን ሊቃወም የሚችል አልተገኘም። ማርክ አንቶኒ የተባለ የሮማ ጀኔራል በግሪክ አገር ፊሊጵ በተባለች አውራጃ ብሩተስንና ካሲውስን ድል ባደረገ ጊዜ ከሜዴቴራኒያን ባሕር በሰሜን ምሥራቅ ወደምትሆን ወደ ሲሲሊያ እንድትመጣ ክሌዎፓትራን አስጠራት። ምክንያቱም ለብሩተስ ረድታ ነበርና ሊቀጣት አስቦ ነበር። ክሌዎፓትራ ጥሪው እንደ ደረሳት እሺ ብላ በፍጥነት ተነሥታ በተለይ በወርቅ ባጌጠ ታንኳ ገባች። ታንኳው በሽራው ፈንታ ዋጋው የበዛ የከበረ ሐር ነበረው። ታንኳውን በብር መቅዘፊያ የሚቀዝፉት የተወደዱ ቆነጃጅት ነበሩ። ንግሥት ክሌዎፓትራ ሐር ተጋርዶላት በመርከቡ ተደግፋ ተቀምጣ ነበረች። እንደዚህ ሁና ሲድኑስ በተባለው ወንዝ ተንሳፈፈች። ያለችበትም ታንኳ እጅግ ያማረ ነበር። እርስዋም ራስዋ የተወደደች ነበረች። የሚታየው ሁለመናዋ ሕልም ይመስል ነበር። ከታንኳው መጋረጃ ነፋስ እየጠቀሰ የሚወስደው ሽቶ እያወደ ክሌዎፓትራ እንደ ተቃረበች ማርክ አንቶኒን አስጠነቀቀው። ከሩቅ ልብ የሚነካ የሙዚቃ ድምፅ ይሰማ ነበር። ቀጥሎ የብር መቅዘፊያው ሲብለጨለጭ ከሩቅ ይታይ ነበር። ነገር ግን አንቶኒ የግብፆችን ንግሥት በተመለከተ ጊዜ ምንም አላሰበም። ማርክ አንቶኒ ከክሌዎፓትራ እስኪገናኝ ድረስ ክቡር ሰውና ጀግና መሆኑን አሳየ እንጂ ከዚያ በኋላ ግን ፍጹም እንደ ባሪያዋ ሆነ። ከክሌዎፓትራና ከርሱ ክፉ አካሄድ የተነሣ ኦክታቢዎስ ከተባለ ከሌላ የሮማ ጀኔራል ጋር በግሪክ አገር አክቲውም በተባለች አውራጃ ላይ ተዋግተው አንቶኒ ድል ሆነና በገዛ ሰይፉ ወድቆ ሞተ። ክሌዎፓትራም ኦክታቢዎስ በሕይወትዋ ወደ ሮማ የወሰዳት እንደ ሆነ በሕዝብ መኻከል እንደሚያጋልጣት ተረዳችው። ስለዚህ ለመታገሥ የማይችል ሲሆንባት ጊዜ በግብፅ አገር አንድ ዐይነት በተናከሰ ጊዜ ሕመሙ የማይሰማ መርዛም እባብ ስላለ ክሌዎፓትራ ከንደዚህ ያለ መርዛም እባብ አንዱን አሲዛ አስመጥታ ሰውነቷን አስነከሰች። ትንሽ ቆይታ ሁለመናዋ ደነዘዘ አበጠ ወዲያው ልቡዋ መምታቱን አቆመ። ውበት የነበራት ክፋዩቱ የግብፅ ንግሥት ክሌዎፓትራ እንደዚህ ሆና ፴ ዓመት ከክርስቶስ ልደት በፊት ሞተች። ተከታይ ታሪክ ከንግሥት ክሌዎፓትራ ሞት በኋላ ግብፅ ለሮማ መንግሥት ተገዛና እስከ ዘመነ ክርስትና ፮፻፵ ዓመት ድረስ የምሥራቅ መንግሥት እየተባለ ለሮማ እንደ ተገዛ ቆየ። ከዚህ በኋላ ሳራሲኖች ድል አደረጉትና እስከ ፮፻ ዓመት ቆየ። የሳራሲን ገዦች ያሠለጠኗቸው ማምሉኮች የተባሉት የገዛ ዘበኞቻቸው ሳራሲኖችን ከዙፋናቸው ዘርጥጠው አወረዷቸው። ቱርክ መጥቶ ድል እስኪያደርጋቸው ድረስ ማምሉኮች ግብፅን እስከ ፲፯፻፱ ገዝተዋል። ቱርኮችም ግብፅን እስከ ፲፯፻፺፰ ዓመት ገዝተዋል። ከዚህ በኋላ ናፖሊዮን ቦናፓርቲ አርባ ሺህ የሚሆን የጦር ሠራዊት ከፈረንሳይ አገር አምጥቶ፤ ግብፅን ወረረ። ቱርኮችም ግብፅን ከያዙ ወዲህ ማምሉክ የተባለውን ጭፍራ ወደ ሥራቸው አግብተው ጠብቀውት ነበርና እነዚህ ተስፋ እስኪቆርጡ ድረስ ተከላከሉ። ጦርነቱን የሚዋጉበት ስፍራ በፒራሚዱ አጠገብ ነበር። በዚያ ሲዋጉ ሳሉ እኩሌቶቹ እዚያው ታረዱ። ሌሎቹም እየዘለሉ ወደ ነጭ ዐባይ ወንዝ ባሕር ሰጠሙ። ከዚህ ጦርነነት በኋላ ናፖሊዮን ቶሎ ብሎ ወዲያው ወደ ፈረንሳይ አገር ተመለሰ እንጂ በዚህ አልዘገየም። ሲሄድም ጀኔራል ክሌበር የተባለውን ለፈረንሳይ ጦር ጠቅላይ አድርጎት ሄደ። ጀኔራል ክሌበር ጀግና ሰው ነበር። ዳሩ ግን ጨካኝ ነበርና ጨካኝነቱ ሕይወቱን እስከ ማጣት አደረሰው። ይኸው ጨካኙ ጀኔራል አንድ ቀን ሼህ ሳዳ የሚባል አንድ ሽማግሌ እስላም አገኘና ውስጥ እግሩን በከዘራ አስደበደበው። ወዲያው ትንሽ እንደ ቆየ ጀኔራሉ ወደ መስጊድ ገብቶ ሳለ አንድ የተናደደ እስላም ገሠገሠና በጩቤ ቢሽጥበት ያን ጊዜውኑ ሞተ። በ፲፰፻፩ ዓመት እንግሊዝ ፈርንሳዮችን ከግብፅ ለማስወጣት ከብዙ ጦር ጋራ ሰር ራልፍ አቤሮክሮምቢን ሰደደው። ጀኔራል መኑ የፈረንሳይ ኮማንደር ነበር። አቡኬር ላይ ተዋጉና ሰር ራልፍ አቤሮክሮምቢ ድል አደረገው። ዳሩ ግን እርሱም ራሱ ክፉኛ ቆስሎ ነበር። በዚያው ዓመት የፈርንሳይ ጦር ተሸነፈና ከግብፅ ወጥቶ በመርከብ ተሳፍሮ ወደ ፈረንሳይ አገር ተመለሰ። ዳሩ ግን ባላገሮቹ ከፊተኞቹ ገዢዎቻቸው ከቱርኮች ይልቅ የፈረንሳይ ጀኔራል ቅን ፍርድ እየፈረደ በመልካም አገዛዝ በደንብና በሕግ ይገዛቸው ነበርና በመሄዱ እጅግ አዝነው ተላቀሱ። የዛሬው የግብፅ ዋና ከተማ ትልቁ ካይሮ ነው። ቀድሞ ከነበረው ይልቅ የዛሬው በጣም ትንሽ ነው። ነገር ግን ፫፻ ሺህ ሰዎች ይኖሩበታል። የቤት ሥራ አሠራር ዕውቀትና የድንጋይ መውቀር ብልሀት ከሦስትና ከአራት ሺሕ ዓመት በፊት ብዙ ሚሊዮን ሕዝብ እንደ ነበረ እጅግ ለዐይን ያማሩ ታላላቅና ሰፋፊ የነበሩ የከተሞቻቸው ፍራሽ በመገኘታቸው እንረዳለን። በጥንቱም ሆነ ወይም በዛሬው አስተያየት ስንገምተው እጅግ ደምቆ የሚታይ ከተማ እንደ ቴቤስ ያለ አይገኝም። ባለመቶ በር ከተማ ይሉታል። በጦር ጊዜ ከዚህ ከተማ በያንዳንዱ በር የሚወጣው የጦር ሠራዊት እንደሚከተለው ነው። መሣሪያቸው የተሰናዳ ፪፻ ሠረገሎችና ፪ ሺሕ ወታደሮች ናቸው። ከ፳፬፻ ዓመት በፊት የነበረ ካምቢሲስ የተባለ የፋርስ ንጉሥ በነበረበት ዘመን ቴቤስ ፈርሶ ነበር። የከተማው ፍራሽ ከነጭ ዐባይ ወንዝ ግራና ቀኝ ፳፯ ማይል ርቀት ተበታትኖ እስከ ዛሬ ይታያል። ከሐውልቱም ያያሎቹ ውፍረት ፲፪ ጫማ (ፊት) ይሆናል። ከግብፆች ነገሥታት አንደኛው ዙሪያው አርባ አምስት ማይል የሚሆን ትልቅ ጉድጓድ ቆፍራችሁ ወደታች ጥልቅነት ያለው ባሕር ይሁን ብሎ ሕዝቡን አዘዛቸው። አንደኛው ንጉሥ ደግሞ ከመሬት ውስጥ አስቆፍሮ ከዕብነ በረድ የታነጸ ሦስት ሺሕ ጓዳ ያለው አዳራሽ አሠራ። ለዚህም ዘወርዋራ መንገድ ነበረው። ከፍ ባለው ጓዳ አንዲት የተቀደሰች አዞና ግብፆችም የሚያመልኩዋቸው ሌሎች አራዊት ነበሩ። ከምድር በታች ባለው ጓዳ የግብፃውያን ነገሥታት ዐፅም ተጋድሞአል። ደግሞ አንደ የሚያስደንቀው ሥራ መሬቱን ወደ ውስጥ ቆፍረው አለቱ ሲወጣ ያንን ወቅረው የድንጋይ ምሰሶ ያደርጉታል። ውስጥ ለውስጥ ጋሌሪ የደርብ መንገድ እያደረጉ ይሠሩታል። በዚህ ውስጥ ከሺሕ ዓመት በፊት የሞተውን ሰው ሬሳ አጋድመውት ይገኛል። ሳይለወጥ ልክ እንደ ተቀበረ ጊዜ ሆኖ ይታያል። ይህንንም ሙሚስ ይሉታል። የግብፅ ፒራሚድ በነጭ ዐባይ ወንዝ ዳር ይገኛል። ታላቁ ፒራሚድ ከፍታው ፭፻ ጫማ (ፊት) ነው። የግብፅ ፒራሚዶች የተሠሩበትን ዘመን የሠራቸውንም ሰው ማን እንደሆነ ከቶ አይታወቅም። ለመሆኑ ግን ለመቃብራቸውና ለዘለዓለም መታሰቢያ እንዲሆኑዋቸው ጥንታውያን የግብፅ ነገሥታት አሠርተቀቸዋል ይባላል። ነገር ግን ፒራሚዱ ሳይፈርስና ሳይናድ ምንም ብዙ ዘመን ቢቆይ የሠሩት ነገሥታት እነማን እንደ ሆኑ ስማቸው ተረስቷል። በቴቤስ አጠገብ ባንድ ሜዳ ላይ ወንድና ሴት ሆነው የሰው መልክ የሚመስሉ ሁሉ ታላላቅ ሐውልቶች አሉ፤ ቁመታቸውም ፶ ጫማ (ፊት) ይሆናል። በግብፆች መኻከል ከሚገኘው ከቀድሞ ሥራ ሁሉ በጣም የሚያስደንቅ ሲፊክስ የሚሉት ነገር ነው። ይኸውም ከታች አካሉ የአንበሳ ሆኖ ከላይ ከራሱ ትልቅ የሴት መልክ ነው። ዛሬ እንደሚታየው ከታች ያለው አካሉ በአሸዋ ውስጥ ተቀብሯል። የላይኛው ክፍል ከምድር በላይ የሚታየው ራሱና አንገቱ ነው። ይኸውም ቁመቱ ፸ ጫማ (ፊት) ነው። የተጠረበው ከአለት ድንጋይ ነው። በሩቁ ለተመለከተው ሰው አፍንጫዋ ደፍጣጣ የሆነች ሴት ከአሸዋ ውስጥ ብቅ ያለች ይመስላል። በጥንት ቴቤስ አጠገብ ያለው ሉክሶር የተባለው ከተማ ፍራሽ ለተመልካቹ የሚያስደንቅ ሁኖ ያለመጠን ትልቅ ነው። ከመቅደሶቹ አንዱ የጥንት ሥራ ስመ ጥሩ ይመስላል። ግብፃውያን ይህን የሚያስደንቅ ሥራ ሲሠሩበት በነበሩ ዘመን ከዛሬ ይልቅ የዚያን ጊዜ ብዙ ጥበብ ዐዋቂዎችና የተማሩ ሰዎች እንደነበሩ ይታያል። ጥበባቸውንና ዕውቀታቸው ከፍ ያለ እንደ ነበረ ተመልክተው የሌሎች አገር ሰዎች እንደ አስማተኞች ይገምቱዋቸው ነበር። ግብፆች ልማደ አገር ከንቱ አምልኮት ነበራቸው። ዋናዩቱም ጣዖታቸው ኢሲስ ትባላለች፤ ባልዋም ኦሲሪስ ይባላል። ምስላቸውን ሠርተው ለነዚህ ይሰግዱላቸዋል። ኢሲስ በጣም የተከበረች ጣዖት ናት፤ ሕዝቡም አያሎች መቅደሶች ሠርተውላታል፤ በዚህም ያመልኩዋታል። ስሜን አፍሪቃ

52723

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%B0%E1%88%B3%E1%88%88%E1%8B%8D%20%E1%8C%A5%E1%88%8B%E1%88%81%E1%8A%95%20%E1%88%98%E1%8A%95%E1%8C%8D%E1%88%B5%E1%89%B1-%20Dessalew%20Tilahun%20Mengistu

ደሳለው ጥላሁን መንግስቱ- Dessalew Tilahun Mengistu

ደሳለው ጥላሁን መንግስቱ- የዚህ ታሪክ አሰባሳቢ፣ ተወዳጅ ሚድያና ኮሚኒኬሽን በስነ-ጽሁፍ፣ በስነ-ስእል፣ በፊልም ፣ በቴአትር፣ በሬድዮ ድራማ ፤ በማስታወቂያ ዘርፍ ፤ በሚድያ ዘርፍ ከ1990ዎቹ ጀምሮ አስተዋጽኦ ያበረከቱና አሁንም በስራ ላይ ያሉ ባለሙያዎችን ታሪክ በፌስ ቡክ ፤ በዊኪፒዲያ እንዲሁም በሌሎች የማህበራዊ ሚድያዎች እያስተዋወቀ እንዳለ ይታወቃል፡፡ ውድ ይህን ሀሳብ የምትደግፉ መስፈርቱን ያሟላሉ የምትሏቸው ሰዎች ጠቁሙን ፤ እርስዎም ታሪኬ መሰነድ አለበት ካሉ ይላኩልን፡፡ ከተቀመጠው መስፈርት አንጻር አይተን ታሪክዎን እናወጣለን፡፡ በ ግለ-ታሪክዎን ይላኩ፡፡ ጥቅምት 14 2014 የ1000 ሰዎች ታሪክ ሲሞላ ድንቅ ታሪካዊ ምረቃ ይኖራል፡፡ ታሪካቸው አሁን የሚሰራላቸው፤ ብዙዎቹ በወጣትነት አንዳንዶቹም በጉልምስና እድሜ ላይ የሚገኙ ሲሆኑ የዛሬ ጎልማሳ የነገ የሀገር ባለውለታ ነውና ታሪካቸውን እየሰነድን ለትውልድ እናስቀምጣለን፡፡ ለወደፊቱም ምርምር ለሚያደርጉ እና ወይም የስራ ፕሮጀክቶቻቸውን ለሚደግፉ ሰዎች ይጠቅማል ብለን እናምናለን፡፡ በ7 ዘርፎች ትልቅ ስራ ሰርተዋል ብለን ያመንባቸውን ሰዎች ታሪክ እናቀርባለን፡፡ ይህ የማስተዋወቅ ስራ ውድድር ሳይሆን በሙያው የተለየ ሚና ያበረከተ ማንኛውም ሰው ታሪኩ የሚሰነድበት ነው፡፡ ጋን በጠጠር ይደገፋል እንዲሉ ሙያቸውን በመደገፍ የራሳቸውን አሻራ ያኖሩ ሰዎች ታሪካቸው ይዘከራል፡፡ በሚድያ ዘርፍ ባለፉት 10 አመታት የራሳቸውን አሻራ ካኖሩት መካከል በተለይ በዜና ፤ በወቅታዊ ውይይትና በዶክመንተሪ ከሚነሱት መሀል ደሳለው ጥላሁን መንግስቱ ይጠቀሳል፡፡ ትውልድ -ልጅነት -ትምህርት ደሳለው ጥላሁን በድሮው ቡሬ ወረዳ በአሁኑ አደረጃጀት አዊ ዞን ጓጉሳ ወረዳ ስር በምትገኘው አዲስ አለም በምትባል የገጠር ከተማ መስከረም 21 ቀን 1976 ዓ.ም ከአባቱ አቶ ጥላሁን መንግስቱ እና ከእናቱ ከወ/ሮ ወርቅነሽ ካሴ ተወለደ፡፡ ከአራት ወንድሞቹ መካከል 2ኛ ልጅ ነበር፡፡ አባቱ አቶ ጥላሁን መንግስቱ በኢትዮጵያ መንገዶች ባለስልጣን የግሬደር ኦፕሬተርነትን ጨምሮ በተለያዩ ሙያዎች ሰርተዋል፡፡ እናቱ ወ/ሮ ወርቅነሽ ካሴ የቤት እመቤት ናቸው፡፡ በአሁኑ ሰዓት ባለትዳርና የሁለት ሴትና የአንድ ወንድ በድምሩ የሶስት ልጆች አባት ነው፡፡ደሳለው፡፡ በትውልድ ቦታው አዲስ አለም እስከ ሰባት አመቱ ከቆየ በኋላ ከወላጆቹ ጋር ወደ ቡሬ ከተማ በመምጣት ኑሮን ጀመረ፡፡ የአንደኛ ደረጃ ትምህርቱን በቡሬ እድገት በህብረት የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት ቤት፣ ከ7ኛ እስከ 8ኛ ክፍል ያለውን ትምህርቴን ደግሞ በቡሬ አቲከም አንደኛ እና መለስተኛ 2ኛ ደረጃ ትምህርት ቤት፣ከ9ኛ እስከ 10ኛ ክፍል በቡሬ ሽኩዳድ ሁለተኛ ድረጃ ትምህር ቤት እንዲሁም የመሰናዶ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርቱን በፍኖተ ሰላም ከተማ በሚገኘው የዳሞት ከፍተኛ ትምህርት መሰናዶ ትምህርት ቤት ተምሯል፡፡ በ1996 ዓ.ም የተሰጠውን የዩኒቨርስቲ መግቢያ ፈተና በማለፍና በጎንደር ዩኒቨርስቲ በመመደብ ለሶስት ዓመት የተከታተለውን የእንግሊዘኛ ቋንቋና ስነጽሑፍ ትምህርት በማጠናቀቅ በ1999 ዓ.ም ከጎንደር ዩኒቨርሲቲ ተመርቋል፡፡ በ2009 ዓ.ም የኢትዮጵያ ዜና አገልግሎት ባመቻቸለት የትምህርት እድል በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ በቀን የትምህርት መርሃ ግብር በመከታተል በጋዜጠኝነትና ኮሙዩኒኬሽን የትምህርት ዘርፍ የሁለተኛ ዲግሪ ትምህርቱን በ2010 ዓ.ም አጠናቅቆአል፡፡ በዚሁ የትምህርት ቆይታውም በሚል ርዕስ የምርምር ስራውን አከናውኖአል፡ በአሁኑ ሰዓትም በአዲስ አበባ ዩኒቨርስቲ በኤክስቴንሽን የትምህርት መርሃ ግብር በ የትምህር ዘርፍ የሁለተኛ ዲግሪ ትምህርቱን በመከታተል ላይ ይገኛል፡ በቋንቋ እና በጋዜጠኝነት ላይ ትኩረት ያደረጉ አጫጭር ስልጠናዎችን በውጭ ሀገራት በግብጽ፣በህንድና በፖላንድ ወስዷል፡፡ የሚድያ ሰው የመሆን ዝንባሌ የጋዜጠኝነት ሙያ በደሳለው ውስጥ የተጸነሰው በልጅነቱ ነው፡፡ ከአራተኛ ክፍል ጀምሮ በቋንቋ እና ስነጽሑፍ ክበባት ከመሳተፍ ባለፈ በሚኒ ሚዲያ አማካኝነት የጋዜጠኝነት ሙያን ይለማመድ ነበር፡፡ በተለይ በቡሬ ዕድገት በህብረት 1ኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ዘወትር በጠዋት ሰልፍ ላይ ለተማሪዎችና ለመምህራን እንዲሁም በዓመታዊ የወላጆች ቀን በዓላት ላይ ያቀርባቸው የነበሩ ዝግጅቶችና ይሰጡት የነበሩት የሞራል ማበረታቻዎች ከመደበኛው ትምህርቱ ጎን ለጎን የጋዜጠኝነት ሙያውን እና የስነጽሑፍ ተሰጥኦውን እያጎለበተ እንዲሄድ እድል ፈጥሮለታል፡ በዚሁ የትምህርት ቆይታው በ1987 ዓ.ም በቡሬ ወረዳ እና በምዕራብ ጎጃም ዞን የአንደኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ተማሪዎች መካከል በተካሄደው የስነ-ጽሁፍ ውድድር 2ኛ እና 1ኛ ደረጃ በመውጣት ማሸነፉ የዚሁ ማሳያ ነው፡፡ በቡሬ 1ኛ እና መለስተኛ 2ኛ ደረጃ ትምህርት ቤት በነበረው የትምህርት ቆይታም ይሄንኑ ልምምዱን በማጠናከር በ1990 የኢትዮጵያ ቴሌቭዥን የጌታችን የኢየሱስ ክርስቶስ ልደት /የገና)ን በዓል በቡሬ ከተማ ቡሬ የለስላሳ መጠቶች ፋብሪካ ግቢ ውስጥ ባከበረበት ልዩ ዝግጅት ላይ በእንግድነት ተጋብዞ በዕለቱ ያዘጋጀውን ዜና እና ግጥም ለታዳሚዎች አቅርቦአል፡፡ በመርሃ ግብሩ ተሳታፊዎች ፊትም በልጅነቱ የተጸነሰውን የጋዜጠኝነት ፍላጎት እና የወደ ፊት ምኞቱን አስመልክቶ ከጋዜጠኞች ለቀረበለት ጥያቄ መልስ ሰጥቶአል፡፡ ይሄም በወቅቱ በኢትዮጵያ ቴሌቭዥን በመተላለፉ ትልቅ የሞራል ስንቅ ሆኖት ነበር፡፡ ደሳለው በልጅነቱ ለስነጽሁፍ ሲል ያደረግ የነበረውን ሙከራና ይህ ጥረቱ ወደየት እንዳደረሰው እንዲህ ሲል ይገልጸዋል ‹‹…………..በዳሞት ከፍተኛ 2ኛ ደረጃ ምህርት ቤትበነበረኝ የትምህርት ቆይታዬም ይሄንኑ የጋዜጠኝነትና የስነጽሑፍ ፍላጎቴን ይብልጡን አጠናክሬ ተጉዣለሁ፡፡በፍኖተሰላም የዳሞት ከፍተኛ ትምህርት መሰናዶ ትምህርት ቤት በነበረኝ የትምህርት ጊዜም የትምህርት ቤቱ የሚኒ ሚዲያ ክበብ ኃላፊም ጭምር በመሆን ሰርቻለሁ፡፡ በጎንደር ዩኒቨርስቲ ቆይታዬም ከመደበኛው ትምህርቴ በተጓዳይ በዩኒቨርስቲው የሚኒ ሚዲያ ክበብ እና በማሕበረ ቅዱሳን ጎንደር ቀርንጫፍ የማራኪ ግቢ ጉባኤ በመሳተፍ በልጅነቴ የተጸነሰውን የልጅነት የጋዜጠኝነት ህልሜን የበለጠ ማጎልበት ችያለሁ፡፡ በልጅነት የጋዜጠኝነት ህልሜ ጋዜጠኛ አለምነህ ዋሴና እና ጋዜጠኛ ብርቱካን ሐረገወይን አብነቶቼ ነበሩ፡፡ "ማንን መሆን ትፈልጋለህ?" ለሚለው የብዙዎች ጥያቄ መልሴ የነበረው አለምነህ ዋሴንና እና ብርቱካን ሐረገወይንን የሚል ነበር፡፡ የስራ አለም በያኔ ስያሜው የማስታወቂያ ሚኒስቴርና በኋላ የኮሙዩኒኬሽን ጉዳዮች ጽህፈት ቤት ተብሎ ይጠራ በነበረው እና ሀገራዊ ለውጡን ተከትሎ በፈረሰው የመንግስት ኮሙዩኒኬሽን ጉዳዮች ጽህፈት ቤት ህዳር 19 2000 ዓ.ም ጀምሮ በመቀጠር የሁነት ፈጠራና ፕሮሞሽን በሚባል የስራ ክፍል ውስጥ በወቅቱ በየሳምንቱ ዓርብ የመንግስት የአቋም መግለጫ ተብሎ የሚቀርበው መልዕክት ቀረጻ እና የኤግዚብሽን ስራዎች ዝግጅት ላይ ለአንድ ዓመት ያህል ሰርቻለሁ፡፡ ከ2001 ዓ.ም ጀምሮ በወቅቱ በመንግሰት ኮሙዩኒኬሽን ጉዳዮች ጽህፈት ቤት ስር "የዜናና ፕሮግራም ፕሮዳክሽን ዳይሬክቶሬት" በሚል እንደ አንድ ዳይሬክቶሬት ተዋቅሮ ይሰራ በነበረው እና በ1996 ዓ.ም በአዋጅ ወደ ቀደመ ህልውናው በተመለሰው የኢትዮጵያ ዜና አገልግሎት በመዛወር ከሪፖርተርነት እስከ ምክትል ዋና አዘጋጅ የጋዜጠኝነት የሙያ ደረጃዎች እየሰራሁ እገኛለሁ፡፡ በኢትዮጵያ ዜና አገልግሎት ባለኝ ከ12 ዓመት በላይ ስራ ቆይታም አዲስ አበባን ጨምሮ በሁሉም የሀገሪቱ አከባባቢዎች በመዘዋወር የፖለቲካ፣ የኢኮኖሚ እና ማህበራዊ ይዘት ያላቸውን ዜናዎች፣ፕሮግራሞች ዘጋቢ ፊልሞች እንዲሁም በትልልቅ ሀገራዊ ጉዳዮች ላይ ያተኮሩ ውይይቶችን በማዘጋጀት ስራዎቼ የክልል ሚዲያና የኢትዮጵያ ቴሌቭዥንን ጨምሮ በተለያዩ የሀገር ውስጥ መገናኛ ብዙሃን ተላልፈዋል፡፡ በዜና ኤዲተርነትም አገልግያለሁ፡፡›› በማለት ገልጾት ነበር፡፡ በቅርብ ጊዜያት በኢትዮጵ አንድነትና ሰላም፣ በታላቁ የህዳሴው ግድብ፣የጣና ሐይቅን ከእንቦጭ አረም ለመከላከል ምን እናድርግ በሚል ያዘጋጃቸውና በተለያዩ መገናኛ ብዙኃን የተላለፉ ስራዎቹ ለአብነት የሚጠቀሱ ናቸው፡፡ ከአንድ ወር ያልበለጠ ቆይታ ቢኖረውም መቀመጫውን በአሜሪካን ሀገር ባደረገው የመረጃ ቴሌቭዥን ወቅታዊ ዝግጅት ላይ በምክትል ዋና አዘጋጅነት በተለያዩ ርዕሰ ጉዳዮች ላይ ውይይቶችን አዘጋጅቷል፡፡ በትምህርት ቆይታው በ1991 እና በ1995 ዓ.ም የዘጠነኛ እና የ11 ክፍል ተማሪ ሳለ የልጅነት ህልሙን የሚያደናቅፉ ከባድ የሆኑ ሁለት የጤና እክሎች ገጥመውት የነበረ ቢሆንም በህክምና እና በጸበል እርዳታ ከችግሮች በመውጣት ትምህርቱን ከማጠናቀቅ ባለፈ ጋዜጠኛ የመሆን የልጅነት ህልሙን አሳክቷል፡፡ ደሳለሁ ታሪኩን እንዲህ በማለት ቀጠለ.. ‹‹………ኢ¬-ፍትሃዊ አሰራርና በደልን አጥብቄ እቃወማለሁ፡፡ ለአመንኩበት ነገር እስከ ህይወት መስዋዕትነትም ቢሆን ለመክፈልና ለመጋፈጥ ሁሌም ዝግጁ ነኝ፡፡ ስህተትን አይቼ አላልፍም ፊት ለፊት እጋፈጣለሁ፡፡ ይሄ ባህሪዬ ብዙዎችን አያስደስትም፡፡ ለእኔም በስራ ዓለም በቆየሁባቸው አመታት ብዙ ዋጋ አስከፍሎኛል፡፡በ2011 ዓ.ም በኢትዮጵያ ዜና አገልግሎት የሚስተዋሉ የመልካም አስተዳደር ችግሮችን ፊት ለፊት በመጋፈጤ በወቅቱ ተቋሙን ተቋሙን ይመሩ በነበሩ ግለሰብ ማን አለብኝነት ከስራ ገበታዬ እስከ መባረር ደርሻለሁ፡፡ የተፈጸመብኝ በደል ፍትሃዊ አለመሆኑን የማህበራዊ ሚዲያን ጨምሮ በተለያዩ የብዙኃን መገናኛዎች አማካኝነት በመሞገትና ህብረተሰቡም ሆነ የሚመለከተው አካል በወቅቱ እኔ ላይ የተፈጸመውን በደል እንዲያውቅ ከማድረግ ባለፈ ጉዳዩን ወደ ፍርድ ቤት በመውሰድ ከሰባት ወራት ተስፋ አስቆራጭ ትግል በኋላ በግፍ የተነጠቅሁትን የጋዜጠኝነት ሙያዬን በፍርድ ቤት በማስመለስ ወደ ስራ ገበታዬ ተመልሻለሁ፡፡ ይህ ጊዜ በጋዜጠኝነት የሰራ ቆይታዬ ለእኔም ሆነ ለቤተሰቤ ከባዱ ጊዜ የነበረ ቢሆንም የእውነት ዋጋ መቼም ቢሆን አይቀልምና በስኬት መወጣት ችያለሁ፡፡›› በማለት ተናግሯል፡፡ ከመደበኛው የጋዜጠኝነት ሙያው ጎን ለጎን ለማህበራዊ ሚዲያ ጓደኞቹ የሚያገኛቸውን ተአማኒነት ያላቸውን መረጃዎች ያካፍላል፡፡ ይሄም ፍጹም ደስታና እርካታን ያጎናጽፈዋል፡፡››

51091

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%9B%E1%8C%94%20%E1%88%A5%E1%88%AD%E1%8B%88-%E1%88%98%E1%8A%95%E1%8C%8D%E1%88%A5%E1%89%B5

ዛጔ ሥርወ-መንግሥት

የአማራ ሥርወ-መንግሥት እና ነገድ በኢትዮጵያ አማራ ማለት በቋንቋው አማርኛ እና ግዕዝ ሲኾን ትርጉሙም ነጻ ህዝብ ማለት ነው፡፡ የአማራ ሥርወ መንግሥት እና ነገድ በጥንታዊት ኢትዮጵያ ከአክሱም መንግስት በፊት የዳማት ስርዎ መንግስት አንስቶ እስከ 1975 አ ም በኢትዮጵያን በመንገሥ ለተከታታይ ከ3000 ዓመታት በላይ አስተዳድሯል፡፡ ከታወቁ ታላላቅ የአማራ ነገስታት መካከል (ቅዱስና ንጉሥ) በመኾን በተከታታይ የነገሡት አራት ቅዱሳን፡ ፩) ቅዱስ ይምርሐነ ክርስቶስ ፪) ቅዱስ ሐርቤ (ገብረ ማረያም) ፫) ቅዱስ ላሊበላ ፬) ቅዱስ ነአኩቶ ለአብ ናቸው፡፡ እነዚህ ነገሥታት ዕድሜ ዘመናቸውን ሙሉ ሀገራቸው ኢትዮጵያን በሃይማኖታዊ፤ ማኅበራዊ፤ ትምህርታዊ እና ኢኮኖሚያዊ ልማት ከፍተኛ ጥረት ያደረጉ ናቸው፡፡ በሀገራችን ታዋቂ የቱሪስት መስህብ ከሆኑት ቅርሶች መካከል የታላቁ የላሊበላ ውቅር አብያተ-ክርስቲያናትን የገነቡት እነዚህ ታላላቅ ቅዱሳን ነገሥታት ናቸው፡፡ እነዚህ አብያተ-ክርስቲያናት የተሰሩት ከአንድወጥ ትልቅ ዐለት ላይ መሆኑ ዓለምን ያስደነቀ ቅርስ ነው፡፡ ስለእነዚህና ሌሎችም ነገሥታት ታሪክና ሥራ ቀጥሎ በስፋት እናቀርባለን፡፡ የአማራ ነገድ እና ታሪክ አገው ልቡ ዘጠኝ ስምንቱን አኑሮ በአንዱ አጫወተኝ የተባለበት ታሪክና ምክንያት አለው፡፡ አማራ ማለት እንደ እግዚአብሔር ልበ ሰፊ ነገር አላፊ ነው ማለት ነው፡፡ ወልደ እግዚአብሔር መድኀኔ ዓለም ኢየሱስ ክርስቶስ ደግሞ (ኩኑ ጠቢባነ ከመ እባብ ወየዋህ ከመ አርዌ ርግብ) እንደ እባብ ልባሞች አንደ ርግብ የዋሆች ኹኑ ፤ ብሎ አዝዞናል እንጂ ከአህዛብ እና ከማያምኑ ጋር በማይመች አካሄድ ሂዱ ኑሩ ተደባለቁ አላለንም፡፡ ምንጭ፡ (የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋህዶ ቤተ ክርስቲያን ታሪክ ከልደተ ክርስቶስ እስከ 2000 ዓ.ም ገፅ-136) አባ አውግስጢኖስም ይህንን የክርስትና ሕይወት በአጽንኦት ሲገልጹትና ሲመክሩን በክርስትና ህይወት እንደ እግዚአብሔር ፈቃድ የምድር ጨው እና የዓለም ብርሐን ሆኖ በሃይማኖትና ምግባር መኖር ነው እንጂ በአሕዛብ ማኅብራዊ ጣጣ ውስጥ ገብተን መደባለቅ የለብንም ብለዋል፡፡ ከታሪክ ስንነሳ የአገው ህዝብ በኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ሐይማኖቱ ጠንካራ አማኝ ና በሐይማኖት ጉዳዮች ላይ በፅናት በመቆም ሚስጥራትን የሚጠብቅ ነው፡፡ በሐይማኖት ጉዳዮች ላይ ቀልድና ዋዛ ፈዛዛ አይወድም፡፡ ከእንግዳ ሰዎች ወይም ከባዕድ ጋር ሲገናኝ ደግሞ በቶሎ ተግናኝቶ አይመሳሰልም ፤ አይደባለቅም ፡፡ ነገር ግን እንግዳውን በአግባቡ እያስተናገደ በልቡ ግን ይመረምረዋል፡ ያጠናዋል፡ የምን እምነት ተከታይ እንደሆነ ፤ ኑሮው አና ባህሉ አንዴት እንደሆነ ለማዎቅና ለመጠንቀቅ ይሞክራል፡፡ ወዲያውም እውነተኛ አማኝና ክርስቲያን መሆኑን ሲያረጋግጥ እንደ ርግብ የዋህ ይሆንለታል ማለት ነው፡ የኢትዮጵያ ቤተክርስቲያን በዘመነ ዛጉዌ ሥርወ-መንግስት ዛጔ የሚለዉ ስያሜ የሥርወ-መንግሥቱ ተዋናዮች () የነገደ አገው ተወላጆች ስለኾኑ የአገው መንግሥት ለማለት ’’ዘአገው’’ ከሚለው ቃል የተወሰደ ነው፡፡ ለዛጔ ሥርወ መንግሥት ነገሥታት የዘር ግንድ መሰረት የኾነው መራ ተክለሃይማኖት የአክሱም መንግሥት ካከተመ በኋላ በትረ መንግሥቱን ጨብጦ መናገሻ ከተማዉን ወደ ላስታ በማዛወር በኢትዮጵያ አዲስ የታሪክ ምዕራፍ እነዲጀመር ምክንያት ኾኗል፡፡ ከመራ ተክለሃይማኖት ዠምሮ ከሦስት መቶ ዓመታት በላይ ዐሥራ አንድ የዛጔ ነገሥታት ኢትዮጲያን እንደ አስተዳደሩ ትውፊታዊ መረጃዎች ይጠቁማሉ፡፡ ከነዚህም መካል አራቱ ክህነትን ከንግሥና ጋር አስተባብረው የያዙ እና በቤተክርስቲያን ቅድስናቸዉ የሚታወቁ ናቸው፡፡ ካህናት ነገሥታት የሚባሉት ከአስራአንዱ የዛጔ ሥርወ-መንግሥት ነገሥታት መካከል ቀደም ብለን እንደገለፅናቸው፣ ካህናት ነገሥታት በመባል የሚታወቁት አራት ናቸው፡ ፩) ቅዱስ ይምርሐነ ክርስቶስ ፪) ቅዱስ ሐርቤ(ገብረ ማረያም) ፫) ቅዱስ ላሊበላ ፬) ቅዱስ ነአኩቶ ለአብ ናቸው፡፡ እነዚህ ነገሥታት ለክርስትና እምነታቸዉ የነበራቸዉ ፍቅር፣ያደረጉት መስዋዕትነትና ውለታ ማንነታቸዉን ይገልፃቸዋል፡፡ በርግጥ ኹሉም የዛጔ ነገሥታት ክርስቲያኖች ስለነበሩ በዮዲት ጉዲት የጥፋት ዘመቻ ምክንያት፡ -ተመናምኖ የነበረዉን ክርስትና እንደገና እንዲያንሠራራ ማድረጋቸው -ተስፋ የቆረጠዉን ሕዝበ-ክርስቲያን እንዲፅናና፣ማድረጋቸው -የተቃጠሉ መጽሐፍት እንደገና እንዲፃፉና ማድረጋቸው እና -የፈረሱ አብያተ ክርስቲያናት እንደገና እንዲሰሩ ያደረጉት ጥረት፤ በኢትዮጲያ ቤተክርስቲያን ታሪክ የሚረሳ አይደለም፡፡ ከሁሉም በበለጠ እነዚህ አራቱ ነገሥታት ሙሉ ሕይወታቸውን ለመንፈሳዊ ነገር አዉለዉ አብያተ ክርስቲያናትን በማነጽ፣ በፅድቅ ሥራቸዉ ኹሉ ለሕዝበ ክርስቲያኑ አራያ በመሆን የክርስትና ሃይማኖት እንዲከበር፣ እንዲስፋፋና እንዲጠናቀር በማድረግ በፍፁም ተጋድሎ ቤተክርስቲያንን ያገለግሉ ስለሆነ የኢትዮጲያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተክርስቲያን ዉለታቸዉን ባለመዘንጋት የቅድስና ማዕረግ ሰጥታ ትጠራቸዋለች፡፡ ስለነዚህ ቅዱሳን ነገስታት በገድላቸዉ፣በታሪክ ነገስታቸዉና በስንክሳር ከተዘገበዉ ሌላ ትተውልን የኼዱት አስደናቂ ቅርሶቻቸዉ ማንነታቸውን ይነግሩናል፡፡ በይተለይ በነዚህ ቅዱሳን የታነፁ አብያተ ክርስቲያናት ዓለም አቀፋዊ ዕውቅና ያገኙና መንፈሳዊ ምግባራቸዉንና የቅድስና ሕይወታቸውን አጉልተዉ በማሳየት አራያ የሚሆኑን ናቸዉ፡፡ (የቤተ ክርስቲያን ታሪክ፤ ክፍል-2 ገጽ 43) ''የአራቱን ቅዱሳን ነገስታት ዘመነ መንግሥት ልዩ የሚያደርገዉ ከሁሉም በላይ ቤተክርስቲያን የነበራት ክብርና ድጋፍነበር፡፡ ነገስታቱ ራሳቸዉ ካህናት ፍፁም መንፈሳዊያን ስለነበሩ ለቤተክርስቲያን በነበራቸዉ ታላቅ ፍቅር ሌላዉም ህዝበ ክርስቲያን አርአያነቱን በመከተል ለቤተክርስቲያን ትልቅ ድጋፍ ነበረዉ፡፡እነዚህ ነገስታት አብያተ ክርስቲያናትን ከማሳነጽ ሌላ ለበርካታ ገዳማትና አድባራት ተጨማሪ መተዳደሪያ

9856

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%B0%E1%8C%83%E1%8B%9D%E1%88%9B%E1%89%BD%20%E1%8A%AA%E1%8B%B3%E1%8A%94%20%E1%8B%88%E1%88%8D%E1%8B%B0%E1%88%98%E1%8B%B5%E1%8A%85%E1%8A%95

ደጃዝማች ኪዳኔ ወልደመድኅን

ኪዳኔ ወልደመድኅን ዓርብ ሌሊት ሐምሌ ፪ ቀን ፲፱፻፯ ዓ.ም ቡልጋ በከሰም ወረዳ፤ የለጥ ቀበሌ፤ ልዩ ስሙ ቡሄ አምባ በሚባለው ሥፍራ ላይ ከናታቸው ከወይዘሮ አስካለ ደጀን እና ከአባታቸው ከቀኛዝማች ወልደመድኅን አዩደረስ ተወልደው ነሐሴ ፲ ቀን በጥምቀት ስም ኪዳነ ማርያም ተሰይመው የለጥ ቅዱስ ጊዮርጊስ ቤተ ክርስቲያን ክርስትና ተነሱ። አባታችው ቀኛዝማች ወልደመድኅን ትውልድ ሃገራቸው ወበሪ ሲሆን፤ በዘመኑ የታወቁ ስመጥሩ ጠበቃ ነበሩ። ከወይዘሮ አስካለም ጋር የተገናኙት ሁለቱም እወረዳው ፍርድ ቤት ኮረማሽ ለየጉዳያቸው ሄደው እንደነበር ይነገራል። ኪዳነማርያምም እስከ ፲፪ ዓመት እድሜያቸው እዚያው ቡሄ አምባ ከአያታቸው አቶ ደጀን ደብሩ ቤት እንዳደጉና የቄስ ትምህርት ቤት ቅዱስ ጊዮርጊስ ቤተ ክርስቲያን እንደተከታተሉ ተጽፏል። ከዚህ በኋላ አባታቸው ቤት እያደጉ የአማርኛና የግእዝ ትምህርት አጠናቀዋል። አካለ መጠን ሲደርሱ በ፲፰ዓ መታቸው በ፲፱፻፳፭ ዓ.ም. አዲስ አበባ በክብር ዘበኛ ደንብ ተቀጥረው ወዲያው በንጉሠ ነገሥቱ ትዕዛዝ ከስድሳ ዘጠኝ አዲስ ወታደሮች ጋር ባሌ ተመድበው እስከ ፲፱፻፳፯ ዓ.ም ድረስ በተራ ወታደርነት ከዚያም በ ሃምሳ ዓለቃና በባሻነት ማእረግ ሲያገለግሉ ከቆዩ በኋላ ኢጣሊያ ኢትዮጵያን ሊወር ሲመጣ በ፲፱፻፳፰ ዓ.ም በምስራቅ ደቡብ በደጃዝማች በየነ መርድ እና በጄነራል አስፋው ወልደ ጊዮርጊስ መሪነት፤ የመጀመሪያ ልጃቸው ዓለማየሁ በተወለደ በዘጠኝ ቀኑ፤ ጥቅምት ፲፩ ቀን ፲፱፻፳፰ ዓ.ም ከጎባ ወደ ኦጋዴን ዘመቱ። በዚህ ጦር ግንባር ፱ ወራት ለበሽሊንዲ፤ ዋቢ ሸበሌ፤ እና የመሳሰሉ ሥፍራዎች ከ እነ ባላምባራስ አየለ ወልደማርያም ጋር ሆነው ጠላትን ሲከላከሉ ከርመው ወደ ጎባ ተመለሱ። ከሰኔ ፲፱፻፳፰ ዓ.ም ጀምሮ እስከ ሚያዚያ ፳፫ ቀን ፲፱፻፳፱ ዓ.ም ከአሩሲ፤ ከሲዳሞ፤ ከሐረርና ኦጋዴን ወደ ጎባ በሃይል የመጣውን የጠላት ጦር በራሳቸው መሪነት ሲዋጉ ከርመው፤ መጨረሻ ላይ ተማም ከሚባለው ሥፍራ ላይ በተካሄደው ጦርነት ላይ ማምለጥ በማይቻልበት ኹኔታ በጠላት እጅ ወደቀው ተማረኩ። ጠላትም ለአምስት ወራት በጽኑ እሥራት ከያዛቸው በኋላ፤ በጥር ወር ፲፱፻፴ ዓ.ም ጣሊያን መሳሪያ አስታጥቆ በሽፍን መኪና ከጎባ ወሊሶ አምጥቶ እስር ላይ አዋላቸው። ባሻ ኪዳኔም እዚሁ እስር ቤት እያሉ አብረዋቸው ከታሰሩት መሀል በምስጢር ቃለ መሃላ በመስጠት መቶ ሰዎች አሳብረው እዚያ ያለውን የጠላት ጦር ፈጅተው ለመሸፈት ከወሰኑ በኋላ ወደ ባላምባራስ (በኋላ ደጃዝማች) ገረሱ ዱኪ የሚላክ ሰው በማፈላለግ ላይ እያሉ ጠላት ሰምቶ ኖሮ አጥብቆ ይከታታላቸው ጀመር። ይኼን ሲገነዘቡ ነገሩን አብርደው ሲጠባበቁ ወደ ባላምባራስ ገረሱ የላኩት ብሩ የሚባለው መልክተኛ ጥር ፲፭ ቀን ፲፱፻፴ ዓ.ም በጠላት እጅ ተይዞ ቀኑን ሙሉ ሲመረመር ዋለ። ባሻ ኪዳኔም በዚያው ዕልት ከምሽቱ ፪ ሰዐት ሲሆን በቃለ መሃላ ያደራጇቸውን ሰዎች በያሉበት እየሄዱ ከነመሳሪያቸው እየሰበሰቡ ሲያከማቹ የጠላትም ዘቦች ነቅተው በተንቀቅ ተሰልፈው ይጠብቋቸው ጀመር። ባሻ ኪዳኔ ግን ወገኖቻቸውን ሸልሉ ብለው ሲያሸልሉ የጠላት ዘቦች ተደናግጠው እንዲያውም 'እነሱ ሳይተኩሱ አትተኩሱ' የሚል ትእዛዝ አስተላልፈው ይጠባበቃሉ። ባሻ ኪዳኔም በዚህ ጊዜ ቃለ መሓላ ከሰጧቸው ፻ ሰዎች ውስጥ ፶፭ ወታደር ከነመሳሪያው፤ አራት ድግን መትረየስ፤ አስር ሣጥን ጥይት፤ ስድስት ሽጉጥ ከጠላት እጅ ነጥቀው እየተታኮሱ ሲወጡ የጠላት ኃይል ሃያ ወታደርና አንድ መትረየስ ከ ሁለት ሣጥን ጥይት ጋር ብቻ ገንጥሎ ሲያስቀርባቸው የተረፈውን መሳሪያና ወታደሮች ጋር ድል አድርገው ሸፈቱ። ወዲያውም ኩሳ ኪዳነምሕረት ከሚባል ሥፍራ ላይ ከባላምባራስ ገረሱ ጋር ተገናኙ። ከባላምባራስ ገረሱ ጋር ከተቀላቀሉ በኋላም በደንዲ፤ በሶዶ፤ በበዳቄሮ እና በመሳስሉ ሥፍራዎች አርበኝነታቸውን እስከ ጥቅምት ፲፱፻፴፩ ዓ.ም ድረስ ሲያካሂዱ ከቆዮ በኋላ በዳቄሮ ከሚባለው ሥፍራ ላይ ከ ዱካ ዳኦስታና ከ ጄነራል ናዚ ተልኬያለሁ የሚለው ሙሴ ቀስተኛ(ሴባስቲያኖ ካስታኛ) () የሚባለው ሰላይ ከሦሥት ባላባቶች ጋራ መጣ። አርበኞቹም ቀደም ሲል በ፲፱፻፴ ዓ.ም ይኼው ሰላይ ወደ ባላምባራስ አበበ አረጋይ ዘንድ ሄዶ የጦሩን ኃይል ከአየ በኋላ ብዙ አርበኛ እንዳስፈጀ ሰምተው ስለነበር እነሱንም እንደዚሁ ለማስፈጀት እንደመጣ ስለተገንዘቡት ባሻ ኪዳኔ ወልደመድኅን በመውዜር ጠመንጃ ሲመቱት 'ማማ ሚያ፤ ኢጣልያ ለዘለዓለም ትኑር ለኢጣሊያ ስል ሞትኩላት' ብሎ ሲናገር በሽጉጥ ራሱን መትተው ከገደሉት በኋላ የለበሰውን ሙሉ ገበርዲን ልብስና ካፖርት እንዲሁም የ ንግሥተ ነገሥታት ዘውዲቱ ን ስዕል ያለበትን የብር ሰዐትና በቅሎውን ከነኮርቻው ማረኩት። እሱም እንደተገደለ አብረውት መጥተው የነበሩት ባላባቶች ለጄነራል ናዚ አስታውቀው ኖሮ ያያ አምሥት ባታሊዮን ወታደርና ሃያ ስምንት አውሮፕላን ወደበዳቄሮ ዘምቶ ተርታውን ለሦሥት ቀን ሲከላከሉ ከቆዩ በኋላ አርበኞቹ ተሸንፈው ጠላትም የሙሴ ቀስተኛን እሬሳ አንስቶ ወሰደ። አርበኞቹም ከዚያ ሥፍራ ሸሽተው ሶዶ ላይ እንደገና ልስምንት ቀን ተዋጉ። ባሻ ኪዳኔ ከባላምባራስ ገረሱ ጋር ከሙሴ ቀስተኛ የተማረከውን አላስረክብም በማለታቸውና በሌላም ምክንያቶች ባለመስማማታቸው፤ በኅዳር ወር ፲፱፻፴፩ ዓ.ም. አባሎቻቸውን አስከትለው ወደ ትውልድ አገራቸው ወደቡልጋ ተጉዘው በአሥራ ሁለት ቀናቸውም ቡልጋ ገቡ። እዚሁም ከፊታውራሪ ኃይለማርያም ማናህሌ እና ከፊታውራሪ ተረፈ ማናህሌ ጋር ተቀላቅለው እስከ መጋቢት ፲፱፻፴፩ ዓ.ም. ድረስ በውሽንግር፤ ጨፌ ዶንሳ ምሽግ፤ ነጭ ድንጋይ ምሽግ፤ ልዝብ ድንጋይ ከተባሉ ቦታዎች ላይ ከጠላት ኃይል ጋር ሲዋጉ ከርመው በመጋቢት ወር በሃገሩ ላይ ገብቶ በነበረው የ እንቅጥቅጥ በሽታ በጽኑ ታመው ከልዝብ ድንጋይ ምሽግና ቤቶች ነጭ ድንጋይ ጦስኝ ምሽግ ከወደምስራቅ ኮረማሽ መካከል ታመው ተኙ:: ወዲያው በሰኔ ወር ሦሥት አምባ ላይ ሰፍረው ሳሉ ጠላት በሦስት አምባ፤ በወይን አምባ እና በጦስኝ በኩል ወርዶ ሲከባቸው ባሻ ኪዳኔ ገመምተኛ ስለነበሩ መሮጥ አቅቷቸው ‘ተማረክ’ እያለ የከበባቸውን የጠላት ጦር እየተከላለከሉ ጫካ ገቡ የጠላትም ወታደሮች የገቡበት ጠፍቶባቸው ሲፈልጉ ባሻ ኪዳኔ ጎርፍ በጀለጣት ዛፍ ተንጠልጥለው ደፍጠው ሲጠባበቁ ጠላት ጫካውን በእሳት ነበልባል ግራና ቀኙን ሲያቃጥልው እሳቸው ያሉባት ሳትቃጠል ሊተርፉ ቻሉ። ከሦስት ቀንም በኋላ ጠላት ለቆ ሲሄድ ባሻ ኪዳኔ ከጅረት ወርደው ውሃ ሲጠጡ ደክመው ወድቀው ሳሉ ወንድማቸውና ሌሎች ሲፈልጓቸው በጥይት ያሉበትን አሳወቋቸውና መጥተው በቃሬዛ አዛውሯቸው፡ ከዚህ በኋላ ክረምቱን ቡልጋ ውስጥ በነጭ ድንጋይ፤ ፍልፍል አፈር፤ ጦስኝ ምሽግ፤ በመስኖ ከነደጃዝማች ኃብተ ሥላሴ በላይነህ፤ ከነፊታውራሪ በለጠ ሳሴና ፊታውራሪ አጎናፍር ሌሎችም ስመጥሩ የቡልጋ ልጆች ጋር ሆነው ጠላትን ሲያጠቁና ሲከላከሉ ቆይተው በመስከረም ፲፱፻፴፪ ዓ.ም በሰገሌ በኩል ተጉዘው ገሊላ ከሚባል ሥፍራ ላይ ከራስ አበበ አረጋይ ጋር ሲቀላቀሉ ባሻ ኪዳኔ የግራዝማችነት ማዕረግ ተሾሙ። ከዚህ ጊዜ ጀምሮ ከ”ጊዲዮን ፎርስ” () ጋር ወደጎጃምና ወደጎንደር እስከዘመቱ ፲፱፻፴፫ ዓ.ም ድረስ ከራስ አበበ ጋር ጠላትን በየቦታው ሲዋጉ በአርበኝነት ቆዩ። ከብዙ ከተለያዩ ውጊያዎችና ጀብዱዎች በኋላ በየካቲት ፲፱፻፴፫ ዓ.ም መሶቢት ከሚባለው ቦታ ላይ በመሪነት የጠላትን ጦር ድል አድርገው ወደዋናው ሰራዊት ከተቀላቀሉ በኋላ ራስ አበበ የቀኛዝማችነት ማዕረግ ሾሟቸው። የሰሜን ዘመቻ ቀኛዝማች ኪዳኔ በ፲፱፻፴፫ ዓ.ም ዳውንት፤ ተንታ፤ ደብረታቦር ላይ የሰፈረውን የጣሊያን ወታደሮች ከጓደኞቻቸው ጋር እየማረኩ በመስከረም ፲፱፻፴፬ ዓ.ም ጉማራ ላይ ከፍ ያለ ውጊያ አድርገው ጠላትን ድል አደረጉ። ኅዳር ፲፪ ቀን ፲፱፻፴፬ ዓ.ም ከጎንደር ወደ ቁልቋል በር ላለው የጠላት ጦር ስንቅ ሊያቀብል ከባድ መኪና፤ ታንክና መድፍ ጭኖ የመጣውን ኃይል ገጥመውት አሸንፏቸው ስንቁን አቀብሎ ሲመለስ እንደገና አጥቅተው ብዙ ባንዳዎች ገደሉ። ኅዳር ፲፰ ቀን ፲፱፻፴፬ ዓ.ም ጎንደር ከተማ ውስጥ ጄነራል ናሲ ከብዙ ሺህ ሰራዊት ጋር አካባቢውን በሽቦ አጥሮ በሽቦው ውስጥና ውጭ ፈንጂ ቦንብ ከምሱሩን ነቅሎ ቀብሮበት ሳለ፡ በእንግሊዛዊው ማጆር ዳግላስ መሪነት ቀኛዝማች ኪዳኔ ይኼንኑ የተቀበረ ቦንብ በመቀስ እየቆረጡ ሌሊቱን ተጉዘው ምሽጉ ሲደርሱ ከበው ሲነጋ ተኩስ ተከፈተ። ጠላትም ከከፍተኛ ተራራ ላይ ወደታች ወደነ ቀኛዝማች ኪዳኔ በቦንባርድና ከባድ መትረየስ ሲያጠቃቸው በተራራው ሥር ሥር አድርገው ወደ ጎንደር ከተማ የሚወስደውን መንገድ ላይ ሲደርሱ ከጎንደር ከተማ የሚመጡ አስመስለው ከኋላው በጨበጣ የጅ ቦንብ እየጣሉ ብዙ ወታደሮች ፈጁ። እንዲሁም ሦስት ቦንባርድና ስድስት የውሐ መትረየስ ማርከው ምሽጉን አስለቅቀው ከያዙ በኋላ ጀነራል ናሲ ወዳለበት ወደጎንደር ቀጠሉ። ጎንደርም ሲገቡ በአሶ ቤተክርስቲያን ምሽግ በኩል ፋሲል ግንብ ምሽግ ሲደርሱ ምሽጉን ለመድፈር የጅ ቦንብ ምሽጉ ላይ በብዛት ሲጥሉ ጠላት ተሸንፎ የሰላም ባንዲራ አውጣ። በዚህ ጊዜ ቀኛዝማች የጠላትን ወታደሮች ለመማረክ ሲጠጉ የነቀሉትን የጅ ቦንብ እረስተውት ኪሳቸው ከተቱ። ወዲያው አራት መቶ ሰማንያ አራት ነጮች በጃቸው ተማርከው በከተማው የሚገኙትን የዓረብ ተወላጆች ሱቅና ገንዘብ እንዳይዘረፍ በወታደር አስጠብቀው ከምሽቱ ሁለት ሰዐት ላይ ተማራኪዎቹን ለ ማጆር ዳግላስ አስረክበው እረፍት ሲያደርጉ ቀን በ ዘጠኝ ሰዐት ገደማ የነቀሉት ቦንብ ከምሽቱ ሁለት ሰዐት ላይ ከኪሳቸው ላስቲኩ ተነቅሎ ሳይፈነዳ ተወርውሮ ሲጣል ፈነዳ። የጎንደርም ጦርነት ኅዳር ፲፱ ቀን ፲፱፻፴፬ ዓ.ም ተፈጽሞ ባራት ቀኑ አልጋወራሹ መጥተው ወዲያው ከሳቸው ጋር ወደወሎ ጠቅላይ ግዛት እንዲሄዱ ተደርጎ እዚያው ብዙ ወታደርና መሳሪያ ለመከላከያ ሚኒስቴር አስረከቡ። የካቲት ፲፰ ቀን ፲፱፻፴፬ ዓ.ም የፊታውራሪነት ማእረግ ተሰጥተው መጀመሪያ በ ወረዳ አስተዳዳሪነት ከዚያም በ፲፱፻፴፮ ዓ.ም የየጁ፤ የዋድላ ደላንታ፤ የመቂት፤ የሸደሃና የዳውንት ብሔራዊ ጦር አዛዥና የጠቅላይ ግዛቱ ጦር አማካሪ ከዚያም እስከ ፲፱፻፵፫ ዓ.ም ድረስ በወሎና በከፋ ውስጥ አውራጃ አስተዳዳሪነት ተመድበው ሲያገለግሉ ቆዩ። ከፋ ውስጥ እንደተሾሙ (፲፱፻፵፫ ዓ.ም) ከጠቅላይ ገዢው ጋር ባለመስማማታቸው ተሽረው ንጉሠ ነገሥቱ ከስልጣን እስከወረዱ ድረስ በእስራትና በግዞት ሐያ ሦስት ዓመት ሙሉ ለሃገሩ እንዳልተጋደለ፣ በአርበኝነት ደሙን እንዳላፈሰሰ፣ ለኢትዮጵያ ነጻነት መስዋዕት እንዳልሆነ ተቆጥረው፣ ንጉሠ ነገሥቱ ለቅርብ ሎሌአቸው አድልተው ደጃዝማች ኪዳኔን ከሀገር አገልግሎት አስወገዷቸው። ንጉሠ ነገሥቱ ከስልጣን ከወረዱ በኋላ ክቡር ደጃዝማች ኪዳኔ በመላ የጥንታዊት ኢትዮጵያ ጀግኖች አርበኞች ማኅበር ሊቀመንበርነት ተመርጠው ሲያገለግሉ ከቆዩ በኋላ ሃገራቸውንንና ማኅበሩን ወክለው ሮማ ላይ በተካኼደው የዓለም አቀፍ ጸረ ኑክሊየር መሣሪያ ስብሰባ ላይ ለመሳተፍ ሲጓዙ መስኮብ () ላይ ጥቅምት ፱ ቀን ፲፱፻፸፪ ዓ.ም. በተወለዱ በስልሳ አራት ዓመታቸው አረፉ። ቀብራቸውም መንበረ ፀባዖት ቅድስት ሥላሴ ቤተ ክርስቲያን ጥቅምት ፲፭ ቀን ፲፱፻፸፪ ዓ.ም. ተከናውኗል። ክቡር ደጃዝማች ኪዳኔ ወልደመድኅን በ ፲፱፻፵፱ ዓ.ም. በተወለዱበት አጥቢያ በቡልጋ የየለጥ ቅዱስ ጊዮርጊስን ቤተ ክርስቲያን በግል ያሠሩ ሲሆን፤ በ ፲፱፻፷፬ ዓ.ም ."ከልደት እስከ ሞት" የተባለች አጭር ኃይማኖታዊ፤ መንፈሳዊና የፍልስፍና መጽሐፍ ደርሰው አሳትመዋል። የኒሻኖቻቸው ዝርዝር የዳግማዊ ምኒልክ ኒሻን ባለአምበል የአርበኝነት ሜዳይ ከ ፬ ዘንባባ ጋር የድል ኮከብ የቅዱስ ጊዮርጊስ የከፍተኛ ጀብዱ ሜዳይ ከ ፩ ዘንባባ ጋር የኢትዮጵያ የክብር ኮከብ ታላቅ መኮንን ከደረት ኮከብ ጋር ከእንግሊዝ መንግሥት የአፍሪቃ ኮከብ ከእንግሊዝ መንግሥት የአፍሪቃየድል ሜዳይ ከሶቪዬት ሕብረት ሦስት ኒሻኖች በጠቅላላው ፲ ኒሻኖችን ተሸልመዋል። ዋቢ ምንጮች የጥንታዊት ኢትዮጵያ ጀግኖች አርበኞች ማኅበር የታሪክ መዝገብ - ታህሣሥ ፲፰ ቀን ፲፱፻፸ ዓ.ም አዲስ ዘመን ጋዜጣ ፥ ፴፰ኛ ዓመት ቊጥር ፴፰ ፥ ጥቅምት ፲፮ ቀን ፲፱፻፸፪ ዓ.ም. የኢትዮጵያ ሰዎችአርበኞች

18134

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%88%9B%E1%88%AD%E1%8A%9B%20%E1%8A%96%E1%88%AD%E1%88%BD%E1%8A%AD

አማርኛ ኖርሽክ

ቃል በቃል የሆነው ትርጉም እንዲህ ይታያል። ሀ ሐ ኅ ኀላፊነት ~ ሐላፊነት የማይወስድ ~ ኀልዮ ~ ሀብታም ~ ሀብት ~ ሐኪም ቤት ~ ሐዋርያ ~ ሐዘን ~ ሐያ ~ ኀያል ~ ኀይለኛ ~ ኀይል ~ ሐይቅ ባሕር ~ ሃዲድ ~ ኀጢአተኛ ~ ኀጢአት ~ ኀጢአት ሠራ ~ ሁከት ~ ሑዳዴ ~ ሑዳድ ~ ኅሊና ~ ሕብረ ሰማይ ~ ኅብረ ኮከብ ~ ኅብረሰብ ~ ኅብረተሰባዊነት ~ ኅብረተሰብ ~ ኅብረት ~ ኅብር ~ ሕብር ~ ህይወት ~ ህይወት ማጣት ~ ኅዳር ~ ሕግ የለሽ ~ ሆመጠጠ ~ ሆምጣጣ ~ ሆኖም ግን ~ ሖደደ ~ ለ ~ ለመሰሰ ~ ለመደበት ~ ለመጠ ~ ለማንኛውም ~ ለምጻም ~ ለሞተበት ማፅናናት ~ ለሰነ ~ ለቀለቀ ~ ለቅስ ~ ለቅሶ ~ ለበሰ ~ ለባበሰ ~ ለገመ ~ ለጎመ ~ ለጠፈ ~ ለጥ አለ ~ ሊጥ ~ ላሸቀ ~ ላሽ ~ ላይ ~ ላጠ ~ ልሙጥ ~ ልማዳዊ ~ ልምናልባቱ ~ ልሳነ ብዙ ~ ልሳነ ክልኤ ~ ልሳነ ዋህድ ~ ልሳን ~ ልቅም አረገ ~ ልባስ ~ ልብ ወለድ ~ ልብስ ~ ልብስ ሰፊ ~ ልዩ ትኩረት ~ ልግመኛ ~ ልግስና ~ ልጓም ~ ልጥ ~ ልጥፍ ~ መሃይም ~ መሃይምነት ~ መሃይምን ~ መለሰ ~ መለሰ ~ መለስተኛ ~ መለቀቅ ~ መለኮስ ~ መለያየት ~ መላስ ~ መላሸቅ ~ መላቀቅ ~ መልስ ~ መልሶ ማጥቃት ~ መልሶ ግንባታ ~ መልቀቂያ ~ መልቀቅ ~ መልከስከስ ~ መመለስ ~ መመላለሻ ~ መመሳሰል ~ መመስገን ~ መመረጥ ~ መመራመር ~ መመዝበር ~ መመጸወት ~ መማማር ~ መማዘዝ ~ መምረጥ ~ መምከር ~ መምዘዝ ~ መምጣት ~ መሞልፈጥ ~ መሞከር ~ መሰበር ~ መሰብሰብ ~ መሰናክል ~ መሰንበት ~ መሰንዘር ~ መሰንጠቅ ~ መሰንፈጥ ~ መሰከረ ~ መሰውያ ድንጋይ ~ መሰጠረ ~ መሲና ~ መሳለም ~ መሣለቅ ~ መሳሳም ~ መሣሣቅ ~ መሳሳት ~ መሳቀቅ ~ መሳቢያ ~ መሳብ ~ መሳን ~ መሳካት ~ መሤሥ ~ መስማማት ~ መስማት ~ መስበር ~ መስበቅ ~ መስበቅ ~ መስበኪያ ~ መስተጻምር ~ መስኖ ~ መስከረም ~ መስኮት ~ መስጠም ~ መሶብ ~ መረመረ ~ መረቀነ ~ መረቅ ~ መረተ ~ መረዳት ~ መረዳዳት ~ መረጠ ~ መራመድ ~ መራቆት ~ መርመስመስ ~ መርማሪ ~ መርማሪነት ~ መርቆ ከፈተ ~ መርበትበት ~ መርዳት ~ መርጠብ ~ መርጦ ~ መሮጥ ~ መሸርሞጥ ~ መሸርሸር ~ መሸፈኛ ~ መሻት ~ መሻፈድ ~ መሽተት ~ መሽናት ~ መቀመጫ ~ መቀስ ~ መቀስቀስ ~ መቀራረም ~ መቀደስ ~ መቀዳጀት ~ መቊጠር ~ መቅላት ~ መቅሠፍት ~ መቅደም ~ መቅደስ ~ መቅጠር ~ መቆናጠጥ ~ መቆንጠጥ ~ መቆየት ~ መቆጠብ ~ መቆጣጠር ~ መቋመ ~ መቋደስ ~ መቋጠር ~ መቋጠብ ~ መበልጸግ ~ መበርበር ~ መበተኛ ~ መበከል ~ መባ ~ መባረር ~ መብል ~ መብረር ~ መብረቅ ~ መቦካት ~ መቦጨቅ ~ መተብተብ ~ መተንበይ ~ መተዳደሪያ ደንብ ~ መታሸት ~ መታጀል ~ መታጠብ ~ መቸገር ~ መነኮሰ ~ መነጨቀ ~ መነጽር ~ መንቀሳቀስ ~ መንቀጥቀጥ ~ መንተባተብ ~ መንታ ምላስ ~ መንደርደሪያ ~ መንገዋለል ~ መንገዳገድ ~ መንጋ ~ መንጫጫት ~ መንጻት ~ መኖሪያ ቤት ~ መከረ ~ መከራ ~ መከራከሪያ ~ መከራከር ~ መከር ~ መከተል ~ መከታተል ~ መከነ ~ መከነፍ ~ መኪና ~ መካሄድ ~ መካነ መቃብር ~ መካነት ~ መካን ~ መካንነት ~ መክሰስ ~ መክዳት ~ መኮራመት ~ መኮራመት ~ መኮራት ~ መኮራት ~ መኮነን ~ መኳንንት ~ መወለድ ~ መወነጃጀል ~ መወንጀል ~ መወደድ ~ መወዳደር ~ መዋሸት ~ መውለድ ~ መውደቅ ~ መውደድ ~ መዘረፍ ~ መዘበረ ~ መዘዘ ~ መዘዝ ~ መዝረፍ ~ መዝገበ ቃላት ~ መዝፈን ~ መደምሰስ ~ መደስኮር ~ መደርደሪያ ~ መደብደብ ~ መዳከም ~ መድከም ~ መጃጃል ~ መገባደድ ~ መገናኘት ~ መገናኛ ~ መገደል ~ መጋደል ~ መጋደም ~ መግደል ~ መጎምዘዝ ~ መጠመጠ ~ መጠማዘዝ ~ መጠቅለያ ~ መጠበስ ~ መጠነ ~ መጠነኛ ~ መጠናከር ~ መጠን ~ መጠንቀቅ ~ መጠንቆል ~ መጠጊያ ~ መጥረቢያ ~ መጥረጊያ ~ መጥበስ ~ መጥፋት ~ መጥፎ ሽታ ~ መጦሪያ ~ መጨቆን ~ መጸወተ ~ መጸው ~ መጸዳጃ ቤት ~ መጻረር ~ መፃጉእ ~ መጻጻፍ ~ መጽሐፈ መሳፍንት ~ መጽደቅ ~ መጾም ~ መፈንከት ~ መፈፀሚያ ~ መፈፀም ~ መፍጀት ~ ሙስሊም ~ ሙስና ~ ሙሽሮች ~ ሙከራ ~ ሚስጢር ~ ሚስጥር ~ ሚጥሚጣ ~ ማህበረ ኢኮኖሚያዊ ~ ማኅበረሰብ ~ ማኅበራት ~ ማኅበራዊ ~ ማኅበር ~ ማኅበርተኛ ~ ማላቀቅ ~ ማመስገን ~ ማመናጨቅ ~ ማመዛዘን ~ ማማረር ~ ማማከር ~ ማምቦራጨቅ ~ ማምከን ~ ማምጣት ~ ማሠልጠን ~ ማሰማት ~ ማሰስ ~ ማሰቃየት ~ ማሰባሰብ ~ ማሰብ ~ ማሰናከል ~ ማሲንቆ ~ ማሳመን ~ ማሳሰቢያ ~ ማሳሰብ ~ ማሳሳት ~ ማሳበብ ~ ማሳካት ~ ማሳጠር ~ ማስመጣት ~ ማስማማት ~ ማስቀመጫ ~ ማስቆጠር ~ ማስበዳት ~ ማስተካከል ~ ማስታገሻነት ~ ማስቸገር ~ ማስነሳት ~ ማስናቅ ~ ማስከተል ~ ማስገር ~ ማስገንዘቢያ ~ ማስገንዘብ ~ ማስጎንጎን ~ ማስጠንቀቂያ ~ ማስጠንቀቅ ~ ማረሚያ ~ ማረም ~ ማረም ~ ማረም ~ ማረም ~ ማረም ~ ማረም ~ ማረም ~ ማረም ~ ማረቅ ~ ማረቅ ~ ማረድ ~ ማረጋገጥ ~ ማራመድ ~ ማራቅ ~ ማርቀቅ ~ ማርዳት ~ ማርጠብ ~ ማርጣ ~ ማሽተት ~ ማቃጠር ~ ማቆረቆዝ ~ ማበልጸግ ~ ማበሳጨት ~ ማበጠሪያ ~ ማባረር ~ ማባረር ~ ማባባያ ~ ማብረድ ~ ማብረድ ~ ማብረድ ~ ማብራሪያ ~ ማብራሪያ ~ ማብራሪያ ~ ማብራራት ~ ማብቂያ ~ ማቦካት ~ ማቦካት ~ ማነጻጸር ~ ማንቀሳቀስ ~ ማንጋት ~ ማንጎዳጎድ ~ ማዕረግ ~ ማዕረግ ~ ማዕበል ~ ማዕድን ~ ማከራየት ~ ማከናወን ~ ማካሄድ ~ ማካሔድ ~ ማካሄድ ~ ማካለብ ~ ማክሰኞ ~ ማኮረፍ ~ ማኮራት ~ ማወደስ ~ ማወዳደር ~ ማደሪያ ~ ማደር ~ ማዳከም ~ ማድረግ ~ ማድከም ~ ማድከም ~ ማጅራት ~ ማጅራት ገትር ~ ማገባደድ ~ ማገናኘት ~ ማገናኘት ~ ማጉመጥመጥ ~ ማጉረምረም ~ ማጎመጥመጥ ~ ማጎረምረም ~ ማጠራቀሚያ ~ ማጠብ ~ ማጠናከር ~ ማጠንጠን ~ ማጠንጠኛ ~ ማጠንጠኛ ~ ማጣሪያ ~ ማጣት ~ ማጤን ~ ማጥናት ~ ማጥፋት ~ ማጽደቅ ~ ሜካኒክ ~ ምህፃረ ቃል ~ ምላስ ~ ምላስ ~ ምላሽ ~ ምስክር ~ ምስክር ~ ምስጋና ~ ምስጋና ~ ምስጋና ~ ምስጋና የለሽ ~ ምስጋናነት ~ ምስጢር ~ ምስጢር ~ ምስጢርነት ~ ምረቃ ~ ምረጡኝ ባይ ~ ምሩቃን ~ ምራቅ ~ ምርመራ ~ ምርቃት ~ ምርቃና ~ ምርጥ ~ ምሽት ~ ምናልባት ~ ምን ቸገረኝ ~ ምዕተ ዓመት ~ ምኲራብ ~ ምክረም ~ ምክረም ~ ምክር ~ ምክር ቤት ~ ምክትል ~ ምክትል ~ ምክትል ርእሰ ብሔር ~ ምክንያቱም ~ ምክንያቱም ~ ምክንያት ~ ምዝበራ ~ ምድር ~ ምድጃ ~ ምግብ ቤት ~ ምጥ ~ ምጥን ~ ምጽዋት ~ ሞለሰሰ ~ ሞለቀቀ ~ ሞለፈጠ ~ ሞልቃቃ ~ ሞረደ ~ ሞረድ ~ ሞከረ ~ ሞዘዘ ~ ሞዛዛ ~ ሞጠሞጠ ~ ሞጥሟጣ ~ ==ሰ ሠ== ሠለጠነ ~ ሰላም አስከባሪ ~ ሰልካካነት ~ ሰመጠ ~ ሰምና ወርቅ ~ ሰባት ~ ሰነበተ ~ ሰነበጠ ~ ሰነፈ ~ ሰነፍ ~ ሰንበር ~ ሰንበት ~ ሰንበት አለ ~ ሠዓሊ ~ ሰዓት ~ ሰከረ ~ ሰካራም ~ ሰገራ ~ ሲኦል ~ ሲጋራ ~ ሳምባ ~ ሳንባ ነቀርሳ ~ ሳንቲም ~ ሣንቲም ~ ሥልጠና ~ ሥልጣን ~ ስሜተ ቢስ ~ ስሜታም ~ ስሜቴን ተወጣሁ ~ ስሜት ~ ስሜትን የሚቀስቀስ የግጥም አ ~ ሥም ማጥፋት ~ ሥራ ~ ሥራ መልቀቂያ ~ ሥርነቀል ለውጥ ~ ስቅለተ ዓርብ ~ ስቅለት ~ ስብሰባ ~ ስብከት ~ ስታዲየም ~ ሥነ ሕንፃ ~ ሥነ ሕዝብ ~ ሥነ ልሳን ~ ሥነ ልቦና ~ ሥነ መለኮት ~ ሥነ መላ ~ ሥነ መንግሥት ~ ሥነ መድኀኒት ~ ሥነ ማኅበረሰብ ~ ሥነ ምእላድ ~ ሥነ ምግባር ~ ሥነ ምጣኔ ሀብት ~ ሥነ ሥርዐት ~ ሥነ ሥርዓት ~ ሥነ ስብእ ~ ሥነ ቋንቋ ~ ሥነ ተዋልዶ ~ ሥነ አመክንዮ ~ ሥነ አእምሮ ~ ሥነ አካል ~ ሥነ ድምፅ ~ ሥነ ጠቢብ ~ ሥነ ጥበብ ~ ሥነ ጽሑፍ ~ ሥነ ፍቺ ~ ስንት ~ ስንት ጊዜ ~ ስንኝ ~ ስንዴ ~ ስንጥቅ ~ ስንፍና ~ ስእለት ~ ሥዕላዊ ~ ሥዕላዊ መግለጫ ~ ሥዕል ~ ስካር ~ ስኳር ~ ሥጋ ደዌ በሽታ ~ ረቀረቀ ~ ረብ የለሽ ~ ረከሰ ~ ረግረግ ጭቃ ~ ራስ ተነሣሽነት ~ ራስን መግደል ~ ሸምበቆ ~ ሸረመጠ ~ ሸሪክነት ~ ሸርሙጣ ~ ሸተተ ~ ሸወደ ~ ሸፋዳ ~ ሻተ ~ ሻፈደ ~ ሽል ~ ሽማገሌዎች ~ ሽምብራ ~ ሽሽት ~ ሽብር ~ ሽብርተኛ ~ ሽብርተኝነት ~ ሽታ ~ ሽቶ ~ ሽንት ~ ሽንት ቤት ~ ሽንኩርት ~ ቀለተ ~ ቀሰመ ~ ቀሰቀሰ ~ ቀሠፈ ~ ቀስ በቀስ ~ ቀስ አለ ~ ቀስት ~ ቀራረመ ~ ቀሽት ~ ቀቢፀ ተስፋ ~ ቀዘነ ~ ቀይ ሽንኩርት ~ ቀደመ ~ ቀደም ~ ቀደም ሲል ~ ቀደም ሲል የታሰበ ~ ቀደምት ~ ቀዳጅ ሐኪም ~ ቀድሞ ~ ቀዶ ጥገና ~ ቀጠለ ~ ቀጠረ ~ ቀጠሮ ~ ቀጠሮ አከበረ ~ ቀጠበ ~ ቀጠጠ ~ ቀጣሪ ~ ቀጥተኛ ~ ቀጥታ ~ ቀፈለ ~ ቁለታም ~ ቁልቁለት ~ ቁማር ~ ቁማር ተጫወተ ~ ቁምጥና ~ ቁሳቁስ ~ ቁስል ~ ቁርባን ~ ቁንጣን ~ ቁጠባ ~ ቁጢጥ አለ ~ ቁጣ ~ ቁጥር ~ ቁጥብ ~ ቁጥብነት ~ ቁጥጥር ~ ቂም ~ ቂም መነሻ ~ ቊጠረ ~ ቂጣም ~ ቃላት ~ ቃላት አጠረው ~ ቃርሚያ ~ ቄጤማ ~ ቅሌት ~ ቅመማ ቅመም ~ ቅመም ~ ቅማል ~ ቅስቀሳ ~ ቅስቅስ አለ ~ ቅብብሎሽ ~ ቅኔ ~ ቅዘን ~ ቅዱስ ቀርባን ~ ቅዳሜ ~ ቅድመ ሁኔታ ~ ቅድሚያ ~ ቅድም ~ ቅድስና ~ ቅጣት ~ ቅጣት ምላሽ ~ ቅጥ ~ ቅጥ ያጣ ~ ቅጽረ ግቢ ~ ቅጽር ~ ቆራጥ ~ ቆሽቱ አረረ ~ ቆጠበ ~ ቆጮ ~ ቋጣሪ ~ ቋጣቢ ~ በሐሰት የመሰከረ ~ በለጠ ~ በለጸገ ~ በልግ ~ በመበየድ ማገናኘት ~ በመጠኑ ~ በምስጥር የሚያዝ ~ በምስጥር የሚያዝ ሰነድ ~ በስተኋላ ~ በስተጀርባ ~ በስተግራ ~ በረሀ ~ በረሃማ ~ በረዶ ጣለ ~ በራሱ የሚተማመን ~ በራሱ የማይተማመን ~ በሸተ ~ በሽተኛ ~ በሽታ ~ በቁጠባ ~ በቁጠባ መኖር ~ በቅርብ ዓመታት ~ በቆልቲ ~ በተበተ ~ በተጓዳኝ ~ በተጨማሪም ~ በተፃራሪ ~ በትክክል ~ በአስገዳጅነት ~ በአራዳም በፋራም ~ በአንድ አከባቢ ~ በአፅንኦት ~ በእሳት መጥበስ ~ በእኔ ፋንታ እሱ ያገልገላል። ~ በእፅ ኃይል ነበዘ ~ በከተ ~ በዚህ ምክንያት ~ በዛ ያሉ አውደ ምህራን ኢትዮጵያ ውስጥ መከፈት አለባቸው በየዓመቱ ~ በያዝነው አመት ~ በድንጋይ መወገር ~ በድንጋይ መውገር ~ በድጋሚ ~ በድፍረት ~ በጣም መቆጠብ ~ በጣም አስቸጋሪ ሁኔታ ~ በጥንቃቄ የተመረጠ ~ በጥፋተኝነት መፍረድ ~ በጽሞና ~ ቡላ ~ ቡሽቲ ~ ቡፌ ~ ባህላዊ ተጽእኖ ~ ባህረሰላጤ ~ ባሕሪይ ~ ባሕር ~ ባሕር ማዶ ~ ባሕር ዛፍ ~ ባህርይ ~ ባለ ሥልጣናት ~ ባለ ሥልጣን ~ ባለ ሥልጣኖች ~ ባለ ዕዳ ~ ባለሀብት ~ ባለሥልጣናት ~ ባለሥልጣን ~ ባለቅኔ ~ ባለንብረት ~ ባለጸጋ ~ ባለጸጋ አገር ~ ባለፈ ባገደመ ቁጥር ~ ባለፈው ዓመት ~ ባላንጣ ~ ባልትና ~ ባልና ሚስት ~ ባልንጀራ ~ ባሰ ~ ባር ባር አለው ~ ባዶ ቃላት ~ ቤተ መቅደስ ~ ቤተ መንግሥት ~ ቤተ መጻሕፍት ~ ቤተ ሙከራ ~ ቤተ እሥራኤላዊ ~ ቤተ ክርስቲያን ~ ቤተሰብ ~ ቤተሰቦች ~ ቤት ~ ቤቶች ~ ብሔረተኝነት ~ ብሔራዊ ~ ብሔራዊ የኅዋ ምርምርና የጠፈ ~ ብሔር ክስ ~ ብሌን ~ ብልሹ ~ ብልሽት ~ ብልጽግና ~ ብርቱ ~ ብርድ ልብስ ~ ብክነት ~ ብፁዓን ~ ብፁዕነት ~ ቦታ ~ ቦዘነ ~ ተለመሰሰ ~ ተለቃለቀ ~ ተልከሰከሰ ~ ተመለሰ ~ ተመሰቃቀለ ~ ተመሰገነ ~ ተመሳሰለ ~ ተመሳሳይ ~ ተመሣሣይነት ~ ተመሳከረ ~ ተመሳጠረ ~ ተመረቀ ~ ተመረጠ ~ ተመራቂ ~ ተመዘበረ ~ ተመዛዛኝ ~ ተመጠነ ~ ተመፀወተ ~ ተመፃደቀ ~ ተመፃዳቂ ~ ተማመነ ~ ተሞጣሞጠ ~ ተሰነበጠ ~ ተሰነባበተ ~ ተሰናበተ ~ ተሣታፊ ~ ተሣታፊነት ~ ተሳከረ ~ ተሳፈረ ~ ተሳፊሪ ~ ተስተካከለ ~ ተስፈኛ ~ ተስፈኝነት ~ ተስፋ ~ ተስፋ ሰጪ ~ ተስፋ ቆረጠ ~ ተስፋ ተመናመነ ~ ተስፋ ተቆረጠ ~ ተስፋ አስቆረጠ ~ ተስፋ የሌለው ~ ተስፋ የቆረጠ ~ ተስፋ የተደረገለት ነገር ~ ተስፋፋ ~ ተረጅነት ~ ተርበተበተ ~ ተሸራሞጠ ~ ተሸራሞጠ ~ ተሸበረ ~ ተሸናፊነት ~ ተሽዋሚ ~ ተቀማጭ ሒሳብ ~ ተቀማጭነት ~ ተቀሰቀሰ ~ ተቀደመ ~ ተቀዳጀ ~ ተቀጠረ ~ ተቀጣሪ ~ ተቅማጥ ~ ተቆጠበ ~ ተቋሞች ~ ተበላሸ ~ ተበሸተ ~ ተበተበ ~ ተበተነ ~ ተበታተነ ~ ተብታባ ~ ተተበተበ ~ ተተኮረ ~ ተቸገረ ~ ተነሳሽነት ~ ተነበየ ~ ተነጻጸረ ~ ተንቀሳቀሰ ~ ተንቀሳቀስ ~ ተንቀሳቃሽ ~ ተንቆረቆረ ~ ተንቆራጠጠ ~ ተንበርካኪነት ~ ተንተባተበ ~ ተንከራተተ ~ ተንኮለኛ ~ ተንገዋለለ ~ ተከሳሽ ~ ተካሄደ ~ ተካነተ ~ ተካከለ ~ ተካፋይ ~ ተኮሰ ~ ተኳኳለች ~ ተወለደ ~ ተወልዶ ያደገው ~ ተወሰነ ~ ተወደሰ ~ ተወዳጅ ~ ተዋዋይ ~ ተውላጠ ስም ~ ተዝናና ~ ተደረገ ~ ተጃጃለ ~ ተጋደለ ~ ተጋደመ ~ ተጠላለፈ ~ ተጠመቀ ~ ተጠመጠመ ~ ተጠማዘዘ ~ ተጠራቀመ ~ ተጠራጠረ ~ ተጠርጣሪ ~ ተጠርጣሪ ግለሰብ ~ ተጠቃ ~ ተጠናቀቀ ~ ተጥለቀለቀ ~ ተጨቃጨቀ ~ ተጨቋኝ ~ ተጻረረ ~ ተፃራሪ ~ ተጻጻፈ ~ ተጽዕኖ ~ ተጽዕኖ አደረገ ~ ተጽእኖ አድራጊ ~ ተፈላጊነት ~ ተፈነከተ ~ ተፈናጠረ ~ ተፈናጣሪ ~ ተፈጸመ ~ ተፋጠጠ ~ ታላቅ መከራ ~ ታምቡር ~ ታቦት ~ ታዋቂ ~ ታዋቂነት ~ ታጀለ ~ ታጠበ ~ ታጨቀ ~ ትማስ ወርቅ ~ ትምምን ~ ትር ትር አለ ~ ትንበያ ~ ትዕቢተኛ ~ ትዕቢት ~ ትዕይንት፣ የጥበብ ሥራ ጉብኝት ዝግጅት የሥእል ሥራ አውደ ርዕይ ትኩሳት ~ ትኩረት ~ ትኩረት ሳበ ~ ትኩረት የሚስብ ~ ትኩረት የሚስብ ነገር ~ ትክል ድንጋይ ~ ትክክለኛ ~ ትክክል ~ ትክክል ያልሆነ ~ ትውልድ ~ ትውልድ ዘር ~ ትይዕንተ መስኮት ~ ትግስተኛ ~ ትግስት ~ ቸነፈር ~ ቸገረ ~ ችግር ~ ችግሮች ~ ነሰነሰ ~ ነሰነሰ ~ ነቀሰ ~ ነበየ ~ ነቢይ ~ ነባር ~ ነብር መንጋ ~ ነብያት ~ ነዳጅ ~ ነገር ግን ~ ነጠላ ጫማ ~ ነጭ ሽንኩርት ~ ነጭ ውሸት ~ ነጻነት ~ ናፍቆት ~ ንቃተ ኅሊና ~ ንግድ ~ ንጥረ ነገር ~ ንፁሃን ~ ንጽሕና ~ ንጽሕና ~ ንፅፅር ~ አኅጽሮተ ቃል ~ አለቀ ~ አለቀለቀ ~ አለቀመ ~ አለቀሰ ~ አለቀሰ ~ አለቀቀ ~ አለቀተ ~ አለቃ ~ አለቃ ~ አለቃ ~ አለቃቀሰ ~ አለቃቀሰ ~ አለቅጥ ~ አለቅጥ ~ አላመጠ ~ አላቀሰ ~ አላቀቀ ~ አላቀቀ ~ አላወላዳ እያለው ~ አልቃሽ ~ አልቃይዳ ~ አመል የለሽነት ~ አመሰገነ ~ አመሰግናለሁ ~ አመሰጠረ ~ አመሳሰለ ~ አመሸ ~ አመነታ ~ አመነዘረ ~ አመናጨቀ ~ አመኔታ ~ አመከነ ~ አመዛዘነ ~ አመዳደብ ~ አመድ ~ አመጠጠ ~ አመጣ ~ አመጣጠነ ~ ዐመፀ ~ አመፀኛ ~ ዐመፀኛ ~ ዐመፃ ~ አመፃደቀ ~ አመፅ ~ አማላጅ ~ አማረጠ ~ አማራ ~ አማርኛ ~ አማተረ ~ አማታ ~ ዐማት ~ አማካሪ ~ አማጠ ~ አማጠች ~ አማፀነ ~ አማጺ ~ አማጺያን ~ አማጽያን ~ አሜታ ~ አምባሳደር ~ አምባገነን ~ አምቦራጨቀ ~ አምታታ ~ አምደኛ ~ አሟጠጠ ~ አሠለጠነ ~ አሰሰ ~ አሰረ ~ አሰናበተ ~ አሰናከለ ~ አሰከረ ~ አሰገረ ~ አሰፈረ ~ አሳሽ ~ አሳጣ ~ አሳፈረ ~ አሳፈረ ~ አሳፋሪ ~ አስመለሰ ~ አስመሰገነ ~ አስመረቀ ~ አስመረጠ ~ አስመጣ ~ አስርተ ዓመታት ~ አስቀማጭ ~ አስቀየመ ~ አስቀያሚ ~ አስቀደመ ~ አስቀድሞ ~ አስቃሰተ ~ አስተካከለ ~ አስተካከለ ~ አስተዳደረ ~ አስተዳደር ~ አስተዳዳሪ ~ አስቸገረ ~ አስቸጋሪ ~ አስነሣ ~ አስነበበ ~ አስነጠሰ ~ አስኮረጀ ~ አስኮራጅ ~ አስገረመ ~ አስገራሚ ~ አስገዳጅ ~ አስጠነቀቀ ~ አስጠንቃቂ ~ አስጣለ ~ አስፈላጊ ~ አስፈላጊነት ~ አስፈሪ ~ አስፈራ ~ አስፈራራ ~ አስፈነጠረ ~ አስፈጸመ ~ አስፈፃሚ ~ አረማመድ ~ አረር ~ አረከሰ ~ አረደ ~ ዐረገ ~ አረገበ ~ አረጋገጠ ~ አረጋጋ ~ አራራቀ ~ አራዳ ቋንቋ ~ አራገበ ~ አራገፈ ~ አርገፈገፈ ~ አሮጊት ~ አሮጌ ~ አሯሯጠ ~ አሸረጠ ~ አሸረፈ ~ አሸበረ ~ አሸበረቀ ~ አሸባሪ ~ አሸተተ ~ አሸናፊነት ~ አሻ ~ አሻረከ ~ አሻራ ~ አሾፈ ~ አቀባበል ~ አቀንቃኝ ~ አቀጠነ ~ አቃሰተ ~ አቃጠረ ~ አቅራቢነት ~ አቅጣጫ ~ አበለፀገ ~ አበለጸገ ~ አበሰ ~ አበረ ~ አበረታ ~ አበረታታ ~ አበረከተ ~ አበረደ ~ አበረገገ ~ አበራ ~ አበሸቀ ~ አበሻ ~ አበባ ~ አበባ ጎመን ~ አበደ ~ አበጠረ ~ አባ ጨጓሬ ~ አባለ ዘር ~ አባለዘር በሽታ ~ አባል ~ አባሪ ~ አባራ ~ አባባል ~ አባት ~ አባወራዋች ~ ዐባይ ~ አቤቱታ ~ አብ ~ አብረቀረቀ ~ አብራሪ ~ አብራራ ~ አብሮ ተጫዋች ~ አብሽር ~ አብሾ ~ አብነት ~ አቦሸማኔ ~ አቧራ ~ አተላ ~ አታለለ ~ አታላይ ~ አትራፊነት ~ አቶ ~ አቸነፈ ~ አቸናፊ ~ አቻ ~ አቻ የሌለው ~ አነሳሽነት ~ አነጋ ~ አነጻጸረ ~ አንቀሳቀሰ ~ አንቀሳቀሰ ~ አንቀሳቃሽ ~ አንተን ~ አንደኛ ~ አንዳንድ ~ አንድ ~ አንድምታ ~ አንድን ስሜት መግለፅ ~ አንጃነት ~ አንፃር ~ አኖረ ~ አከባበር ~ አከከ ~ አካሄደ ~ አካሔደ ~ አካሄደ ~ አካሄድ ~ አካለበ ~ አካባቢ ~ አካባቢህን ጠብቅ -- አክሱም ~ አክሲዮን ~ አክስት ~ አኳኋነ ~ አኳኋን ~ አወደመ ~ አወደሰ ~ አወዳሽ ~ አወዳደረ ~ አዋሳ ~ አውቶቡስ ~ አውደ ምህር ~ ዐውደ ምንባብ ~ አውደ ርዕይ ~ ዐውደ ዓመት ~ አውዳሚ ~ ዐውድ ~ አውድ አደባባይ ማለት ሲሆን፣ የምክር አደባባይ ማለት ነው አውድማ ~ አዘነ ~ አዘነበለ ~ አዘጋጅ ~ አዛነፈ ~ አዜመ ~ አየደ ~ ዐይነ ኅሊና ~ አይጠ መጎጥ ~ አደመጠ ~ አደረ ~ አደቀቀ ~ አደበዘዘ ~ አደነቀ ~ አደነቋረ ~ አደነዘዘ ~ አደናቃፊነት ~ አደናገረ ~ አደከመ ~ አደዛዥ እፅ ~ አዲስ ~ አዲስ አበባ ~ አዲስ ዓመት ~ አዳብ ~ አዳነ ~ አዳወረ ~ አዳገተ ~ አዳጠ ~ አድርገዋል ~ አድበሰበሰ ~ ዐጀበ ~ አገላለጽ ~ አገናዛቢ ተውላጠ ስም ~ አጉመጠመጠ ~ አጉረመረመ ~ አጋለጠ ~ አጋነነ ~ አጋዘን ~ አጋደለ ~ አግኝቶ ማጣት ~ አጎለመሰ ~ አጎመጠመጠ ~ አጎነበሰ ~ አጎደለ ~ አጓደለ ~ አጠለለ ~ አጠበ ~ አጠናቀቀ ~ አጠፌታ ~ አጥቢ ~ አጥንት ~ አጥፍቶ ጠፊ ~ አጨማደደ ~ አጨቀ ~ አጭር ~ አጸለመ ~ አጸና ~ አፀደቀ ~ አጸዳ ~ አፃረረ ~ አጻጻፍ ~ አፄ ምኒልክ ~ ዐፅም ~ አጽናና ~ አጽናኝ ~ አፅንኦት ~ አፈረሰ ~ አፈረጠ ~ አፈራረሰ ~ አፈቀረ ~ አፈታሪክ ~ አፈታት ~ አፈጠጠ ~ አፈጣጠረ ~ አፈጻጸም ~ አፋር ~ አፋታ ~ አፍሪካ ~ አፍንጫ ~ ኡጋንዳ ~ ኢምንት ~ ኢትዮጵያ ~ ኢፍትሀዊ ~ ኢፍትሀዊነት ~ ዓመተ ምሕረት ~ ዓመተ ባል ~ ዓመታት ~ ዓመት ~ ዓመትባል ~ ዓምድ ~ ዓሣ አስጋሪ ~ ዓርብ ~ ዓቅም ~ ዓባይ ~ ዓውደ ጥናት ~ ዓይነ ፈጣጣ ~ ዓይነት ~ ኤች አይ ቪ ~ ኤድስ ~ እልቂት ~ እምቢተኛነት ~ እምብርት ~ እምነት ~ እስከ ~ እርኩስ መንፈስ ~ እርዳታ ~ እርድ ~ እርድ ~ እርጉዝ ~ እርግማን ~ እርግብ ~ እርግዝና ~ እርግጠኛ ~ እርግፍ አደረገ ~ እርጎ ~ እሮሮ ~ እሽሩሩ ~ እሽቅድምድም ~ እባብ ~ እብሪት ~ ዕብራይስጥ ~ እብደት ~ እብድ ~ እነዚሁ ~ እና ~ እንቅስቃሴ ~ እንቆቅልሻዊ ~ እንብርት ~ እንትና ~ እንትን ~ እንከን ~ እንከን የለሽ ~ እንከን የማይወጣለት ~ እንኳ ~ እንኳን ~ እንኳን ደስ አለህ ~ እንኳን ደስ አለሽ ~ እንደራሴ ~ እንደዚ ~ እንደዚህ ~ እንጂ ~ እንግሊዝ ~ እንግዲህ ~ እንጭጭ ~ እከካም ~ እከክ ~ እወድሃለው ~ እወድሻለሁ ~ እደጅ ~ ዕዳ ~ ዕድል ~ ዕድል ፈንታ ~ ዕድል ፋንታ ~ እድሜ ልክ ~ እድምተኛ ~ ዕድሮች ~ እግር ~ እግዚአብሔር ~ እግዜር ይመስገን ~ ዕጣ ፋንታ ~ እጩ ~ እፀ በለስ ~ ኦቾሎኒ ~ ከ ~ ከኃላፊነት ተነሳ ~ ከሐዲ ~ ከልብ ~ ከልብ ~ ከልብ ያልሆነ ~ ከመጠን በላይ ~ ከማህብረሰብ የተወገደ ~ ከምድረ ገጽ ጠፋ ~ ከሰል ~ ከሰሰ ~ ከሰረ ~ ከሰዓት በኋላ ~ ከሰከሰ ~ ከሳ ~ ከሳሽ ~ ከረመ ~ ከራተተ ~ ከባድ መኪና ~ ከነፈ ~ ከንቱ ~ ከንቲባ ~ ከንፈር ~ ከአፅናፍ አፅናፍ ~ ከአፍ እስከ ገደፍ ~ ከዚህ ~ ከጀለ ~ ከገጸ ምድር መጥፋት ~ ከጊዜ ወደ ጊዜ ~ ኩራተኛ ~ ኩራት ~ ኩንታል ~ 100 ኪሳራ ~ ኪንታሮት ~ ካህን ~ ካሰ ~ ካሳ ~ ካርታ ~ ካርቶን ~ ካሮት ~ ክህደት ~ ክብረ ንጽህና ~ ክትባት ~ ክንታሮት ~ ክንፍ ~ ክደት ~ ክዳት ~ ክፉኛ አወዳደቅ ~ ኮሶ ~ ኮከብ ቆጣሪ ~ ኮከብ ቋጣሪ ~ ኳስ ~ ወለደ ~ ወለድ ~ ወሊድ ~ ወላይታ ~ ወላፈን ~ ወልድ ~ ወሰነ ~ ወሰን ~ ወረቀት ~ ወርቃማ ~ ወርቅ ~ ወቀሳ ~ ወቀጠ ~ ወታደሮች ~ ወነጀለ ~ ወንደላጤ ~ ወንጀለኛ ~ ወንጀል ~ ወደ ~ ወደቀ ~ ወዳጅ ~ ወጀብ ~ ወገኖች ~ ዋለ ~ ዋሽንት ~ ዋሽንግተን ~ ውስብስብ ~ ውሸታም ~ ውሸት ~ ውበት ~ ውንጀላ ~ ውክልና ~ ውድቀት ~ ዘመረ ~ ዘምባባ ~ ዘረፈ ~ ዘራፊ ~ ዘር መለያየት ~ ዘርፈ ብዙ ~ ዘርፋዊ ሞያ ~ ዘርፍ ~ ዘቢብ ~ ዘነበ ~ ዘነበለ ~ ዘነጋ ~ ዘንድ ~ ዘንድሮ ~ ዘይቤ ~ ዘግናኝ ~ ዘግናኝ በድል ~ ዘግናኝ ጥፋት ~ ዘፈነ ~ ዘፋኝ ~ ዜመ ~ ዜና ~ ዝምብ ~ ዝርክርክነት ~ ዝርፊያ ~ ዝርፍያ ~ ዝነኛ ~ ዝና ~ ዝናብ ~ ዝንብ ~ ዝንጀሮ ~ ዝንጅብል ~ የ ~ የሐሞት ፊኛ ~ የኅብረተሰብ ግንኙነት ~ የሕዋ ምርምር ~ የላቀ ቁጠባ ~ የልብ ንዝረት ~ የመመረቂያ መጣጥፍ ~ የመመረቂያ ጽሑፍ ~ የመምረጥ መብት ~ የመሠረት ድንጋይ ~ የመሳብ ኃይል ~ የመሬት መንቀጥቀጥ ~ የሙዚቃ አመታት ~ የሚስብ ~ የሚቀጥለው ~ የሚቲዎሮሎጂ ተንበያ ~ የሚንቅሳቀስ ኮምፕዩተር ~ የሚጠራጥር ~ የሚጠራጥር ሰው ~ የማሪያም ስመት ~ የማያስቸግር ~ የማይታመን ~ የማይታማ ~ የምስክር ወረቀት ~ የምረቃ ሥነሥርዓት ~ የምድር ላይ ሲኦል ~ የምግብ ተመፅዋች ~ የሞት ቅጣት ~ የሰሜን አትላንቲክ ተግባራዊ ~ የሲኒ ማስቀመጫ ~ የሳምባ ምች ~ የሳምባ ነቀርሳ ~ የሣንባ ምች ~ የስልክ ቁጥር ~ የሥልጠና ማዕከል ~ የስልጣን ዝውውር ~ የስሜት ሕዋሳት ~ የሥራ አጥነት ምጣኔ ~ የስኳር በሽታ ~ የረጋ ~ የራስ መተማመን ~ የሸረሪት ድር ~ የሽብር ጥቃት ~ የሽንት ፊኛ ~ የቂጥኝ ቁስል በሽታ ~ የቆሻሻ ማንሻያ መኪና ~ የባሕር ኀይል ~ የባሕር ነውጥ ~ የባሕር ዛፍ ~ የባሕር ዳር ~ የባሕር ዳርቻ ~ የባለቤትነት ስሜት ~ የቤተ መቅደስ መታደስ በዓል ~ የብርጭቆ ወረቀት ~ የተለመደ ~ የተለያዩ ~ የተመረመረ እንስሳ ~ የተመጣጠነ ምግብ ~ የተማከለ ~ የተሟላ ~ የተስተካከለ ~ የተስፋ ጭላንጭል ~ የተቀበረ ፈንጂ ~ የተቋቋመ ~ የተወሰነ ~ የተዋሕዶ እምነት ~ የተዘዋዋሪ በሽታ ~ የተጋነነ ~ የተጠበሰ የበሬ ስጋ ~ የተጣለ ~ የተፀውኦ ስም ~ የተፀደቀ ~ የተጻረረ ~ የታመቀ ~ የታሰረ ~ የትም ~ የትምህርት ክፍለ ጊዜ ~ የነቀርሳ በሽታ ~ የነዳጅ ማደያ ~ የነዳጅ ቦቴ ~ የነዳጅ ዘይት ~ የነፃነት ተዋጊ ~ የናዳ ድንጋይ ~ የኖራ ድንጋይ ~ የአሣ ማስገር ~ የአሳሳል ዘይቤ ~ የአራዳ ቋንቋ ~ የአትክልት በሽታ ~ የአንገት መቅላት ~ የአዕምሮ ልሽቀት ~ የአእምሮ ጠባሳ ~ የአየር ኀይል ~ የዐይን ምሥክር ~ የአደንዛዥ እጽ ~ የአድማ መበተኛ ~ የአጎት ልጅ ~ የአጻጻፍ አይነት ~ የአፍ ድለላ ~ የእንምረጥ ጥያቄ ~ የእንቅልፍ ስሜት ~ የእንጀራ አባት ~ የእግር ኳስ ~ የክህነት ስልጣን ~ የኮክ መሳይ የፍራፍሬ አይነት ~ የወሊድ መጠን ~ የወሊድ አመጣጥ ~ የወሲብ ስሜት ~ የወር አበባ ~ የወሮበሎች አለቃ ~ የውኃ ማእበል ~ የውሃ ወለድ ~ የውስጥ ልብስ ~ የውሸት ~ የዘር ኀጢአት ~ የዘር ማጥፋት ወንጀል ~ የደን መራቆት ~ የጀንበር ጥልቀት ~ የጋራ ስሜት ~ የግል ~ የጎሉ ችግሮች ~ የጥምቀት በዓል ~ የጥርጣሬ ባሕሪይ ~ የጥብስ ቅመም ~ የጦር አውድማ ~ የጭነት መኪና ~ የፀሐይ መነጽር ~ የፀጉር ቁርጥ ~ የጽሕፈት መኪና ~ የፈረንጆች ዓመት ~ የፉርኖ ዱቄት ~ የፍንዳታ ማስጠንቀቂያ ~ ዩናይትድ ስቴትስ ~ ያለመረጃ ማረጋገጥ ~ ያለምክኒያት የሚፈራ-- ያልተስተካከለ ~ ያልጋ ልብስ ~ ያበጠ ~ ይህ ~ ይበልጥ ~ ይገባኛል ማለት ~ ይፋ ሆነ ~ ደኅንነት ~ ደለለ ~ ደለል አፈር ~ ደላላ ~ ደመሰሰ ~ ደምሳሳ ~ ደረቅ ~ ደርሶ መልስ ~ ደቀ መዝሙር ~ ደቂቃ ~ ደቂቅ ~ ደቃቃ ~ ደበሰበሰ ~ ደንጊያ ~ ደጃፍ ~ ደጅ ~ ደጅ የሚተኛ ሰው ~ ደጅ ጥናት ~ ደግሞ ~ ዱርዬ ~ ዱቄት ~ ዱቅ አለ ~ ዱባ ~ ዲቃላ ~ ዳለጠ ~ ዳሩ ግን ~ ዳቀለ ~ ዳቦ ጥብስ ~ ዳግማይ ትንሣኤ ~ ዳፈንታም ~ ዳፈንት ~ ድለላ ~ ድል አረገ ~ ድልድይ ~ ድምፃዊ ~ ድምጻዊ ~ ድምጻዊት ~ ድስኩር ~ ድር ~ ድርቆሽ ~ ድርጅት ~ ድርጅቶች ~ ድርጊት ~ ድሮ ~ ድብ ~ ድብዳብ ~ ድንኳን ~ ድንጋያማ ~ ድንጋይ ~ ድፍረት ~ ዶቃ ~ ጀልባ ~ ጀንደረባ ~ ጃርት ~ ጅላጅል ~ ጅል ~ ጅልቦ ~ ጅረት ~ ጅራት ~ ጆሊ ~ ገለልተኛ ~ ገለልተኛነት ~ ገለባ ~ ገለጠ ~ ገለጸ ~ ገለጸ ~ ገላመጠ ~ ገላጣ ~ ገመተ ~ ገመደ ~ ገመድ ~ ገመገመ ~ ገማ ~ ገምቢ ~ ገረመ ~ ገበያ ~ ገብስ ~ ገነዘበ ~ ገነደሰ ~ ገነፈለ ~ ገናና ~ ገንዘብ ~ ገንዳ ~ ገንፎ ~ ገደለ ~ ገደል ~ ገደማ ~ ገዳም ~ ገድል ~ ገፀ ባሕሪይ ~ ገፋፊነት ~ ገፋፊነት ~ ጉልምስና ~ ጉልበት ~ ጉም ~ ጉርምስና ~ ጉንብስ ~ ጉንዳን ~ ጉንፋን ~ ጉድለት ~ ጊደር ~ ጋለሞታ ~ ጋለበ ~ ጋማ ~ ጋኔን ~ ጋደለ ~ ጋደመ ~ ግልቢያ ~ ግልብ ~ ግልጽ ~ ግማሽ ~ ግማት ~ ግም ~ ግምበኛ ~ ግብዝና ~ ግን ~ ግንኙነት ~ ግንድ ~ ግዑዛዊ ~ ግዑዝ ~ ግዕዝ ~ ግዙፍነት ~ ግዳጅ ~ ግድም ~ ግድየለሽ ~ ግድየለሽነት ~ ግጭት ማብረድ ~ ጎለመሰ ~ ጎለበተበተ ~ ጎላ ~ ጎላ ~ ጎልዳፋ ምላስ ~ ጎመን ~ ጎመዘዘ ~ ጎመጠመጠ ~ ጎማ ~ ጎማዳ ~ ጎምዘዝ ያለ ~ ጎምዛዛ ~ ጎነበሰ ~ ጎንደር ~ ጎደለ ~ ጎደል ~ ጓደለ ~ ጓጎለ ~ ጠለለ ~ ጠለቀለቀ ~ ጠለፈ ~ ጠለፋ ~ ጠላት ~ ጠመዘዘ ~ ጠመጠመ ~ ጠምዛዛ ~ ጠረቀመ ~ ጠቀመ ~ ጠቀሰ ~ ጠቀጠቀ ~ ጠቃሚ ~ ጠቃሚነት ~ ጠቋም ~ ጠበሰ ~ ጠበሳት ~ ጠባሳ ~ ጠነባ ~ ጠንቃቃ ~ ጠገነ ~ ጣሊያን ~ ጤንነት ~ ጥላ ~ ጥላማ ~ ጥላቻ ~ ጥል ~ ጥልቀት ~ ጥልቅ ~ ጥልቅ ስሜት ~ ጥልቅነት ~ ጥምቀት ~ ጥምብዝ ብሎ ሰከረ ~ ጥምዝዝ አደረገ ~ ጥምጥም ~ ጥሩምባ ነፋ ~ ጥሬ ገንዘብ ~ ጥቁር አስማት ~ ጥቁር ድንጋይ ~ ጥቅል ጸጉር ~ ጥቅም ~ ጥቅምት ~ ጥቅስ ~ ጥብሳ ጥብስ ~ ጥብስ ~ ጥብቅ ምስጢር ~ ጥንቁቅ ~ ጥንብ ~ ጥንብ አንሣ ~ ጥገና ~ ጥፋተኛ ~ ጥፋት ~ ጨለጠ ~ ጨቀየ ~ ጨቀጨቀ ~ ጨቅላነት ~ ጨቆነ ~ ጨቋኝ ~ ጨፈረ ~ ጫማ አደረገ ~ ጭምብል ~ ጭቁን ~ ጭቃ ~ ጭቃማ ~ ጭቅላ ~ ጭቆና ~ ጭንቀት ~ ጭንቅላታም ~ ጭንቅላት ~ ጭጋጋማ ~ ጸሎት ~ ጸሎት ቤት ~ ፀረ ~ ጸረ ሤማዊ ~ ፀረ ሽብር ~ ጸረ አይሁድ ~ ፀረ ኤድስ ~ ፀረረ ~ ፀያፍ ቃላት ~ , ፀያፍ ቃላት ~ ጸደቀ ~ ፀጉራም ~ ጸጉር ~ ጸጉር አስተካካይ ~ ፀጉር አስተካካይ ~ ጺም ~ ጻድቅ ~ ጽላት ~ ጽሞና ~ ፅኑ እምነት ~ ጽኑ እምነት ~ ፅኑ እምነት ~ ጽኑ እምነት ~ ፅናቱን ይስጠው ~ ጽንስ ~ ጽንስ ማስወረድ ~ ጽድቅ ~ ጽድቅ ውርደት ~ ጽድቅያን ~ ጽጌሬዳ ~ ጾመ ~ ጾም ~ ጾም አለው ~ ፆታ አልቦ ~ ፈለጠ ~ ፈሊጥ ~ ፈላሻ ~ ፈረመ ~ ፈረሰኛ ~ ፈረስ ~ ፈረቀ ~ ፈረጠ ~ ፈረፋንጎ ~ ፈሪ ~ ፈራረሰ ~ ፈር ቀዳጅ ~ ፈርጠም ~ ፈቀቅ አደረገ ~ ፈታኝ ~ ፈነቀለ ~ ፈነከተ ~ ፈነደቀ ~ ፈነዳ ~ ፈነገለ ~ ፈነጠዘ ~ ፈነጨ ~ ፈነፈነ ~ ፈንታ ~ ፈንጂ ~ ፈንጣጣ ~ ፈጣጣ ~ ፈጸመ ~ ፈፃሚ ~ ፊት ለፊት ~ ፊደላዊ ቅጥ ~ ፊጥጥ አለ ~ ፋና ~ ፋንታ ~ ፋንዲያ ~ ፌንጣ ~ ፍለጋ ~ ፍላጣ ~ ፍራሽ ~ ፍራሽ ~ ፍራቻ ~ ፍራፍሬ ~ ፍሬሲዮን ~ ፍሬን ~ ፍርስራሽ ~ ፍርጃ ~ ፍትሐተ ፀሎት ~ ፍንትው ብሎ ~ ፍንጣሪ ~ ፍንጥጣ ~ ፍንጭ ~ ፍጥጥ አለ ~ ፍጻሜ ~ ፍፃሜ ~ ፍጻሜ ~ ፎሮፎር ~ ፕሮፓጋንዳ ~ ፕሮፓጋንዳዊ ~ ፖስታ ቤት ~

52551

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%A4%E1%8A%95%E1%8C%83%E1%88%9A%E1%8A%95%20%E1%8A%94%E1%89%B3%E1%8A%95%E1%8B%AB%E1%88%81

ቤንጃሚን ኔታንያሁ

ቤንጃሚን "ቢቢ" ኔታንያሁ ጥቅምት 21 ቀን 1949 የተወለደ) የእስራኤል ፖለቲከኛ ነው ከ1996 እስከ 1999 እና ከ2009 እስከ 2021 ዘጠነኛው የእስራኤል ጠቅላይ ሚኒስትር ሆኖ ያገለገለ። ኔታንያሁ በአሁኑ ጊዜ የተቃዋሚ መሪ እና የሊኩድ - ብሄራዊ ሊበራል ንቅናቄ ሊቀመንበር ሆነው ያገለግላሉ። በአጠቃላይ ለ15 አመታት በስልጣን ላይ ያገለገሉ ሲሆን ይህም በታሪክ ረጅሙ የእስራኤል ጠቅላይ ሚኒስትር አድርገውታል። በእስራኤል የነጻነት መግለጫ ከወጣ በኋላ የተወለዱ የመጀመሪያው ጠቅላይ ሚኒስትር ነበሩ። በቴል አቪቭ ከአለማዊ አይሁዳዊ ወላጆች የተወለዱት ኔታንያሁ ሁለቱም በኢየሩሳሌም እና ለተወሰነ ጊዜ በፊላደልፊያ፣ ፔንስልቬንያ በዩናይትድ ስቴትስ ያደጉ ናቸው። እ.ኤ.አ. በ1967 የእስራኤል መከላከያ ሰራዊትን ለመቀላቀል ወደ እስራኤል ተመለሰ። በሳይሬት ማትካል ልዩ ሃይል የቡድን መሪ ሆነ እና በተለያዩ ተልእኮዎች ተሳትፏል፣ በክብር ከመልቀቁ በፊት የካፒቴንነት ማዕረግ አግኝቷል። ኔታንያሁ ከማሳቹሴትስ የቴክኖሎጂ ተቋም ከተመረቁ በኋላ የቦስተን አማካሪ ቡድን የኢኮኖሚ አማካሪ ሆነዋል። በ1978 ዮናታን ኔታንያሁ ፀረ-ሽብር ተቋምን ለማግኘት ወደ እስራኤል ተመለሰ። ከ1984-1988 ኔታንያሁ በተባበሩት መንግስታት ድርጅት የእስራኤል ቋሚ ተወካይ ነበሩ። እ.ኤ.አ. በ 1993 የተቃዋሚዎች መሪ በመሆን የሊኩድ ሊቀመንበር ሆነው ተመርጠዋል ። እ.ኤ.አ. በ1996 በተካሄደው ምርጫ የወቅቱን ጠቅላይ ሚኒስትር ሺሞን ፔሬስን በማሸነፍ የእስራኤል ትንሹ ጠቅላይ ሚኒስትር ሆነው ተሾሙ። አንድ ጊዜ ካገለገሉ በኋላ ኔታንያሁ እና ሊኩድ በ1999 በተካሄደው ምርጫ በናዖድ ባራቅ አንድ የእስራኤል ፓርቲ በከፍተኛ ሁኔታ ተሸንፈዋል። ኔታንያሁ ከፖለቲካው ሙሉ በሙሉ ጡረታ መውጣትን መርጠው ወደ ግሉ ዘርፍ ገቡ። ከበርካታ አመታት በኋላ፣ የተተኩት የሊኩድ ሊቀመንበር ኤሪያል ሻሮን ጠቅላይ ሚኒስትር ከሆኑ በኋላ ኔታንያሁ ወደ ፖለቲካው ለመመለስ እርግጠኛ ሆነው የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር እና የገንዘብ ሚኒስትር ሆነው አገልግለዋል። ኔታንያሁ የገንዘብ ሚኒስትር እንደመሆናቸው መጠን የእስራኤልን ቀጣይ የኢኮኖሚ አፈጻጸም በእጅጉ እንዳሻሻሉ ተንታኞች የሚናገሩትን በእስራኤል ኢኮኖሚ ላይ ትልቅ ማሻሻያ አድርጓል። ኔታንያሁ በኋላ ከሳሮን ጋር ተጋጭተዋል፣ በመጨረሻም የጋዛን የመልቀቅ እቅድን በተመለከተ በተፈጠረው አለመግባባት ስራቸውን ለቀቁ። ሻሮን ካዲማ አዲስ ፓርቲ ለመመስረት ናታንያሁ በታህሳስ 2005 ወደ ሊኩድ አመራር ተመለሰ። እ.ኤ.አ. ከ2006 እስከ 2009 የተቃዋሚ ፓርቲ መሪ ነበሩ። ምንም እንኳን በ2009 በካዲማ ምርጫ ሊኩድ ሁለተኛ ሆኖ ቢያጠናቅቅም ኔታንያሁ ከሌሎች የቀኝ ክንፍ ፓርቲዎች ጋር ጥምር መንግስት መመስረት በመቻሉ ለሁለተኛ ጊዜ ጠቅላይ ሚኒስትር ሆነው ቃለ መሃላ ፈጸሙ። እ.ኤ.አ. በ2013 እና 2015 ምርጫ ሊኩድን ወደ አሸናፊነት መርቷል። የኤፕሪል 2019 ምርጫ የትኛውም ፓርቲ መንግስት መመስረት ካልቻለ በኋላ፣ በ2019 ሁለተኛ ምርጫ ተካሂዷል። በሴፕቴምበር 2019 በተካሄደው ምርጫ፣ በቤኒ ጋንትዝ የሚመራው የማዕከላዊው ሰማያዊ እና ነጭ ጥምረት ከኔታንያሁ ሊኩድ ትንሽ ቀድሞ ወጣ። ሆኖም ኔታንያሁም ሆነ ጋንትዝ መንግሥት መመስረት አልቻሉም። ከቀጠለ የፖለቲካ አለመግባባት በኋላ፣ የ2020 ምርጫን ተከትሎ ሊኩድ እና ሰማያዊ እና ነጭ የጥምር ስምምነት ሲደርሱ ይህ ተፈቷል። በስምምነቱ መሰረት፣ ጠቅላይ ሚኒስትሩ በኔታንያሁ እና ቤኒ ጋንትዝ መካከል ይሽከረከራሉ፣ በዚህም ጋንትዝ በኖቬምበር 2021 ናታንያሁ እንዲተኩ ታቅዶ ነበር። በታህሳስ 2020 ይህ ጥምረት ፈርሶ በማርች 2021 አዲስ ምርጫ ተካሄዷል። በመጨረሻው መንግስቱ ኔታንያሁ የእስራኤልን ምላሽ ለኮቪድ-19 ወረርሽኝ እና ለ2021 የእስራኤል-ፍልስጤም ቀውስ መርቷል። በጁን 2021 ናፍታሊ ቤኔት ከያይር ላፒድ ጋር መንግስት ከመሰረተ በኋላ ኔታንያሁ ከጠቅላይ ሚኒስትርነት ተወግዶ ለሶስተኛ ጊዜ የተቃዋሚ መሪ ሆነ። ኔታንያሁ እ.ኤ.አ. ከ1980ዎቹ ጀምሮ የግል ጓደኛቸው ከነበሩት ዶናልድ ትራምፕ ጋር ያላቸውን ቅርበት ፣ እ.ኤ.አ. ከ2016 ጀምሮ በእስራኤል ለነበራቸው የፖለቲካ ጥሪ ዋና ማዕከል አድርገው ነበር። የአብርሃም ስምምነት፣ በእስራኤል እና በተለያዩ የአረብ ሀገራት መካከል የተደረጉ ተከታታይ የመደበኛ ስምምነቶች። እ.ኤ.አ. ከታህሳስ 2016 ጀምሮ ኔታንያሁ በእስራኤል ፖሊስ እና አቃቤ ህግ የሙስና ወንጀል ምርመራ ሲደረግላቸው ቆይቷል። እ.ኤ.አ. ኖቬምበር 21 ቀን 2019 እምነትን በመጣስ፣ በሙስና እና በማጭበርበር ወንጀል ተከሷል። በቀረበበት ክስ ምክንያት ኔታንያሁ ከስልጣናቸው ከመነሳታቸው በፊት ከጠቅላይ ሚኒስትርነት ቦታ ውጭ ያሉትን ሁሉንም የሚኒስቴር መስሪያ ቤቶች ሃላፊነታቸውን እንዲለቁ በህጋዊ መንገድ ተጠይቀው ነበር። የመጀመሪያ ህይወት እና ወታደራዊ ስራ ኔታንያሁ በ1949 በቴል አቪቭ እስራኤል ከአይሁዳዊ ቤተሰብ ተወለደ። እናቱ ትዚላ ሰጋል የተወለደችው በኦቶማን ኢምፓየር የኢየሩሳሌም ሙታሳሪፌት ውስጥ በፔታህ ቲክቫ ሲሆን አባቱ ዋርሶ የተወለደው ቤንዚዮን ኔታንያሁ (ኒ ሚሌይኮውስኪ፣ 1910–2012) የአይሁዶች ወርቃማ ላይ ልዩ የታሪክ ምሁር ነበሩ። የስፔን ዕድሜ. የናታንያሁ አባታዊ አያት ናታን ሚሌይኮቭስኪ ረቢ እና የጽዮናውያን ጸሃፊ ነበሩ። የናታንያሁ አባት ወደ እስራኤል ሲሰደድ ስሙን ከ"ሚሌይኮቭስኪ" ወደ "ናታንያሁ" ማለትም "እግዚአብሔር ሰጠ" ብሎ ጠራ። ቤተሰቦቹ በብዛት አሽከናዚ ሲሆኑ፣ የ ምርመራ የሴፋርዲክ የዘር ግንድ እንዳለው እንዳረጋገጠለት ተናግሯል። ከቪልና ጋኦን ዘር ነው ይላል። ኔታንያሁ ከሶስት ልጆች ሁለተኛ ሰው ነበር። መጀመሪያ ያደገው እና ​​የተማረው በኢየሩሳሌም ሲሆን እዚያም ሄንሪታ ስዞልድ አንደኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ገብቷል። ከ6ኛ ክፍል መምህሩ ሩት ሩበንስታይን ያገኘው የግምገማ ግልባጭ ኔታንያሁ ጨዋ፣ጨዋ እና አጋዥ እንደነበር አመልክቷል። ሥራው "ተጠያቂ እና በሰዓቱ" እንደነበረ; እና እሱ ተግባቢ፣ ተግሣጽ ያለው፣ ደስተኛ፣ ደፋር፣ ንቁ እና ታዛዥ ነበር። እ.ኤ.አ. በ1956 እና በ1958 መካከል እና ከ1963 እስከ 1967 ድረስ ቤተሰቦቹ በዩናይትድ ስቴትስ በቼልተንሃም ታውንሺፕ ፔንስልቬንያ በፊላደልፊያ ከተማ ዳርቻ ይኖሩ የነበረ ሲሆን አባ ቤንዚዮን ኔታንያሁ በድሮፕሲ ኮሌጅ አስተምረዋል። ቤንጃሚን ተከታትሎ ከቼልተንሃም ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ተመርቋል እናም በክርክር ክለብ፣ በቼዝ ክለብ እና በእግር ኳስ ንቁ ተሳትፎ አድርጓል። እሱ እና ወንድሙ ዮናታን በአካባቢው ባጋጠሟቸው ላዩን የአኗኗር ዘይቤዎች እርካታ አጥተው ነበር፣ ይህም የወጣቶች ፀረ-ባህል እንቅስቃሴ፣ እና ቤተሰቡ በተገኙበት የተሃድሶ ምኩራብ ፣ የይሁዳ ቤተመቅደስ ፣ የሊበራል ስሜቶችን ጨምሮ። እ.ኤ.አ. በውጊያ ወታደርነት አሰልጥኖ ለአምስት ዓመታት በመከላከያ ሰራዊት ልዩ ሃይል ክፍል በሳይሬት ማትካል አገልግሏል። እ.ኤ.አ. በተለያዩ ጊዜያት በጦርነት ቆስሏል። እ.ኤ.አ. በ1968 እስራኤላውያን በሊባኖስ ላይ ያደረጉትን ወረራ እና በግንቦት 1972 የተጠለፈውን የሳቤና በረራ 571 መታደግን ጨምሮ በሌሎች በርካታ ተልዕኮዎች ውስጥ ተሳትፏል። እ.ኤ.አ. በ 1972 ከነቃ አገልግሎት ተባረረ ነገር ግን በሳይሬት ማትካል ክምችት ውስጥ ቆየ። ከተለቀቀ በኋላ፣ ወደ ዩናይትድ ስቴትስ ለመማር ሄደ፣ ነገር ግን በዮም ኪፑር ጦርነት ለማገልገል በጥቅምት 1973 ተመለሰ። በሶሪያ ግዛት ውስጥ ጥልቅ የሆነ የኮማንዶ ጥቃትን ከመምራቱ በፊት በስዊዝ ካናል ላይ ልዩ ሃይል በግብፅ ሃይሎች ላይ ባደረገው ወረራ ተሳትፏል። ኔታንያሁ በ1972 መጨረሻ ላይ በማሳቹሴትስ የቴክኖሎጂ ኢንስቲትዩት ኦፍ ቴክኖሎጂ () የስነ-ህንፃ ጥናት ለመማር ወደ አሜሪካ ተመለሰ። በዮም ኪፑር ጦርነት ለመፋለም ወደ እስራኤል ለአጭር ጊዜ ከተመለሰ በኋላ ወደ አሜሪካ ተመለሰ እና ቤን ኒታይ በሚል ስያሜ በየካቲት 1975 የመጀመሪያ ዲግሪያቸውን በአርክቴክቸር አጠናቅቆ በሰኔ 1976 ከ አስተዳደር ትምህርት ቤት ሁለተኛ ዲግሪ አግኝቷል። በተመሳሳይ በኦፕሬሽን ኢንቴቤ ወንድሙ ሞት ትምህርቱ እስኪቋረጥ ድረስ በፖለቲካል ሳይንስ የዶክትሬት ዲግሪ እየተማረ ነበር። በ ኔታንያሁ በዮም ኪፑር ጦርነት ለመፋለም እረፍት ቢወስዱም የማስተርስ ዲግሪያቸውን (በተለምዶ አራት አመት የሚፈጅ) በሁለት አመት ተኩል ጊዜ ውስጥ ባለ ሁለት ሎድ አጥንተዋል። በ ውስጥ ፕሮፌሰር ግሮሰር እንዲህ በማለት አስታውሰዋል፡- “በጣም ጥሩ አደረገ። በጣም ብሩህ ነበር፣ የተደራጀ፣ ጠንካራ፣ ኃይለኛ። ምን ማድረግ እንደሚፈልግ እና እንዴት ማድረግ እንዳለበት ያውቅ ነበር። በዚያን ጊዜ ስሙን ቢንያም "ቤን" ኒታይ ብሎ ለወጠው (ኒታይ፣ የኒታይ ተራራ እና የአርቤላ ስም ለሚታወቀው አይሁዳዊ ጠቢብ ኒታይ፣ አባቱ ብዙ ጊዜ ለጽሁፎች ይጠቀምበት የነበረው የብዕር ስም ነው።) ከአመታት በኋላ ኔታንያሁ ለመገናኛ ብዙኃን በሰጠው ቃለ ምልልስ አሜሪካውያን ስሙን መጥራት እንዲችሉ ለማድረግ መወሰኑን አብራርተዋል። ይህ እውነታ በፖለቲካ ተቀናቃኞቹ የእስራኤል ብሄራዊ ማንነት እና ታማኝነት እጦት በተዘዋዋሪ እንዲከሷቸው አድርገውታል። በ1976 የኔታንያሁ ታላቅ ወንድም ዮናታን ኔታንያሁ ተገደለ። ዮናታን የቢንያም የቀድሞ ክፍል አዛዥ ሳይሬት ማትካል አዛዥ ሆኖ ሲያገለግል እና ሽብርተኝነትን ለመከላከል በተካሄደው ታጋቾች የማዳን ተልዕኮ ኦፕሬሽን ኢንቴቤ በተባለበት ወቅት በአሸባሪዎች የተነጠቁ ከ100 በላይ እስራኤላውያን ታጋቾችን በማዳን ወደ ዩጋንዳ ኢንቴቤ አየር ማረፊያ ተወስዷል። . እ.ኤ.አ. በ 1976 ኔታንያሁ በክፍላቸው ጫፍ አቅራቢያ በ የተመረቀ ሲሆን በቦስተን ፣ ማሳቹሴትስ ውስጥ ለቦስተን አማካሪ ቡድን ኢኮኖሚያዊ አማካሪ ሆኖ በ 1976 እና 1978 መካከል በኩባንያው ውስጥ ይሠራ ነበር ። በቦስተን ኮንሰልቲንግ ቡድን፣ እሱ የሚት ሮምኒ ባልደረባ ነበር፣ ከእሱ ጋር ዘላቂ ወዳጅነት መሰረተ። ሮምኒ በወቅቱ ኔታንያሁ፡- “አንድ የተለየ አመለካከት ያለው ጠንካራ ስብዕና ያለው” እንደነበር ያስታውሳሉ እና “[] በአጭሩ መናገር ይቻላል… [] የጋራ ልምዶችን ማካፈል እና እይታ እና ተመሳሳይ ነው ። ኔታንያሁ “ቀላል ግንኙነታቸው” የ. ምሁራዊ ጥብቅ ቡት ካምፕ ውጤት ነው ብለዋል።እ.ኤ.አ. በ 1978 ኔታንያሁ በቦስተን የአካባቢ ቴሌቪዥን ላይ በ "ቤን ኒታይ" ስም ቀርበው ተከራክረዋል: "የግጭቱ ዋና ዋና የአረቦች የእስራኤልን መንግስት ለመቀበል አለመታደል ነው ... ለ 20 ዓመታት አረቦች ነበሩ ። ሁለቱም ዌስት ባንክ እና የጋዛ ሰርጥ እና አሁን እንዳሉት የራስን እድል በራስ መወሰን የግጭቱ አስኳል ከሆነ በቀላሉ የፍልስጤም መንግስት መመስረት ይችሉ ነበር።በ1978 ኔታንያሁ ወደ እስራኤል ተመለሰ። እ.ኤ.አ. በ 1978 እና በ 1980 መካከል የጆናታን ኔታንያሁ ፀረ-ሽብር ተቋም, መንግሥታዊ ያልሆነ ድርጅት ለሽብርተኝነት ጥናት ያደረ; ተቋሙ በአለም አቀፍ የሽብርተኝነት ውይይት ላይ ያተኮሩ በርካታ አለም አቀፍ ጉባኤዎችን አካሂዷል። ከ1980 እስከ 1982 በኢየሩሳሌም የሚገኘው የሪም ኢንዱስትሪዎች የግብይት ዳይሬክተር ነበሩ። በዚህ ወቅት ኔታንያሁ ከበርካታ የእስራኤል ፖለቲከኞች ጋር የመጀመርያ ግኑኝነትን አድርጓል፣ ሚኒስትር ሞሼ አረንስን ጨምሮ፣ በዋሽንግተን ዲሲ በሚገኘው የእስራኤል ኤምባሲ ምክትል ዋና ሃላፊ አድርገው የሾሙት አሬንስ በዩናይትድ ስቴትስ አምባሳደር ሲሆኑ፣ እ.ኤ.አ. እ.ኤ.አ. እስከ 1984 ድረስ እ.ኤ.አ. በ1982 የሊባኖስ ጦርነት በሳይሬት ማትካል ለስራ ተጠባባቂ ተጠርቶ ከአገልግሎት እንዲለቀቅ ጠይቋል ፣በጦርነቱ ላይ በተሰነዘረባት ከባድ አለም አቀፍ ትችት አሜሪካ ውስጥ መቆየት እና የእስራኤል ቃል አቀባይ በመሆን ማገልገልን መርጧል። . በጦርነቱ ወቅት የእስራኤልን ጉዳይ ለመገናኛ ብዙኃን አቅርቧል እና በእስራኤል ኤምባሲ ውስጥ በጣም ቀልጣፋ የህዝብ ግንኙነት ስርዓት ዘርግቷል ። እ.ኤ.አ. በ 1984 እና 1988 መካከል ኔታንያሁ በተባበሩት መንግስታት የእስራኤል አምባሳደር ሆነው አገልግለዋል ። ኔታንያሁ በ 1980 ዎቹ ውስጥ ግንኙነት የፈጠሩት በራቢ ሜናችም ኤም. ሽኔርሰን ተጽዕኖ ነበራቸው። ሽኔርሰንን “በዘመናችን በጣም ተደማጭነት ያለው ሰው” ሲል ጠርቶታል። እ.ኤ.አ. በ 1980 ዎቹ ውስጥ ፣ በዩኤን የእስራኤል አምባሳደር ሆነው ሲያገለግሉ ኔታንያሁ የወደፊቱ የአሜሪካ ፕሬዝዳንት ዶናልድ ትራምፕ አባት ከሆነው ፍሬድ ትራምፕ ጋር ጓደኛ ሆኑ ። የተቃዋሚዎች መሪ : አውሮፓዊ ከ1988ቱ የእስራኤል ህግ አውጪ ምርጫ በፊት ኔታንያሁ ወደ እስራኤል ተመልሶ ሊኩድ ፓርቲን ተቀላቅሏል። በሊኩድ የውስጥ ምርጫ ኔታንያሁ በፓርቲዎች ዝርዝር ውስጥ አምስተኛ ደረጃ ላይ ተቀምጧል። በኋላም የ12ኛው ክኔሴት አባል ሆነው ተመርጠዋል፣ እና የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ሞሼ አሬንስ ምክትል ሆነው ተሾሙ፣ በኋላም ዴቪድ ሌቪ። ኔታንያሁ እና ሌቪ አልተባበሩም እናም በሁለቱ መካከል ያለው ፉክክር ከጊዜ በኋላ ተባብሷል። እ.ኤ.አ. በ1991 መጀመሪያ ላይ በባህረ ሰላጤው ጦርነት ወቅት እንግሊዛዊ አቀላጥፎ የነበረው ኔታንያሁ በ እና በሌሎች የዜና ማሰራጫዎች ላይ በሚዲያ ቃለ ምልልስ ላይ የእስራኤል ዋና ቃል አቀባይ ሆኖ ብቅ አለ። እ.ኤ.አ. በ 1991 የማድሪድ ኮንፈረንስ ኔታንያሁ በጠቅላይ ሚኒስትር ይዝሃክ ሻሚር የሚመራ የእስራኤል ልዑካን ቡድን አባል ነበሩ። ከማድሪድ ኮንፈረንስ በኋላ ኔታንያሁ በእስራኤል ጠቅላይ ሚኒስትር ጽህፈት ቤት ምክትል ሚኒስትር ሆነው ተሾሙ። እ.ኤ.አ. (ሳሮን መጀመሪያ ላይ የሊኩድ ፓርቲ አመራርን ፈልጎ ነበር፣ ነገር ግን አነስተኛ ድጋፍ እንደሚስብ ሲታወቅ በፍጥነት ራሱን አገለለ)። ሻሚር በ1992 ምርጫ ሊኩድ ከተሸነፈ በኋላ ከፖለቲካው ጡረታ ወጥቷል። የይስሃቅ ራቢን መገደል ተከትሎ የሱ ጊዜያዊ ተተኪ ሺሞን ፔሬዝ መንግስት የሰላም ሂደቱን እንዲያራምድ ሥልጣን ለመስጠት ቀድሞ ምርጫ እንዲደረግ ወሰነ። ኔታንያሁ እ.ኤ.አ. ኔታንያሁ ዘመቻውን እንዲያካሂድ አሜሪካዊው ሪፐብሊካን ፖለቲከኛ አርተር ፊንከልስቴይን ቀጥሮ ነበር፣ ምንም እንኳን የአሜሪካው የድምጽ ንክሻ እና የሰላ ጥቃት ጠንከር ያለ ትችት ቢያመጣም ውጤታማ ሆኖ ተገኝቷል። እ.ኤ.አ. በ 1996 ምርጫ ኔታንያሁ ሲያሸንፉ ፣በቦታው ታሪክ ውስጥ ትንሹ እና በእስራኤል ግዛት የተወለዱ የመጀመሪያው የእስራኤል ጠቅላይ ሚኒስትር (ይትዛክ ራቢን የተወለደው በኢየሩሳሌም ፣ በብሪቲሽ ፍልስጤም ማኔጅመንት ስር ነበር ፣ 1948 የእስራኤል መንግሥት ምስረታ)። ኔታንያሁ በቅድመ ምርጫ ተወዳጁ ሺሞን ፔሬዝ ማሸነፋቸው ብዙዎችን አስገርሟል። የኋለኛው ውድቀት ውስጥ ዋና ቀስቃሽ ከምርጫው ጥቂት ቀደም ብሎ የአጥፍቶ ጠፊዎች ማዕበል ነበር; እ.ኤ.አ. በማርች 3 እና 4 ቀን 1996 ፍልስጤማውያን ሁለት የአጥፍቶ ጠፊ ጥቃቶችን ፈጽመዋል፣ 32 እስራኤላውያንን ገድለዋል፣ ፔሬስ ጥቃቱን ማስቆም ያልቻለ ይመስላል። በዘመቻው ወቅት ኔታንያሁ የሰላም ሂደቱ መሻሻል የፍልስጤም ብሄራዊ ባለስልጣን ግዴታውን በመወጣት ላይ የተመሰረተ እንደሚሆን አፅንዖት ሰጥተዋል-በተለይ ሽብርተኝነትን በመዋጋት - እና የሊኩድ ዘመቻ መፈክር "ናታኒያሁ - አስተማማኝ ሰላም መፍጠር" ነበር. ሆኖም ኔታንያሁ ለጠቅላይ ሚኒስትርነት በተካሄደው ምርጫ ቢያሸንፉም የፔሬስ የእስራኤል ሌበር ፓርቲ በኬኔሴት ምርጫ ብዙ መቀመጫዎችን አግኝቷል። ኔታንያሁ መንግስት ለመመስረት ከኦርቶዶክስ-ኦርቶዶክስ ፓርቲዎች፣ ሻስ እና ዩቲጄ ጋር ጥምረት ላይ መተማመን ነበረበት። ጠቅላይ ሚኒስትር : አውሮፓዊ የመጀመሪያ ጊዜ ብዙ የአጥፍቶ ጠፊ ቦምቦች የሊኩድ የጸጥታ ቦታን አጠናከረ። ለአብዛኞቹ የቦምብ ጥቃቶች ሃማስ ሃላፊነቱን ወስዷል። እንደ ጠቅላይ ሚኒስትር ኔታንያሁ ስለ ብዙ የኦስሎ ስምምነት ማእከላዊ ግቢ ብዙ ጥያቄዎችን አንስቷል። ከዋና ዋና ነጥቦቹ አንዱ በዋና ዋና ጉዳዮች ላይ እንደ እየሩሳሌም ሁኔታ እና የፍልስጤም ብሄራዊ ማሻሻያ በመሳሰሉት ዋና ዋና ጉዳዮች ላይ ውሳኔ ከማግኘቱ በፊት ለፍልስጤማውያን መስማማት አለበት የሚለው የኦስሎ መነሻ ሃሳብ ጋር አለመስማማት ነው። ቻርተር የኦስሎ ደጋፊዎች የባለብዙ መድረክ አካሄድ በፍልስጤማውያን መካከል በጎ ፈቃድ እንደሚፈጥር እና እነዚህ አበይት ጉዳዮች በኋለኞቹ ደረጃዎች ሲነሱ እርቅን እንዲፈልጉ ያነሳሳቸዋል ብለው ነበር። ኔታንያሁ እንደተናገሩት እነዚህ ቅናሾች በምላሹ ምንም ዓይነት ተጨባጭ ምልክቶችን ሳያገኙ ለአክራሪ አካላት ማበረታቻ ሰጥተዋል። ለእስራኤላውያን ቅናሾች በምላሹ የፍልስጤም በጎ ፈቃድ ተጨባጭ ምልክቶች እንዲታዩ ጠይቋል። ከኦስሎ ስምምነት ጋር ልዩነት ቢኖራቸውም፣ ጠቅላይ ሚኒስትር ኔታንያሁ አፈጻጸማቸውን ቢቀጥሉም፣ ጠቅላይ ሚኒስትርነታቸው ግን የሰላም ሂደቱ መቀዛቀዝ ታይቷል። እ.ኤ.አ. በ 1996 ኔታንያሁ እና የኢየሩሳሌም ከንቲባ ኢሁድ ኦልመርት ከጠቅላይ ሚኒስትር ሺሞን ፔሬዝ በፊት ለሰላም ሲባል እንዲቆይ ትእዛዝ ሰጥተውት የነበረውን የዌስተርን ግድግዳ ዋሻ በአረብ ሰፈር ውስጥ ለመክፈት ወሰኑ። ይህ በፍልስጤማውያን የሶስት ቀናት ብጥብጥ የቀሰቀሰ ሲሆን በዚህም ምክንያት በደርዘን የሚቆጠሩ እስራኤላውያን እና ፍልስጤማውያን ተገድለዋል። ኔታንያሁ የፍልስጤም ፕሬዝዳንት አራፋትን ለመጀመሪያ ጊዜ የተገናኙት በሴፕቴምበር 4 ቀን 1996 ነው። ከስብሰባው በፊት ሁለቱ መሪዎች በስልክ ተነጋገሩ። ስብሰባዎቹ እስከ መኸር 1996 ድረስ ይቀጥላሉ ። ኔታንያሁ በመጀመሪያ ስብሰባቸው ላይ እንዲህ ብለዋል: - “የሁለቱም ወገኖች ፍላጎቶች እና ፍላጎቶች በአጸፋዊነት እና በፀጥታ እና በጥሩ ሁኔታ ላይ በመመስረት የሁለቱም ወገኖች ፍላጎቶች ግምት ውስጥ ማስገባት እንዳለብን አፅንዖት መስጠት እፈልጋለሁ ። - የሁለቱም እስራኤላውያን እና ፍልስጤማውያን መሆን. አራፋት “ከሚስተር ኔታንያሁ እና ከመንግስታቸው ጋር ለመስራት ቆርጠን ተነስተናል።” ንግግሮቹ የተጠናቀቁት እ.ኤ.አ. ጥር 14 ቀን 1997 የኬብሮን ፕሮቶኮል ሲፈረም ነበር። የፍልስጤም አስተዳደር ጋር የሄብሮን ፕሮቶኮል መፈራረሙ የእስራኤል ጦር በኬብሮን እንደገና እንዲሰማራ እና የሲቪል ባለስልጣን አብዛኛው አካባቢ የፍልስጤም አስተዳደር እንዲቆጣጠር አድርጓል።ውሎ አድሮ የሰላሙ ሂደት መሻሻል አለማድረግ በ1998 የዋይ ወንዝ ማስታወሻን ያዘጋጀው አዲስ ድርድር በእስራኤል መንግስት እና በፍልስጤም አስተዳደር የ 1995 ቀደሞ ጊዜያዊ ስምምነትን ተግባራዊ ለማድረግ የሚወሰዱ እርምጃዎችን ዘርዝሯል። እና የ ሊቀመንበር ያሲር አራፋት፣ እና በኖቬምበር 17 1998፣ የእስራኤል 120 አባል ፓርላማ፣ ፣ የዋይ ወንዝ ማስታወሻን በ75–19 ድምጽ አጽድቋል። እ.ኤ.አ. በ1967 በካርቱም በተካሄደው ኮንፈረንስ ላይ ጠቅላይ ሚኒስትር ኔታንያሁ “ከጎላን ኮረብቶች መውጣት የለም፣ የኢየሩሳሌምን ጉዳይ አለመነጋገር፣ በማናቸውም ቅድመ ሁኔታዎች ድርድር የለም” የሚለውን ፖሊሲ “ሶስት የለም(ዎች)” የሚል ፖሊሲ ላይ አፅንዖት ሰጥተዋል። እ.ኤ.አ. በ1997 ኔታኒያሁ ሁለቱ ሀገራት የሰላም ስምምነት ከተፈራረሙ ከ3 ዓመታት በኋላ በዮርዳኖስ የሃማስ መሪ ካሊድ ማሻልን ለመግደል የሞሳድ ዘመቻ ፈቀደ። የሞሳድ ቡድን እንደ አምስት የካናዳ ቱሪስቶች በሴፕቴምበር 27 ቀን 1997 ወደ ዮርዳኖስ ገብቶ በአማን ጎዳና ላይ የማሻልን ጆሮ መርዝ ገባ። ሴራው የተጋለጠ ሲሆን ሁለት ወኪሎች በዮርዳኖስ ፖሊስ ተይዘው ሲታሰሩ ሌሎች ሶስት ሰዎች ደግሞ በእስራኤል ኤምባሲ ውስጥ ተደብቀው በወታደሮች ተከቧል። የተበሳጨው ንጉስ ሁሴን እስራኤል መድሃኒቱን እንድትሰጥ ጠየቀ እና የሰላም ስምምነቱን እንደሚያፈርስ ዝቷል። ኔታንያሁ የዩኤስ ፕሬዝዳንት ቢል ክሊንተን ግፊት ካደረጉ በኋላ ጥያቄውን ተቀብለው ሼክ አህመድ ያሲንን ጨምሮ 61 የዮርዳኖስና የፍልስጤም እስረኞች እንዲፈቱ ትእዛዝ ሰጥተዋል። ክስተቱ ገና የእስራኤል እና የዮርዳኖስ ግንኙነት እያሽቆለቆለ ሄደ። በስልጣን ዘመናቸው ኔታንያሁ ወደ ነፃ ገበያ ኢኮኖሚ የሚያመሩ እርምጃዎችን በመውሰድ የኢኮኖሚ ነፃነት ሂደትን ጀምሯል። በእሱ ክትትል፣ መንግስት በባንክ እና በመንግስት ዋና ዋና ኩባንያዎች ውስጥ ያለውን ድርሻ መሸጥ ጀመረ። በተጨማሪም ኔታንያሁ የእስራኤል ጥብቅ የውጭ ምንዛሪ ቁጥጥርን በእጅጉ በማቃለሉ እስራኤላውያን ያልተገደበ ገንዘብ ከሀገራቸው እንዲወጡ፣ የውጭ ባንክ አካውንቶችን እንዲከፍቱ፣ የውጭ ምንዛሪ እንዲይዙ እና በሌሎች ሀገራት በነፃነት ኢንቨስት እንዲያደርጉ አስችሏቸዋል።በስልጣን ዘመናቸው ሁሉ ኔታንያሁ በእስራኤል የፖለቲካ ግራ ክንፍ ሲቃወሙ እና በኬብሮን እና በሌሎች ቦታዎች ለፍልስጤማውያን ባደረጉት ስምምነት እና በአጠቃላይ ከአራፋት ጋር ባደረጉት ድርድር ከቀኝ በኩል ድጋፍ አጥተዋል። ኔታንያሁ በትዳራቸው እና በሙስና ክስ ከተመሰረተባቸው ረጅም ተከታታይ ቅሌቶች በኋላ በእስራኤል ህዝብ ዘንድ ተቀባይነት አጥተዋል። እ.ኤ.አ. በ1997 ፖሊስ ኔታንያሁ በሙስና ወንጀል ክስ እንዲመሰረት ሐሳብ አቀረበ። ክሱን የሚቀንስ ጠቅላይ አቃቤ ህግ በመሾም ተከሷል ነገር ግን አቃቤ ህግ ለፍርድ ለመቅረብ በቂ ማስረጃ የለም በማለት ብይን ሰጥቷል። እ.ኤ.አ. በ 1999 ኔታንያሁ የእስራኤል ፖሊስ ከመንግስት ተቋራጭ ነፃ አገልግሎት በ100,000 ዶላር በሙስና ክስ እንዲመሰረትበት ሲያበረታታ ሌላ ቅሌት ገጠመው። የእስራኤል ጠቅላይ አቃቤ ህግ በማስረጃ የተቸገሩትን በመጥቀስ ክስ አልመሰረተም። የምርጫ ሽንፈት እ.ኤ.አ. በ1999 በተካሄደው የጠቅላይ ሚኒስትርነት ምርጫ በናዖድ ባራቅ ከተሸነፈ በኋላ ኔታንያሁ ለጊዜው ከፖለቲካው ጡረታ ወጥቷል። በመቀጠልም ከእስራኤል የመገናኛ መሳሪያዎች አምራች ጋር ለሁለት አመታት በከፍተኛ አማካሪነት አገልግሏል። እ.ኤ.አ. በ2000 መገባደጃ ላይ የባርቅ መንግስት ወድቆ ኔታንያሁ ወደ ፖለቲካው የመመለስ ፍላጎት እንዳለው ገለፀ። በህጉ መሰረት የባራክ ስልጣን መልቀቅ ለጠቅላይ ሚኒስትርነት ቦታ ብቻ ምርጫ እንዲደረግ ታስቦ ነበር። ኔታንያሁ አጠቃላይ ምርጫ መካሄድ አለበት ሲሉ አጥብቀው የጠየቁ ሲሆን ይህ ካልሆነ ግን የተረጋጋ መንግስት ሊኖር አይችልም ብለዋል። ኔታንያሁ ውሎ አድሮ ለጠቅላይ ሚንስትርነት ቦታ ላለመወዳደር ወሰኑ፣ ይህ እርምጃ በወቅቱ ከኔታንያሁ ያነሰ ተወዳጅነት የጎደለው ይባል የነበረው ኤሪኤል ሻሮን ወደ ስልጣን እንዲወጣ አመቻችቷል። እ.ኤ.አ. በ 2002 የእስራኤል ሌበር ፓርቲ ከጥምረቱ ወጥቶ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትርነቱን ከለቀቁ በኋላ ጠቅላይ ሚኒስትር ኤሪያል ሻሮን ኔታንያሁ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር አድርገው ሾሙ። ኔታንያሁ ሳሮንን ለሊኩድ ፓርቲ መሪነት ቢሞግቱትም ከስልጣን ሊያነሱት አልቻሉም። በሴፕቴምበር 9 ቀን 2002 ኔታንያሁ በሞንትሪያል ፣ ኩቤክ ፣ ካናዳ በሚገኘው ኮንኮርዲያ ዩኒቨርሲቲ ሊያደርጉት የታቀደው ንግግር በመቶዎች የሚቆጠሩ የፍልስጤም ደጋፊ ተቃዋሚዎች ደህንነታቸውን ካጨናነቁ እና በመስታወት መስኮት ከተሰባበሩ በኋላ ተሰርዟል። ኔታንያሁ በሞንትሪያል ሪትዝ ካርልተን ሆቴል ቆይታው ውስጥ በመቆየታቸው በተቃውሞው ላይ አልነበሩም። በኋላ አክቲቪስቶቹን ሽብርተኝነትን ይደግፋሉ እና “ያበደ ቅንዓት” ሲል ከሰዋል። ከሳምንታት በኋላ እ.ኤ.አ ኦክቶበር 1 2002 ወደ 200 የሚጠጉ ተቃዋሚዎች ከኔታንያሁ ጋር በፒትስበርግ ከሄይንዝ አዳራሽ መገኘት ውጭ ተገናኙ። ምንም እንኳን የፒትስበርግ ፖሊስ፣ የእስራኤል ደህንነት እና የፒትስበርግ ክፍል ንግግሮቹ መሃል ከተማውን በአዳራሹ እና በዱኪሴን ክለብ እንዲሁም በከተማ ዳርቻ ሮበርት ሞሪስ ዩኒቨርሲቲ እንዲቀጥሉ ፈቅደዋል። በሴፕቴምበር 12 ቀን 2002 ኔታንያሁ በኢራቅ ግዛት የተፈጠረውን የኒውክሌር ስጋት አስመልክቶ በዩኤስ የተወካዮች ምክር ቤት የቁጥጥር እና የመንግስት ማሻሻያ ኮሚቴ ፊት (እንደ የግል ዜጋ በመሐላ) መስክሯል፡- “ሳዳም እየፈለገ ያለው እና እየሠራ ያለው ምንም አይነት ጥያቄ የለም። እና ወደ ኑክሌር ጦር መሳሪያ ልማት እየገሰገሰ ነው - ምንም ጥያቄ የለውም "ብለዋል. "እና አንዴ ካገኘ በኋላ, ታሪክ ወዲያውኑ እንደሚቀያየር ምንም ጥርጥር የለውም." በምስክርነቱ፣ ኔታንያሁም “የሳዳምን አገዛዝ ሳዳምን ከወሰድክ፣ በአካባቢው ላይ ትልቅ አዎንታዊ አስተያየት እንደሚኖረው አረጋግጥልሃለሁ” ብሏል። የገንዘብ ሚኒስትር : አውሮፓውያን እ.ኤ.አ. ከ2003 የእስራኤል ህግ አውጪ ምርጫ በኋላ ፣ ብዙ ታዛቢዎች እንደ አስገራሚ እርምጃ የቆጠሩት ፣ ሳሮን የውጭ ጉዳይ ሚኒስቴርን ለሲልቫን ሻሎም አቅርቦ ለናታንያሁ የፋይናንስ ሚኒስቴር አቀረበች። አንዳንድ ተመራማሪዎች ሻሮን ይህን እርምጃ የወሰደው ኔታንያሁ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ሆነው ባሳዩት ብቃት በፖለቲካዊ ስጋት በመቁጠራቸው እና በኢኮኖሚ እርግጠኛ ባልሆነበት ወቅት በፋይናንስ ሚኒስቴር ውስጥ በማስቀመጥ የኔታንያሁ ተወዳጅነት ሊቀንስ ይችላል ብለው ይገምታሉ። ኔታንያሁ አዲሱን ሹመት ተቀብለዋል። ሻሮን እና ኔታንያሁ ከስምምነት ላይ ደርሰዋል ኔታንያሁ እንደ የገንዘብ ሚንስትርነት ሙሉ ነፃነት እንደሚኖራቸው እና ሻሮን ማሻሻያዎቻቸውን ሁሉ እንዲመልሱላቸው ኔታንያሁ በሳሮን የእስራኤል ወታደራዊ እና የውጭ ጉዳይ ጉዳዮች ላይ የሳሮን አስተዳደር ዝም በማለታቸው ነው። ኔታንያሁ የገንዘብ ሚኒስትር እንደመሆናቸው መጠን በሁለተኛው ኢንቲፋዳ ወቅት የእስራኤልን ኢኮኖሚ ከዝቅተኛ ደረጃው ለመመለስ የሚያስችል የኢኮኖሚ እቅድ አውጥተዋል። ኔታንያሁ የኢኮኖሚ እድገትን ለማደናቀፍ የተዳከመ የህዝብ ሴክተር እና ከልክ ያለፈ መመሪያዎች ናቸው ብለዋል ። ምንም እንኳን ተቺዎቹ ባይኖሩም የእሱ እቅድ ወደ ነፃ ወደሆኑ ገበያዎች መሄድን ያካትታል። ሰዎች ለሥራ ወይም ለሥልጠና እንዲያመለክቱ፣ የመንግሥት ሴክተርን መጠን እንዲቀንስ፣ የመንግሥት ወጪን ለሦስት ዓመታት እንዲታገድና የበጀት ጉድለቱን 1 በመቶ እንዲሸፍን በማድረግ የበጎ አድራጎት ጥገኝነትን ለማቆም የሚያስችል ፕሮግራም ዘረጋ። የግብር አከፋፈል ስርዓቱ ተስተካክሎ ታክስ እንዲቀንስ የተደረገ ሲሆን ከፍተኛ የግለሰብ ታክስ መጠን ከ64% ወደ 44% እና የድርጅት ታክስ ምጣኔ ከ36 በመቶ ወደ 18 በመቶ ዝቅ ብሏል። ብዙ ቢሊዮን ዶላር የሚያወጣ የመንግስት ሀብት ወደ ግል ተዛውሯል ከነዚህም መካከል ባንኮች፣ ዘይት ማጣሪያዎች፣ ኤል አል ብሔራዊ አየር መንገድ እና ዚም የተቀናጀ የመርከብ አገልግሎት። ለወንዶችም ለሴቶችም የጡረታ ዕድሜ ጨምሯል, እና የገንዘብ ልውውጥ ህጎች የበለጠ ነፃ ሆነዋል. ንግድ ባንኮች የረዥም ጊዜ ቁጠባቸውን ለመተው ተገደዱ። በተጨማሪም ኔታንያሁ ፉክክርን ለመጨመር ሞኖፖሊዎችን እና ካርቴሎችን አጠቃ። የእስራኤል ኢኮኖሚ ማደግ ሲጀምር እና ስራ አጥነት በከፍተኛ ደረጃ እያሽቆለቆለ ሲሄድ ኔታንያሁ በስልጣን ዘመናቸው መጨረሻ 'ኢኮኖሚያዊ ተአምር' እንደሰሩ አስተያየት ሰጪዎች በሰፊው ይነገር ነበር። ነገር ግን፣ በሌበር ፓርቲ ውስጥ ያሉ ተቃዋሚዎች (እና ጥቂቶቹ በእራሱ ሊኩድ ውስጥ) የናታንያሁ ፖሊሲዎች በተከበረው የእስራኤል የማህበራዊ ሴፍቲኔት መረብ ላይ እንደ “ታቸር” ጥቃት ይመለከቱ ነበር። በስተመጨረሻ፣ የኢኮኖሚ ዕድገቱ እየጨመረ በሄደበት ወቅት ሥራ አጥነት ቀንሷል፣ የዕዳ-ከ- ጥምርታ በዓለም ዝቅተኛ ከሚባሉት ውስጥ አንዱ ዝቅ ብሏል፣ እና የውጭ ኢንቨስትመንት ከፍተኛ ደረጃ ላይ ደርሷል። ኔታንያሁ በ2004 የጋዛን የማስወገጃ እቅድ ህዝበ ውሳኔ እስካልተደረገ ድረስ ከስልጣናቸው እንደሚለቁ ዝተዋል። በኋላ ላይ ኡልቲማተም አሻሽሎ በኪነሴት ውስጥ ለፕሮግራሙ ድምጽ ሰጥቷል, ይህም ወዲያውኑ በ 14 ቀናት ውስጥ ህዝበ ውሳኔ ካልተደረገ በስተቀር ስልጣኑን እንደሚለቁ አመልክቷል. የእስራኤል ካቢኔ 17 ለ 5 ድምፅ ከመስጠቱ በፊት ከጋዛ የመውጣትን የመጀመሪያ ምዕራፍ ከማጽደቁ ጥቂት ቀደም ብሎ እ.ኤ.አ. ነሐሴ 7 ቀን 2005 የመልቀቂያ ደብዳቤ አስገባ። የተቃዋሚዎች መሪ : አውሮፓዊ ሻሮን ከሊኩድ መውጣቱን ተከትሎ ኔታንያሁ ለሊኩድ አመራር ከተወዳደሩት በርካታ እጩዎች አንዱ ነበር። ከዚህ በፊት ያደረገው የቅርብ ጊዜ ሙከራ በሴፕቴምበር 2005 ለሊኩድ ፓርቲ መሪነት ቀደምት ቅድመ ምርጫዎችን ለማድረግ ሲሞክር ፓርቲው የጠቅላይ ሚኒስትርነት ቦታን ሲይዝ - በዚህም አሪኤል ሻሮንን ከስልጣን እንዲወርድ ገፋፍቶታል። ፓርቲው ይህንን ተነሳሽነት አልተቀበለውም። ኔታንያሁ መሪነቱን በታህሳስ 20 ቀን 2005 እንደገና ተረከበ፣ በ 47% የመጀመሪያ ድምጽ፣ 32% ለሲልቫን ሻሎም እና 15% ለሞሼ ፌይሊን። እ.ኤ.አ. በማርች 2006 በኬኔሴት ምርጫ ሊኩድ ከካዲማ እና ሌበር ቀጥሎ ሶስተኛ ደረጃን የያዙ ሲሆን ኔታንያሁ ደግሞ የተቃዋሚ ፓርቲ መሪ ሆነው አገልግለዋል። እ.ኤ.አ. ኦገስት 14 ቀን 2007 ኔታንያሁ የሊኩድ ሊቀመንበር እና እጩው ለጠቅላይ ሚኒስትርነት 73% ድምጽ በማግኘት የቀኝ ቀኝ እጩ ሞሼ ፌይሊን እና የአለም ሊኩድ ሊቀመንበር ዳኒ ዳኖን በመቃወም በድጋሚ ተመረጡ። እ.ኤ.አ. በ2008 የተካሄደውን የእስራኤል–ሃማስ የተኩስ አቁም ተቃወመ፣ ልክ እንደሌሎች የ ተቃዋሚዎች። በተለይም ኔታንያሁ “ይህ ዘና ለማለት ሳይሆን የእስራኤል ሃማስን ለማስታጠቅ የተደረገ ስምምነት ነው... ለዚህ ምን እያገኘን ነው?” ብለዋል። እ.ኤ.አ. በ 2008 የመጀመሪያ አጋማሽ ላይ ዶክተሮች ጤናማ ሆኖ የተገኘ አንድ ትንሽ የአንጀት ፖሊፕ አስወገዱ። የቲዚፒ ሊቪኒ ካዲማን እንዲመሩ መመረጣቸውን እና ኦልመርት ከጠቅላይ ሚኒስትርነት መልቀቃቸውን ተከትሎ ኔታንያሁ ሊቪኒ ጥምረት ለመቀላቀል ፈቃደኛ አልሆነም እና በየካቲት 2009 የተካሄደውን አዲስ ምርጫ ደግፏል። እ.ኤ.አ. እ.ኤ.አ. እ.ኤ.አ. የሕዝብ አስተያየት መስጫዎች ሊኩድ በበላይነት እንደሚመሩ አሳይተዋል፣ ነገር ግን ከእስራኤል መራጮች መካከል አንድ ሦስተኛ የሚሆኑት ውሳኔ ባለማግኘታቸው ነው። በምርጫው እራሱ ሊኩድ ሁለተኛውን ከፍተኛ ወንበር አሸንፏል። ለሊኩድ በአንፃራዊ ሁኔታ ደካማ ማሳያ ሊሆን የሚችለው አንዳንድ የሊኩድ ደጋፊዎች ወደ አቪግዶር ሊበርማን የእስራኤል ቤይቲኑ ፓርቲ መክደዳቸው ነው። ኔታንያሁ ግን የቀኝ ክንፍ ፓርቲዎች አብላጫ ድምፅ ማግኘታቸውን በመግለጽ አሸንፈው የካቲት 20 ቀን 2009 ኢሁድ ኦልመርትን በመተካት በጠቅላይ ሚኒስትርነት ኔታንያሁ በእስራኤሉ ፕሬዝዳንት ሺሞን ፔሬዝ ተሾሙ እና ድርድር ለመመስረት ድርድር ጀመረ። ጥምር መንግስት. የቀኝ ክንፍ ፓርቲዎች አብላጫውን 65 የኪነሴት መቀመጫዎች ቢያሸንፉም፣ ኔታንያሁ ሰፋ ያለ የመሀል አዋቂ ጥምረትን መርጠው የካዲማ ተቀናቃኞቻቸው ሆነው በቲዚፒ ሊቪኒ ሊቀመንበርነት ወደ መንግስታቸው ዞረዋል። በዚህ ጊዜ የሊቪኒ ተራ ነበር ለመቀላቀል ፈቃደኛ አለመሆን፣የሰላም ሂደቱን እንዴት ማስቀጠል እንደሚቻል ላይ ያለው የሃሳብ ልዩነት ማደናቀፉ ነው። ኔታንያሁ ትንንሾቹን ተቀናቃኝ በኤሁድ ባራክ የሚመራውን የሌበር ፓርቲ መንግስቱን እንዲቀላቀል በማማለል የተወሰነ መጠን ያለው የመሃል ቃና ሰጠው። ኔታንያሁ ካቢኔያቸውን ለኪነሴት አቅርበው መጋቢት 31 ቀን 2009 ዓ.ም. 32ኛው መንግስት በእለቱ በ69 ህግ አውጭዎች በአብላጫ ድምፅ 45 (በአምስት ድምፅ ተአቅቦ) ጸድቆ አባላቱ ቃለ መሃላ ፈፅመዋል። ጠቅላይ ሚኒስትር : አውሮፓዊ ሁለተኛ ቃል እ.ኤ.አ. በ 2009 የዩኤስ ውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ሂላሪ ክሊንተን የፍልስጤም መንግስት መመስረትን እንደሚደግፉ ገልጸዋል - ይህ መፍትሄ በጠቅላይ ሚኒስትር በተመረጡት ቤንጃሚን ኔታንያሁ ከዚህ ቀደም የዩናይትድ ስቴትስ ትብብር ለማድረግ ቃል ገብተዋል። የፕሬዚዳንት ኦባማ አስተዳደር ልዩ መልዕክተኛ ጆርጅ ሚቸል ሲደርሱ ኔታንያሁ ከፍልስጤማውያን ጋር የሚደረጉ ማናቸውም ተጨማሪ ድርድር ፍልስጤማውያን እስራኤልን እንደ አይሁዳዊት ሃገር እውቅና እንዲሰጡ ቅድመ ሁኔታ ነው ብለዋል። ሰኔ 4 ቀን 2009 ኦባማ ለሙስሊሙ ዓለም ንግግር ባደረጉበት የፕሬዚዳንት ኦባማ የካይሮ ንግግር ኦባማ ከሌሎች ነገሮች መካከል፣ “ዩናይትድ ስቴትስ ቀጣይ የእስራኤል ሰፈራ ህጋዊነትን አትቀበልም” ብለዋል። የኦባማን የካይሮ ንግግር ተከትሎ ኔታንያሁ ወዲያውኑ ልዩ የመንግስት ስብሰባ ጠራ። እ.ኤ.አ ሰኔ 14፣ የኦባማ የካይሮ ንግግር ከአስር ቀናት በኋላ፣ ኔታንያሁ በባር-ኢላን ዩኒቨርሲቲ ንግግር ያደረጉት “ከወታደራዊ ነፃ የሆነ የፍልስጤም መንግስት”ን የደገፈ ቢሆንም እየሩሳሌም የተዋሃደች የእስራኤል ዋና ከተማ ሆና መቀጠል አለባት። ኔታንያሁ እየሩሳሌም የእስራኤል የተባበሩት መንግስታት ዋና ከተማ ሆና ከቀጠለች ፍልስጤማውያን ጦር እንደሌላቸው እና ፍልስጤማውያን የመመለስ ጥያቄያቸውን እንደሚተዉ የፍልስጤምን መንግስት እንደሚቀበሉ አስታውቀዋል። በተጨማሪም በዌስት ባንክ ውስጥ ባሉ የአይሁድ ሰፈሮች ውስጥ "የተፈጥሮ እድገት" የማግኘት መብት እንዳላቸው ተከራክረዋል ቋሚ ደረጃቸው ለተጨማሪ ድርድር ነው. የፍልስጤም ከፍተኛ ባለስልጣን ሴሬብ ኤሬክት ንግግሩ "የቋሚነት ድርድርን በር ዘግቷል" ያሉት ኔታንያሁ በእየሩሳሌም ፣ ስደተኞች እና ሰፈራዎች ላይ ባወጡት መግለጫ ምክንያት ነው። የስልጣን ዘመናቸውን ከጀመሩ ከሶስት ወራት በኋላ ኔታንያሁ የካቢኔያቸው በርካታ ጉልህ ስኬቶችን ማስመዝገቡን ለምሳሌ የሚሰራ የብሄራዊ አንድነት መንግስት መመስረት እና “የሁለት መንግስታት መፍትሄ” ላይ ሰፊ መግባባት ላይ መድረሳቸውን ተናግረዋል። እ.ኤ.አ. በጁላይ 2009 በሃሬትዝ የተደረገ ጥናት እንደሚያመለክተው አብዛኞቹ እስራኤላውያን የኔታኒያሁ መንግስትን ይደግፋሉ፣ ይህም የግል ይሁንታ 49 በመቶ ያህል ሰጠው። ኔታንያሁ የመንቀሳቀስ ነፃነትን እና ወደ ሀገር ውስጥ የማስገባት ፍሰት እንዲኖር ለማድረግ በዌስት ባንክ ውስጥ የፍተሻ ኬላዎችን አንስቷል; በዌስት ባንክ ውስጥ የኢኮኖሚ እድገት ያስከተለ እርምጃ. እ.ኤ.አ. በ 2009 ኔታንያሁ የአረብ ሰላም ተነሳሽነትን (“የሳውዲ የሰላም ተነሳሽነት” በመባልም ይታወቃል) እና ከእስራኤል ጋር ያለውን ግንኙነት መደበኛ ለማድረግ የባህሬን ልዑል ሳልማን ቢን ሃማድ ቢን ኢሳ አል ካሊፋ ያደረጉትን ጥሪ አወድሰዋል። እ.ኤ.አ. ነሐሴ 2009 የፍልስጤም አስተዳደር ሊቀ መንበር ማህሙድ አባስ በተባበሩት መንግስታት ድርጅት ጠቅላላ ጉባኤ ላይ ከጠቅላይ ሚኒስትር ኔታንያሁ ጋር ለመገናኘት ፈቃደኛ መሆናቸውን አስታውቀዋል። ድርድር ኔታንያሁ በእነዚህ ግንዛቤዎች ላይ ወሳኝ ጊዜ ላይ እንደሚገኝ ተዘግቧል፣ እነዚህም ቀደም ሲል በዌስት ባንክ የተፈቀደውን ግንባታ በመቀጠል ሁሉንም ሰፈሮች ለማቀዝቀዝ እና በምስራቅ እየሩሳሌም ግንባታን ለመቀጠል በፍቃድ ላይ ስምምነትን እንደሚያካትቱ ተዘግቧል። በተመሳሳይ ጊዜ እዚያ የአረብ ነዋሪዎችን ቤቶች መፍረስ ማቆም. በሴፕቴምበር 4 ቀን 2009 ኔታንያሁ ተጨማሪ የሰፈራ ግንባታዎችን ለማጽደቅ ሰፋሪዎች ለሚያቀርቡት የፖለቲካ ጥያቄ መስማማት እንዳለበት ተዘግቧል። የዋይት ሀውስ ቃል አቀባይ ሮበርት ጊብስ በተወሰደው እርምጃ “ተጸጸተ” ብለዋል፤ ሆኖም አንድ የዩኤስ ባለስልጣን እርምጃው “ባቡሩን አያደናቅፍም” ብለዋል። ሴፕቴምበር 7 ቀን 2009 ኔታንያሁ ወዴት እንደሚያመሩ ሳይዘግቡ ከቢሮአቸው ወጡ። የጠቅላይ ሚኒስትሩ ወታደራዊ ጸሃፊ ሜጀር ጄኔራል ሜየር ካሊፊ ኔታንያሁ በእስራኤል የሚገኘውን የጸጥታ ተቋም ጎብኝተዋል ሲሉ ዘግበዋል። የተለያዩ የዜና ወኪሎች የት እንዳሉ የተለያዩ ታሪኮችን ዘግበዋል። እ.ኤ.አ. ሴፕቴምበር 9 ቀን 2009 ዬዲዮት አህሮኖት እንደዘገበው የእስራኤሉ መሪ የኤስ-300 ፀረ-አውሮፕላን ሚሳኤል ስርዓቶችን ለኢራን እንዳይሸጥ የሩሲያ ባለስልጣናትን ለማሳመን ወደ ሞስኮ ሚስጥራዊ በረራ አድርጓል። ርዕሰ ዜናዎች ኔታንያሁ “ውሸታም” በማለት ጉዳዩን “ፊያስኮ” ብለውታል። በኋላም በጉዳዩ ምክንያት የጠቅላይ ሚኒስትሩ ወታደራዊ ጸሃፊ ከስራ ሊሰናበቱ እንደሚችሉ ተነግሯል። ሰንበት ታይምስ እንደዘገበው ጉዞው የተደረገው የኢራንን የኒውክሌር ጦር መሳሪያ መርሃ ግብር እስራኤል ናቸው ብላ የምታምንባቸውን የሩሲያ ሳይንቲስቶች ስም ለመጋራት ነው። እ.ኤ.አ ሴፕቴምበር 24 ቀን 2009 በኒውዮርክ ለተባበሩት መንግስታት ድርጅት ጠቅላላ ጉባኤ ባደረጉት ንግግር ኢራን ለአለም ሰላም ስጋት መሆኗን እና እስላማዊ ሪፐብሊክ የኒውክሌር ጦር መሳሪያ እንዳታገኝ መከላከል የአለም አካል አለበት ብለዋል። ለአውሽዊትዝ የወጣውን ንድፍ በማውለብለብ እና በናዚዎች የተገደሉትን የገዛ ቤተሰቦቻቸውን መታሰቢያ በመጥራት ኔታንያሁ የኢራኑ ፕሬዝዳንት ማህሙድ አህመዲነጃድ ስለ እልቂት እልቂት ጥያቄ ሲያቀርቡ "አታፍሩም?" በኖቬምበር 25 ቀን 2009 ኔታንያሁ ከፊል 10 ወር የሚፈጀውን የሰፈራ ግንባታ የማቆም እቅድ አውጀዋል ። የታወጀው ከፊል ቅዝቃዜ በእውነተኛ የሰፈራ ግንባታ ላይ ምንም አይነት ለውጥ አላመጣም ሲል በዋናው የእስራኤል ዕለታዊ ዕለታዊ ሃሬትዝ ትንታኔ። የዩናይትድ ስቴትስ ልዩ መልዕክተኛ ጆርጅ ሚቼል እንዳሉት "ዩናይትድ ስቴትስ የእስራኤልን የእጅ ምልክት ውስንነት በተመለከተ የአረቦችን ስጋት ብታጋራም የእስራኤል መንግስት እስካሁን ካደረገው በላይ ነው" ብለዋል። ኔታንያሁ በሰጡት መግለጫ እርምጃውን “የሰላሙን ሂደት የሚያበረታታ አሳማሚ እርምጃ ነው” በማለት ፍልስጤማውያን ምላሽ እንዲሰጡ አሳስበዋል። ፍልስጤማውያን በቅርቡ በዌስት ባንክ በሺዎች የሚቆጠሩ የሰፈራ ህንጻዎች መገንባታቸውን እና በምስራቅ እየሩሳሌም ምንም አይነት የሰፈራ እንቅስቃሴ እንደማይኖር በመግለጽ ምልክቱ “ቀላል አይደለም” በማለት ጥሪውን ውድቅ አድርገዋል። እ.ኤ.አ. በመጋቢት 2010 የእስራኤል መንግስት በሰሜን ምስራቅ እየሩሳሌም ራማት ሽሎሞ ተብሎ በሚጠራው ትልቅ የአይሁዶች የመኖሪያ ቤቶች ግንባታ ላይ ተጨማሪ 1,600 አፓርትመንቶች እንዲገነቡ አፅድቋል። የእስራኤል መንግስት ይህን ያስታወቀው የዩኤስ ምክትል ፕሬዝዳንት ጆ ባይደን እና የአሜሪካ መንግስት በጎበኙበት ወቅት ነው እቅዱን በጠንካራ ቃል አውግዘዋል። ኔታንያሁ በመቀጠል ሁሉም የቀድሞ የእስራኤል መንግስታት በአካባቢው እንዲገነቡ እንደፈቀዱ እና እንደ ራማት ሽሎሞ እና ጊሎ ያሉ አንዳንድ ሰፈሮች እስከ ዛሬ ድረስ በሁለቱም ወገኖች በቀረበው የመጨረሻ የስምምነት እቅድ ውስጥ ሁልጊዜ እንደ እስራኤል አካል ይካተታሉ ሲል መግለጫ አውጥቷል። . ኔታንያሁ ይህ ማስታወቂያ በወጣበት ወቅት ተጸጽቷል ነገር ግን "በኢየሩሳሌም ላይ ያለን ፖሊሲ ለ42 አመታት የእስራኤል መንግስታት ሲከተሉት የነበረው ፖሊሲ ተመሳሳይ ነው እና ምንም ለውጥ አላመጣም" ብለዋል። በሴፕቴምበር 2010 ኔታንያሁ በኦባማ አስተዳደር ሸምጋይነት ከፍልስጤማውያን ጋር ለመጀመሪያ ጊዜ ከረጅም ጊዜ በኋላ ቀጥታ ውይይት ለማድረግ ተስማሙ። የእነዚህ ቀጥተኛ ንግግሮች የመጨረሻ አላማ ለአይሁዶች እና ለፍልስጤም ህዝቦች የሁለት ሀገር መፍትሄ በማቋቋም ለእስራኤል እና ፍልስጤም ግጭት ይፋዊ የሆነ "የመጨረሻ ደረጃ እልባት" ማዕቀፍ መፍጠር ነው። በሴፕቴምበር 27፣ የ10-ወር ሰፈራው መረጋጋት አብቅቷል፣ እና የእስራኤል መንግስት ምስራቅ እየሩሳሌምን ጨምሮ በምእራብ ባንክ አዲስ ግንባታን አፀደቀ። እ.ኤ.አ. በጁላይ 2011 ከቢሮ በጡረታ ሲወጡ የቀድሞ የዩናይትድ ስቴትስ የመከላከያ ሚኒስትር ሮበርት ጌትስ ኔታንያሁ ለዩናይትድ ስቴትስ ምስጋና ቢስ እንደሆኑ እና እስራኤልን አደጋ ላይ ይጥላሉ ብለዋል። ምላሽ የሰጡት የሊኩድ ፓርቲ ናታንያሁ አብዛኛው እስራኤላውያን ጠቅላይ ሚኒስትሩን እንደሚደግፉ እና በዩናይትድ ስቴትስ ሰፊ ድጋፍ እንዳላቸው በመግለጽ ተሟግቷል። እ.ኤ.አ. በ1987 ሚስጥራዊ የአሜሪካ ሰነዶችን ለእስራኤል በማውጣቱ የእድሜ ልክ እስራት የሚቀጣው አሜሪካዊው ጆናታን ፖላርድ እንዲፈታ ኔታንያሁ ሳይሳካለት ቀርቷል። በ1998 በዋይ ወንዝ ስብሰባ ላይ ጉዳዩን አንስተው የዩኤስ ፕሬዝዳንት ቢል ክሊንተንን በግሉ አድርገው ነበር በማለት ተናግሯል። ፖላርድን ለመልቀቅ ተስማማ። በ2002 ኔታንያሁ ፖላርድን በሰሜን ካሮላይና እስር ቤት ጎበኘ። የእስራኤል ጠቅላይ ሚኒስትር ከፖላርድ ሚስት ጋር ግንኙነት ነበራቸው፣ እና የኦባማ አስተዳደር ፖላርድን እንዲፈታ ግፊት በማድረግ ላይ ነበሩ። እ.ኤ.አ. በ2011፣ በመላው እስራኤል የማህበራዊ ፍትህ ተቃውሞዎች ተቀሰቀሱ። በመቶ ሺዎች የሚቆጠሩ ሰዎች በመላው ሀገሪቱ የእስራኤልን የኑሮ ውድነት ተቃውመዋል። በምላሹ ኔታንያሁ ችግሮቹን መርምሮ የመፍትሄ ሃሳቦችን እንዲያቀርብ በፕሮፌሰር ማኑኤል ትራጅተንበርግ የሚመራውን ኮሚቴ ሾመ። ኮሚቴው በሴፕቴምበር 2011 ከፍተኛውን የኑሮ ውድነት ለመቀነስ የውሳኔ ሃሳቦችን አቅርቧል። ኔታንያሁ የቀረቡትን ማሻሻያዎች በካቢኔ በኩል በአንድ ጊዜ ለመግፋት ቃል ቢገቡም ፣በጥምረቱ ውስጥ ያሉ ልዩነቶች ማሻሻያዎቹ ቀስ በቀስ እንዲፀድቁ አድርጓል ። የናታንያሁ ካቢኔ በመላ ሀገሪቱ የፋይበር ኦፕቲክ ኬብል ኔትወርክን የመገንባት እቅድ አጽድቆ ርካሽ እና ፈጣን የፋይበር ኦፕቲክ የኢንተርኔት አገልግሎት በእያንዳንዱ ቤት እንዲደርስ አድርጓል። እ.ኤ.አ. በ 2012 ኔታንያሁ መጀመሪያ ላይ ቀደምት ምርጫዎችን ለመጥራት አቅዶ ነበር ፣ ነገር ግን እ.ኤ.አ. በ 2013 ብሔራዊ ምርጫ እስኪደረግ ድረስ እስራኤልን ለማየት አወዛጋቢ የብሔራዊ አንድነት መንግስት መፈጠሩን ተቆጣጠረ ። በግንቦት 2012 ኔታንያሁ ለፍልስጤማውያን መብት ለመጀመሪያ ጊዜ እውቅና ሰጥተዋል ። በይፋዊ ሰነድ ውስጥ የራሳቸው ግዛት አላቸው ፣ ለማህሙድ አባስ የፃፉት ደብዳቤ ፣ ምንም እንኳን ቀደም ሲል እንደገለፀው ከወታደራዊ ነፃ መሆን አለበት ። እ.ኤ.አ. ኦክቶበር 25 ቀን 2012 ኔታንያሁ እና የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር አቪግዶር ሊበርማን የፖለቲካ ፓርቲያቸው ሊኩድ እና እስራኤል ቤይቴኑ ተዋህደው በአንድ ድምፅ በእስራኤል ጥር 22 ቀን 2013 አጠቃላይ ምርጫ እንደሚወዳደሩ አስታውቀዋል። ሦስተኛው ጊዜ እ.ኤ.አ. በ 2013 በተካሄደው ምርጫ የናታንያሁ ሊኩድ ባይተይኑ ጥምረት የሊኩድ እና የእስራኤል ቤይቴኑ ፓርቲዎች ጥምር ድምፅ ከነበራቸው በ11 ጥቂት መቀመጫዎች ተመልሷል። ቢሆንም፣ በኬኔሴት ውስጥ ትልቁ አንጃ ሆኖ የቀረው፣ የእስራኤል ፕሬዚዳንት ሺሞን ፔሬዝ ኔታንያሁ የእስራኤል ሠላሳ ሦስተኛውን መንግሥት የመመሥረት ኃላፊነት ከሰሱት። አዲሱ ጥምረት ዬሽ አቲድ፣ የአይሁድ ቤት እና የሐትኑዋ ፓርቲዎችን ያካተተ ሲሆን በዬሽ አቲድ እና ​​በአይሁድ ቤት አፅንኦት የኦርቶዶክስ ተዋህዶ ፓርቲዎችን አግልሏል። ኔታንያሁ በሦስተኛ ጊዜ የሥልጣን ዘመን፣ የኤኮኖሚ ሊበራላይዜሽን ፖሊሲያቸውን ቀጥለዋል። እ.ኤ.አ. በታህሳስ 2013 የእስራኤልን በጣም የተከማቸ ኢኮኖሚ የሸማቾችን ዋጋ ዝቅ ለማድረግ፣ የገቢ አለመመጣጠንን ለመቀነስ እና የኢኮኖሚ እድገትን ለመጨመር የሚያቅድ የንግድ ማጎሪያ ህግን አጽድቋል። ኔታንያሁ የማጎሪያ ኮሚቴውን እ.ኤ.አ. በ2010 ያቋቋመ ሲሆን በመንግስታቸው የተገፋው ረቂቅ ህግ ምክሮቹን ተግባራዊ አድርጓል። አዲሱ ህግ የባለብዙ ደረጃ ኮርፖሬት ይዞታ መዋቅሮችን ያገደ ሲሆን በዚህ ውስጥ የዋና ስራ አስፈፃሚ ቤተሰቦች ወይም ሌሎች ተዛማጅነት ያላቸው ግለሰቦች የህዝብ ኩባንያዎችን በመያዝ ሌሎች የመንግስት ኩባንያዎችን ይዘዋል እና በዚህም የዋጋ ንረት ላይ መሰማራት ችለዋል። በህጉ መሰረት ኮርፖሬሽኖች ከሁለት እርከኖች በላይ በይፋ የተዘረዘሩ ኩባንያዎችን እንዳይይዙ እና የገንዘብ እና የገንዘብ ያልሆኑ ድርጅቶችን እንዳይይዙ ታግደዋል. ሁሉም ኮንግሎሜቶች ትርፍ ይዞታዎችን ለመሸጥ ከአራት እስከ ስድስት ዓመታት ተሰጥቷቸዋል. ኔታንያሁ የሸማቾችን ዋጋ ዝቅ ለማድረግ እና የወጪ ንግድን ለመጨመር በእስራኤል ወደብ ባለስልጣን ሰራተኞች በሞኖፖል የተያዘ ነው ብለው የሚያዩትን ወደብ የፕራይቬታይዜሽን ዘመቻ ጀመሩ። በጁላይ 2013 በሃይፋ እና አሽዶድ ውስጥ የግል ወደቦችን ለመገንባት ጨረታ አውጥቷል ። ኔታንያሁ በኢንዱስትሪው ላይ ያለውን ጫና ለማቃለል ከመጠን ያለፈ ቢሮክራሲ እና ደንቦችን ለመግታት ቃል ገብተዋል።እ.ኤ.አ ኤፕሪል 2014 እና እንደገና በሰኔ ወር ኔታንያሁ ሃማስ እና የፍልስጤም አስተዳደር ተስማምተው የአንድነት መንግስት ሲመሰርቱ ያደረባቸውን ጥልቅ ስጋት ተናግረው እና የዩናይትድ ስቴትስ እና የአውሮፓ መንግስታት ከፍልስጤም ጥምር መንግስት ጋር ለመስራት ያደረጉትን ውሳኔ ሁለቱንም ክፉኛ ተችተዋል። . እ.ኤ.አ ሰኔ 2014 ላይ ለሶስት እስራኤላውያን ታዳጊዎች አፈና እና ግድያ ሃማስን ተጠያቂ አድርጓል፣ እና በዌስት ባንክ ከፍተኛ ፍተሻ እና ማሰር በተለይም የሃማስ አባላትን ኢላማ አድርጓል እና በሚቀጥሉት ሳምንታት በጋዛ 60 ኢላማዎች ላይ ደርሷል። በ30 ሰኔ 2014 መንግስት ለመጠርጠር በቂ ምክንያት ስላላቸው የተገደሉት የታዳጊዎቹ አስከሬን ከተገኘ በኋላ በጋዛ ታጣቂዎች እና በመከላከያ ሰራዊት መካከል የሚሳኤል እና የሮኬት ልውውጥ ተባብሷል።በርካታ የሃማስ አባላት ከተገደሉ በኋላ ወይ በፍንዳታ ወይም በእስራኤል የቦምብ ጥቃት፣ ሃማስ ከጋዛ ሮኬቶችን ወደ እስራኤል እንደሚመታ በይፋ አስታውቋል፣ እና እስራኤል በጋዛ ሰርጥ ላይ ኦፕሬሽን መከላከያ ጠርዝን ጀምሯል፣ ይህም የኖቬምበር 2012 የተኩስ አቁም ስምምነትን በመደበኛነት አብቅቷል። ጠቅላይ ሚንስትሩ በአሜሪካ የቴሌቪዥን ፕሮግራሞችን ሰርተው ሃማስን የዘር ማጥፋት ወንጀል አሸባሪ ሲሉ ሲኤንኤን በሰጡት ቃለ ምልልስ ገልፀዋል። በቀዶ ጥገናው በጋዛ ላይ የደረሰው ጉዳት ለሶስተኛ ጊዜ ኢንቲፋዳ ሊፈጥር ይችላል ወይ ተብሎ ሲጠየቅ ኔታንያሁ ሃማስ ወደዚያ ግብ እየሰራ መሆኑን መለሱ። እ.ኤ.አ ኦክቶበር 2014 የኔታንያሁ መንግስት በመንግስት ኩባንያዎች ውስጥ ያለውን ሙስና እና ፖለቲካን ለመቀነስ እና የእስራኤልን የካፒታል ገበያ ለማጠናከር የሚያስችል የፕራይቬታይዜሽን እቅድ አጽድቋል። በእቅዱ መሰረት በመንግስት ባለቤትነት ስር ባሉ ኩባንያዎች ውስጥ እስከ 49% የሚደርሱ አናሳዎች, የጦር መሳሪያ አምራቾች, ኢነርጂ, ፖስታ, ውሃ እና የባቡር ኩባንያዎች እንዲሁም የሃይፋ እና አሽዶድ ወደቦች ይገኙበታል. በዚያው ወር ኔታንያሁ በሰፈራ ላይ የሚሰነዘረውን ትችት “ከአሜሪካን እሴት ጋር የሚቃረን” ሲሉ የገለፁት ይህ አስተያየት ከዋይት ሀውስ ፕሬስ ሴክሬታሪ ጆሽ ኢርነስት የሰላ ተግሣጽ እንዳስገኘላቸው የአሜሪካ እሴቶች እስራኤል የማያቋርጥ የገንዘብ ድጋፍ ብቻ ሳይሆን የመከላከያ ቴክኖሎጂ እንድታገኝ እንዳደረገው ጠቁመዋል። እንደ ብረት ዶሜ. ኔታንያሁ አይሁዶች በሚኖሩበት ቦታ ላይ ገደቦችን እንደማይቀበል ገልፀው የኢየሩሳሌም አረቦች እና አይሁዶች በፈለጉት ቦታ ቤት መግዛት አለባቸው ብለዋል ። የአሜሪካው ውግዘት እንዳስገረመኝ ተናግሯል። "ይህ ከአሜሪካን እሴት ጋር የሚጋጭ ነው። ለሰላምም ጥሩ ውጤት አያመጣም። ይህን የዘር ማጥራት ለሰላም ቅድመ ሁኔታ እናደርጋለን የሚለው ሀሳብ ፀረ ሰላም ይመስለኛል።" ብዙም ሳይቆይ የአትላንቲክ ባልደረባው ጄፍሪ ጎልድበርግ በኔታንያሁ እና በዋይት ሀውስ መካከል ያለው ግንኙነት አዲስ ደረጃ ላይ መድረሱን የዘገበው የዩናይትድ ስቴትስ አስተዳደር በእስራኤል የሰፈራ ፖሊሲ የተናደደ ሲሆን ኔታንያሁ ደግሞ የአሜሪካ አስተዳደር በመካከለኛው ምስራቅ ላይ ያለውን ንቀት ገልጸዋል። እ.ኤ.አ. ዲሴምበር 2 2014 ኔታንያሁ ሁለቱን ሚኒስትሮቻቸውን የፋይናንስ ሚኒስትሩ ያየር ላፒድን የመሃል ተቃዋሚውን የየሽ አቲድ ፓርቲ እና የፍትህ ሚኒስትር ቲዚፒ ሊቪኒን ሃትኑዋን ይመራሉ። ለውጦቹ መንግስት እንዲበተን ምክንያት ሆኗል፣ እ.ኤ.አ. ማርች 17 ቀን 2015 አዲስ ምርጫዎች ይጠበቃሉ። በጥር 2015 ኔታንያሁ በአሜሪካ ኮንግረስ ንግግር እንዲያደርጉ ተጋብዘው ነበር። ይህ ንግግር ኔታንያሁ ለኮንግረስ የጋራ ስብሰባ ያደረጉት ሶስተኛው ንግግር ነው። ታይም በኮንግሬስ ንግግር እንደሚያደርጉ ከማስታወቁ አንድ ቀን ቀደም ብሎ እንደዘገበው የዩኤስ የህግ ባለሙያዎች እና የሞሳድ መሪ ታሚር ፓርዶ በኢራን ላይ ተጨማሪ ማዕቀብ እንዳይጥሉ ለማስጠንቀቅ በማሰብ ያደረጉትን ስብሰባ ለማደናቀፍ ሞክሯል ይህ እርምጃ የኒውክሌር ድርድርን ሊያደናቅፍ ይችላል። ወደ ንግግሩ መሪነት እ.ኤ.አ. በማርች 3 2015 በዩናይትድ ስቴትስ የሚገኙ የእስራኤል ቆንስላ ጄኔራል “ከአሜሪካ የአይሁድ ማህበረሰቦች እና የእስራኤል አጋሮች ከባድ አሉታዊ ምላሽ ይጠብቃሉ። ተቃውሞዎች ከኦባማ አስተዳደር ድጋፍ እና ተሳትፎ ውጭ የንግግሩን ዝግጅት እና የእስራኤል መጋቢት 17 2015 ምርጫ ከመደረጉ በፊት የንግግሩን ጊዜ ያካትታል። ሰባት የአሜሪካ የአይሁድ ህግ አውጭዎች በአሜሪካ የእስራኤል አምባሳደር ሮን ዴርመርን አግኝተው ኔታንያሁ ከህግ አውጭዎች ጋር በግል እንዲገናኙ ምክረ ሃሳብ አቅርበዋል። ኔታንያሁ ንግግሩን ሲያደርጉ በዓለም ዙሪያ ያሉትን ሁሉንም አይሁዶች እንደሚናገሩ ተናግሯል ፣ይህ የይገባኛል ጥያቄ በሌሎች የአይሁድ ማህበረሰብ ውስጥ አከራካሪ ነው። የአይሁድ ቮይስ ፎር ፒስ ዋና ዳይሬክተር ሬቤካ ቪልኮመርሰን እንዳሉት “አሜሪካውያን አይሁዶች ኔታንያሁ ወይም ሌላ ማንኛውም የእስራኤል ፖለቲከኛ - እኛ ያልመረጥነው እና ለመወከል ያልመረጥነው - እናገራለሁ በሚለው አስተሳሰብ በጣም ተደናግጠዋል። እኛ" እ.ኤ.አ. በ2015 በእስራኤል ምርጫ የቅርብ ውድድር ነው ተብሎ በሚታሰበው የምርጫ ቀን የምርጫው ቀን ሲቃረብ ኔታንያሁ የፍልስጤም ግዛት በስልጣን ዘመናቸው አይመሰረትም ወይ ብለው ሲጠየቁ 'በእርግጥ' ሲሉ መለሱ። የፍልስጤም መንግስት መደገፍ አክራሪ እስላማዊ አሸባሪዎች በእስራኤል ላይ ጥቃት እንዲሰነዝሩበት ቦታ ከመስጠት ጋር እኩል እንደሆነ ተናግረዋል ። ይሁን እንጂ ኔታንያሁ በድጋሚ "የአንድ ሀገር መፍትሄ አልፈልግም። ሰላማዊና ዘላቂ የሁለት ሀገር መፍትሄ እፈልጋለሁ። ፖሊሲዬን አልቀየርኩም" አራተኛው ጊዜ እ.ኤ.አ. በ 2015 ምርጫ ኔታንያሁ ከፓርቲያቸው ሊኩድ ጋር በመሆን ምርጫውን 30 ስልጣን በመምራት የተመለሱ ሲሆን ይህም ለክኔሴት ከፍተኛው መቀመጫ አድርጎታል። ፕሬዝዳንት ሪቪሊን በመጀመሪያዎቹ አራት ሳምንታት ድርድሮች ውስጥ ሳይጠናቀቅ ሲቀር ጥምረት ለመፍጠር ለኔታንያሁ እስከ ሜይ 6 2015 እንዲራዘም ፈቀዱ። በግንቦት 6 ቀን እኩለ ሌሊት ላይ በሁለት ሰዓታት ውስጥ ጥምር መንግስት መሰረተ። የሱ ሊኩድ ፓርቲ ከአይሁድ ሆም፣ ዩናይትድ ቶራ አይሁዲዝም፣ ኩላኑ እና ሻስ ጋር ጥምረት መሰረተ። እ.ኤ.አ. ሜይ 28 ቀን 2015 ኔታንያሁ በሚቀጥለው አጠቃላይ ምርጫ ከዚህ ቀደም ታይቶ ለማያውቅ አምስተኛ የስልጣን ዘመን ለጠቅላይ ሚኒስትርነት እንደሚወዳደሩ እና የሊኩድ የ እጩዎችን የመምረጥ ሂደት እንደሚደግፉ አስታውቀዋል። እ.ኤ.አ. በነሀሴ 2015 የኔታኒያሁ መንግስት የግብርና ማሻሻያ እና የምግብ ዋጋን ለመቀነስ ከውጪ የሚገቡትን ቀረጥ ለመቀነስ፣የመኖሪያ ቤት ወጪን ለመቀነስ እና የመሠረተ ልማት ግንባታዎችን ለማፋጠን እና በፋይናንሱ ዘርፍ ማሻሻያ ለማድረግ የሚያስችል የሁለት አመት በጀት አጽድቋል። ውድድርን ለመጨመር እና ለፋይናንስ አገልግሎቶች ክፍያዎችን ለመቀነስ. በመጨረሻም መንግስት አንዳንድ ቁልፍ የግብርና ማሻሻያዎችን በማስወገድ ለመደራደር ተገዷል። እ.ኤ.አ ኦክቶበር 2015 ኔታንያሁ የኢየሩሳሌም ታላቅ ሙፍቲ ሀጅ አሚን አል-ሁሴኒ ለሁለተኛው የአለም ጦርነት ቀደም ባሉት ወራት ለአዶልፍ ሂትለር የጅምላ ጭፍጨፋ ሀሳብ ሰጡ በማለታቸው የናዚ መሪ አይሁዶችን ከማጥፋት ይልቅ እንዲያጠፋ በማሳመን ሰፊ ትችት ሰንዝሯል። ብቻ ከአውሮፓ አስወጣቸው። ይህ ሃሳብ በዋና ዋና የታሪክ ተመራማሪዎች ውድቅ የተደረገ ሲሆን አል-ሁሴኒ ከሂትለር ጋር የተደረገው ስብሰባ የተካሄደው የአይሁዶች የጅምላ ግድያ ከተጀመረ ከአምስት ወራት ገደማ በኋላ ነው። የጀርመኗ መራሂተ መንግስት አንጌላ ሜርክል የኔታንያሁ የይገባኛል ጥያቄ እንደማይቀበሉት ገልፀው በናዚ ዘመን የሀገራቸውን ወንጀሎች መቀበላቸውን ደግመዋል። ኔታንያሁ በኋላም “ዓላማቸው ሂትለርን ከተሸከመው ኃላፊነት ነፃ ማውጣት ሳይሆን በወቅቱ የፍልስጤም አባት ያለ ሀገር እና ከ‘ወረራ’ በፊት፣ ያለግዛቶች እና ሰፈራዎች መሆናቸውን ለማሳየት ነበር” ሲሉ አብራርተዋል። በአይሁዶች ላይ በስርዓታዊ ቅስቀሳ እንኳን ተመኙ። አንዳንድ በጣም ጠንካራ ትችት ከእስራኤል ምሁራን የመጡ ናቸው፡ ዩሁዳ ባወር የኔታኒያሁ የይገባኛል ጥያቄ “ፍፁም ደደብ ነው” ሲል ሞሼ ዚመርማን ግን “ከሂትለር ሸክሙን ወደሌሎች ለማሸጋገር የሚደረግ ማንኛውም ሙከራ የሆሎኮስት ክህደት ነው” ሲል ተናግሯል። እ.ኤ.አ. በማርች 2016 የናታንያሁ ጥምረት በዌስተርን ዎል ላይ የኦርቶዶክስ ያልሆኑ የጸሎት ቦታዎችን ለመፍጠር መንግስት በወሰዳቸው እርምጃዎች እራሳቸውን ለቀው እንደሚወጡ በመዝታታቸው የናታንያሁ ጥምረት ከፍተኛ ቀውስ ገጥሞታል። መንግስት ለኮንሰርቫቲቭ እና ሪፎርም አይሁዲዝም ሌላ ይፋዊ የመንግስት እውቅና ከሰጠ ከጥምረቱ እንደሚወጡ አስታውቀዋል። እ.ኤ.አ. በታህሳስ 23 ቀን 2016 ዩናይትድ ስቴትስ በኦባማ አስተዳደር ከተባበሩት መንግስታት የፀጥታው ምክር ቤት ውሳኔ 2334 ተአቅቦ እንዲወጣ ውጤታማ በሆነ መንገድ ፈቅዳለች። እ.ኤ.አ. በታህሳስ 28 የዩኤስ ውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ጆን ኬሪ እስራኤልን እና የሰፈራ ፖሊሲዎችን በንግግራቸው አጥብቀው ወቅሰዋል። ኔታንያሁ የተባበሩት መንግስታት ድርጅትን ውሳኔ እና የኬሪ ንግግር ምላሽ በፅኑ ነቅፈዋል። እ.ኤ.አ. ጥር 6 ቀን 2017 የእስራኤል መንግስት ከድርጅቱ የሚያወጣውን አመታዊ መዋጮ በድምሩ 6 ሚሊዮን ዶላር በዩናይትድ ስቴትስ ዶላር ተወ። እ.ኤ.አ. ከባለቤቱ ሳራ ጋር አብሮ ነበር። የሶስት ቀናት ይፋዊ የስራ ጉብኝት የቢዝነስ ተወካዮችን ያካተተ ሲሆን ኔታንያሁ እና የአውስትራሊያው ጠቅላይ ሚኒስትር ማልኮም ተርንቡል በርካታ የሁለትዮሽ ስምምነቶችን ሊፈራረሙ ነበር። በአንደኛው የዓለም ጦርነት ወቅት ቤርሳቤህን ነፃ ያወጡት የአውስትራሊያ ቀላል ሆርስ ጦር ሰራዊት መሆናቸውን ያስታወሱት ኔታንያሁ ይህ በአገሮቹ መካከል የ100 ዓመታት ግንኙነት የጀመረው። እ.ኤ.አ. ኦክቶበር 12 2017 ዩናይትድ ስቴትስ ተመሳሳይ እርምጃ መውሰዷን ካወጀች በኋላ የናታንያሁ መንግስት በኤጀንሲው ጸረ እስራኤል ርምጃ እንደሆነ ባየው ምክንያት ከዩኔስኮ መውጣቱን አስታውቆ ውሳኔውን በታህሳስ 2017 ይፋ አድርጓል። የእስራኤል መንግስት በይፋ እ.ኤ.አ. በታህሳስ ወር 2017 መገባደጃ ላይ ለዩኔስኮ መልቀቂያውን አሳውቋል። በ 30 ኤፕሪል 2018 ኔታንያሁ ኢራን የኢራንን የኒውክሌር መርሃ ግብር መጠን የሚገልጹ ከ100,000 በላይ ሰነዶችን ካሼ ካቀረበች በኋላ የኢራንን የኒውክሌር ስምምነት እንዳላቆመች ከሰሷት። ኢራን የኔታንያሁ ንግግር “ፕሮፓጋንዳ” ብላ ወቅሳለች። ኔታንያሁ የ2018 የሰሜን ኮሪያ-ዩናይትድ ስቴትስን ስብሰባ አወድሰዋል። በመግለጫውም "የዩናይትድ ስቴትስ ፕሬዝዳንት ዶናልድ ትራምፕን በሲንጋፖር ታሪካዊ ጉባኤ ላይ አመሰግነዋለሁ። ይህ የኮሪያ ልሳነ ምድርን ከኒውክሌር ጦር መሳሪያ ለማጽዳት ለሚደረገው ጥረት ጠቃሚ እርምጃ ነው" ብለዋል። እ.ኤ.አ. ጁላይ 19 2018 ክኔሴት በኔታንያሁ ጥምር መንግስት የተደገፈ መሰረታዊ ህግ የሆነውን የብሄር-ግዛት ህግን አፀደቀ። ተንታኞች ህጉ የኔታኒያሁ ጥምረት የቀኝ ክንፍ አጀንዳን እንደሚያራምድ ምልክት አድርገው ይመለከቱት ነበር። ከኤፕሪል 2019 የእስራኤል ህግ አውጪ ምርጫ በፊት፣ ኔታንያሁ የቀኝ ክንፍ ፓርቲዎች ህብረትን ለመመስረት የአይሁድ ሆም ፓርቲን ከቀኝ አክራሪው ኦትማ ይሁዲት ፓርቲ ጋር አንድ የሚያደርግ ስምምነትን ረድተዋል። የስምምነቱ አነሳሽነት ለትናንሽ ፓርቲዎች የምርጫ ገደብን ለማሸነፍ ነበር. ስምምነቱ በመገናኛ ብዙኃን ተችቷል፣ ምክንያቱም ኦትስማ በሰፊው በዘረኝነት የሚታወቅ እና መነሻውን ከአክራሪ ካሃኒስት እንቅስቃሴ ጋር የተያያዘ ነው። የወንጀል ምርመራ እና ክስ ከጃንዋሪ 2017 ጀምሮ ኔታንያሁ በእስራኤል ፖሊስ በሁለት ጉዳዮች "ክስ 1000" እና "ጉዳይ 2000" ሲመረመሩ እና ሲጠየቁ ቆይቷል። ሁለቱ ጉዳዮች ተያይዘዋል. በክስ 1000 ኔታንያሁ ጄምስ ፓከር እና የሆሊውድ ፕሮዲዩሰር አርኖን ሚልቻንን ጨምሮ ከነጋዴዎች ተገቢ ያልሆነ ሞገስ አግኝተዋል ተብሎ ተጠርጥሯል። ጉዳይ 2000 ከየዲዮት አህሮኖት ጋዜጣ ቡድን አሳታሚ አርኖን ሞዝዝ ጋር የየዲዮት ዋና ተፎካካሪ የሆነውን እስራኤል ሃዮምን ለማዳከም ህግን ለማስተዋወቅ ከየዲዮት አህሮኖት ጋዜጣ ቡድን አሳታሚ ጋር ለመስማማት መሞከሮችን እና ስለ ኔታንያሁ የተሻለ ሽፋን ለመስጠት መሞከሩን ያካትታል። እ.ኤ.አ. ኦገስት 3 2017 የእስራኤል ፖሊስ ኔታንያሁ በ"1000" እና "2000" ጉዳዮች ላይ በማጭበርበር፣ እምነትን በመጣስ እና ጉቦ በፈጸሙ ወንጀሎች መጠርጠራቸውን ለመጀመሪያ ጊዜ አረጋግጧል። በማግስቱ የጠቅላይ ሚኒስትሩ የቀድሞ የስራ ሃላፊ አሪ ሀሮው በእነዚህ ጉዳዮች ላይ በኔታንያሁ ላይ ለመመስከር ከአቃቤ ህግ ጋር ስምምነት መፈራረማቸው ተሰማ።እ.ኤ.አ. የፖሊስ መግለጫ እንደሚያመለክተው በሁለቱ ክሶች ላይ በጉቦ፣ በማጭበርበር እና እምነትን በመጣስ ጠቅላይ ሚኒስትሩን ለመክሰስ በቂ ማስረጃ አለ። ኔታንያሁ ክሱ መሠረተ ቢስ ነው ሲሉ በጠቅላይ ሚኒስትርነት እንደሚቀጥሉ ገልጸዋል ። እ.ኤ.አ. ኖቬምበር 25 ቀን 2018 የኢኮኖሚ ወንጀሎች ዲቪዥን ዳይሬክተር በሁለቱም ጉዳዮች ላይ ክስ መመስረቱን ተዘግቧል። እ.ኤ.አ. እ.ኤ.አ. ኔታንያሁ በህዳር 21 ቀን 2019 በይፋ ተከሷል። ኔታንያሁ ጥፋተኛ ተብሎ ከተፈረደበት እስከ 10 ዓመት የሚደርስ እስራት በጉቦ እና በማጭበርበር እና እምነት በመጣስ ቢበዛ ሶስት አመት ሊቀጣ ይችላል። በእስራኤል ታሪክ በወንጀል የተከሰሱ የመጀመሪያው ጠቅላይ ሚኒስትር ናቸው። እ.ኤ.አ. ኖቬምበር 23 2019 ኔታንያሁ በ1993 የእስራኤል ጠቅላይ ፍርድ ቤት ባስቀመጠው ህጋዊ ቅድመ ሁኔታ መሰረት ግብርናውን፣ ጤናውን፣ ማህበራዊ ጉዳዮቹን እና የዲያስፖራ ጉዳዮችን ፖርትፎሊዮ እንደሚለቅ ታወቀ። በክስ ሰበብ አንድ ጠቅላይ ሚኒስትር ስልጣን እንዲለቁ የማስገደዱ ጉዳይ እስካሁን በፍርድ ቤት አልታየም። ጥር 28 ቀን 2020 በይፋ ተከሷል። የናታንያሁ የወንጀል ችሎት በግንቦት 24 ቀን 2020 እንዲጀመር ተቀጥሯል፣ መጀመሪያ ለዛ አመት መጋቢት ተይዞ የነበረ ቢሆንም በኮቪድ-19 ወረርሽኝ ምክንያት ዘግይቷል። አምስተኛው ጊዜ እ.ኤ.አ. ሜይ 17 ቀን 2020 ኔታንያሁ ከቤኒ ጋንትዝ ጋር በመተባበር ለአምስተኛ ጊዜ በጠቅላይ ሚኒስትርነት ቃለ መሃላ ፈጸሙ። በእስራኤል በ -19 ወረርሽኝ እና በኔታንያሁ የወንጀል ክስ ዳራ ላይ በጠቅላይ ሚኒስትሩ መኖሪያ ፊት ለፊት በእርሱ ላይ ሰፊ ሰልፎች ተካሂደዋል። ይህን ተከትሎም ኔታንያሁ የ -19 ልዩ መመሪያዎችን በመጠቀም ሰልፎቹን በ20 ሰዎች በመገደብ እና ከቤታቸው በ1,000 ሜትሮች ርቀት ላይ እንዲበተን አዘዋል። ይሁን እንጂ ትክክለኛው ተቃራኒው ተገኝቷል; ሰልፎቹ ሰፋ አድርገው ከ1,000 በላይ ማዕከላት ተበትነዋል። እ.ኤ.አ. በማርች 2021 እስራኤል በኮቪድ-19 በአለም ላይ በነፍስ ወከፍ ከፍተኛ የተከተቡ ህዝቦች ያላት ሀገር ሆነች። እ.ኤ.አ. ከቀዶ ጥገናው በኋላ የእስራኤል ፖለቲከኛ እና የያሚና ጥምረት መሪ ናታሊ ቤኔት ከተቃዋሚው ያየር ላፒድ መሪ ጋር ናታንያሁ ከጠቅላይ ሚኒስትርነት ቦታቸው የሚያባርር የሽግግር መንግስት ለመመስረት መስማማታቸውን አስታውቀዋል። በጁን 2 2021 ቤኔት ከላፒድ ጋር የህብረት ስምምነት ተፈራረመ። እ.ኤ.አ. የተቃዋሚዎች መሪ (2021–አሁን)፡ አውሮፓዊ የሁለተኛው ፕሪሚየር ሥልጣናቸው ካበቃ በኋላ ኔታንያሁ የተቃዋሚ ፓርቲ መሪ በመሆን ሦስተኛ ጊዜውን ጀምሯል። ሊኩድ የ ትልቁ ፓርቲ ሆኖ ይቆያል የፖለቲካ አቋም ኢኮኖሚያዊ እይታዎች ኔታንያሁ "የነፃ ገበያ ጠበቃ" ተብሎ ተገልጿል. በመጀመርያው የስልጣን ዘመናቸው ጠቅላይ ሚኒስትር ሆነው የባንክ ዘርፉን በከፍተኛ ደረጃ በማሻሻያ የውጭ ኢንቨስትመንቶችን ፣የመንግስትን የግዴታ የዋስትና ግዥ እና ቀጥተኛ ብድርን አስወግደዋል። የፋይናንስ ሚኒስትር ኔታንያሁ የእስራኤልን ኢኮኖሚ ትልቅ ለውጥ አስተዋውቀዋል። የዌልፌር ለሥራ ፕሮግራም አስተዋውቋል፣ የፕራይቬታይዜሽን ፕሮግራም መርቷል፣ የመንግሥት ሴክተርን መጠን ቀንሷል፣ የግብር አወጣጥ ሥርዓትን አሻሽሎና አስተካክሏል፣ ፉክክርን ለመጨመር ዓላማ በማድረግ በሞኖፖሊና በካርቴሎች ላይ ሕግ አውጥቷል። ኔታንያሁ ከኩባንያዎች ወደ ግለሰቦች የካፒታል ትርፍ ታክስን ያራዘመ ሲሆን ይህም የገቢ ታክስን በመቀነስ የታክስ መሰረቱን እንዲያሰፋ አስችሎታል. የእስራኤል ኢኮኖሚ ማደግ ሲጀምር እና ስራ አጥነት በከፍተኛ ደረጃ እያሽቆለቆለ ሲሄድ ኔታንያሁ በስልጣን ዘመናቸው ማብቂያ ላይ 'ኢኮኖሚያዊ ተአምር' እንደሰሩ አስተያየት ሰጪዎች በሰፊው ይነገር ነበር።] በእስራኤል ኢኮኖሚ ላይ ቀጥተኛ ኢንቨስትመንት በ380 በመቶ አድጓል። በሌላ በኩል ተቺዎቹ የኢኮኖሚ አመለካከቶቹን በማርጋሬት ታቸር ተነሳሽነት "ታዋቂ ካፒታሊዝም" ብለው ሰይመውታል። ኔታንያሁ ካፒታሊዝምን ሲተረጉም “ሸቀጥ እና አገልግሎቶችን በትርፍ ለማምረት በግል ተነሳሽነት እና ውድድር እንዲኖር ማድረግ ፣ነገር ግን ሌላ ሰው ተመሳሳይ ነገር ለማድረግ እንዳይሞክር ማድረግ” ሲል ገልፀዋል ። ለቦስተን ኮንሰልቲንግ ግሩፕ የኢኮኖሚ አማካሪ ሆኖ ሲሰራ የነበረው አመለካከቱ እንደዳበረ ተናግሯል፡ "የቦስተን አማካሪ ቡድን መንግስታትን ሲመለከት እና ለመንግስታት ሲሰራ ለመጀመሪያ ጊዜ ነበር ለስዊድን መንግስት ስትራቴጂክ እቅድ ለመስራት ፈልገዋል" እኔ በዚህ ጉዳይ ላይ ነበርኩ እና ሌሎች መንግስታትን እመለከት ነበር ። ስለዚህ በ 1976 ወደ ሌሎች የአውሮፓ መንግስታት ዞርኩ እና ብሪታንያ እያየሁ ነበር ፣ ፈረንሳይን እያየሁ ነበር ፣ ሌሎች አገሮችን እያየሁ ነበር ፣ እናም እነሱ መሆናቸውን አየሁ ። ፉክክርን በሚከለክለው የስልጣን ክምችት ተንኮታኩተናል።እናም አሰብኩ፣፣ እነሱ መጥፎ ቢሆኑም፣የእኛ የከፋ ነበር ምክንያቱም እኛ በመንግስት ቁጥጥር ስር ወይም በማህበር ቁጥጥር ስር ያሉ ኩባንያዎች እስከነበረን ድረስ ለግሉ ዘርፍ ውድድር ቦታ ስለነበረን እና ስለዚህ በእውነቱ ውድድሩን ወይም እድገቱን አላገኙም… እና እኔ ፣ ደህና ፣ ዕድል ካጋጠመኝ ያንን እቀይራለሁ ። ስለ ፀረ-ሽብርተኝነት አመለካከት ኔታንያሁ የራሳቸው "በሁሉም አሸባሪዎች ላይ ጠንካራ አቋም" የመጣው በወንድማቸው ሞት ምክንያት ነው ብለዋል ። ዮኒ ኔታንያሁ የተገደለው በኦፕሬሽን ኢንቴቤ የታገቱትን የማዳን ተልዕኮ ሲመራ ነው። ኔታንያሁ በውትድርና ውስጥ በነበሩበት ወቅት በፀረ-ሽብር ዘመቻዎች ላይ ከመሳተፋቸው በተጨማሪ ሽብርተኝነትን በመዋጋት ላይ ያተኮሩ ሦስት መጽሃፎችን አሳትመዋል። ሽብርተኝነትን እንደ አምባገነንነት ገልፆ፣ ‹‹የጥቃቱ ኢላማ በአሸባሪዎች ከተገለፀው ቅሬታ ጋር በተገናኘ በተወገደ ቁጥር ሽብርነቱ እየጨመረ ይሄዳል...አሁንም ሽብርተኝነት ምንም አይነት ተጽእኖ እንዲያሳድር በትክክል ነው። የግንኙነት እጥረት፣ አሸባሪዎች ለማጥቃት በሚፈልጉበት አላማ ውስጥ የተመረጡት ተጎጂዎች ምንም አይነት ተሳትፎ ወይም "ተጋድሎ" አለመኖራቸው የሚፈለገውን ፍርሃት ይፈጥራል። ማንም ሰው ተጎጂ ሊሆን ይችላል, እና ስለዚህ ማንም ሰው ደህና አይደለም ... በእውነቱ, ዘዴዎቹ በሁሉም የአሸባሪ ቡድኖች ውስጥ የሚደርሰውን አጠቃላይ ጫና ያሳያሉ ... የአሸባሪዎቹ መጨረሻዎች ጥፋቱን ለማረጋገጥ አለመሳካታቸው ብቻ አይደለም. የመረጡት ማለት ነው፣ ምርጫቸው እውነተኛ ዓላማቸው ምን እንደሆነ ይጠቁማል፣ የነጻነት ታጋዮች ከመሆን ርቀው፣ አሸባሪዎች የግፍ አገዛዝ ግንባር ቀደም ናቸው፣ አሸባሪዎች የአመጽ አገዛዝን ለማምጣት የአመጽ ማስገደድ ዘዴዎችን ይጠቀማሉ። ማስገደድ" ኔታንያሁ “በፀረ-ሽብር ተግባራት ላይ ችግር ፈጥሯል… ይህ ክትትል በሚደረግላቸው ሰዎች ህይወት ላይ ትልቅ ጣልቃ ገብነት መሆናቸው ነው” ሲል ያስጠነቅቃል። በዜጎች ነፃነት እና ደኅንነት መካከል ሚዛናዊነት እንዳለ ያምናል ይህም በአንድ ሀገር ውስጥ ቀጣይነት ያለው የሽብር ጥቃት ደረጃ ላይ የተመሰረተ መሆን አለበት. ቀጣይነት ያለው ጥቃት በሚፈጸምበት ወቅት፣ “በአስፈሪው የግል መብት ጥሰት የሽብር ሰለባዎች እና ቤተሰቦቻቸው” ምክንያት ወደ ደህንነት መሸጋገር አለበት። ነገር ግን ይህ በመደበኛነት መከለስ ያለበት ሲሆን የትም እና መቼም የደህንነት ጉዳዮች በሚፈቅዱበት ጊዜ የዜጎችን ነፃነት እና የግለሰብን ግላዊነት መጠበቅ ላይ አፅንዖት በመስጠት፡ "በንፁሀን ዜጎች የመብት ጥሰት ምክንያት የሲቪል ነፃ አውጪዎች አሳሳቢነት በጥሩ ሁኔታ ተቀምጧል እና ሁሉም ተጨማሪ ሀይሎች ለደህንነት ጥበቃ ተሰጥተዋል ። አገልግሎቶች በህግ አውጭው አመታዊ እድሳት ሊጠይቁ ይገባል ፣ይህም በመስክ ላይ በሚወሰዱት እርምጃዎች ላይ ከፍትህ ቁጥጥር በተጨማሪ። ጥብቅ የኢሚግሬሽን ህጎችን ሽብርተኝነትን አስቀድሞ ለመከላከል እንደ አስፈላጊ መሳሪያ ይመክራል፡- "ይህ ለሁሉም ነፃ የሆነ የስደተኞች ዘመን ማብቃት አለበት። የኢሚግሬሽን ሁኔታን የመቆጣጠር አስፈላጊው ገጽታ ስደተኞች ሊሆኑ የሚችሉትን ጥብቅ የጀርባ ማረጋገጫዎች ፣ ተጣምሮ ከአገር የመባረር እድል ጋር። በተጨማሪም መንግስታት አሸባሪዎችን ከእነዚያ ህጋዊ የፖለቲካ ቡድኖች ጋር እንዳያጋጩ፣ ነገር ግን በክርክር እና በክርክር አቋማቸውን የሚያራምዱ መሆናቸውንም አስጠንቅቋል፡ “ዲሞክራሲያዊ መንግስታት የየራሳቸው ድርሻ ከስደተኛ ወይም ፀረ-ስደተኛ ወይም ፀረ-ስደተኛ ነው። -መቋቋሚያ ፓርቲዎች፣ እንዲሁም የጽንፈኛ ብሔርተኝነት ወይም አለማቀፋዊ አቀንቃኞች... [ት] ብዙውን ጊዜ በዴሞክራሲ ውስጥ እውነተኛ ተሳታፊ የሆኑ፣ መሠረታዊ ሕጎቹን ተቀብለው ማዕከላዊ መርሆቹን የሚጠብቁ ናቸው። የዲሞክራሲያዊ ማህበረሰብ ፍፁም ጠርዝ፣ ብዙ ተመሳሳይ ሃሳቦችን ሊደግፍ ይችላል፣ ነገር ግን ከዴሞክራሲያዊ ስርዓቱ ግርዶሽ ለመውጣት እንደ ምክንያት ይጠቀሙባቸው። በተለይም ሮናልድ ሬጋን ኔታንያሁ በፀረ ሽብርተኝነት ላይ የሚያደርጉትን ስራ አድናቂ ነበር እና ሬገን ለኔታንያሁ አሸባሪነት፡ የሚለውን መጽሃፍ በአስተዳደሩ ውስጥ ላሉት ከፍተኛ ባለስልጣናት መክረዋል። የሞት ፍርድ እ.ኤ.አ. በ2017 ኔታንያሁ የ2017 የሃላሚሽ የስለት ጥቃት ፈጻሚ ላይ የሞት ቅጣት እንዲጣል ጠይቀዋል። በሱ መንግስት ውስጥ ያሉ ተወካዮች በሽብርተኝነት ላይ የሞት ቅጣትን የሚፈቅደውን ህግ ለኬሴቶች አስተዋውቀዋል። እ.ኤ.አ. በጥር 2018 በተደረገ ቅድመ ድምፅ ከ120 የእስራኤል ፓርላማ አባላት 52ቱ ድጋፍ ሲሰጡ 49ኙ ተቃውመዋል። የወንጀለኛ መቅጫ ህጉ ማሻሻያ ህግ ለመሆን ከተፈለገ አሁንም ሶስት ተጨማሪ ንባቦችን ይፈልጋል ኤልጂቢቲ ለእነሱ ተጨማሪ ህግ ይሰጣል ኔታንያሁ ለኤልጂቢቲ (ሌዝቢያን፣ ግብረ ሰዶማውያን፣ ቢሴክሹዋል እና ትራንስጀንደር) ሰዎች እኩል መብቶችን ይደግፋል። “እያንዳንዱ ሰው በሕግ ፊት እኩል ሆኖ እንዲታወቅ የሚደረገው ትግል ረጅም ትግል ነው፣ አሁንም ብዙ የሚቀረው ነገር አለ... እስራኤል በግንኙነት በዓለም ላይ በጣም ክፍት ከሆኑ አገሮች ተርታ መሰለፏ ኩራት ይሰማኛል። ለኤልጂቢቲ ማህበረሰብ ንግግር።” በኬኔሴት አመታዊ የማህበረሰብ መብት ቀን በተካሄደ ዝግጅት ላይ ኔታንያሁ እንደተናገሩት “በተጨናነቀ ጊዜዬ መሃል እዚህ እንድመጣ ተጠይቆኛል ለወንድ እና ሴት አባላት አንድ ነገር ለመናገር የኤልጂቢቲ ማህበረሰብ፡ እያንዳንዱ ሰው በእግዚአብሔር አምሳል የተፈጠረ ነው በሚለው እምነት መመራት አለብን። ነገር ግን በእርሳቸው ጥምር መንግስት ውስጥ ብዙዎቹ ጥምር መንግስት ፓርቲ አባላት የተመሳሳይ ጾታ ጋብቻ ተቃውመዋል። የኢትዮጵያ አይሁዶች ውህደት እ.ኤ.አ. በ2015 ኢትዮጵያውያን አይሁዳውያን የፖሊስን ጭካኔ በመቃወም ተቃውሞአቸውን ካሰሙ በኋላ ኔታንያሁ “በሁሉም መንገድ እርስዎን ለመርዳት የሚያስችል አጠቃላይ እቅድ ለመንግስት እናመጣለን፣ በህብረተሰባችን ውስጥ ለዘረኝነት እና መድልዎ ቦታ የለም፣ አንዳቸውም ... እንመለሳለን ዘረኝነት ወደሚናቅ እና ወደሚጠላ ነገር” የሰላም ሂደት ኔታንያሁ የኦስሎ ስምምነቶችን ከመመስረታቸው ጀምሮ ተቃውመዋል። እ.ኤ.አ. በ 1993 የኦስሎ የሰላም ሂደትን ለመቃወም ፕላስ ኦፍ ኔሽንስ በተሰኘው መጽሃፉ "ትሮጃን ሆርስ" የተሰኘውን ምዕራፍ ሰጠ። አሚን አል-ሁሴኒ የጅምላ ጭፍጨፋ ፈጣሪ ከሆኑት መካከል አንዱ እንደነበር እና ያሲር አራፋት የቀድሞውን “አጥፍቷል የተባለው ናዚዝም” ወራሽ እንደሆነ ተናግሯል። እ.ኤ.አ. በ1990ዎቹ መገባደጃ ላይ ኔታንያሁ የጠቅላይ ሚንስትርነት ዘመናቸው የኦስሎ የሰላም ሂደት አካል በመሆን የቀድሞ የእስራኤል መንግስታት የገቡትን ቃል ኪዳን በመተው የአሜሪካው የሰላም መልዕክተኛ ዴኒስ ሮስ “ፕሬዚዳንት ክሊንተንም ሆነ ፀሐፊው [የውጭ ጉዳይ ሚንስትር ማዴሊን] አልብራይት አይደሉም። ቢቢ ሰላምን ለማስፈን ምንም ዓይነት ፍላጎት እንዳላት ያምን ነበር። እ.ኤ.አ. በ 2001 በተለቀቀው ቪዲዮ ላይ ኔታንያሁ እንደሚቀረፀው ሳያውቅ “ከምርጫው በፊት [የኦስሎ ስምምነትን] እንደማከብር ጠየቁኝ” ሲል ተናግሯል ፣ “አደርገዋለሁ አልኩ ፣ ግን ... እሄዳለሁ ስምምነቱን በ67ቱ ድንበሮች ላይ ያለውን መቃቃር እንዲያቆም በሚያስችል መንገድ ተርጉሞታል፣እንዴት አደረግን?ማንም ወታደራዊ ዞኖች ምን እንደሆኑ አልተናገረም።የተወሰኑ ወታደራዊ ዞኖች የጸጥታ ዞኖች ናቸው፤እኔ እስከ እኔ ድረስ። ያሳስበኛል፣ የዮርዳኖስ ሸለቆ በሙሉ የተወሰነ ወታደራዊ ቀጠና ነው። ሂዱ ተከራከሩ። እ.ኤ.አ. ነሐሴ 9 ቀን 2009 ሳምንታዊ የካቢኔ ስብሰባው መክፈቻ ላይ እንደተናገሩት ኔታንያሁ የጋዛን የአንድ ወገን መገለል “ስህተት” ላለመድገም ቃል ገብተዋል ፣ “ይህን ስህተት አንደግም ። አዲስ ተፈናቃዮችን አንፈጥርም” ብለዋል ። "የአንድ ወገን መፈናቀል ሰላምም ሆነ ደህንነት አላመጣም. በተቃራኒው ", እና "ከሁለት ነገሮች ጋር ስምምነት እንፈልጋለን, የመጀመሪያው የእስራኤል የአይሁድ ህዝብ ብሔራዊ ግዛት እና [ሁለተኛው] እውቅና መስጠቱ ነው. የደህንነት እልባት. በጋዛ ሁኔታ, እነዚህ ሁለቱም ምክንያቶች አልነበሩም. በተጨማሪም "ከልክ በላይ ከሆኑ አጋሮች ጋር ወደ ሰላም መዞር ከጀመርን የእስራኤል መንግስት እውቅና እንዲሰጥ እና የወደፊቱን የፍልስጤም መንግስት ከወታደራዊ ፍርሀት ለማውረድ እንጸልያለን" ብለዋል። እ.ኤ.አ ኦክቶበር 2014 ኔታንያሁ "ግዛታችንን አናስረክብም አይናችንን ጨፍነን ለበጎ ነገር ተስፋ እናደርጋለን። በሊባኖስ ያንን አደረግን እና በሺዎች የሚቆጠሩ ሮኬቶችን አግኝተናል። ያንን በጋዛ አደረግን፣ ሃማስን እና 15,000 ሮኬቶችን አግኝተናል።" ስለዚህ ያንን ብቻ መድገም አንሆንም። ለአይሁዶች መንግስት እውነተኛ እውቅና እና ጠንካራ የጸጥታ ዝግጅቶችን መሬት ላይ መጣል እንፈልጋለን። ያ ነው የያዝኩት አቋም፣ እና የበለጠ እየጠነከረ መጥቷል። ኔታንያሁ ከዚህ ቀደም በዩናይትድ ስቴትስ የሚደገፉትን የሰላም ንግግሮች ጊዜ ማባከን ብለው ጠርተው ነበር፣ በተመሳሳይ ጊዜ እንደሌሎች የእስራኤል መሪዎች ተመሳሳይ የሁለት ሀገር መፍትሄ ለመስጠት ፈቃደኛ አልሆኑም ፣ በሰኔ 2009 ንግግር እስከሚያደርጉ ድረስ ። "የኢኮኖሚ ሰላም" አካሄድ ማለትም በፖለቲካዊ እና ዲፕሎማሲያዊ ጉዳዮች ላይ የማያቋርጥ ክርክር ሳይሆን በኢኮኖሚ ትብብር እና በጋራ ጥረት ላይ የተመሰረተ አካሄድ ማለት ነው። ይህ ከሰላም ሸለቆ እቅድ ብዙ ጠቃሚ ሀሳቦች ጋር የሚስማማ ነው። እነዚህን ሃሳቦች ያነሳው ከቀድሞው የአሜሪካ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ኮንዶሊዛ ራይስ ጋር ባደረጉት ውይይት ነው። የእስራኤል ምርጫ ሲቃረብ ኔታንያሁ እነዚህን ሃሳቦች ማበረታታቱን ቀጠለ። ኔታንያሁ እንዲህ ብለዋል፡- በአሁኑ ጊዜ የሰላም ድርድሩ በአንድ ነገር ላይ ብቻ የተመሰረተ ነው፣ በሰላማዊ ድርድር ላይ ብቻ ነው። በዚህ ነጥብ ላይ በጣም ኮንትራት ስላለው ጉዳይ ማውራት ምንም ትርጉም የለውም. እየሩሳሌም ወይም ጡጫ፣ ወይም የመመለሻ ወይም የጡት መብት ነው። ያ ውድቀትን አስከትሏል እና እንደገና ወደ ውድቀት ሊያመራ ይችላል ... ከፖለቲካዊ ሂደት ጎን ለጎን ኢኮኖሚያዊ ሰላም መፍጠር አለብን. ይህም ማለት በእነዚያ አካባቢዎች ፈጣን እድገትን በማስተላለፍ መጠነኛ የሆኑትን የፍልስጤም ኢኮኖሚ ክፍሎች ማጠናከር አለብን፣ ይህም ፈጣን የኢኮኖሚ እድገት ለተራ ፍልስጤማውያን የሰላም ድርሻ ይሰጣል። እ.ኤ.አ. በጥር 2009 ከየካቲት 2009 የእስራኤል ምርጫ በፊት ኔታንያሁ ለመካከለኛው ምስራቅ ልዑክ ቶኒ ብሌየር የአሪኤል ሻሮን እና ኢዩድ ኦልመርትን የእስራኤል መንግስታት ፖሊሲ በዌስት ባንክ ውስጥ ሰፈራ በማስፋፋት የመንገድ ካርታውን በሚጻረር መልኩ እንደሚቀጥል አሳውቀዋል። አዳዲሶችን አለመገንባት.እ.ኤ.አ. በ 2013 ኔታንያሁ መንግስታቸው በአረንጓዴ መስመር ላይ በመመስረት ለሰላም ድርድር እንደሚስማሙ የሚገልጹ ዘገባዎችን አስተባብለዋል። እ.ኤ.አ. በ 2014 በአረንጓዴው መስመር ላይ የተመሠረተውን የአሜሪካን ማዕቀፍ ተስማምቷል እና የአይሁድ ሰፋሪዎች በፍልስጤም አገዛዝ ስር በሰፈራቸው ውስጥ የመቆየት ምርጫ ሊፈቀድላቸው ይገባል ብለዋል ። እ.ኤ.አ. በ 2014 የፍልስጤም ተደራዳሪ ሳእብ ኤሬካት ኔታንያሁ “በርዕዮተ ዓለም ሙሰኛ” እና የጦር ወንጀለኛ ሲሉ ተችተዋል። እ.ኤ.አ. በጥር 2020 ኔታንያሁ የትራምፕን የእስራኤል-ፍልስጤም የሰላም እቅድ የፍልስጤም ግዛት ለመፍጠር በይፋ ደግፈዋል። የቀድሞ የዩናይትድ ስቴትስ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ሬክስ ቲለርሰን እንዳሉት ኔታንያሁ በግንቦት 22 ቀን 2017 የፍልስጤሙ ፕሬዝዳንት ማህሙድ አባስ ህጻናት እንዲገደሉ ሲጠይቁ የሚያሳይ የውሸት እና የተቀየረ ቪዲዮ ለዶናልድ ትራምፕ አሳይተዋል። ይህ የሆነው ትራምፕ እስራኤል የሰላም እንቅፋት መሆን አለመሆኗን ሲያስቡበት ወቅት ነበር። ኔታንያሁ በእስራኤል እና ፍልስጤም ግጭት ውስጥ ያላቸውን አቋም ለመቀየር የውሸት ቪዲዮውን ለትራምፕ አሳይተው ነበር።በዩናይትድ ስቴትስ የተደራጁት የአብርሃም ስምምነት በእስራኤል እና በተባበሩት አረብ ኤሚሬቶች (በእስራኤል-የተባበሩት አረብ ኢምሬትስ መደበኛነት ስምምነት) እና በባህሬን (በባህሬን-እስራኤል መደበኛነት ስምምነት) መካከል ያለውን ግንኙነት ሙሉ ለሙሉ መደበኛ ለማድረግ ተስማምቷል። እ.ኤ.አ. በ1994 ከዮርዳኖስ ወዲህ የትኛውም አረብ ሀገር ከእስራኤል ጋር ያለውን ግንኙነት መደበኛ ሲያደርግ ይህ የመጀመሪያው ነው። ስምምነቱን የተፈራረሙት በባህሬን የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር፣ የተባበሩት አረብ ኤሚሬቶች የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር እና ኔታኒያሁ ሴፕቴምበር 15 ቀን 2020 በዋሽንግተን ዲሲ በሚገኘው የዋይት ሀውስ ሳውዝ ላውን። እ.ኤ.አ. ጥቅምት 23 ቀን 2020 የዩኤስ ፕሬዝዳንት ዶናልድ ትራምፕ ሱዳን ከእስራኤል ጋር ያላትን ግንኙነት መደበኛ ማድረግ እንደምትጀምር በትራምፕ አስተዳደር አብርሀም ስምምነት መሰረት ይህንን የምታደርግ ሶስተኛዋ የአረብ ሀገር እንድትሆን አስታውቀዋል። ሱዳን እ.ኤ.አ. ሙሉ በሙሉ ተነጥለን ወደ ፖለቲካ ሱናሚ እንደምንሄድ ነገሩን። እየሆነ ያለው ግን ፍጹም ተቃራኒ ነው። ይህን ተከትሎም ሞሮኮ በታህሳስ ወር ከእስራኤል ጋር ግንኙነት ፈጠረች። የባር-ኢላን ንግግር እ.ኤ.አ. ሰኔ 14 ቀን 2009 ኔታንያሁ በባር-ኢላን ዩኒቨርስቲ (የባር-ኢላን ንግግር በመባልም ይታወቃል) ፣ በቤጂን-ሳዳት የስትራቴጂካዊ ጥናቶች ማእከል ፣በእስራኤል እና በተለያዩ የአረብ ሀገራት በቀጥታ የተላለፈ ሴሚናል ንግግር አድርጓል። በእስራኤል እና ፍልስጤም የሰላም ሂደት ላይ። ከእስራኤል ጎን ለጎን የፍልስጤም መንግስት የሚለውን ሀሳብ ለመጀመሪያ ጊዜ አፅድቋል። የኔታኒያሁ ንግግር ኦባማ በሰኔ 4 በካይሮ ላደረጉት ንግግር በከፊል ምላሽ ተደርጎ ሊወሰድ ይችላል። ዬዲዮት አህሮኖት የኦባማ ቃል “በኢየሩሳሌም ኮሪደሮች በኩል ተስማምቷል” ብሏል። የሐሳቡ አንድ አካል የሆነው ኔታንያሁ፣ ጦር፣ ሮኬቶች፣ ሚሳኤሎች እና የአየር ክልሏን ሳይቆጣጠር፣ የታቀደውን ግዛት ሙሉ በሙሉ ከወታደራዊ ኃይል ነፃ እንድትወጣ ጠይቀዋል እና እየሩሳሌም ያልተከፋፈለ የእስራኤል ግዛት እንደምትሆን ተናግሯል። ፍልስጤማውያን እስራኤልን ያልተከፋፈለች እየሩሳሌም ያላት የአይሁዶች ብሄራዊ መንግስት እንደሆነች ሊገነዘቡት ይገባል ብሏል። “በእስራኤል ውስጥ የፍልስጤም ስደተኞችን መልሶ የማቋቋም ጥያቄ የእስራኤልን የአይሁድ ህዝብ ግዛትነት የሚጎዳ ነው” በማለት የፍልስጤም ስደተኞችን የመመለስ መብት አልተቀበለም። እ.ኤ.አ. በ 2003 በሮድ ካርታ የሰላም ሀሳብ መሰረት በዌስት ባንክ የሚገኘውን የሰፈራ ግንባታ ሙሉ በሙሉ ማቆም እንዳልተቻለ እና የማስፋፊያ ግንባታው የሚገደበው የኢሚግሬሽንን ጨምሮ በህዝቡ "ተፈጥሯዊ እድገት" ላይ በመመስረት ነው ብለዋል ። አዲስ ግዛቶች ተወስደዋል። ቢሆንም፣ ኔታንያሁ የ ፕሮፖዛል መቀበሉን አረጋግጠዋል። ከሰላም ድርድር በኋላ ሰፈራዎቹ የእስራኤል አካል ስለመሆኑ ወይም ስለሌለባቸው አልተወያየቱም፣ “ጥያቄው ይብራራል” በማለት ብቻ ተናግሯል። የዩናይትድ ስቴትስ ፕሬዚዳንት ባራክ ኦባማ በካይሮ ንግግራቸው ለተናገሩት ምላሽ ኔታንያሁ በሰጡት ምላሽ “የእልቂት እልቂት ባይከሰት ኖሮ የእስራኤል መንግሥት በፍጹም አትመሠርትም የሚሉ አሉ። እኔ ግን የእስራኤል መንግሥት ቢሆን ኖሮ እላለሁ። ቀደም ብሎ ይቋቋም ነበር፣ እልቂቱ አይከሰትም ነበር። በተጨማሪም “ይህ የአይሁድ ሕዝብ መገኛ ነው፣ ማንነታችን የተጭበረበረበት ይህ ነው” ብሏል። በተለይም ሶሪያን፣ ሳዑዲ አረቢያን እና ሊባኖስን በማንሳት ያለምንም ቅድመ ሁኔታ ከየትኛውም "የአረብ መሪ" ጋር ለመገናኘት ፈቃደኛ እንደሚሆን ገልጿል። በአጠቃላይ አድራሻው በሰላሙ ሂደት ላይ ለኔታኒያሁ መንግስት አዲስ አቋምን ይወክላል። አንዳንድ የናታንያሁ የአስተዳደር ጥምረት የቀኝ ክንፍ አባላት ሁሉም መሬት በእስራኤል ሉዓላዊነት ስር መሆን አለበት ብለው በማመን የፍልስጤም መንግስት ለመፍጠር የሰጡትን አስተያየት ተችተዋል። ሊኩድ ኤምኬ ዳኒ ዳኖን ኔታንያሁ “በሊኩድ መድረክ ላይ ሄደው ነበር” ሲል የሀባይት ሃይሁዲው ግን “አደገኛ አንድምታ አለው” ብሏል። የተቃዋሚ ፓርቲ ካዲማ መሪ ቲዚፒ ሊቪኒ ከአድራሻቸው በኋላ እንደተናገሩት ኔታንያሁ በሁለቱ መንግስታት መፍትሄ በጭራሽ አያምንም ብለው ያስባሉ ። ለአለም አቀፍ ጫና የይስሙላ ምላሽ ሆኖ ያደረገውን ብቻ የተናገረው መስሏት ነበር። ፒስ ናው ንግግሩን በመተቸት በቡድኑ አስተያየት ፍልስጤማውያንን የሰላም ሂደት እኩል አጋር አድርጎ እንዳልተናገረ አመልክቷል። የሰላም አሁኑ ዋና ጸሃፊ ያሪቭ ኦፔንሃይመር “የኔታንያሁ ከመጀመሪያው የስልጣን ዘመናቸው ድጋሚ የተደረገ ነው” ብለዋል። እ.ኤ.አ. ነሐሴ 9 ቀን 2009 በመንግስት ስብሰባ መክፈቻ ላይ ኔታንያሁ ከፍልስጤማውያን የይገባኛል ጥያቄያቸውን ደግመዋል፡- “እኛ ከሁለት ነገሮች ጋር ስምምነት እንፈልጋለን፣ ከእነዚህም ውስጥ የመጀመሪያው እስራኤል የአይሁድ ህዝብ ብሔራዊ ግዛት እና ሁለተኛው ደግሞ) የጸጥታ ስምምነት ነው. የኔታኒያሁ "የባር-ኢላን ንግግር" ከአለም አቀፉ ማህበረሰብ የተለያየ ምላሽ አስነስቷል። የፍልስጤም ብሄራዊ ባለስልጣን በኔታንያሁ የተሰጠውን የፍልስጤም መንግስት ቅድመ ሁኔታዎችን ውድቅ አደረገ። ከፍተኛ ባለስልጣን ሳእብ እረቃት "የናታንያሁ ንግግር ለቋሚ ደረጃ ድርድር በር ዘጋው" ብለዋል። የሃማስ ቃል አቀባይ ፋውዚ ባርሆም ይህ "ዘረኝነት እና ጽንፈኛ አስተሳሰብ" የሚያንፀባርቅ መሆኑን ገልፀው የአረብ ሀገራት "ጠንካራ ተቃዋሚዎች እንዲፈጥሩ ጥሪ አቅርበዋል" የፍልስጤም እስላማዊ ጂሃድ " አሳሳች " በማለት ሰይሞታል እና ልክ እንደ ሃማስ በእስራኤል ላይ ጠንካራ ተቃውሞ ከአረብ ሀገራት ጠየቀ. ዘ ጀሩሳሌም ፖስት እንደዘገበው፣ አንዳንድ መሪዎች ለንግግሩ ምላሽ ሦስተኛውን ኢንቲፋዳ ይደግፋሉ። የአረብ ሊግ አድራሻውን ውድቅ በማድረግ "አረቦች በእየሩሳሌም ጉዳይ እና በስደተኞች ጉዳይ ላይ ስምምነት እንደማይሰጡ" እና "ታሪኩን እና የመሸሽ ስልቱን እናውቃለን" ሲል በመግለጫው አስታውቋል, የአረብ ሊግ እስራኤልን እንደ አይሁዶች አይቀበልም. ሁኔታ. የግብፁ ፕሬዝዳንት ሆስኒ ሙባረክ ፍልስጤማውያን እስራኤልን የአይሁድ ህዝብ ግዛት አድርገው እንዲቀበሉት ኔታንያሁ ያቀረቡትን ጥያቄ በመጥቀስ፣ “በግብፅም ሆነ በሌላ ቦታ ያን ጥሪ የሚመልስ ማንም አታገኝም” ብለዋል። የግብፅ ውጭ ጉዳይ ሚኒስቴር ብዙም ግልፅ ያልሆነ ምላሽ ሲሰጥ ንግግሩ "ያልተጠናቀቀ" እና ሌላ "የተለያየ የእስራኤል ሀሳብ በሁለቱ ሀገራት መፍትሄ ላይ የተመሰረተ ነው" የሚል ተስፋ አለኝ ብሏል።የሶሪያ መንግስት ሚዲያ ንግግሩን በማውገዝ "ናታንያሁ የጸጥታው ምክር ቤት አንጻራዊ ሰላም ለማስፈን በሚያደርጋቸው ውጥኖች እና ውሳኔዎች ላይ የአረብ የሰላም ተነሳሽነትን እንደማይቀበል አረጋግጠዋል" ሲል ጽፏል። የሊባኖሱ ፕሬዝዳንት ሚሼል ሱሌይማን የአረብ መሪዎች አንድነት እንዲኖራቸው ጥሪ አቅርበዋል "የአረብ መሪዎች የበለጠ አንድነት እንዲኖራቸው እና የሰላም ሂደቱን እና የፍልስጤም የስደተኞችን ጉዳይ በተመለከተ የእስራኤልን አቋም ለመጋፈጥ የተቃውሞ መንፈስን መጠበቅ አለባቸው." “እስራኤል አሁንም በሊባኖስ እና በጋዛ ሰርጥ ላይ በምታደርገው ጥቃት ሊረጋገጥ የሚችል ወታደራዊ ግጭት ፍላጐት አላት” ሲሉ የዓለም አቀፉ ማህበረሰብ የእስራኤል መንግስት የአረብ የሰላም ኢኒሼቲቭን እንዲቀበል የበለጠ ጫና እንዲያደርግ ጠይቀዋል። የዮርዳኖስ የሚዲያና ኮሙኒኬሽን ጉዳዮች ሚኒስትር ዴኤታ እና የመንግስት ቃል አቀባይ ናቢል ሸሪፍ መግለጫ ሰጥተዋል "በኔታንያሁ የቀረቡት ሃሳቦች ፍትሃዊ እና ሁሉን አቀፍ ሰላምን ለማስፈን መነሻ በማድረግ በአለም አቀፍ ማህበረሰብ የተስማሙበትን መሰረት አላደረጉም። ክልል" የቀድሞው የኢራን ፕሬዝዳንት ማህሙድ አህመዲነጃድ ንግግሩን "መጥፎ ዜና" ብለውታል። ቼክ ሪፐብሊክ የኔታንያሁ አድራሻ አወድሷል። በንግግራቸው ወቅት ሀገራቸው የአውሮፓ ህብረት የስድስት ወር የፕሬዚዳንትነት ቦታን የያዘች የቼክ ውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ጃን ኩውት "በእኔ እይታ ይህ ትክክለኛ እርምጃ ነው። የፕሬዚዳንት ባራክ ኦባማ የፕሬስ ሴክሬታሪ ሮበርት ጊብስ ንግግሩ “ጠቃሚ እርምጃ ወደፊት” ነው ብለዋል። ፕሬዝዳንት ኦባማ "ይህ መፍትሄ ሁለቱንም የእስራኤልን ደህንነት እና የፍልስጤማውያንን ህጋዊ ምኞቶች ማረጋገጥ ይችላል እና አለበት" ብለዋል ። የስዊድን ውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ካርል ቢልድት "ግዛት የሚለውን ቃል መናገሩ ትንሽ እመርታ ነው" ብለዋል። አክለውም "የጠቀሱት ነገር እንደ ሀገር ሊገለጽ ይችላል ወይ የሚለው ጉዳይ የተወሰነ ክርክር ነው" ፈረንሳይ ንግግሩን አድንቆ እስራኤል ግን በዌስት ባንክ ውስጥ የሰፈራ ግንባታ እንድታቆም ጠይቃለች። የፈረንሳዩ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር በርናርድ ኩችነር “በእስራኤል ጠቅላይ ሚኒስትር የተገለጸውን የፍልስጤም መንግሥት ተስፋ ብቻ ነው የምቀበለው” ብለዋል። የሩሲያ የውጭ ጉዳይ ሚኒስቴር ንግግሩን "ለውይይት ዝግጁነት ምልክት ነው" ብሏል ነገር ግን "የእስራኤል እና የፍልስጤም ችግርን ለመፍታት መንገዱን አይከፍትም. በፍልስጤማውያን ላይ ያለው ሁኔታ ተቀባይነት የለውም."

14392

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%88%E1%8A%95%E1%8C%8C%E1%88%8D

ወንጌል

ወንጌል የሚለው ቃል (ከላቲን / ኢቫንጄሊየም, ይህም ራሱ ከጥንት የግሪክ ቃል / ኧውጄሊዮን = አስደሳች መልዕክት) ከሚለው የተገኘ ቃል ነው። ወንጌል ለሰው ልጆች ሁሉ የሆነ መልካም የምሥራች ነው፡፡ የንስሐ፣ የመፍትሄ፣ የሰላም፣ የፍቅር፣ የተስፋ፣ የደኅንነት፣ የእርቅ፣ ከፍርድ የመዳን፣ የዘላለም ሕይወት፣ ትምህርት የሚገኝበት ቅዱስ መጽሐፍ ነው፡፡ ኢየሱስ ክርስቶስ የእግዚአብሔር መንግስት አዋጅ የሆነውን ወንጌል ለመጀመሪያ ጊዜ እሱ ራሱ እንደሰበከ መጽሐፍ ቅዱስ ይነግረናል (ማቴ.፬፡፳፫፣ ማርቆ.፩፡፲፬-፲፭)፡፡ የወንጌል ዋነኛው መልዕክት በክርስቶስ ኢየሱስ በማመን የሚገኝ የኃጢአት ሥርየት ነው። ሰዎች ከእግዚአብሔር ቁጣ እንዲተርፉ፤ኃጢአት የሚያስከፍለውን ዋጋ ለመክፈል ማለት ከሁሉ የከፋውን ሞትን ለመሻር ክርስቶስ ከቅድስት ድንግል ማርያም በድንግልና ተወልዶ እንደ ሰው ሆኖ መሞቱን፣ መቀበሩን፣ ከሞት መነሣቱን በፈቃደኝንት ማለትም በሰላማዊ መንገድ አምኖ ማሳመን ነው (ሐዋ.፲፫፡፳፰-፴፣፴፰። ሮሜ.፫፡፳፭-፳፮፣ 1ቆሮ.፲፭፡፫-፬)። በተለይ የዘላለማዊ ሕይወት ዕጣዬ ምንዓይነት ነው ለሚለው ጥያቄ ወንጌል ግልፅ የሆነ መልስ ይሰጣል። የወንጌል ዋና መልእክት የወንጌል አንኳር መልዕክት በክርስቶስ ኢየሱስ በማመን የሚገኝ የኃጢአት ሥርየት ነው። የድኅነት ሥራ በክርስቶስ ተፈፅሟል የአዋጁ ዋና መልዕክት ነው (ሐዋ.፪፡፴፰፣ ፭፡፴፩፣ ፲፡፵፫፣ ፲፫፡፴፰፣ ፳፮፡፲፰) ። የድኅነት ስራ በክርስቶስ ኢየሱስ ስለተከናወነ፣ ሰዎች በእርሱ እንዲያምኑ እና የዘላለምን ህይወት እንዲያገኙ የሚነገር የምስራች ነው። ሐዋርያው ጳውሎስ እንደተናገረው ወንጌል በመስቀል ላይ የተከናወነውን አስደናቂ የድኅነት ስራ የማወጅ ተግባር ነው፣ “መጽሐፍ እንደሚል ክርስቶስ ስለ ኃጢአታችን ሞተ፥ ተቀበረም፥ መጽሐፍም እንደሚል በሦስተኛው ቀን ተነሣ..” (፩ኛቆሮ.፲፭፡፩-፬)። የክርስቶስ ሞት እና ትንሳዔ የወንጌል ማዕከል ነው። ወንጌል ለፍጥረት ሁሉ የሚታወጅ የመስቀሉ የማዳን ሥራ ነው፣ “ኃጢአተኞችን ሊያድን ክርስቶስ ኢየሱስ ወደ ዓለም መጣ የሚለው ቃል የታመነና ሁሉ እንዲቀበሉት የተገባ ነው…” (፩ኛ.ጢሞ.፩፡፲፭)። ወንጌል ሰዎች ከኃጢአታቸው ንስሃ በመግባት የበደላቸውን ስርየት እንዲቀበሉ ይናገራል፣ “..በስሙም ንስሐና የኃጢአት ስርየት ከኢየሩሳሌም ጀምሮ በአሕዛብ ሁሉ ይሰበካል ተብሎ እንዲሁ ተጽፎአል” (ሉቃ.፳፬፡፵፯) ። በወንጌል የተገኘው ደኅንነት የሰው ልጅ በመስቀል ላይ በተሰራው የድኅነት ሥራ በማመን የኃጢአት ሥርየትን ያገኛል፣ ከእግዚአብሔር ጋር በልጁ በኢየሱስ ክርስቶስ አማካኝነት ይታረቃል፣ እንደ ክርስቶስ የእግዚአብሔር ልጅ ይሆናል፣ የእግዚአብሔርን ዘላለማዊ መንግስት ይወርሳል ከእግዚአብሔር ጋር ወደ ቀደመው የፍቅር ህብረት ይመለሳል በዚህ ዓለም ሲኖር የዘላለማዊ ተስፋ ያገኛል የምሥራቹን ወንጌል የማወጅ መብትና ብቃትን ከእግዚአብሔር ዘንድ ይቀበላል በኃጢአት ምንክንያት ከሚመጣ የእግዚአብሔር ፍርድ ይድናል ኢየሱስ ከሰበካቸው “ኢየሱስ የእግዚአብሔርን መንግሥት ወንጌል እየሰበከና ዘመኑ ተፈጸመ የእግዚአብሔርም መንግሥት ቀርባለች ንስሐ ግቡ በወንጌልም እመኑ እያለ ወደ ገሊላ መጣ” (ማርቆ.፩፡፲፬-፲፭)። መጽሐፍ እንደሚል “በልጁ የሚያምን የዘላለም ህይወት አለው” (ዮሐ.፫፡፴፮)። በኃጢአት ምክንያት ከሚመጣ የዘላለምም ፍርድ ያመልጣል፣ “በእርሱ የሚያምን አይፈረድበትም..”(ዮሐ.፫፡፲፰)። ይሄንን የድኸነት ወንጌል ሐዋርያትም ሰብከውታል፣ “ንስሐ ግቡ፥ ኃጢአታችሁም ይሰረይ ዘንድ እያንዳንዳችሁ በኢየሱስ ክርስቶስ ስም ተጠመቁ፤ የመንፈስ ቅዱስንም ስጦታ ትቀበላላችሁ” (ሐዋ.፪፡፴፰)። የጥንት የቤተክርስቲያን አባቶችም ሰብከውታል። ወንጌል በእስልምና “ወንጌል” የሚለው የግሪኩ ቃል “አንጀሊኦን” ሲሆን “የምስራች” አሊያም “መልካም ዜና” የሚል ፍቺ አለው፣ “ኢንጂል” የሚለው የአረቢኛው ቃል “ኢወንጀሊየን” ከሚለው አረማይክ ቃል አቻ ሲሆን ትርጉሙ በተመሳሳይ “የምስራች” ማለት ነው፣ “ኢንጂል” የሚለው ቃል በቁርአን 12 ጊዜ ተጠቅሶ ይገኛል፤ ይህም ወንጌል ለኢሳ የተሰጠው ወህይ ነው፦ 19:30 ሕፃኑም አለ እኔ የአላህ ባሪያ ነኝ፤ መጽሐፍም *”ሰጥቶኛል”* ነቢይም አድረጎኛል። 57:27 ከዚያም በዱካዎቻቸው ላይ መልክተኞቻችንን አስከታተልን የመርየምን ልጅ ኢሳንም አስከተልን፤ *”ኢንጅልንም ሰጠነው”*፤ 5:46 *”ኢንጂልንም”* በውስጡ ቀጥታና ብርሃን ያለበት በስተፊቱ ያለችውን ተውራትንም የሚያረጋግጥ ለጥንቁቆችም መሪና ገሣጭ ሲሆን *”ሰጠነው”*። ኢየሱስ ከራሱ ሳይሆን የላከው የሰጠውን ቃል እንደሚናገር እንጂ ከራሱ ምንም ሳይናገር ያ የተሰጠውን ቃል ለሃዋርያት እንደሳጣቸው ይናገራል፦ ዮሐንስ 12:49 እኔ ከራሴ አልተናገርሁምና፤ ነገር ግን የላከኝ አብ እርሱ *”የምለውን የምናገረውንም ትእዛዝ ሰጠኝ”*። ዮሐንስ 17:8 *”የሰጠኸኝን ቃል”* ሰጥቻቸዋለሁና፤ እነርሱም ተቀበሉት፥ ይህም የተሰጠው ቃል የላከው የፈጣሪ ንግግር ነው፦ ዮሐንስ 17:14 እኔ *”””ቃልህን””* ሰጥቻቸዋለሁ፤ እኔም ከዓለም እንዳይደለሁ ከዓለም አይደሉምና ዓለም ጠላቸው።” ዮሐንስ 14:24 የማይወደኝ ቃሌን አይጠብቅም፤ የምትሰሙትም ቃል *””””የላከኝ የአብ ነው እንጂ የእኔ አይደለም”””*። ዮሐንስ 7፥16 ስለዚህ ኢየሱስ መለሰ እንዲህም አላቸው። *”ትምህርቴስ ከላከኝ ነው እንጂ ከእኔ አይደለም”*፤ ምክንያቱም ኢየሱስ ሲያስተምር የነበረው ከፈጣሪ እየሰማ ነበር፦ ዮሐንስ 8.40 ነገር ግን አሁን *”ከእግዚአብሔር የሰማሁትን”* እውነት የነገርኋችሁን ሰው ልትገድሉኝ ትፈልጋላችሁ፤ ዮሐንስ 8.26 ዳሩ ግን የላከኝ እውነተኛ ነው እኔም *”ከእርሱ የሰማሁትን”* ይህን ለዓለም እናገራለሁ አላቸው። ዮሐንስ 5:30 እኔ ከራሴ አንዳች ላደርግ አይቻለኝም፤ *”እንደ ሰማሁ”* እፈርዳለሁ ፍርዴም ቅን ነው፥ የላከኝን ፈቃድ እንጂ ፈቃዴን አልሻምና። ዮሐንስ 15:15 ከእንግዲህ ወዲህ ባሮች አልላችሁም፤ ባርያ ጌታው የሚያደርገውን አያውቅምና፤ ወዳጆች ግን ብያችኋለሁ፥ *”ከአባቴ የሰማሁትን”* ሁሉ ለእናንተ አስታውቄአችኋለሁና።” ዮሐንስ 12:50 ትእዛዙም የዘላለም ሕይወት እንደ ሆነች አውቃለሁ። ስለዚህ *”እኔ የምናገረውን አብ እንደ ነገረኝ እንዲሁ እናገራለሁ”*። እግዚአብሔር ኢየሱስ የላከው የእግዚአብሔርን ቃል ይናገራልና፤ ይህም ቃል የእግዚአብሔር ወንጌል ነው፤ ሕዝቡም የሚሰሙት የእግዚአብሔር ቃል ነበረ፦ ዮሐንስ 3፥34 እግዚአብሔር የላከው የእግዚአብሔርን ቃል ይናገራልና፤ ሉቃስ5፥1 ሕዝቡም የእግዚአብሔርን ቃል እየሰሙ ሲያስጠብቡት ሳሉ፥ እርሱ ራሱ በጌንሳሬጥ ባሕር ዳር ቆሞ ነበር፤ “ነብይ” ማለት በዕብራይስጥ “ተናጋሪ” ወይም “ነጋሪ” ማለት ነው፤ ነብይ ማለት የሌላ ማንነት ንግግር ተቀብሎ የሚያስተላልፍ “አፈ-ቀላጤ” ወይም “ቃል አቀባይ” ማለት ነው፤ በዚህ ስሌት ኢየሱስ ከአምላክ ሰምቶ የሚያስተላልፍ ነብይ ነው፦ ዘኍልቍ 12:6 እርሱም። ቃሌን ስሙ፤ በመካከላችሁ *“ነቢይ”* ቢኖር፥ እኔ እግዚአብሔር “በራእይ” እገለጥለታለሁ፥ ወይም “በሕልም” እናገረዋለሁ። ማቴዎስ 21፥11 ሕዝቡም። ይህ ከገሊላ ናዝሬት የመጣ *”ነቢዩ ኢየሱስ ነው”* አሉ።” ሉቃስ 24፥19 እርሱም። ይህ ምንድር ነው? አላቸው። እነርሱም እንዲህ አሉት። *በእግዚአብሔርና በሕዝቡ ሁሉ ፊት በሥራና በቃል ብርቱ ነቢይ ስለ ነበረው ስለ ናዝሬቱ ስለ ኢየሱስ ነው”* ። ማርቆስ 6፥4 ኢየሱስም። *ነቢይ ከገዛ አገሩና ከገዛ ዘመዶቹ ከገዛ ቤቱም በቀር ሳይከበር አይቀርም አላቸው*።” ታዲያ ከፈጣሪ ተሰጦት ሲያስተላልፍ የነበረው ቃል ምንድን ነው? ካልን ወንጌል ነው፤ ኢየሱስ ሲናገረው የነበረው ወንጌል እንደነበር ይናገራል፦ ሉቃ 4:17 የጌታ መንፈስ በእኔ ላይ ነው፥ ለድሆች *ወንጌልን እሰብክ* ዘንድ ቀብቶኛልና፤ ሉቃ4:43 እርሱ ግን። ስለዚህ *ተልኬአለሁና ለሌሎቹ ከተማዎች ደግሞ የእግዚአብሔርን መንግሥት ወንጌል እሰብክ ዘንድ ይገባኛል* አላቸው። ማቴዎስ 4:23 ኢየሱስም በምኩራቦቻቸው እያስተማረ የመንግሥትንም *ወንጌል እየሰበከ* በሕዝብም ያለውን ደዌና ሕማም ሁሉ እየፈወሰ በገሊላ ሁሉ ይዞር ነበር። ማቴዎስ 9:35 ኢየሱስም በምኩራቦቻቸው *እያስተማረ፥ የመንግሥትንም ወንጌል እየሰበከ*፥ በሕዝብም ያለውን ደዌና ሕማም ሁሉ እየፈወሰ፥ በከተማዎችና በመንደሮች ሁሉ ይዞር ነበር። ማርቆስ 1:14 ዮሐንስም አልፎ ከተሰጠ በኋላ ኢየሱስ የእግዚአብሔርን *ወንጌል እየሰበከና*። ዘመኑ ተፈጸመ የእግዚአብሔርም መንግሥት ቀርባለች ንስሐ ግቡ *በወንጌልም እመኑ* እያለ ወደ ገሊላ መጣ። ኢየሱስ *”በወንጌል እመኑ”* ያለው የማቴዎስን፣ የማርቆስን፣ የሉቃስን፣ እና የዮሐንስን ትረካ ሳይሆን ከአላህ እንዲናገር የተሰጠውን መልእክት ነው፤ ኢየሱስ ከፈጣሪው ተሰጦት ሲናገር የነበረውን ወንጌል እኛ ሙስሊሞች እናምንበታለን። ወንጌል የኢየሱስ ወንጌል ብቻ ነው፤ የኢየሱስ ወንጌል የሚጀምረው ማስተማር ከጀመረበት ጊዜ ነው፤ ማስተማር የጀመረው በሰላሳ አመቱ ነው፦ ማርቆስ 1፥1 *”የኢየሱስ ክርስቶስ ወንጌል መጀመሪያ”* ማርቆስ 1:14 ዮሐንስም አልፎ ከተሰጠ በኋላ ኢየሱስ የእግዚአብሔርን *ወንጌል እየሰበከና*። ዘመኑ ተፈጸመ የእግዚአብሔርም መንግሥት ቀርባለች ንስሐ ግቡ *በወንጌልም እመኑ* እያለ ወደ ገሊላ መጣ። ሉቃስ 3:23 *”ኢየሱስም ሊያስተምር ሲጀምር ዕድሜው ሠላሳ ዓመት ያህል ሆኖት ነበር”* ፤ ማስታወሻ፦ “ማርቆስ 1፥1 ላይ *የእግዚአብሔር ልጅ* የሚለው የግሪኩ ቀዳማይ እደ-ክታባት ላይ የለም” ከማስተማሩ በፊት ስለ ውልደቱ እና ተልእኮውን ከጨረሰ በኃላ ስለ እርገቱ የሚያወሩት የአራቱ ወንጌላት ክፍሎች ወንጌል ሳይሆኑ በኢየሱስ ወንጌል ላይ የተጨመሩ *”የታሪክ መዝገብ”* ወይም “የትውልድ መጽሐፍ” ነው፦ ማቴዎስ 1፥1 የዳዊት ልጅ የአብርሃም ልጅ *”የኢየሱስ ክርስቶስ ትውልድ መጽሐፍ”* ። ሉቃ1:1-4 የከበርህ ቴዎፍሎስ ሆይ፥ ከመጀመሪያው በዓይን ያዩትና የቃሉ አገልጋዮች የሆኑት *እንዳስተላለፉልን*፥ በኛ ዘንድ ስለ ተፈጸመው ነገር *”ብዙዎች ታሪክን በየተራው ለማዘጋጀት ስለ ሞከሩ”*፥ እኔ ደግሞ ስለ ተማርኸው ቃል እርግጡን እንድታውቅ በጥንቃቄ ሁሉን ከመጀመሪያው ተከትዬ በየተራው *”ልጽፍልህ መልካም ሆኖ ታየኝ”*። አላህ ከእርሱ የወረውን ይህንን እውነት በሰው ትምህርት ቅጥፈት እንደቀላቀሉት ይናገራል፦ 3:71 የመጸሐፉ ሰዎች ሆይ! *”እዉነቱን በዉሸት ለምን ትቀላቅላላችሁ?”* እውንትም እናንተ የምታወቁ ስትሆኑ ለምን ትደብቃላችሁ? “እውነት” የተባለው ከአላህ የወረደው ቃሉ ነው፦ 34:48 ፦ጌታዬ *“እውነትን ያወርዳል”*፤ ሩቅ የኾኑትን ሚስጢሮች ሁሉ ዐዋቂ ነው በላቸው። “ውሸት” የተባለው ደግሞ መጽሐፉን በእጆቻቸው ፅፈው “ይህ ከአላህ ዘንድ ነው” ብለው የቀጠፉት ጭማሬ ነው፦ 2:79 ለነዚያም *”መጽሐፉን በእጆቻቸው ለሚጽፉ እና ከዚያም በእርሱ ጥቂትን ዋጋ ሊገዙበት «ይህ ከአላህ ዘንድ ነው» ለሚሉ ወዮላቸው”*፡፡ ለእነርሱም ከዚያ *”እጆቻቸው ከጻፉት ወዮላቸው”*፡፡ ለእነሱም ከዚያ ከሚያፈሩት ኃጢኣት ወዮላቸው፡፡ ስለዚህ ለኢየሱስ የተሰጠው የመጀመሪያው ወንጌል ከሰዎች ቃል ጋር ተበርዟል፤ ከላም የታለበ ወተት በብርጭቆ ተቀምጦ ሳለ በቡና ቢቀላቅሉት የመጀመሪያው ስረ-መሰረት ስለሌለ ሙሉ ወተት ሳይሆን ማኪያቶ ይባላል፤ ከላሟ የታለበው ወተት የት ገባ? ብትባሉ መልሳችሁ ምንድን ነው መልሳችሁ ተበርዟል ነው፤ ማክያቶ ውስጥ ወተት የለም እንዴ? ብትባሉ መልሳችሁ ምንድን ነው? በቅሪት ደረጃ አለ፤ በተመሳሳይም ከአላህ ለኢየሱስ የተሰጠው ወንጌል ሳለ በሰው ቃል ቢቀላቅሉት የመጀመሪያው ስረ-መሰረት ስለሌለ ሙሉ ወንጌል ሳይሆን ብርዝ ይባላል፤ ከአላህ ለኢየሱስ የተሰጠው ወንጌል የት ገባ? ብትባሉ መልሳችሁ ምንድን ነው? መልሳችሁ ተበርዟል ነው፤ የመጸሐፉ ሰዎች ውስጥ የወንጌል ቅሪት የለም እንዴ? ብትባሉ መልሳችሁ ምንድን ነው? በቅሪት ደረጃ አለ ነው፤ ያንን በቁርአን መዝነን እንቀበለዋለን፤ ቁርአን ያንን እነርሱ ጋር ያለውን መለኮታዊ ቅሪት ሊያረጋግጥ ወርዷል፦ 4:47 እላንተ መጽሐፉ የተሰጣችሁ ሆይ! .. *”ከእናንተ ጋር ያለውን የሚያረጋግጥ”* ኾኖ ባወረድነው ቁርአን እመኑ፣ 2:41 *”ከእናንተ ጋር ያለውን የሚያረጋግጥ”* ሆኖ ባወረድኩትም ቁርአን እመኑ፡፡ የመጽሐፉ ሰዎች ጋር ያሉት ቃላት ሙሉ ለሙሉ እውነትን ነው ብለን እንደማናምን ሁሉ ሙሉ ለሙሉ ሐሰት ነው ብለን አናምንም፤ ቁርአን ከወረደበት ግብና አላማ፣ ፋይዳና ሚና አንዱ ከእነርሱ ጋር ያለውን እውነት ለማረጋገጥና ቀጥፈው የጨመሩትን ሐሰት ሊያርም ነው፤ ከእነርሱ ጋር ያለውን እውነትን ስለሚያረጋግጥ “ሙሰዲቃን” “አረጋጋጭ” ሲባል፤ የሰዎች ንግግሮች የገቡበትን በማረሙ ደግሞ “ሙሃይሚን” “አራሚ” ” ወይም “ተቆጣጣሪ”” የሚል ስም አለው፦ 5:48 ወደ አንተም መጽሐፉን ከበፊቱ ያለውን መጽሐፍ *”አረጋጋጭ”* እና በእርሱ ላይ *”ተጠባባቂ”* ሲሆን በእውነት አወረድን፤ ሰዎች በወንጌሉ ላይ መጨምራቸው ብቻ ሳይሆን በመደበቅ የቀነሱትም ነገር አለ፤ በ 397 የተደረገው የካርቴጅ ጉባኤ ብዙ የወንጌል ቅሪት አፓክራፋ ብሎ ቀንሷል፤ “አፓክራፋ” ማለት “አፓክራፎስ” ከሚለው የግሪክ ቃል የተገኘ ሲሆን “ድብቅ” “ስውር” ማለት ነው፦ 5፥15 የመጽሐፉ ባለቤቶች ሆይ! *”ከመጽሐፉ ትሸሽጉት ከነበራችሁት ነገር ብዙውን ለእናንተ የሚገልጽ ከብዙውም የሚተው”* ሲኾን መልክተኛችን በእርግጥ መጣላችሁ፡፡ ከአላህ ዘንድ ብርሃንና ገላጭ መጽሐፍ በእርግጥ መጣላችሁ፡፡ 2፥146 እነዚያ መጽሐፍን የሰጠናቸው ወንዶች ልጆቻቸውን እንደሚያውቁ ያውቁታል፡፡ ከእነሱም የተለዩ ክፍሎች እነርሱ የሚያወቁ ሲኾኑ *”እውነቱን በእርግጥ ይደብቃሉ”* ፡፡ ከተደበቁት ዋናው አጀንዳ የምስራቹን የምስራች ያሰኘው ኢየሱስ ስለ ነብያችን መምጣት ማብሰሩ ነው፤ አላህ ኢንጅል የሚለው ስለ ነብያችን መምጣት የሚተነብየውን ወንጌል እንደሆነ ቅቡልና እሙን ነው፦ 61፥6 የመርየም ልጅ ዒሳም፡- «የእስራኤል ልጆች ሆይ! እኔ ከተውራት በፊቴ ያለውን የማረጋግጥ እና *”ከእኔ በኋላ በሚመጣው መልክተኛ ስሙ አሕመድ በኾነው የማበስር”* ስኾን ወደ እናንተ የተላክሁ የአላህ መልክተኛ ነኝ» ባለ ጊዜ አስታውስ፡፡ በግልጽ ተዓምራቶች በመጣቸውም ጊዜ «ይህ ግልጽ ድግምት ነው» አሉ፡፡ 7፥157 ለእነዚያ ያንን እነርሱ ዘንድ *”በተውራትና በኢንጂል ተጽፎ የሚያገኙትን የማይጽፍና የማያነብ ነቢይ”* የኾነውን መልክተኛ የሚከተሉ ለኾኑት በእርግጥ እጽፍለታለሁ፡፡

15946

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%8A%A2%E1%89%B5%E1%8B%AE%E1%8C%B5%E1%8B%AB%20%E1%88%B6%E1%88%9B%E1%88%8A%E1%8B%AB%20%E1%8C%A6%E1%88%AD%E1%8A%90%E1%89%B5

የኢትዮጵያ ሶማሊያ ጦርነት

የኦጋዴን ጦርነት እየተባለ የሚታወቀው የ1977 እ.ኤ.አ./1978 እ.ኤ.አ. ጦርነት በኢትዮጵያና በሶማሊያ መንግስታት የተካሄደ ግቡም ኦጋዴን የተባለውን ስፍራ ለመያዝ ነው። በዚህ ጦርነት ሶቪየት ህብረት መጀመሪያ ሶማሊያን ትደግፍ እንጂ በኋላ ላይ ወደ ኢትዮጵያ በማዘንበል ኢትዮጵያን ረድታለች። ኢትዮጵያ በመጀመሪያ ዙር በአሜሪካ ስትረዳ ቆይታ በኋላ ላይ አሜሪካ ሶማሊያን ረድታለች። ጦርነቱ የቆመው የሶማሊያ ጦር ወደ ድንበሩ ሲመለስና የሰላም ስምምነት ሲፈጠር ነበር። የሶማሊያ መንግስትና ሕውሃት የዚያድባሬ መንግስትና የሕውሃት ግንኙነት በጊዜው የሕወሓት አባል የነበረውን አሰገደ ገ/ስላሴን እንዲህ ጻፈ « ከሶማሌ መንግሥት ጋር ግንኙነት የተጀመረው ሕወሓት ሱዳን ውስጥ ጽ/ቤቷን ከከፈተችበት ከ1969 መጨረሻ ጀምሮ ነው። የግንኝነቱ አመሰራረት የተጀመረው ሱዳን ውስጥ ከነበረው የሶማሊያ ኤምባሲ ሲሆን፤ጥቂት ሳይቆይ ከሶማሊ መንግሥት ጋር በቀጥታ ግንኙነቱን መሠረተ። ግንኙነቱ እንደተመሠረተ ማንኛውም የውጭ አገር ግንኙነትና እንቅስቃሴ፤የወያኔ አባሎች ወደ ውጭ አገር ለሥራ ጉዳይ ሲንቀሳቀሱ በሶማሌ ዜግነትና የሶማሌዎች ስም የያዘ ቪዛ እና ፓስፖርት በመያዝ ነበር የሚንቀሳቀሱት። የሶማሌ መንግሥት ከኢትዮጵያ ጋር በሃይለኛ ጦርነት ተወጥሮ እያለ፤መሳርያ እንደሚያስፈልገውና በዛ ሃይለኛ ውግያ የመሳርያ ቁጠባ ማድረግ እንዳለበትና በችግር እንደተወጠረ እያወቀም ቢሆን ለህወሓት ያደረገው ዕርዳታ ወደር ለውም። በጥቂቱ የሚተለው ነው። 1- ሁሉም የወያኔ መሪዎችም ሆኑ የሕዝብ ግንኙነት ጉዳይ ለማስፋትና ለማጠናከር የሚላኩ ከፍተኛ የወያኔ ካድሬዎች ወደ አውሮጳ፤አሜሪካና ወደ መካከለኛው ምሥራቅ አገሮች ሲንቀሳቀሱ ሰላማዊ የዜግነት ዓለም ዓቀፍ ሕጋዊ የመንቀሳቀሻ ሰነድ መያዝ ስለሚኖርባቸው፤ ወደ 50% የሚጠጉ የወያኔ የማዐከላዊ ኮሚቴ አባሎች እና ካድሬዎች የሶማሌ ባለሥልጣኖች / ቪ አይ ቪ/ ቪዛ ተሰጥቶአቸው ስማቸውን ቀይረው በመላው ዓለም እንዲንቀሳቀሱበት የሚያስችላቸው በመፍቀድ በውጭው ዓለም ያለ ምንም ችግር ትልእኮአቸው እንዲያከናውኑ ከፍተኛ አስዋጽኦ አድርጓል። 2- ከ15 በላይ የሚሆኑ የወያኔ ታጋዮች ምግባቸው፤መኝታቸው፤ወጪአቸውና አስፈላጊው በጀት ሁሉ የሶማሌ መንግሥት በመሸፈን አለ የተባለ የከባድ ብረት ማሣሪያዎች፤መድፎች፤ታንኮች፤ሞርታሮች፤ዓየር መቃወሚያ -ሚሳይሎች ታንከኛ፤እና ሁሉም ዓይነት ያካተተ ፀረ ታንክ ፤ፀረ ተሽከርካሪ፤ፀረ ሰው ፈንጂ ለረዢም ጊዜ አሰልጥለውልናል። (ገጽ 144) ለምሳሌ እነ ጀላኒ ወዲ ፈረጅ፤ እነ ገብረ ሓፂን፤ብርሃነ አርብጂ የመሳሰሉት ታጋዮች ለአንድ ዓመት ሙሉ 12 ሰዎች ሶማሌ ሄደው ማንኛውንም ዓይነት ከባድ መሳርያ ሰልጥነው ለድርጅቱ ከባድ መሳርያ ስልጠና ወሳኝ ሚና የተጫወተው ይኸኛው ክፍል ነበር(ገጽ18)። 3- እነኚህ ሶማሌ ውስጥ የሰለጠኑ ታጋዮች ወደ ትግራይ ሜዳ በመመለስ የወያኔ ታጋዮችን በሰለጠኑበት የዘመናዊ ከባድ መሳርያዎች ስልጠና አሰልጥነው በርከት ያሉ የከባድ ብረት መሳሪያ ተኳሽ በታሊዮን ቡድን ማነፅ ተጀመረ። 4- የሶማሌ መንግሥት ህወሓት ከውጭ አገር አምባሳደሮች ጋር እንደ አንድ ራሱን የቻለ አገር ተደርጎ እውቅና እንዲያገኝ በማለት ሶማሊያ ዋና ከተማ መቃዲሾ ከተማ ውስጥ እንደማንኛቸውም አገሮች ወያነ ትግራይም ኤምባሲ ጽ/ቤት ተከፍቶለት ከተቀሩት የመላ ዓለም አገሮች አምባሳደሮች ጋር ጎን ለጎን በማስቀመጥ እንዲታወቅ አጽተዋጽኦ አድርጓል። 5- ህወሓት የሶማሌ መንግሥት የሰጠውን ሰፊ የመንቀሳቀስ ዕድል ተጠቅሞ አስፋሃ ሓጎስ የሚባል የወያኔ ማዕከላዊ ኮሚቴ አባል ከመላው ዓለም ጋር ለመገናኘት የሚያስችለው የራዲዩ ግንኙነት መስመር በመዘርጋት ከነረዳቶቹ ጋር ሶማሌ ውስጥ አስፈላጊው ግንኙነት ማድረግ ቻለ። 6- ያ ሶማሊያ ውስጥ አምባሲ ተከፍቶለት የነበረው የወያነ ትግራይ አምባሳደር ጽ/ቤቱን እንደ የዘመቻ መምሪያ (ቤዝ/መዋፈሪ) በመጠቀም የደርግን የዕለት ተለት ሁኔታ ዘገባ በማግኘት ብዙ ሥራዎችን እንዲከናወኑ ትልቅ ዕርዳታ አድርገውልናል። 7- ህወሓት ከቻይና መሣርያዎችን በመግዛትም ሆነ የግዢውን ገንዘብ ማስተላለፍ በኩል ሶማሌዎች ዕርዳታ አድርገዋል። መሣሪያዎቹ ከቻይና ተጭነው ወደ ሶማሌ ካቀኑ በሗላ ጭነቱን ተመልሰው የሶማሊ መኮንኖችና ሠራዊቶች እስከ ፖርትሱዳን በመሸኘት ያስረክቡን ነበር። ያ በጥቁር ገበያ /ኮንትሮባንድ ግዢ የተገኘው መሣርያ ግን በጋህዲ ቁጥር 1 እንደገለጽኩት ሻዕቢያዎች ሆን ብለው በሌብነት ዘርፈውታል። “ሆኖም ተጀምሮ ደርግ እስከ ተደመሰሰበት ድረስ በሕግም በኮንትሮባንድም በሶማሌ ስም ከውጭ ዓለም መሳርያ እየተገዛ በኤርትራ በኩል ይተላለፍልን ነበር። ሶማሌ ያደረገልን ዕርዳታ መተኪያ የሌለው ነበር።(ገጽ 16) 8- ለምሳሌ በሶማሌ ቪዛ ዜግነታቸው “ሶማሊያዊ” ተብለው በሶማሊ ቪዛ ሲጠቀሙ ከነበሩት 1- ግደይ ዘርአፅዮን 2- ስብሓት ነጋ 3- አስፋሃ ሓጎስ 4- አደም 5- ካሕሳይ በርሀ/ዶክተር ምስግና 6- ገብረመድህን መሐመድ ያሲን 7- ሥዩም መስፍን 8- መለስ ዜናዊ 9- ወረደ ገሠሠ 10- ጃማይካ ኪዳነ 11- ፀጋይ ጦማለው እና ብዙ በርከት ያሉ ታጋዮችና መሪዎች ነበሩ። የኢትዮጵያ ታሪክ

51875

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%89%A1%E1%8A%90%20%E1%8A%A0%E1%88%A8%E1%8C%8B%E1%8B%8A

አቡነ አረጋዊ

የቀጨኔ ደብረ ሰላም መድኀኔ ዓለምና ደብረ ትጉሃን ቅዱስ ገብርኤል ቤተ ክርስቲያን ፍኖተ ሕይወት ሰንበት ትምህርት ቤት አቡነ አረጋዊ የተሰወሩበት፤ ቅዱስ ገብረክርሰቶስ በዓለ እረፍት ቅዱስ ሙሴ_እግዚአብሔር በዓለ ዕረፍታቸው ነው፡፡(ታቦታቸው በቀጨኔ ደብረሰላም ያለ) በጋዛ ምድር ኢትዮጵያዊውን ጃንረባ ባኮስን ያጠመቀው ረድኡ ሐዋርያ ቅዱስ #_ ፊሊጶስ ዕረፍቱ ነው፡፡ ጥቅምት 14 ፤ አቡነ አረጋዊ ( ዘሚካኤል ) ወቅዱስ ሙሴ ብእሴ እግዚአብሔር አቡነ አረጋዊ ( ዘሚካኤል ) ፠ ከእንጦንስ ከመቃርስ እና ከጳኵሚስ የምንኵስና ሐረግ አራተኛ ትውልድ ናቸው፣ ፠ ደቀ መዛሙርቶቻቸውም 6 ሺህ የደረሱ ናቸው፣ ፠ ከቅዱስ ያሬድ ጋር እጅግ ይዋደዱ የነበሩ ፣ ዝማሬውንም ለመስማት ከጐንደር ለመጣ ሲል በጸጋ አይተው ደብረ ዳሞ ላይ ደቀ መዛሙርቶቻቸውን ሰብሰበው ይጠብቁ የነበሩ ፡፤ ፠ ታላላቅ የኢትዮጵያ ነገሥታትን ለባረኩ ይመጠላቸው የነበረ .. ፠ አጼ ገብረ መስቀል በተመስጦ የቅዱስ ያሬድን እግር በጦር በወጋው ጊዜ ታለቅ ግብዣን አድርገ የዛኔም አቡነ አረጋዊ ቀድሰዋል፣ ቅዱስ ያሬድም ዘምሯል ፤ ታላቅ ሥርዓትንም አስጀምረዋል፡፡ ፠ ትውልዳቸው ሮም ሲሆን እግዚአብሔርን ከሚፈሩ ከአባታቸው #ይስሐቅና ከእናቸው #እድና የተገኙ የቅዱሳን ፍሬ ናቸው ፤ ወንድሞቹም #ቴዎድሮስ እና #ገብረ አምላክ ይባላሉ፡፡ ፠ የቀድሞው ስማቸው #ዘሚካኤል ነበር፡፡ “አረጋዊ” የተባሉት ኢትዮጵያ ከመጡ በኋላ ነው፡፡ በእድሜ ልጅ ሲሆኑ በመንፈሳዊ ሕይወታቸውና ሥራቸው አዋቂ ስለነበሩ አረጋዊ ብለዋቸዋል፡፡ ፠ወላጆቻቸው ቅዱሳት መጻሕፍትን እያስተማሩ አሳደጉት፤ እሱም በመንፈስ ቅዱስ ኀይል እየጸናና እየበረታ ሄደ፡፡ ዕለት ዕለት ጧትና ማታም ወደቤተክርስቲያን እየሄደ ጸሎት ከመጸለይ አያቋርጥም ነበር፡፡እድሜውም ለጋብቻ ሲደርስ አባትና አናቱ ያገባ ዘንድ ሚስት አጩለት፡፡ እሱ ግን ፈጽሞ እምቢ አለ፤ ከሕፃንነቱ ጀምሮ በመንፈስ ቅዱስ እየተቃኘ የምንኵስና ሕይወትን ለመኖር ፈልጓልና፡፡ ከብዙ ዘመንም በኋላ የምንኵንስና ሕይወትን ለመኖር ወደ አባ ጳኵሚስ ዘንድ ሄደ፤ ወደ ገዳሙም በገባ ጊዜ አንድ መነኵሴ አገኙትና ‹‹ልጄ ሆይ ከወዴት መጥተሃል እነሆ አንተ ሕፃን እንደሆንክ እመለከታለሁና›› አሉት፡፡ እሱም አመጣጡ ከሮም እንደሆነና ከአባ ጳኵሚስ ዘንድ የሚፈልገው ነገር እንዳለ ነገራቸው፡፡ እሳቸውም ነገሩን ከሰሙ በኋላ ወደ አባ ጳኩሚስ ዘንድ ወሰዱት፡፡አባ ጳኩሚስም በአየው ጊዜ ከመንበሩ ተነስቶ በፍፁም ፍቅር አቅፎ ሳመው የእግዚአብሔር ጸጋ በእሱ ላይ አድሯልና፡፡ ከዚያም ቀጥሎ ስለምን ጉዳይ ወደ እሱ እንደመጣ ጠየቀው፡፡ አባ ዘሚካኤልም ‹‹እንደአንተ እንደ አባቴ መነኵሴ እሆን ዘንድ መጥቻለሁ›› አለው፡፡ አባ ጳኩሚስም ‹‹ልጄ ሆይ አንተ የንጉሥ ልጅ እንደመሆንህ መጠን የመንግሥቱ ወራሽ ነህና መንኵሰህ ለመኖር እንደምን ይቻልሃል?›› ሲል መለሰለት፡፡ አባ ዘሚካኤል ግን የምድር መንግሥት ኀላፊ ጠፊ እንደሆነ ያውቃልና ከዓለም ንግሥና ይልቅ ዘለዓለማዊ መንግሥትን ይወርስ ዘንድ እንደሚሻ ያመነኵሰውም ዘንድ አጥብቆ ጠየቀው፡፡ አባ ጳኩሚስም ፈተናን ፈትኖት መቋቋም የሚችል ከሆነ እንደሚያስገባው ነግሮ የተለያዩ ፈተናዎችን ፈትነው፡፡ አባ ዘሚካኤልም የተባለውን የታዘዘውን ሁሉ በትጋት ፈጸመ፡፡ አባ ጳኵሚስም ስለሃይማኖቱ ጽናት ስለጠባይና ስለቅንነቱ እጅግ አድርጐ ወደደው፡፡ ከዚያም አስኬማው ወይም ቆቡ ላይ ወደ እግዚአብሔር ጸልዮ አመነኰሰው፤ ስሙንም ዘሚካኤል ብሎ ጠራው፤ በዚህ ጊዜ #እድሜው 14 ዓመት ነበር፡፡ ፠አባ ዘሚካኤል አስኬማ ካደረገ በኋላም በታላቅ ትጋቱ በጸሎቱና በጾሙ አባ ጳኵሚስ ተደነቀ፡፡ ስለሱም ዝናው በየሀገሩ ሁሉ እስከ አባቱ አገር ሮም ድረስ ተሰማ፡፡ አባ ዘሚካኤል ገና በሕፃንነቱ የምንኵስና ማዕረግ መቀበሉን ከሰሙ በኋላ ወደ እሱም 8 ቅዱሳን የመጡ ነበሩ፡፡ እነሱም፦ አባ #_ ሊቃኖስ ከቁስጥንጥንያ(ገዳማቸው በአኵሱም የሚገኝ )፣ አባ #_ ይምዓታ (ገዳማቸው በኃውዜን የሚገኝ (ትግራይ) ከሀገረ ቁስያ፣ አባ #_ ገሪማ ከሮም(ገዳማቸው በአኵሱም የሚገኝ ፣ ከአንፆኪያ አባ #_ ድሕማ፣ ከቂልቅያ አባ #_ ጉባ፣ ከእስያ አባ #_ አፍጼ፣ ከሮሚያ አባ #_ ጴንጠሌዎንከሮም(ገዳማቸው በአኵሱም የሚገኝ ) ፣ ከቂሳርያ አባ አሌፍ ነበሩ፡፡ እነሱም አባ ጳኵሚስ የምንኵስናውን አፅፍ አጐናፀፏቸውና አመነኮሷቸው፡፡ ለእያንዳንዳቸውም ስማቸውን ሰየሟቸው፡፡ እኒህም አባቶች ስለትዕግስት፣ አርምሞ፣ ትህትና፣ ስለሥርዐተ ማኀበር አመሠራረት ከአባ ጳኵሚስ ዘንድ ተማሩ፡፡ ፠ ከዚህ በኋላ በዚያ ገዳም ለብዙ ዓመታት በፍቅር በአንድነት ከአባ ቴዎድሮስ ጋር ተቀመጡ፡፡ በዚህን ጊዜ ግን አባ ጳኩሚስ አርፈው አባ ቴዎድሮስ ተተክተው ነበር፡፡ እነዚህም አባቶች ወደየሃገራቸው ሄደው ማስተማርና ሃይማኖትንማስፋፋት እንዳለባቸው ተስማምተው ወደየሀገራቸው ተመለሡ፡፡ አባ ዘሚካኤል ግን በዚያው ቆየ፡፡ እሱ ልቡን የነካችዉ ዜናዋንም የሰማላት ሃገር ነበረችና፡፡ ይህቺውም ሃገራችን #ኢትዮጵያ ነበረች፡፡ እሱም ማንም ሰው ሳያውቅና ሳያየው ከሁለቱ ደቀመዛሙርቱ ጋር ቅዱስ ሚካኤል እየመራቸው መጥተው ጐብኝተዋታል፡፡ ያለመምህራንና ያለአስተማሪ ያመነች የዚህችን ሀገረ እምነቷንና ሥነስርዐቷን ተመልክቶ ተደነቀ፡፡ እነዚያን 8 መነኰሳትም ከያሉበት ስለሃገሪቷ እየነገረ ጠራቸው የሚገርመው ግን እነሱም ስለዚህች ሀገር እንደሰሙ ያለምንም ማመንታት መጥተዋል፡፡ እነሱም ሕዝቡን እንደሰሙት አገኙት፡፡ አባ ዘሚካኤል አቡነ አረጋዊ የሚለውን ስያሜ ያገኙት ኢትዮጵያ ከመጡ በኋላ ትህትናቸውና ታዛዥነታቸው እሳቸውሲመነኩሱ ገና ሕፃን ነበሩ ስራቸው ግን የአረጋውያን ነበርና አንተስ ሐፃን አይደለህም የልጅ አዋቂ ነህ ሲሉ #አረጋዊ አሏቸው፡፡ አባታችን አቡነ አረጋዊ ወደ ኢትዮጵያ የገቡበትም ቀን ጥቅምት 11 ነበር ፡፡ አቡነ አረጋዊ በኢትዮጵያ ሲኖሩ በሄዱበት ስፍራ ብቻቸውን የሚፀልዩበትን ቦታ ሁል ጊዜ ይፈልጉ ነበር፡፡ አንድ ቀንም በመንገድ እየሄዱ ሳሉ ትልቅ ተራራን (ደብረ ዳሞን) ተመለከቱ፤ ከሦስተኛው ቀን በኃላም የእግዚአብሔር መልአክ ቅዱስ ሚካኤል መጥቶ ‹‹አንተ እግዚአብሔር ያከበረህ ቅዱስ ሆይ ምን ያስጨንቀሃል›› አለው፡፡ አባታችንም አቡነ አረጋዊም ‹‹ከዚህች ተራራ ላይ ወጥቼ ስለኃጥያቴ እናዘዝና እለማመን ስለበደሌም ይቅርታን እጠይቅ ዘንድ እወዳለሁ›› አለው፡፡ ቅዱስ ሚካኤልም እንዲፀልይና ታላቅ ዘንዶም ወደርሱ እንደሚላክለት ነገረው፡፡ በሦስት ሰዓትም ዘንዶው መጣ፤ አባታችንም የዘንዶውን ጅራት ይዘው ወደ ላይ ወጡ ብቻቸውን አልነበሩም ፡፡ ዘንዶው እንዳያስደነግጣቸውና እንዳይጐዳቸው ሰይፍን ይዞ ቅዱስ ሚካኤል ይጠብቃቸው ነበር እንጂ፡፡ ቢዚያችም ሰዓት ተራራዋ ደብረ ታቦርን መስላ ነበር:: በዚህችም ላይ ንጉሥ አጼ ገብረ መስቀል ቤ/ክ ከአነጹ በኃላ የቅዳሴ ቤቱ ዕለት አቡነ አረጋዊ ቀድስው ንጉሡም ሠራዊትም ሕዝቡም ጳጳሳቱም ጭምር ሥጋ ወደሙን ተቀብለዋል፡፡ ንጉሡም በረከተን ከአባታችን ተቀብሉ ወደ አኵሱም ተመልሷል፡፡ ሲመለስም ሰርቶት የነበረውን ድልድላይ ላፍረሰው ወይ ሲላቸው ዳሕምሞ ብለውታል ትርጕሙም ‹‹የሰራኸውን ደረጃ ናደው ፥ አፍርሰው እንጂ አትተወው›› ፡፡ ከዚ በመነሳት ዳሞ ተብላለች፡፡ እግዚአብሔርም ሰማያዊ ኅብስት ትሁነህ ብሎ ደብረ ዳሞን ስጥቶዋቸዋል ይህም በመንፈስ ለሚወለዱት ልጆቹ እስከ ዘለዓለም ማርፍያ እንድትሆን ነው ፡፡ ፠ አባታችን አቡነ አረጋዊም የእርጅና ዘመናቸው በደረሠ ጊዜ እግዚአብሔር ወደ እርሱ በመንፈቀ ሌሊት ተገልጾ ቃልኪዳን ሰጣቸው፡፡ ይኸውም ‹‹መታሰቢያህን ያደርግ በጸሎትህም የተማመነውን ሁሉ እኔ በመላእክት ፊት ሞገስን ቧለሟልነትን እሰጠዋለሁ፤ በእውነተኛ ሀይማኖት ሁሉ የገድልህን መጽሐፍ የጻፈ፤ ያጻፈ፤ የተረጐመ እኔ ስሙን በሕይወት መጽሐፍ እጽፈዋለሁ፤ ይህ ሁሉ ላደረገም እስከ 14 ትውልድ ድረስ እምርልሀለሁ›› አላቸው፡፡ ከዚህም በኋላ አባታችን አልሞተም በዓመቱ "ሞትን የማይቀምሱ አሉ፡፡" ብሎ እንደተናገረው /ማቴ 16 ፥ 28/ ጥቅምት 14 ቀን 558 ዓ/ም #ተሠወረዋል፡፡ ይህም እንዲህ ነው አባታችን አቡነ አረጋዊ ማትያስ ለተባለው ደቀ መዛሙር ጌታችን ተገልጦ የሰጣቸውን ቃል ኪዳንና ይህ መጽሐፍ ተጽፎ ለልጅ ልጅ መታሰቢያ ይሆን ዘንድ ነገሩት፤ (መዝ ፻፲፩/፻፲፪፥፮) ወንድሞቹ ደቀ መዛሙርቶቹ በተሰበስቡበትም ሁሉንም ከአስተማሩ በኋላ ‹‹ከዛሬ ጀምሮ በሥጋ አታዩኝም›› አላቸው፡፡ ደቀ መዛሙርቱም በመሪር ኃዘን እግራቸው ሥር ወድቀው አለቀሱ፤ አባታችን አቡነ አረጋዊም አጽኗኗቸው፡፡ ጥቅምት ፲፬ ቀን ቅዱስ አባታችን አቡነ አረጋዊ በ፺፱ ዓመታቸው ተሰወሩ፤ በዚያም #ከመቋሚያና #ከመስቀል በስተቀር ምንም የተገኘ የለም፡፡ ገድላቸውንም ደቀ መዛሙርታቸው ማትያስ እና ዮሴፍ ጽፈዋል፡፡ ከዚያም አባ ማትያስ ደብረ ደሞን ለማስተዳደር ተሾመዋል፡፡ ከጻድቁ አባት በረከት ይክፈለን፤ በቃልኪዳናቸው ይጠብቀን፤ አሜን፡፡ #_ እግዚአብሔር አምላክህ አንተን መርጦሃልና እንደ ኹለቱ ነቢያት ለተከወነ መሠወርህ ሰላምታ የሚገባህ ደግ አገልጋይና የታመንህ መጋቤ ቤቱ ቅዱስ አረጋዊ ሆይ በዐሥሩ አህጉር ተሹመህ ኀምስቱን መካልይ የተቀበልህ አንተ አይደለህምን?፡፡ _# #መልክአ አቡነ አረጋዊ ፨#ቅዱስ ሙሴ ብእሴ እግዚአብሔር በዓለ #ዕረፍታቸው_፡፡(ታቦታቸው በቀጨኔ ደብረሰላም ያለ) ታሪኩ ከሙሽራው ቅዱስ ገብረ ክርስቶስና ከቅዱስ ቶማስ ዘቶርማቅ ጋር ተመሳሳይ የሆነው(ቅዱስ ያሬድ ለእመቤታቸን ( ትዕግሥትኪ ፈድፈደ እምትዕግሥተ ኢዮብ ጻድቅ ፤ወእማርቆስ #ዘቶርማቅ ፤ ወገብረ ክርስቶስ መርዓዊ ተወካፌ ሕማም መጽዕቅ፡፡ ) ብሎ እንደጻፈው ቅዱስ ቶማስ ዘቶማርቅ እንደ ኢዮብ ታጋሽ የሆነ ጻድቅ ነው፡፡ ይህም የእግዚአብሔር ሰው የተባለ ትዕግሥኛው ቅዱስ ሙሴ ዕረፍቱ ነው፡፡ ፠፠ ፠፠፠ ፠፠፠ ፠ /በቀጨኔ ደ.ሰላም መድኀኔዓለምና ደ.ት.ቅ.ገብርኤል ቤ.ክ ፍኖተ ሕይወት ሰ.ት.ቤት የተዘጋጀ ::/

9600

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%B0%E1%88%A8%E1%89%B5%20%E1%8B%A8

ተረት የ

የሀምሌ ብራ የባልቴት ወብራ የሀምሌን ውሀ ጥም የህዳርን ራብ የሚያውቅ ያውቀዋል የሀምሌ ጭቃ ቅቤ ለጋ የሀር ገመድ የበቅሎ ክበድ የሀብታም ልጅ ሲጫወት የድሀ ልጅ ይሞታል የሀብታም ልጅ ወደ ቦሌ የድሀ ልጅ ወደ ባሌ የሀጢአት ክፉ ጉቦ የበሽታ ክፉ ተስቦ የሀጥኡ ዳፋ ጻድቁን ያዳፋ የሁለት ሴቶች ባል ይሞታል ይበላል ሲባል የሁለት አገር ስደተኛ የሁለት እዳ ከፋይ የኋላ የኋላ አይቀርም ዱላ የህልም ሩጫ የጨለማ ፍጥጫ የሆነ አይመለስ እሳት አይጎረስ የሆድ ማበድ ያስቃል በግድ የሆድ ምቀኛ አፍ ነው የሆድ ምቀኛው አፍ ነው የሆድ ብልሀት የጋን መብራት የሆድ ነገር ሆድ ይቆርጣል የለመነ መነመነ የለመነ ያገኛል የነገደ ያተርፋል የለመኑትን የማይረሳ የነገሩትን የማይረሳ የለመደ ለማኝ ቁርንጮዬን ቀማኝ የለመደ ልማድ ያሰርቃል ከማእድ የለመደ ልማድ ያሰድዳል ከማእድ የለመደ መደመደ የለመደ እጅ ጆሮ ግንድ ያስመታል የለመደ ፈረሰኛ ዛብ አይጨብጥ እርካብ አይረግጥ የለመደች ጦጣ ሁልጊዜ ሽምጠጣ የለማኝ ስልቻ ሲንከባለል ከለማኝ እጅ ይወድቃል የለማኝ ቅንጡ ይላል በወጥ አምጡ የለም ቀሪ ካለ ፈጣሪ የለበሰ የማንንም ጎረሰ የለበሱት ያልቃል የሰጡት ያጸድቃል የለጋስ ምስክሩ መስጠቱ የላሜ ልጅ ያውራዬ ውላጅ የላም መንጃ የሰማ መከንጃ የማር መቅጃ የላም ወተቱን የጌታ ከብቱን የላከ እንደ አፉ ያከከ እንደ እጁ አይሆንለትም የላይ ለምጡን የውስጥ እብጡን ባለቤቱ ያውቀዋል የላይ አልጋ የውስጥ ቀጋ የላይኛው ከንፈር ለክርክር የታችኛው ከንፈር ለምስክር የላጭ ልጅ ጸጉሩ ድሬድ ሆነ የላጭን ልጅ ቅማል በላት የላጭን ልጅ ቅማል በላው ያናጢን ልጅ ጅብ በላው የሌለው ልብም የለው የሌለው ልብ የለው ወዳጅ የለው የሌለው ሚስት የለው ወዳጅ የለው የሌሊት ግስገሳ የቀን ዘለሳ የሌላት እራት ደግሞ ምሳ አማራት የሌባ መኝታው አመድ መታሰሪያው ገመድ የሌባ ምኝታው ካመድ መታሰሪያው ገመድ የሌባ ሞኝ ከጎተራ ስር ይገኝ የሌባ አይነደረቅ መልሶ ልብ ያደርቅ የሌባ እጁን የፍየል ልጁን የሌባ ዋሻ የቀማኛ መሸሻ የሌባን ጠበቃ አደባልቀህ ውቃ የሌባን ጠበቃ ደርበህ ውቃ የልመና በሬ ትክክል አይሄድም የልመና እንጀራ ምንጊዜም ከልመና አያወጣም የልቡ ሳይደርስ እድሜ ይደርስ የልቡን ሲነግሩት የኮረኮሩትን ያህል ይስቃል የልቡን አድራጊ አይናደድም የልብህን ቢያናግሩህ አለ እዳ ቢለቁህ የልብህን ቢያናግሩህ አለ እዳ ቢሰዱህ የልብስ ቀላል ባለቤቱን ያቀላል የልጅ ልጅ እህል ፈጅ ኋላም ጅብ ያስፈጅ የልጅ ልጅ ጅብ አስፈጅ የልጅ መልከ ጥፉ በስም ይደግፉ የልጅ ሞት የእግር እሳት የልጅ ስጋ በናቷ ቅቤ የልጅ ቀላቢ የአህያ ጋላቢ የልጅ ብልጥ እየቀደመ ይውጥ የልጅ ብልጥ የፊት የፊቱን የልጅ ብልጥ የሰጡትን የልጅ እናት አባይ ናት የልጅ ተሟጋች በፊት ሰማይ ያያል ኋላ መሬት የልጅ ተሟጋች ጠዋት ሰማይ ማታ ምድር ምድር ያይ የልጅ ነገር ሁለት ፍሬ አንዱ ብስል አንዱ ጥሬ የልጅ ነገር ጥሬ በገል የልጅ ክፉ ዲቃላ የቤት ክፉ ሰቃላ የልብስ ክፉ ነጠላ የልጅ ክፋቱ አለመከማቸቱ የልጅ ጥፉ በስም ይደግፉ የልጅ ፍቅር የሴት ከንፈር እናትን አያስቀብር የልጅቷን ስጋ በእናቷ ቅቤ የልጅ ፍሬ አንዱ ብስል አንዱ ጥሬ የሎሌ አልቃሽ የሴት ቀዳሽ የሎሌ አልቃሽ የሴት ቀዳሽ የቄስ አውደሽዳሽ የመልኳን ሲሏት የጠባዩዋን የመሬት ሴሰኛ ከመንገድ ዳር ይተኛ የመሬት እርጥብ እሸቱን ደረቅ ምርቱን የመስከረም ውስጡ በጋ ያረመኔ ልቡ ቀጋ የመቀናጆ በሬ ሲመሽ ወደ ቤቱ ይስባል የመበደሪያ አፍ መክፈያ አይሆንም የመተሩበት እጅ ይወዛል የተማከሩት ዳኛ ያግዛል የመታሰር ምልክቱ መጋዝ የመዳኘት ምልክቱ መያዝ የመነነ ከዱር የሞተ ከመቃብር የመነነ ከዱር የሞተ ከመቃብር አይወጣም የመነኩሴ ሎሌ የክረምት አሞሌ የመንማና የለው ገናና የመንታ እናት ተንጋላ ትሞት የመንገድ ዳር እሸት ባል የሌላት ሴት የመንገድ ዳር እሸት ባል የሌላት ሴት ለማንም ናት የመንዝ ልጅ እራያ ሂዶ ብልቱን አያወዛውዝም የመከሩበት ሞተ የወርወሩበት ተሳተ የመከራ ልጅ ሁል ጊዜ መከራ መስሎ ይታያል የመከራ ሌሊት አያልቅም የመከራ ሎሌ መከራ መስሎ ይታያል የመከራ ውዝፍ ያለበት ነጋዴ ከሚወረር አገር ይደርሳል የመከራን ጉድጓድ ሚዳቋ አትዘለውም የመኮንን ልጅ በከተማ የድሀ ልጅ በውድማ የመኮንን ልጅ አዘን ቢነግሩት አደን የመዝሙር መጀመሪያ ሀሌታ የዘፈን መጀመሪያ እስክስታ የመጠጡት ቅልጥም ከብርንዶ ይጥም የመጣ ሳይመጣ የውሃ ቦይ ጥረግ የመጣው ቢመጣ ወይ ፍንክች ያባ ቢላዋ ልጅ የመጣ ቢመጣ ከቤቴም አልወጣ የመጥረቢያ ልጅ መዝለፊያ የመጥረቢያ ልጅ ጥልቆ አይደል የሚባለው የሙሽራ እድሜ ቢያጥር የሰርጉ ድግስ ሆነ ለተዝካር የሙት ቀናተኛ ሚስቴን አደራ ይላል የሙት አልቃሹ የቁም ወራሹ የሙት አልቃሹ የቁም ወራሽ የሙት የለውም መብት የሚሆን ቢሆን ዝሆን ይበላ ቢሆን የሚሉሽን በሰማሽ ገበያም ሳልወጣሽ የሚሉሽን በሰማሽ ገበያም ባልወጣሽ የሚመክተው ጋሻ የሚጠጋበት ዋሻ የሚመክተው ጋሻ የሚጠጋበት ዋሻ የለውም የሚመጣውን እንድታውቅ ያለፈውን እወቅ የሚሞት ልጅ አንገቱ ረጅም ነው የሚሮጡበት ሜዳ የሚወጡበት ቀዳዳ የሚሰራ ምንም አያወራ የሚሰርቀውን ያጣ ሌባ ሰላማዊ መስሎ ይገባ የሚሰርቀውን ያጣ ሌባ ሰላማዊ መስሎ ይገባል የሚሰርቅ ሰው አደራ ቢያስቀምጡት እጅ ይነሳል የሚክድ ሰው አደራ ቢያስቀምጡት እጅ ይነሳል የሚሰጥም እሾህ ይጨብጣል የሚሰጥም ገለባ ይጨብጣል የሚስት መናኝ የእናት አገር ለማኝ የሚስት አንባሻ የጎረቤት ውሻ የደጅ እርሻ የሚስት አሳቢ የጥንድ በሬ ሳቢ ይስጥህ የሚስት ወይዘሮ እርሻው ጋራ ዞሮ የሚስት ዘመድ የማር አንገት የሚስት ዘመድ የማር እንጎቻ የሚሸሹበት አምባ ሲሸሽ ተገኘ የሚበላው ካጣ ይበላለት ያጣ የሚበላው ካጣ ይበላበት ያጣ የሚበጀውን ባለቤት ያውቃል የሚከርመውም የማይከርመውም ባንድነት ዝናብ ይለምናል የሚከርመውም የማይከርመውም አንድነት ዝናብ ይለምናል የሚካኤል ስለት ለገብርኤል ምኑ ነው የሚካኤል እለት ለገብርኤል ምኑ ነው የሚወዱትን ሲያጡ የጠሉትን ይቀላውጡ የሚወዱትን አቅፎ የሚጠሉትን ነቅፎ የሚወዱትን እቅፍ የሚጠሉትን ንቅፍ የሚወጋ ጦር ከእጅ ሲወጣ ያስታውቃል የሚውል ሆድ ማለዳ ያረግዳል የሚውል ሆድ ማለዳ ይርበዋል የሚወጡበት ገደል የሚንጠለጠሉበት ቅጠል የሚጠጉበት ገደል የሚንጠለጠሉበት ቅጠል የሚዛንን አባይ ለእሳት የዳኛን አባይ ለሰንሰለት የሚያልቅ እህል ከማያልቅ ዘመድ ያጣላል የሚያልፍ ቀን የማያልፈውን ስም ያወርሳል የሚያልፍ ቀን የማያልፍ ስም ያወርሳል የሚያልፍ ነገር የማያልፍ ስም ይሰጣል የሚያልፍ ውሀ አደረገኝ ድሀ የሚያልፍ ውሀ አደረገኝ ድሀ አለች ልጅዋን ጎርፍ የወሰደባት የሚያልፍ ዝናም አይምታህ የሚሞት ሽማግሌ አይርገምህ የሚያልፍ ዝናም አይምታህ የሚያድግ ልጅ አይጥላህ የሚያማ ጠበኛ ዘወር ይበል ከኛ የሚያስፈራውን ለሚነግርህ የሚያስቀዝነውን ንገረው የሚያስፈሳውን ለሚነግርህ የሚያስቀዝነውን ንገረው የሚያብረቀርቅ ሁሉ ወርቅ አይደለም የሚያድግ ልጅ በእናቱ እጅ የሚያድግ ልጅ አትበድል የሚሞት ሽማግሌ አታቃልል የሚያድግ ልጅ አትበድል የሚሞት ሽማግሌ አታቅል የሚያድግ ልጅ አይጥላህ የሚሞት ሽማግሌ አይርገምህ የሚያድግ ልጅ አይጥላህ የሚያልፍ ዝናብ አይምታህ የሚያድግ ዛፍ በቁጥቋጦው ያስታውቃል የሚያድግ ዛፍ ከቁጥቋጦው ያስታውቃል የሚያጠግብ ቂጣ ከምጣዱ የሚወጣ ጥጃ ከገመዱ የሚያጠግብ ቂጣ ከምጣዱ የሚወጣ ጥጃ ከገመዱ ያስታውቃል የሚያጠግብ እንጀራ ከምጣዱ ያስታውቃል የሚያፈስ ቤት ጨቅጫቃ ሚስት የሚዳቋ ብዛት ለነአቶ ውሻ ሰርግ ነው የሚዳቋ ብዛት ለውሻ ሰርግ ነው የሚዳቋ ግርግርታ ለውሻ ሰርጉ ነው የሚዳቋ ግርግርታ ለውሻ ሰርግ ነው የሚጣፍጥ ምግብ ምንድን ነው ቢሉት ሲርብ የበሉት የሚጣፍጥ ምግብ ሲርብ የበሉት ነው የሚጣፍጥ ምግብ ምንድን ነው ቢሉት ሲርብ የበሉት ነው የሚፈልግ ያገኛል የሚተኛ ያልማል የሚያፈስ ቤት ጨቅጫቃ ሚስት የሚፈርስ ከተማ ነጋሪት ቢመታ አይሰማ የሚፈታ ከተማ አዋጅ ቢነግሩበት አይሰማ የማህበር አሽከር በልቶም አይጠገን ታሞም አይድን የማሚቴን እጅ ያላየ በእሳት ይጫወታል የማሽላ ዘር ከነአገዳው ቸር የማታ ማታ እውነት ይረታ የማታ ማታ ጭምት ይረታ የማታ ምግብ ለእንግዳ የጠዋት ምግብ ለአገዳ የጠዋት መጠጥ ለእዳ የማታ ሩጫ እንቅፋት ትርፉ የማታርፍ ጣት አር ጠንቁላ ወጣች የማታድግ ውርንጫ እናትዋን ትመራለች የማታድግ ጥጃ እናቷ ን ትመራለች የማታ አፍ ከጋን ይሰፋል የማታድግ ፍየል አምስት ትወልዳለች ልጆቹዋም ያልቃሉ እሷም ትሞታለች የማታፍር ድመት ስሜ ገብረማሪያም ነው ትላለች የማትሄድ መበለት ዞራ ዞራ ትሰናበት የማትረባ ፍየል ዘጠኝ ትወልዳለች ዘጠኙም ያልቁና እሷም ትሞታለች የማትሰማው ስድብ ከቀረርቶ ይቆጠራል የማነው እህል ያሰኝሃል ክምር የማነው ቤት ያሰኝሃል አጥር የማን እርሻ ብለህ እረስ የማን ሚስት ብለህ ውረስ የማን ገበሬ ሹሩባ ይሰራል የማን ዘር ጎመን ዘር የማያልፍለት ዘበኛ ከዋርካ ስር አይጠፋም የማያልፍ ነገር የለም ምሽትም በማለዳ ይተካል የማያመሽ ባል ቅንድብ ይስማል የማያስተኛ ነግረውህ ተኝተው ያድራሉ የማያስተኛ ነግረውት ሳይተኛ አደረ የማያበላ ቢገላምጥ አያስደነግጥ የማያበድር ደመና የማይመልስ ቀማኛ የማያበድር ገዳይ የማይመልስ አባይ የማያዋጣ ማህበር በጠጅ ይጀመራል የማያዋጣ ባል ቅንድብ ይስማል የማያውቁት ስድብ ከዘፈን ይቆጠራል የማያውቁት አገር አይናፍቅም የማያውቁትን መስራት ከጥቅሙ ጉዳቱ ይብስ የማያውቁት ምን ያውቅ የማያዛልቅ ጸሎት ለቅስፈት የማያደርግ እንትን ከቤተክርስቲያን ይቆማል የማያድግ ልጅ ባራስ ቤቱ ዳንኪራ ይመታል የማያድግ ልጅ ታዝሎ ያፏጫል የማያድግ ልጅ ቅዘን ይበዛዋል የማያጠግብ እንጀራ ከምጣዱ ያስታውቃል የማያድግ ጥጃ ከበሬ ፊት ይነጫል የማያግዙ በፈር ያግዛሉ በከንፈር የማያጠግብ እንጀራ ከምጣዱ ያስታውቃል የማያፍር እንግዳ ባለቤቱን ይጋብዛል የማይሆን ነገር የተገላቢጦሽ ያችን ላንቺ ማናለሽ የማይመለስ ማር ሹመኛ ይበደረዋል የማይመስል ነገር ለሚስትህ አትንገር የማይመስል ነገር ለሴት አትንገር የማይመቱት ልጅ ሲቆጡት ያለቅሳል የማይመቱት ልጅ ቢቆጡት ያለቅሳል የማይሰማ ሰው ልቤን አፈረሰው የማይሰማ ጆሮ ከጎረቤት ያጣላል የማይሰራ አይብላ የማይረዳ አይጥላ የማይስማሙ ዝንቦች ጥምብ ይልሳሉ የሚስማሙ ንቦች ማር ይጎርሳሉ የማይቀርልህን እንግዳ አጥበቀህ ሳመው የማይቀና ባይወለድ የማያስብ ባይነግድ የማይቀና ባይወለድ የማያስብ ባይነግድ ይሻላል የማይቀና ባይወልድ የማያስብ ባይነግድ የማይቀና ባይወልድ የማያስብ ባይነግድ ይሻላል የማይበሉት እህል ከአፈር እኩል ነው የማይበላ የለም የማይጠግብ ባሰ የማይተማመኑ ባልንጀሮች በየወንዙ ይማማላሉ የማይተማመኑ ባልንጀሮች እየወንዙ ይማማላሉ የማይተማመን ባልንጀራ በየወንዙ ይማማላል የማይተች አይፍረድ የማያተርፍ አይነግድ የማይቻል ጠላት ስለ ወዳጅ ይቆጠራል የማይቻል ጠላት ከወዳጅ ይቆጠራል የማይችሉት ድንጋይ ሲያወጡት ደረት ሲያወርዱት ጉልበት ይመታል የማይከፍል ባለእዳ የሰጡትን ይቀበላል የማይነጋ መስሏት እቋቱ ላይ አራች የማይዘልቅ ማህበር በጠጅ ይጀመራል የማይዘልቅ ማህበር አሜሪካ ይጀመራል የማይዘልቅ ባል ቅንድብ ይስማል የማይዘልቅ ጸሎት ለቅስፈት የማይደርሱበትን አያኩም የማይድን በሽተኛ በጥር እሸት አምጡ ይላል የማይድን በሽተኛ በበጋ እሸት አምጡልኝ ይላል የማይድን በሽተኛ የማይመለስ ሀጢአተኛ የማይድን ባህታዊ ወተት አምጡ የማይድን ፉቅራ ጠላ ስጡ የማይገባ ሱሪ የማይበቅል ዘሪ የማይጠረጥር ቤቱን አያጥር የማይጣሉ መላእክት የማይታረቁ አጋንንት የማይጽፍ ደብተራ ክንፍ የሌለው አሞራ የማይፈርስ ምሽግ የለም የማይፈወስ ድዉይ የማይመለስ ጊጉይ የሜዳ ንስንሱን የቤት ጉስጉሱን የሜዳ ንስንሱን የቤት ጉዝጓዙን የምህረት ጎደሎ የባሪያ ወይዘሮ የምላስ ወለምታ ሪፈር የለውም የምላስ ወለምታ በቅቤ አይታሽም የምላስ ጦር ቢታከም አይድንም የምመክተው ጋሻ የምጠጋበት ዋሻ የምሮጥበት ሜዳ የምወጣበት ቀዳዳ የለም የምስራች በቃሏ መላች የምስራች በቃሏ መጣች የምበላው ሳጣ ልጄ ጥርስ አወጣ የምበላው ሳጣ ማእቀብ ሊጣል ነው የምታሸንፈውን ምታ ቢሉት ወደ ሚስቱ ሮጠ የምትለብሰው የላት ሻንጣ ቆለፈች የምትለብሰው የላት የምትከናነበው አማራት የምትመክተው ጋሻ የምትሰወርበት ዋሻ የምትሮጥበት ሜዳ የምትገባበት ቀዳዳ የምትበላው እህል ከማታየው መሬት ይበቅላል የምትታጠቀው የሌላት የምትከናነበው አማራት የምትነቃነቅ ግንድና የምትስቅ ሴት ልብ ሩቅ ነው የምትኮነን ነፍስ ጎረቤት ያውቃታል የምትጠላው ሰው ፈሱ እሆዱ ውስጥ ሳለ ይሸታል የምትጠላውን የምትወደውን ሰጥተህ ሸኘው የምትጠባ ጥጃ አትጮህም የምትጠባ ጥጃ አትጮህም የማይደርሱበትን አያኩም የምኞት ፈረስ ልጓም አይገታውም የምናውቃትን ክምር በድባብ ሸፈኑዋት የምድሩን በአፍ የሰማዩን በመጣፍ የምጣዱ ሳለ የእንቅቡ ተንጣጣ የምጣዱ እያለ የእንቅቡ ተንጣጣ የምጣዱ እያለ የእንቅቡ ተንጫጫ የምጥ መድሀኒቱ አንድ እግር ማስቀደም ነው የሞላለት ድመት በሞዝቮልድ ይተኛል የሞላለት ድመት ሳንባ ያማርጣል የሞተ ልጅ አንገቱ ረጅም ነው የሞተ ቢሞት ያለን እንጫወት የሞተ አይከሰስ የፈስስ አይታፈስ የሞተው ባልሽ የገደለው ውሽማሽ የሞተው ባልሽ ገዳዩ ወንድምሽ (ሀዘንሽ ቅጥ አጣ ከቤትሽ አልወጣ) የሞተ ያልነበረ ይመስላል ያለ የማይሞት ይመስላል የሞተን አትርሳ የወደቀን አንሳ የሞተውን አያ ይለዋል የሞት በደለኛ አያይዞ በዳኛ የሞኝ ለቅሶ መልሶ መልሶ የሞኝ ልቅሶ መልሶ መልሶ የሞኝ ልጅ ባባቱ ምን ይጫወታል አሉ የሞኝ ሚስት በምልክት የሞኝ ምስጋና የግንቦት ደመና የሞኝ ቄስ ጸሎት ዘወትር አቡነ ዘበሰማያት የሞኝ በትር ሆድ ይቀትር የሞኝ እጁን ሁለት ጊዜ እባብ ነከሰው አንድ ጊዜ ሳያይ ሁለተኛው ሲያሳይ የሞኝ ዘመድ ያፍራል የሞኝ ዘፈን ሁልጊዜ አበባዬ የሞኝን ጠላ በለው በአንኮላ የሞኝ ጀርባ ሲመታ ለአዋቂ ይስማማል የሞኝን ጥርስ ብርድ ፈጀው የሞኝ ገበሬ እርሻ በሰኔ የረጋ ወተት ምርጫ ይደገምለታል የረጋ ወተት ቅቤ ይወጣዋል የራሷ ሲያርባት የሰው ታማስላለች የራስህን አትበላ ገንዘብ የለህ የሰው አትበላ ዐመል የለህ የራሷ አሮባት የሰው ታማስላለች የራስዋ እያረረባት የስው ታማስላለች የሰማ ያውራ ያየ ይናገር የሰካራም ግጥም ሁልጊዜ ቅዳ ቅዳ የሰው አመሉ ዳውላ ሙሉ መቼ ያስታውቃል አብረው ካልዋሉ የሰው አገሩ ምግባሩ የከብት አገሩ ሳሩ የሰው አገር ዝናብና የእንጀራ አባት አይምታህ የሰው እንጂ የቃል ውሸት የለም የሰው ወርቅ አያደምቅ የሰው ፈላጊ የራሱን ያጣል የሴት ምራቋ ወፍራም ነው የሴትን ብልሀት የጉንዳንን ጉልበት ይስጥህ የሴት አገር ባልዋ የሴት አጭር ወይዘሮ የወንድ አጭር አውራ ዶሮ የሴት ጠጭና የአህያ ፈንጪ አያድርስ ነው የሴት ልባም ያህያ ቀንዳም የሴት ልቧ እንጂ ሆዷ አይመርጥም የሴት መልኳ ምንድር ነው እጅዋን ታጥባ እንኩ ስትል ነው የሴት መጠጥ ደፋር የወንድ አይን አፋር የሴት ምክር ማሰሪያው አሽከቴ የሴት ምክር የሾህ አጥር የሴት ሞቷ በማጀቷ የሴት ረዥም የማቅ ውዥምዥም እንብዛም አያስጎመጅም የሴት ስካር ያጭር ሰው ኩራት አይታይም የሴት ብቻዋን ሂያጅ የቄስ አርፋጅ ሁለቱም ነገር ወዳጅ የሴት አመዳም የአህያ ሆዳም የሴት አመዳም የአሮጌ ሆዳም የሴት አገሩዋ ባሏ የሴት አገሩዋ ባሏ ማደሪያዋ አመሏ የሴት እንግዳ የመርፌ ጎዳ የሴት ቀበጥ የበቅሎ መድን ለመሆን ገበያ ትወጣለች የሴት ትንሽ የለውም የሴት ጉልበት ምላሱዋ የሴት ጠጪ የግመል ፈንጪ የሴት ዘበናይ የፊትዋን እንጂ የኋላዋን አታይ የሽማግሌ ፍቅር እና የክረምት አበባ አንድ ነው የሽሮ ድንፋታ እንጀራው እስኪመጣ ነው የሽሮ ድንፋታ እስኪቀርብ ድረስ የቀረ ይቀራል እንጂ ቀርቅር ብዬ አልጣራም የቀበሮ ባህታዊ የለም የቀበጠች አይጥ በድመት ጭራ ዘፈን ትዘፍናለች የቀበጠች አይጥ የድመትን አፍንጫ ታሸታለች የቀበጠ እንትን ቅቤ ቀቡኝ ይላል የቀበጡ እለት ሞት አይገኝም የቀን ጠማማን ሚዳቆ አትዘለውም የቀጣፊ እንባ ባቄላ ያክላል የቂጥ አጋሚ ፈስ ነው ወሮታው የቃመ ተጠቀመ ያልቃመ ተለቀመ የቃርያ እልክ አወፈረኝ የቄስ ጠበቃ ዳዊት ይጠቅሳል የቅርብ ጠበል የልጥ መንከሪያ ይሆናል የቅድሙ በዛ ያሁኑ ተንዛዛ የቆጡን አወርድ ብላ መሰላል አመጣች የቆጡን አወርድ ብላ ቤቷን ከርቸሌ አደረገች የቆጡን አወርድ ብላ የብብቷን ጣለች የቆጡን አወርድ ብላ የብብቷ ጸጉር ታየ የቆጡን አወርድ ብላ የጣራውን አወረደች የበላ በለጠኝ የሮጠ አመለጠኝ የበላ ባይማታም ዱላ ይችላል የበላችው ያገሳታል በላይ በላዩ ያጎርሳታል የበላና የተደገፈ ወድቆ አይወድቅም የበሰበሰ ዝናብ አይፈራም የቡና ስባቱ መፋጀቱ የባለጌ ባለሟል ቂጥ ገልቦ ያያል የባሪያ ደግ የቁልቋል ዘንግ የለውም የባስ አለ ሚስትህን አትፍታ የባሰ አለና አገርህን አትልቀቅ የቤቴ መቃጠል ለትኌኔ በጀኝ! አለች አሉ! የባህር ዳር ሲታረስ ጓጉንቸር ሆድ ይብሳታል የባልቴት ወብራ የክረምት ብራ የባል ደግነቱ ውሽሜን መርሳቱ የባል ደግነቱ ውሽምን መርሳቱ የባሰ አለና አገርህን አትልቀቅ የባእድ ፍቅር የውሀ ጌጥ አንድ ነው የቤት ቀጋ የደጅ አልጋ የተለጎመ በሬ ከቀንበሩ ቢያመልጥ ቢላዋ ይጠብቀዋል የተመረረ ድሀ ይገባል ከውሀ የተማረና ታጥቦ የተቀመጠ ብርጭቆ ፈላጊ አያጣም የተጠማ ከፈሳሽ የተጠቃ ከነጋሽ የተናቀ ሰፈር በአህያ ይወረራል የተናቀ ብእር ይገነፍላል የተናቀ እንትን ያስረግዛል የተናቀ ያስረግዛል የተናገሩት ከሚጠፋ የወለዱት ይጥፋ የተናገሩት ከሚጠፋ ጽፎ ማስቀመጥ የተናጠ ወተት ቅቤ ይወጣዋል የተንቀለቀለች አፍሳ ለቀመች የተንቀዠቀዠች ውሻ ላፏ ሊጥ ለወገቧ ፍልጥ አታጣም የተከፋ ተደፋ የተገነዘች ነፍስ የተለጎመች ፈረስ የትም ፍጪው ዱቄቱን አምጪው የት ትሂጃለሽ ቢላት በታክሲ አለች የት ትሂጃለሽ ቢሏት በታክሲ የት አውቅሽ ብሎ አጥብቆ ሳመኝ የቸኮለ አፍስሶ ለቀመ የቸገረው እርጉዝ ያገባል ስትወልድበት ገደል ይገባል የባሰበት እመጫቷን የቸገረው ዱቄት ከንፋስ ይጠጋል የነሀሴ ውሀ ጥሩ ነው የሚጠጣው የለም የድሀ ነገር ፍሬ ነው የሚሰማው የለም የነብርን ጭራ አይዙም ከያዙም አይለቁም የነቶሎ ቶሎ ቤት ግድግዳው ሰንበሌጥ የነቶሎ ቶሎ ቤት ግድግዳው ብሎኬት የነቶሎ ቶሎ ቤት ግድግዳው አስቤስቶስ የነቶሎ ቶሎ ቤት ግርግዳው ጭራሮ የነቶሎ ቶሎ ቤት በሊዝ ተሸጠ የነቶሎ ቶሎ ቤት ዘበኛው ቶሎሳ የነፉክክር ቤት ሳይዘጋ ያድራል የእናት እርግማን ወለምታ ነው የእናት ሞትና የግር እሳት እያደር ያንገበግባል የእናት ልጅ ቢጣላ እውነት ይመስላል ለሌላ የእናት ልጅ የሌለው አይበላ ሽሮ የሌለው ምንቸት አይፈላ የናት ሆድ ዥንጉርጉር የናት ሆድ ዥንጉርጉር ወላጅ ቀይና ጥቁር የናት ልጅ የጎን አሳጅ የናት ሞትና የድንጋይ መቀመጫ እያደር ይቆረቁራል የናትን ክፋት የደመናን ውሀ ጥማት ባለቤቱ ያውቀዋል የናት ድሀ የለውም የንግዳ አይን አፋር ባለቤቱን ይጋብዛል የአህያ ባል ከጅብ አያስጥልም የአህያ "እቃው" ሆዱ ውስጥ ነው የአሳ ግማቱ ከወደ አናቱ የአሳ ግማቱ ከወደ ጭንቅላቱ የ10 አለቃዬ ምክትሌ ሆይ አንተም እንደ መቶ ትኮራለህ ወይ የአባትህ ቤት ሲዘረፍ አብረህ ዝረፍ የአባይ ልጅ ኩሬ የአባይን ልጅ ወዳቂ የዞማ ልጅ ሳቂ የአባይን ልጅ ውሀ ጠማው የላጭን ልጅ ቅማል በላው የአንዱ ሀገር ዘፈን ለአንዱ ሀገር ለቅሶ ነው የአንድ ቀን መዘዝ ያለ ዘጠኝ ወር አይመዘዝ የአይጦች አድማ ምርጫ እስኪደርስ ነው የአገሬ ሰዎች ተጠንቀቁ የሰረቁት ስጋ ያስይዛል መረቁ የአፍ ወለምታ በቅቤ አይታሽም የአፍ ወለምታ በፖሊስ ይታሻል የእህል ክፉ አጃ የሳር ክፉ ሙጃ የነገር ክፉ እንጃ የእህል ጣም በጉረሮ የነገር ጣም በዦሮ የእብድ ገላጋይ ድንጋይ ያቀብላል የእናት ሞትና የድንጋይ መቀመጫ እያደር ይቆረቁራል የእንጨት ምንቸት እራሱ አይድን ሌላ አያድን የክፉ ሰው ተዝካር ውሀ ያስወስዳል በህዳር የክረምት ጥማትና የመከር ጊዜ ረሀብ አለባለቤቱ የሚያውቀው የለም የወረት ውሻ ስሟ ወለተኪሮስ የወረቀት ላይ ነብር የተግባር ስንኩል (አንሁን) የወንድ አልጫ የእንዶድ ሙቀጫ የወንድ አጭር ዝንጀሮ የሴት አጭር ወይዘሮ የወንድም ልጅ ባይወልዱትም ልጅ የወንዶች ባል አይተህ ማር የወንድ ልጅ ሞት ያደረገውን የዘነጋለት የወንድ አልጫ እንዶድ ሙቀጫ የወንድምህ ጢም ሲላጭ ጢምህን ውሀ አርስ የወጣ ቢገባ የገባ ይወጣል የወደቀ ዛፍ መንገዱን ዘጋ የወደደና የአበደ አንድ ነው የወደዱትን ሲያጡ የጠሉትን ይቀላውጡ የወጋ ቢረሳ የተወጋ አይረሳም የወጋ ቢረሳ ፖሊስ ያስታውሳል የወጌሻ ልጅ ዛፍ ላይ ያድራል የወደቀ ዛፍ ምሳር ይበዛበታል የዋኘ ይሻገራል የሰራ ይከብራል የውሀ ሽታ የእባብ ፍለጋ የለውም የውሀ ውሀ ምን አለኝ ቀሀ የውሀ ጡር በእድፍ ያስታጥባል የውድማ ዘንዶ ይቀጠቀጣል እንደበረዶ የዘመድ ዘመድ ወንዝ ያሻግራል የዘመድ ጥል የስጋ ትል የዘሬን ብለቅ ይቆማምጠኝ አለ ቆማጣ የዘንድሮውስ ብርድ ቆማጥ ያሳቅፋል የዘገነ አዘነ ያልዘገነ አዘነ የዝንጀሮ ለቅሶ መልሶ መላልሶ የዝንጀሮ ስብሰባ በውሻ ጩኸት ይበተናል የዝንጀሮ ንጉስ እሱ ይከምር እሱ ያፈርስ የየጁ ቄስ አንደዜ ቅኔው ቢጎልበት ቀረርቶ ሞላበት የየጁ ደብተራ ቅኔ ቢያልቅበት ቀረርቶ ጨመረበት የደላው ሙቅ ያኝካል የደላው ወርቅ ያስራል የደመና ውሀ ጥምና የእናት በደል አይታወቅም የደንቆሮ ለቅሶ መልሶ መልሶ የደንቆሮ ለቅሶ መልሶ መላልሶ የደንቆሮ ሰርግ በሽብሸባ ያልቃል የድመት ልጅ መቧጨሯን አትረሳም የድሮው ኮንጎዬ ካሁኑ ስቶኪንጌ ተሻለኝ የድፍድፍ ኩራቱ ውሀ እስኪገባበት የድፍድፍ ኩራቱ ውሀ እስኪገባ ነው የጅብ ችኩል ቀንድ ይነክሳል የጅብ ችኩል ቶሎ ያፏጫል የገበያ ሽብር ለሌባ ሰርጉ ነው የገበያ ግርግር ለሌባ ይበጃል የገንዘብን ነገር ካሰላሰሉት አባ ሀናም ሞቱ እንደጨበጡት የገጣጣ ሚስት ችግሩን አልቅሶ ካልነገራት አይገባትም የጉልበት ግማሹ አፍ ነው የጉድ አገር ገንፎ በጣም ይጣፍጣል የጉድ አገር ገንፎ እያደር ይፋጃል የጉሮሮን መታነቅ ያይን መደንቆል ያስጥለዋል የጎረምሳ መልኩ እንጂ አነጋገሩ አያምርም የጎጃም አዝመራ ሽንብራ ነው አሉ እኛም እንዳንበላ ተነቀለ አሉ የጊዜ ግልባጭ እግር ሰውነት ያካል የግመል ሽንት ይመስል ሁሌ ወደኋላ የግፍ ግፍ በእንቅርት ላይ ጆሮ ደግፍ የጥቅምት ቀን እና የቆንጆ ሳቅ አያታልልህ የጥንት ወዳጅክን በምን ሽኘኸው በሻሽ አዲሱ እንዳይሽሽ የጨለማ አፍጣጭ የእውር ገልማጭ የጨለማ አፍጣጭ የእውር ገልማጭ አይረባም የጨረቃ ሂያጅ የምስክር ፈራጅ የጨረቃ ሂያጅ የምስክር ፈራጅ የጨረቃ ንጋትና የእውር ሞት አይታወቅም የጨርቅ ነጩ የበራ ልጩ የጨነቀው እርጉዝ ያገባል የጨነቀው እርጉዝ ያገባል ስትወልድበት ገደል ይገባል የጨነቀው ይዋጋል ያልደረሰበት ያወጋል የጨዋ ልጅ ሁሉ አርግዟል ሆዱ የጨዋ ልጅ ሁሉ አርግዟል በሆዱ የጨዋ ልጅ ሲያዝን አሳ በወንዝ ይመክን የጨዋ ልጅ ሲያዝን ውሀ በወንዝ ይመክን የጨዋ ልጅ ሲፋታ ይጋባ ይመስላል የጨዋ ልጅ ከከተማ የድሀ ልጅ ከውድማ የጨዋ ልጅና ቅል ተሰባሪ ነው የጨው ገደል ሲናድ ሞኝ ይስቃል ብልህ ያለቅሳል የጨው ገደል ሲናድ ብልህ ያለቅሳል ሞኝ ይልሳል የጨውን ባለእዳ በጨው ቢያባብሉት ጨዌን ማለቱ አይቀርም የጨጌ ከብት በየወገኑ ይከተት የጫማ ጠጠርና የእንጀራ ልጅ እያደር መቆርቆሩ አይቀርም የጫማ ጠጠርና የእንጀራ እናት እያደር መቆርቆሩ አይቀርም የፈላ ጠጅ የደረሰ ልጅ የፈረሰኛ ማቅ ለባሽ የሴት ትምባሆ ቀማሽ የፈረሰኛ ማቅ ለባሽ የሴት ትምባሆ ጎራሽ የፈረሰ አልጋ የተሸበረ ዜጋ የፈረንጅ አሽከር ነጭ ለባሽ ሳህን አመላላሽ የፈሩት ይደርሳል የጠሉት ይወርሳል የፈሪ ዱላ ሰላሳ ነው የፈሪ ዱላ አያዳግምም የፈሪ በትር አስር የፈሪ ገዳይነት ለማታ የፈሰሰ ውሀን ማቆር ይጠቅማል የፈሰሰ ውሀ አይታፈስ የፈሰሰ አይታፈስ የሞተ አይመለስ የፈሲታ ተቆጢታ የፈሳ የጥጋብም አይደል ሲረሳ የፈስ ማደናገሪያው ዳባ የፈስ ማደናገሪያው ዳቦ የፈቷት ሴት ያጠቡት ወጪት የወጡበት ቤት አንድ ነው የፈቷት ሴት ያጠቡት ወጪት የወጡበት ቤት አንድ ናቸው የፉክክር ቤት ሳይዘጋ ያድራል የፊተኛውን አሳረርሽ ቢሏት የኋለኛውን ጥሬ አወጣች የፊት መሪ የኋላ ቀሪ የፊት ምስጋና ለኋላ ሀሜት ያስቸግራል የፊት እድፍ በመስታወት የሀጢአት እድፍ በካህናት የፊት ከብት የእጅ ወረት የፊት ወዳጅህን በምን ቀበርከው በሻሽ የኋለኛው እንዳይሸሽ የፊት የፊቱን አለ ጓያ ነቃይ የፋቂ ልጅ ሰነፍ አንዱን ሳይፍቅ አንዱን ይዘፍቅ የፋቂ ሰነፍ አንዱን ሳይፍቅ አንዱን ይዘፍቅ የፋቂ ቆንጆ ቡድነቱን አይተውም የፌጦ መስሎሽ ሰናፍጭ ትቀምሽ የፌጦ ብቅል የብሳና ጌሾ የተልባ አሻሮ ይህን ጠምቆ ለማ የሰው ነገር ለማይሰማ የፍቅር ጣእሙ በመሳለሙ የፍቅር ጣእሙ አልጋ ላይ የፍቅር ጣእሙ ተቃቅፈው ሲተኙ የፍቅር ደስታው ከሴት ጭን መሃል ይገኛል ፈልጉ የፍየል ልጁን የሌባ እጁን የፍየል ጅራት ቂጥ አይከድን ከብርድ አያድን የፍየል ጅራት ብልት አይከድን ከብርድ አያድን የፍየል ጅራት ከብርድ አያድን ብልት አይከድን የፍየል ጅራት ከብርድ አያድን አፍረት አይከድን የፍየል ጅራት ከብርድ አያድን እፍረት አይከድን የፍየል ጭራና የሰው ሀሳብ ሁልጊዜ ወደ ላይ ነው የፍጅት ወራት እሳት በወንፊት የፖሊስ ዘመድና የቤንዚን አመድ የፖሊስ ዘመድ የቤንዚን አመድ የለውም ዪዪዪዪዪ .........አለ !አምቡላንስ (የቁጭት አባባል) ያህያ ስጋ አልጋ ቢሉት አመድ ያህያ ባል ቀለበት አያስርም ያህያ ባል ከጅብ ጉቦ በላ ያህያ ባል ከዥብ አያስጥል ያህያ ውሀ ጠጭ ሳይታወቅ መጣጭ ያህያ ልጅ ጥሎ ይረግጣል የፈረስ ልጅ ጥሎ ይደነግጣል ያህያ ስጋ ካልጋ ሲሉት ካመድ ያህያ ካልጋ ሲሉት እምድር ያህያ ስጋ ውርደተኛ አልጋ ላይ ቢያኖሩት እመሬት ይተኛ ያህያ ቀበጥ ከጅብ ጡት ይጣባል ያህያ ባል ከጅብ አያስጥል ያህያ እንግዳ የጅብ እራት ነው ያህያ ደግነት ጭነት ማብዛት ያህያ ውሀ ጠጭ ሳይታወቅ መጣጭ ያህያ ጀላፋ መስክ ያጠፋ የሹም ዘፋፋ አገር ያጠፋ ያህያ ፍለጋና የጥሬ እራት በግዜ ነው ያህያ ፍሪዳ የእባብ ለማዳ የለውም ያለባለቤቱ አይነድም እሳቱ ያለአንድ የላት በዘነዘና ትነቀስ ያለውን የሰጠ ንፉግ አይባልም ያለውን የወረወረ ንፉግ አይባልም ያለአዋቂ ተራች የራሱን አመልካች ያለ ዝናብ ነጎዳ ያለ ብድር እዳ ያለ ወጉ አህዮች ተዋጉ ያለ ባለቤቱ አይነድም እሳቱ ያለ የሚኖር ይመስላል የሞተ ያልነበረ ይመስላል ያለ ይበዛል (አለ ወፍጮ) ያለህ ምዘዝ የሌለህ ፍዘዝ ያለ መሰረት ቤት ያለ ትምህርት እውቀት የለም ያለ መከራ አይገኝም እንጀራ ያለ መከራ ጸጋ ያለ ድካም ዋጋ አይገኝም ያለ መጥረቢያ እንጨት ሰባሪ የቆማጣ ዘንግ ወርዋሪ ያለ ምቀኛ አይገኝ ፍቅረኛ ያለ ሴት ምን ያደርጋል ቤት ያለ ሴት ቤት ያለበሬ መሬት ያለ ስራ መብል ያለዳኛ ውል ያለ ስራ መብል ያለዳኛ ውል አይቻልም ያለ ስራ አይበላ እንጀራ ያለ ስራ አይበላ እንጀራ አለባል ቆጥ አይሰራ ያለስፍራው የተስበረ ሲጠግኑት አስቸገረ ያለስፍራው የተስበረ ሲጠግኑት ያስቸግራል ያለ በሬ ምን ያደርጋል ገበሬ ያለበት ይብላላበት ያለበት ይጉላላበት ያለ ባለቤቱ አይነድም እሳቱ ያላባቱ ቢዛቁን አባክኖ ያባክን ያለአቻ ጋብቻ ቆይ ብቻ ቆይ ብቻ ያለ እዳው መዝመት ዋ ብሎ መቅረት ያለ እዳው ዘማች ዋ ብሎ መቅረት ያለ ክንፍ መብረር ያለ ስራ መክበር ያለው ሳይዋደድ ለሞተው መናደድ ያለው ይምዘዝ የሌለው ይፍዘዝ ያለው ይመዛል የሌለው ይፈዛል ያለው ይበላል የሌለው ያፈጣል ያለውን ካልሰቱ በስም አይበሉ ያለ ዘዴ ጋሻ እንቅብ ነው ያለ ዘመድ ነግሶ ያለ አቡን ቀስሶ ያለ ዝናብ ነጎዳ ያለብድር እዳ ያለ የሚኖር ይመስላል የሞተ ያልነበረ ይመስላል ያለ ጊዜው የተወለደ ልጅ አባቱን ጥሎ አያቱን ያስረጅ ያለ ጎረቤት ቡና ያለ ሙያ ዝና ያለ ጎታ ደረባ ያለልብስ ካባ ያለ ጎተራ ደረባ ያለልብስ ካባ ያለ ጎታ ደረባ ምንድን ነው ያለ ይበዛል አለ ወፍጮ ያለ ጥርስ ቆሎ ያለ ጓድ አምባጓሮ ያለ ጨው በርበሬ ያለሞፈር በሬ ያለ ፊቱ አይቆርስ ያለባለቤቱ አይወርስ ያለ ፍርድ ማሰር በፈጣሪ ማማረር ያለ ፍቅር ሰላም ያለ ደመና ዝናብ ያለ ፍቅር ጸሎት ያለ እንጨት እሳት ያሉሽን በስማሽ ኖርዌይ ባልመጣሽ ያሉሽን በሰማሽ ገበያ ባልወጣሽ ያላማረ ሰርግ ጉልቻው ይሽረፋል ያላዋቂ ሳሚ ንፍጥ ይለቀልቃል ያላዩት አገር አይናፍቅም ያላረፈች ምላስ ሸማ ትልስ ያላረፈች እግር ከዘንዶ ጉድጓድ ትገባለች ያላሰብከውን አግኝ መረገመም ምርቃን አይደል ያላስደጉት ውሻ ቤት ዘግተው ቢመቱት ዞሮ ይናከሳል ያላባቱ ቢዛቁን አባክኖ ያባክን ያላዋቂ ሳሚ ምላስ ይነክሳል ያላወቁ አለቁ ያላዞረ ሲዞር አደረ ያላዋቂ ቆራሽ ማእድ አበላሽ ያላየ ልጅ ዳቦ ፍሪዳው ያላዩት አገር አይናፍቅም ያላዩት ነገር ክፉ አይደለም መልካምም አይደለም ያልሰማ ጆሮ ከጎረቤት ያጣላል ያልበላህን አትከክ ያልበላ ዳኛ አያሟግት ያልጠጣ እንግዳ አይጫወት ያልተመካ ግልግል ያውቃል ያልተማረ ዋናተኛ ከዳኛ ፊት እንቢተኛ ያልተነካ ግልግል ያውቃል ያልተገላበጠ ያራል ያልታደለ ቆዳ ሲላፋ ያድራል ያልታደለ በረዶ ከድንጋይ ላይ ያርፋል ያልታደለች ከንፈር ሳትሳም ታድራለች ያልታደለ ከንፈር ሊፕስቲክ ያበዛል ያልታደለ ከንፈር ሳይሳም ያረጃል ያልነበረ ያፈርሳል ቀዳዳ ያፈሳል ያልወለደ አጋድሞ አረደ ያልወለድኩት ልጅ አባባ ቢለኝ ሆዴን ባርባር አለኝ ያልወለድኩት ልጅ አባዬ ቢለኝ አፌን ዳባ ዳባ አለኝ ያልጠረጠረ ተመነጠረ ያልሟል ይተረጉሟል ያልሞላ ተርፎ አይፈስም ያልሞተና ያልተኛ ብዙ ይሰማል ያልሰማ ጆሮ ከጎረቤት ያጣላል ያልሰማ ጥኑ ነው ባልሽ ወዳጄ ነው ያልሰሙት ነገር ክፉም መልካምም አይደለም ያልሰጡት ተቀባይ ያልጠሩት አቤት ባይ ያልሳሉት አይላጭ ያላዩት አይቆጭ ያልቆረጠ እግብ አይደርስም ያልበሉት እዳ ያልጠሩት እንግዳ ያልበላ ሬሳ ያልለበሰ እንሰሳ ያልበላ ዳኛ አያሟግት ያልጠጣ እንግዳ አያጫውት ያልበላኝን ቢያከኝ አይገባኝ ያልበጀው እሳት ፈጀው ያልተማረ አይጸድቅ ያልተወቀረ አያደቅ ያልተማረ አይምርም ያልተወቀረ አያደቅም ያልተመታ ልጅ ሲቆጡት ያለቅሳል ያልተማረ ዋናተኛ ከዳኛ ፊት እንቢተኛ ያልተረታ አይረታ ያልጠገበ አይማታ ያልተሾመ አያዝ ያልቀሰሰ አያናዝዝ ያልተሾመ አያዝ ያልቀሰሰ አይናዝዝ ያልተቀጣ ልጅ ቢቆጡት ያለቅሳል ያልተቀጣ ልጅ ያልታጠበ እጅ ያልተነካ ግልግል ያውቃል ያልደረሰበት ግልግል ያውቃል ያልተገላበጠ ያራል ያልተገላበጠ ያራል ያለ ይበዛል አለ ወፍጮ ያልተገራ ፈረስ ይጥላል በደንደስ ያልተጠናከረ ድንገት ተሰበረ ያልተፈተነ ወዳጅ ያልተተኮሰ ሸክላ ያልተፈተነ ወዳጅ ያልተተኮሰ ሸክላ ነው ያልታረመ አፍ ከዋንጫ ይሰፋል ያልታየ እንጂ ያልተሰማ ያልተደረገ እንጂ ያልተባለ ነገር የለም ያልታደለ በረዶ ከድንጋይ ላይ ያርፋል ያልታደለ ከንፈር ሳይሳም ያረጃል ያልታደች ወፍ አይኗ በጥቅምት ይጠፋል ያልነበረ ያፈርሳል ቀዳዳ ያፈሳል ያልወለደ አንጀት ጨካኝ ነው ያልወለደ አይነሳ የሽምብራ ማሳ ያልወለደ አጋድሞ አረደ ያልወለዱ ሁሉ ጊደሮች ይባላሉ ያልወለደኩት ልጅ አባባ ቢለኝ አፌን ዳባ ዳባ አለኝ ያልወለደኩት ልጅ አባ አባ ቢለኝ አፌን ዳባ ዳባ አለኝ ያልዘሩት አይበቅልም ያልዘራሁት በቀለብኝ ዱባ ያልኩት ቅል ሆነብኝ ያልዘራውን የሚበላ ዝንጀሮ ነው ያልገደለ በሽታ ምስጋና የለውም ያልገደለ ዘማች ያልወለደ አማች ያልጋ ሴሰኛ ሶስት ያስተኛ ያልጠረጠረ ተመነጠረ ያልጠሩት መካሪ ያልሾሙት ፊታውራሪ ያልጠሩት ሰርገኛ በትረኛ ያልጫ ድንፋታ እንጀራ እስኪቀርብ ያልጫ ድንፋታ እንጀራ እስኪቀርብ ነው ያልፋል እስኪያልፍ ያለፋል ያመል ትንሽ ይጥላል በጭራሽ ያመሰገኗት ቅል ባፏ ታፈሳለች ያሞሌ ጥጃ በወንዙዋ ትናፋ ያመነታ ተመታ ያመኑት ሲከዳ ይቀላል እዳ ያመኑት ፈረስ ጣለ በደንደስ ያመጣሁት ውሻ ነከሰኝ ያነደድኩት እሳት ጠበሰኝ ያመጣል አንበሴ ይበላል ኮሳሴ ያማከሩት ዳኛ ያግዛል የመተሩበት እጅ ይወዛል ያምላክን ነገር ምኑን አውቀሽው ወይ እኔ እበላው አንቺ አርመሽው ያምላክን ነገር ስንቱን አውቀሽው ወይ እኔ እበላው አንቺ አርመሽው ያምራል ብለው ለነብር ልጅ አይድሩም ያምራል ብለው ከተናገሩት ይከፋል ብለው ያስቀሩት ያምራል ብለው ከመናገር ይከፋል ብሎ መተው ያምራል ብሎ ይሸልሟል ያውቃል ብሎ ይሾሟል ያምሩዋል ይታደሏል ያምና ሞኝ ዘንድሮም ደገመኝ ያምናውን ዘንድሮ የአዋጁን በጆሮ ያሞላቀቁት ልጅ አይሆንም ወዳጅ ያሞሌ ጥጃ በወንዙዋ ትነፋ ያረረበት ያማስል ያረሮ ልጅ ጠለፋ ያረሰ እንደ ልቡ ጎረሰ ያረገዘች ታስታውቅ ከደረቷ ትታጠቅ ያረጀን ሹም ገባር ይከሰዋል ያረጀን ጅብ አህያ ይጥለዋል ያራስ ክፉ መበለት ያደጋ ክፉ እሳት ያራሷን በርጉዙዋ ያራሷን ገንፎ እርጉዙዋ ውጣ ሞተች ያርጋጅ አናጋጅ ያርጋጅ አንጓጅ ያሳደግሁት ውሻ ነከሰኝ ያነደድሁት እሳት ጠበሰኝ ያስረ ይፈታል የሰጠ ይረታል ያስለመዱት ሰው ሁልጊዜ እጅ ያያል ያሰቡት አይገድም ጎኔን ላርገው ጋደም ያሳደግኋት ጥጃ አለችኝ በርግጫ ያሳደኩት ውሻ ነከሰኝ ያነደድኩት እሳት ጠበሰኝ ያስታርቀኛል ሙተራ እያንዳንዱ እየኮራ ያሽላል ያሉት ኩል አይን ያጠፋል ያቀረቡልህን ጉረስ የተረፈህን መልስ ያበረ ወገኑን አስከበረ ያበራሽን ጠባሳ ያየ በእሳት አይጫወትም ያ በሬ ባላገደደ ያ በሬ ገደል ባልገባ ያ በሬ ባገደደ ያ በሬ ገደል ገባ ያ በሬ ባገደደ ያ በሬ ገደል ገባ ያበጠው ይፈንዳ ያበደ ለኑሮው የፈረደ ለጉሮሮው ያበደች ጋለሞታ እናቷን ትመታ ያበደና የወደደ አንድ ነው ያበጠው ይፈንዳ ያባ ሆይ መቋሚያ ላዩ ባላ ታቹ ዱላ ያባ ጎፍናኔ ቤቱ በሪድ ያባትህ ቤት ሲዘረፍ አብረህ ዝረፍ ያባት ወዳጅ የድንጊያ ገድጋጅ ያባቱን ቢሰጡት ህይወቱ ያባቱን ቢነሱት ሞቱ ያባቱን ያገኘ ህይወቱ ያባቱን ያጣ ሞቱ ያባት ልጅ የደንደስ ስጋ ያባት ልጅና ጆሮ አንድ ነው ያባት ምርቃት አያስገባም ጥቃት ያባት ልጅ የማድጋ ዶሮ ነው ያባት ልጅ የማድጋ ዶሮ አንድ ነው ያባት ሞቱን አይወዱ ረጃቱን አይሰዱ ያባት ሞቱን አይወዱ ረድኤቱን አይሰዱ ያባት ሲቀር ምሰህ ቅበር ያባት አገር ከሞት አያስጥልም ያባት እርግማን ሲዳሩ ማልቀስ ያባት እዳ ለልጅ ያፍንጫ እድፍ ለእጅ የወፍጮ እዳ ለመጅ ያባት ወርቅ ባለዝና እህል ለቀጠና ያባት ያምራል የባእድ ያናግራል ያባት ያምራል የባእድ ያኖራል ያባት ደግ ይደልላል ያባት ክፉ ለእንጀራ ልጅ ያደላል ያባትህ ቤት ሲበዘበዝ አብረህ ዝረፍ ያባትህና የናትህ ወገኖች ሲጣሉ ጥግህን ያዝ ያባያ ልጅ ወዳቂ ያራኝ ልጅ አጥባቂ ያባያ እናት አትታረድም ያባያ ወንድሙ አይታረድም ያባይ ምልክቱ አንደበቱ የገዳይ ምልክቱ ሽልማቱ ያባይ እንባ አይታገድም ያባይን እናት ውሀ ጠማት ያባይ ውሀ ተለያየ ሲሉ ተገናኘ ያባይን ልጅ ውሀ ጠማው የላጭን ልጅ ቅማል በላው የአብሮ አደግ ልብ በቁና ይሰፈራል ያብዬን እከክ ወደ እምዬ ላከከ ያብዬን እከክ ወደ እምዬ ልክክ ያተር ክምር የጭሰኛ ክብር ያናጢን ልጅ ጅብ በላው የላጭን ልጅ ቅማል ፈጀው ያንበሳ ልመና ጋማ ይዞ ነው ያንበሳ ልመና ጋማ ይዞ የቄስ ልመና አናዞ ያንበሳ ማላጅ ጋማ ይዞ ጅብን መውጋት አህያን ተጎዝጉዞ ያንበሳ ማላጅ ጋማ ይዞ ጅብን መውጋት አህያን ተገን ይዞ ያንበሳ አማላጅ ጋም ይዞ ጅብን መውጋት አህያን ተገን ይዞ ያንበሳ ኮርዲዳና የጨዋ ልጅ ሞግዚት ከመሆን ይሰውርህ ያንበሳ ገራም ይውላል ከላም ያንተን የሚመስል የኔም አለኝ ቁስል ያንቺን አትበይ ገንዘብ የለሽ የሰው አትበይ ምግባር የለሽ ያንካሳ ልቡ ኢየሩሳሌም ያንዱ በሬ ሲሞት ላንዱ አጋዘኑ ፍስሀው ላንዱ ሀዘኑ ያንዱ ቤት ሲቃጠል ላንዱ ቋያው ነው ያንዱ ቤት ሳይጠፋ ያንዱ ቤት አይለማ ያንዱ ቤት ካልጠፋ ያንዱ ቤት አይለማም ያንዱ ነገር ላንዱ የእንጀራ ልጁ ነው ያንዱ አገር መልከኛ ላንዱ አገር ገባር ነው ያንዱ ላም ወተት ያንድ እርሻ እሸት ያንድ ሚስቱን የሺ ከብቱን ያንድ ሰው ፍቅር ባንድ እጅ እንደማጨብጨብ ያለ ነው ያንድ ሰው ነገር ሰምተህ አትፍረድ ያንድ በሬ እሸት ያንድ ላም ወተት ያንድ እርሻ እሸት ያንድ ላም ወተት ያንድ ቀን ስህተት ለዘላለም እውቀት ነው ያንድ ቀን ስህተት የዘላለም ጸጸት ነው ያንድዋ እለት አንድዋ ባልቴት ያንጎርጓሪ ጉልበት የተራጋጭ ወተት ያኖሩት እንቅርት መለያ ይሆናል ያኖሩት እንቅርት ያገለግላል ያኩራፊ ምሳ እራት ይሆነዋል ያኩራፊ ምሳው የነበረ እራት ይሆነዋል ያኮረፈ ልብሱን አራገፈ ያኮረፈ ምሳው እራቱ ነው ያወረደ መአቱን ያመጣ ምህረቱን ያወቀ ተጠነቀቀ የዘነጋ ተነጠቀ ያወቀ ተጠነቀቀ የዘነጋ ተወጋ ያወቀ ተጠነቀቀ ያላወቀ ተነጠቀ ያወቀ ናቀ ያወቀ ዘለቀ ያላወቀ አለቀ ያወቁ ሲታጠቁ ያላወቁ ተሳቀቁ ያዋቂ ሴት ቤት አለው ውበት ያዋቂ አጥፊ የእስራኤል ጣፊ ያዋቂ አጥፊ የጾመኛ ገዳፊ ያዋጁን በጆሮ የእለቱን በቀጠሮ ያውሬ ስጋ ለወሬ ያውቃል ብሎ ያሟል ያምራል ብሎ ይሸልሟል ያውቃል ብሎ ይሾሟል ያምራል ብሎ ይሸልሟል ያው እንዳያችሁኝ ቅዳሜ የወጣሁ ይቆጡኛል ብዪ አርብ ማታ መጣሁ ያዙኝ ልቀቁኝ ያዛዥ ቤተ ክርስቲያን ሳሚ ያጋፋሪ ራስጌ ቋሚ ያየ ላውራ ቢል ያልሰማ አወራ ያየ ላውራ ቢል የሰማ አወራ ያየ ልናገር ቢል የሰማ ላውራ አለ ያየ ቢሄድ የሰማ ይመጣል ያየ ቢሄድ ያልሰማ ይመጣል ያየ ይናገራል የተወለደ ይወርሳል ያዩትን ሊሰሩ አይናቸውን ታወሩ ያዩትን ቢያጡ ያላዩትን ይቀላውጡ ያያን ጨንቋራ ሁሉ ያየዋል ያይጥ ምስክሯ ድንቢጥ ያይጥ ሞት የድመት ሰርግ ያይጥ እርዳታ በጭራንፎ ያልቃል ያይጥ ፉከራ ለመከራ ድመት ምን ሊበላ ያይጦች ዝላይ ለነአቶ ውሮ ሲሳይ ያደረገችውን ታስታውቅ ከደረቷ ትታጠቅ ያደፈ በእንዶድ የጎለደፈ በሞረድ ያደፈውን በእንዶድ የጎለደፈውን በሞረድ ያዳቆነ ሰይጣን ሳያቀስ አይለቅም ያዳቆነ ሰይጣን ሳያቀስ አይቀርም ያዳቆነ ሰይጣን የግል ኮሌጅ ከፈተ ያዛቆነ ሰይጣን ሳያቀስ አይቀርም ያዳኝ ውሻ ጠጉር ባፉ ብትር ትርፉ ያገሩን ሰርዶ ባገሩ በሬ ያገሩን ሰርዶ ያገሩ በሬ ይወጣዋል ያገር ልማት የገበሬ ሀብት ያገር ልጅ በምን ይመታል በኩበት ያም እንዳይሄድ ያም እንዳይሞት ያገር ልጅ በምን ይማታል በኩበት ያ እንዳይሄድ ያ እንዳይሞት ያገር ልጅ የማር እጅ ያገር ልጅ የማር ጠጅ ያገር እድር ለንጉስ ያስቸግር ያገር እድር ጦም ያሳድር ያገርህ ልጅ ብታገባት ሚስትህ ብትፈታት እህትህ ያገርህ ልጅ ብታገባት ሚስትህ ብትፈታት እትህ ያገርህ ዱር ፍራትን ያስወግዳል እንጂ ከሞት አያድንም ያገርን ሰርዶ ያገር በሬ ያወጣዋል ያገባሽስ ይፈታሻል ይብላኝ ለወለደሽ ያገባሽ ይፈታሻል ይብላኝ ለወለደሽ ያገባሽ ይፈታሻል ወዮለት ለወለደሽ ያገኘ ከራሱ ያጣ ከዋሱ ያጓኑት ድንጋይ ተመልሶ ራስን ያጓኑት ድንጋይ ተመልሶ ራስን ይመታል ያጣ ለማኝ ተሳድቦ ይሄዳል ያጣጣመ የቆረጠመ ያጣ ሰው ያገኝ አይመስለውም ያጥንት ፍላጭ የስጋ ቁራጭ ያፍ እማኝ አደረገኝ ለማኝ ያፌን እስክውጥ እድሜ ይስጠኝ ይላል እርኩም ያፍ ወለምታ በቅቤ አይታሽም ያፍ ዘመድ በመንገድ አይገድ ያፍላ ለማኝ አደረገኝ ለማኝ ያፍላ የለው ቀርፋፋ ያፍላ የለው ቀፋፋ ይሄ እንግዳ ቸኮለ ሊያድር ነው መሰለኝ ይህ ሁሉ ከርከሬሻ ባንቺ የተነሳ ይህ ሁሉ ጠባሳ ባንቺ የተነሳ ይህ አንበሳ ደም ደም አገሳ ይህ እንግዳ ቸኮለ ሊያድር ነው መሰለኝ ይህ ከርከሬሻ ዳቦዬን ለማንሻ ይህን ብሰጥ ምን እውጥ ይህን ብትሰጥ ምን ትውጥ ይህንን ፈርቼ ደጄን በቀን ዘግቼ ይህን ፈርቼ ደጄን በቀን ዘግቼ ይህች ባቄላ ካደረች አትቆረጠምም ይህች ተፍተፍ እኔን ለመመንተፍ ይሆናል ብዬ ጎሽ ጠመድኩ የማይሆን ቢሆን ፈትቼ ሰደድኩ ይሆን ቢሆን ዝሆን ይበላ ቢሆን ይሉሽን በሰማሽ ገበያም ባልወጣሽ ይሉሽን ባልሰማሽ ገበያም ባልወጣሽ ይሉሽን ባወቅሽ ገበያም ባልወጣሽ ይሉ አይሉ የት አለ ቅሉ ይሉሽን ብትሰሚ ጎንደር ላይ ክረሚ ይሉኝ አይል ውሽማ ዶሮ ሲጮህ ይማለላል ይሉኝ አይል የኋላውን አያይ ይሉኝ አይል ጸሀፊ ከሙሴ ይገድፋል ይሉኝታ ተፈርቶ እስከመቼ ተቆራምቶ ይሉኝታና መጠቀም ባንድነት አይገኙም ይሉኝታ የራስ አሊን ቤት ፈታ ይመሰክረዋል ለነፍሱ ይፈተፍተዋል ለከርሱ ይመስል አይመስል የጠይብ እጅ ተከሰል ይመታሉ የሚጠሉ ይመስል ይስማሉ የሚወዱ ይመስል ይሙት የገደለ ይካስ የበደለ ይማሩኝ እያልክ ከምትታማበት አትገኝ ይማሰላል ካሉ ይዛመዳል አይገድም ይሰጠኝ መስሎ ሊሸጠኝ ይሰጡኛል ብሎ ከሰጠ ቆጥቦ የበላ በለጠ ይስጡ ብሎ ከሰጠ ቆጥቦ የበላ በለጠ ይሰጣል መስሎ ይሸጣል ይስብረኝ ይሰንጥረኝ የሚሉ የሰውን ልብ ሊሰብሩ ይቅር ለእግዜር ወድቆ እማይሰበር ይቅር ለእግዜር ወድቆ አይሰበር ሞቶ አይቀበር ይቅደም ደግነት ይከተል ቸርነት ይበላ እንደ ቤቱ ይሰራ እንደ ጉልበቱ ይበላ እንደ ቤቱ ይሰራ እንደ ጎረቤቱ ይበላው ካጣ ይበላበት ያጣ ይበጃል ያሉት መድሀኒት አይን አጠፋ ይበጃል ያሉት ኩል አይን አጠፋ ይብላ እንደ ቤቱ ይስራ እንደ ጎረቤቱ ይብላኝ ለወለደሽ ያገባሽስ ይፈታሻል ይብራና ይብራ ተጣሉ በሰው ሽንብራ ይታደሏል እንጂ ይታገሏል ይታደሉታል እንጂ አይታገሉትም ይቺ ባቄላ ያደረች እንደሆን አትቆረጠምም ይቺ ጎንበስ ጎንበስ አንድም ለመፍሳት አንድም እቃ ለማንሳት ይቺን ለኛ ጥሬን ለጌኛ ይቺም ቂንጥር ሆና ቡታንታ አማራት ይቺን በላህ ብለህ ጦሜን አታሳድረኝ አለ አሉ ይውደደኝ የጀርባዪ ቅማል አለች አንዷ ይገርማል አህያ ከዥብ ይከርማል ይደንቃል ይገርማል አህያ ከዥብ ይከርማል ይኖሩዋል በደጋ ይተኙዋል በአልጋ ይወልደዋል ካሉ ይመሰለዋል አይገድም ይውጋሽ ብሎ ይማርሽ ይጥሉህ አትጥላቸው ይበድሉህ አትበድላቸው ይጠላኝ ይመስል ይመታኛል ይወደኝ ይመስል ይስመኛል ይወደዋል ካሉ ይመክሩዋል ይወልደዋል ካሉ ይመስሏል ይውጋህ ብሎ ይማርህ ይውጋህ ብሎ ይማርክህ ይገርመኛል ገንፎ ከራቴ ተርፎ

45363

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%86%E1%88%9D%E1%8C%AC%20%E1%8A%A3%E1%88%9D%E1%89%A5%E1%8B%8D

ቆምጬ ኣምብው

ቆምጬ አምባው በደርግ ጊዜ የቢቡኝ ወረዳ አስተዳዳሪ የነበሩ ሰው ናቸው ። የቆምጬ አምባው- ቃለ-ምልልስ (በአበባየሁ ገበያው)24 የሶሻሊዝምን ርዕዮተ ዓለም በ1960ዎቹ ማብቂያ ላይ በአገራችን ያስተዋወቁት የደርግ ባለስልጣናት ሶሻሊዝምን የተረዱት የ70 ዓመቱ አዛውንት የጐጃሙ ቆምጬ አምባው በተረዱት መንገድ ቢሆን ኖሮ የኢትዮጵያ ታሪክ አሁን ከምናየው ፍፁም የተለየ ይሆን ነበር፡፡ ለእሳቸው ሶሻሊዝም ማለት ሠርቶ ማሰራት ነበር፤ ሶሻሊዝም ሜዳ ተራራውን አረንጓዴ ማልበስ ነበር፤ ለእሳቸው ሶሻሊዝም ብዙ ት/ቤት፣ ክሊኒክ፣ ወፍጮ ቤት፣ መገንባት ሌባን ማጥፋት ነው፡፡ በደርግ ዘመን ለ13 ዓመት የተለያዩ ወረዳዎችን ያስተዳደሩት ቆምጬ፤ በሠሯቸው በርካታ የልማት ሥራዎችና ብልሃት በታከለበት የአመራር ችሎቻቸው ከመንግስትም ከህዝብም ተወዳጅነት እንዳገኙ ይናገራሉ፡፡ እሳቸው ያልተናገሯቸው ብዙ ነገሮች እየተፈጠሩ በስማቸው እንደሚነገሩ አዛውንቱ ቢናገሩም እራሳቸው በትክክል የፈፀሟቸውም ቢሆኑ ከፈጠራዎቹ የሚተናነሱ አይደሉም፡፡ በሃላፊነት በሚመሩት ወህኒ ቤት የነበሩትን በጣታቸው እየፈረሙ ደሞዝ የሚበሉ ያሏቸውን ፖሊሶች በ60 ቀን ማንበብና መፃፍ እንዲማሩ የፈጠሩት ብልሃት ተጠቃሽ ነው፡፡ ኰሎኔል መንግስቱ ሃ/ማርያም በሥራቸው ተደስተው ሽጉጣቸውን ሲሸልሟቸው አልተቀበሉም - ከሽፍታ ያስፈታሁት 18 ሽጉጥ አለኝ በማለት፡፡ በምትኩ ግን ለህዝቡ መብራትና ውሃ እንዲገባለት ጠይቀዋል፡፡ በትውልድ አገራቸው በጐጃም ያገኘቻቸው የአዲስ አድማስ ጋዜጠኛ አበባየሁ ገበያው ሰፊ ቃለ-ምልልስ ያደረገችላቸው ሲሆን አንባቢያን የእኒህ መለኛ አብዮተኛ ታሪክ ከነለዛቸው ይደርሳቸው ዘንድ ቃለምልልሱን እንደወረደ አቅርበነዋል - ከአነጋገር ዘዬአቸው ጋር፡፡ የት ተወለዱ? መቼ? የተወለድኩት በጠላት ወረራ ዘመን ነው፡፡ በጐዛምን ወረዳ ማያ አንገታም ቀበሌ ገበሬ ማህበር፣ አባላይ በተባለ ቦታ ሜዳ ላይ ተወለድኩ፡፡ እናቴም አባቴም አርበኛ ናቸው፡፡ ስወለድ ማን እንበለው እያሉ ሲመካከሩ ሳለ አንድ አውሮፕላን ትመጣና ክምር ስታቃጥል፣ አባቴ አነጣጥሮ ቢተኩስ ተንከታክታ ወረደች፡፡ ያን ጊዜ ቆምጬአምባው እንበለው፤ ይኼ ልጅ ገዳም ነው ተብሎ ነው ስም የወጣልኝ፡፡ ለትምህርት እንደደረስኩ እዚያው ቀበሌ አንገታም ጊዮርጊስ የቄስ ትምህርት ተምሬ፣ ዳዊት ፆመድጓ ጨርሼ ወደ ቅኔ ቤት ገባሁ፡፡ በሽታ እንደገባ አባቴ ከቅኔ ቤት አውጥተው ወሰዱኝ፡፡ በ15 ዓመቴ የሰባት ደብር የጐበዝ አለቃ ሆንኩኝ፡፡ ቆምጬ ማለት ምን ማለት ነው? ደፋር፣ ጠንካራ፣ ቆራጥ ማለት ነው፡፡ በሸዋ ግን ትርጉሙ ሌላ መሰለኝ. . . አዎ፡፡ በእኔ በኩል ግን ቆምጬ ማለት ታይቶ የሚታለፈውን የሚያውቅ፣ ታይቶ የማይታለፈው ላይ ቆራጥ እርምጃ የሚወስድና ሩህሩህ፣ የዋህ ማለት ነው፡፡ ወጣትነትዎ እንዴት አለፈ? በወጣትነቴ የቤተሰብ ተጽዕኖ ነበረብኝ. . . ሰው ፊት ጠላ መጠጣት አይፈቀድልኝም፤ ውሃ እንኳን ጭልጥ አድርጎ መጠጣት እንከለከላለን፡፡ ስንበላ አፋችሁን ገጥማችሁ አፋችሁን አታጩሁ፤ እየተባልን ነው ያደግነው፡፡ አባቴ ቅዳሴ አስቀድሼ ወጥቼ መሃራ አያስቀምጡኝም ነበር፡፡ ..መሃራ መብላት ያለበት አቅም ያጣ፣ ቤቱ የሚበላው የሌለው ነው፡፡ አንተ ሁሉ ነገር ቤትህ ሞልቶ የተረፈህ ስለሆንክ ምንም እንዳትቀምስ.. እባላለሁ፡፡ ሰርግ ስንሔድ የአባቴን መሣሪያ ይዤ ከበስተጀርባው ነበር የምቀመጠው፡፡ እህል በወሰክንባ(ሞሶብ) ነበር የሚመጣልኝ፡፡ ጨዋታ አምሮኝ ከጉብላሊቱ(ህጻናት) ጋር መደባለቅ አይፈቀድልኝም፡፡ ከፍተኛ ተጽዕኖ ነበረብኝ፡፡ በፆም ቀን ከስምንት ሰዓት በፊት ስንበላ ከተገኘን እንደበደባለን፡፡ የገና ጨዋታ፤ ፈረስ ግልቢያ፣ ዋና፣ አውሬ አደን ምን ልበልሽ ያልተሳተፍኩበት የለም ...ከሁሉም ግን ደስ የሚለኝ አደን ነበር፡፡ ምን አድነዋል? ድኩላው፣ አሳማው፣ ሚዳቋው. . . በለሴ ሆኖ ወደ እኔ ይመጣል፡፡ በቃ ሆ እያልን አገሬ ይዤ እገባለሁ፡፡ ከሰው የተጣላሁ እንደሆን አባቴ አይለቀኝም ነበር፡፡ የደብር አለቃ ሳለሁ ሰው ሲጣላ ባውቀውም ባላውቀውም አስታርቅ ነበር፡፡ በዚያውም የስብሰባን ጥቅምና የአንዳንድ ነገሮችን ሁኔታ ማየት ጀመርኩ፡፡ ስለትዳርና ቤተሰብ ይንገሩኝ. . . አስር ልጆች አሉኝ፡፡ ባለቤቴ አሁን ያለችት የልጆቼ እናት ናት፡፡ ለሷ የእኔ እና የእሷን ስምንት ስምንት የቀንድ ከብት አማተን ደርሰን ሃብታም ሆነን፤ ኋላ ገንዲ በሽታ መጣና ከብቱን ሲፈጀው ተበሳጨሁና ወደ ጐጃም ጠቅላይ ግዛት መጣሁ፡፡ የምክትል ፀሃፊነት ፈተና ተፈተንኩና አለፍኩ - ጃናቢት በተባለች ስፍራ፡፡ ደሞዙ ጥሩ ነበር? 25 ብር ነው፡፡ ማለፌን ከሰማሁ በኋላ አንድ አህያ ተልባ፣ አንድ አህያ ኑግ ጭኜ ወደ ደብረማርቆስ ገበያ ወጣሁና ቦጋለ በረዳ የሚባል ቦታ ሸጥኩት፡፡ ከዚያ ምክትል ፀሃፊነት አለፍኩ አልኩና ሁለት አዝማሪ ጥሩ ብዬ፣ ሹመቴን እያነሳሳ ሲዘፈን ሲጠጣ ሲበላ ታደረ፡፡ ጥቂት ብር ቀረችኝ፡፡ ማለዳ የሹመት ደብዳቤውን ልቀበል አውራጃ አስተዳደሩ ጋ ስሄድ የወረዳው ገዢ ቀኝ አዝማች ረታ ፈረደ ይባላሉ ..አንተ ነህ ምክትል ፀሃፊ የተሾምከው?.. አሉኝ፡፡ አለባበሴም ደህና ነው ያን ጊዜ፤ ንቁ ነኝ፡፡ ..አዎ.. አልኳቸው፡፡ ..አንተማ የዋናው የከበርቴ ልጅ አይደለህ፤ ሰባት ጉልት እያሳረሳችሁ፤ አንተን አንቀጥርም! በል ውጣ ከቢሮዬ.. አሉኝ፡፡ ተበሳጨሁ ገንዘቤን ጨርሻለሁ፤ ሌላ አማራጭ ሳፈላልግ በደብረማርቆስ ወህኒ /ቤት ለወታደርነት ቅጥር የተለጠፈ ማስታወቂያ አየሁ፡፡ ወዲያው እለቱን ተመዝግቤ አለፍኩ፡፡ ሲያዩኝ በቁመትም በክብደትም እኩል መጣሁ፡፡ ወደ ማሰልጠኛ ላኩኝ፡፡ ከማረሚያ ቤት አስተዳደር ወታደሮች አስራ ሰባት፣ ከፖሊስ ሰባት ነበር የተመለመለው፡፡ እዚያ ተደባልቀን ስንማር በፀባይ፣ በተኩስ፣ ህግ በማወቅ አንደኛ ወጣሁ፡፡የዚያን ጊዜው አገረገዥ ደጅአዝማች ፀሃይ እንቁ ኃይለስላሴ፣ የምስክር ወረቀት ሲሰጡ ..በወታደራዊ አቋም፣ በፀባይና በተኩስ ወታደር ቆምጬአምባው ይልማ አንደኛ.. ብለው ሸለሙኝ፡፡ ኮሎኔል አሰፋ ወንድማገኘሁ ከሚባሉ ከወህኒ ቤቱ አዛዥ ጋር ጠሩኝና ..ከአስራ ሰባቱ ወታደር አንተ በጣም ጠንካራ ነህ፤ ወደፊትም እናሳድግሃለን.. አሉና ሃምሳ ብር በግሌ ሰጡኝ፡፡ የወህኒ ቤቱ /ቤት የእስረኞች የህግ አማካሪና የጠቅላይ ግዛቱ ወህኒ ቤት ጠበቃና ነገረ ፈጅ አደረጉኝ፡፡ ኮልት ሽጉጥም ሸለሙኝ፡፡ ከእስረኞች ጋር ስለነበርዎ ግንኙነት ያጫውቱኝ፡፡ እስረኛው አንዳንድ ጊዜ ..ምግብ ጠቆረ.. ይልና ያድማል፡፡ ..እኛ መነገጃ አይደለንም.. ይላል፡፡ የጐጃም ጠቅላይ ግዛት በሙሉ፣ የ35 ወረዳና የሰባቱ አውራጃ እዚሁ ነበር የሚታሰረው - የመተከል፤ የቤንሻንጉል፤ የባህርዳር ሁሉ ማለት ነው፡፡ እስረኛው ሲያድም እኔ ሽጉጥ ታጥቄ በመሃላቸው እገባና ..እናንተን ያሰራችሁ ሰው አይደለም፤ ያሰራችሁ እግዚአብሔር ነው፡፡ እዚህ እኮ የምትፀልዩበት፣ የምትማፀኑበት፣ ፍርድ እናግኝ ብላችሁ የምትለማመኑበት ነው፡፡ የጐጃም ሰው ሆዳም አይደለም ምግብ አነሰኝ ብሎ አይናገርም፡፡ አናንተ ቆሎ፣ በሶ፣ በግም ፍየልም አሳርዳችሁ ትበላላችሁ፤ አገራችን ተሰደበ.. ብዬ ያንን ጠቆረ አንበላም ብለው የተውትን ጥቁር እንጀራ እነሱ መሃል ሆኜ ቆርሼ እበላዋለሁ፡፡ ያንዜ ያጨበጭባሉ፡፡ ከዛ በኋላ አድማው ይበተናል፡፡ ..አሁን ትፈታላችሁ ግማሻችሁ በአመክሮ፤ ግማሾቻችሁ ደግሞ ፀባያችሁ ጥሩ ከሆነ ሚያዚያ 27 በአርበኞች ድል በዓል ወይም ሐምሌ 16 በጃንሆይ ልደትና ጥቅምት 23 በጃንሆይ የዘውድ በአል ትፈታላችሁ፡፡ እንቢ ካላችሁ ግን ችግር ላይ ትወድቃላችሁ.. ስላቸው በጀ ይላሉ፡፡ የጣቢያው አዛዥ ንግግር ስለማያውቅበት ቀጠሮ ስጡኝ ብዬ እኔ ነበርኩ የማናግራቸው፡፡ ለእስረኛው ያወጡት ህግ ነበር ይባላል? ህጉ እያንዳንዱ እስረኛ ሰውነቱን በሳምንት አንድ ቀን ፀጉሩን ዕለት ዕለት እንዲታጠብ የሚል ነው፤ አሽቶ የሚያጥበው በወር 1 ብር ከፍሎ ሰው ራሱ ይቀጥራል፡፡ እስረኛው ገንዘብ ነበረው፡፡ ሞልቶታል፡፡ ከዚያ አሰልፋቸውና ከኪሴ ነጭ መሀረብ አውጥቼ የአንዱን ደረት አሸት አድርጌ ..ይሄው እድፍ አለው ውጣ.. እለዋለሁ፡፡ ንፁህ ሆኖ ያገኘሁትን ደግሞ አንድ ብር አወጣና እሸልመዋለሁ፡፡ ያን ጊዜ እስረኛው ሁሉ ንፁህ ለመሆን መሯሯጥ ነው፡፡ የመኝታቸውን ዳትም ክፍላቸው እየገባሁ እፈትሽ ነበር፡፡ ይሄን አይተው ደጃዝማች ፀሃይ (በ1958) የደ/ማርቆስ ቤተመንግስት ሲሰራ ..ይሄ ጐበዝ ልጅ ነው፤ ጠንካራ ሰራተኛ ነው.. ብለው ወሰዱኝና እንደገና ተሸለምኩ፡፡ ንጽህናውን ያልጠበቀ እስረኛስ? ቅጣት አለው? አዎ ይቀጣል፡፡ አስር የችግኝ ጉድጓድ አስቆፍረዋለሁ፤ በግቢው ውስጥ የፍራፍሬና የአትክልት ስፍራ ስለነበረ እሱንም አስቆፍራቸዋለሁ፡፡ ሰው ገድሎ የታሰረውን ግን ወታደሩ ስራ አናሰራም ብሎ ይቃወመኛል፤ መሳሪያ ነጥቆን ይሄዳል በሚል፡፡ ..በያዝከው መሳሪያ አጨማደህ አትጥለውም፤ እንግዲህ በእግር ብረት ታስሮ አይሞትም.. እልና፤ የገደለውን ሁሉ ሰብስቤ ..ኑ ተንቀሳቀሱ ይሄ ስራ የእናንተ ነው፣ አካልና አእምሮአችሁን አስተባብራችሁ በሞራል የጠነከራችሁ እንድትሆኑ ስሩ.. እላቸዋለሁ፡፡ በጣም ይወዱኛል፡፡ ፍ/ቤት ለስራ ስሄድ ባዶ ወረቀት ካገኘሁ ሰብስቤ አመጣና አንዳንዱን በሽልማት እሰጣቸዋለሁ፤ ለዘመድና ለምሽት ደብዳቤ መጠጣፊያ፡፡ ከዚያ ፊደል ሠራዊት የሚባል መሰረተ ትምህርት ተቋቋመ፡፡ በደጃዝማች ፀሃይ ጊዜ፣ አቶ ሸዋቀና የተባሉ የትምህርት ሚኒስቴር ሃላፊ፣ የጠቅላይ ግዛቱን ወህኒ ቤት እሱ ነው ማስተባበር የሚችለው አሉና እኔን ሾሙኝ፡፡ ማንበብ መፃፍ የማይችል፤ በጣቱ እየፈረመ የሚበላ ፖሊስ ሞልቷል - ያኔ፡፡ አዳራሽ ላይ ሰበሰብኩና እስከ ስልሳ ቀን ድረስ ማንበብና መፃፍ ካልቻላችሁ ሚስጢር ነው የምነግራችሁ ..ትባረራላችሁ.. ተብሏል አልኳቸው፡፡ (ሳቅ) መንግስት አቋም ይዟል፤ ማታ ማታ ልጆቻችሁ ቤት ውስጥ ያስተምሯችሁ አልኳቸው፡፡ ማንበብ መፃፍ የማይችል ሠራዊት በፍፁም አይሆንም፤ እየተባለ ነው ስላቸው. . . ማታ ማታ ጥናት ነው፣ ማንበብ ነው፡፡ ሲፈተኑ ደህና ናቸው፡፡ ..ግርማዊ ቀዳማዊ ኃይለስላሴ ዘኢትዮጵያ.. ብዬ ብላክ ቦርዱ ላይ ፃፍኩና ገልብጡ አልኳቸው - እንዳለ ፃፉት፡፡ በዚህም ተሸለምኩ፡፡ አብዮቱ ሲፈነዳ በአንድ ቀበሌ ውስጥ ህዝቡ ስለሚያውቀኝ የአብዮት ጥበቃ የፍርድ ዳኛ ሸንጐ ውስጥ ገባሁ፡፡ በደብረማርቆስ በድሮው ቀበሌ 8 ዳኛ ሆንኩ፡፡ ስራዬ እርቅ ነበር - ይቅር ተባባሉ ማለት፡፡ ፍርድ የሚሻውን ደግሞ ፍርድ እያሰጠሁ እየቀጣሁ በሬድዮ አስነግራለሁ፡፡ ጉልታዊ አገዛዝን እየኮነንኩ፤ የሠራተኛውን መደብ ንቃ እያልኩ የተናገርኩ እንደሆነ መልእክቴ ሁሉ በሬድዮ ይሰማ ነበር፡፡ በአፄ ኃይለስላሴ ጊዜ ከሽፍቶች ጋር ተደራድረሃል ይባላል? የገበሬው አመ በሚባልበት በነ ባምላኩ ጊዜ፣ እነ ደጃዝማች ፀሃይ ከደ/ማርቆስ ይነሱ በሚባል ጊዜ ከብፁዕ አቡነማርቆስ ጋር ደብረወርቅ ሄጃለሁ፡፡ ገበሬው ሰው ቆምጬን ያውቀዋል ብሎ ለከኝ፡፡ በኢሊኮፍተር ነበር የሄድነው፡፡ ከዛ ከኢሊኮፍተሩ ላይ ስንወርድ ከርቀት አነጣጥረው የብፁዕ አቡነ ማርቆስን ቆብ ይመቱታል፤ ..ጐንበስ ይበሉ ጐንበስ ይበሉ.. አልኳቸው፡፡ በኋላ እንደ ምንም ወጣን፡፡ በዚያን ወቅት እንግዲህ ሀገሩ ሁሉ ሸፍቶ ነበር፡፡ ወንበዴ በወንበዴ ሽፍታ በሽፍታ ነበር፡፡ ከዚያ በኋላ ማነው አሁን እነሱ ጋ ሄዶ እርቅ የሚለምን ተብሎ አገር ይታመሳል ..እኔ እሄዳለሁ ምን ችግር አለው.. ብዬ ሽጉጡንም፣ ኡዚ አቶማቲክ ጠመንጃም ይዤ በመሃላቸው ገባሁና ..ደህና ዋላችሁ፤ ደህና ዋላችሁ.. ስል ሁሉም ተነስቶ ሰላም አለኝ፡፡ እህሳ! ያ ሁሉ ሽፍታ እኮ ታስሮ የተፈታ ነው፡፡ በእስር ቤት ውስጥ ሁሉም ነበር የሚያውቀኝ፡፡ በኋላ ከፊታቸው ቆሜ ንግግር አደረኩ፡፡ ..እናንተ ብቻችሁን አትችሉም፡፡ ሃገር ልታስደበድቡ ነው፤ ክቡር ዘበኛ መጥቷል፡፡ ዛሬ ምላሻቸውን እንፈልጋለን መልሱን አምጣ ተብዬ ነው.. ስላቸው ..አንተማ የሀገራችን ልጅ ነህ ሌላ ቢሆን በጥሰን በጣልነው ነበር፡፡ በእስር እያለን ከሚስታችን ከዘመዳችን እያገናኘህ ብዙ የረዳኸን ነህ፡፡ አሁንም የምትለንን እንሰማለን፤ ጦርነት አንፈልግም፤ እኛ የምንፈለገው አንድ ብር ከሃምሳ ግብር እንዲነሳልንና ደጃዝማች ፀሃይ እንዲወርዱልን ነው.. አሉኝ፡፡ እዚያው ያሉትን ቁጭ ብዬ ፃፍኩና ..መልስ እስክናመጣላችሁ ወደ ቤታችሁ ግቡ፡፡ እርሻም እረሱ፤ የመጣውም ጦር ይመለስ፤ ጳጳሱም መጥተው ተኩሳችሁ ልትገሏቸው ነበር፡፡ እግዚአብሔር ነው ያወጣቸው፡፡ አሁን እሳቸው ሊያስታርቁ ቢመጡ ሊያስተኩሱ እንደመጡ ሁሉ እንዲህ ታደርጉ? እኔም ደሞ የሀገር ሰው ነህ፤ ወንድም ነህ ተብዬ ተመርጬ ነው የመጣሁ፡፡ የተከበሩ አቶ መኮንን እውነቴን፤ የተከበሩ በከፋ የኔነህን ታውቋቸዋላችሁ አይደል? በአምስት አመት የጠላት ወረራ ዘመን ከደጃዝማች በላይ ዘለቀ ጋር አብረው የነበሩ፣ የደጃዝማች በላይ ዘለቀን ማህተም ይዘው ይፉ የነበሩ ናቸው. . . ጠላትን ያርበደበዱ የነበሩ፡፡ ዛሬ ደግሞ አስታራቂ ሆነው መጡ፡፡ በሉ እነሱ ይምጡና ሰላም በሏቸው.. አልኳቸው፡፡ ..በቃ እሺ...... ወታደር እንዳይመጣ እነሱ ይምጡ.. አሉ፡፡ ይዤአቸው ሄድኩ፡፡ ብቻ ወዲህ ወዲያ ብለን ደጃዝማች ፀሃይ ወረዱ፡፡ ሰላም ሰፈነ፡፡ የደርግ መንግሥት እንዴት ተቀበለህ? በደርግ ሥርዓት ሌባ፣ ሴሰኛ፣ ገንዘብ የሚያታልለው፣ ጥቅም ፈላጊ ፓርቲውን አይቀላቀልም ነበር፡፡ እንጃ! በኋላ አበላሽተውት እንደሆነ አላውቅም፡፡ የመደብ ትግሉን ለመቀላቀል የሚፈልግ ሰው የግል ማህደሩ ይታያል፡፡ እኔ በመጀመርያ በሙሉ ፈቃደኝነት ማመልከቻ የፃፍኩት ..የኢትዮጵያ ብሄራዊ ዲሞክራሲያዊ አብዮት ፕሮግራምን ተቀብያለሁ፤ ከሰፊው ህዝብ ጥቅም ይልቅ የራሴን ጥቅም አላስቀድምም፤ ከራሴ ጥቅም ይልቅ የሰፊውን ህዝብ ጥቅም አስቀድማለሁ፣ እየተማርኩ ከአብዮቱ ጋር ለመቀላቀል ፈቃደኛ ነኝ.. ብዬ፡፡ ማመልከቻዬ ተመረመረ፤ ጀርባዬን አስጠኑኝ - በደህንነቶች፤ በጐረቤት፡፡ በኋላ በቀበሌ የጥናት ክበብ ውስጥ አስገቡኝ፡፡ በመንግሥት ሥራ ተወጥሮ የጥናት ክበቡ ላይ ያልተገኘ እንኳን ይሰረዛል፡፡ መማር ግድ ነበር፡፡ ትምህርቱ ምንድን ነው? የካፒታሊስት ስርዓትና፤ የሶሻሊስት ስርዓት ምንድን ነው? ጠቃሚው የትኛው ነው? በሚል ነበር፡፡ ከዛም የሠራተኛው መደብ ንቅናቄ በጀርመን በአሜሪካ ምን ይመስላል የሚለውን. . . ከዛም የምትበይው፣ አረማመድሽ፣ ንቃትሽ፣ ንግግርሽ ሁሉ ይገመገማል፡፡ የገባው ሁሉ አይዘልቅም፡፡ ልክ መንገድ ላይ መኪና እንደሚጥለው ፌርማታ ላይ እየተራገፈ ይሄዳል፡፡ ከብዙ ምልምሎች ጥቂቶች ቀረን፡፡ . . . እኔ እዚህም ምስጉን ነበርኩ፡፡ ምስጉንነትህን ማን ነገረህ? ጓድ መንግሥቱ ናቸዋ! አፍና ተግባር ይሉኝ ነበር፡፡ አንደዜ እሳቸው በምሠራበት አቸፈር አካባቢ መጥተው ሳለ. . . እኔ አላውቅም ነበር እንደሚመጡ፡፡ የከብቶችን አዛባ እዝቅ ነበር፡፡ ኮረኔል ዘለቀ ..ና ሰላም በል ና ሰላም በል.. አሉኝ፡፡ ሸሚዜን ወደ ላይ ሸበሸብኩና ስጨብጣቸው ..ጓድ ቆምጬ አስተዳድሩ ተባለ እንጂ አዛባ ይዛቁ ተባሉ.. አሉኝ፡፡ ..ጓድ መንግስቱ፤ እኔ ካልሠራሁ ሌላው ስለማይሰራ ነው.. አልኳቸው፤ ዞረው ሁሉን አዩ፡፡ በቆሎው፣ በርበሬው ደርሷል፡፡ በቆሎውን ሸለቀኩና አንዱን ወታደር እንካ ጥበስ አልኩት፡፡ በኋላ ጠብሶ ሲሰጠኝ እንኩ አልኳቸው፤ ሰበር አድርገው እሸቱን በሉ፡፡ ቀሪውን ለአጃቢው ሰጠሁት፡፡ ያሉት ሁሉ አንዳንድ በቆሎ በሉ፤ ቆሎ በኑግ ከመንደር መጣ፡፡ ጠላ በዋንጫ ቀዳሁና እኔ መጀመሪያ ..ፉት.. አልሁና ሰጠኋቸው፡፡ ..ለምን ነው? ለምን ነው? ዝም ብለው ያምጡት አሉኝ.. መቸም ኸዱ ብዬ አላማቸውም፡፡ ..ለምን ቀመሱት ጓድ ቆምጬ ያምጡት በሉ.. አሉኝ ..አይ የጎጃም ባህል ነው፡፡ ማንም እንዲህ ሲሰጥ ቀምሶ ነው ሚሰጥ፤ እንቆቆ ወገርት መድኃኒት ሲሰጥ እንኳን ቢሆን ቀምሶ ነው፤ የሀገሩን ባህል ለማንፀባረቅ ነው.. አልኳቸው፡፡ በኋላ በርበሬ ጧ ብሎ ደርሷል፤ ይዩት ብዬ እሱን አሳየኋቸው፡፡ ጓድ ካሣ ገብሬ የኮንስትራክሽን ሚኒስቴሩ ወፍራም ነበሩ፤ እኔ አላውቃቸውም ነበር፡፡ እንደዛሬው ቴሌቪዥን የለም፡፡ ሳያቸው ሆዳቸው ቦርጫቸው ሌላ ነው ..እስዎም አሁን ኮሚኒስት ተብለው ነውን?.. አልኳቸው፡፡ መሀረባቸውን ከኪሳቸው አውጥተው እምባ በእምባ እስቲሆኑ ድረስ ከት ከት ከት ብለው ሳቁ፡፡ አንተስ ቀጭን ነበርክ? በጣም፡፡ ይኸውልሽ ወንበዴ እየመጣ ሁልጊዜ ተኩስ ነው፡፡ ሀሳብ ነበረብኝ፡፡ በዚያ የተነሳ ሃሳቡ ነው መሰለኝ በጣም ቀጭን ነበርኩ፡፡ በኋላ ጓድ መንግሥቱ ..እስቲ የወረዳውን ተፈጥሯዊ ገታና አጠቃላይ ሁኔታ አምጣ.. አሉኝ፡፡ ..አውራጃ አስተዳዳሪው ጓድ መስፍን አለ አይደል.. አልኳቸው፡፡ ..ከወረዳው መስማት ነው የምንፈልግ.. አሉ - እሳቸው፡፡ ያለውን ነገር ሁሉ ቁጭ አደረኩላቸው፡፡ በመሠረተ ትምህርት ቅስቀሳው አንዳንዶች አትማሩ እያሉ እየቀሰቀሱብን ነው እንዲያውም አስራ ሁለተኛ ክፍል የጨረሰውን ሥራ ሳያሲዙ እያሉ እንደሚያሳምፁና ወረዳውም በከፍተኛ ሁኔታ ኋላ ቀር መሆኑን፣ የመብራትና የውሃ ችግር መኖሩን፣ የአቸፈር ልጅ ለአብዮቱ በየተራራው እንደሚዋጋ ሃቁን ስነግራቸው ..እነዚህ ወረበላዎች ምን እያሉ ነው የሚቀሰቅሱ.. አሉኝ፡፡ አይ ይሄን የነገርኩዎን ነው አልኳቸው፡፡ የወረዳውን ለእኛ ተውት፤ ግን ነገሩ በውይይት ቢፈታ አልኳቸው ..በውይይት ሲሉ ምን ዓይነት ነው?.. አሉኝ፡፡ ..ሰውን የሚያጣላው የስልጣን ጥያቄ ነው ጓድ ሊቀመንበር.. አልኳቸው፡፡ ..ለመሆኑ እርቅና ድርድር ቢጀመር ትኩረት ሰጥተው ይከታተሉታል.. አሉኝ፡፡ ..አዎ.. አልኳቸው፡፡ ..እንዴት.. አሉኝ፡፡ ..በክቡር አቶ አማኑኤል አምደሚካኤል የሚመራ ቡድን ሦስት ጊዜ ሂዶ እርቁ ከሸፈ፡፡ በሬዲዮ የሰማሁትም የኢትዮጵያ መንግሥት እምቢ አለ የሚል ነው.. አልኳቸው፡፡ ..ለማንኛውም ጥሩ ግንዛቤና የሀገር ፍቅር አለህ፡፡ አፍና ተግባር ትክክል ሆኖ ያየሁት ባንተ ነው.. አሉኝ፡፡ ተዚያም ሽጉጥ አውጥተው ..ገንዘብ የለኝም.. አሉና ሊሰጡኝ ሲሉ ..ኧረ እኔ ተሽፍታ ያስፈታሁት አስራ ስምንት ሽጉጥ አለ፡፡ እንደውም ከቸገራችሁ ውሰዱ አልፈልግም.. አልኳቸው፡፡ ..ታዲያ ምንድነው የሚፈልጉት.. ሲሉኝ ..መብራት እና ውሃ ለሰፊው ህዝብ.. አልኳቸው፡፡ ጓድ ፍቅረስላሴ ወግደረስ አብረው ነበሩ፡፡ ..ጓድ ፍቅረሥላሴ፤ ቀን ሰጥቼሀለሁ. . . በተገኘው ገንዘብ ሁሉ መብራትና ውሃ እንዲገባ.. ብለው መመሪያ ሰጡልኝ፡፡ ስልሳ ቀን ሳይሞላ መብራትና ውሃ ገባ፡፡ ለአስተዳዳሪነት የተመደብክበት የመጀመሪያ ቦታ የት ነበር? ቢቡኝ ነበረ፡፡ ቢቡኝ ማለት እስታሁንም አረንጓዴ ትርዒት ማለት ነው፡፡ በሄድኩበት ወረዳ የተፈጥሮ ሀብት እንክብከቤ በማድረግ የደን መራቆት እንዳይኖር ሳልታክት እሠራ ነበር፡፡ ከዚያ ደግሞ ሁለት እጅ እነሴ ወረዳ ነው የሰራሁ፡፡ እዛም እንደዚያው ደብረ ወርቅ ተዛውሬ አበት አለፍ የሚባል ተራራ አለ፤ የሬዲዮ መገናኛ ያለበት ነው፡፡ እዚያ ወጥቼ ሳየው ተራራውን ገበሬው እህል ያበቅልበታል፡፡ አጠናሁና ..እዚህ ላይ ደን እንትከል.. አልኩ. . . ..ከብት ይበላዋል.. አሉ፡፡ ..በፍፁም! እኔ እዚው መሳሪያዬን ይዤ እተኛለሁ እጠብቀዋለሁ ግዴለም.. አልኩ፡፡ በበሬ አረስነ አስተከልነ፡፡ ከዚያ በስብሰባ ላይ ..እንግዲህ ልብ አድርጉ የብሔራዊ አብዮታዊ የምርት ዘመቻን ሳንይዝ መንግሥት ያወጣው መመሪያ ግቡን አይመታም፡፡ ሊመታ የሚችለው እኛ ስንሠራ ነው.. እንደ አሁኑ የ5 ዓመት መርሃ ግብር እንደሚባለው ማለት ነው፡፡ ..በሥራ ቀን ቤት ተቃጥሎብህ፣ ጥይት ተተኩሶብህ ካልሆነ በስተቀር እዚህ ከተማ ሲያወደለድል የሚገኝ ሰው ቢኖር ደን ተከላ ነው የምልከው.. ብዬ አወጅኩ፡፡ ሰው ሲመጣ ይያዛል፤ ደን ተከላ ይላካል፡፡ የዚያንዜ ያስተከልሁት ችግኝ ዛሬ አድጎ መብራት ኃይል ለመላው ኢትዮጵያ ከዚያ እየቆረጠ ነው ሚወስድ፡፡ ወደ 6 ማሊዮን ብር ተሸጧል፡፡ ምን እንደሰሩበት እንጃ! በኋላ ዶ/ር ገረመው ደበሌ ለጉብኝት መጥተው አይተው በጣም ተደሰቱ፡፡ ወደ 50ሺ ብር የሚሆን ለግብርናው ሽልማት ሰጡ፡፡ የቀለም ትምህርት እስከ ስንት ዘልቀሃል? ደብረ ኤልያስ እስከ ስድስተኛ ክፍል ተምሬአለሁ፤ ደብረ ወርቅ እስከ ዘጠኝ ተምሬ በተልዕኮ 12ኛ ጨረስኩ፡፡ ከዛም ፖለቲካ ት/ቤት አስገቡኝ፡፡ ..ይሄን የመሰለ ልማት እየሠራ በትምህርት ቢታገዝ የበለጠ ውጤት ያመጣል.. ተባለ፡፡ ተዚያ ቀደም ይከለክሉኝ ነበር፡፡ የሚልኩኝ ችግር ባለበት ወረዳ ነው፡፡ ችግር ሲኖር እሱ ይሂድ ነው የሚባል፡፡ እኔ ሄጄ እግሬ እንደደረሰ ህዝቡን ሰብስቤ ..ከመንግሥት ጋር ያለህ ፀብ ምንድነው? በል ተናገር.. እለዋለሁ . . . ..ጠባችን ከመንግሥት ጋር አይደለም፤ ከሊቀመንበሩ ጋር ነው.. ይላል፡፡ ..እሱ ነው ጠላትህ ይሄው አወረድኩልህ፤ ሌላ ምረጥ.. እለዋለሁ፡፡ ይኸነዜ አዳሜ ወክ ይላል፡፡ አንድ የማልረሳው ምሳሌ ብነግርሽ አንደዜ የገበሬዎችና አምራቾች የህብረት ሥራ ላይ መሬት ከልለው ገበሬውን ባዶ አስቀርተውት አገኘሁ፡፡ ..ምንድን ነው.. ስላቸው ..ዛሬማ ቅልጥ ያለ ተኩስ አለ.. አሉኝ፡፡ ..ለምን?.. አልኩ፡፡ ..አምራቾች የሚያበሉትን ሳር እናብላ ብለው.. አሉኝ፡፡ አንድ የሚበጠብጥ ካድሬ ነበር ይሄን ሁሉ የሚያደርገው፡፡ የራሴን እርምጃ ወስጄ ወደ ሌላ ቦታ አዛወርሁት፡፡ ሌባን ለማጥፋት ሸፍተህ ነበር ይባላል. . . ዋ! እህሳ! ልክ ነው፡፡ አስር ዓመት ሙሉ የሸፈተ አንድ ኃይለኛ ሽፍታ ነበር፡፡ አንደኛውን በቃ ሃይለኛ ነበር፡፡ ..ግዴለህም ግን.. ብዬ አባብዬ ብልክበት ..እነ ደጃዝማች ደምስ ያልነኩኝ ማን ነው እሱ!.. ብሎ ናቀኝ፡፡ የወረዳውን ህዝብ ሰበሰብኩና ሳበቃ ..የምንሄድበት ቦታ አለ፡፡ ወታደር የሆንክ ወደ ኋላ ሁን.. አልኩ፡፡ ሽማግሌዎች ነበሩ፡፡ የሀገሩ ሰው ለእሱ አብሮ ይተኩስብናል፡፡ ብቻ ተጠንቅቀን ደረስን፡፡ ከሌቱ በ10፡00 ሰዓት ቤቱን ከበብነው ..እታኮሳለሁ.. አለ፡፡ ጠመንጃውን አቀባብሎ ሁለት የጣሊያን ቦምብ ይዞ፤ በሁለት ወታደር ታጅቦ መጣ፡፡ ሰላምታ እየሰጠ. . . እንግዲህ ከበነዋል፡፡ ማምለጫ የለም. . . ሁሉንም እየጨበጠ ሲመጣ እኔ ሰላም እለውና ..ያዝ!.. ስላችሁ በላዩ ላይ ተከመሩ ብዬ ወታደሮችን መክሬያቸው ነበር፡፡ እኔ ጋ ደርሶ ሰላም ሲለኝ ..ያዘው.. ብዬ ስል ያዙት ..ወይኔ ወይኔ!.. አለ፡፡ እጅ እግሩን ጠፍረን አሰርነው፡፡ ..እንግደለው.. አሉ፡፡ ..የለም ይሄ አይደረግም፡፡ እንኳን ይሄንና ሶማሊያ፣ ግብፆች፣ ቱርኮች፣ ጣሊያንና እንግሊዞች አገራችንን ሲወሩ እንደዚህ አድርገው እጃቸውን ሲሰጡ አይገደሉም፡፡ ይሄማ ወንድማችን ነው፤ አስረን ነው የምናስተምረው፤ እሺ ብሎ አንደዜ እጁን ሰጥቷል.. አልኳቸው፡፡ ተዚያማ ምኑን ልንገርሽ፡፡ ሌላ ሆነ . . .ተፎከረ ተሸለለ. . . የተለያዩ መፈክሮች እያፃፍክ ትሰቅል ነበር? መስቀል ነው! . . . ..ከሌባ ጋር እንዳትጋቡ፤ ለሱ የሚድርለት ራሱ ሌባ ነው.. የሚል መፈክር ነበረኝ፡፡ የጦር መሣሪያዬን አነግትና በየኼድኩበት ስለ ጉቦ፣ ስለ ሥርዓቱ አስተምራለሁ፡፡ እና ደግሞ ሰውም ይሰማኛል ..ምን ልታደርግ መጣህ.. ስለው ..ልማር፤ ህግ ላውቅ ነው የመጣሁ.. ይለኛል፡፡ ከሌላው ወረዳ ይልቅስ ብዙ ሽፍቶች እጃቸውን የሚሰጡት በእኔ ወረዳ ነበረ፡፡ በቴሌግራም በሬዲዮ ..እንዲህ ያለ ሽፍታ እጅ ሰጥቷል.. ብዬ አስነግራለሁ፤ ሰላማዊ መሆኔን እነግራለሁ፡፡ የራሴኮ ቴሌግራም ነበረኝ፡፡ ማን ሰጠህ? መንግሥት ነዋ! በዚያን ወቅት እነ ሰልጣን አለሙ የተባሉ ጋዜጠኞች ነበሩ ስራዬን ሁሉ የሚያስተላልፉልኝ፡፡ እናም ..የእሱን ሥራ ተናገሩለት፤ ሌት ተቀን ነው የሚለፋው.. ተብዬ ድጋፍ ተሰጠኝ፡፡ በኋላ አንድ ጊዜ የቡሬ አስተዳዳሪ የነበረ መቶ አለቃ ሙሉ የሚባል ሰው፣ ጓድ ቆምጬ የሚያስተዳድሩት ማቻከል ወረዳ 80ሺ ኩንታል እህል አስገብቶ አንደኛ ወጣ ተብሎ ሲነገር ቢሰማ ..የለም! አፈር ጭኖ ነው እንጂ እህል ጭኖ አይደለም.. ብሎ አስወራብኝ፡፡ ምቀን ይዞት፡፡ በኋላ 4 ወፍጮ ተሸለምን፡፡ በአንተ ስም ነው የተሰየመው ይባላል... አዎ /ሳቅ/ ቆምጬ ወፍጮ ነው የተባለው፤ እንዲያውም ወፍጮው ሲነሳ ሁሉ ..ቆምጬ ተንደቀደቀ.. ይባል ነበር፡፡ ዛፍም አለ ..ቆምጬ ዛፍ.. የሚባል፡፡ ዳቸና ገብርኤል ውስጥ ነው ያለው፡፡ ሰው አይነካውም፡፡ ..ይሄ ከደረቀ ለዚህ እግር አልጠቀመውም.. ብዬ እተክለዋል፡፡ እኔን መስሎ ስለሚታየው ሰው ዛፉን ይንከባከበዋል፤ በምሔድበት ሁሉ መጋቢትም ይሁን የካቲት ቆፍሩ እልና ..ይሄ ዛፍ ይድረቅና እያንዳንዳችሁን አደርቅችኋለሁ.. እያልሁ አስፈራራቸዋለሁ፡፡ የህዝብም ግም የአገርም ግም የለውም፡፡ የትም ወረዳ ሂጂ ..አንድ የሆነ ሰው ክፉ ነው፣ ገዳይ ነው፣ በመሪዎች ላይ አደጋ ይጥላል.. ሲባል ልትሰሚ ትችያለሽ፡፡ ግን ውሸት ነው፡፡ መሣሪያውን ወይም እጮኛውን ካልቀማሽው፣ ሰውየውን ዝቅ ካላደረግሽው፣ ባለሞያውን ካከበርሽው ምንም አይልም፡፡ፖለቲካ ት/ቤት ባለሥልጣኑን ጉድጓድ አስቆፍራቸው ነበር፡፡ መሠረተ ትምህርትን ምሁራኑን ይዤ አቅዳለሁ፡፡ ..እናንተ መሀይምነትን ማጥፋት አለባችሁ.. እላቸዋለሁ፡፡ ለመምህራኑ ስኳር፣ ብርድ ልብስ የሚያስፈልጋቸውን እሰጣቸዋለሁ፡፡ ከሊቀመንበሩ በላይ የገጠሩ መሪ የማደርገው መምህሩን ነበረ፡፡ ባለሙያውን ልዩ ሥልጣን እሰጠዋለሁ፡፡ በደብረ ምጥማጥ አንድ መምህር ነበረ፡፡ ወጥሮ ያዛቸው፡፡ ትምህርት ላስተምራችሁ ባለ ያላደረገውን ..በሬ ሰረቀን . . .እንዲህ አደረገን.. አሉና ከበው ይዘው አመጡት፡፡ ..ነው? ሰረቀ?.. አልኳቸው፡፡ ..አዎ.. አሉኝ፡፡ ..በአለም ላይ መምህር መቼ ነው ሌባ ሲሆን ያያችሁት?.. አልኩና ይዘውት የመጡትን ሰዎች አሰርኳቸው፡፡ መምህሩን ይዤው ወደ ከሰሱት ሀገር ሄጄ ..እውነቱን አውጡ! ካልሆነ በጊዜ ቀጠሮ እያንዳንድህን ወህኒ ቤት ነው ምለቅህ.. አልኳቸው፡፡ ጎጃም ዱር የሚባል ቦታ አለ፡፡ አካፋና ዶማ አስያዝኩና ማስቆፈር ጀመርኩ፡፡ ሲቆፍሩ ውለው አዳራሽ ውስጥ እንዲያድሩ አደረግሁ፡፡ ተዚያማ . . . . . . ..አያ! ጌታችን ተሳስተናል.. አሉኝ፡፡ ..ጌታ እግዚአብሔር ነው፡፡ አቶ ቆምጬ (ጓዱ ቆምጬ) ብለህ ጥራኝ፡፡ ጌታህ እየሱስ ክርስቶስ እንጂ እኔ አይደለሁም.. አልኳቸው፡፡ ..አንተም እርፍ ይዘህ ታርሳለህ፣ እኔም አርሳለሁ፡፡ አንተ የምታጭደውን እኔም አጭዳለሁ፡፡ እኔ ህይወትህንና ንብረትህን ለማስጠበቅ መንግሥት የላከኝ ሰው ነኝ እንጂ አንተንና እኔን የሚለየን የለም.. አልኳቸው፡፡ ..ውሸታችንን ነው፡፡ መሠረተ ትምህርት እያስተማረ አላስቀምጥ ስላለን ነው ይቅርታ.. አሉ፡፡ ዋና ቀንደኞችንና ሊቀመንበሩን ወህኒ ሰደድኩና ..ይህንን መምህር አክብረህ መሪነቱን፣ መምህርነቱን፣ ሰው የሚለውጥ መሆኑን፣ ለብሔራዊ አብዮታዊ የምርት ዘመቻ ከፍተኛ እድገት አዋጭ መምህሩ መሆኑን አውቀህ አክብረው፡፡ እኔን በትምህርት ይበልጠኛል.. አልኩ፡፡ ሰው እንዲማርና መሠረተ ትምህርት እንዲያድግ ህዝቡን ሌላ ያሳመኑበት መንገድም ነበር . . .? አይሄ (ሳቅ). . . ይኼውልሽ አንድ ዮናስ የሚባል ልዥ ነበር፡፡ የወረዳ አስተዳዳሪ ነው፡፡ እና ገጠር አይወድም፡፡ ገጠር ከሄደ አተር አስቆልቶ ሲበላ ነው የሚከርም፡፡ የገበሬውን ቦሃቃ፤ ምግቡን ንፁህ አይደለም እያለ ያነውራል፡፡ እኛ ደግሞ ገበሬ የበላውን ነው የምንበላ፡፡ ድንችም ቆሎም የተገኘውን እንበላለን፡፡ ዶ/ር ፋሲል ናሆም የጠ/ሚ መለስ ዜናዊ ህግ አማካሪ፤ ቀደምም የመንግሥቱ ኃ/ማርያም አማካሪ የነበሩ በሄሊኮፕተር ወደ ፓዊ ሲሄዱ ..ቆምጫ አምባው ማለት ወታደር ነው እንጂ መምህር አይደለም፤ እንዴት ነው ነገሩ? በመሠረተ ትምህርት አንደኛ ወጥቷል፤ በፀረ ስድስት ክትባት ጤና ጥበቃ ሚኒስቴር ሸልሞታል፡፡ ሽልማት በሽልማት ነው ስልቱ ምንድን ነው?.. ሲሉ ይሄ ዮናስ ያልኩሽ ሰው ..እሱማ ቢቡኝ ወረዳ ሂዶ፤ መሠረተ ትምህርት ያልተማረ መፃፍ ማንበብ ያልቻል ቡዳ ነው፤ ቡዳ ስለሆነ እንዳትድሩለት፤ ውሃም እንዳታስቀዱት ብሎ አወጀ.. ብሎ ነገራቸው፡፡ በቃ ያን ይዘው እንዲህ አለ ይሉኛል፡፡. . . ..ያው እኔ በእቅድና በስልት ነበር የምመራ፡፡ በእርስዎ ስም የሚነገሩ ብዙ ቀልዶች አሉ... የሶሻሊዝም አፍቃሪ ነበሩ ይባላል? ያ ሥርዓት ተለውጧል ብዬ የምተወው አይደለም፡፡ በተመስጥኦ ነበር የተቀበልኩት፡፡ ግንባር ቀደምትነት የሚሰጠው ለሠራተኛው ስለነበር በጣም ነበር ያራመድኩት፡፡ በሠራተኛውም በዕደ ጥበባቱም፡፡. . . ..ሦስቱ ጣምራ ጠላቶቻችን እነማን ናቸው.. ብላችሁ ቆምጬን ብትጠይቁት ..ያው አብዮት አደባባይ ተሰቅለውላችኋል!.. ይላል ይላሉ - የግልብጥ ሲወራ፡፡ (ሌኒን፣ ማርክስና ኤንግልስ ለማለት ነው) ፈተና ቀርቦ ..የብሔራዊ ዲሞክራሲያዊ ፕሮግራም ለምን አስፈለገ? ለምን ቀጥታ ሶሻሊዝም አልሆነም?.. ተብሎ ሲጠየቅ ..ታዲያ ቆምጬ አምባው ነው የከለከላችሁ ከሆነ አታደርጉትም!.. ብሎ መለሰ ይላሉ፡፡ ሊቢያና ቻድ ተጣልተው ነበረ፡፡ ፕሬዚዳንት ሊቀመንበር ጓድ መንግሥቱ ሊያስታርቁ ሄደው ሳይሳካ ቀረ፤ ..አንተ በፖለቲካ መጥቀኸል ሌት ተቀን ታነባለህ፡፡ ንባቡን አንበልብለኸዋል፡፡ እንግዲህ በአንተ አተያይ ሊቢያና ቻድ እንዴት ናቸው?.. ብለው አቶ ካሣዬ አራጋው ሲጠይቀው ..አይ! ለምን ሥራ ያስፈቱኛል? ሊቢያና ቻድን ሊቀመንበር መንግሥቱ ያልሆነለትን ከደብረወርቅ ቆምጬ አምባው ሄጄ ላስታርቅ ነው?.. ብሎ አለ አሉኝ፡፡ አንደዜ ደሞ እኔ ራሴ ዝርፊያ ትተው አገር እንዲጠብቁ ያስታጠኳቸው ሌቦች ነበሩ፡፡ እኔ ከማስተዳድረው አካባቢ ለቀው ሌላ ቦታ ሲዘርፉ ተገኙ፡፡ በኋላ ጠራሁና አረቄ እያጠጣሁ ..እንዴት ነው . . . እኔ በማህበር በሰንበቴ በእድር እከታተላችኋለሁ፡፡ ግን ስርቆውን አልተዋችሁምና.. አልኳቸው፡፡ ..አይ እስዎን መደበቅ ማለት እግዚአብሔርን መደበቅ ማለት ነው፡፡ ከቢቡኝ ህዝብ እኮ አንሰርቅም ከዳሞት ነው የምንሰርቀው.. አሉኝ፡፡ ..እንግዲህ ያ ህዝብ አይደለም? እነማናችው አብረዋችሁ ያሉ?.. ብዬ ስጠይቃቸው ነገሩኝ፡፡ . . . የተባሉትን ጠራሁና መከርኳቸው፡፡ ሌላው ደሞ በትምህርት ቤት ጎበዝ የሆነ ተማሪ ወደ ጦር ሜዳ አልክም፡፡ መምህር አላዘምትም ..ስብጥር አድርገው.. ስባል ..አልክም! ማን ያስተምር? ህዝቡ ይነሳብኛል.. እላቸዋለሁ፡፡ ሌባውን ነው መርጬ የምልከው፤ ..ሌባው ህዶ ሰልጥኖ ሞያ ቀስሞ ይመጣል.. ነው የምል፡፡ አንድዜ ደሞ የአንዱ የአውራጃ አስተዳዳሪ ከነበሩ አቶ መስፍን አበረ ጋር አንግባባም ነበር፡፡ ምክንያቱ ፖለቲካ ነው፡፡ ማልሬድ የተባለ የፖለቲካ ድርጅት አባል ነበሩ፡፡ እኔ ደግሞ አብዮታዊ ሰደድ ለተባለው ድርጅት አባል ነበርኩ፡፡ በምልመላ ተጣላነ፡፡ ታክቲክና ስትራቴጂ በመቀየስ የፖለቲካ ሥራውን አቀላጥፈው ነበርና በርካታ አባላቱን ወሰድኩበት፡፡ ኋላ ነደደዋ! ጠላኝ፡፡ ኋላ ምን ልበልሽ አጥረገረገኝ፡፡ ..ከሃምሳ ጦር በላይ ቢቡኝ አብሮህ ውሏል፡፡ ፖለቲካ ሰውን ሥራ እያስፈቱ እንደዚህ ማድረግ አይደለም፡፡ አንተ ያልተማርክ መሀይም... . . ስድብ በስድብ ተዚያ በቴሌግራም ጻፈለኝ፡፡ ሳየው ንዴቱ ገባኝ፡፡ ፖለቲካ ደግሞ ወንድማማች ያጋድላል እንኳን ስድብ፡፡ ኋላ. . . ማንነቱን ጠቅሼ ተንትኜ አሳየሁታ!! ምን ብለው? ስፍለት. . . ..አባቴ ፊታውራሪ አምባው ይባላል፡፡ ግራዝማች ናቸው፡፡ የርስዎ አባት ደሞ ደጃዝማች አበራ ይማም ይባላሉ፡፡ ሚያዚያ 30 ቀን 1942 ዓ.ም. ዳንግላ (ሸፍተው) ወረራ አካኸዱ፡፡ ዳንገላንም የወረሩበት ምክንያት ሹመት ቀረብኝ ብለው ነው፡፡ አባትዎ ሲሸፍቱ የእኔ አባት ፊታውራሪ አምባ በሽማግሌ ግርማዊ ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ ወርጠዋቸው ..አቸፈርን በአውሮፕላን አታስደብድብ እጅህን ስጥ.. ብለው መክረዋቸው እጃቸውን ሰጡ፡፡ እጃቸውን ሲሰጡ ጃንሆይ አስረው አሰቃዩዋቸው፡፡ ፊውዳል እኔ አይደለሁም፤ እስዎ ነዎት፡፡ እሰዎስ ቢሆኑ የጃንሆይ መንግሥት እንዳይቀለበስ በፓርላማ ሲሟገቱ አልነበረ? እኔ የአንዱ ጉልት ገዢ ልጅ ነኝ፡፡ ደሞስ ማህይም ማለትዎ?! ማህይምስ እስዎ፡፡ በእጅ መፃፍ አቅቶዎት በታይፕ የሚጽፉ.. ብዬ ስልክባቸው ወከክ አሉያ፡፡ ብቻ እንዲያ እንዲያ ተብሎ ታረቅነ፡፡ በሥልጣን ዘመንዎ ያሰሯቸው ት/ቤቶች፣ ጤና ጣቢያዎች እስቲ ንገሩን? በተለያዩ አካባቢዎች የተለያየ ሥልጣን ነበረኝ፡፡ በአውራጃ አስተዳዳሪነት ብትይ በወረዳ አስተዳዳሪነት. . . ቢቡኝ አስር ት/ቤት አሰርቻለሁ፤ ከሕዝቡ ጋር ነው የምሠራው፡፡ ከመንግሥት የምፈልገው ቆርቆሮና ሚስማር ብቻ ነው፡፡ ጤና ጣቢያ በቢቡኝ ወረዳ ውስጥ አሰርቻለሁ፡፡ ቆንተር ስላሴ (ወይን ውሃ ከተማ ት/ቤት ጤና ጣቢያ) የሚባል አገር አለ፡፡ የውጪ ጉዳይ ሚኒስትር የነበሩት የጓድ ብርሃኑ ባየህ አገር ናት፡፡ እነሱ እንኳን በሄሊኮፕተር ወርደው አይተዋታል፡፡ አንደዜ ወባ ህዝቡን ፈጀው፡፡ ክሊኒክ ሠራን በዚያ ወቅት ወባ ጠፋች፡፡ በቢቡኝ ወረዳ ኮረብታ አማኑኤል ክሊኒክ ተሠርቷል፡፡ ጎማጣ (የጎልማሶች ማሰልጠኛ ጣቢያ) ገነባን፡፡ ሁለት እጁ አነሴሞ ሌላ ጎማጣ፣ አስራ አምስት ት/ቤቶች፣ አስራ አምስት የአገልግሎት የህብረት ሥራ ማህበራት አንደኛ ደረጃ ት/ቤት፤ የመንግሥታዊና የሕዝባዊ ድርጅቶች ቢሮ ስፖርት ሜዳ አሠራሁ፡፡ ቢቡኝ ዘጠኝ የህብረት ሥራ አገልግሎት ማህበራት፤ ሁለት የበግ ማርቢያ አዳራሾች፣ የደን ተከላ፣ ጎማጣ አሰርቻለሁ፡፡ እናርጅ እናውጋ ወደ ዘጠኝ የአገልግሎት የህብረት ሥራ ማህበር፤ አንድ የስፖርት ሜዳ አሰርቼ ..ኢትዮጵያ ትቅደም.. የተባለውን ውድድር፣ ሰባቱን አውራጃዎች 35 ወረዳዎችን አስተናግዷል፡፡ መብራት፣ ንፁህ የመጠጥ ውሃ፣ ጤና ጣቢያ፣ ደን፣ አስር ት/ቤት፣ ጤና ጣቢያ፣ ሦስት ክሊኒክ፤ ፈለገ ብርሃን የተባለ ቦታም አንድ ት/ቤት፣ አንድ ጤና ጣቢያ፣ ክሊኒክ አሰርቻለሁ፡፡ አቸፈር ውስጥ የህዝብ መድኃኒት ቤት፤ አምስት ት/ቤት፣ ሦስት ጤና ጣቢያ፣ መብራትና ውሃ፣ ደን ልማት ይህን ሁሉ ሠርቻለሁ፡፡ ትምህርትን በተመለከተ በኢትዮጵያ ከነበሩት ከአምስት መቶ ሰባ ስድስት ወረዳዎች ደብረ ወርቅ አንደኛ፣ ፈለገ ብርሃን ሁለተኛ ወጣ፡፡ ማቻከል በፀረ ስድስት ክትባት አንደኛ ወጥቶ ከጤና ጥበቃ ተሸልሟል፡፡ በደን አያያዝም ከግብርና ሚኒስትሩ ከዶ/ር ገረመው ደበሌ ተሸልመናል፡፡ በ13 ዓመት ጊዜ ይሄን ሠራን፡፡ በሠራነው ስቴዲየም ስፖርት ኮሚሽን 30ሺ ብር ሸልሞን በሥራ ብዛት ሳንወስደው ቀርተናል፡፡ ስቴዲየሙ ደረጃውን የጠበቀ ነበር? ምን ማለትሽ ነው? ራሴ እኮ ነኝ ቆሜ ያሰራሁት፡፡ ወረዳ አስተዳዳሪ ነበርኩ፡፡ ህዝቡን ሰብስቤ በጉልበትና በዶዘር አስተካከልኩት፡፡ ራሴ ነኝ ዶዘሩን እየነዳሁ መሬቱን እደለድል የነበረ፡፡ ጓድ ካሳዬ አራጋው መጥተው አዩንና ..በአጠቃላይ ከሁሉም ወረዳ በፖለቲካ፣ በኢኮኖሚ በማህበራዊ እንቅስቃሴ ተወዳዳሪ የለህም.. ተባልኩ፡፡ /ሳቅ/ ስብሰባ ላይ ምን ይናገራል ብለው የተገላቢጦሽ የሚፈሩኝ እኔን ነው፡፡ ..ኮከብ ወረዳ አስተዳዳሪ!.. ተብዬ ነው አልኩሽ የተሸለምኩት፡፡ ብዙ ጊዜ ስለሚሸለሙ አንዳንድ ባለሥልጣናት እርስዎን የሚያኮስስ ነገር በአደባባይ ይናገሩ ነበር የሚባለው እውነት ነው? የነበረው መንግሥት ወዳጅም ጠላትም ነበረው፡፡ ጠላቶች በጦርነት አይደለም የሚያሸንፉ፡፡ ማዳከም፣ መቦርቦር፣ የሚወጣውን እቅድና ፕሮግራም አለመፈም፣ ማንኮላሸት ነበር ሞያቸው፡፡ ምን ሆነ መሰለሽ? . . . እናርጅ እናውጋ ወረዳ ውስጥ ነው፡፡ ብዙ ህዝብ ተሰብስቧል፡፡ የቅባት፣ የጥራጥሬ እህል አለ፡፡ እና ይህን የሚያነሳልን መኪና አጣን፡፡ ብጮህ ብጮህ የሚሰማኝ አጣሁ፡፡ ..የተሰበሰበውን እህል ምስጥና አይጥ እየበላው ስለሆነ ይታሰብበት.. የሚል መረጃ በጋዜጣ ላይ አስወጣሁ፡፡ ንግድ ሚኒስትሩ ሰው ልከው ሲያዩት ሌላ ሆኖ ተከምሮአል፡፡ ለጓድ ካሳዬ አራጋው ነገሯቸው፡፡ በአንድ በኩል ህዝቡ እየተራበ ነው፤ አዲስ አበባ ህዝቡ ምግብ አምጡልን እያለ ነው፡፡ ..ለምን አይነሳም.. ብዬ በጋዜጣ ሳወጣ ጠሉኝ. . . እዚያ ያለው የቀጠና ኃላፊ ..እንደዚህ አድርገህ ስም ታጠፋለህ.. አለኝ፡፡ ..እናንተ ናችሁ ፀረ ህዝብ.. አልኩት፡፡ ማቻከል ወረዳ ተዛውሬ እንደዚሁ በጋዜጣ አስወራሁ፡፡ የመንግሥት ማዕከላዊነት አልጠብቅም ሪፖርት አደርጋለሁ፡፡ ካሳዬ አራጋው ..እኔ ብሰማው.. አሉኝ፡፡ ..እስዎ ምን መኪና አለዎት.. አልኳቸው፡፡ ..ቢፈልጉ ያባሩኝ አርሼ መብላት የምችል ነኝ.. ስላቸው ..ስለሠራህ ለምን አባርርሃለሁ?.. አሉኝ፡፡ ..እንግዲያስ ለእኔ ለምን አትነግረኝም አይበሉኝ፡፡ ቢፈልጉ ይጥሉኝ በማስተዋወቂያ ክፍሉ እቀበቅባቸዋለሁ.. አልኳቸው፡፡ አንደዜ ደሞ የቤተ መንግሥቱ ጋዜጠኛ አሰፋ ሽበሸ ደውሎ ..ጓድ መንግሥቱ በጣም ይወዱሃል፡፡ ቆራጥ መሪ ነው የሚሉህ፡፡ አይዞህ በርታ፤ ሁሉ ሰው እንዳንተ ቆራጥ ቢሆን ነው የሚሉ ጋዜጣውን እያነበቡ.. አለኝ፡፡ እንዲያውም አንደዜ . .. ባህርዳር ቤዛዊት ቤተመንግስት ጓድ ሊቀመንበር አስጠሩኝና ..እስቲ ንገረኝ ህዝቡ ምንድን ነው የሚል?.. አሉኝ ..አይ . . . ህዝቡ መዋጮ በዝቶበታል፡፡ የልዩ መዋጮ ሃያ ብር፣ ግብር ሃያ ብር፣ በዛብን እያለ ነው፡፡ በርግጥ ህዝቡ እስዎን ይወድዎታል.. አልኳቸው፡፡ ..ሚኒስትሮችም ነገሩን አለባብሰው ምንም ችግር የለም ነው የሚሉዎት፡፡ መረጃ ቢያገኙ ጥሩ ነው.. አልኳቸው፡፡ ..እንደዚህ ደፍሮ የሚነግረኝ የለም.. አሉኝ ይሄን አልረሳውም፡፡ በሌላ ጊዜ ደሞ ጓድ ካሳዬ ሲነግሩኝ ፕሬዚዳንቱ ..ጓድ ቆምጬ ደህና ናቸው?.. ነው የሚሉ እንጂ ..ጐጃም ደህና ነው ወይ.. አይሉም አሉ፡፡ እሳቸውን የሚጠላ እኔን አይወደኝም፡፡ ሬዲዮና ጋዜጣ ላይ ስምዎት በየጊዜው ይጠቀስ ነበር የሚባለውስ? ቢቡኝ ወፍጮ የለም፡፡ ርዕሰ ከተማው ወፍጮ አያውቅም፡፡ ከህዝቡ ላይ 15ሺ ብር አወጣሁና ..እስኪ አንድ ወፍጮ ከተማው ላይ እናድርግ፡፡ ሴቶች፣ እርጉዞች፣ ደካሞች፣ እየለፉ ነው.. ብዬ ካስማማሁ በኋላ ወፍጮውን ከአዲስ አበባ የሚያመጣልኝ አጣሁ፡፡ በዚያን ሰዓት ችግሬን በሬዲዮ አስነግሬ ያንን 15ሺ ብር ባንክ አገባንና አንድ ግለሰብ ወፍጮውን ከአዲስ አበባ ገዝቶ አመጣልን፡፡ በኋላ ሬዲዮው ..ወፍጮ ተተከለ . . . ወፍጮውን መርቀው የከፈቱት የወረዳው ዋና አስተዳዳሪ ጓድ ቆምጬ ናቸው.. ብሎ አወራ፡፡ ያኔ አርስዎ የት ነበሩ? /ሳቅ/ እዚያው ቢቡኝ፡፡ ኋላ . . . ምን አሉ መሰለሽ . . . ..ቆምጬ አምባው ከአዲስ አበባ ወደ ቢቡኝ በመኪና ሲመጣ ..ስማ አንተ ሹፌር አንደዜ አቁም.. ህዝቡን ደሞ አንደዜ ጫ በሉ እሻ. . . እሻ.. ብሎ ..ጓድ ቆምጫምባው ማለት እኔ ነኝ.. አለ አሉ፡፡ ኩራት፣ ትቢት፣ ጉበኛ፣ ምቀኛ፣ መዝባሪ አትሁኝ ብቻ፡፡ ህዝቡ ይወድሻል፡፡ አንድ ጊዜ እናርጅ እናውጋ ወረዳ ፈለገ ብርሃን ከተማ ክሊኒኩን ጓድ ቆምጬ አምባው መርቀው ከፈቱ ይልና እኔ በማላስተዳድርበት በቡሬ ሽኩዳድ መረቀ ብሎ ጋዜጠኛው ተሳስቶ አወራ፡፡ አስተዳዳሪው ለነጓድ ካሳዬ ስልክ ደወለና ..ይኼ እንዴት ይሆናል.. ብሎ አበደ፡፡ ..አይ! ጓድ ቆምጬ በሬድዮ ሁልጊዜ ይናገራል፤ የልማት ሰው ነው፤ እንግዲህ ጋዜጠኞች ይወዱታል እሱም ይወዳቸዋል፤ ጋዜጠኞች ተሳስተዋል ቆምጬን አንከስም.. ይሉታል፡፡ ባህርዳር ስብሰባ ላይ ስንገናኝ ..አምባገነን.. አለኝ፡፡ ..ዋ! አምባገነን የሚለውን ትርጉም እወቅ አንተ! እኔ እንደ አንተ ምስኪን አስተዳዳሪ ነኝ! የሚሰጠኝን መመሪያ፣ እቅድና ፕሮግራም አቀላጥፌ እሰራለሁ፡፡ ቆምጬ አምባው መረቀ አለና እኔ ምን ላድርግህ?.. አልሁት፡፡ በአንድ ወቅት ደግሞ ቢቡኝ ውስጥ የራሴን ቢሮ ወረዳውን አስተባብሬ አብሬ ጭቃ እያቦካሁ እመርጋለሁ፡፡ አያየኝም መስሎታል አንዱ ሌላውን ጐተት አድርጐ ..እህ! ይሄ ከማርቆስ የመጣው ውራጌ አስተዳዳሪ አይደለ . . ... ብሎ ሲያወራ ሰማሁ... ..አንተ በመጨረሻ ስትሄድ እኔን እንድታገኘኝ.. ብዬ አንዱን እንዲጠብቀው አዘዝሁበት፡፡ ..ስራ መሥራት ውራጌ ያስብላል አንተ? እኔ የተንጠራራሁ የአንዱ ፊታውራሪ ልጅ ነኝ፤ በል ወዲህ ና!.. አልኩና መቶ ጉድጓድ አስቆፈርሁት፡፡ በሌላ በኩል ደሞ እኔ በዛ አካባቢ ስሾም በኢህአፓም በሌብነትም ተይዞ እስር ላይ የነበረውን ሁሉ ጠራሁና እየጠየቅሁ ፈታሁ... ግን ያን ሳደርግ ቅ እያስሞላሁ ስለማንነቱ እንዲገል እየጠየቅሁ ነበር፡፡ ከዚያ ወደ ሁለት መቶ የሚሆን ኢህአፓ ቆምጬ ሊጨመድደኝ አይደል ብሎ እርሻውን እየተወ ሄደ፡፡ በኢህአፓ ጊዜ የገጠመዎት ችግር ነበር አሉ. . .? አዎ! ወረዳውን አልነግርሽም፡፡ ብቻ በዚያ አካባቢ የጠነጠነ አንድ ሽፍታ አለ፤ አንዱ ቤት ገባሁ፡፡ ከዚያ ነገሩ ደስ ስላላለኝ ወታደር ልኬ ሌላ ቤት እንዲዘጋጅልኝ አድርጌ ወደ ሌላ ቤት ተዛወርሁ፡፡ መጀመሪያ የነበርኩበትን ቤት ..ቆምጬ አምባው.. ብሎ ፎክሮ ያን ሳር ቤት በእሳት አጋየው፡፡ በኋላ ግን ሰነባብቶ ያው ሰውዬ ሌላ ቦታ ተይዞ ተቀጣ፡፡ አንድዜ ደሞ ሽፍቶቹ መከሩ እኔን ለመግደል...፡፡ በስብሰባው ላይ ከሽፍቶች ጋር አብሮ የዋለው ሰውዬ... ቢሮዬ መጥቶ ሰላም አለኝ፡፡ ..ላይህ ነው የመጣሁ እንዲያው ግን ደና ሰንብተሃል . . . ደህና ነህ ደህና ነህ?.. ሲለኝ ቆይቶ ..ስብሰባ ተደርጐ ሽፍቶች እንግደለው ብለው መክረዋል.. አለኝ፡፡ ሰማሁት፡፡ ሚኒሽር ጠበንጃ ሸለምኩት፡፡ እነዚያን የሽፍታ አለቆች ሁለቱን በሚኒሽር! አይላቸው መሰለሽ. . . (ሳቅ)፡፡ ገዳዩ እኔ ነኝ አላለኝም፤ ይሄን ያደረገው እስር ቤት ሳለ የሰራሁለትን ውለታ ቆጥሮ ኖሯል፡፡ ... ግን መጥቶ ..ተደመሰሱኮ.. አለኝ፤ ..እኔ ገደልኳቸው.. አላለኝም፡፡ እኔም አንስቼ 50 ጥይት ሰጠሁት፡፡ የየካቲት 66 የፖለቲካ ትምህርቱስ? እዛማ ስድስት ወር ነው የተማርኩ፡፡ ..ለምንድነው እኔ የማልማር? . . . አርሶ አደሮች እረዳለሁ፡፡ ሠራተኛ መደብ እረዳለሁ፤ ልማት ሠራሁኝ ምን ቸገራችሁ ት/ቤት ብትልኩኝ.. አልኩ፡፡ እላይ ድረስ ጮህኩ፡፡ እውነትም ለምን አይገባም? ይገባዋል ትምህርት . . . ተብዬ ገባሁ፡፡ የጎንደር፣ የወሎ፣ የጎጃም ሁሉ የትምህርት ቤቱ የልማት ኮሚቴ አስተባባሪ አደረጉኝ፡፡ ጄነራሉን ባለሥልጣኑን ሳይቀር አበባ መትከያ ጉድጓድ ጠዋት ጠዋት አስቆፍረዋለሁ፡፡ ዳይሬክተሩ ጋር ሂደው ..በቁፋሮ ፈጀን.. ብለው ተናገሩ፡፡ ..ይሄ ሪሰርች ነው.. ተባሉ፡፡ እኔ ቱታ ለብሼ ውሃ ነበር የማጠጣ፡፡ እነሱ ወርቃቸውን ሌዘራቸውን ለብሰው ይሸልላሉ፡፡ አቶ በጋሻው አታላይ ለእያንዳንዱ ካድሬ ሁለት ሁለት ኩንታል ቡና ለስንቅ ሰጥተዋቸው ነበር፡፡ እኔ ያችው ደሞዜ ናት፡፡ እና እነሱ ቢራቸውን ይጠጣሉ፡፡ ቆፍሩ ስላቸው መች ሚሰሙኝ ሆኑ. . . ደግሞ በትምርቱስ የዋዛ መሰልሁሽ? ሌት ተቀን አጠና ነበር፡፡ ትምህርቱ አይከብድም ነበር? ኧሯ አይከብድም! የሚታወቅ አይደል፡፡ በጣም ቀላል ነበር፡፡ የኢንፔሪያሊስቱና የሶሻሊስቱን ሁኔታ ነው፡፡ ይሄ ቄስ ትምህርት ረድቶኛል፡፡ በኋላ ምርቃቱ ላይ ለገሠ አስፋው መጡና ተህዝቡ ፊት ቆመው ..ጓድ ቆምጬ አምባው አንደኛ.. ብለው የኮምኒስቶች መጽሐፍት /የቼኮዝላቫኪያ፣ የሶቬት ሕብረት/ ሽልማት በሽልማት . . . አያረጉኝ መሰለሽ! ውጭ አገር ሄደዋል? ኧሯ! ማን ሰዶኝ፡፡ መቼም መላ አለው ብለው ችግር ባለበት እኮ ነው የሚልኩኝ! በኢህአዴግ ስርዓትስ? ... አቶ ታምራት ላይኔ ደሞ ምን አለኝ መሰለሽ? ..አቶ ቆምጬ ጥፋት የለብዎትም፡፡ የልማት ሰው ነዎት፡፡ ወደፊትም ልማት ይስሩ.. ብለው እስዎ ዲግሪ የለዎትም አዲስ አበባ በዲግሪና ዲፕሎማ ነው የምንመድብ፤ ቢሆንም እዚህ ይሁኑ ሲሉኝ እኔ አገሬ ጐጃም ናፍቆኛል ልሄድ አልኩቸው... በኢህአዴግ ታስሬ ስፈታ... እሰራበት ወደነበረው አካባቢ ስሜን ወስደው ህዝቡን ጠየቁት፤ ህዝቡ ጥሩ አስተያየት ሰጠልኝ፡፡ ..ኧረ እንዲያውም . . . አሁንም ይምጣልን . . . ይኼ ሁሉ ልማት የሱ ነው.. አሉ፡፡ አሁንም ተህዝቡ ጋር ነኝ፡፡ የቀይ መስቀል የቦርድ አባል እኮ ነኝ - በህዝብ ተመርጬ፡፡ እንዴት ከእስር ተፈቱ? የደርግ ባለስልጣናት በሙሉ ማህደራችን ተሰብስቦ ጠቅላይ ሚኒስትር ቢሮ ተልኮ ነበር፡፡ ..በቃ ቀልጬ ቀረሁ.. አልኩኝ፡፡ የጠ/ሚ /ቤት ብዙ ብሄራዊና አለማቀፋዊ ስራ አለበት... የእኔ የአንድ ተራ ሰው ጉዳይ ልብ ተብሎ አይታይም ብዬ አስቤ ነበር፡፡ 3 ዓመት ከ7 ወር ታስሬ ተፈትቻለሁ፡፡ ጉዳዩን እንዲያዩልኝ ስጠይቅ ለረጅም ጊዜ ሲያደርጉብኝ ጊዜ እንዴት አልኩና የጡረታዬን ጉዳይ ልጠይቅ የማህበራዊ ዋስትና ሃላፊውን ሳናግር ..አቶ ቆምጬ እንኳን እግዚአብሄር አስፈታዎት... ይቀመጡ... በሉ ወተት ሻይ.. ሲለኝ ፆም ነበር ..አይ ይቅርብኝ.. ስለው... ..ምነው ያን ጊዜ ሳይበሉ ኑረው ነው?.. አለኝ... ..ኧረ እኔስ በልቻለሁ.. አልኩ፡፡ ተሳሳቅን፡፡ ጉዳዩን እንዲያዩልኝ ስል... ወዲያው ተፎ ተሰጠኝ፡፡ ..ወደፊት ምን ይሰራሉ?.. ሲሉኝ ..እርሻ . . ሹመኞች ሁሉ ሞጣዎች ናቸው፡፡ ያውቁኛል.. አልኳቸው፡፡ ..አያሳርስዎትም.. አሉኝ፡፡ ..ዋ!ምን ብለው? ምን በሰራሁ... ? አልኳቸው፡፡ ..መጓጓዣ ገንዘብ ልስጥዎት?.. አሉኝ... ..ጐጃም ሞልቶ የል ባዲሳባ? አልኳቸው፡፡ ሦስት መቶ ብር... እምቢ ብለው ሰጡኝ፡፡ አሁን በምን ሙያ እየተተዳዳሩ ነው? አሁን በጡረታ ስገለል ..ነገረ ፈጅ ነበርኩ የጥብቅና ፈቃድ ስጡኝ.. አልኳቸው፡፡ የአማራ ብሔራዊ ክልላዊ መንግሥት. . . የጥብቅና ፈቃድ ሰጠኝ፡፡ መቼም ለጡረታ መደጐሚያ ይበቃል፡፡ ጎጃምማ ..እሱም ወንድ፣ እኔም ወንድ፣ ከማን አንሼ ነው ጠበቃ ምገዛ?.. ይላል፡፡ ለጥብቅና ሥራ ሸጋ አዲስ አበባ ነው፡፡ የኛ ሰው ነገር አዋቂ ነኝ ብሎ ጠበቃ ማቆም ዝቅተኛነት ይመስለዋል፡፡ እና እንዳልሁሽ እርቅ ሥሠራ ነው የምውለው፡፡ በአኩሪው ባህላችን መሠረት ስናስታርቅ ነው የምውል፡፡ አሁን በእድር በማህበራዊም ሆነ በተለያየ የማህበራት አስተባባሪና መሪ ነኝ፡፡ በኢህአዴግስ አልተሸለሙም? ምክትል ጠ/ሚ አዲሱ ለገሠ ..የመልካም አስተዳደር የሰላምና የዲሞክራሲ እድሮችን በመምራት ባደረጉት አስተዋጽኦ ተሸላሚ.. የተባለ ጊዜ አግኝተውኝ ..አቶ ቆምጬ፣ ከሦስት መንግሥት የሚበሉ፤ በሃይለ ሥላሴ፣ በደርግ፣ በኢህአዴግም . . ... አሉ፡፡ እኔስ ምኔ ሞኝ!. . . ..ሁሉም እኮ የኢትዮጵያ ተወላጅ ናቸው፡፡ መንግሥት ይለወጣል፣ አገር ነው የማይለወጥ.. አልኳቸው፡፡ ሳቁ፡፡ ..ሰምቻለሁ ሥራዎትን፡፡ ጥሩ ነው፡፡ ሰውን አስተምሩት፡፡ ሽማግሌ ነዎት፡፡ ትልቅ ሰው ነዎት፡፡ ይለፋሉ፡፡ አይዞዎት.. አሉኝ፡፡ እንዲሁ አንደዜ የደ/ማርቆስ ዩኒቨርስቲ ሲመረቅ ንግግር እንዳደርግ ተጋብዤ ተናገርኩ፡፡ ..ብሔር ብሔረሰቦች የሚተዋወቁበት ኮሌጅ ተሰራልነ፡፡ የሠራችሁልን መማሪያ ቤት የኛ ነው፡፡ ቧንቧው መስኮቱ እንዳይሰበር እንጠብቃለን፡፡ ከሌላ አገር የመጣ ደባል ፀባይ ካለ እኛ ጎጃሞች አንፈልግም፤ ጉሮሮውን አንቀን ለፍርድ እናቀርባለን.. አልኳቸው፡፡ በኢትዮጵያ በአሁኑ ወቅት ስላለው የፖለቲካ ሁኔታ ምን ይላሉ? ኢትዮጵያ ውስጥ የማያባራ ጦርነት ነበር፡፡ ያኔ ፕሬዚዳንቱን ..ሥልጣን አጋሩ፤ ተደራደሩ.. ብያቸው ነበር ግን ..ድርድር የለም.. ብለው እምብኝ አሉ ፕሬዚዳንቱ፡፡ የሚገርምሽ በደርግ ወቅት ጦሩ እንዳይዋጋ የሚቀሰቅስ ሙዚቃ ነበር፡፡ ..አሁን የእኔ መኖር፤ መኖሩ ነው ወይ፤ ጉች ጉች ያለ ጡት አንድ ቀን ሳላይ.. የሚል ቅስቀሳ ወጣቱ ይሰማ ነበር፡፡ ጦር ሜዳ? እህሳ፡፡ በጦር ሜዳ ቅስቀሳ ሲደረግበት ወጣቱ በቃ እዚያ መቆየት አይፈልግም፡፡ በቃ እየተወ መምጣት ጀመረ፡፡ ሽንፈቱ አየለ፡፡ ሌላው ጦርነቱ ደግሞ የአንድ አገር ጦርነት ነበረ፡፡ ያው አሁን በሥልጣን ላይ ያለው መንግሥት አሸንፏል፡፡ ነገር ግን ያንዜ የነበረው ጦርነት ታሪካዊ ተብሎ አይያዝም፡፡ ሁለት ወንድማማቾች ነበሩ የተቃመሱ፡፡ የእርስ በርስ ጦርነት ስለሆነ፡፡ ታሪካዊ ጦርነት የምትይው ከኤርትራ፣ ከሱማሌ፣ ከጣልያን፣ ቱርኮች፣ ግብፆች፣ እንግሊዞች ጋር የነበረው ጦርነት ማለት ነው፡፡ አንድ ጦርነት ታሪካዊ የሚባለው ጦርነት በሚያውቁ ሳይንቲስቶች፣ የጦር ጠበብቶች ሲገመገም ነው፡፡ አሁን ያለው ለሰላም ለዲሞክራሲ፣ ለመልካም አስተዳደር የቆመ አስተዳደር ነው ቢባልም ከላይ የወጣው መመሪያ ትክክል ሆኖ ሳለ ከታች ግን ይሸራረፋል፡፡ ከታች ያየሽ እንደሆን መመሪያዎች፣ ህገ መንግሥቱ፣ ሌሎች ነገሮች እየተሸራረፉ ይገኛሉ፡፡ ተቆጣጥሮ ለማስተካከል ጥብቅ ክትትል ያስፈልጋል፡፡ በኢህአዴግ ዘመን በምርጫ ለምን አልተወዳደሩም? አይ!. . . መንግሥታት በሥልጣናቸው የሚመጣባቸው አይወዱም፡፡ እኔም ደሞ ከእንግዲህ የአገር ሽማግሌ ነኝ፡፡ ተመርጠሽ ፓርላማ በምትገቢበት ጊዜ ቢያንስ የመጀመሪያ ዲግሪ ሊኖርሽ ይገባል፡፡ ለነገሩ ለተሳትፎም መማር ጥሩ ነው፡፡ ግን ትምህርቱን ለምን እስከ ዲግሪ አልገፉበትም? እህ እንግዲያ! እኔ በተልዕኮ በህግ የጥብቅና ዲፕሎማ ይዣለሁ፡፡ ጠ/ሚ መለስ ዜናዊን አግኝተዋቸው ያውቃሉ? ኧረ የለም፡፡ ጠ/ሚኒስትሩን የማመሰግናቸው የኢትዮጵያና የኤርትራን ጦርነት በአሸናፊነት በመወጣታቸው ነው፡፡ የቀድሞ ፕሬዚዳንት መንግሥቱ በሚያስተዳድሩ ጊዜ የሶማሌ ጦር ..አዋሽ ነው ድንበሬ.. ብሎ መጥቶ ነበረ፡፡ ለወሬ ነጋሪ ሳይቀር እንደ አገዳ ክምር ተቃጠሏ! ጠ/ሚ መለስም ቢሆኑ ጦርነት ባይፈልጉም ጦረኞችን ለመከላከል የሚያደርጉት የሚደንቅ ነው፡፡ ይህም ደግሞ አፄ ቴዎድሮስ፣ አፄ ዮሐንስ ህይወታቸውን የሰውት ንብረት ጠፍቷቸው ንብረት ፍለጋ ሳይሆን ሀገር ለመጠበቅ ነው፡፡ ያው በእኔ በኩል ጠ/ሚኒስትሩን ባገኛቸው ግን ጎጃም ውስጥ እነ ብፁዕ አቡነ ቴዎፍሎስ፣ ደራሲ ዮፍታሔ ንጉሴ፣ ደራሲ ዶ/ር ሃዲስ አለማየሁ፣ የቅኔው ባለቤት በአለም የታወቀው አድማሱ ጀምበሬ. . . የተወለዱበት አገር ደብረ ኤልያስ ይባላል፡፡ በደብረ ኤልያስ ..አባይ ፍል ውሃ.. 44 ዓይነት ምንጭ ውሃ የሚፈልቅባት ናት - ለብለብ፣ ሙቀት፣ እሳት አለንጋ፡፡ ታዲያ ሰው ለመፈወስ በበረሃው እየሄደ በውሃ ጥም እስከ 300 ሰዎች ሞተዋል፡፡ በጫካ ገብተው መንገዱ ጠፍቷቸው፡፡ እና ጠ/ሚኒስትሩ እግዚአብሔር ከዚያ ሁሉ ሽምቅ ውጊያ፤ አሁንም ቢሆን አንዳንድ ከፍተኛ መሰናክሎች አጋጥሟቸው የተወጡት በእግዚአብሔር ሃይል ስለሆነ . . . የእነዚህን ታላላቅ ሰዎች አገር ..አባይ ፍልውሃን.. ባለችዎት አቅም በእግዚአብሔር ብየዋለሁ ያሰሩልን፡፡ ..አባይ ፍልውሃ.. መንገዱ ቢሠራ ከፍተኛ የእምነበረድ ክምችት፣ ከፍተኛ የብረት ምርት፤ የቅባትና የሰሊጥ እንዲሁም፣ የበርበሬ ምርት በብዛት ያለበት ነው፡፡ ከደ/ኤልያስ አባይ ፍል ውሃ 17 ኪ.ሜ ርቀት ነው ያለ፡፡ እና እባክዎ ይሄንን ያሰሩልን . . . በፃድቃን በሰማዕታት በደናግል በመነኮሳት . . . ይዠዋለሁ፡፡ በመጨረሻ ምን ይላሉ? መልካም ዘመን ለኢትዮጵያ ሕዝብ፡፡ ከአዲስ አበባ ድረስ ደ/ማርቆስ በመምጣት ቃሌን ተቀብላችሁ በጋዜጣችሁ ስላስተላለፋችሁ አዲስ አድማሶችን አመሰግናለሁ፡፡ ይህ ቃለ-ምልልስ በሁለት ክፍሎች በአዲስ አድማስ ጋዜጣ ታትሟል፡፡ ቃለ-ምልልሱን ያገኘነው በጋዜጠኛ አበባየሁ ገበያው መልካም ፈቃድ ነው፡፡ እናመሰግናለን፡፡ የኢትዮጵያ ሰዎች

44524

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%8A%A4%E1%88%BD%E1%8A%91%E1%8A%93%20%E1%88%95%E1%8C%8D%E1%8C%8B%E1%89%B5

የኤሽኑና ሕግጋት

የኤሽኑና ሕግጋት በሁለት ጽላቶች በ1937 እና 1939 ዓ.ም. በኢራቅ ተገኙ። ምናልባት 1775 ዓክልበ. አካባቢ እንደ ኤሽኑና ሕግ ፍትሕ ሆነው ወጡ፤ የትኛው ንጉሥ እንዳወጣቸው ግን እርግጥኛ አይደለም። ከነዚህ ሕገጋት ብዙዎቹ የሐሙራቢ ሕግጋት (1704 ዓክልበ. ግድም) ይመስላሉ፤ እንዲሁም ብዙዎቹ በኦሪት ዘጸአት 21 እና 22 በሕገ ሙሴ (1661 ዓክልበ. ግድም) መልስ አገኙ። ሆኖም ከነዚህ ሕጎች መካከል ያላቸው ልዩነቶች ደግሞ ጥቂት አይደሉም። ሌሎችም ሕግጋት ነበሩ፤ ነገር ግን ጽሑፊ በፍርስራሽ ሆኖ በሙሉ ሊነበብ አይቻልም። ከተረፉት ሕግጋት መሃል፦ §1) ለአንድ ሰቀል (፱ ግራም ያህል) ብር መግዣው፦ 1 ጉር (300 ሊተር ያህል) ገብስ 3 ሊተር የሩስቱም ዘይት 12 ሊተር የሰሊጥ ዘይት 15 ሊተር ጮማ 40 ሊተር «የወንዝ ዘይት» 6 ምና (=3.24 ኪሎግራም) ሱፍ 2 ጉር ጨው 1 ጉር የድስት አመድ 3 ምና (1.62 ኪሎግራም) መዳብ 2 ምና (1.08 ኪሎግራም) የተሠራ መዳብ §2) 1 ሊተር የሰሊጥ ዘይት ለ30 ሊተር ገብስ መደበኛ ነው፤ 1 ሊተር ጮማ ለ25 ሊተር ገብስ፤ 1 ሊተር «የወንዝ ዘይት» ለ8 ሊተር ገብስ §3) የጋሪ ኪራይ ከነነጂው፣ ከነበሬው፦ 100 ሊተር ገብስ፣ ወይም 1/3 ሰቀል ብር፣ ለአንድ ቀን ይሆናል። §4) የመርከብ መጓጓዣ ኪራይ ለ1 ጉር ይዘት 2 ሊተር ገብስ ነው፤ <...> ሊተር የመርከበኛው ኪራይ ለአንድ ቀን ነው። §5) መርከበኛ ቸልተኛ ሆኖ መርከቡ ከሰመጠበት፣ የይዘቱን ዋጋ በሙሉ ይከፍላል። §6) ሰው አለግባብ የሌላውን ሰው መርከብ ከወሰደ፣ 10 ሰቀል ብር ይክፈል። §7) ምርቱን ያመረተው ዋጋ 20 ሊተር ገብስ፣ ወይም 12 ቅንጣት ብር (0.6 ግራም) ይሆናል። §8) ያመነሸው ዋጋ 10 ሊተር ገብስ ነው። §9) ሰው ለሠራተኛ ምርቱን ለማምረት ፩ ሰቀል ብር ከሰጠው፣ ሠራተኛው ግን ሥራውን ካልጨረሰው፣ በሠራተኛው ላይ የ10 ሰቀል ብር ቅጣት አለ። §9 ሀ) የማጭድ ኪራይ 15 ሊተር ገብስ ነው፣ ለባለቤቱም ይመልስ። §10) የአህያ ኪራይ 10 ሊተር ገብስ፣ የነጂውም ኪራይ 10 ሊተር ገብስ፣ ለአንድ ቀን ይሆናል። §11) የሠራተኛው ኪራይ (ደሞዝ) 1 ሰቀል ብር እና ለሥንቁ 60 ሊተር ገብስ ለአንድ ወር ይሆናል። §12) ማንኛውም ሰው በዜጋ እርሻ፣ በሰብሉ ከተያዘ፦ በመዓልት ከሆነ 10 ሰቀል ብር ይክፈል። በሌሊት በሰብሉ የተያዘው፣ ይሙት በቃ። §13) ማንኛውም ሰው በዜጋ ቤት ውስጥ ከተያዝ፦ በመዓልት ከሆነ 10 ሰቀል ብር ይክፈል። በሌሊት በቤቱ የተያዘው፣ ይሙት በቃ። §15) ነጋዴው ብር፣ ገብስ፣ ሱፍ ወይም የሰሊጥ ዘይት ከባርያ እጅ አይቀበለም። §17/18) የሰው ልጅ የሙሽሪት ማጫ ብር ለአማቱ ካመጣ፦ (ሀ) ከዚያ ከሁለቱ አንዱ ካረፈ፣ አማቱ ማጫዋን ይመልስ፤ (ለ) ሙሽሪት ወደ ቤተሠቡ ከገባች፣ ከዚያም (ልጅ ሳይወለድ) ከሁለቱ አንዱ ካረፈ፣ ያመጣው ጥሎሽ አይወጣም፤ ትርፉን ብቻ ይወስዳል። §18 ሀ) ጥሎሹም ለ፩ ሰቀል ብር የ36 ቅንጣት (1.8 ግራም) ወለድ አገድ አለው፤ ለ፩ ጉር ገብስ የ40 ሊተር ወለድ አገድ አለ።. §19) የሚከፍለው ሰው በአውድማ ይቀበል። §22) ሰው በሌላ ሰው ላይ ምንም የእዳ ነገር ሳይኖረው፣ ሆኖም የሌላውን ገረድ ከያዘ፣ የገረድ ጌታ በአምላክ ይማል፣ «አንተ በኔ ላይ ምንም ነገር የለህም»፤ ገረዱን የያዘው ሰው እንደ ገረዲቱ ዋጋ ይክፈል። §23/24) ሰው በሌላ ሰው ላይ ምንም የእዳ ነገር ሳይኖረው፣ ሆኖም የሌላውን ገረድ ከያዘ፣ በቤቱም እንድትሞት ካደረገ፣ እርሱ ለገረዲቱ ጌታ ፪ ገረዶች ይተካ። §25) ሰው በአማቱ ቤት ከታጨ፣ አማቱ ግን በድሎት ልጂቱን ለሌላ ከሰጠ፣ የልጅቱ አባት ፪ እጥፍ የማጫዋን ብር ይመልሳል። §26) ሰው ለሴት ልጅ የማጫዋን ብር ካመጣ፣ ሌላ ግን ያለ ወላጆች ፈቃድ በግድ ከያዛት፣ የሕይወት ጉዳይ ነው፤ ይሙት በቃ። §27) ሰው ወላጆቿን ሳይጠይቅ ሴት ልጃቸውን ከያዘ፦ (ሀ) ከዚያም የሠርግ ሥነ ሥርዓትና ውል ካልፈጸመ፣ ለአንድ አመት ሙሉ እቤቱ ውስጥ ብትኖርም፣ «ሚስት» አትሆንም። (ለ) ከዚያም የሠርግ ሥነ ሥርዓትና ውል ከፈጸመ፣ «ሚስት» ነች። በሌላ ሰው ጭን ከተያዘች፣ ይሙት በቃ ጉዳይ ነው። §29) ሰው በጦርነት ጊዜ ከተማረከ፣ በሌላ አገር ለረጅም ጊዜ ከኖረ፣ ሌላ ሰው ደግሞ ሚስቱን አግብቶ ልጅ ከወለደችለት፣ ቢሆንም ሰውዬው በተመለሰበት ጊዜ ወደ ሚስቱ ሊመለስ ይችላል። §30) ሰው ከተማውን ከጠላ፣ ከሸሸ፣ ሌላ ሰው ደግሞ ሚስቱን ከወሰደ፣ ሰውዬው በተመለሰበት ጊዜ ምንም ይግባኝ ማለት የለውም። §31) ሰው የሌላውን ሰው ገረድ በወሲብ ከያዘ፣ 1/3 ምና (20 ሰቀል ወይም 180 ግራም) ብር ይክፈል፤ ገረዲቱም የጌታዋ ሆና ትቅር። §32) ሰው ልጁን ለአሳዳጊነት ከሰጠ፣ ለሦስት ዓመት ስንቅ በቂ ምግብ፣ ዘይትና ልብስ ካላቀረበለት፣ 10 ምና ለልጁ አሳዳጊነት ይክፈል፣ ልጁም ለርሱ ይመልሳል። §33) ገረድ ያለ ሕግ ልጇን ለሌላ ሴት ልጅ አሳዳጊነት ከሰጠችው፣ እሱም አድጎ ጌታው ካወቀው፣ ጌታው ይዞት ሊውሰደው ይችላል። §36/37) ሰው ንብረቱ እንዲጠበቅ አደራ ቢያኖር፣ አደራ ያለው ባልንጀራ ማንም ሌባ እቤቱ ሳይገባ ንብረቱ እንዲጠፋ ካደረገ፣ ባልንጀራው ንብረቱን ለሰውዬው ይተካል። ከቤቱም ቢሰረቅ፣ የባለቤት ማጣት ነው፣ ባለቤቱ በቤተ መቅደስ ለሰውዬው በአምላክ ይማል፦ «የኔና ያንተ ንብረት አንድላይ ጠፍተዋል፣ እኔ አልከፋሁም አልበደልኩም።» ይማልና ምንም ዕዳ አይሆንበትም። §39) ሰው ድሃ ሆኖ ቤቱን ከሸጠ፤ ገዢው በፈቃዱ በሚሸጥበት ቀን ባለቤቱ ሊገዛው ይችላል። §40) ማንም ሰው ባርያ፣ ገረድ፣ በሬ፣ ወይም ሸቀጥ ከገዛ፣ ለማናቸውም ዋጋ፣ ማን እንደ ሸጠው ሊያስረዳ ካልቻለ እርሱ እራሱ ሌባው ነው። §42) ሰው የሌላውን አፍንጫ ከቈረጠ፣ ፩ ምናን ይክፈል፤ ለዓይን፦ ፩ ምና፤ ለጥርስ፦ 1/2 ምና (፴ ሰቀል)፤ ለዦሮ - 1/2 ምና። ለጥፊ፦ 10 ሰቀል ብር ይክፈል። §43) ሰው የሌላውን ጣት ከቈረጠ፣ 2/3 ምና ይክፈል። §44/45) ሰው ሌላውን በጠብ ወደ ምድር ጥሎት እጁን ከሰበረ፣ 1/2 ምና ብር ይክፈል። እግሩን ከሰበረ፣ 1/2 ምና ይክፈል። §46) ሰው ሌላውን ከመታ ክሳዱን አጥንት ከሰበረ፣ 2/3 ምና ብር ይክፈል። §47) ሰው ሌላውን በጠብ ከጎዳው፣ 10 ሰቀል ብር ይክፈል። ) ሰው በጠብ የሌላ ሰው ልጅ መሞት ካደረገበት፣ 2/3 ምና ብር ይክፈል። §49) ሰው ከተሰረቀ ባርያ ጋር፣ ከተሰረቀች ገረድ ጋር ከተገኘ፣ ባርያ ለባርያ፣ ገረድ ለገረድ መተካት አለበት።: §50) ማንም ሹም ከዜጋ የሸሸውን ባርያ፣ የሸሸችውን ገረድ፣ የባዘነውን በሬ ወይም አህያ ወደ ኤሽኑና ካላመጣው ወይም ካላመጣት፣ በቤቱም ውስጥ ከጠበቀው፣ ከአንድ ወር በላይ ካለፈ፣ ቤተ መንግሥት በስርቆት ይከሰዋል። §51) የባርነት ምልክት ያለበት የኤሽኑና ባርያ ወይም ገረድ ከኤሽኑና በር ያለ ጌታቸው አይወጡም። §52) የመንገደኛ ባርያ ወይም ገረድ ወደ ኤሽኑና በር ገብቶ የባርነት ምልክት ይቀበላል፣ በጌታውም አደራ ይቆያል። §53) በሬ ወግቶ በሬን ከገደለ፣ ሁለቱ ባለቤቶች የደኅናውን በሬ ዋጋና የሞተውን በሬ ሬሳ በትክክል ይካፈሉ። §54/55) በሬ ተዋጊ ከሆነ፣ ኃላፊውም ለባለቤቱ ቢመሰክርለት፣ እሱ ግን በሬውን ባይጠብቀው፣ ሰውንም ቢገድል፣ የበሬው ባለቤት 2/3 ምና ብር ይክፈል። ባርያን ወግቶ ቢገድል፦ 15 ሰቀል ብር ይክፈል። §56/57) ውሻ ተዋጊ ከሆነ፣ ኃላፊውም ለባለቤቱ ቢመሰክርለት፣ እሱ ግን ውሻውን ባይጠብቀው፣ ሰውንም ቢገድል፣ የውሻው ባለቤት 2/3 ምና ብር ይክፈል። ባርያን ወግቶ ቢገድል፦ 15 ሰቀል ብር ይክፈል። §58) ግድግዳ ሊወድቅ ቢል፣ ኃላፊው ለባለቤቱ ቢመሰክለት፣ እሱ ግን ግድግዳውን ካልጠነከረ፣ ግድግዳውም ወድቆ የሰውን ልጅ ከገደለ፦ የሕይወት ጉዳይ ነው፤ በንጉሥ ድንጋጌ ነው።

52294

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%A6%E1%88%B5%E1%89%B0%E1%8A%9B%E1%8B%8D%20%E1%89%BB%E1%88%AD%E1%88%88%E1%88%B5

ሦስተኛው ቻርለስ

ቻርለስ፣ የዌልስ ልዑል (ቻርለስ ፊሊፕ አርተር ጆርጅ፣ ህዳር 14 ቀን 1948 ተወለደ) የእንግሊዝ ዙፋን ወራሽ የንግስት ኤልዛቤት የበኩር ልጅ ነው። እ.ኤ.አ. ከ 1952 ጀምሮ የኮርንዋል እና የሮቴሳይ መስፍን ወራሽ ናቸው እና በብሪቲሽ ታሪክ ውስጥ ትልቁ እና ረጅሙ ወራሽ ናቸው ። በተጨማሪም ከጁላይ ወር ጀምሮ የማዕረጉን ማዕረግ የያዙ የዌልስ ልዑል ረጅም ጊዜ የቆዩ ናቸው። 1958. በኤፕሪል 9 ቀን 2021 አባቱ ልዑል ፊሊፕ ሲሞቱ ቻርልስ የኤድንበርግ መስፍንን ማዕረግ ወረሰ። ቻርለስ የንጉሥ ጆርጅ ስድስተኛ እና የንግሥት ኤልዛቤት የመጀመሪያ የልጅ ልጅ ሆኖ በቡኪንግሃም ቤተ መንግሥት ተወለደ። እሱ በ ማጭበርበርእና ጎርደንስቱን ትምህርት ቤቶች የተማረ ሲሆን ሁለቱንም አባቱ በልጅነቱ ይከታተል ነበር። በኋላ በቪክቶሪያ፣ አውስትራሊያ በሚገኘው የጊሎንግ ሰዋሰው ትምህርት ቤት ቲምበርቶፕ ካምፓስ አንድ አመት አሳልፏል። ከካምብሪጅ ዩኒቨርሲቲ የአርትስ ባችለር ዲግሪ ካገኘ በኋላ ቻርለስ ከ1971 እስከ 1976 በሮያል አየር ሃይል እና በሮያል ባህር ሃይል አገልግሏል።በ1981 ሌዲ ዲያና ስፔንሰርን አገባ፤ከርሷም ጋር ሁለት ልጆች ዊሊያም እና ሃሪ ወለዱ። እ.ኤ.አ. በ 1996 ጥንዶች በሁለቱም ወገኖች በደንብ የታወቁ ከጋብቻ ውጭ ጉዳዮችን ተከትሎ ተፋቱ። ዲያና በሚቀጥለው ዓመት በፓሪስ የመኪና አደጋ ምክንያት ሞተች። እ.ኤ.አ. በ 2005 ቻርለስ የረጅም ጊዜ አጋር የሆነውን ካሚላ ፓርከር ቦልስን አገባ። የዌልስ ልዑል እንደመሆኑ መጠን ቻርልስ ንግሥቲቱን ወክሎ ኦፊሴላዊ ሥራዎችን ይሠራል። እ.ኤ.አ. በ1976 የፕሪንስ ትረስትን መስርቷል፣ የልዑል በጎ አድራጎት ድርጅቶችን ስፖንሰር ያደርጋል፣ እና ደጋፊ፣ ፕሬዝዳንት ወይም ከ400 በላይ የበጎ አድራጎት ድርጅቶች እና ድርጅቶች አባል ነው። እንደ የአካባቢ ጥበቃ ተቆርቋሪ ፣ ቻርልስ እንደ ኦርጋኒክ እርሻ እና የአየር ንብረት ለውጥ ባሉ ጉዳዮች ላይ በይፋ ተናግሯል ፣ ይህም ከአካባቢ ጥበቃ ቡድኖች ሽልማት እና እውቅና አግኝቷል ። ሆሚዮፓቲ (ሆሚዮፓቲ)ን ጨምሮ ለአማራጭ ሕክምና የሚሰጠው ድጋፍ የትችት ርዕሰ ጉዳይ ሆኗል። በህብረተሰቡ ውስጥ ስላለው የስነ-ህንፃ ሚና እና ስለ ታሪካዊ ሕንፃዎች ጥበቃ ያለው አመለካከት ከብሪቲሽ አርክቴክቶች እና ዲዛይን ተቺዎች ከፍተኛ ትኩረት አግኝቷል። ከ 1993 ጀምሮ ቻርለስ በሥነ ሕንፃ ጣዕሙ ላይ የተመሠረተ የሙከራ አዲስ ከተማ የሆነውን ፓውንድበሪ በመፍጠር ላይ ሰርቷል። እሱ ደግሞ የበርካታ መጽሃፎች ደራሲ ወይም ተባባሪ ደራሲ ነው። የመጀመሪያ ህይወት, ቤተሰብ እና ትምህርት ቻርልስ የተወለደው በቡኪንግሃም ቤተመንግስት እ.ኤ.አ. ህዳር 14 ቀን 1948 በእናቱ አያቱ ጆርጅ ስድስተኛ የግዛት ዘመን ፣ የልዕልት ኤልሳቤጥ ፣ የኤድንበርግ ዱቼዝ እና የፊሊፕ ፣ የኤድንበርግ መስፍን የመጀመሪያ ልጅ ሆኖ ነበር ። እ.ኤ.አ. በታህሳስ 15 ቀን 1948 የካንተርበሪው ሊቀ ጳጳስ ጆፍሪ ፊሸር ተጠመቁ ። የአያቱ ሞት እና እናቱ በ 1952 ንግሥት ኤልዛቤት ሆነው መገኘታቸው ቻርለስን አልጋ ወራሽ አድርጎታል። የንጉሠ ነገሥቱ የበኩር ልጅ እንደመሆኖ፣ የኮርንዋል መስፍን፣ የሮተሳይ መስፍን፣ የካሪክ አርል፣ የሬንፍሬው ባሮን፣ የደሴቶች ጌታ፣ እና የስኮትላንድ ልዑል እና ታላቁ መጋቢ የሚሉ ርዕሶችን ወዲያውኑ ወሰደ። ሰኔ 2 ቀን 1953 ቻርለስ የእናቱ ዘውድ በዌስትሚኒስተር አቤይ ተገኝቷል። በጊዜው የከፍተኛ ክፍል ልጆች እንደተለመደው ካትሪን ፒብልስ የተባለች አስተዳዳሪ ተሹሞ ትምህርቱን የጀመረው ከአምስት እስከ ስምንት ዓመት ባለው ጊዜ ውስጥ ነበር። ቡኪንግሃም ቤተ መንግስት እ.ኤ.አ. በ1955 ቻርልስ የግል ሞግዚት ከመያዝ ይልቅ ትምህርት ቤት እንደሚማር አስታውቆ ነበር፣ በዚህም መንገድ የተማረ የመጀመሪያ ወራሽ አድርጎታል። እ.ኤ.አ. ኖቬምበር 7 1956 ቻርልስ በምዕራብ ለንደን በሚገኘው የሂል ሃውስ ትምህርት ቤት ትምህርቶችን ጀመረ። ከትምህርት ቤቱ መስራች እና ርእሰመምህር ስቱዋርት ታውንንድ የተለየ እንክብካቤ አላገኘም ፣ ንግስቲቱ ቻርለስ በእግር ኳስ እንዲሰለጥናት ምክሯን አቅርቧል ምክንያቱም ልጆቹ በእግር ኳስ ሜዳ ውስጥ ለማንም የማይታዘዙ ናቸው። ከዚያም ቻርለስ ከ1958 ጀምሮ በስኮትላንድ ሰሜናዊ ምስራቅ ጎርደንስቶውን ተከትሎ በበርክሻየር፣ እንግሊዝ በሚገኘው የ መሰናዶ ትምህርት ቤት ሁለቱን የአባቱን የቀድሞ ትምህርት ቤቶች በኤፕሪል 1962 ትምህርት ጀመረ።በተለይ በጠንካራ ሥርዓተ ትምህርቱ የሚታወቀውን ጎርዶንስቶንን “” ሲል እንደገለጸው፣ ቻርልስ በመቀጠል ጎርዶንስቶንን “ስለ ራሴ እና ስለራሴ ችሎታዎች እና እጥረቶች ብዙ እንዳስተማረው በመግለጽ ተግዳሮቶችን እንድቀበል አስተምሮኛል። ቅድሚያውን ይውሰዱ። እ.ኤ.አ. በ 1975 በሰጠው ቃለ መጠይቅ ፣ ጎርደንስቶውን በመሳተፉ “ደስተኛ” እንደሆነ እና “የቦታው ጥንካሬ” “በጣም የተጋነነ ነው” ብሏል። እ.ኤ.አ. በ1966 በቪክቶሪያ ፣ አውስትራሊያ በሚገኘው የጊሎንግ ሰዋሰው ትምህርት ቤት ቲምበርቶፕ ካምፓስ ሁለት ጊዜ አሳልፈዋል ፣ በዚህ ጊዜ ከታሪክ አስተማሪው ሚካኤል ኮሊንስ ፐርሴ ጋር ለትምህርት ፓፑዋ ኒው ጊኒ ጎብኝተዋል። እ.ኤ.አ. በ 1973 ቻርልስ በቲምበርቶፕ ያሳለፈውን ጊዜ የሙሉ ትምህርቱ በጣም አስደሳች ክፍል አድርጎ ገልጿል። ወደ ጎርዶንስቶውን ሲመለስ ቻርልስ አባቱን በመምሰል ሄድ ልጅ ለመሆን ቻለ። በ1967 ስድስት -ደረጃዎችን እና ሁለት -ደረጃዎችን በታሪክ እና በፈረንሳይኛ በቅደም ተከተል እና ክፍሎች ለቅቋል። በቅድመ ትምህርቱ፣ ቻርልስ በኋላ እንዲህ ሲል ተናግሯል፡- “ትምህርት የሚኖረኝን ያህል አልተደሰትኩም፣ ግን ይህ የሆነው ከየትኛውም ቦታ ይልቅ ቤት ውስጥ ደስተኛ ስለሆንኩ ብቻ ነው። ቻርልስ የብሪቲሽ ጦር ኃይሎችን ከመቀላቀል ይልቅ ከኤ-ደረጃው በኋላ በቀጥታ ወደ ዩኒቨርሲቲ ሲሄድ ንጉሣዊውን ባህል ለሁለተኛ ጊዜ ሰበረ። በጥቅምት 1967 በካምብሪጅ ትሪኒቲ ኮሌጅ ገብተው የአርኪኦሎጂ እና አንትሮፖሎጂን ለመጀመሪያ ጊዜ የትሪፖስ ክፍል አንብበው ለሁለተኛው ክፍል ወደ ታሪክ ተቀይረዋል ። በሁለተኛው አመቱ፣ ቻርልስ የዌልስን ታሪክ እና ቋንቋ ለተወሰነ ጊዜ በማጥናት በአበርስትዊዝ የዌልስ ዩኒቨርሲቲ ኮሌጅ ገብቷል። ከካምብሪጅ ዩኒቨርሲቲ በ2፡2 ባችለር ኦፍ አርት (ቢኤ) ዲግሪ በጁን 23 ቀን 1970 ተመረቀ፣ የዩኒቨርሲቲ ዲግሪ ያገኘ የመጀመሪያው የእንግሊዝ አልጋ ወራሽ። እ.ኤ.አ. ነሐሴ 2 ቀን 1975 በካምብሪጅ የኪነጥበብ ማስተር (ኤምኤ ካንታብ) ዲግሪ ተሰጠው። በካምብሪጅ፣ አርትስ ማስተር የአካዳሚክ ደረጃ እንጂ የድህረ ምረቃ ዲግሪ አይደለም። የዌልስ ልዑል የዌልስ ልዑል ቻርለስ የዌልስ ልዑል እና የቼስተር አርል በጁላይ 26 ቀን 1958 ተፈጠረ ፣ ምንም እንኳን ኢንቬስትመንት እስከ ጁላይ 1 1969 ባይቆይም ፣ በእናቱ በኬርናርፎን ቤተመንግስት በተካሄደ የቴሌቪዥን ሥነ ሥርዓት ላይ ዘውድ ሲቀዳጅ ። እ.ኤ.አ. በ1976 በመመስረት እና በ1981 ወደ ዩናይትድ ስቴትስ ተጉዘዋል።በ1970ዎቹ አጋማሽ ላይ ልዑሉ የአውስትራሊያ ጠቅላይ ሚኒስትር ማልኮም ባቀረቡት ሀሳብ የአውስትራሊያ ጄኔራል ገዥ ሆነው የማገልገል ፍላጎት እንዳላቸው ገልፀው ተጨማሪ ህዝባዊ ተግባራትን ይፈፅማሉ። ፍሬዘር፣ ነገር ግን በህዝባዊ ጉጉት እጦት ምክንያት ከፕሮፖዛሉ ምንም አልመጣም። ቻርለስ አስተያየት ሰጥቷል፡ "ታዲያ አንድ ነገር ለመርዳት ስትዘጋጅ እና እንደማትፈልግ ሲነገርህ ምን ማሰብ አለብህ?" ቻርለስ በኤድዋርድ ሰባተኛ በሴፕቴምበር 9 2017 ተይዞ የነበረውን ሪከርድ በማለፍ የዌልስ ረጅሙ ልዑል ነው።እርሱ አንጋፋ እና ረጅም ጊዜ ያገለገሉ የብሪታኒያ አልጋ ወራሽ፣ የኮርንዎል የረዥም ጊዜ መስፍን እና የረጅም ጊዜ የስልጣን ዘመን መስፍን ናቸው። ንጉሠ ነገሥት ከሆነ በ 1830 ሲነግሥ 64 ዓመቱ የነበረው ዊልያም አራተኛ ፣ የወቅቱ ትልቁ ሰው ይሆናል ። ኦፊሴላዊ ግዴታዎች እ.ኤ.አ. በ 2008 ዘ ዴይሊ ቴሌግራፍ ቻርልን “የንጉሣዊው ቤተሰብ በጣም ታታሪ አባል” ሲል ገልጾታል። በ2008 560 ይፋዊ ተሳትፎዎችን፣ በ2010 499 እና በ2011 ከ600 በላይ ስራዎችን ሰርቷል። የዌልስ ልዑል በጁላይ 1970 በዩናይትድ ስቴትስ ይፋዊ ጉብኝት ለማድረግ በኦቫል ኦፊስ ውስጥ ከዩኤስ ፕሬዝዳንት ሪቻርድ ኒክሰን ጋር ተገናኘ። የዌልስ ልዑል እንደመሆኑ መጠን ቻርልስ ንግሥቲቱን ወክሎ ኦፊሴላዊ ሥራዎችን ይሠራል። እሱ ኢንቨስትመንቶችን ያስተዳድራል እና የውጭ አገር መሪዎችን የቀብር ሥነ ሥርዓት ላይ ይሳተፋል። ልዑል ቻርለስ በየክረምት የአንድ ሳምንት ተሳትፎን በመፈጸም እና እንደ ሴኔድ መክፈቻ ባሉ አስፈላጊ ሀገራዊ ዝግጅቶች ላይ በመገኘት የዌልስ መደበኛ ጉብኝቶችን ያደርጋል። የሮያል ስብስብ ትረስት ስድስቱ ባለአደራዎች በዓመት ሦስት ጊዜ በሊቀመንበርነት ይገናኛሉ። ልዑል ቻርለስ ዩናይትድ ኪንግደምን ወክሎ ወደ ውጭ አገር ተጓዘ። ቻርለስ እንደ ሀገር ውጤታማ ተሟጋች ተደርጎ ተቆጥሯል። እ.ኤ.አ. በ1983 በንግሥቲቱ ላይ በ.22 ጠመንጃ የተኮሰው ክሪስቶፈር ጆን ሌዊስ ከዲያና እና ዊሊያም ጋር ኒውዚላንድን እየጎበኘ ያለውን ቻርለስን ለመግደል ከአእምሮ ህክምና ሆስፒታል ለማምለጥ ሞከረ። እ.ኤ.አ. ጥር 1994 አውስትራሊያን እየጎበኘ ሳለ በአውስትራሊያ ቀን በዴቪድ ካንግ በርካታ መቶ የካምቦዲያ ጥገኝነት ጠያቂዎችን በማቆያ ካምፖች ውስጥ ያለውን አያያዝ በመቃወም ከመነሻ ሽጉጥ ሁለት ጥይቶች ተኮሱበት። በ1995 ቻርልስ የንጉሣዊው የመጀመሪያው አባል ሆነ። ቤተሰብ በይፋዊ አቅም የአየርላንድ ሪፐብሊክን ለመጎብኘት. እ.ኤ.አ. በ 2000 ፣ ቻርለስ የዌልስ ብሔራዊ መሣሪያ የሆነውን በገና በመጫወት የዌልስ ተሰጥኦ ለማዳበር የዌልስ ልዑል ኦፊሴላዊ የበገና ዘበኛ የማድረግ ባህልን አነቃቃ። እሱ እና የኮርንዋል ዱቼዝ የበርካታ የስኮትላንድ ድርጅቶች ጠባቂ በሆነበት በስኮትላንድ ውስጥ በየዓመቱ አንድ ሳምንት ያሳልፋሉ። ለካናዳ ጦር ሃይል ያለው አገልግሎት ስለ ሰራዊት እንቅስቃሴ እንዲያውቀው ያስችለዋል፣ እና በካናዳ ወይም በባህር ማዶ እያለ እነዚህን ወታደሮች እንዲጎበኝ እና በክብረ በዓሉ ላይ እንዲሳተፍ ያስችለዋል። ለምሳሌ እ.ኤ.አ. በ2001 ከፈረንሳይ ጦር ሜዳዎች በተወሰዱ እፅዋት የተሰራ ልዩ ልዩ የሆነ የአበባ ጉንጉን በካናዳ የማይታወቅ ወታደር መቃብር ላይ አስቀመጠ እና በ1981 የካናዳ የጦር አውሮፕላን ቅርስ ሙዚየም ጠባቂ ሆነ። እ.ኤ.አ. በ 2005 በርዕሰ ሊቃነ ጳጳሳት ጆን ፖል የቀብር ሥነ ሥርዓት ላይ ቻርልስ ሳይታሰብ ውዝግብ አስነስቷል ፣ ከጎናቸው ከተቀመጡት የዚምባብዌ ፕሬዝዳንት ሮበርት ሙጋቤ ጋር ሲጨባበጥ ። የቻርለስ ፅህፈት ቤት በመቀጠል መግለጫውን አውጥቷል፡- “የዌልስ ልዑል በመገረም ተይዟል እናም የሚስተር ሙጋቤን እጅ ከመጨባበጥ ለመቆጠብ አልቻለም። ልዑሉ አሁን ያለውን የዚምባብዌ አገዛዝ አስጸያፊ ሆኖ አግኝተውታል። የሚሠራውን የዚምባብዌ መከላከያ እና የእርዳታ ፈንድ ደግፈዋል። በህዳር 2001 ቻርለስ በአሥራዎቹ ዕድሜ ውስጥ ከሚገኙት አሊና ሌቤዴቫ በቀይ ሥጋ ሥጋ ተመታ። በላትቪያ ይፋዊ ጉብኝት ላይ ነበር።እ.ኤ.አ. በ 2010 ቻርልስ ንግሥቲቱን ወክለው በ 2010 የኮመንዌልዝ ጨዋታዎች የመክፈቻ ሥነ ሥርዓት ላይ በዴሊ ፣ ሕንድ ውስጥ። በዩናይትድ ኪንግደም የኮመንዌልዝ ሀገራትን ለመደገፍ እንደ እ.ኤ.አ. በ 2011 በዌስትሚኒስተር አቢ የተካሄደው የክሪስቸርች የመሬት መንቀጥቀጥ መታሰቢያ አገልግሎት በዩናይትድ ኪንግደም ውስጥ ይሳተፋል ። ከህዳር 15 እስከ 17 ቀን 2013 ንግስቲቱን ለመጀመሪያ ጊዜ በኮመንዌልዝ የመሪዎች ስብሰባ ላይ ወክሏል ። በኮሎምቦ፣ ስሪላንካ እ.ኤ.አ. በ 2004 እና በ 2005 ልዑል ቻርልስ ለመንግስት ሚኒስትሮች የላካቸው ደብዳቤዎች - ጥቁር የሸረሪት ማስታወሻዎች የሚባሉት - በ 2000 የመረጃ ነፃነት ህግ ስር ደብዳቤዎቹን ለመልቀቅ ዘ ጋርዲያን ጋዜጣ ፈታኝ ሁኔታን ተከትሎ ሊያሳፍር ይችላል ። በመጋቢት 2015 ጠቅላይ ፍርድ ቤት የዩናይትድ ኪንግደም የልዑል ደብዳቤዎች እንዲለቀቁ ወሰነ. ደብዳቤዎቹ የታተሙት በካቢኔ ጽሕፈት ቤት እ.ኤ.አ. ማስታወሻዎቹ በጋዜጣው ላይ “አስደሳች” እና “ጉዳት የለሽ” በሚል በተለያየ መንገድ የተገለጹ ሲሆን መፈታታቸውም “እሱን ለማሳነስ በሚጥሩት ላይ የተቃረበ ነው” ሲሉ በህዝቡም ምላሽ ሰጥተዋል። በግንቦት 2015 የዌልስ ልዑል እና የኮርንዋል ዱቼዝ የመጀመሪያ የጋራ ጉብኝታቸውን ወደ አየርላንድ ሪፐብሊክ አደረጉ።ጉዞው በብሪቲሽ ኤምባሲ “ሰላምና እርቅን ለማስፈን” ጠቃሚ እርምጃ ተብሎ ተጠርቷል። በጉዞው ወቅት ቻርለስ ከሲን ፊን እና ከአይአርኤ መሪ ከሚባሉት ጄሪ አዳምስ ጋር በጋልዌይ ተጨባበጡ።ይህም በመገናኛ ብዙሃን “ታሪካዊ መጨባበጥ” እና “ለአንግሎ-አይሪሽ ግንኙነት ትልቅ ቦታ የሚሰጠው” ሲል ገልጿል። የልዑሉን ጉብኝት ለማድረግ በተቃረበበት ወቅት፣ ሁለት የአየርላንድ ሪፐብሊካን ተቃዋሚዎች የቦምብ ጥቃት በማቀድ በቁጥጥር ስር ውለዋል። ሴምቴክስ እና ሮኬቶች በደብሊን የተጠረጠሩት ዶናል ኦ ኮይስዴልብሃ ፣የራስ የሚል ስም ያለው ድርጅት አባል ሲሆን በኋላም ለአምስት ዓመት ተኩል ታስሯል። ለ 11 ዓመት ተኩል ታስሮ ከነበረው የሪል አባል የሆነው የካውንቲ ሉዝ ሲሙስ ማክግሬን ከአርበኞች ሪፐብሊካን ጋር ተገናኝቷል። በ2015 ልዑል ቻርልስ ሚስጥራዊ የእንግሊዝ ካቢኔ ወረቀቶችን ማግኘት እንደቻለ ተገለጸ። ቻርለስ ከንግሥቲቱ፣ ቴሬዛ ሜይ፣ ዶናልድ ትራምፕ እና ሌሎች የዓለም መሪዎች ጋር የዲ-ዴይ 75ኛ ዓመትን በጁን 5 2019 ለማክበር እንደ ሲስተምስ ላሉት ኩባንያዎች የጦር መሳሪያ ወደ ውጭ መላክን ለማስተዋወቅ ቻርለስ ወደ ሳዑዲ አረቢያ ተደጋጋሚ ጉብኝት አድርጓል። እ.ኤ.አ. በ 2013 ፣ 2014 እና 2015 ከሳውዲ አረቢያ ብሄራዊ ጥበቃ አዛዥ ሙተይብ ቢን አብዱላህ ጋር ተገናኝተዋል። እ.ኤ.አ. በዚሁ ፌስቲቫል ላይ የብሪታኒያ የጦር መሳሪያ ኩባንያ ሲስተምስ በልዑል ሳልማን ቢን አብዱላዚዝ ተሸልሟል። ቻርለስ በ2016 በስኮትላንዳዊው የፓርላማ አባል ማርጋሬት ፌሪየር ቲፎን ተዋጊ ጄቶች ለሳውዲ አረቢያ በመሸጥ ላይ በነበራቸው ሚና ተነቅፈዋል። የቻርለስ የህይወት ታሪክ ተመራማሪ ካትሪን ማየር የታይም መጽሄት ጋዜጠኛ ከልዑል ቻርለስ የውስጥ ክበብ ውስጥ በርካታ ምንጮችን ቃለ መጠይቅ እንዳደረገ የሚናገረው እንደገለጸው ከሳውዲ አረቢያ እና ከሌሎች የአረብ ባህረ ሰላጤ ሀገራት ጋር በሚደረግ ስምምነት "መሳሪያ ለገበያ መጠቀምን አይወድም"። እንደ ሜየር ገለጻ፣ ቻርለስ ተቃውሞውን ያነሳው በውጭ አገር የጦር መሣሪያዎችን በግል ለመሸጥ ብቻ ነው። የኮመንዌልዝ መንግስታት መሪዎች በ 2018 ባደረጉት ስብሰባ የዌልስ ልዑል ከንግስቲቱ በኋላ ቀጣዩ የኮመንዌልዝ ርዕሰ ጉዳይ እንደሚሆን ወስነዋል ። ጭንቅላቱ ተመርጧል ስለዚህም በዘር የሚተላለፍ አይደለም. እ.ኤ.አ. ማርች 7 2019 ንግስት የዌልስ ልዑል የቻርልስ ኢንቬስትመንት የተደረገበትን 50ኛ ዓመት ለማክበር የቡኪንግ ቤተመንግስት ዝግጅት አስተናግዳለች። በክስተቱ ላይ እንግዶች የኮርንዋል ዱቼዝ፣ የካምብሪጅ ዱክ እና ዱቼዝ፣ የሱሴክስ ዱክ እና ዱቼዝ፣ ጠቅላይ ሚኒስትር ቴሬዛ ሜይ እና የዌልስ የመጀመሪያ ሚኒስትር ማርክ ድራክፎርድ ይገኙበታል። በዚያው ወር የእንግሊዝ መንግስት ባቀረበው ጥያቄ የዌልስ ልዑል እና የኮርንዋል ዱቼዝ ወደ ኩባ ይፋዊ ጉብኝት በማድረግ ሀገሩን የጎበኙ የመጀመሪያ የእንግሊዝ ንጉሣዊ ቤተሰብ አደረጓቸው። ጉብኝቱ በዩኬ እና በኩባ መካከል የቅርብ ግንኙነት ለመፍጠር ጥረት ተደርጎ ታይቷል። እ.ኤ.አ. በኖቬምበር 2021 ቻርለስ ባርባዶስ ወደ ፓርላሜንታዊ ሪፐብሊክ መሸጋገሯን ለማክበር በተደረጉ ስነ ስርዓቶች ላይ ተገኝቷል፣ በ25 ማርች 2020፣ በኮቪድ-19 ወረርሽኝ ወቅት ቻርልስ ኮቪድ-19 እንደያዘ ተገለጸ። እሱ እና ሚስቱ በመቀጠል በበርክሃል መኖሪያቸው ተገለሉ። ካሚላ እንዲሁ ተፈትኗል ፣ ግን አሉታዊ ውጤት ተመለሰ። ክላረንስ ሃውስ "ቀላል ምልክቶች" እንዳሳዩ ነገር ግን "በጥሩ ጤንነት ላይ እንደሚቆይ" ተናግሯል. በተጨማሪም “ልዑሉ ከቅርብ ሳምንታት ወዲህ ባደረገው ከፍተኛ ተሳትፎ የተነሳ ቫይረሱን ከማን እንደያዘ ማረጋገጥ አይቻልም” ብለዋል ። ብዙ ጋዜጦች ቻርልስ እና ካሚላ ብዙ የኤንኤችኤስ ዶክተሮች፣ ነርሶች እና ታካሚዎች በፍጥነት መሞከር ባልቻሉበት ጊዜ ወዲያውኑ እንደተፈተኑ ወሳኝ ነበሩ። እ.ኤ.አ. ማርች 30 ቀን 2020 ክላረንስ ሀውስ ቻርልስ ከቫይረሱ ማገገሙን እና ሐኪሙን ካማከሩ በኋላ ማግለሉን አቁሟል። ከሁለት ቀናት በኋላ ማህበራዊ ርቀትን መለማመዱን እንደሚቀጥል በቪዲዮ ገልጿል። እ.ኤ.አ. በየካቲት 2021 ቻርልስ እና ባለቤቱ የኮቪድ-19 ክትባት መጠን አግኝተዋል። ወታደራዊ ሙያ ዘመን ቻርለስ በሮያል አየር ኃይል ውስጥ አገልግሏል እና የአባቱን፣ የአያቱን እና የሁለቱን ቅድመ አያቶቹን ፈለግ በመከተል በሮያል ባህር ኃይል ውስጥ አገልግሏል። በካምብሪጅ በሁለተኛው አመት የሮያል አየር ሃይል ስልጠና ጠየቀ እና ተቀበለ። እ.ኤ.አ. ማርች 8 ቀን 1971 እንደ ጄት አብራሪ ለማሰልጠን እራሱን ወደ ሮያል አየር ኃይል ኮሌጅ ክራዌል በረረ። በሴፕቴምበር ካለፈዉ ሰልፍ በኋላ በባህር ኃይል ስራ ጀመረ እና በሮያል ባህር ሃይል ኮሌጅ ዳርትማውዝ የስድስት ሳምንት ኮርስ ገባ። ከዚያም በተመራው ሚሳኤል አጥፊ ኤችኤምኤስ ኖርፎልክ እና ፍሪጌቶቹ ኤችኤምኤስ ሚነርቫ እና ኤችኤምኤስ ጁፒተር አገልግለዋል። እ.ኤ.አ. በ 1974 ፣ በ ሄሊኮፕተር አብራሪ ለመሆን ብቁ ሆነ ፣ እና ከ 845 የባህር ኃይል አየር ጓድሮን ጋር ተቀላቅሏል ፣ ከኤችኤምኤስ ሄርሜስ ። እ.ኤ.አ. እ.ኤ.አ. በቺፕመንክ መሰረታዊ አብራሪ አሰልጣኝ፣ በ ጄት ፕሮቮስት ጄት አሰልጣኝ እና በቢግል ባሴት ባለብዙ ሞተር አሰልጣኝ ላይ መብረርን ተማረ። እ.ኤ.አ. በ 1994 በሄብሪድስ ውስጥ 146 ን ከአደጋ በኋላ በረራውን እስኪያቋርጥ ድረስ ሃውከር ሲዴሊ አንዶቨር ፣ ዌስትላንድ ዌሴክስ እና ቢኤ 146 አውሮፕላኖች በመደበኛነት ይበር ነበር ። ግንኙነቶች እና ትዳሮች የመጀመሪያ ዲግሪ በወጣትነቱ፣ ቻርለስ ከበርካታ ሴቶች ጋር በፍቅር ተቆራኝቷል። ታላቅ አጎቱ ሎርድ ማውንባተን እንዲህ ብሎ መከረው፡- እንዳንተ አይነት ሰውዬው ከመረጋጋቱ በፊት የቻለውን ያህል የጫካ አጃውን ዘርቶ ብዙ ጉዳዮችን ማድረግ ይኖርበታል፤ ለሚስት ግን ተስማሚ፣ ማራኪ እና ጣፋጭ ባህሪ ያለው ልጅ ይመርጥ ከማንም ጋር ሳታገኛት በፊት። በፍቅር መውደቅህ ... ሴቶች ከጋብቻ በኋላ በእግራቸው ላይ መቆየት ካለባቸው ልምድ ማግኘታቸው ይረብሻል። የቻርልስ የሴት ጓደኞች በስፔን የብሪታንያ አምባሳደር የነበሩትን የሰር ጆን ራሰል ሴት ልጅ ጆርጂያና ራሰልን ያካትታሉ። የዌሊንግተን 8ኛ መስፍን ሴት ልጅ ሌዲ ጄን ዌልስሊ; ዴቪና ሼፊልድ; እመቤት ሳራ ስፔንሰር; እና ካሚላ ሻንድ በኋላ ሁለተኛ ሚስቱ እና የኮርንዋል ዱቼዝ ሆነች። እ.ኤ.አ. በ 1974 መጀመሪያ ላይ ፣ የሞንባንተን የልጅ ልጅ ከሆነችው አማንዳ ክናችቡል ጋር ሊኖር ስለሚችለው ጋብቻ ከቻርልስ ጋር መፃፍ ጀመረ። ቻርልስ ለአማንዳ እናት - እመቤት ብራቦርን ሴት ልጇን እንደምትፈልግ በመግለጽ ደብዳቤ ጽፋለች ፣ ምንም እንኳን ገና የ17 ዓመቷ ልጃገረድ ጋር መጠናናት ያለጊዜው እንደሆነ ጠቁማለች ። ከአራት አመታት በኋላ, የሞንባንተንበ 1980 የህንድ ጉብኝት ላይ አማንዳ እና እራሱ ከቻርለስ ጋር እንዲሄዱ አመቻችቷል. ሁለቱም አባቶች ግን ተቃውመዋል; ፊሊፕ ቻርለስ በታዋቂው አጎቱ (የመጨረሻው የብሪቲሽ ምክትል እና የህንድ የመጀመሪያ ጠቅላይ ገዥ ሆነው ያገለገሉት) ይገለበጣሉ ብሎ ፈርቶ ነበር፣ ሎርድ ብራቦርን ግን የጋራ ጉብኝት የአጎት ልጆች ለመሆን ከመወሰናቸው በፊት የመገናኛ ብዙሃን ትኩረት እንደሚያደርግ አስጠንቅቋል። ጥ ን ድ. ሆኖም፣ በነሐሴ 1979፣ ቻርለስ ብቻውን ወደ ሕንድ ከመሄዱ በፊት፣ የሞንባንተን በ ተገደለ። ቻርለስ ሲመለስ ለአማንዳ ጥያቄ አቀረበ፣ ነገር ግን ከአያቷ በተጨማሪ፣ በቦምብ ጥቃቱ የአባት ቅድመ አያቷን እና ታናሽ ወንድሟን ኒኮላስን አጥታለች እና አሁን ወደ ንጉሣዊ ቤተሰብ ለመግባት ፈቃደኛ አልነበረችም። በሰኔ 1980 ቻርልስ ቼቨኒንግ ሀውስን በይፋ ውድቅ አደረገች። ከ 1974 ጀምሮ እንደ የወደፊት መኖሪያው በእጁ ላይ ተቀምጧል. ቼቨኒንግ ፣ በኬንት ውስጥ የሚያምር ቤት ፣ ቻርልስ በመጨረሻ እንደሚይዘው በማሰብ በመጨረሻው ኤርል ስታንሆፕ ፣ አማንዳ ልጅ የለሽ ታላቅ አጎት ከስጦታ ጋር ዘውዱ ተረክቧል። እ.ኤ.አ. በ 1977 የጋዜጣ ዘገባ ከሉክሰምበርግ ልዕልት ማሪ-አስትሮድ ጋር መገናኘቱን በስህተት አሳወቀ ። ከሴት ዲያና ስፔንሰር ጋር ጋብቻ ዋና መጣጥፍ፡ የልዑል ቻርልስ እና እመቤት ዲያና ስፔንሰር ሰርግ የዌልስ ልዑል እና ልዕልት በአውስትራሊያ ውስጥ ን ጎበኙ፣ መጋቢት 1983 ቻርለስ መጀመሪያ የተገናኘው ሌዲ ዲያና ስፔንሰርን በ 1977 ቤቷን አልቶርፕ ሲጎበኝ ነበር። እሱ የታላቅ እህቷ የሳራ ጓደኛ ነበር፣ እና እስከ 1980 አጋማሽ ድረስ ዲያናን በፍቅር አላገናዘበም። በጁላይ ወር ቻርልስ እና ዲያና በአንድ የጓደኛቸው ባርቤኪው ላይ በሳር ጭድ ላይ አንድ ላይ ተቀምጠው ሳለ፣ በአያቱ ጌታ ተራራባተን የቀብር ሥነ-ሥርዓት ላይ ትጉ እና እንክብካቤ እንደሚያስፈልገው ገልጻለች። ብዙም ሳይቆይ የቻርልስ የተመረጠ የህይወት ታሪክ ጸሐፊ ጆናታን ዲምብልቢ እንዳለው “ምንም ዓይነት ስሜት ሳይታይበት፣ እሷን እንደ ሙሽሪት በቁም ነገር ያስብላት ጀመር”፣ እና እሷ ቻርለስን ወደ ባልሞራል ካስትል እና ሳንድሪንግሃም ሃውስ በመጎብኘት አብራው ነበር። የቻርለስ የአጎት ልጅ ኖርተን ክናችቡል እና ባለቤቱ ለቻርልስ ዲያና በአቋሙ የተደናገጠች መስሎ እንደታየች እና ከእርሷ ጋር ፍቅር ያለው አይመስልም። ይህ በእንዲህ እንዳለ፣ የጥንዶቹ ቀጣይ የፍቅር ጓደኝነት የፕሬስ እና የፓፓራዚን ትኩረት ስቧል። ልዑል ፊልጶስ ቻርልስ በቅርቡ እሷን ለማግባት ውሳኔ ላይ ካልደረሰ እና እሷም ተስማሚ ንጉሣዊ ሙሽራ መሆኗን (በተራራባተንመስፈርት) ከተገነዘበ የመገናኛ ብዙኃን ግምቶች የዲያናን ስም እንደሚጎዱ ሲነግሩት ቻርልስ የአባቱን ምክር እንደ ማስጠንቀቂያ ወስዶታል። ያለ ተጨማሪ መዘግየት ለመቀጠል. ልዑል ቻርለስ በየካቲት 1981 ለዲያና አቀረበ ። ተቀብላ በቅዱስ ጳውሎስ ካቴድራል ሐምሌ 29 ቀን ተጋቡ። በጋብቻው ወቅት፣ ቻርለስ የበጎ ፈቃድ ታክስ መዋጮውን ከ 50 በመቶው ወደ 25 በመቶ ዝቅ ብሏል ዱቺ ኦፍ ኮርንዋል ትርፍ። ጥንዶቹ በኬንሲንግተን ቤተ መንግሥት እና በቴትበሪ አቅራቢያ በሚገኘው ሃይግሮቭ ሃውስ ውስጥ ይኖሩ ነበር፣ እና ሁለት ልጆችን ወልደው ነበር፡- ፕሪንስ ዊሊያም (እ.ኤ.አ. 1982) እና ሄንሪ ("ሃሪ" በመባል የሚታወቁት) (ቢ. 1984)። ቻርልስ በልጆቹ ልደት ወቅት የመጀመሪያው የንጉሣዊ አባት በመሆን ምሳሌን አስቀምጧል። በአምስት አመት ውስጥ ጋብቻው በጥንዶች አለመጣጣም እና በ13 አመት እድሜ ልዩነት ምክንያት ችግር ተፈጠረ። በ1992 ፒተር ሴተለን በቀረፀው የቪዲዮ ቀረጻ ላይ ዲያና በ1986 “በዚህ አካባቢ ከሚሰራ ሰው ጋር ጥልቅ ፍቅር እንደነበረው” ተናግራለች። እ.ኤ.አ. በ 1986 ወደ ዲፕሎማቲክ ጥበቃ ቡድን የተዛወረውን ባሪ ማንናኪን እየተናገረች ነው ተብሎ የሚታሰበው ሥራ አስኪያጆቹ ከዲያና ጋር ያለው ግንኙነት አግባብ አለመሆኑን ካረጋገጡ በኋላ ነው። ዲያና ከጊዜ በኋላ የቤተሰቡ የቀድሞ የማሽከርከር አስተማሪ ከሆነው ከሜጀር ጄምስ ሂዊት ጋር ግንኙነት ጀመረች። የቻርለስ እና የዲያና አለመመቸት አንዳቸው በሌላው ኩባንያ ውስጥ በፕሬስ "" የሚል ስያሜ እንዲሰጡ አድርጓቸዋል. ዲያና ቻርለስ ከካሚላ ጋር ያለውን ግንኙነት በአንድሪው ሞርተን፣ዲያና፣የእሷ እውነተኛ ታሪክ መጽሃፍ አጋልጧል። የራሷ የሆነ ከትዳር ውጪ ማሽኮርመም የሚያሳዩ የድምጽ ካሴቶችም ብቅ አሉ።ሂዊት የልዑል ሃሪ አባት ነው የሚለው የማያቋርጥ አስተያየት በሄዊት እና ሃሪ መካከል ባለው አካላዊ መመሳሰል ላይ ነው። ይሁን እንጂ ሃሪ የዲያና ከሄዊት ጋር የነበራት ግንኙነት በጀመረበት ጊዜ አስቀድሞ ተወለደ። ሕጋዊ መለያየት እና ፍቺ በታህሳስ 1992 የብሪታንያ ጠቅላይ ሚኒስትር ጆን ሜጀር የጥንዶቹን ህጋዊ መለያየት በፓርላማ አስታወቁ። በዚያው ዓመት መጀመሪያ ላይ የብሪቲሽ ፕሬስ እ.ኤ.አ. በ 1989 በቻርልስ እና ካሚላ መካከል የተደረገ ጥልቅ የሆነ የስልክ ውይይት ግልባጭ ታትሞ ነበር ፣ እሱም በፕሬስ ካሚልጌት የሚል ስያሜ ተሰጥቶታል። ልዑል ቻርለስ በሰኔ 29 ቀን 1994 በተለቀቀው ቻርልስ፡ የግል ሰው፣ የህዝብ ሚና፣ ከጆናታን ዲምብልቢ ጋር በተለቀቀው የቴሌቪዥን ፊልም ውስጥ የህዝብ ግንዛቤን ፈለገ። እ.ኤ.አ. በ 1986 ማህበራቸውን እንደገና ያቋቋሙት ከዲያና ጋር ካገባ በኋላ “በማይመለስ ፈርሷል” ። ቻርለስ እና ዲያና በነሐሴ 28 ቀን 1996 ተፋቱ። ዲያና በሚቀጥለው ዓመት ኦገስት 31 በፓሪስ በመኪና አደጋ ተገድላለች ። ቻርለስ ገላዋን ወደ ብሪታንያ ለመመለስ ከዲያና እህቶች ጋር ወደ ፓሪስ በረረ። ከካሚላ ፓርከር ቦልስ ጋር ጋብቻ የቻርለስ እና የካሚላ ፓርከር ቦልስ ተሳትፎ በየካቲት 10 ቀን 2005 ተገለጸ። ለአያቱ የሆነችውን የእጮኝነት ቀለበት አበረከተላት። ንግስት ለጋብቻ የሰጠችው ፍቃድ (በሮያል ጋብቻ ህግ 1772 በተጠየቀው መሰረት) በመጋቢት 2 በፕራይቪ ካውንስል ስብሰባ ላይ ተመዝግቧል። በካናዳ የፍትህ ዲፓርትመንት ለካናዳ የንግስት ፕራይቪ ካውንስል መገናኘቱ የማይጠበቅበት በመሆኑ ህብረቱ ዘር ስለማያገኝ እና በካናዳ ዙፋን ላይ ምንም አይነት ተጽእኖ ስለማይኖረው የፍትህ ዲፓርትመንት ውሳኔውን አሳውቋል። . ቻርልስ በእንግሊዝ ውስጥ ከቤተክርስቲያን ሰርግ ይልቅ የሲቪል ቤተሰብ የነበራቸው ብቸኛው የንጉሣዊ ቤተሰብ አባል ነበሩ። በ1950ዎቹ እና 1960ዎቹ በቢቢሲ የታተሙት የመንግስት ሰነዶች እንዲህ አይነት ጋብቻ ህገወጥ እንደሆነ ይገልፃሉ፣ ምንም እንኳን እነዚህ በቻርልስ ቃል አቀባይ ውድቅ የተደረጉ ቢሆንም በስልጣን ላይ ባለው መንግስት ጊዜ ያለፈባቸው መሆናቸውን ገልፀዋል ። ጋብቻው በዊንሶር ቤተመንግስት በተካሄደው የሲቪል ስነ ስርዓት እንዲፈፀም ታቅዶ የነበረ ሲሆን በመቀጠልም በቅዱስ ጊዮርጊስ ቤተክርስትያን ሃይማኖታዊ ቡራኬ ተሰጥቷል። ቦታው በመቀጠል ወደ ዊንዘር ጊልዳል ተቀይሯል፣ ምክንያቱም በዊንዘር ቤተመንግስት የሚደረግ የሲቪል ጋብቻ ቦታው እዚያ ለመጋባት ለሚፈልግ ማንኛውም ሰው እንዲገኝ ስለሚያስገድድ ነው። ከሠርጉ አራት ቀናት በፊት ቻርልስ እና አንዳንድ የተጋበዙት ሹማምንቶች በርዕሠ ሊቃነ ጳጳሳት ጆን ፖል ዳግማዊ የቀብር ሥነ ሥርዓት ላይ እንዲገኙ ለማስቻል በመጀመሪያ ከታቀደለት ኤፕሪል 8 ቀን ጀምሮ እስከ ማግሥቱ ተላለፈ። የቻርለስ ወላጆች በሲቪል ጋብቻ ሥነ ሥርዓት ላይ አልተገኙም; ንግስቲቱ ለመገኘት ፈቃደኛ አለመሆን የእንግሊዝ ቤተክርስቲያን ጠቅላይ ገዥ ከመሆኗ የተነሳ ሊሆን ይችላል። የኤድንበርግ ንግሥት እና መስፍን የበረከት አገልግሎት ላይ ተገኝተዋል እና በኋላ በዊንሶር ቤተመንግስት አዲስ ተጋቢዎች አቀባበል አደረጉ። የካንተርበሪው ሊቀ ጳጳስ ሮዋን ዊልያምስ በዊንሶር ካስትል በሚገኘው የቅዱስ ጊዮርጊስ ጸሎት ቤት በረከቱ በቴሌቭዥን ተላለፈ። በጎ አድራጎት እና በጎ አድራጎት እ.ኤ.አ. እነዚህ በአንድ ላይ፣ እራሱን እንደ “በዩናይትድ ኪንግደም ውስጥ ትልቁ ባለ ብዙ-ምክንያት የበጎ አድራጎት ድርጅት፣ በየዓመቱ ከ100 ሚሊዮን ፓውንድ በላይ በማሰባሰብ የልኡል በጎ አድራጎት ድርጅት የሚባል የላላ ትብብር ይመሰርታል… ትምህርት እና ወጣቶች ፣ የአካባቢ ዘላቂነት ፣ የተገነባው አካባቢ ፣ ኃላፊነት የሚሰማው ንግድ እና ኢንተርፕራይዝ እና ዓለም አቀፍ። እ.ኤ.አ. በ 2010 ፣ የልዑል በጎ አድራጎት ካናዳ ከስሙ ጋር በተመሳሳይ መልኩ በእንግሊዝ ተመሠረተ። ቻርልስ ከ400 በላይ የሌሎች በጎ አድራጎት ድርጅቶች እና ድርጅቶች ደጋፊ ነው። የካናዳ ጉብኝቱን ወጣቶችን፣ አካል ጉዳተኞችን፣ አካባቢን፣ ስነ ጥበባትን፣ መድሀኒትን፣ አረጋውያንን፣ ቅርሶችን እና ትምህርትን ትኩረት ለመሳብ ለመርዳት እንደ መንገድ ይጠቀማል። በካናዳ ቻርልስ የሰብአዊ ፕሮጀክቶችን ደግፏል. ከሁለቱ ወንዶች ልጆቹ ጋር፣ እ.ኤ.አ. በ1998 የተከበረውን የዘር መድልዎ ለማስወገድ ዓለም አቀፍ ቀን በተከበሩ ስነ ሥርዓቶች ላይ ተሳትፏል። ቻርለስ በሜልበርን፣ ቪክቶሪያ ውስጥ የሚገኘውን የልዑል በጎ አድራጎት ድርጅት አውስትራሊያን አቋቁሟል። የልዑል በጎ አድራጎት ድርጅቶች አውስትራሊያ ለዌልስ ልዑል አውስትራሊያዊ እና ዓለም አቀፍ የበጎ አድራጎት ጥረቶች አስተባባሪነት ማቅረብ ነው። ቻርለስ የሮማኒያ አምባገነን ኒኮላ ሴውሼስኩ የሰብአዊ መብት አያያዝ ላይ ከፍተኛ ስጋት እንዳሳደረባቸው እና በአለም አቀፍ መድረክ ተቃውሞዎችን በማስነሳት እና በመቀጠልም የሮማኒያ ወላጅ አልባ ህጻናት እና የተጣሉ ህጻናት የበጎ አድራጎት ድርጅት ፋውንዴሽን ደግፎ ከመጀመሪያዎቹ የአለም መሪዎች አንዱ ነበር። እ.ኤ.አ. በ 2013 ቻርለስ ለብሪቲሽ ቀይ መስቀል የሶሪያ ቀውስ ይግባኝ እና በ 14 የብሪታንያ በጎ አድራጎት ድርጅቶች በሶሪያ የእርስ በርስ ጦርነት የተጎዱ ሰዎችን ለመርዳት ለሚያስተዳድሩት የብሪቲሽ ቀይ መስቀል የሶሪያ ቀውስ ይግባኝ እና የሶሪያ ይግባኝ መጠን ያልተገለጸ ገንዘብ ለግሷል። ዘ ጋርዲያን እንደዘገበው፣ በ2013 ቻርልስ 65 አመቱ ካደረገ በኋላ የመንግስት ጡረታውን ለአረጋዊያን ድጋፍ ለሚሰጥ አንድ ስማቸው ላልታወቀ በጎ አድራጎት ድርጅት እንደለገሱ ይታመናል። በማርች 2014 ቻርለስ በደቡብ-ምስራቅ እስያ በኩፍኝ ወረርሽኝ በፊሊፒንስ ውስጥ ለአምስት ሚሊዮን የኩፍኝ-ኩፍኝ ክትባቶችን አዘጋጅቷል። ክላረንስ ሃውስ እንዳለው፣ ቻርለስ በ2013 ዮላንዳ በደረሰው ጉዳት ዜና ተጎድቶ ነበር።ከ2004 ጀምሮ ደጋፊ የሆነው አለም አቀፍ የጤና አጋሮች ክትባቱን ልከው ከአምስት አመት በታች የሆኑ አምስት ሚሊዮን ህጻናትን ይከላከላሉ ተብሎ ይታመናል። ከኩፍኝ በሽታ. በጃንዋሪ 2020 የዌልስ ልዑል ስደተኞችን እና በጦርነት፣ ስደት ወይም የተፈጥሮ አደጋ የተፈናቀሉ ሰዎችን ለመርዳት አላማ ያለው የአለምአቀፉ አድን ኮሚቴ የመጀመሪያው ብሪቲሽ ጠባቂ ሆነ። እ.ኤ.አ. በኤፕሪል 2021 እና በህንድ ውስጥ በኮቪድ-19 ጉዳዮች መስፋፋቱን ተከትሎ ቻርልስ መስራቹ በሆነው በብሪቲሽ እስያ ትረስት ህንድ ለድንገተኛ ይግባኝ መጀመሩን በማወጅ መግለጫ አውጥቷል። ይግባኝ፣ ኦክሲጅን ለህንድ ተብሎ የሚጠራው፣ ለተቸገሩ ሆስፒታሎች የኦክስጂን ማጎሪያዎችን በመግዛት ረድቷል። እ.ኤ.አ. በጥር 2022 ቻርልስ ሰባት አርቲስቶችን የሰባት እልቂት የተረፉ ሰዎችን ምስል እንዲሳሉ አዟል። ስዕሎቹ በቡኪንግሃም ቤተ መንግስት በሚገኘው የንግስት ጋለሪ እና በሆሊሪድ ሃውስ ቤተ መንግስት እንዲታዩ የተደረገ ሲሆን የተረፉት፡ የሆሎኮስት ምስሎች በሚል ርዕስ በቢቢሲ ሁለት ዘጋቢ ፊልም ላይ ይቀርባል። የተገነባ አካባቢ የዌልስ ልዑል በሥነ ሕንፃ እና በከተማ ፕላን ላይ ያለውን አመለካከት በግልፅ ገልጿል; የኒው ክላሲካል አርክቴክቸር እድገትን አሳደገ እና "እንደ አካባቢ፣ አርክቴክቸር፣ የውስጥ ከተማ እድሳት እና የህይወት ጥራት ባሉ ጉዳዮች ላይ በጥልቅ እንደሚያስብ" አስረግጦ ተናግሯል። እ.ኤ.አ. ሜይ 30 ቀን 1984 የብሪቲሽ አርክቴክቶች ሮያል ኢንስቲትዩት () 150ኛ ዓመት የምስረታ በዓል ባደረጉት ንግግር በለንደን የሚገኘው ናሽናል ጋለሪ እንዲራዘም የታቀደውን “በጣም ተወዳጅ ጓደኛ ፊት ላይ ያለ አስፈሪ ካርበን” በማለት በሚያስታውስ ሁኔታ ገልፀዋል ። እና የዘመናዊ አርክቴክቸር "የመስታወት ግንዶች እና የኮንክሪት ማማዎች" ተቃወሙ። "የድሮ ህንፃዎችን፣ የመንገድ እቅዶችን እና ባህላዊ ሚዛኖችን ማክበር እና ለግንባታ ፣ ለጌጣጌጥ እና ለስላሳ ቁሳቁሶች ምርጫ የጥፋተኝነት ስሜት እንዳይሰማን በሰው ልጅ አንፃር አስፈላጊ ነው" በማለት የአካባቢውን ማህበረሰብ ተሳትፎ ጠይቋል። በሥነ ሕንፃ ምርጫዎች ውስጥ እና ጠየቀ- በንድፍ ውስጥ ስሜትን የሚገልጹ እነዚያ ኩርባዎች እና ቅስቶች ለምን ሊኖረን አይችልም? ምን ችግር አለባቸው? ለምንድነው ሁሉም ነገር አቀባዊ፣ ቀጥ ያለ፣ የማይታጠፍ፣ በትክክለኛ ማዕዘኖች ብቻ - እና የሚሰራ? የእሱ መጽሃፍ እና የቢቢሲ ዘጋቢ ፊልም ኤ ቪዥን ኦፍ ብሪታንያ በዘመናዊ አርክቴክቸር ላይም ትችት ነበረው እና በፕሬስ ውስጥ ትችት ቢሰነዘርበትም ለባህላዊ የከተማነት ፣የሰው ልጅ ሚዛን ፣የታሪካዊ ህንፃዎች እድሳት እና ዘላቂ ዲዛይን ዘመቻ ማድረጉን ቀጥሏል። ሁለቱ የበጎ አድራጎት ድርጅቶቹ ( እና በኋላም ወደ አንድ የበጎ አድራጎት ድርጅት የተዋሃዱ) አመለካከቶቹን ያስተዋውቁ ነበር፣ እና የፖውንድበሪ መንደር በዱቺ ኦፍ ኮርንዋል ባለቤትነት በሌዎን ማስተር ፕላን ላይ ተገንብቷል። ክሪየር በልዑል ቻርልስ መሪነት እና በፍልስፍናው መሠረት። እ.ኤ.አ. በ1996 በርካታ የሀገሪቱ ታሪካዊ የከተማ ማዕከሎችን ያለገደብ መውደሙን ቻርለስ ካናዳ ውስጥ ለተገነባው አካባቢ ብሔራዊ እምነት እንዲፈጠር ረድቷል። እ.ኤ.አ. በ2007 የካናዳ ፌዴራል በጀት በማፅደቅ የተተገበረውን በብሪታንያ ብሄራዊ እምነት ላይ የተመሰለ እምነትን ለመፍጠር ለካናዳ ቅርስ ዲፓርትመንት ዕርዳታውን ሰጥቷል። እ.ኤ.አ. በ 1999 ልዑሉ ለታሪካዊ ቦታዎች ጥበቃ ዘላቂ ቁርጠኝነት ላሳዩ የማዘጋጃ ቤት መንግስታት በ ቅርስ ካናዳ ፋውንዴሽን የተሸለመውን የዌልስ ልዑል ሽልማት የማዘጋጃ ቤት ቅርስ አመራር ሽልማትን ለመጠቀም ተስማምተዋል። ቻርልስ አሜሪካን እየጎበኘ እና ካትሪና ያስከተለውን ጉዳት ሲቃኝ እ.ኤ.አ. በ2005 የናሽናል ህንፃ ሙዚየም ቪንሰንት ስኩላሊ ሽልማትን በሥነ ሕንፃ ዙሪያ ላደረገው ጥረት ተቀበለ። በማዕበል የተጎዱ ማህበረሰቦችን መልሶ ለማቋቋም ከሽልማት ገንዘቡ 25,000 ዶላር ለግሷል። እ.ኤ.አ. ከ1997 ጀምሮ የዌልስ ልዑል ሮማኒያን ጎብኝቷል በኒኮላይ ሴውሼስኩ የኮሚኒስት አገዛዝ ዘመን የኦርቶዶክስ ገዳማትን እና የትራንስሊቫኒያ ሳክሰን መንደሮችን ውድመት ለማየት እና ለማጉላት ቻርልስ የሮማኒያ ጥበቃ እና ማደስ ድርጅት የ ጠባቂ ነው ፣ እና ገዝቷል ። ሮማኒያ ውስጥ ያለ ቤት። የታሪክ ምሁሩ ቶም ጋላገር እ.ኤ.አ. በ 2006 ሮማኒያ ሊቤራ በተባለው የሮማኒያ ጋዜጣ ላይ ቻርለስ በዚያች ሀገር በንጉሣውያን የሮማኒያ ዙፋን እንደተሰጣቸው ፅፈዋል ። ውድቅ ተደርጎበታል ተብሎ ቢነገርም ቡኪንግሃም ፓላስ ሪፖርቶቹን ውድቅ አድርጓል። ቻርልስ በተጨማሪም "ስለ ኢስላማዊ ጥበብ እና ስነ-ህንፃ ጥልቅ ግንዛቤ" ያለው እና በኦክስፎርድ እስላማዊ ጥናት ማእከል ውስጥ እስላማዊ እና ኦክስፎርድ የስነ-ህንፃ ቅጦችን የሚያጣምር ሕንፃ እና የአትክልት ስፍራ በመገንባት ላይ ተሳትፏል። ቻርለስ አልፎ አልፎ እንደ ዘመናዊነት እና ተግባራዊነት ባሉ የስነ-ህንፃ ቅጦች በሚጠቀሙ ፕሮጀክቶች ውስጥ ጣልቃ ገብቷል ። እ.ኤ.አ. በ 2009 ቻርልስ ለቼልሲ ባራክስ ጣቢያ አዘጋጆች ለኳታር ንጉሣዊ ቤተሰብ የሎርድ ሮጀርስ ዲዛይን ለጣቢያው “ተስማሚ ያልሆነ” የሚል ምልክት ሰጠ። በመቀጠል፣ ሮጀርስ ከፕሮጀክቱ ተወግደዋል እና የፕሪንስ ፋውንዴሽን ለተገነባው አካባቢ ሌላ አማራጭ እንዲያቀርብ ተሾመ። ሮጀርስ ልዑሉ የሮያል ኦፔራ ሃውስ እና ፓተርኖስተር አደባባይን ዲዛይኖቹን ለማገድ ጣልቃ ገብተዋል እና የቻርለስን ድርጊት “ስልጣን አላግባብ መጠቀም” እና “ሕገ መንግስታዊ ያልሆነ” ሲሉ አውግዘዋል። ሎርድ ፎስተር፣ ዛሃ ሃዲድ፣ ዣክ ሄርዞግ፣ ዣን ኑቬል፣ ሬንዞ ፒያኖ እና ፍራንክ ጊህሪ እና ሌሎችም የልዑሉ "የግል አስተያየቶች" እና "ከመጋረጃው በስተጀርባ ያለው ሎቢ" የ"ክፍት ስራውን" ለውጦታል ሲሉ ቅሬታቸውን ለሰንደይ ታይምስ ደብዳቤ ፃፉ። እና ዲሞክራሲያዊ እቅድ ሂደት ". ፒርስ ጎው እና ሌሎች አርክቴክቶች የቻርለስን አመለካከት እንደ “ኤሊቲስት” በማውገዝ ባልደረቦቻቸው በ2009 ቻርልስ ለ የሰጡትን ንግግር እንዲተዉ በሚያበረታታ ደብዳቤ ላይ አውግዘዋል። እ.ኤ.አ. በ 2010 የፕሪንስ ፋውንዴሽን ለተገነባው አካባቢ ዋና ከተማዋ በ2010 በሄይቲ የመሬት መንቀጥቀጥ ከተደመሰሰች በኋላ በፖርት-አው-ፕሪንስ ሄይቲ ውስጥ ያሉ ሕንፃዎችን እንደገና ለመገንባት እና ዲዛይን ለማድረግ ወሰነ። ፋውንዴሽኑ በካቡል፣ አፍጋኒስታን እና በኪንግስተን ጃማይካ የሚገኙ ታሪካዊ ሕንፃዎችን በማደስ ይታወቃል። ፕሮጀክቱ ለተገነባው አካባቢ የፕሪንስ ፋውንዴሽን "እስካሁን ትልቁ ፈተና" ተብሎ ተጠርቷል. ለኒው ክላሲካል አርክቴክቸር ጠባቂ ሆኖ ለሰራው ስራ፣ በ2012 የድሪሀውስ አርክቴክቸር ሽልማት ለቅኝት ተሸልሟል። በኖትር ዳም ዩኒቨርሲቲ የተሰጠው ሽልማት ለአዲስ ክላሲካል አርክቴክቸር እና የከተማ ፕላን ከፍተኛው የስነ-ህንፃ ሽልማት ተደርጎ ይወሰዳል። የጉበት ኩባንያ ቁርጠኝነት የአናጢዎች አምላኪ ኩባንያ ቻርለስን እንደ የክብር ሊቨርይማን የጫነው "ለለንደን አርክቴክቸር ያለውን ፍላጎት በማሳየት" ነው። የዌልስ ልዑል እንዲሁም የመርከብ ጸሐፊዎች የአምላኪ ኩባንያ ቋሚ መምህር፣ የድራፐርስ አምላኪ ኩባንያ ፍሪማን፣ የአምልኮ ሙዚቀኞች የክብር ፍሪማን፣ የወርቅ አንጥረኞች አምላኪ ኩባንያ ረዳት ፍርድ ቤት የክብር አባል፣ እና የአትክልተኞች አምላኪ ኩባንያ ሮያል ሊቨርይማን። የተፈጥሮ አካባቢ ከ1970ዎቹ ጀምሮ ቻርለስ የአካባቢ ግንዛቤን አስተዋውቋል። የካርቦን ዱካውን ለመቀነስ ባዮማስ ማሞቂያዎችን ተጠቅሟል , በተጨማሪም በንብረቱ አጠገብ ባለው ወንዝ ውስጥ የሃይድሮ ኤሌክትሪክ ተርባይን ተክሏል. በክላረንስ ሃውስ እና ሃይግሮቭ የፀሐይ ፓነሎችን ተጠቅሟል፣ እና በግዛቶቹ ላይ የኤሌክትሪክ መኪኖችን ከመጠቀም በተጨማሪ - አስቶን ማርቲን 6 በ 85 ላይ ይሰራል። ወደ ሃይግሮቭ ሃውስ ሲዘዋወር ቻርልስ የኦርጋኒክ እርሻ ፍላጎትን አዳበረ፣ በ1990 የራሱን ኦርጋኒክ ብራንድ ይፋ ባደረገበት ወቅት፣ አሁን ከ200 በላይ የተለያዩ በዘላቂነት የሚመረቱ ምርቶችን ከምግብ እስከ የአትክልት ዕቃዎች ይሸጣል። ትርፉ (በ2010 ከ6 ሚሊዮን ፓውንድ በላይ) ለልዑል በጎ አድራጎት ድርጅቶች ተሰጥቷል። በንብረቱ ላይ ሥራን በመመዝገብ፣ ቻርለስ በጋራ ፃፈ (ከቻርለስ ክሎቨር፣ የዴይሊ ቴሌግራፍ የአካባቢ ጥበቃ አርታኢ ጋር) ፡ በኦርጋኒክ አትክልትና እርሻ ላይ ያለ ሙከራ፣ በ1993 የታተመ እና ለጓሮ ኦርጋኒክ ደጋፊነቱን አቀረበ። በተመሳሳይ መልኩ የዌልስ ልዑል በእርሻ እና በውስጡ የተለያዩ ኢንዱስትሪዎች በመሳተፍ ከገበሬዎች ጋር በመገናኘት ስለ ንግድ ሥራቸው ይወያይ ነበር። ምንም እንኳን እ.ኤ.አ. በ 2001 በእንግሊዝ የተከሰተው የእግር እና የአፍ ወረርሽኝ ቻርለስ በሳስካችዋን የሚገኙ የኦርጋኒክ እርሻዎችን እንዳይጎበኝ ቢከለክለውም፣ በአሲኒቦያ ማዘጋጃ ቤት ከገበሬዎች ጋር ተገናኘ። በ2004፣ የብሪታንያ በግ ገበሬዎችን ለመደገፍ እና የበግ ስጋን የበለጠ ለማድረግ ያለመ የሙትን ህዳሴ ዘመቻን መሰረተ። ለብሪታንያውያን ማራኪ። የእሱ ኦርጋኒክ ግብርና የሚዲያ ትችቶችን ስቧል፡ ዘ ኢንዲፔንደንት በጥቅምት 2006 እንደገለጸው፣ "የዱቺ ኦርጅናል ታሪክ ስምምነትን እና ስነምግባርን የተላበሰ ነው፣ ከተወሰነ የሸቀጣሸቀጥ ፕሮግራም ጋር ተጋባ።" እ.ኤ.አ. በ2007 10ኛውን የአለም አቀፍ የአካባቢ ዜጋ ሽልማትን ከሃርቫርድ የህክምና ትምህርት ቤት የጤና እና የአለም አቀፍ የአካባቢ ጥበቃ ማእከል ተቀበለ ፣የዚህም ዳይሬክተር ኤሪክ ቺቪያን “ለአስርተ አመታት የዌልስ ልዑል የተፈጥሮ አለም ሻምፒዮን ሆኖ ቆይቷል። ... የኃይል ቆጣቢነትን ለማሻሻል እና በመሬት ላይ ፣ በአየር እና በውቅያኖሶች ውስጥ መርዛማ ንጥረ ነገሮችን በመቀነስ ረገድ በሚደረገው ጥረት የዓለም መሪ ሆኖ ቆይቷል። የቻርለስ የግል ጄት ጉዞ ከአውሮፕላን ደደብ ጆስ ጋርማን ትችት አስከትሏል። እ.ኤ.አ. በ2007፣ ቻርለስ የፕሪንስ ሜይ ዴይ ኔትወርክን ጀመረ፣ ይህም የንግድ ድርጅቶች በአየር ንብረት ለውጥ ላይ እርምጃ እንዲወስዱ የሚያበረታታ ነው። እ.ኤ.አ. ቀጥሎ በተካሄደው የጭብጨባ ጭብጨባ የዩናይትድ ኪንግደም የነፃነት ፓርቲ መሪ ኒጄል ፋራጅ ተቀምጠው የቻርልስ አማካሪዎችን “ከሁሉ ይልቅ ሞኞች እና ሞኞች” ሲሉ ገልፀዋቸዋል። እ.ኤ.አ. የካቲት 9 ቀን 2011 ቻርለስ በዝቅተኛ የካርቦን ብልጽግና ስብሰባ ላይ በአውሮፓ ፓርላማ ክፍል ውስጥ ባደረጉት ንግግር የአየር ንብረት ለውጥ ተጠራጣሪዎች ከፕላኔቷ የወደፊት ዕጣ ጋር "የማይረባ የ ጨዋታ" እየተጫወቱ ነው እናም በሕዝብ አስተያየት ላይ "የመበስበስ ውጤት" እያሳደሩ ነው ብለዋል ። በተጨማሪም የአሳ ሀብትን እና የአማዞን የዝናብ ደንን የመጠበቅ እና አነስተኛ የካርቦን ልቀትን በተመጣጣኝ ዋጋ እና ተወዳዳሪ ለማድረግ እንደሚያስፈልግ ተናግሯል።በ2011 ቻርልስ ከአካባቢ ጥበቃ ጋር በነበረው ግንኙነት የሮያል ሶሳይቲ ለአእዋፍ ጥበቃ ሜዳሊያ ተቀበለ። የዝናብ ደኖች. እ.ኤ.አ. ኦገስት 27 ቀን 2012 የዌልስ ልዑል ለአለም አቀፍ የተፈጥሮ ጥበቃ ህብረት - የአለም ጥበቃ ኮንግረስ ንግግር አቅርበው የአፈር እና የሳር መሬትን ምርታማነት ለመጠበቅ የግጦሽ እንስሳት ያስፈልጋሉ የሚለውን አመለካከት በመደገፍ፡- በተለይ በዚምባብዌ እና በሌሎች ከፊል ደረቃማ አካባቢዎች አለን ሳቮሪ የተባለ አስደናቂ ሰው ለዓመታት ሲሟገት የቆየውን የሊቃውንት አመለካከት ከልቤ ግጦሽ የሚያሽከረክሩትን ቀላል የቀንድ ከብቶች በመቃወም በጣም አስደነቀኝ። ለም መሬት በረሃ ለመሆን። በተቃራኒው፣ ከዚያን ጊዜ ጀምሮ በሥዕላዊ መግለጫው እንዳሳየው፣ ዑደቱ እንዲጠናቀቅ መሬቱ የእንስሳት መኖ እና ፍሳሾቻቸው እንዲኖሩት ይፈልጋል፣ ስለዚህም የአፈርና የሣር ሜዳዎች ፍሬያማ እንዲሆኑ። ግጦሾችን ከመሬት ላይ ወስደህ ሰፊ በሆነ መኖ ውስጥ ብትቆልፋቸው ምድሪቱ ይሞታል። በፌብሩዋሪ 2014፣ ቻርልስ በክረምት ጎርፍ የተጎዱ ነዋሪዎችን ለማግኘት የሶመርሴትን ደረጃዎች ጎበኘ። በጉብኝቱ ወቅት ቻርልስ "ሰዎች አንድ ነገር ማድረግ እንዲጀምሩ ለማድረግ እንደ አስደሳች አደጋ ያለ ምንም ነገር የለም. አሳዛኝ ነገር ለረዥም ጊዜ ምንም ነገር አለመከሰቱ ነው." ቤተሰቦችን እና ንግዶችን ለመርዳት በልዑል ገጠራማ ፈንድ የተደገፈ £50,000 ድጋፍ ለመስጠት ቃል ገብቷል። እ.ኤ.አ. በታህሳስ 2015 ቻርለስ ለ 21 የመክፈቻ ሥነ-ሥርዓት ንግግር አደረገ ፣ ለደን መጨፍጨፍ ምክንያት የሆኑትን ድርጊቶች እንዲያቆሙ ኢንዱስትሪዎች ተማጽነዋል። እ.ኤ.አ. በነሀሴ 2019 የዌልስ ልዑል ከብሪቲሽ ፋሽን ዲዛይነሮች ቪን እና ኦሚ ጋር በመተባበር በሀይግሮቭ እስቴት ውስጥ ከሚገኙ መረቦች የተሠሩ ልብሶችን ለማምረት ተባብሮ እንደነበር ተገለጸ። በተለምዶ "ምንም ዋጋ እንደሌላቸው የሚታሰቡ" የእፅዋት ዓይነት ናቸው. የሃይግሮቭ ተክል ቆሻሻ በአለባበስ የሚለብሱ ጌጣጌጦችን ለመፍጠርም ጥቅም ላይ ውሏል። በሴፕቴምበር 2020 የዌልስ ልዑል አጫጭር ፊልሞችን እና እንደ የአየር ንብረት ለውጥ እና ዘላቂነት ባሉ ጉዳዮች ላይ መጣጥፎችን የሚያሳይ የተባለ የመስመር ላይ መድረክን አስጀመረ። እሱ የመድረኩ ዋና አዘጋጅ ሆኖ ያገለግላል። መድረኩ ከጊዜ በኋላ ከአማዞን ፕራይም ቪዲዮ እና ከዋተርቢር ጋር በመተባበር ለአካባቢያዊ ጉዳዮች የተለየ የዥረት መድረክ ፈጠረ።በዚያው ወር የአየር ንብረት ለውጥን ለመዋጋት ከማርሻል ፕላን ጋር የሚመሳሰል ወታደራዊ አይነት ምላሽ እንደሚያስፈልግ በንግግራቸው ተናግሯል። እ.ኤ.አ. በጥር 2020 ቻርስ በዳቮስ በተካሄደው የአለም ኢኮኖሚክ ፎረም አመታዊ ስብሰባ የዘላቂ ገበያዎች ተነሳሽነትን ጀምሯል፣ይህም ፕሮጀክት ዘላቂነትን በሁሉም ተግባራት መሃል ላይ ማድረግን የሚያበረታታ ነው። በግንቦት 2020 የዌልስ ልኡል የዘላቂ ገበያዎች ተነሳሽነት እና የአለም ኢኮኖሚ ፎረም በኮቪድ-19 ወረርሽኝ የተከሰተውን አለማቀፋዊ የኢኮኖሚ ድቀት ተከትሎ ቀጣይነት ያለው የኢኮኖሚ እድገትን ማሳደግን የሚመለከት ታላቁን ዳግም ማስጀመር ፕሮጀክት ባለ አምስት ነጥብ እቅድ ጀመሩ። እ.ኤ.አ. በጥር 2021 ቻርለስ ቴራ ካርታ ("ምድር ቻርተር")ን ዘላቂ የፋይናንስ ቻርተር ፈጠረ። እ.ኤ.አ. በጁላይ 2021 ቻርለስ እና ጆኒ ኢቭ ለአየር ንብረት ለውጥ እና ለአካባቢያዊ ጉዳዮች መፍትሄዎችን ለማግኘት በሮያል አርት ኮሌጅ የተፀነሰውን የቴራ ካርታ ዲዛይን ላብራቶሪ አስታወቁ ፣ አሸናፊዎቹ በገንዘብ የሚደገፉ እና ከዘላቂው የኢንዱስትሪ መሪዎች ጋር ያስተዋውቃሉ። የገበያ ተነሳሽነት። በሴፕቴምበር 2021 የሁለተኛ ደረጃ ተማሪዎችን ስለ ምግብ ስርዓት ለማስተማር እና የምግብ ብክነትን ለማስወገድ ያለመ ከጂሚ ዶሄርቲ እና ከጄሚ ኦሊቨር አስተዋፅዖ ያለው ፕሮግራምን ለወደፊት የምግብ ተነሳሽነት ጀምሯል። ቻርልስ የናሽናል ሄጅላይንግ ሶሳይቲ ጠባቂ ሆኖ በእንግሊዝ ውስጥ የተተከሉትን ቁጥቋጦዎችን ለመጠበቅ እንዲረዳው ሃይጅግሮቭ ስቴት ለድርጅቱ የገጠር ውድድር አቀባበል አድርጓል። በሰኔ 2021፣ በ47ኛው 7 የመሪዎች ጉባኤ ላይ በንግስቲቷ በተዘጋጀው የአቀባበል ስነ ስርዓት እና በ7 መሪዎች እና በዘላቂ ኢንዱስትሪያል ዋና ስራ አስፈፃሚዎች መካከል በተደረገው ስብሰባ ላይ መንግስታዊ እና ኮርፖሬት የአካባቢ ችግሮችን ለመፍታት ተሳትፈዋል። እ.ኤ.አ. በጥቅምት 2021 በ 2021 20 ሮም ስብሰባ ላይ ንግግር አድርጓል ፣ 26 የአየር ንብረት ለውጥን ለመከላከል እና ወደ አረንጓዴ መሪነት ዘላቂ ኢኮኖሚ የሚመራ እርምጃዎችን ለመጠየቅ “የመጨረሻው ዕድል ሳሎን” በማለት ገልፀዋል ።] በመክፈቻው ላይ ባደረጉት ንግግር የ 26 ሥነ-ስርዓት የአየር ንብረት ለውጥን ለመቋቋም “የዓለምን የግሉ ሴክተር ጥንካሬ ለማዳበር” ሰፊ ወታደራዊ መሰል ዘመቻ እንደሚያስፈልግ በመግለጽ ካለፈው ዓመት የተሰማውን ስሜት ደግሟል። እ.ኤ.አ. በ 2021 ልዑል ቻርልስ ስለ አካባቢው ለቢቢሲ ተናግረው በሳምንት ሁለት ቀን ሥጋም ሆነ አሳ አይበላም እና በሳምንት አንድ ቀን ምንም የወተት ተዋጽኦዎችን አይበላም ብለዋል ። አማራጭ ሕክምና ቻርለስ አማራጭ ሕክምናን አወዛጋቢ በሆነ መንገድ ደግፏል። የልዑል የተቀናጀ ጤና ድርጅት አጠቃላይ ሐኪሞች ከዕፅዋት የተቀመሙ መድኃኒቶችን እና ሌሎች አማራጭ ሕክምናዎችን ለብሔራዊ የጤና አገልግሎት ታካሚዎች እንዲያቀርቡ በሚያደርገው ዘመቻ ከሳይንሳዊ እና የህክምና ማህበረሰብ ተቃውሞ ስቧል እና በግንቦት 2006 ቻርልስ በጄኔቫ በተካሄደው የዓለም ጤና ስብሰባ ላይ ንግግር አደረገ ። የባህላዊ እና አማራጭ መድሃኒቶችን ማዋሃድ እና ስለ ሆሚዮፓቲ መሟገት. በኤፕሪል 2008 ዘ ታይምስ የፕሪንስ ፋውንዴሽን አማራጭ ሕክምናን የሚያስተዋውቁ ሁለት መመሪያዎችን እንዲያስታውስ የጠየቀውን የኤክሰተር ዩኒቨርሲቲ የተጨማሪ ሕክምና ፕሮፌሰር ኤድዛርድ ኤርነስት የጻፈው ደብዳቤ “አብዛኞቹ አማራጭ ሕክምናዎች ክሊኒካዊ ውጤት የሌላቸው ይመስላሉ፣ እና ብዙዎች አደገኛ ናቸው። የፋውንዴሽኑ አንድ ተናጋሪ ትችቱን በመቃወም እንዲህ በማለት ተናግሯል:- “የእኛ የመስመር ላይ ህትመቶች ማሟያ ጤና ጥበቃ፡መመሪያ ስለ ማሟያ ሕክምናዎች ጥቅሞች ምንም ዓይነት አሳሳች ወይም ትክክለኛ ያልሆነ የይገባኛል ጥያቄ ይዟል የሚለውን ውንጀላ ሙሉ በሙሉ አንቀበልም። ሰዎች አስተማማኝ የመረጃ ምንጮችን እንዲመለከቱ በማበረታታት ኃላፊነት የተሞላበት አካሄድ ... በመረጃ ላይ የተመሰረተ ውሳኔ እንዲያደርጉ ፋውንዴሽኑ ተጨማሪ ሕክምናዎችን አያበረታታም." በዛ አመት ኤርነስት ከሲሞን ሲንግ ጋር ለ"" በፌዝ የተጻፈ መጽሃፍ አሳተመ። የመጨረሻው ምዕራፍ የቻርለስ የተጨማሪ እና አማራጭ ሕክምናዎችን ጥብቅና የሚመለከት ነው። የፕሪንስ ዱቺ ኦርጅናሎች የተለያዩ ተጨማሪ የመድኃኒት ምርቶችን ያመርታሉ፣ ኤድዛርድ ኤርነስት “አደጋ ተጋላጭ የሆኑትን በገንዘብ መጠቀሚያ” እና “ቀጥተኛ መንቀጥቀጥ” በማለት ያወገዘው “”ን ጨምሮ። እ.ኤ.አ. በ2009 የማስታወቂያ ደረጃዎች ባለስልጣን ዱቺ ኦርጂናል የኢቺና-ረሊፍ፣ ሃይፐር ሊፍት እና ዲቶክስ ቲንክቸር ምርቶችን ለማስተዋወቅ የላከው ኢሜይል አሳሳች ነው ሲል ተችቷል። ልዑሉ እንደነዚህ ያሉትን ከዕፅዋት የተቀመሙ መድኃኒቶችን የሚመለከቱትን ደንቦች ከማቃለላቸው ጥቂት ቀደም ብሎ ለመድኃኒቶች እና የጤና እንክብካቤ ምርቶች ተቆጣጣሪ ኤጀንሲ () ቢያንስ ሰባት ደብዳቤዎችን ጽፈዋል ፣ ይህ እርምጃ በሳይንቲስቶች እና በሕክምና አካላት በሰፊው የተወገዘ ነው ። በጥቅምት 2009 ፣ በኤን ኤች ኤስ ውስጥ የበለጠ አማራጭ ሕክምናዎችን በተመለከተ ቻርልስ የጤና ፀሐፊውን አንዲ በርንሃምን በግል እንደጠየቀ ተዘግቧል። እ.ኤ.አ. በ 2016 ቻርልስ በንግግሩ ውስጥ በእርሻ ቦታው ውስጥ አንቲባዮቲክን ለመቀነስ የሆሚዮፓቲ የእንስሳት መድኃኒቶችን እንደተጠቀመ ተናግሯል ። በኤፕሪል 2010፣ የሂሳብ አያያዝ መዛባትን ተከትሎ፣ የፕሪንስ ፋውንዴሽን የቀድሞ ባለስልጣን እና ባለቤታቸው በአጠቃላይ £300,000 ነው ተብሎ በማጭበርበር ታሰሩ። ከአራት ቀናት በኋላ ፋውንዴሽኑ "የተቀናጀ ጤና አጠቃቀምን የማስተዋወቅ ቁልፍ አላማውን አሳክቷል" በማለት መዘጋቱን አስታውቋል። የበጎ አድራጎት ድርጅቱ የፋይናንስ ዳይሬክተር አካውንታንት ጆርጅ ግሬይ በአጠቃላይ 253,000 ፓውንድ የስርቆት ወንጀል ተከሶ የሶስት አመት እስራት ተፈርዶበታል። የፕሪንስ ፋውንዴሽን እንደገና ታጥቆ በ2010 የመድኃኒት ኮሌጅ ተብሎ እንደገና ተጀመረ። ሃይማኖታዊ እና ፍልስፍናዊ ፍላጎቶች ልዑል ቻርለስ በ16 አመቱ በካንተርበሪ ሊቀ ጳጳስ ሚካኤል ራምሴ በ1965 ፋሲካ በቅዱስ ጊዮርጊስ ቻፕል ዊንዘር ቤተመንግስት ተረጋግጧል። በሃይግሮቭ አቅራቢያ በሚገኙ የተለያዩ የአንግሊካን ቤተክርስትያኖች ውስጥ አገልግሎቶችን ይከታተላል እና በባልሞራል ካስትል በሚቆይበት ጊዜ የስኮትላንድ ክራቲ ኪርክ ቤተክርስትያን ከተቀረው የንጉሣዊ ቤተሰብ ጋር ይሄዳል። እ.ኤ.አ. በ2000 የስኮትላንድ ቤተክርስቲያን አጠቃላይ ጉባኤ ጌታ ከፍተኛ ኮሚሽነር ሆኖ ተሾመ። ቻርለስ በአቶስ ተራራ ላይ እንዲሁም በሩማንያ ውስጥ የኦርቶዶክስ ገዳማትን (በአንዳንድ ሚስጥሮች መካከል) ጎበኘ። ቻርለስ በኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ የኦክስፎርድ እስላማዊ ጥናት ማዕከል ጠባቂ ሲሆን በ2000ዎቹም የከፍተኛ ትምህርት ማርክፊልድ ኢንስቲትዩት በብዙ መድብለ ባሕላዊ አውድ ውስጥ ለኢስላማዊ ጥናቶች የተዘጋጀውን መርቋል። ሰር ሎረንስ ቫን ደር ፖስት በ1977 የቻርልስ ጓደኛ ሆነ። እሱ “መንፈሳዊ ጉሩ” ተብሎ ተጠርቷል እና የቻርለስ ልጅ ልዑል ዊሊያም አባት ነበር። ከቫን ደር ፖስት ልዑል ቻርለስ በፍልስፍና እና በሌሎች ሃይማኖቶች ላይ ትኩረት አድርጓል። ቻርለስ በ2010 ሃርመኒ፡ አለምን የሚመለከት አዲስ መንገድ በተሰኘው መጽሃፉ የናውቲለስ መጽሃፍ ሽልማትን በማሸነፍ የፍልስፍና ሀሳቡን ገልጿል። እ.ኤ.አ. በኖቬምበር 2016፣ የብሪታንያ የመጀመሪያው የሶሪያ ኦርቶዶክስ ካቴድራል ለመሆን በቅዱስ ቶማስ ካቴድራል፣ አክቶን መቀደስ ላይ ተገኝቷል። በጥቅምት 2019፣ በካርዲናል ኒውማን ቀኖና ላይ ተገኝተዋል። ቻርለስ እ.ኤ.አ. በጥር 2020 በኢየሩሳሌም የሚገኙትን የምስራቅ ቤተክርስቲያን መሪዎች ጎበኘ።በመጨረሻም በቤተልሔም በሚገኘው የልደታ ቤተክርስቲያን ውስጥ በተደረገው ኢኩሜኒካዊ አገልግሎት፣ከዚያም በኋላ በዚያች ከተማ ከክርስቲያን እና ከሙስሊም መኳንንት ጋር አልፏል። ምንም እንኳን ቻርለስ "የእምነት ተከላካይ" ወይም "የእምነት ተከላካይ" እንደ ንጉስ እንደሚሆን ቃል መግባቱ የተወራ ቢሆንም በ 2015 የንጉሱን ባህላዊ ማዕረግ "የእምነት ተከላካይ" እንደሚይዝ ገልጿል, "ይህን ግን ያረጋግጣል. የሌሎች ሰዎችን እምነት መለማመድ ይቻላል” ሲል የእንግሊዝ ቤተ ክርስቲያን ግዴታ አድርጎ ይመለከተዋል። ርዕሶች፣ ቅጦች፣ ክብር እና ክንዶች ርዕሶች እና ቅጦች ቻርለስ በህይወት ዘመናቸው ሁሉ የማዕረግ ስሞችን ይዟል፡ የንጉሣዊው የልጅ ልጅ፣ የንጉሣዊው ልጅ እና በራሱ መብት። ከተወለደ ጀምሮ የእንግሊዝ ልዑል ሲሆን በ1958 የዌልስ ልዑል ተፈጠረ። ልዑሉ በዙፋኑ ላይ ሲሾሙ የትኛውን የግዛት ስም እንደሚመርጡ ግምቶች ነበሩ። የመጀመሪያ ስሙን ከተጠቀመ, ቻርለስ በመባል ይታወቃል. ነገር ግን፣ ቻርልስ ለእናት አያቱ ክብር ሲል ጆርጅ ሰባተኛ ሆኖ ለመንገስ እንዲመርጥ እና ከስቱዋርት ነገሥታት 1ኛ ቻርልስ (አንገቱ የተቆረጠ) እና ቻርልስ (በእርሳቸው ከሚታወቀው) ጋር ግንኙነት እንዳይፈጠር ሐሳብ ማቅረቡን በ2005 ተዘግቧል። ዝሙት የበዛበት የአኗኗር ዘይቤ)፣ እንዲሁም በአንድ ወቅት የእንግሊዝና የስኮትላንድ ዙፋን ላይ ስቱዋርት አስመሳይ ቦኒ ልዑል ቻርሊን ለማስታወስ ንቁ መሆን፣ በደጋፊዎቹ “ቻርልስ ” ተብሎ ይጠራ ነበር። የቻርለስ ቢሮ "ምንም ውሳኔ አልተደረገም" ሲል ምላሽ ሰጥቷል. ክብር እና ወታደራዊ ሹመት እ.ኤ.አ. በ1972 ቻርልስ በሮያል አየር ሀይል ውስጥ የበረራ ሀላፊነት ከተሾመበት ጊዜ ጀምሮ በበርካታ ሀገራት የጦር ሃይሎች ውስጥ ጉልህ ደረጃዎችን አግኝቷል። ቻርልስ በጦር ኃይሎች ውስጥ የመጀመሪያ የክብር ሹመት የዌልስ ሮያል ክፍለ ጦር ዋና አዛዥ ሆኖ ነበር። በ1969 ዓ.ም. ከዚያን ጊዜ ጀምሮ ልዑሉ እንደ ኮሎኔል-ዋና ኮሎኔል ፣ ኮሎኔል ፣ የክብር አየር ኮምሞዶር ፣ ኤር ኮምሞዶር-ዋና ፣ ምክትል ኮሎኔል-ዋና ፣ የሮያል የክብር ኮሎኔል ፣ ሮያል ኮሎኔል እና የክብር ኮሞዶር ቢያንስ 32 ተሹመዋል ። በብሪቲሽ ጦር ውስጥ ብቸኛው የውጭ ክፍለ ጦር የሆነው የሮያል ጉርካ ጠመንጃን ጨምሮ በኮመንዌልዝ ወታደራዊ አደረጃጀቶች። እ.ኤ.አ. ከ 2009 ጀምሮ ቻርለስ በካናዳ ጦር ኃይሎች በሶስቱም ቅርንጫፎች ሁለተኛ ደረጃን ይይዛል እና እ.ኤ.አ. ሰኔ 16 ቀን 2012 ንግስቲቱ በብሪቲሽ ጦር ኃይሎች ሶስት ቅርንጫፎች ውስጥ የዌልስ ልዑልን የክብር አምስት ኮከብ ማዕረግ ሰጠች ። በዋና አዛዥነት ሚናዋ ድጋፉ፣ የፍሊት አድሚራል፣ ፊልድ ማርሻል እና የሮያል አየር ሀይል ማርሻል አድርጎ ሾመው። በሰባት ቅደም ተከተሎች ተመርጦ ስምንት ጌጣጌጦችን ከኮመንዌልዝ ግዛቶች ተቀብሏል እና 20 የተለያዩ የክብር ሽልማቶችን ከውጭ መንግስታት እንዲሁም በዩናይትድ ኪንግደም, አውስትራሊያ እና ኒውዝላንድ ዩኒቨርሲቲዎች ዘጠኝ የክብር ዲግሪዎችን አግኝቷል. ልዑሉ የሚጠቀሙባቸው ባነሮች እንደየአካባቢው ይለያያሉ። የእሱ የግል ስታንዳርድ የዩናይትድ ኪንግደም ሮያል ስታንዳርድ ነው እንደ እጆቹ ልዩነት ባለ ሶስት ነጥብ አርጀንቲና እና በመሃል ላይ የዌልስ ርእሰ መስተዳደር ክንዶች መለያ። ከዌልስ፣ ከስኮትላንድ፣ ከኮርንዋል እና ከካናዳ ውጭ እና በመላው ዩናይትድ ኪንግደም ልዑሉ ከዩናይትድ ኪንግደም ጦር ኃይሎች ጋር በተገናኘ በይፋ በሚሰራበት ጊዜ ጥቅም ላይ ይውላል። በዌልስ ውስጥ ጥቅም ላይ የሚውለው የግል ባንዲራ የተመሰረተው በዌልስ ሮያል ባጅ (የጊዊኔድ መንግሥት ታሪካዊ ክንዶች) ነው፣ እሱም አራት አራት ማዕዘኖችን ያቀፈ፣ የመጀመሪያው እና አራተኛው በወርቅ ሜዳ ላይ ከቀይ አንበሳ ጋር፣ እና ሁለተኛው እና ሶስተኛው በቀይ ሜዳ ላይ ከወርቅ አንበሳ ጋር. የዌልስ ልዑል ባለ አንድ-ቅስት ኮሮኔት ያለው ነው። በስኮትላንድ ከ 1974 ጀምሮ ጥቅም ላይ የዋለው የግል ባነር በሶስት ጥንታዊ የስኮትላንድ ማዕረጎች ላይ የተመሰረተ ነው-ዱክ ኦፍ ሮቴሳይ (የስኮትላንድ ንጉስ ወራሽ) ፣ የስኮትላንድ ከፍተኛ መጋቢ እና የደሴቶች ጌታ። ባንዲራ እንደ የአፕይን ክላን ስቴዋርት አለቃ ክንዶች በአራት አራት ማዕዘኖች የተከፈለ ነው። የመጀመሪያው እና አራተኛው አራት ማዕዘን ቅርጽ ያለው የወርቅ መስክ በሰማያዊ እና በብር የተሸፈነ ባንድ በመሃል ላይ; ሁለተኛውና ሦስተኛው አራተኛው ክፍል በብር ሜዳ ላይ ጥቁር ጋለሪ ያሳያል. ክንዶቹ ከአፒን የሚለያዩት በስኮትላንድ የተንሰራፋውን የተጨማለቀ አንበሳ የተሸከመ ኢንስኩትቼን በመጨመር ነው። ባለ ወራሹን ለማመልከት ባለ ሶስት ነጥብ ግልጽ መለያ የተበላሸ። በኮርንዋል፣ ባነር የኮርንዋል መስፍን ክንዶች ነው፡- “”፣ ማለትም፣ 15 የወርቅ ሳንቲሞች የያዘ ጥቁር ሜዳ። እ.ኤ.አ. በ 2011 የካናዳ ሄራልዲክ ባለስልጣን ለዌልስ ልዑል በካናዳ ውስጥ ጥቅም ላይ የሚውል የግል ሄራልዲክ ባነር አስተዋወቀ ፣ የካናዳ ክንዶች ጋሻ በሁለቱም የዌልስ ልዑል ላባ በወርቅ የሜፕል አክሊል የተከበበ ሰማያዊ ክብ ቅርጽ ያለው ቅጠሎች, እና የሶስት ነጥብ ነጭ መለያ.

22330

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%8E%E1%8D%8B

ጎፋ

የጌዞ ብሔረሰብ ቋንቋ ‹ጌዞኛ› ሲሆን፣ ቋንቋው ከማዕከላዊ ኦማዊ ቋንቋዎች ቤተሰብ ይመደባል። ሕዝብ ቁጥር በ1999 ዓ.ም በተደረገው የሕዝብና ቤቶች ቆጠራ ውጤት የብሔረሰቡ ሕዝብ ብዛት 363ሺ9 ነው፡፡ መልክዓ ምድር የዑባ ካቲ (ንጉሥ) ግዛት የዑባ አካባቢ ነፃ የተደራጀ ባህላዊ የፖለቲካ አስተዳደር የተፈጠረው ከአሪ ግዛት ተነጥሎ ዑባ ነፃ አስተዳደር ግዛት ከሆነበት ዘመን ወዲህ ነበር ። የዑባ ጥንታዊ ግዛት በሰሜን ዜንቲ ወንዝ : በደቡብ ምስራቅ የማዜ ወንዝ ይዞ እስከ ዛላና ዑባ መካከል ያለው ሸለቆ አልፎ ዘቃ ዛልቶ እና ጋላዳ ቀበለያትን ያካትታል ። በደቡብ ማሌ ወረዳ : በደቡብ ምዕራብ የአሪ ግዛት: በምዕራብ ሙሉ በሙሉ በአሪ ግዛት ይዋስናል ።የካቲው (የንጉሱ) አስተዳደር ሥርዓት ለብቻ የተዘረጋው ከአሪ ማዕከል የመጣው ንጉስ ሾዴ () ከነገሰበት ጊዜ ጀምሮ ሲሆን ይህንን ከላይ የተጠቀሰውን አካባቢ ይገዛ የነበረው የዚህ ትውልድ ነበር ። መጀመሪያ ከአሪ ወደ ዑባ አካባቢ የመጣው ሰው የተቀመጠው በዑባ ተራራማ አካባቢ አምፖ በሚል ስም በሚታወቅበት ቦታ ነበር ከዚህ በመነሳት የጎሳው ዝሪያዎች ቀስ በቀስ ግዛት አስፋፍተው ሊቆጣጠሩ እንደቻሉ ይገለፃል ። በአካባቢው የካቲ አስተዳደር ከተመሠረተ በኋላ ሰሜናዊ የግዛት ክፍል ማለትም መላና አካባቢውን : ጋልጣና አካባቢውን በመልቀቅ ወደ ደቡብ ምሥራቅ በማስፋፋት ጥንት የባዮ ግዛት የነበረውን ዙዛና አካባቢውን : ጋላዳና አካባቢውን ያዘ ። በሰሜናዊ ግዛት የጎፋ እና የዛላ ካቲ አይለው በነበሩ ጊዜ ዑባን በኃይል አስለቅቀው ወደ ደቡብ እንድዞር አደረገዋል ይባላል ። የጎፋ እና የዛላ ካቲታይ(ንጉሶች) ፍላጎት ከፍ እያለ በመጣበት ወቅት የዑባ ካቲ ላይ በጦርነት እነዚህን ቀበሌያትንና አካባቢውን በኃይል አስለቅቀው እንደያዘ ይነገራል ። ወደ ዑባ ተሻግረው ከነገሰው ሾደ() ነጥቀው በትውልድ ሀረግ ቆጠራ መሠረት የሚቀጥሉ ካቲዎች በዑባ ነግሰዋል:: 1. ጋልታይዛ 8. አይሳ 2. ሾጴ 9. ታንጋ 3. ፖሻ 10. ሉፀ 4. ቱጫ 11. ኦፈ 5. ቶልባ 12. ኩንሳ 6. ቦላ 13. ዲቻ ናቸው 7. ካንሳ ነበሩ ። እነዚህ ነገስታት ዑባን ከዳር እስከ ዳር ያስተዳደሩ የነበሩት አከባቢው ወደ ማዕከላዊ መንግስት አስተደደር ሥር እስከሚሆን ድረስ ነበር ። ዑባን ከገዙት ካቲዎች ውስጥ ድንበር ከማስከበር አልፎ ጦርነቶችን አካሄዶ የተወሰኑ ግዛት ክፍሎችን በኃይል እንደያዘ የሚነገረው ካቲ ቦላ ነበር ። ካቲ ቦላ በጣም ጦረኛ ስለነበረ ህዝብን አሰልፎ ከጎፋ እና ከዛላ ጋር በሚዋስኑ አካባቢዎች ድንበሮችን ለማካለል የበቃ ካቲ ነበር ። ከአሪ ግዛት ጋር ያለውን ውስጣዊ የዝምድና ትስስር በመበጠስ ወደ ጦርነት ገብቶ ድንበሩ እንድካለል ያደረገው እሱ እንደነበረ ይነገራል ። የዑባ ካቲ አስተዳደር ሥርዓት የጀመረው ከዑባ ዣላ ከፍ ብሎ በሚገኘው አምፖ በሚባለው ቦታ ነው ። እዚሁ መጀመሪያ መጥቶ የነገሰው ካቲው ሾዴ ሲሆን ሶስት የአምልኮ : የአስተዳደር ማዕከል እና የመኖሪያ ቦታዎችን በማበጀት ማስተዳደር ጀመረ ። በዚሁ መሠረት ዶጃ የነጋሲያን የአምልኮ ሥፍራ እና አምፖ የአስተዳደር ማዕከል ካምባ የመኖሪያ ቦታ አድርጎ በዚሁ ተራራ ላይ አዘጋጀ ። ከዚያን በኋላ ጥንታዊ የዑባ ግዛት ተብሎ የሚታወቀውን አካባቢ ይገዙ የነበሩ ካቲዎች ዋና መኖሪያቸውና የአስተዳደር ማዕከላቸውን እዚሁ አድርገዋል። ሆኖም ከኋላ አስተዳዳሩ እየተጠናከረ ሲሄድ ዣላ : ቡኔ : ጋልፃ እና በሌሎች ቦታዎች መቀመጫቻውን ያደረጉት የበታች ተሿሚዎችን ተጠርነቱን ለካቲው ሆኖ ሲያስተዳድሩ ቆይቷል ። ከላይ በተጠቀሱት የአስተዳደር አካበቢዎች ኃላፊነት ይዘው ያስተዳደሩት የነበሩ '' ማይጫ ዳና '' የሚል ማዕረግ ስም የያዙት ነበሩ ። በዚህ አቅጣጫ ካቲዎች ህዝብንና መሬትን በበላይነት ይመሩ እንደነበሩ የዕድሜ ባለፀጎች መረጃዎች ያስረዳሉ ። ሌላው ደግሞ ማይጫ ዳና ሥር የአስተዳደር ሥራዎችን ከመሥራት አኳያ ትልቅ አስተዋፆኦ እንደነበራቸው የሚነገርላቸው የሚባሉ ሳጋ እንደ ቃልቻ ያሉ ረግመውና መርቀው የሚያደርሱ ይገኙ ነበር ። ሥራቸውንም ሊያከናወኑ ህዝብ የከበረታ ሥፍራ ይሰጣቸው ነበር ። ሌሎች ደግሞ በህዝብ ውስጥ የሚሠሩ ባህላዊ አምልኮ አስፈፃሚዎች ብታንቴ የሚባሉት በየቀበሌያት ይገኙ ነበር ። በነፃ ግዛት ይኖር የነበረው ህዝብ በአዋሳኝ ከሚገኘው ህዝብ ጋር ተቀላቅሎ በጎሳ ሥርጭት : በባህል አንድ ሆኖ ኖረዋል ። ይሁንና የካቲ አስተዳደር እየተጠናከረ በሄደበት ወቅት ከጎፋም : ከዛላና ከሌሎች ደቡባዊ አቅጣጫ ከሚገኙት ጋር ጦርነቶችን አካሂደዋል ። ከዛላ ካቲ ግዛት ጋር መሀላ ፈጽመው የውል ስምምነቱን ጨርሰው የኖሩት ዑባ ዙማ ተብሎ በሚጠራ ቦታ በተደረገው እርቅና ስምምነት ነበር ። በጎ ፋ ካቲ ካንሳና በዑባ ካቲ አይሳ መካከል ከፍተኛ ጦርነት በተካሄደበት ጊዜ በዑባ ጋይላ ላይ በተደረገው ውጊያ የመራውን ካቲ ካንሳን ወግቶ ካቆሰለ በኋላ እንደሞተ ይነገራል፡፡ በዚያን ዘመን በነዚህ አካባቢዎች ጦርነቶች ሲከፈቱ አንዱ ከሌላው ወገን ጋር ለማስታረቅ ጥረት የሚያደርጉት ራሳቸው ካቲዎች ነበሩ፡፡ ይህንን ሚና ካቲዎች የሚጫወቱት የሠላም ምልክት አድርገው በሚወስዱት የመልዕክት ልውውጥ ነበር፡፡ ይኽውም ቀድሞ ሰላም ፈላጊ ካቲው የራሱን መርኩዝ ለሌላኛው ካቲ በመላክና የዚያኛውንምርኩዝ የላከው መልዕክተኛ ይዞ ሲመጣ ነበር፡፡ ይህንን መጀመሪያ በመስጠትና ምላሽ የማግኘት ሥርዓት በመባል የሚታወቅ ሲሆን በዚህ ሁኔታ ሁለቱም ወገኖች ወደ እርቅ ድርድር ይገቡ ነበር፡፡ ካቲዎች ትልቅ አክብሮት ከህዝብ የሚሰጣቸው ሲሆን ሥልጣናቸውም ከመለኮታው ኃይል እንደሆነ አድርገው ይወስዱ ነበር፡፡ ስለዝህም ካቲው በዑባ በጣም ይከበራል፤ ህዝቡም ይታዘዝለት ነበር፡፡ የአነጋገስ ሥነ-ሥርዓትም በተመለከተ ለአጎራባች ካቲዎች እንደሚደረግላቸው ዓይነት ነው፡፡ ይኸውም ለካቲዎች የሚደረግ ክብር መለክያ ዕቃዎች ተመሳሳይነት እና ካቲው ሲሞት የሚተካው የካቲው ታላቅ ልጅ መሆኑ ነው፡፡ ነገር ግን ሳጋ የሚባሉት ከሌሎች አንጋሾች ጋር በመሆን ካቲው በሚነግስበት ወቀት ከፍተኛ ሚና የሚጫወቱት ክፍል እንደሆነ ይነገራል፡፡በዑባ የካቲ አስተዳደር መጀመር ተከትሎ በአጎራባች ከሚገኙት ካቲ ግዛቶች ጋር ያለው ግንኙት መልክ እየያዘ መጥቷል፡፡ቀደም ሲል በአከባቢው እንደነበሩ የሚነገሩ ጎሳው ተቋዋሚዎች ፈርሰው የአሪ ግዛት እየተጠናከረ እንደመጣ ብዛት ያላቸው ማህበረሰቦች በየቦታው በአይካ መንግሰት ሥር ሆነው ሲተዳደሩ ቆይቷል ፡፡ ብሔረሰብ በጋሞጎፋ ዞን ውስጥ ከሚገኙ ብሔረሰቦች መካከል አንዱ ሲሆን፣ ብሔረሰቡ በዋናነነት በጎፋ ዙሪያ፣ ዛላ፣ ዑባ፣ ደብረፀሐይ እና መሎካዛ በሚባሉ ወረዳዎች ይገኛል፡፡ የብሔረሰቡ ዋና የሀብት መሠረት ጥምር ግብርና ሲሆን፤ የገቢ ምንጭ በሚያስገኙ ምርቶች ላይ የተመሠረተ ነው፡፡ የጎፋ ብሔረሰብ የራሱ የሆነ ነባር ባህላዊ አስተዳደር አለው፡፡ ጥንት በጎፋ ግዛት ክልል ሥር የነበሩ አካባቢዎች በሰባት የካዎ (ነጉሥ) ግዛቶች ተከፋፍለው የተደራደሩ ነበሩ፡፡ እያንዳንዱ ከአዎ የአስተዳደር ማዕከል ቤተ-መንግሥት(ጋዶ) ነበረው፡፡ ማዕከላዊ አስተዳደሩ የተለየ ሥልጣንና የሥራ ድርሻ ያላቸውን አስፈፃሚ አካላትን የያዘ ነበር፡፡ ካዎ (ንጉሥ)- የባህላዊ አስተዳደሩ ቁንጮና ከፍተኛ የሥልጣን አካል ሲሆን፤ ከእርሱ ቀጥሎ የሚገኙትን የሥልጣን አካላትንና አማካሪዎችን የመሾምና የመሻር ሥልጣን ነበረው። ጠንከር ያለ ውሳኔን የሚሹ ጉዳዮች የመጨረሻ ብይን የሚያገኙትም በካዎ ነበር፡፡ ብሔረሰቡ ጋብቻ የሚፈጸመው የጎሣ አቻነትን፣ የሀብት ደረጃ በማስተያየትና የሥጋ ዝምድና አለመኖርን መሠረት በማድረግ ነው፡፡ ወንዶች ከ17-25፤ ሴቶች ደግሞ ከ14-19 ባለው የዕድሜ ክልል ጋብቻ ይፈጽማሉ፡፡ ሴቶችም ሆኑ ወንዶች ጋብቻ ከመፈጸማቸው በፊት ይገረዛሉ፡፡ ጋብቻ ከመፈጸማቸው በፊት ሴቷ ጥጥ ፈትላ አልባሳት ስታዘጋጅ ወንድም በፊናው የመኖሪያ ቤትና የራሱን የእርሻ ቦታ ያደራጃል፡፡ በብሔረሰቡ የተለያዩ የጋብቻ አፈጻጸም ሥርዓቶች አሉት፡፡ በቤተሰብ ስምምነት፣ በጠለፋ የሚፈጸሙ ጋብቻዎች ኣሉት። በተጋቢዎችም ሆነ በቤተሰብ መካከል ያለመግባባት ሲከሰት ወይም የአግቢው ገቢ ሀብት አቅም ውሱንነት ሲከሰት ተጋቢዎቹ ሳይተዋወቁ የወንዱ አባት ሽማግሌ ይዞ የልጅቷን ቤተሰብ ከ1-2 ቀን ደጅ በመጥናት የሚፈጸም የሽምግልና ጋብቻም ኣለው። የምትክ ጋብቻ የሚባለው ደግሞ፤ ሚስት ከሞተች እህቷ ወይም የቅርብ ዘመዷ በምትክ ሚስትነት የምትሰጥበት የጋብቻ ኣይነት ነው፡፡ ወዶ ገብ ጋብቻ ደሞ ሌላው በብሔረሰቡ የሚፈጸም የጋብቻ ዓይነት ነው፡፡ ይኸውም፤ ሳታገባ የቆየች ሴት የራሷን ንብረት በመያዝ ወደ ወንዱ ቤት በፈቃዷ ሄዳ በመግባት የሚፈጸም የጋብቻ ዓይነት ነው፡፡ በብሔረሰቡ በበዓላት ቀናት ከሚዘጋጁት ምግቦች መካከል ሸንዴራ ይገኝበታል፡፡ ከበቆሎና ከገብስ ዱቄት የሚሠራ ሆኖ ቅመማቅመምና ቅቤ በማጣፈጫነት ገብቶበት የሚበላ ጥሩ ምግባቸው ነው፡፡ ቡላ በአይብ ጎመንና ቅቤ ገብቶበት የማሠራው ‹‹ባጭራ›› የተባለው ምግባቸውና ‹‹ቅንጬ›› በበዓላት ቀን ከሚያዘጋጇቸው ተጠቃሾች ናቸው፡፡ ጐፋዎች በነባሩ ባህላቸው ከቆፋ፣ ከሌጦና ከጥጥ የተሠሩ አልባሳትን ይጠቀሙ ነበር፡፡ ‹‹ኢቴ›› የማባለው ከቆዳና ከሌጦ የሚሠራውን ልብስ ወጣቶችና አዋቂዎች በጀርባቸው ላይ ጣል በማድረግ ከወገባቸው ብቻ ‹‹አሣራ›› (ዲታ) የሚባለውን ከጥጥ የሚሠራ ግልድም ያገለድማሉ፡፡ ማንቾ (ማሽኮ) ዕድሜያቸው ከ1-8 የማሆናቸው ሴት ሕፃናት ደሞ ከድርና ማግ አልፎ አልፎም ከቆዳ ተገምዶ ጫፉ ላይ በዛጎል ያጌጠን ልብስ ለብልታቸው መሸፈኛ ይታጠቁታል፡፡ በባህላዊ ሽመና የሚሠሩ ቡልኮ፣ጋቢ፣ነጠላ፣መቀነት ወዘተ… በብሔረሰቡ በብዛት የሚዘወተሩ አልባሳት ናቸው፡፡ የብሔረሰቡ አባል ሲሞት ለባህላዊ መዎች፣ ለአዛውንቶች፣ ለጎልማሶችም ሆነ ለወጣቶች ‹‹ዘዬና›› ‹‹ዳርበ›› የሚባለውን የሙዚቃ መሣሪያ በመምታት የአካባቢው ማኅበረሰብ እንዲሰበሰብ ይደረጋል፡፡ የሞተው ንጉሡ ከሆነ ሁሉም ሰው ግንባሩን ጥላሸት ወይም ጭቃ በመቀባት በፀጉሩ ላይ ደግሞ አመድ በመነስነስ ‹‹ሰማይ ተናደ›› በማለት ያለቀሳል፡፡ የለቅሶው ርዝማኔ እንደሟች ክብርና ዝና ከ4-7 ቀናት ይቆያል፡፡ ታዋቂ ሰዎች ጎፋ የኢትዮጵያ ብሔር ነው። የኢትዮጵያ ብሔሮች

53924

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%A2%E1%89%B5%E1%8A%AE%E1%8B%AD%E1%8A%95

ቢትኮይን

ቢትኮይን እስከዛሬ ከለመድነው እና ከምናውቀው የገንዘብ ስርዓት በእጅጉ የተለየ ነው። የተለመደው እና ለረዥም ዘመናት ስራ ላይ እየዋለ ያለው ገንዘብ ብሄራዊ ባንክ የሚያትመው እና የሚቆጣጠረው ፣ የራሱ የሆነ መለያ ያለው ፣ ከዚያም አለፎ የራሱ የሆነ የብር ኖት ያለው ሲሆን ቢትኮይን ግን ማዕከላዊ የሆነ የሚቆጣጠረው እና የሚያስተዳድረው አካል የለም። ገንዘቡ በመሆኑ የብር ኖት እና ማከማቻ እቃ ሳያስፈልገው ግን እንደፈለጉ ስራ ላይ ማዋል የሚቻልበት ነው። ቢትኮይን በዚህ ብቻ የተወሰነ አይደለም። ማንኛውም ሰው እንደ ኮይን ቤዝ // ያሉ ገጾችን በመጠቀም የቢትኮይን ባለቤት መሆን ይችላል። በማን እና እንዴት ተጀመረ? እንደ አውሮፓዊያኑ የዘመን ቀመር በ2008 ዓ.ም ሳቶሺ ናካሞቶ በተባለ ግለሰብ ወይም ግለሰቦች ስለ ቢትኮይን ምንነት እና አሰራር የሚገልጽ ጽሁፍ ከሶፍትዌር ፕሮግራሙ ጋር በበይነ መረብ ለአለም ይፋ ሆኗል። እስካሁን ድረስ ሳቶሺ ማን እንደሆነ ለማወቅ አልተቻለም። በርግጥ አንድ የአውስትራሊያ ዜግነት ያለው የኮምፒውተር ሳይንቲስት ሳቶሺ ማለት እኔ ነኝ ብሎ ብዙዎችን ለማጭበርበር ሙከራ አድርጓል። ሳቶሺ የሚለው ስም የእውነት የአንድ ሰው ስም ይሁን ወይም ሶፍትዌሩን ያበለጸጉት ሰዎች የሚስጥር መጠሪያ ይሁን በውል የሚታወቅ ነገር የለም። የሆነው ሆኖ ስለቢትኮይን የሚገልጸው መረጃ ይፋ ከሆነ ከአመት በኋላ ስራ ላይ ውሏል። የመጀመሪያው የቢትኮይን ብሎክ በሳቶሺ ማይን የተደረገው ጄኔሲስ ብሎክ () ይባላል። ጄኔሲስ ብሎክን ጨምሮ እስከዛሬ ድረስ የተደረጉት የቢትኮይን ሽያጭ እና ግዥዎች በሙሉ ኢንተርኔት ላይ ተመዝግበው አሉ። ስለዚህ ማንኛውም ኮምፒውተር ያለው ሰው እነዚህን ገቢ እና ወጪዎች ሁሉ ማየት ይችላል። ይህም አሰራሩ በአንድ ማዕከላዊ አስተዳደር ብቻ የተገደበ እንዳይሆን ይረዳል። የመረጃው ለማንም ሰው በየትም ቦታ እና በማንኛዉም ሰዓት ተደራሽ መሆን ማንኛውም ፈቃደኛ የሆነ ሰው ሁሉ የቢትኮይንን ግብይት እና ሽያጭ መከታተል ይችላል። ይህንን የሚያደርጉ ሰዎች ማይነርስ () በመባል ይጠራሉ። ማይነርስ እያንዳንዱን ግብይት በመመዝገብ እና ግብይቱ በአግባቡ መካሄዱን ያረጋግጣሉ። ይህም ብሎክቼይኖች በሚገባ እንዲሰሩ እና ትክክለኛ ግብይት መካሄዱን ለማጣራት ሲጠቅም በአንጻሩ ደግሞ ጊዜያቸውን ወስደው ማይን ያደረጉት ሰዎች ለሰሩበት 6.25 ቢትኮይን ይከፈላቸዋል። ብሎኮችን ማይን ለማድረግ ከፍተኛ የፕሮሰሲንግ ያላቸው ኮምፒውተሮች ያስፈልጋሉ። ምክኒያቱም ውስብስብ የሆኑ አልጎሪዝሞችን ፕሮሰስ ለማድረግ ስለሚያስፈልጋቸው ነው። ከዚህ በተጨማሪ ማይኒንግ ከፍተኛ የኤሌክትሪክ ሀይል ይወስዳል። ከዚህ የተነሳ የኤሌክትሪክ ዋጋ ርካሽ የሆነባቸው እና የኤለክትሪክ መቀራረጥ የማያስቸግራቸው ሀገራት ላይ ብዙ ማይነርስ አሉ። አብዛኛዎቹ ማይነሮች ቻይናዊያን ናቸው። ለዚህም ምክኒያቱ በኤሌክትሪክ ሀይል ዙሪያ ምንም ስጋት ስለሌለባቸው ነው። ነገር ግን የሀገሪቱ መንግስት ካለፈው አመት ጀምሮ ቢትኮይንን ስለከለከለ ማይነሮቹ ከቻይና ወደ ጎረቤት ሀገራት እየፈለሱ ይገኛሉ። በግል አንድን ብሎክ ማይን ለማደረግ ከሚወስደው ሰዓት አንጻር እንዲሁም በቶሎ ትርፋ ለመሆን ማይነሮች በግሩፕ በመሆን ይሰራሉ። ኮምፒውተራቸውን ዝግጁ አድርገው ይጠብቁ እና ልክ አንድ ግብይት ሲካሄድ ያንን ብሎክ ማይን በማድረግ እያንዳንዱ ሰው ለብሎክ ቼይኑ መሰራት ባደረገው አስተዋጽኦ ልክ ይከፈላዋል። የቢትኮይን ደህንነት እያንዳንዱ ትራንዛክሽን በአደባባይ ሁሉም ሰው ሊያየው በሚችለው መልኩ የሚቀመጥ፣ ለትክክለኛነቱ ደግሞ በተለያዩ የአለም ክፍል ያሉ ማይነሮች በየጊዜው የሚያረጋግጡት መሆኑ በመሆኑ ቢትኮይን ደህነነቱ የተጠበቀ ገንዘብ መሆን እንዲችል ይረዳዋል። ከዚህ ባለፈ እያንዳንዱ ደንበኛ ሁለት ቁልፎች አሉት። አንዱ የግል ቁልፍ () ሲሆን ሌላኛው ደግሞ የህዝብ ቁልፍ () ነው። የእያንዳንዱ ሰው የተለያየ እና በግለሰቡ ብቻ ሚስጥር ሊያዝ የሚገባው ቁልፍ ነው። ደግሞ ልክ እንደ አካውንት ቁጥር የሚያገለግል ነው። ስለዚህ ማንኛውም ተጠቃሚ የቢትኮይን ግብይት ሲያደርግ ውን ለማረጋገጥ በ ያደርገዋል። ይህ የግል ቁልፉ ልክ እንደመፈረም ያህል ያገለግላል። በተጨማሪም ቢትኮይን መረጃዎችን በኔትዎርክ ውስጥ የሚያስተላልፈው ክሪፕቶግራፊን በመጠቀም ነው። ክሪፕቶግራፊ ከጥንት ጀምሮ ነገስታት ለሰራዊቶቻቸው መልክት በሚያስተላልፉበት ጊዜ መልዕክታቸውን ከተፈለገው አካል በስተቀር ማንም እንዳይረዳዊ የሚያደርጉበት ስልት ነው። በአሁኑ ጊዜም ይሄ አነቱ አካሄድ ኮፕቂውተራይዝድ ሆኖ እና ዘምኖ ተግባር ላይ ይውላል። ክሪፕቶግራፊ እና ከሚሉ ሁለት የግሪክ ቃላት የመጣ ሲሆን ሚስጥር ወይም የተደበቀ ነገር እንዲሁም ደግሞ ጽሁፍን ይወክላሉ። በክሪፕቶግራፊ አንድ ግልጽ የሆነ መልዕክት በመሆን ወደ ይቀራል። የተለያዩ ፊደሎች፣ ምልክቶች እና ቁጥሮች የተዘበራረቀ ስብጥር ሲሆን ማንም ሰው መሀል ላይ ሰብሮ ቢገባ እና ይሄንን መልዕክት ቢያገኘው ምንም አይነት ትርጉም አይሰጠውም። ልክ መልዕክቱ ትክክለኛው ተቀባይ ጋር ሲደርስ ከ ወደ ይሆን እና ትርጉም ያለው ነገር ይሆናል።ይህም ደህንነቱ የተጠበቀ እንዲሆን አስችሎታል። የቢትኮይን ስጋት ማንኛውም ሰው ከየትም ቦታ ሆኖ ለማንነቱ ማረጋገጫ ሳያስፈልገው አካውንት መክፈት፣ ገንዘብ መላክ፣ መሸጥ እና ማስተላለፍ መቻሉ ለወንጀለኞች ማንነታቸው ሳይታወቅ እንዳሻቸው ገንዘብ ማንቀሳቀስ እንዲችሉ አግዟቸዋል። እነዚህ ሰዎች በባንክ ቤት ገንዘብ ለማንቀሳቀስ ይችሉ ዘንድ አካውንት በሚከፍቱበት ጊዜ ሙሉ ስም፣ አድራሻ፣ የስራ መደብ ፣ ፎቶ እንዲሁም መሰረታዊ እነሱነታቸውን የሚያስረዳ ነገር ስለሚጠየቁ ቢትኮይንን እንደ ትልቅ በረከት በመቁጠር ገንዘባቸውን እንደ ልብ ያንቀሳቅሱበታል። በተለይም የዳርክ ዌብ // ተጠቃሚዎች እንደ እና አይነት ወንጀሎች በሰፊው ይጠቀሙበታል። ከዚህ ባለፈ ቢትኮይንን በበላይነት የሚቆጣጠር መንግስታዊ አካል አለመኖሩ ለመንግስታዊ አስተዳደር ትልቅ ፈተናን አምጥቷል። ተደራሽነቱ ሰፍቶ እና የአለም ህዝብ ሙሉ በሙሉ በሚባል ደረጃ የዚህ ስራዓት ተጠቃሚ ከሆኑ የሀይል ሚዛንን ከመንግስታዊ አስተዳደር ይነጥቃል፣ የኢኮኖሚ እንቅስቃሴውንም በእጅጉ ይቀይራል። ይሄም ይዞት የሚመጣው የራሱ የሆነ መልካም እና ክፉ አድሎች ይኖሩታል። ቢትኮይን አሁን ላይ መጀምሪያ ተግባር ላይ ከዋለበት 2009 ዓ.ም አንስቶ እስካሁን ድረስ አስራ ሶስት አመታትን አስቆጥሯል። በመጀመሪያዎቹ አመታት ተቀባይነትን ያገኘው እና በሰፊው ተግባር ላይ የዋለው በጥቁር ገበያ ነጋዴዎች // ነው። ከ2013 ጀምሮ በዩናይትድ ስቴትስ የፍትህ ተቋማት እና መሰል ተቋማት ላይ ተግባር ላይ ውሏል። ከጊዜ ወደ ጊዜውም ሰዎች ስለ ቢትኮይን ያላቸው እወቀት እየጨመረ እና ተጠቃሚነትም እየጨመረ ሄዷል። በ2021 የ ኤልሳልቫዶር // መንግስት ቢትኮይን በሀገሪቱ እንደ አንድ መገበያያ እንዲያገለግል አጽድቋል። በተከታዩ አመትም የማዕከላዊ አፍሪካ ሪፐብሊክ ይህንኑ አድርጓል። በቅርብ ጊዜም በሩሲያ እና በዩክሬይን መካከል በተነሳው ጦርነት ምክኒያት የተጎዱ ሰዎችን ለመርዳት ገንዘብ እየተሰባሰበበት ይገኛል። ጦርነቱን ምክኒያት በማድረግ አብዛኛው የአውሮፓ ሀገራት ሩሲያ ላይ ማዕቀብ በመጣላቸው ምክኒያት ሩሲያ የነዳጅ ዘይት ምርቷ እንዳይጎዳ ለማድረግ ከዚህ ጋር ለተገናኙ ግብይቶች ቢትኮይንን እንደ ክፍያ አማራጭ መጠቀም ጀምራለች። የቢትኮይን ዋጋ ቢትኮይን ወደ አሜሪካ ዶላር ሲመነዘር ያለው ዋጋ አንዳንድ ጊዜ ከፍተኛ ሌላ ጊዜ ደግሞ ዝቅተኛ ይሆናል። ለዚህም የተለያዩ ምክኒያቶች አሉት። የወቅቱ የኢንፍሌሽን ሁኔታ፣ አለም አቀፋዊ ፖለቲካዊ አለመረጋጋት ፣ እንደ ኮሮና ቫይረስ ያሉ ድንገተኛ አለም አቀፋዊ ተጽዕኖ ያላቸው ክስተቶች ይጠቀሳሉ። በ2011 የአንድ ቢትኮይን ዋጋ ከ0.3 የአሜሪካ ዶላር ጋር እኩል ነበር። ከተወሰነ ጊዜ በኋላ በዚያው አመት ከ 32 ዶላር እኩል ነበር ብዙም ሳይቆይ ወደ ሁለት ዶላር ወርዶ ነበር። ይሄ ቪዲዮ በሚዘጋጅበት በአሁኑ ጊዜ የአንድ ቢትኮይን ዋጋ ከ 19,922.3 ዶላር ጋር እኩል ነው። ቀደም ብለን እንደጠቀስነው የአንድ ቢትኮይን ዋጋ ይጨምራል ይቀንሳልም። ነገር ግን በግልጽ መናገር እንደሚቻለው ቢትኮይን በፊት ከነበረበት 0.3 ዶላር ተነስቶ አሁን ላይ ወደ 19,000 – 20,000 ባለው ከፍ እና ዝቅ እያለ ይገኛል። ከዚህ በግልጽ መረዳይ የሚቻለው የቢትኮይን ዋጋ በጥቅሉ ከፍተኛ የሚባል ጭማሬ እንዳሳየ ነው። በ2010 ግንቦት ወር ላይ አንድ ጄረሚ ስተርዲቫንት // የተባለ የ19 አመት ወጣት አንድ ማስታወቂያ ያያል። በማስታወቂያው ላይ አንድ ግለሰብ ፒዛ ቤቱ ድረስ ላመጣለት ሰው 10,000 ቢትኮይን እንደሚከፍለው ይገልጻል። ያን ጊዜ 10,000 ቢትኮይን ማለት 41 ዶላር ነበር። ይሄም በአሁኑ ጊዜ ካለው የቢትኮይን ዋጋ ጋር ሲሰላ 19,922,300,000 ጋር እኩል ነው። በርግጥ ጄረሚ ገንዘቡን አላስቀመጠውም። ቢያስቀምጠው ኑሮ ቢሊዮነር ሊሆን እንደሚችል ግልጽ ነው።ስለዚህ ዛሬ ላይ የምትገዛ አንዲት ቢትኮይን ወደፊት በብዙ ዶላሮች ትመነዘራለች ማለት ነው።

22397

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%A4%E1%8A%95%E1%89%BD

ቤንች

የቤንች ብሔረሰብ ቋንቋ ‹‹ቤንችኛ›› ሲሆን ከምዕራብ ኦሞአዊ የቋንቋ ቤተሰብ ይመደባል። የብሔረሰቡ አባላት ከአፍ መፍቻ ቋንቋቸው በተጨማሪ አማርኛ፣ ካፊኖኖ እና ሸኮኛ ቋንቋዎችን ይናገራሉ። ሕዝብ ቁጥር መልክዓ ምድር የቤንች ብሔረሰብ አባላት በዋናነነት በዞኑ በሰሜን ቤንች እና በደቡብ ቤንች፣በሸዋ ቤንች ወረዳዎች እንዲሁም በሸኮ እና ጉራፈርዳ ወረዳዎች ውስጥ ይኖራሉ፡፡ ከዞኑ ውጭም የብሔረሰቡ አባላት ኩታ ገጠም በሆኑት በከፋ ዞን በጨና እና ዳቻ ወረዳዎች፣ በሻካ ዞን በየኪ ወረዳ እንዲሁም በአዲስ አበባ ‹‹ጊሚራ›› ሰፈር ተብሎ በሚታወቀው አካባቢ ይገኛሉ፡፡ ብሔረሰቡ የሚገኝበት አቀማመጥ ሜዳማ፣ ተራራማ እና ሸለቋማ ሲሆን፤ ደጋማ፣ ቆላማ እና ወይና ደጋ የአየር ንብረት አለው፡፡ የብሔረሰቡ ዋነኛ መተዳደሪያ ጥምር ግብርና ነው፡፡ ከተክሎች፣ ከሥራሥር፣ ከጥራጥሬ፣ ከቅመማቅመም ከአገዳ እህል የሚገኙ ምርቶች ያመርታል፡፡ ቡና ዋና የገቢ ምንጭ ሲሆን፤ ቅመማቅመም፣ ቆዳ እና ሌጦ ተጨማሪ የገቢ ማስገኛ ናቸው፡፡ ቤንች ብሔረሰብ በቤንች ማጅ ዞን ውስጥ ከሚገኙ ስድስት ብሔረሰቦች መካከል አንዱ ነው፡፡ የብሔረሰቡ አሰያየም ‹‹ቤንችቲያት›› ከተባለው ጥንታዊ የብሔረሰቡ መሪ እንደተወለደ ይነገራል፡፡ ‹‹ታት›› የሚባለው ቃል ‹‹ጌታ›› ማለት ሲሆን ለብሔረሰቡና ለቋንቋው መጠሪያ ነው፡፡ በቤንች ብሔረሰብ በርካታ ጐሳዎች ቢገኙም ከምት፣ ቃም፣ ማንጃ(ባንድ) እና ማኖ(ፋቂ) ዋና ዋናዎቹ ናቸው በሐረሰቡ የራሱ የሆነ ባህላዊ አስተዳደር እና የዳኝነት ሥርዓት ያለው ሲሆን፤ ባህላዊ አስተዳደሩ የሥልጣን እርከን እና የሥራ ኃላፊነት የሚወሰነው በእርከኑ ባሉ ሽማግለዎችና በጎሳ መሪዎች ምርጫ ነው፡፡ ‹‹ከምት›› ከፍተኛ ከበሬታ የሚሰጠው መሪ ነው፡፡ ማንኛውንም ፖለቲካዊ ማኀበራዊ እና ባህላዊ ጉዳዮችን በበላይነት ይመራል፡፡ የባህላዊ አስተዳደሩ ቁንጮ ከእዚህ ጎሣ የሚሾም ሲሆን ‹‹ቤንችያት›› (ከምት) ባላባት ይባላል፡፡ የሚመረጠውም ‹‹ከባይከስ›› ጎሳ ነው፡፡ የሥልጣን ሽግግሩም የዘር ሀረግን የተከተከለ ሲሆን የመሪዎቹ ወይም የ‹‹ቲያቶት›› ሥልጣን የሚተላለፈው ከ‹‹ቲያቶች›› የመጠሪያ ሚስት ለተወለደ የበኩር ልጅ ነው፡፡ መሪው ልጅ ሳይተካ ከሞተ ወንድሙ ሥልጣኑን ይወርሳል፡፡ ለ‹‹ቲያትነት›› የሚመረጠው ልጅ ወይም ወንድም በቂ ችሎታ ያለው እና ከሌለ ወገን ያልተከቀላቀለ ቤንች መሆን ይጠበቅበታል፡፡ ብሔረሰቡ ግጭቶችን የሚፈታበት የተለያዩ መንገዶች ያሉት ሲሆን፤ ግድያ ከተፈፀመ ወንጀሉ አፈፃፀም ከተጣራ በኋላ በሁለቱ ደመኞች ድንበር ላይ በሬ ታርዶ በደም ይታረቃሉ፡፡ ልጃገረድም ከገዳይ ወገን በካሳ ትሰጣለች፡፡ በብሔረሰቡ መዋሸት፣መሥረቅ፣ዝሙት መፈጸም አጥብቆ የተከለከለ ነው፡፡ ይህን ተግባር የፈጸመ ለቃልቻ ወይፈን ወይም ጊደር ይሰጣል፡፡ ከ1ዐ እስከ 3ዐ ጅራፍም ይገረፋል፤ በእግረሙቅ ይታሠራል፤ ለተወሰኑ ወራትም ለባላባቱ እንዲያደርስ ይደረጋል፡፡ በቤንች ብሔረሰብ የጋብቻ ሥርዓት በቤተሰብ ስምምነት፣በጠለፋ፣በማስኮብለል እና በውርስ ይፈጸማል፡፡ በብሔረሰቡ ሴት ልጅ 15 ዓመት ወንድ ልጅ ደግሞ 2ዐ ዓመት ሲሞላው የጋብቻ ፈቃድ ይሰጣል፡፡ ባላባቱ እስከ 4ዐ ሚስቶችን ማግባት ሲችል አንጋፋዋ ሚስት ‹‹ጌን›› ትባላለች፡፡ በብሔረሰቡ ከወቅቶች ጋር ተያይዞ ምርት እንዲሰጥ፣ በሽታ እንዲጠፋ፣ ሰላም እንዲሰፍን በዓመት 3 ጊዜ የሚከበሩ በዓላት አሉ፡፡ በዓላቶቹ በቃልቻዎችና በባለአባቱ የሚመሩ ሲሆን፤ቦርዴ ተጠምቆ ልዩ ልዩ መልክ ያላቸው ዶሮዎች እና ከ5ዐ እስከ 6ዐ ያህል ከብቶች ታርደው እንዲከበር ይደረጋል፡፡ ቤንቾች በዓላትን፣ የዘመንና የወቅት አቆጣጠርን የጨረቃ መውጣትና መግባትን ተከትለው ከአዝመራ ወቅቶች ጋር በማዛመደ ያከብራል፡፡ ብሔረሰቡ ባህላዊ ቤቶችን ከእንጨት፣ ከጭቃ እና ከሣር የሚሠራ ሲሆን፤ጣራቸው በጭቃ የተሸፈነው ነው፡፡ የጎሣ መሪዎቹ ቤቶች ከፍታ ያላቸውና ሰፊ ናቸው፡፡ በብሔረሰቡ ከበቆሎ ወይም ከጤፍ የተሠራ ዳቦ፣ እንሰት(አምቾ)፣ ጎደሬ፣ እና የጎደሬ ገንፎ ይበላል፡፡ የቆጮ ቅቅል፣በቆሎ ተቆልቶ ከተፈጨ በኋላ የተዘጋጀ ጎመን ተጨምሮ በገንፎ መልክ ተዘጋጅቶ ይበላል፡፡ በብሔረሰቡ ወንዶች ሆዳቸውን በቀኝ እና በግራ ክንዳቸው አማካኝነት ቀጠን ያለ ‹‹ጋሱ›› የተባለ መስመር በመሥራት ያስውቡታል፡፡ ወንዶቹም ሆነ ሴቶቹ ለጉትቻ ጆሮአቸውን ይበሳሉ፡፡ አዛውንቶቹ ቁምጣ ሱሪ አንዳንዴም በላሌ፣ኩታ፣ ሹራብና ረጃጅም ልብሶችን ይለብሳሉ፡፡ ጦር መያዝም ልምዳቸው ነው፡፡ በብሔረሰቡ የለቅሶና የሀዘን ሥርዓት መሠረት ባለውቃቢ(ቃልቻ) ሲሞት አስከሬኑ ከመቀበሩ በፊት ውቃቢው በልጁ ወይም በዘመዱ ላይ እንዲወርድ በሚል በዋናው ቃልቻ ይለመናል፡፡ ባለአባቱ ወይም መሪ ሲሞት የሟች የቤተሰብ ቀብርን ከፈጸመ ከወር በኋላ መልዕክቱ ይተላለፋል፡፡ እየተደገሰ ሁለት ወር ይለቀሳል፡፡ ወጣት ሲሞት ለሳምንት ተለቅሶ በሦስተኛው ወሩ ልብሶቹ መቃብሩ ላይ ይጣላሉ፡፡ ንብረቱም እንዲወድም ይደረጋል፡፡ ታዋቂ ሰዎች ቤንች የኢትዮጵያ ብሔር ነው። የኢትዮጵያ ብሔሮች

52380

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%B3%E1%8B%8A%E1%89%B5

ዳዊት

ዴቪድ (/ /፣ ዕብራይስጥ: ፣ ዘመናዊ: ዴቪድ፣ ቲቤሪያኛ: ዳዊ] በዕብራይስጥ መጽሐፍ ቅዱስ የእስራኤል እና የይሁዳ የተባበሩት ንጉሠ ነገሥት ንጉሥ ተብሎ ተገልጿል:: በመጽሐፈ ሳሙኤል ውስጥ፣ ዳዊት በደቡባዊ ከነዓን የፍልስጥኤማውያን ሻምፒዮን የሆነውን ግዙፉን ጎልያድን በመግደል ዝናን ያተረፈ ወጣት እረኛ እና በገና ሰጭ ነው። ዳዊት በተዋሃደው የእስራኤል የመጀመሪያው ንጉሥ በሳኦል ተወዳጅ ሆነ፤ እና ከሳኦል ልጅ ከዮናታን ጋር የጠበቀ ወዳጅነት መሥርቷል። ዳዊት ዙፋኑን ለመንጠቅ እየፈለገ ያለው ፓራኖይድ፣ ሳኦል ዳዊትን ለመግደል ሞክሯል፣ ይህም ሁለተኛው ተደብቆ ለብዙ አመታት በሽሽት እንዲሰራ አስገደደው። ሳኦልና ዮናታን ከፍልስጥኤማውያን ጋር በጦርነት ከተገደሉ በኋላ የ30 ዓመቱ ዳዊት በመላው እስራኤልና በይሁዳ ላይ ንጉሥ ሆኖ ተቀባ፤ ከዚያም የኢየሩሳሌምን ከተማ ድል በማድረግ የእስራኤል ዋና ከተማ አድርጎ አቋቋመና ታቦቱን ወሰደ። የእስራኤላውያን ሃይማኖት የአምልኮ ማዕከል ለመሆን ወደ ከተማዋ የሚገባው ቃል ኪዳን። ዳዊት ከቤርሳቤህ ጋር ተሳስቶ ነበረ፣ ይህም ባሏ የኬጢያዊው ኦርዮን እንዲሞት አደረገ። የዳዊት ልጅ አቤሴሎም በኋላ እሱን ለመጣል አሴሮ ነበር፣ ከዚያም በተነሳው አመጽ፣ ዳዊት ከኢየሩሳሌም ሸሸ፣ ነገር ግን አቤሴሎም ከሞተ በኋላ ተመልሶ በእስራኤልና በይሁዳ ላይ ንግሥናውን ቀጠለ። ታቦቱ የሚኖርበትን ቤተ መቅደስ ለይሖዋ ለመሥራት ፈለገ ነገር ግን ብዙ ደም ስላፈሰሰ ይሖዋ ይህን ለማድረግ ዳዊትን አጋጣሚ ከለከለው። ዳዊት በ70 ዓመቱ እስከሞተበት ጊዜ ድረስ በእስራኤላውያን ላይ ንጉሥ ሆኖ ገዛ፤ ከዚያ በፊት በእሱ ምትክ ሰለሞንን እና ቤርሳቤህን የወለደችለትን ልጅ በአዶንያስ ፈንታ ምትክ አድርጎ መረጠ። በትንቢታዊ ሥነ-ጽሑፍ ውስጥ እንደ ጥሩ ንጉሥ እና የወደፊቱ የዕብራይስጥ መሲሕ ቅድመ አያት ሆኖ የተከበረ ሲሆን ብዙ መዝሙራትም ለእርሱ ተዘርዝረዋል። የጥንቷ ቅርብ ምስራቅ ታሪክ ጸሐፊዎች ዳዊት በ1000 ዓ.ዓ. አካባቢ ይኖር እንደሆነ ይስማማሉ፣ ነገር ግን ስለ እሱ ታሪካዊ ሰው የተስማማበት ሌላ ትንሽ ነገር የለም። በ9ኛው/በ8ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ የአራም-ደማስቆ ንጉሥ በሁለት ጠላት ነገሥታት ላይ ያሸነፈበትን ድል ለማክበር በከነዓናውያን የተቀረጸ ድንጋይ የተቀረጸው የቴል ዳን ስቲል ቤተ ዳዊት () የዕብራይስጥ ቋንቋ ሐረግ ይዟል። ብዙ ሊቃውንት “የዳዊት ቤት” ብለው ተተርጉመዋል። በ9ኛው ክፍለ ዘመን ከዘአበ በሞዓብ ንጉስ ሜሻ የተተከለው የሜሻ ስቲል “የዳዊትን ቤት” ሊያመለክት ይችላል ነገር ግን ይህ አከራካሪ ነው። ከዚህ ውጪ በዳዊት የሚታወቁት ሁሉ ከመጽሐፍ ቅዱሳዊ ጽሑፎች የተገኙ ናቸው፣ ታሪካዊነታቸው አጠራጣሪ ነው፣ እና ስለ ዳዊት ተጨባጭ እና የማያከራክር ትንሽ ዝርዝር ነገር የለም። ዳዊት ከመጽሐፍ ቅዱስ በኋላ ባለው የአይሁድ የጽሑፍ እና የቃል ትውፊት በብዛት የተወከለ ነው፣ እና በአዲስ ኪዳን ውስጥ ተብራርቷል። የጥንት ክርስቲያኖች የኢየሱስን ሕይወት ከዕብራይስጥ መሲህ እና ከዳዊት ጋር በማጣቀስ ተርጉመውታል; በማቴዎስ እና በሉቃስ ወንጌል ውስጥ ኢየሱስ ከዳዊት ዘር እንደ ተወለደ ተገልጧል። የዳዊት መጽሐፍ ቅዱሳዊ ባህሪ ለብዙ መቶ ዘመናት በሥነ ጥበብ እና ሥነ ጽሑፍ ውስጥ ብዙ ትርጓሜዎችን አነሳስቷል። በቁርኣንና በሐዲሥ ዳዊት የአላህ ነቢይ ንጉሥ ተብሎ ተጠቅሷል። የመጀመርያው የሳሙኤል መጽሐፍ እና የታሪክ ዜና መዋዕል አንደኛ መጽሐፍ ሁለቱም ዳዊት የእሴይ ልጅ፣ የቤተልሔማዊው፣ ከስምንት ወንዶች ልጆች መካከል የመጨረሻው መሆኑን ይገልጻሉ። በተጨማሪም ቢያንስ ሁለት እህቶች ነበሩት፤ እነሱም ልጆቹ ሁሉ በዳዊት ሠራዊት ውስጥ ያገለገሉት ጽሩያ እና አቢግያ ልጅዋ አሜሳይ በአቤሴሎም ሠራዊት ውስጥ ያገለገለ ሲሆን አቤሴሎም ከዳዊት ታናናሽ ልጆች አንዱ ነው። መጽሐፍ ቅዱስ የእናቱን ስም ባይጠቅስም፣ ታልሙድ ኒትዘቬት ስትባል፣ የአዳኤል የተባለ የአንድ ሰው ልጅ እንደሆነች ይናገራል፣ እናም መጽሐፈ ሩት የቦዔዝ፣ የሞዓባዊቷ የሩት የልጅ ልጅ የልጅ ልጅ እንደሆነ ይናገራል።ዴቪድ ከተለያዩ የፖለቲካ እና የብሄር ብሄረሰቦች ጋር ያለውን ግንኙነት በጋብቻ ያጠናከረ እንደነበር ተገልጿል። በ1ኛ ሳሙኤል 17፡25 ላይ ንጉስ ሳኦል ጎልያድን የሚገድል ሁሉ እጅግ ባለጸጋ አደርገዋለሁ፡ ሴት ልጁንም እሰጣው እና የአባቱን ቤተሰብ በእስራኤል ከቀረጥ ነፃ አውጃለሁ ብሎ ተናግሮ እንደነበር ይናገራል። ሳኦል ለዳዊት ትልቋን ልጁን ሜራብን እንዲያገባ አቀረበለት፤ ይህ ደግሞ ዳዊት በአክብሮት አልተቀበለውም። ከዚያም ሳኦል ሜሮብን ለመሖላታዊው አድሪኤል አገባ። ታናሽ ልጁ ሜልኮል ዳዊትን እንደምትወደው ስለተነገረው፣ ሳኦል ለዳዊት የፍልስጥኤማውያን ሸለፈት በከፈለው ክፍያ ለዳዊት ሰጣት (የጥንት አይሁዳዊ ታሪክ ጸሐፊ ጆሴፈስ ጥሎሹን 100 የፍልስጥኤማውያን ራሶች በማለት ገልጿል። ). ሳኦል በዳዊት ቀንቶ ሊገድለው ሞከረ። ዳዊት አመለጠ። ከዚያም ሳኦል ሜልኮልን የሌሳን ልጅ ፋልቲን እንዲያገባ ወደ ጋሊም ላከ። ከዚያም ዳዊት በኬብሮን ሚስቶችን አገባ፣ እንደ 2ኛ ሳሙኤል 3; ይዝራኤላዊው አኪናሆም ነበሩ። የቀርሜሎሳዊው የናባል ሚስት አቢግያ; የጌሹር ንጉሥ የታልማይ ልጅ መዓካ፤ ሃጊት; አቢታል; እና ኤግላ. በኋላ፣ ዳዊት ሜልኮልን እንዲመልስ ፈልጎ የኢያቡስቴ የጦር አዛዥ አበኔር ለዳዊት አሳልፎ ሰጠ፣ ይህም ባሏን (ፓልቲን) በጣም አዝኖ ነበር።የዜና መዋዕል መጽሐፍ ልጆቹን ከተለያዩ ሚስቶቹና ቁባቶቹ ጋር ይዘረዝራል። በኬብሮን ለዳዊት ስድስት ልጆች ነበሩት፤ አምኖን ከአኪናሆም የተወለደው። ዳንኤል በአቢግያ; አቤሴሎም በማዓካ; አዶንያስ በሃጊት; ሸፋጥያስ በአቢጣል; ኢትሬም በዔግላ። በቤርሳቤህ ልጆቹ ሻሙአ፣ ሶባብ፣ ናታን እና ሰሎሞን ነበሩ። ከሌሎቹ ሚስቶቹ በኢየሩሳሌም የተወለዱት የዳዊት ልጆች ኢብሃር፣ ኤሊሹዋ፣ ኤሊፈሌት፣ ኖጋ፣ ናፌቅ፣ ያፍያ፣ ኤሊሳማ እና ኤልያዳ ናቸው። በየትኛውም የትውልድ ሐረግ ያልተጠቀሰው ኢያሪሞት በ2ኛ ዜና 11፡18 እንደሌላው ልጆቹ ተጠቅሷል። ልጁ ትዕማር በመዓካ በወንድሟ በአምኖን ተደፍራለች። ዳዊት ትዕማርን ስለጣሰ አምኖንን ለፍርድ ማቅረብ ተስኖታል፣ ምክንያቱም እሱ የበኩር ልጁ ስለሆነና ስለሚወደው፣ እናም አቤሴሎም (ሙሉ ወንድሟ) ትዕማርን ለመበቀል አምኖንን ገደለው። አቤሴሎም የእህቱን ርኩሰት የተበቀለ ቢሆንም የሚገርመው ግን ከአምኖን ብዙም የተለየ እንዳልሆነ አሳይቷል; አምኖን ትዕማርን ሊደፍራት የኢዮናዳብን ምክር እንደ ጠየቀ፣ አቤሴሎምም የአኪጦፌልን ምክር ጠይቆ ነበር እርሱም አቤሴሎም ከአባቱ ቁባቶች ጋር የዝምድና ግንኙነት እንዲፈጽም መከረው ይህም ለእስራኤል ሁሉ በአባቱ ዘንድ የተጠላ መሆኑን ይገልጽ ነበር (2ሳሙ 16) 20] የሠሩት ታላቅ ኃጢአት ቢሆንም ዳዊት በልጆቹ ሞት አዝኖ ለአምኖን ሁለት ጊዜ አለቀሰ [2ኛ ሳሙኤል 13፡31-26] ለአቤሴሎምም ሰባት ጊዜ አለቀሰ። የእስራኤል ንጉሥ የነበረው ሳኦል በሕገ-ወጥ መንገድ መሥዋዕት ሲያቀርብና በኋላም አማሌቃውያንን በሙሉ እንዲገድሉና የተወረሱትን ንብረታቸውን እንዲያወድሙ የሰጠውን መለኮታዊ ትእዛዝ በመተላለፉ አምላክ ተቆጣ። የቤተልሔም እሴይ፣ በምትኩ ንጉሥ ሊሆን። አምላክ ሳኦልን ያሠቃየው ዘንድ ክፉ መንፈስ ከላከ በኋላ አገልጋዮቹ በመሰንቆ በመጫወት የተካነ ሰው እንዲጠራ ሐሳብ አቀረቡ። አንድ አገልጋይ ዳዊትን “በጨዋታ ብልህ፣ ጀግና፣ ጦረኛ፣ በንግግርም ብልህ፣ ፊት ለፊትም የተዋጣለት ሰው፣ እግዚአብሔርም ከእርሱ ጋር ነው” በማለት የገለጸውን ዳዊትን አቀረበለት። ዳዊት ከንጉሣዊ ጋሻ ጃግሬዎች አንዱ ሆኖ ወደ ሳኦል አገልግሎት ገባ እና ንጉሡን ለማስታገስ በገና ይጫወት ነበር። በእስራኤልና በፍልስጥኤማውያን መካከል ጦርነት ተከፈተ፤ ግዙፉ ጎልያድ እስራኤላውያንን በአንድ ጊዜ የሚፋለመውን ተዋጊ እንዲልኩ ጠየቀ። በሳኦል ሠራዊት ውስጥ ለሚያገለግሉት ወንድሞቹ ስንቅ እንዲያመጣ በአባቱ የተላከው ዳዊት ጎልያድን ማሸነፍ እንደሚችል ተናግሯል። ንጉሱን የንጉሱን የጦር ትጥቅ እምቢ በማለት ጎልያድን በወንጭፉ ገደለው። ሳውል የወጣቱን ጀግና አባት ስም ጠየቀ። ሳኦልም ዳዊትን በሠራዊቱ ላይ ሾመው። እስራኤላውያን ሁሉ ዳዊትን ይወዱታል፣ ታዋቂነቱ ግን ሳኦልን እንዲፈራው አድርጎታል (“ከመንግሥቱ በቀር ምን ይመኛል?”)። ሳኦል ሊሞት አሴረ፤ ነገር ግን ዳዊትን ከሚወዱት መካከል አንዱ የሆነው የሳኦል ልጅ ዮናታን የአባቱን ተንኮል አስጠነቀቀው፤ ዳዊትም ሸሸ። በመጀመሪያ ወደ ኖብ ሄደ፣ በካህኑ አቢሜሌክም መገበው፣ የጎልያድንም ሰይፍ ሰጠው፣ ከዚያም ወደ ፍልስጥኤማውያን ከተማ ጎልያድ ወደ ጌት ሄደ፣ በዚያም ከንጉሥ አንኩስ ጋር መሸሸግ አስቦ ነበር። የአንኩስ አገልጋዮች ወይም ባለ ሥልጣናት ታማኝነቱን ይጠራጠራሉ፤ ዳዊትም በዚያ አደጋ ላይ እንዳለ ተመልክቷል። ወደ አዱላም ዋሻ አጠገብ ሄዶ ቤተሰቦቹ ተቀላቅለዋል። ከዚያ ተነስቶ የሞዓብን ንጉሥ ለመሸሸግ ሄደ ነገር ግን ነቢዩ ጋድ እንዲሄድ መከረው እና ወደ ሄሬት ጫካ ከዚያም ወደ ቅዒላ ሄደ ከፍልስጥኤማውያን ጋር ተጨማሪ ጦርነት ውስጥ ገባ። ሳኦል ዳዊትን ለመያዝ ሲል ቅዒላን ሊከብበት አሰበ፤ ስለዚህ ዳዊት ነዋሪዎቿን ለመጠበቅ ሲል ከተማዋን ለቆ ወጣ። ከዚያ ተነስቶ በተራራማው የዚፍ ምድረ በዳ ተሸሸገዮናታን ከዳዊት ጋር እንደገና ተገናኝቶ ለዳዊት የወደፊት ንጉሥ ያለውን ታማኝነት አረጋግጧል። የዚፍ ሰዎች ዳዊት በግዛታቸው እንደሚጠለል ለሳኦል ካሳወቁ በኋላ፣ ሳኦል ማረጋገጫ ፈልጎ ዳዊትን በማዖን ምድረ በዳ ለመያዝ አሰበ፣ ነገር ግን በድጋሚ የፍልስጥኤማውያን ወረራ ትኩረቱን ቀይሮ ዳዊት በዓይን የተወሰነ እረፍት ማግኘት ቻለ። ጌዲ። ከፍልስጥኤማውያን ጋር ጦርነት ገጥሞ ሲመለስ ሳኦል ዳዊትን ለማሳደድ ወደ ዓይን ግዲ አቀና እና እንደሁኔታው ዳዊትና ደጋፊዎቹ ተደብቀው ወደነበሩበት ዋሻ ገባ። ዳዊት ሳኦልን የመግደል እድል እንዳለው ተረድቶ ነበር ነገር ግን ሃሳቡ ይህ አልነበረም፡ የሳኦልን ቀሚስ በድብቅ አንድ ጥግ ቆርጦ ነበር እና ሳኦል ከዋሻው ሲወጣ ለሳኦል ንጉስ ሆኖ ለማክበር እና ለማሳየት ወጣ. መጎናጸፊያውን በሳኦል ላይ ክፋት አልያዘም። በዚህ መንገድ ሁለቱ ታረቁ እና ሳኦል ዳዊትን እንደ ተተኪው አውቆታል። ዳዊት በኤኬላ ኮረብታ ላይ ወደሚገኘው የሳኦል ሰፈር ሰርጎ በመግባት ከጎኑ ጦሩንና ድስቱን ውኃ ሲያነሳ በ1ኛ ሳሙኤል 26 ላይ ተመሳሳይ ክፍል ተጠቅሷል። በዚህ ዘገባ ላይ፣ ዳዊት ሳኦልን ለመግደል ያለው አጋጣሚ ይህ እንደሆነ በአቢሳ ቢመክረውም፣ ዳዊት ግን “እግዚአብሔር በቀባው ላይ እጁን አልዘረጋም” በማለት ፈቃደኛ አልሆነም። ሳኦል ዳዊትን ለማሳደድ ስህተት እንደነበረው ተናግሮ ባረከው። በ1ኛ ሳሙኤል 27፡1-4፣ ዳዊት ከፍልስጤማዊው የጌት ንጉስ አንኩስ ጋር ሁለተኛ ጊዜ ስለተጠለለ ሳኦል ዳዊትን ማሳደዱን አቆመ። አንኩስ ዳዊት በጌሹራውያን፣ በጌርዛውያንና በአማሌቃውያን ላይ ወረራ እየመራ ከነበረው በጌሽራውያን፣ በጌርዛውያንና በአማሌቃውያን ላይ በምትገኘው በጺቅላግ እንዲኖር ፈቀደለት፣ ነገር ግን አኪሽ በይሁዳ ያሉ እስራኤላውያንን፣ የይረሕማኤላውያንንና ቄናውያንን እየወጋ እንደሆነ እንዲያምን አደረገ። . አንኩስ ዳዊት ታማኝ አገልጋይ እንደሆነ ያምን ነበር፣ ነገር ግን የጌትን መኳንንት ወይም መኳንንት አመኔታ አያገኝም ነበር፣ እናም በጥያቄያቸው መሰረት አንኩስ ፍልስጤማውያን በሳኦል ላይ በዘመቱ ጊዜ ሰፈሩን እንዲጠብቅ ዳዊትን አዘዘው። ዳዊት ወደ ጺቅላግ ተመልሶ ሚስቶቹንና ዜጎቹን ከአማሌቃውያን አዳነ። ዮናታንና ሳኦል በጦርነት ተገደሉ፤ ዳዊትም በይሁዳ ላይ ንጉሥ ሆኖ ተቀባ። በሰሜን፣ የሳኦል ልጅ ኢያቡስቴ የእስራኤል ንጉሥ ሆኖ የተቀባ ሲሆን ኢያቡስቴ እስካልተገደለ ድረስ ጦርነት ተጀመረ።የሳኦል ልጅ ሲሞት የእስራኤል ሽማግሌዎች ወደ ኬብሮን መጡ ዳዊትም በእስራኤል ሁሉ ላይ ንጉሥ ሆኖ ተቀባ። ቀደም ሲል የኢያቡሳውያን ምሽግ የነበረችውን ኢየሩሳሌምን ድል አድርጎ ዋና ከተማውን አደረገ። ለእግዚአብሔር ቤተ መቅደስ ሊሠራ አስቦ የቃል ኪዳኑን ታቦት ወደ ከተማ አመጣ፤ ነቢዩ ናታን ግን ከዳዊት ልጆች በአንዱ እንደሚሠራ ትንቢት ተናግሮ ከለከለው። ናታንም እግዚአብሔር ከዳዊት ቤት ጋር "ዙፋንህ ለዘላለም ይጸናል" በማለት ቃል ኪዳን እንደገባ ተንብዮአል። ዳዊት በፍልስጥኤማውያን፣ በሞዓባውያን፣ በኤዶማውያን፣ በአማሌቃውያን፣ በአሞናውያንና በአራም ዞባህ ንጉሥ ሃዳድአዛር ላይ ተጨማሪ ድል አደረሳቸው፤ ከዚያም የገባሮች ሆኑ። በዚህ ምክንያት ዝናው እየጨመረ፣ የሃማት ንጉሥ ቶኢ፣ የሃዳዴዘር ባላንጣ ያሉ ሰዎችን አድናቆት አግኝቷል።የአሞናውያን ዋና ከተማ የሆነችውን ራባን በከበበ ጊዜ ዳዊት በኢየሩሳሌም ቀረ። ቤርሳቤህ የምትባል ሴትን እየታጠበች ሰለላት። ትፀንሳለች። በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ ያለው ጽሑፍ ቤርሳቤህ ለፆታ ግንኙነት ፈቃደኛ መሆን አለመሆኗን በግልጽ አይገልጽም። ዳዊት ባሏን ኬጢያዊውን ኦርዮን ከጦርነቱ እንዲመለስ ጠራው፤ ወደ ሚስቱ ቤት እንደሚሄድና ልጁም የእሱ እንደሆነ ይገመታል ብሎ ተስፋ አድርጎ ነበር። ኦርዮ ሚስቱን አልጎበኘም፤ ስለዚህ ዳዊት በጦርነቱ ሙቀት ሊገድለው አሴረ። ከዚያም ዳዊት ባሏ የሞተባትን ቤርሳቤህን አገባ። በምላሹ፣ ናታን ንጉሱን በደሉ ከያዘው በኋላ ኃጢአቱን በምሳሌነት በሚገልጽ ምሳሌ ከያዘ በኋላ፣ “ሰይፍ ከቤትህ አይለይም” በማለት የሚደርስበትን ቅጣት ተንብዮአል። ኃጢአት ሠርቷል፣ ናታን ኃጢአቱ ይቅር ተብሎ እንደማይሞት፣ ነገር ግን ሕፃኑ እንደሚሞት መከረው። የናታን ቃል ሲፈጸም፣ በዳዊትና በቤርሳቤህ መካከል ባለው አንድነት የተወለደው ሕፃን ሞተ፣ እና ሌላው የዳዊት ልጆች አቤሴሎም፣ በበቀል እና በሥልጣን ጥማት ተቃጥለው አመጸኞች። የዳዊት ወዳጅ የሁሲ ምስጋና ይግባውና እቅዱን በተሳካ ሁኔታ ለማዳከም ወደ አቤሴሎም አደባባይ ዘልቆ እንዲገባ የታዘዘው የአቤሴሎም ሠራዊት በኤፍሬም እንጨት ጦርነት ላይ ድል ነሥቶ በረዥሙ ፀጉሩ ተይዞ በዛፉ ቅርንጫፎች ተይዟል። ከዳዊት ትእዛዝ በተቃራኒ የዳዊት ሠራዊት አዛዥ በሆነው በኢዮአብ ተገደለ። ዳዊት የሚወደውን ልጁን ሞት ሲናገር “ልጄ አቤሴሎም ሆይ፣ ልጄ፣ ልጄ፣ አቤሴሎም ሆይ! ኢዮአብ “ከጭንቀቱ ብዛት” እንዲያገግምና የሕዝቡን ግዴታ እስኪወጣ ድረስ እስኪያሳምነው ድረስ። ዳዊት ወደ ጌልገላ ተመልሶ ዮርዳኖስን ተሻግሮ በይሁዳና በቢንያም ነገዶች ታጅቦ ወደ ኢየሩሳሌም ተመለሰ።ዳዊት አርጅቶ የአልጋ ቁራኛ በሆነ ጊዜ፣ በሕይወት የተረፈው ትልቁ ልጁና የተፈጥሮ ወራሹ አዶንያስ ንጉሥነቱን አወጀ።ቤርሳቤህና ናታን ወደ ዳዊት ሄደው የቤርሳቤህን ልጅ ሰሎሞንን ንጉሥ ለማድረግ ተስማምተው እንደ ዳዊት ቀደም ብሎ በገባው ቃል መሠረትና የአዶንያስን ዓመፅ አገኙ። ተቀምጧል። ዳዊት ለ40 ዓመታት ከገዛ በኋላ በ70 ዓመቱ ሞተ፣ እናም ሞቶ ሳለ ሰሎሞን በእግዚአብሔር መንገድ እንዲሄድና ጠላቶቹን እንዲበቀል መከረው። መጽሐፈ ሳሙኤል ዳዊትን የተዋጣለት በበገና (በገና) እና “የእስራኤል ጣፋጭ ዘማሪ” በማለት ይጠራዋል። ሆኖም የመዝሙረ ዳዊት ግማሽ ያህሉ ወደ “የዳዊት መዝሙር” ይመራሉ (እንዲሁም “ለዳዊት” ተብሎ ተተርጉሟል)። “ለዳዊት” እና ትውፊት በዳዊት ሕይወት ውስጥ የተወሰኑ ክንውኖችን ለይቶ ያሳያል (ለምሳሌ መዝሙረ ዳዊት 3፣ 7፣ 18፣ 34፣ 51፣ 52፣ 54፣ 56፣ 57፣ 59፣ 60፣ 63 እና 142)። ዘግይቶ መጨመር እና ምንም አይነት መዝሙር በእርግጠኝነት ለዳዊት ሊባል አይችልም. መዝሙር 34 ዳዊት እብድ መስሎ ከአቤሜሌክ (ወይም ከንጉሥ አንኩስ) ባመለጠበት ወቅት ተጠቅሷል። በ1ኛ ሳሙኤል 21 ላይ ባለው ትይዩ ትረካ መሰረት አቤሜሌክ ብዙ ጉዳት ያደረሰበትን ሰው ከመግደሉ ይልቅ ዳዊትን እንዲለቅ ፈቀደለት፡- “እኔ ይህን ያህል እብድ አጥቻለሁን ብሎ ይህን ሰው ወደዚህ ልታመጣው ይገባል። ይህ በፊቴ ነው? ይህ ሰው ወደ ቤቴ ይገባልን? ታሪካዊ ማስረጃዎች ቴል ዳን ስቴል በ1993 የተገኘዉ ቴል ዳን ስቴል በደማስቆ ንጉስ ሐዛኤል በ9ኛው/በ8ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ ያቆመው የተቀረጸ ድንጋይ ነው። ንጉሡ በሁለት ጠላት ነገሥታት ላይ የተቀዳጀውን ድል የሚዘክር ሲሆን ብዙ ሊቃውንት “የዳዊት ቤት” ብለው የተረጎሙትን ዕብራይስጥ፡ ፣ የሚለውን ሐረግ ይዟል። ሌሎች ሊቃውንት ይህንን ንባብ ተቃውመውታል፣ ነገር ግን ይህ የይሁዳ መንግሥት ሥርወ መንግሥት ዳዊት ከተባለ መስራች የተገኘ መሆኑን የሚያመለክት ሳይሆን አይቀርም። ሜሻ ስቲል አንድሬ ሌማይር እና ኤሚሌ ፑኢች የተባሉ ሁለት የግጥም ድርሰቶች በ1994 ከ9ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ጀምሮ የተጀመረው ከሞዓብ የመጣው ሜሻ ስቴል በመስመር 31 መጨረሻ ላይ “የዳዊት ቤት” የሚሉትን ቃላት እንደያዘ በ1994 መላምት ሰጥተዋል። በቴል ዳን ጽሑፍ ውስጥ ይጥቀሱ። እ.ኤ.አ. በግንቦት 2019 እስራኤል ፊንቅልስቴይን ፣ ናዳቭ ናአማን እና ቶማስ ሮመር ከአዲሶቹ ምስሎች የገዥው ስም ሶስት ተነባቢዎችን እንደያዘ እና በውርርድ መጀመራቸውን “የዳዊት ቤት” ንባብን እና ከንጉሱ ከተማ ጋር በመተባበር ጀመሩ ። በሞዓብ የሚገኘው “ሆሮናይም” የሚለው ስም የተጠቀሰው ንጉሥ ባላቅ ሳይሆን በዕብራይስጥ መጽሐፍ ቅዱስ ውስጥም ይታወቃል። በዚያው ዓመት በኋላ፣ ማይክል ላንግሎይስ የሁለቱም ጽሑፎች ከፍተኛ ጥራት ያላቸውን ፎቶግራፎች ተጠቅመዋል፣ እና በ19ኛው መቶ ክፍለ ዘመን የነበረውን የወቅቱ ያልተነካ ስታይል የሌሜርን አመለካከት እንደገና ለማረጋገጥ መስመር 31 "የዳዊት ቤት" የሚለውን ሐረግ ይዟል። ለላንግሎይስ ምላሽ ሲሰጥ። ንዕማን “የዳዊት ቤት” ንባብ ተቀባይነት እንደሌለው ተከራክሯል ምክንያቱም የዓረፍተ ነገር አወቃቀሩ በምእራብ ሴማዊ ንጉሣዊ ጽሑፎች ውስጥ እጅግ በጣም አልፎ አልፎ ነው ። ቡባስቲት ፖርታል በካርናክ ከሁለቱ ስቲለስ በተጨማሪ የመጽሐፍ ቅዱስ ምሁርና ግብጻዊው ኬኔት ኪችን እንደሚሉት የዳዊት ስም በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ በሺሻቅ ከሚታወቀው የፈርዖን ሾሼንቅ እፎይታ ውስጥም ይገኛል። እፎይታው በ925 ዓ.ዓ. ሾሼንቅ በፍልስጤም ውስጥ ቦታዎችን እንደወረረ ይናገራል፣ ኪችን ደግሞ አንድ ቦታ “የዳዊት ከፍታ” ሲል ይተረጉመዋል፣ ይህም በደቡብ ይሁዳ እና በኔጌብ ነበር፣ ዳዊት ከሳኦል እንደተሸሸገ ይናገራል። እፎይታው ተጎድቷል እና ትርጓሜው እርግጠኛ አይደለም. የእግዚአብሔር ልጅ የኢየሱስ ክርስቶስ ታሪክ እና የዳዊት ታሪክ የመሲሑ ጽንሰ-ሐሳብ በክርስትና ውስጥ መሠረታዊ ነው። በመጀመሪያ በመለኮታዊ ሹመት የሚገዛው ምድራዊ ንጉሥ (“የተቀባው”፣ መሲሕ የሚለው የማዕረግ ስም ነው) “የዳዊት ልጅ” ባለፉት ሁለት መቶ ዘመናት ከዘአበ እስራኤልን ነፃ የሚያወጣና አዲስ የሚያመጣ ሰማያዊ ሆነ። መንግሥት. ይህ በጥንታዊ ክርስትና የመሲሕነት ጽንሰ-ሐሳብ ዳራ ነበር፣ እሱም የኢየሱስን ሥራ የሚተረጉመው “በጽዮን አምልኮ ሥርዓተ ምሥጢር ለዳዊት በተሰጡት ማዕረጎችና ተግባራት፣ ካህን-ንጉሥ ሆኖ ያገለገለበትና በውስጡም ያገለገለበት ሥርዓት ነው። በእግዚአብሔርና በሰው መካከል መካከለኛ ነበር" የቀደመችው ቤተክርስቲያን “የዳዊት ሕይወት የክርስቶስን ሕይወት ጥላ ናት፣ ቤተ ልሔም የሁለቱም መገኛ ናት፣ የዳዊት እረኛ ሕይወት ክርስቶስን፣ ቸር እረኛውን ይጠቁማል፣ ጎልያድን ለመግደል የተመረጡት አምስቱ ድንጋዮች የአምስቱ ቁስሎች ምሳሌ ናቸው” ብላ ታምናለች። የታመነው አማካሪው አኪጦፌል ክህደት እና በሴድሮን ላይ ያለው ምንባብ የክርስቶስን የተቀደሰ ሕማማት ያስታውሰናል።ከአዲስ ኪዳን እንደምንረዳው ብዙዎቹ የዳዊት መዝሙራት የወደፊቱ መሲሕ ምሳሌ ናቸው። በመካከለኛው ዘመን, "ቻርለማኝ እራሱን አስቦ ነበር, እና በቤተመንግስት ሊቃውንት ዘንድ እንደ 'አዲስ ዳዊት' ይታይ ነበር. (ይህ) በራሱ እንደ አዲስ ሀሳብ ሳይሆን, ይዘቱ እና ጠቃሚነቱ በእሱ በጣም የሰፋ ነው."

2482

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%98%E1%8A%95%E1%8C%8D%E1%88%B5%E1%89%B1%20%E1%8A%83%E1%8B%AD%E1%88%88%20%E1%88%9B%E1%88%AD%E1%8B%AB%E1%88%9D

መንግስቱ ኃይለ ማርያም

ይህን ታሪክ የጸፍው ግለሰብ የመንግስት ሀይለማሪያ ቀንደኛ ደጋፊ እንደሆነ ከፁሁፉ አንጸር መርዳት አያዳግትም ትክክለኛውን ታሪክ ከምንጭ ጋር እንደሚያስተካክልው ተስፍ አደርጋለሁ። መንግሥቱ ኀይለማሪያም በግንቦት 27 በ1929 እ.ኤ.አ. በአዲስ አበባ ተወለዱ። አባታቸው ሃምሳዓለቃ ሃይለማሪአም ወልዴ፣ እናታቸው ብዙነሽ ተሰማ ነበሩ የአሁኑ መንግስት እና ብዙ የምእራባውያን መንግስታት እሱን እንደ ኮሚኒስት ተኮር አምባገነን አድርገው የሚቆጥሩት ሲሆን የቀድሞው አምባገነን ሮበርት ሙጋቤ የጥገኝነት ጥያቄውን ከተቀበሉ ወዲህ ወደዚምባብዌ ተሰዷል ፡፡ ምንም እንኳን መንግስት እንደዚህ ያሉ ክሶችን በተደጋጋሚ ቢክድም በ 2006 በኢትዮጵያ አዲስ አበባ ፍ / ቤት በዘር ማጥፋት ወንጀል ተከሷል ፡፡ ሆኖም በሰብዓዊ መብት ጥሰት ወንጀል እንዲከሰስ በሄግ አልተከሰሰም ፡፡ ኮሎኔል መንግስቱ ኃይለ ማርያም' ከ1966 እስከ 1983 ዓ.ም. (1974 እስከ 1991 እ.ኤ.አ.) ለ17 ዓመታት የኢትዮጵያ መሪ ነበሩ። ወደ ስልጣን የወጡት በደርግ ወታደራዊ መፈንቅለ መንግስት ንጉሠ ነገሥቱን ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴን በመገልበጥ ሲሆን የአብዮቱ መሪ ሆነው ከቆዩ በኋላ በመለስ ዜናዊ በሚመራው በኢሓዴግ ሽምቅ ተዋጊ ቡድን እና በአሜሪካው የቀድሞው የሲአይኤ ዳሪክተር ሃርማንኮህ እርዳታ በ1983ዓ.ም ከስልጣን ተወገዱ። በአሁኑ የሀገሩ መንግስት እና በአብዛኞቹ የምዕራባውያን አገራት የኮሚኒስት አምባገነን ተደርጎ ፣ ይህ መፈንቅለመንግስት በሲአይኤ ስውር ዘዴ የተከናወነ ሲሆን የህወሓትና የሻእብያው መሪ ከሱዳን በቦይን 777 ከቀድሞው ከሲአይኤ ዳሪክተር ከ ሃርማንኮህ ጋር ታጅበው አዲስ አበባ ገብተዋል። ይህነው የኮሎኔል መንግሰቱ ኃይለማርያም የመንግሰቱ ግልበጣ ሳቦታጅ!! መንግስቱ ኃይለማርያም ያላሰበው ግልበጣ ተቀናብሮበት ያለአማራጭ በአየርላይ ቀረ እንጂ በራሱ ፍላጎት ሸሽቶ ዚምቡዋቤ ተሸሸገ የሚለው አባባል ከእውነት የራቀነው። ኮሎኔል መንግስቱ ኃይለማርያም በቃላቸው የሚገኙ አገር ወዳድ ጀግና ሰው እንደነበሩ እናውቃለን። መንግሥቱ ኃይለማሪያም ወደ ርዕሰ ብሄርነት ሥልጣን ብቅ ሲሉ ገና የ፫፯ ዓመት ወጣት የነበሩ ሲሆኑ በሀረር የ3ኛ ክፍለ ጦር የመሳሪያ ግምጃ ቤት ውስጥ ይሰሩ ነበር። በወቅቱ በክፍለ ጦሩ አዛዥ የነበሩት ጀነራል ሓይሌ ባይከዳኝ የሚባሉ ኮ/ መንግስቱን በባህሪያቸው በመጠርጠራቸው ከአጠገባቸው ዞር ለማድረግ ወደ ኦጋዲን አዛውረዋቸው እንደ ነበር ይነገራል። በእዚያም ጥቂት ጊዜ በኋላ ለትምህርት ወደ አሚሪካ ሜሪላንድ ለወታደራዊ ሳይንስ ትምህርት ተላኩ። ከትምህርት ሲመለሱም በ3ኛ ክፍለ ጦር የመሳሪያ ግምጃ ቤት ሃላፊ ሆነው ተሾሙ። ከዛም በደረጃ እድገት ካገኙ በሁዋላ የአፄ ኃይለስላሴን ጨቋኝ አገዛዝ ለመገርሰስ የደርግ ኩዴታን መሰረቱ በመኮንኖች ህብረት የተመሰረተው ደርግ በአብዛኛው ተደማጭነትና የፓለቲካ ብስለት በነበራቸው በቆራጥነታቸው ታዋቂ በሆኑት በመንግስቱ ኃይለማርያም ስልታዊ አደረጃጀት ተቀናብሮ የንጉሱን ወንበር ገለበጡት ይህ በሆነ ወቅት በነበረው አለመረጋጋት በከተማው የተኩስ ልውውጥ ተደረጎነበር። የመጀመርያውን ስልጣን በመያዝ የደርግ ሊቀመንበር ሆነው የተሾሙት ጀኔራል አማን አምዶም ነበሩ። በተለያየ አመታት በተለያየ ክህደትና አሻጥር የተገኙ አመራሮች ከስልጣን ሲወገዱ ቆይተው በአራ0ተኛው ዙር ኮሎኔል መንግስቱ ኃይለማርያም የኢትዮጵያ የመጀመርያው ፕሬዚዳንት ለመሆን በቅተዋል። ወደ ስልጣን በመጡ ማግስት ሶማሊያየዚያድባሬ መንግስት በሶቭየቶች ተደግፋ ሀገራችንን ድንገት ወረረች። በወቅቱ የአሜሪካ ፕሬዚዳንት ነበሩትን ፕሬዚዳንት ጂሚ ካርተርን ፈጣን ወታደራዊ እርዳታ ጠይቀው እሳቸውም የንጉሱ የቅርብ ወዳጅ ስለነበሩ በስዊስ ባንክ ያለውን የኢትዮጵያ ሃብት ለመንግስቱ ኃይለማርያም ከሰለመስጠት በተደረገው ውይይት የአሜሪካ እጅ ስለነበረበት መንግስቱ ነጮችን በ73 ሰአት ውስጥ ኢትዮጵያን ለቀው እንዲወጡ አድርጎ ስለነበር በዚህ ቂም ጥያቄውን ሳይቀበሉ ቀሩ። በእዚህም ምክንያት አማራጭ ያጣው ደርግና መንግሥቱ ሀገሪቱ በከፍተኛ ስጋት ላይ በመውደቋ የግድ ወደ ሞስኮ መሳሪያ ልመና ልኡካን ላኩ። በሌላ በኩል ሞስኮ ከሶማሊያ ጋር ጥቅምዋን በማወዳደር ለመንግስቱ መሳሪያ መስጠት ካስፈለገ በፊርማ ሶሻሊስት ካምፐ መግባቱን እንዲያረጋግጡ ስለ ጠየቀች ኮ/መንግሥቱ ይህን በማድረጋቸው በይፋ የሚመሩት አብዩት የሌኒኒስት ማርክሲስት መሆኑን በአዋጅ አሳወቁ። ኮ/መንግሥቱ የቼጉቬራና የሶቬቱን ማርክሲዝም አሜሪካ ለወታደራዊ ሳይንስ ትምህርት በተላኩበት ዘመን ትምህርታቸውን አጠናቀው ወደ ሃር ሳይመለሱ ወደ ሞስኮ በማምራት የራሻን ሶሻሊዝም በግላቸው ተምረው ነበር፣ወደ አገር ሲመለሱም ንጉሱ በዚህ ድርጊታቸው ለሁለት አመት በኦጋዴን በረሃ በቅጣት እንዲቆዩ ተደርጎነበር። የመንግስቱ ስለሶቪየት ሶሸሰሊዝም ፖለቲካ እውቀት የሚያውቁት የቅርብ መኮንኖች በደርግ ኩዴታው የነቃውንና ብስለት ያለውን ደፋሩን መንግስቱ ኃይለማረወያምን ነበር በአደራጅነት የመደቡት። ከስምምነቱም በሁዋላ በ፪ ወር ጊዜ ውስጥ የብዙ ሚሊዮን ዶላር ታንክና የጦር መሣሪያ እርዳታ ማግኘት ብቻ ሳይሆን በሞስኮ በኩል የኩባን የጦር አማካሪዎች በማግኘታቸው የወራሪውን የሶማሊያን ኃይል መመከት ችለዋል። ከዚያን ጊዜ ጀምሮ አሜሪካ የጭንቅ ጊዜ ጥያቄ መላሽ ሆና ባለመገኘትዋና በንጉሱ ስም በስዊስ ባንክ የተቀመጠውን በትሪሊዮን የሚቆጠር ዶላርና ወርቅ የስዊስ ባንክ ለኢትዮጵያ መንግስት እንድትመልስ መንግስቱ ኃይለማረወያም ያቀረበውን ጥያቄ ውድቅ በማድረጓ የአሜሪካ ትብብር በመኖሩ ምክንያት መንግስቱ ኃይለማርያም በስልጣን እስከቆዩበት ዘመን ሁሉ በዋና ጠላትነት ተፈርጀዋል። አንዳንድ ሚሲዮናዊያንንም ከአገር አባረሩ። በንጉስ ኃይለስላሴ ፊርማ በስዊስባንክ የነበረው የኢትዮጵያ ሃብት እስካሁን አልተመለሰም። አብይ አህመድ ይህን የመጠየቅ ወኔ የለውም፣ምፅዋእት ከመለመን በቀር። በወቅቱ በአገር ውስጥ ግንባር ቀደም ተቃናቃኝና ተቃዋሚ ከነበረው ከኢህአፓ ጋር የከተማ ለከተማ ውጊያና መገዳደል ተጀመረ። ሁለቱም ወገኖች ቀን በቀን ግድያም ለብዙ ወጣትና አዋቂ እልቂት ምክንያት ሆኑ። መንግሥቱ ኃ/ማሪያም በወታደራዊ አመራር ውስጥ የተከስተው የስልጣን ዝቀጠትና ምግባረ ብልሹነት፤ የደህንነቱ ክፍል በሁለት ቢላዋ መብላት፣ ተደማምሮ ውድቀታቸውን እንዳፋጠነው የፖለቲካ ተንታኞች ይናገራሉ። የመንግስቱን አስተዳደር ለውድቀት ያበቃው የኮሎኔሉ አምባገነን አመራር ነው የሚሉት ተቀናቃኞቻቸውና በሁለት ቢለዋ እየበሉ አገርን ለመሸጥ ያስማሙ የነበሩ በወቅቱ (በመኢሶን) ውስጥ ተሰግስገው የነበሩ የኦነግ ስውር ባንዳ መኮንኖችና የ() እና የ () ሰላዮችና አገር በሆድና በስልጣን የሸጡ የመንግስቱ ተቀናቃኞች መረጃን አሾልኮ ለተቃዋሚ ኃይሎች አሳክፎ በመስጠት እንደሆነ ይታወቃል። በመንግስቱ ኃይለማርያምላይ የተቀነባበረ የ 16 ግዜ የመግደል ሙከራ ተደርጎባቸው አምልጠዋል። ጠላቶቻቸው ከውስጥና ከውጭ ብዙ ስለነበሩ ለ17 አመታት ቀንና ሌሊት ሲዋጉ አገርን በልማት በምርት ዘመቻ፣በትምህርትዘመቻ፣እንዲሁም ስራአጥነትንና ሴተኛ አዳሪነትን ለማስወገድ የኢንዱስትሪ ስራዎችን በመክፈትና በማስፋፋት መሬትን ለአራሹ በመሰከፋፈል፣ ለደሃው ህዝብ ርካሽ የቤትክራይን በመደንገግ፣ለአገራቸው ከፍተኛ አገልግሎት ያበረከቱ ታላቅ መሪናቸው። ይህን በጎ ተግባራቸውን ለመናገር የሚያንቃቸው የግል ጥቅማቸውን ከአገር ጥቅም ይልቅ አብልጠው የሚወዱ ተቀናቃኝ ሰዎች ብቻ ናቸው። መንግሥቱ (የቀድሞው) ርዕሰ ብሔር ማንኛውም መሪ ላይ ሊከሰት የሚችል ስህተት ነው የፈፀሙት...ስለ ሐገር ስለ ብሔራዊ ክብር እና ኩራት ግን እርሳቸው ! ከፊት ቢሠለፉ የሚገባቸውና የሚያምርባቸው ናቸው። የኮሎኔል መንግስቱን ህይወት ተቀጥፋ ለማየት የጓጉና የፎከሩ ሁሉ ቀድመዋቸው ሞተዋል!! የእድሜ በለፀጋው ጓድ ኮሎኔል መንግስቱ ኃይለማርያም የሦስት ልጆች አባት ሲሆኑ 3ስቱም ልጆቻቸው ዶክተሮች ናቸው። ዛሬ የ 83 አመት አዛውንት ሆነው በሃራሬ በህይወት ይገኛሉ። ማህበራዊ አውታረ መረቦች መንግስቱ በፌስቡክ

3779

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%9E%E1%88%B5%E1%8A%AE

ሞስኮ

ይህ መጣጥፍ ማጣቀሻዎችን ይፈልጋል እና አንዳንድ ምንጮችን ለማግኘት እና ወደ መጣጥፉ ማከል ይችላሉ ሞስኮ (/ ፣ የዩኤስ ዋና ዋና / ፤ ራሽያኛ: ] (የድምጽ ተናጋሪ )) ዋና ከተማ እና ትልቁ የሩሲያ ከተማ ናት። ከተማዋ በማዕከላዊ ሩሲያ ውስጥ በሞስኮቫ ወንዝ ላይ ትቆማለች ፣ ነዋሪዎቿ በከተማው ወሰን ውስጥ 12.4 ሚሊዮን ነዋሪዎች ፣ በከተማው ውስጥ ከ 17 ሚሊዮን በላይ ነዋሪዎች ፣ እና በሜትሮፖሊታን አካባቢ ከ 20 ሚሊዮን በላይ ነዋሪዎች ይገመታሉ። የከተማው የቆዳ ስፋት 2,511 ስኩዌር ኪሎ ሜትር (970 ካሬ ሜትር) ሲሆን የከተማው ስፋት 5,891 ስኩዌር ኪሎ ሜትር (2,275 ካሬ ሜትር) የሚሸፍን ሲሆን የሜትሮፖሊታን ስፋት ከ26,000 ስኩዌር ኪሎ ሜትር (10,000 ካሬ ሜትር) በላይ ይሸፍናል። ሞስኮ በዓለም ትልቁ ከተሞች መካከል ነው; ሙሉ በሙሉ በአውሮፓ ውስጥ በጣም በሕዝብ የሚኖርባት ከተማ፣ በአውሮፓ ትልቁ የከተማ እና የሜትሮፖሊታን አካባቢ፣ እና በአውሮፓ አህጉር ላይ በመሬት ስፋት ትልቁ ከተማ ነች። በ 1147 ለመጀመሪያ ጊዜ የተመዘገበው ሞስኮ እያደገች የበለጸገች እና በስሟ የተሸከመው የግራንድ ዱቺ ዋና ከተማ ሆና አገልግላለች። የሞስኮ ግራንድ ዱቺ በዝግመተ ለውጥ ወደ ሩሲያ ዛርዶም ሲቀየር፣ ሞስኮ አሁንም ለአብዛኛው የ ታሪክ የፖለቲካ እና የኢኮኖሚ ማዕከል ሆና ቆይታለች። ዛርዶም ወደ ሩሲያ ኢምፓየር ሲቀየር ዋና ከተማዋ ከሞስኮ ወደ ሴንት ፒተርስበርግ ተዛወረች የከተማዋን ተፅእኖ ቀንሷል። የጥቅምት አብዮት ተከትሎ ዋና ከተማዋ ወደ ሞስኮ ተመለሰች እና ከተማዋ የሩስያ ኤስኤፍኤስአር እና ከዚያም የሶቪየት ህብረት የፖለቲካ ማዕከል ሆና ተመለሰች. ከሶቪየት ኅብረት መፍረስ በኋላ ሞስኮ የወቅቱ እና አዲስ የተቋቋመው የሩሲያ ፌዴሬሽን ዋና ከተማ ሆና ቆየች። በዓለም ላይ ሰሜናዊ እና ቀዝቃዛው ሜጋ ከተማ ፣ ለስምንት መቶ ዓመታት የቆየ ታሪክ ያለው ፣ ሞስኮ እንደ ፌዴራል ከተማ (ከ1993 ጀምሮ) የምትመራ ሲሆን የሩሲያ እና የምስራቅ አውሮፓ የፖለቲካ ፣የኢኮኖሚ ፣ የባህል እና የሳይንስ ማዕከል ሆና ያገለግላል። ሞስኮ የአልፋ ዓለም ከተማ እንደመሆኗ መጠን በዓለም ትልቁ የከተማ ኢኮኖሚ አንዷ ነች። ከተማዋ በአለም ላይ ፈጣን እድገት ካላቸው የቱሪስት መዳረሻዎች አንዷ ስትሆን በአውሮፓ በብዛት ከሚጎበኙ ከተሞች አንዷ ነች። ሞስኮ በዓለም ላይ ካሉት የየትኛውም ከተማ ቢሊየነሮች በአራተኛ ደረጃ ላይ የምትገኝ ሲሆን በአውሮፓ ውስጥ ካሉት ከተሞች ከፍተኛውን የቢሊየነሮች ብዛት ይዛለች። የሞስኮ ኢንተርናሽናል ቢዝነስ ሴንተር በአውሮፓ እና በአለም ካሉት ትልቁ የፋይናንስ ማእከላት አንዱ ሲሆን በአውሮፓ ረጃጅም ሰማይ ጠቀስ ህንፃዎችን ያሳያል። ሞስኮ የ1980 የበጋ ኦሊምፒክ አስተናጋጅ ከተማ ነበረች፣ እና የ2018 የፊፋ የዓለም ዋንጫ አስተናጋጅ ከተሞች አንዷ ነበረች። ሞስኮ የሩሲያ ታሪካዊ እምብርት እንደመሆኗ መጠን የተለያዩ ሙዚየሞቿ፣ የአካዳሚክ እና የፖለቲካ ተቋሞቿ እና የቲያትር ቤቶች በመኖራቸው የበርካታ የሩሲያ አርቲስቶች፣ ሳይንቲስቶች እና የስፖርት ተዋናዮች መኖሪያ ሆና ታገለግላለች። ከተማዋ የበርካታ የዩኔስኮ የዓለም ቅርስ ቦታዎች መገኛ ስትሆን በሩሲያ ስነ-ህንፃ በተለይም ታሪካዊቷ ቀይ አደባባይ እና እንደ ሴንት ባሲል ካቴድራል እና የሞስኮ ክሬምሊን ያሉ ሕንፃዎች በማሳየቷ ይታወቃል። የሩሲያ መንግስት ስልጣን. ሞስኮ በበርካታ ኢንዱስትሪዎች ውስጥ የበርካታ የሩሲያ ኩባንያዎች መኖሪያ ስትሆን በአጠቃላይ የመጓጓዣ አውታር አገልግሎት የምትሰጥ ሲሆን አራት ዓለም አቀፍ አውሮፕላን ማረፊያዎች፣ አሥር የባቡር ተርሚናሎች፣ ትራም ሲስተም፣ ሞኖሬል ሲስተም፣ እና በተለይም የሞስኮ ሜትሮ፣ በአውሮፓ ውስጥ በጣም የተጨናነቀ የሜትሮ ሥርዓትን ያካትታል። እና በዓለም ላይ ካሉት ትልቁ ፈጣን የመጓጓዣ ስርዓቶች አንዱ። ከተማዋ ከ40 በመቶ በላይ የሚሆነው ግዛቷ በአረንጓዴ ተክሎች የተሸፈነች ሲሆን ይህም በአውሮፓ እና በአለም ካሉ አረንጓዴ ከተሞች አንዷ ያደርጋታል። ሥርወ ቃል የከተማዋ ስም ከሞስኮ ወንዝ ስም የተገኘ እንደሆነ ይታሰባል. የወንዙን ​​ስም አመጣጥ በተመለከተ በርካታ ንድፈ ሐሳቦች ቀርበዋል. በመጀመሪያ አካባቢው ከነበሩት በርካታ የቅድመ-ስላቭ ጎሳዎች መካከል የነበሩት ፊንኖ-ኡሪክ ሜሪያ እና ሙሮማ ሰዎች፣ በእንግሊዘኛ ‹ጥቁር ወንዝ› ተብሎ የሚታሰበው ወንዙ ይባላል። የከተማዋ ስም የመጣው ከዚህ ቃል እንደሆነ ተጠቁሟል። በጣም በቋንቋ በደንብ የተመሰረተ እና በሰፊው ተቀባይነት ያለው ከፕሮቶ-ባልቶ-ስላቪክ ስር *- ከፕሮቶ-ኢንዶ-አውሮፓውያን *ሜኡ-"እርጥብ" ነው፣ስለዚህ ሞስኮቫ የሚለው ስም በእርጥብ መሬት ላይ ያለውን ወንዝ ወይም ሊያመለክት ይችላል። ማርሽ. ከተግባሮቹ መካከል ሩሲያኛ: "ፑል, ፑድል", ሊቱዌኒያ: ማዝጎቲ እና ላትቪያ: "መታጠብ", ሳንስክሪት: "መስጠም", ላቲን: ሜርጎ "ማጥለቅለቅ," በብዙ የስላቭ አገሮች ውስጥ ሞስኮቭ ነው. የአያት ስም፣ በቡልጋሪያ፣ ሩሲያ፣ ዩክሬን እና ሰሜን መቄዶኒያ ውስጥ በጣም የተለመደ። በተጨማሪም፣ በፖላንድ ውስጥ እንደ ሞዝጋዋ ያሉ ተመሳሳይ ስያሜ ያላቸው ቦታዎች አሉ። የመጀመሪያው የድሮ ሩሲያኛ ስም *ሞስኪ፣ *ሞስኪ ተብሎ ተሠርቷል፣ስለዚህ እሱ ከጥቂት የስላቭ ስሞች አንዱ ነበር። ልክ እንደሌሎች የዚያ ማሽቆልቆል ስሞች ሁሉ፣ በቋንቋው እድገት የመጀመሪያ ደረጃ ላይ የስነ-ቅርጽ ለውጥ እያሳየ ነበር ፣ በውጤቱም በ 12 ኛው ክፍለ ዘመን በጽሑፍ የተገለጹት በ 12 ኛው ክፍለ ዘመን ውስጥ ለመጀመሪያ ጊዜ የተገለጹት ፣ ሞስኮቭቪ (የተከሰሰ ጉዳይ) ፣ ሞስኮቭ ፣ ሞስኮቪ (ክስ) ናቸው። (ጀነቲቭ ኬዝ)) ከኋለኞቹ ቅርጾች ዘመናዊው የሩስያ ስም መጣ, እሱም ከብዙ የስላቭ አ-ስቲም ስሞች ጋር የሞርሞሎጂ አጠቃላይ ውጤት ነው. ነገር ግን፣ መልኩ በሌሎች ቋንቋዎች እንደ እንግሊዘኛ፡ሞስኮ፣ጀርመንኛ፡ሞስካው፣ፈረንሳይኛ፡ሞስኮ፣ጆርጂያኛ፡, ላትቪያኛ: ቱርክኛ: ሞስኮቭ, ባሽኪር: : ፖርቹጋላዊው, ፖርቱጋልኛ, ሞስኮቮ፣ ምስክው፣ ቹቫሽ፡ ዩስካቭ፣ ሙስካቭ፣ ሙስካቭ፣ ወዘተ በተመሳሳይ መልኩ ሞስኮቪያ የሚለው የላቲን ስም ተፈጠረ፣ በኋላም በ16ኛው-17ኛው ክፍለ ዘመን በምዕራብ አውሮፓ ጥቅም ላይ የዋለው የሩስያ የቃል መጠሪያ ስም ሆነ። ከእሱም እንግሊዛዊ ሙስኮቪ እና ሙስኮቪት መጡ. ሌሎች የተለያዩ ንድፈ ሐሳቦች (የሴልቲክ፣ የኢራን፣ የካውካሲክ መነሻዎች)፣ ትንሽ ወይም ምንም ሳይንሳዊ መሰረት የሌላቸው፣ በአሁኑ ጊዜ በአብዛኛው በዘመናዊ የቋንቋ ሊቃውንት ውድቅ ሆነዋል። ሌሎች ስሞች ሞስኮ በሀገሪቱ ውስጥ ያለውን መጠን እና የላቀ ደረጃን የሚያመለክቱ በርካታ ምሳሌዎችን አግኝቷል-ሦስተኛው ሮም () ፣ ኋይትስቶን አንድ () ፣ አንደኛ ዙፋን , አርባ ሶሮክስ () "ሶሮክ" ማለት ሁለቱም "አርባ, ብዙ" እና "አውራጃ ወይም ደብር" በብሉይ ሩሲያኛ). ሞስኮ ከአስራ ሁለቱ የጀግኖች ከተሞች አንዷ ነች። የሞስኮ ነዋሪ የአጋንንት ስም ") ለወንድ ወይም ") ለሴት ሲሆን በእንግሊዘኛ እንደ ሙስቮይት ተተረጎመ። "ሞስኮ" የሚለው ስም " በሩሲያኛ) ምህጻረ ቃል ነው. የመጀመሪያ ታሪክ ለመጀመሪያ ጊዜ የታወቀው ሞስኮ ከ 1147 ጀምሮ የዩሪ ዶልጎሩኪ እና ስቪያቶላቭ ኦልጎቪች የመሰብሰቢያ ቦታ ነበር. በወቅቱ በቭላድሚር-ሱዝዳል ርዕሰ መስተዳድር ምዕራባዊ ድንበር ላይ ትንሽ ከተማ ነበረች. ዜና መዋዕል “ወንድሜ ሆይ ወደ ሞስኮ ና” () ይላል። እ.ኤ.አ. በ 1156 ክኒያዝ ዩሪ ዶልጎሩኪ ከተማዋን በእንጨት አጥር እና በቆሻሻ መሽገዋል። በሞንጎሊያውያን ኪየቫን ሩስ ወረራ ወቅት በባቱ ካን ስር ያሉት ሞንጎሊያውያን ከተማዋን በእሳት አቃጥለው ነዋሪዎቿን ገደሉ። "በሞስኮ ወንዝ ላይ" የእንጨት ምሽግ በ 1260 ዎቹ ውስጥ ዳንኤል በ 1260 ዎቹ ውስጥ ትንሹ ልጅ ዳንኤል የተወረሰው ነበር. ዳንኤል በዚያን ጊዜ ገና ሕፃን ነበር, እና ትልቁ ምሽግ የሚተዳደረው በቲዩን (ምክትል) ነበር, በዳንኤል የአባት አጎት ያሮስላቭ ኦቭ ቴቨር ይሾማል. ዳንኤል በ 1270 ዎቹ ውስጥ ወደ እድሜው መጣ እና ለኖቭጎሮድ አገዛዝ ባደረገው ጨረታ ከወንድሙ ዲሚትሪ ጋር በመደገፍ በርዕሰ መስተዳድሩ የስልጣን ሽኩቻ ውስጥ በዘላቂ ስኬት ውስጥ ተካቷል ። እ.ኤ.አ. ከ 1283 ጀምሮ የቭላድሚር ግራንድ መስፍን ከነበረው ከዲሚትሪ ጋር እንደ ገለልተኛ ርዕሰ መስተዳድር ገዥ ሆኖ አገልግሏል ። ዳንኤል ለጌታ ጥምቀት እና ለቅዱስ ዳንኤል የተሰጡ የመጀመሪያዎቹን የሞስኮ ገዳማትን በመመሥረት እውቅና አግኝቷል። ታላቁ መሳፍንት ግዛት ዳንኤል ሞስኮን እንደ ግራንድ ዱክ እ.ኤ.አ. እስከ 1303 ድረስ በመግዛት የበለጸገች ከተማ አድርጎ በመሠረታት የቭላድሚርን የወላጅነት ግዛት በ1320ዎቹ የምትገለብጥ። በሞስኮ ወንዝ ቀኝ ባንክ፣ ከክሬምሊን ስምንት ኪሎ ሜትር (5 ማይል) ርቀት ላይ፣ በ1282 ሳይዘገይ፣ ዳንኤል የመጀመሪያውን ገዳም ከቅዱስ ዳንኤል እስታይላይት የእንጨት ቤተ ክርስቲያን ጋር መሰረተ፣ እሱም አሁን ዳኒሎቭ ነው። ገዳም. ዳንኤል በ1303 ዓ.ም በ42 ዓመቱ አረፈ።ከመሞቱ በፊትም ምንኩስና ሆኖ እንደ ኑዛዜውም በቅዱስ ዳንኤል ገዳም መቃብር ተቀበረ። ሞስኮ ለብዙ አመታት የተረጋጋ እና የበለፀገች ነበረች እና ከሩሲያ የመጡ በርካታ ስደተኞችን ስቧል። ሩሪኪዶች ፕሪሞጂኒቸርን በመለማመድ ትላልቅ የመሬት ይዞታዎችን ጠብቀዋል፣ በዚህም ሁሉም መሬት ለሁሉም ልጆች ከመከፋፈል ይልቅ ለታላቅ ወንድ ልጆች ተላልፏል። እ.ኤ.አ. በ 1304 የሞስኮው ዩሪ ለቭላድሚር ርዕሰ መስተዳድር ዙፋን ከትቨር ሚካሂል ጋር ተወዳድሯል። ኢቫን 1ኛ በመጨረሻ ቴቨርን በማሸነፍ የሞንጎሊያውያን ገዥዎች ቀረጥ ሰብሳቢ በመሆን ሞስኮን የቭላድሚር-ሱዝዳል ዋና ከተማ አድርጓታል። ከፍተኛ ግብር በመክፈል ኢቫን ከካን አንድ ጠቃሚ ስምምነት አሸንፏል። ወርቃማው ሆርዴ ካን በመጀመሪያ የሞስኮን ተፅእኖ ለመገደብ ቢሞክርም፣ የሊትዌኒያ ግራንድ ዱቺ እድገት መላውን ሩሲያ ማስፈራራት ሲጀምር፣ ካን ሞስኮን በማጠናከር ሊትዌኒያን በማጠናከር በሩሲያ ውስጥ ካሉት በጣም ሀይለኛ ከተሞች አንዷ እንድትሆን አስችሎታል። . እ.ኤ.አ. በ 1380 የሞስኮ ልዑል ዲሚትሪ ዶንኮይ የተባበረ የሩሲያ ጦርን በመምራት በሞንጎሊያውያን በኩሊኮቮ ጦርነት ላይ አስፈላጊ ድል አስመዝግቧል ። ከዚያ በኋላ ሞስኮ ሩሲያን ከሞንጎልያ ግዛት ነፃ በማውጣት ግንባር ቀደም ሚና ተጫውታለች። በ1480 ኢቫን ሣልሳዊ በመጨረሻ ሩሲያውያንን ከታታር ቁጥጥር ነፃ አውጥቶ ሞስኮ የግዛት ዋና ከተማ ሆና በመጨረሻ ሩሲያንና ሳይቤሪያን እንዲሁም የበርካታ አገሮችን ክፍሎች ያጠቃልላል። እ.ኤ.አ. በ 1462 ኢቫን ፣ የሞስኮ ታላቅ ልዑል ሆነ (በዚያን ጊዜ የመካከለኛው ዘመን የሙስቮቪ ግዛት አካል)። ከታታሮች ጋር መዋጋት ጀመረ፣ የሙስቮቪያን ግዛት አስፋ እና ዋና ከተማውን አበለፀገ። እ.ኤ.አ. በ 1500 100,000 ህዝብ ነበራት እና በዓለም ላይ ካሉ ትልልቅ ከተሞች አንዷ ነበረች። ከጠላት ሊቱዌኒያውያን ጋር የተቆራኘውን በሰሜን በኩል ያለውን እጅግ በጣም ትልቅ የሆነውን የኖቭጎሮድ ግዛትን ድል አደረገ። ስለዚህም ግዛቱን ከ430,000 እስከ 2,800,000 ስኩዌር ኪሎ ሜትር (170,000 እስከ 1,080,000 ስኩዌር ማይል) በሰባት እጥፍ አሰፋ። ጥንታዊውን "የኖቭጎሮድ ዜና መዋዕል" ተቆጣጠረ እና ለአገዛዙ የፕሮፓጋንዳ መኪና አደረገው። የመጀመሪያው የሞስኮ ክሬምሊን የተገነባው በ 14 ኛው ክፍለ ዘመን ነው. በ1480ዎቹ ከኢጣሊያ ህዳሴ የመጡ አርክቴክቶችን እንደ አዲስ የገነባው ኢቫን እንደ ፔትሮስ አንቶኒየስ ሶላሪየስ፣ አዲሱን የክሬምሊን ግንብ እና ግንብ የነደፈው እና ማርኮ ሩፎ አዲሱን ቤተ መንግስት ለልዑል የነደፈ ነው። የክሬምሊን ግንቦች በ1495 በሶላሪየስ የተነደፉ ናቸው። የክሬምሊን ታላቁ ደወል ግንብ በ1505-08 ተገንብቶ አሁን ካለው ከፍታ ጋር በ1600 ጨምሯል። የንግድ ሰፈራ ወይም ፖሳድ ያደገው ከክሬምሊን በስተምስራቅ ዛራድዬ () ተብሎ በሚጠራው አካባቢ ነው። በኢቫን ጊዜ, መጀመሪያ ላይ የሆሎው መስክ () ተብሎ የሚጠራው ቀይ አደባባይ ታየ. እ.ኤ.አ. በ 1508-1516 ጣሊያናዊው አርክቴክት አሌቪዝ ፍሬያዚን (ኖቪ) ከምስራቃዊው ግድግዳ ፊት ለፊት የሞስክቫን እና ኔግሊንናንያ የሚያገናኝ እና ከኔግሊናያ በሚመጣው ውሃ ውስጥ የሚሞላውን ንጣፍ ለመገንባት ዝግጅት አደረገ። ይህ አሌቪዞቭ ሞአት በመባል የሚታወቀው እና 541 ሜትር (1,775 ጫማ) ርዝመቱ 36 ሜትር (118 ጫማ) ስፋት እና ከ9.5 እስከ 13 ሜትር (31-43 ጫማ) ጥልቀት ያለው በኖራ ድንጋይ የተሸፈነ ሲሆን እ.ኤ.አ. 1533፣ በሁለቱም በኩል የታጠረ ዝቅተኛ፣ አራት ሜትር ውፍረት ያለው (13 ጫማ) የታሸገ ጡብ ግድግዳ። ሳርዶም በ 16 ኛው እና በ 17 ኛው ክፍለ ዘመን ሦስቱ ክብ መከላከያዎች ተገንብተዋል-ኪታይ-ጎሮድ (), ነጭ ከተማ () እና የምድር ከተማ (). ይሁን እንጂ በ1547 ሁለት የእሳት ቃጠሎዎች የከተማዋን ክፍል ያወደሙ ሲሆን በ1571 የክራይሚያ ታታሮች ሞስኮን በመያዝ ከክሬምሊን በስተቀር ሁሉንም ነገር አቃጥለዋል። ከ 200,000 ነዋሪዎች መካከል 30,000 ብቻ በሕይወት የተረፉ መሆናቸውን ዘገባው ዘግቧል። የክራይሚያ ታታሮች በ 1591 እንደገና ጥቃት ሰንዝረዋል, ነገር ግን ይህ ጊዜ በ 1584 እና 1591 መካከል ፌዮዶር ኮን በተባለ የእጅ ባለሙያ በተገነባው አዲስ የመከላከያ ግንብ ተይዟል. እ.ኤ.አ. በ 1592 በሞስኮ ወንዝ በቀኝ በኩል ያለውን ቦታ ጨምሮ በከተማው ዙሪያ 50 ማማዎች ያሉት የውጨኛው የምድር ግንብ ተሠርቷል ። እንደ የውጭ መከላከያ መስመር በደቡብ እና በምስራቅ ከሚገኙት ግንቦች ባሻገር በጠንካራ ሁኔታ የተጠናከሩ ገዳማት ተቋቁመዋል, በዋናነት የኖቮዴቪቺ ገዳም እና ዶንስኮይ, ዳኒሎቭ, ሲሞኖቭ, ኖቮስፓስስኪ እና አንድሮኒኮቭ ገዳማት አብዛኛዎቹ በአሁኑ ጊዜ ሙዚየሞች ይገኛሉ. ከግድግዳው ውስጥ ከተማዋ በግጥም ቢኤሎካሜንናያ "ነጭ ግድግዳ" በመባል ትታወቅ ነበር. እ.ኤ.አ. በክሬምሊን ግድግዳ ምስራቃዊ ክፍል ላይ ሶስት ካሬ በሮች ነበሩ ፣ እሱም በ 17 ኛው ክፍለ ዘመን ፣ ኮንስታንቲኖ-ኤሌኒንስኪ ፣ ስፓስኪ ፣ ኒኮልስኪ (ስማቸው በቆስጠንጢኖስ እና በሄለን ፣ በአዳኝ እና በቅዱስ ኒኮላስ ምስሎች ላይ በተሰቀሉት አዶዎች ይታወቃሉ) እነሱን)። የመጨረሻዎቹ ሁለቱ በቀጥታ ከቀይ አደባባይ ተቃራኒ ነበሩ ፣ የኮንስታንቲኖ-ኤሌኔንስኪ በር ከሴንት ባሲል ካቴድራል ጀርባ ይገኛል። እ.ኤ.አ. በ 1601-03 የተከሰተው የሩሲያ ረሃብ በሞስኮ 100,000 ሰዎችን ገድሏል ። ከ 1610 እስከ 1612 የፖላንድ-ሊቱዌኒያ ኮመንዌልዝ ወታደሮች ሞስኮን ተቆጣጠሩ ፣ ገዥው ሲጊዝም 3ኛ የሩሲያን ዙፋን ለመያዝ ሲሞክር። እ.ኤ.አ. በ 1612 የኒዝሂ ኖቭጎሮድ እና ሌሎች የሩሲያ ከተሞች በልዑል ዲሚትሪ ፖዝሃርስኪ ​​እና ኩዝማ ሚኒን የተመሩ የፖላንድ ነዋሪዎች በፖላንድ ነዋሪዎች ላይ ተነሱ ፣ ክሬምሊንን ከበቡ እና አባረሯቸው። በ 1613 የዚምስኪ ሶቦር ሚካኤል ሮማኖቭ ዛርን መረጠ, የሮማኖቭ ሥርወ መንግሥት አቋቋመ. በ17ኛው ክፍለ ዘመን በሞስኮ ከፖላንድ-ሊቱዌኒያ ወራሪዎች ነፃ መውጣቷ ፣ የጨው ረብሻ ፣ የመዳብ ረብሻ እና የ1682 የሞስኮ ግርግር በመሳሰሉት በታዋቂ ዕድገት የበለፀገ ነበር። በ17ኛው ክፍለ ዘመን የመጀመሪያ አጋማሽ የሞስኮ ህዝብ ከ100,000 ወደ 200,000 ገደማ በእጥፍ ጨምሯል። በ 17 ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ ከግድግዳው በላይ ተስፋፍቷል. በ 17 ኛው ክፍለ ዘመን አጋማሽ ላይ 20% የሞስኮ ሰፈር ነዋሪዎች ከሊቱዌኒያ ግራንድ ዱቺ እንደነበሩ ይገመታል ፣ ሁሉም በተግባር ከትውልድ አገራቸው ወደ ሞስኮ በሙስኮቪት ወራሪዎች ተወስደዋል ። እ.ኤ.አ. በ 1682 በራሶ-ፖላንድ ጦርነት በዩክሬናውያን እና በቤላሩያውያን ከትውልድ ቀያቸው ታፍነው የተወሰዱ 692 ቤተሰቦች በግምቡ በስተሰሜን የተመሰረቱ ነበሩ። እነዚህ የከተማዋ አዲስ ዳርቻዎች ከሩቴኒያ ሜሽቻኔ "የከተማ ሰዎች" በኋላ ሜሽቻንካያ ስሎቦዳ በመባል ይታወቁ ነበር. ሜሽቻኔ () የሚለው ቃል በ18ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ሩሲያ ውስጥ ቀስቃሽ ትርጉሞችን አግኝቷል እናም ዛሬ ትርጉሙ "ትንሽ ቡርጂዮስ" ወይም "ጠባብ ፍልስጤም" ማለት ነው. በ17ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ የምትገኘው መላው ከተማ፣ ከከተማው ቅጥር ግቢ ውጭ ያደጉት ስሎቦዳዎች ዛሬ በሞስኮ ማዕከላዊ አስተዳደር ኦክሩግ ውስጥ ይገኛሉ። በከተማዋ ብዙ አደጋዎች ደረሱ። በ1570-1571፣ 1592 እና 1654-1656 የወረርሽኙ ወረርሽኝ ሞስኮን አጥፍቶ ነበር። እ.ኤ.አ. በ1654-55 ወረርሽኙ ከ80% በላይ የሚሆነውን ህዝብ ገደለ። እ.ኤ.አ. በ1626 እና በ1648 አብዛኛውን የእንጨት ከተማ በእሳት አቃጥሏል። በ1712 ታላቁ ፒተር መንግሥቱን ወደ ባልቲክ የባሕር ዳርቻ ወደተገነባው ሴንት ፒተርስበርግ አዛወረ። ከ1728 እስከ 1732 በጠቅላይ ፕራይቪ ካውንስል ተጽእኖ ስር ከነበረው አጭር ጊዜ በስተቀር ሞስኮ የሩሲያ ዋና ከተማ መሆኗን አቆመች። የንጉሥ ነገሥታት የመንግሥቱ ግዛቶች የግዛቱ ዋና ከተማነት ሁኔታን ካጣች በኋላ የሞስኮ ህዝብ በመጀመሪያ ቀንሷል ፣ በ 17 ኛው ክፍለ ዘመን ከ 200,000 ወደ 130,000 በ 1750 ። ግን ከ 1750 በኋላ ፣ ህዝቡ በቀሪው የሩሲያ ግዛት ቆይታ ከአስር እጥፍ በላይ አድጓል ፣ በ 1915 1.8 ሚሊዮን. በ 1770-1772 የሩስያ ወረርሽኝ በሞስኮ እስከ 100,000 የሚደርሱ ሰዎችን ገድሏል. በ 1700, የታሸጉ መንገዶችን መገንባት ተጀመረ. በኖቬምበር 1730, ቋሚ የመንገድ መብራት ተጀመረ, እና በ 1867 ብዙ ጎዳናዎች የጋዝ መብራት ነበራቸው. እ.ኤ.አ. በ 1883 በፕሬቺስቲንስኪ ጌትስ አቅራቢያ የአርክ መብራቶች ተጭነዋል ። እ.ኤ.አ. በ 1741 ሞስኮ የጉምሩክ ክፍያዎች የሚሰበሰቡበት 16 በሮች ያሉት 40 ኪሎ ሜትር (25 ማይል) ርዝመት ያለው የካሜር-ኮሌዝስኪ መከላከያ ቅጥር ግቢ ተከበበች። መስመሩ ዛሬ ቫል በሚባሉት በርካታ ጎዳናዎች ተገኝቷል። በ 1781 እና 1804 መካከል የውሃ ቱቦ (በሩሲያ ውስጥ የመጀመሪያው) ተገንብቷል. እ.ኤ.አ. በ 1813 በፈረንሣይ ወረራ ወቅት የከተማው አብዛኛው ክፍል ከጠፋ በኋላ የሞስኮ ከተማ ግንባታ ኮሚሽን ተቋቁሟል ። የከተማውን መሃል ከፊል መልሶ ማቀድን ጨምሮ ታላቅ የመልሶ ግንባታ መርሃ ግብር ጀምሯል። በዚህ ጊዜ ከተገነቡት ወይም ከተገነቡት በርካታ ሕንፃዎች መካከል ግራንድ የክሬምሊን ቤተ መንግሥት እና የክሬምሊን የጦር መሣሪያ ግምጃ ቤት፣ የሞስኮ ዩኒቨርሲቲ፣ የሞስኮ ማኔጅ (የግልቢያ ትምህርት ቤት) እና የቦሊሾይ ቲያትር ይገኙበታል። በ 1903 የሞስኮቮሬትስካያ የውሃ አቅርቦት ተጠናቀቀ.በ 19 ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ የኮንስታንቲኖ-ኤሌኔንስኪ ቅስት በር በጡብ ተጠርጓል ፣ ግን የስፓስኪ በር የክሬምሊን ዋና የፊት በር እና ለንጉሣዊ መግቢያዎች ያገለግል ነበር። ከዚህ በር ከእንጨት እና (ከ 17 ኛው ክፍለ ዘመን መሻሻሎች በኋላ) የድንጋይ ድልድዮች በመሬት ላይ ተዘርግተዋል. በዚህ ድልድይ ላይ መጽሐፍት ይሸጡ ነበር እና የድንጋይ መድረኮች በአቅራቢያው ለጠመንጃ - "ራስካቶች" ተገንብተዋል. የ የሚገኘው በሎብኖዬ ሜስቶ መድረክ ላይ ነበር። ሞስኮን ከሴንት ፒተርስበርግ ጋር የሚያገናኘው መንገድ፣ አሁን 10 ሀይዌይ፣ በ1746 የተጠናቀቀ ሲሆን የሞስኮ ፍፃሜው ከ16ኛው ክፍለ ዘመን ጀምሮ የነበረውን የድሮውን መንገድ ተከትሎ ነው። በ 1780 ዎቹ ውስጥ ከተነጠፈ በኋላ ፒተርበርስኮይ ሾሴ በመባል ይታወቃል። የፔትሮቭስኪ ቤተ መንግሥት በ 1776-1780 በ ተገንብቷል.በ 1812 ናፖሊዮን ሩሲያን በወረረ ጊዜ ሞስኮቪያውያን ተፈናቅለዋል. የሞስኮ እሣት በዋናነት የሩስያ ማበላሸት ውጤት እንደሆነ ተጠርጥሯል። የናፖሊዮን ግራንዴ አርሜ ለማፈግፈግ የተገደደ ሲሆን በአውዳሚው የሩሲያ ክረምት እና አልፎ አልፎ በሩሲያ ወታደራዊ ሃይሎች ጥቃቶች ሊጠፋ ተቃርቧል። በዚህ ጊዜ ውስጥ 400,000 የሚሆኑ የናፖሊዮን ወታደሮች ሞተዋል።የሞስኮ ስቴት ዩኒቨርሲቲ የተቋቋመው በ 1755 ነው. ዋናው ሕንፃ በ 1812 በዶሜኒኮ ጊሊያርዲ በእሳት ከተቃጠለ በኋላ እንደገና ተገንብቷል. ጋዜጣ ከ 1756 ጀምሮ በመጀመሪያ በሳምንታዊ ክፍተቶች እና ከ 1859 እንደ ዕለታዊ ጋዜጣ ታየ. የአርባት ጎዳና ቢያንስ ከ15ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ጀምሮ ነበር፣ ነገር ግን በ18ኛው ክፍለ ዘመን ወደ ታዋቂ ስፍራነት ተዳረሰ። በ 1812 በእሳት ወድሟል እና በ 19 ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ ሙሉ በሙሉ ተገንብቷል. በ 1830 ዎቹ ውስጥ ጄኔራል አሌክሳንደር ባሺሎቭ ከፔትሮቭስኪ ቤተ መንግሥት በስተሰሜን የሚገኙትን የከተማ መንገዶችን የመጀመሪያውን መደበኛ ፍርግርግ አቅዷል. ከሀይዌይ በስተደቡብ ያለው የ መስክ ለውትድርና ስልጠና ይውል ነበር። የስሞልንስኪ የባቡር ጣቢያ (የአሁኑ የቤሎሩስስኪ የባቡር ተርሚናል ቀዳሚ መሪ) በ1870 ተመረቀ። ሶኮልኒኪ ፓርክ በ18ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ከሞስኮ ወጣ ብሎ የዛር ጭልፊት ፈላጊዎች መኖሪያ በ19ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ ከነበረችው ከተማ ጋር ተዛምዶ ተፈጠረ። የሕዝብ ማዘጋጃ ቤት ፓርክ በ 1878. የከተማ ዳርቻው ሳቪዮሎቭስኪ የባቡር ተርሚናል በ 1902 ተገንብቷል. በጥር 1905 የከተማው ገዥ ወይም ከንቲባ ተቋም በሞስኮ ውስጥ በይፋ አስተዋወቀ እና አሌክሳንደር አድሪያኖቭ የሞስኮ የመጀመሪያ ኦፊሴላዊ ከንቲባ ሆነ። እ.ኤ.አ. ኤሊቶች የንፅህና አጠባበቅ እንዲሻሻል ጠይቀዋል፣ ይህም ካትሪን በማህበራዊ ህይወት ላይ ቁጥጥርን ለመጨመር የነበራት እቅድ አካል ሆነ። ከ 1812 እስከ 1855 የተመዘገቡት አገራዊ የፖለቲካ እና ወታደራዊ ስኬቶች ተቺዎችን ያረጋጋሉ እና የበለጠ ብሩህ እና የተረጋጋ ማህበረሰብ ለመፍጠር የተደረጉ ጥረቶች አረጋግጠዋል። ስለ ሽታ እና የህብረተሰብ ጤና ደካማ ሁኔታ ብዙም ወሬ አልነበረም። ሆኖም እ.ኤ.አ. በ1855-56 በተካሄደው የክራይሚያ ጦርነት ሩሲያ ባደረገችው ሽንፈት ምክንያት መንግስት በችግር ውስጥ ያሉ አካባቢዎችን ፀጥታ ለማስጠበቅ ያለው እምነት እየተሸረሸረ እና የተሻሻለ የህብረተሰብ ጤና ጥያቄ ወደ አጀንዳው እንዲመለስ አድርጎታል። የከተማ ገ የሞስኮ አርክቴክቸር በዓለም ታዋቂ ነው። ሞስኮ የቅዱስ ባሲል ካቴድራል ቦታ ነው, በውስጡ በሚያማምሩ የሽንኩርት ጉልላቶች, እንዲሁም የክርስቶስ አዳኝ እና የሰባት እህቶች ካቴድራል. የመጀመሪያው ክሬምሊን የተገነባው በ 12 ኛው ክፍለ ዘመን አጋማሽ ላይ ነው. የመካከለኛው ዘመን የሞስኮ ዲዛይን የታመቀ ግድግዳዎች እና የተጠላለፉ ራዲያል መንገዶች ነበሩ. ይህ አቀማመጥ, እንዲሁም የሞስኮ ወንዞች, በቀጣዮቹ መቶ ዘመናት የሞስኮን ንድፍ ለመቅረጽ ረድተዋል. ክሬምሊን በ 15 ኛው ክፍለ ዘመን እንደገና ተገንብቷል. ማማዎቿ እና አንዳንድ ቤተክርስቲያኖቿ የተገነቡት በጣሊያን አርክቴክቶች ሲሆን ለከተማይቱ አንዳንድ የህዳሴ ጉዞዎችን አበድሩ። ከ15ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መገባደጃ ጀምሮ ከተማዋ እንደ ገዳማት፣ ቤተ መንግሥቶች፣ ግድግዳዎች፣ ግንቦች እና አብያተ ክርስቲያናት ባሉ ግንበኝነት የተዋበች ነበረች። በ18ኛው መቶ ክፍለ ዘመን የከተማዋ ገጽታ ብዙም አልተለወጠም። ቤቶች ከጥድ እና ስፕሩስ ግንድ የተሠሩ ነበሩ፣ የተንቆጠቆጡ ጣሪያዎች በሶዳ ተለጥፈዋል ወይም በበርች ቅርፊት ተሸፍነዋል። በ 18 ኛው ክፍለ ዘመን ሁለተኛ አጋማሽ ላይ የሞስኮን መልሶ መገንባት በቋሚ እሳቶች እና በመኳንንት ፍላጎቶች አስፈላጊ ነበር. አብዛኛው የእንጨት ከተማ በጥንታዊው ዘይቤ በህንፃዎች ተተካ። ለብዙዎቹ የሕንፃ ታሪኳ፣ ሞስኮ በኦርቶዶክስ አብያተ ክርስቲያናት ተቆጣጠረች። ይሁን እንጂ በሶቭየት ዘመናት የከተማዋ አጠቃላይ ገጽታ በከፍተኛ ሁኔታ ተለወጠ, በተለይም ጆሴፍ ስታሊን ሞስኮን "ዘመናዊ" ለማድረግ ባደረገው መጠነ ሰፊ ጥረት ምክንያት. የስታሊን ለከተማው ያቀደው እቅድ ሰፊ መንገዶችን እና የመንገድ መስመሮችን ያካተተ ሲሆን አንዳንዶቹም ከአስር መስመሮች በላይ ስፋት ያላቸው ሲሆን በከተማዋ ውስጥ የሚደረገውን እንቅስቃሴ በእጅጉ የሚያቃልል ቢሆንም እጅግ በጣም ብዙ በሆኑ ታሪካዊ ሕንፃዎች እና ወረዳዎች የተገነቡ ናቸው። በስታሊን መፍረስ ላይ ከደረሱት በርካታ ጉዳቶች መካከል የሱካሬቭ ግንብ እና ለረጅም ጊዜ የቆየ የከተማዋ መለያ እንዲሁም መኖሪያ ቤቶች እና የንግድ ህንፃዎች የከተማዋ አዲስ የተገኘችበት የዓለማውያን አገር ዋና ከተማ ሆና በሃይማኖት ጉልህ የሆኑ ሕንፃዎችን በተለይ ለመፍረስ ተጋላጭ አድርጓል። በአብዛኛዎቹ ሁኔታዎች የሞስኮ ጥንታዊ እና በጣም ታዋቂ ሕንፃዎች የሆኑ ብዙ የከተማዋ አብያተ ክርስቲያናት ወድመዋል; አንዳንድ ታዋቂ ምሳሌዎች የካዛን ካቴድራል እና የክርስቶስ አዳኝ ካቴድራል ያካትታሉ። በ 1990 ዎቹ ውስጥ ሁለቱም እንደገና ተገንብተዋል. ብዙ ትናንሽ አብያተ ክርስቲያናት ግን ጠፍተዋል። የኋለኛው የስታሊናዊነት ዘመን የፈጠራ እና የስነ-ህንፃ ፈጠራን በመገደብ የሚታወቅ ቢሆንም፣ ቀደምት የአብዮት አመታት በከተማው ውስጥ የተፈጠሩ ብዙ አክራሪ አዳዲስ ሕንፃዎች ታይተዋል። በተለይም እንደ ሌኒን መካነ መቃብር ላሉት የመሬት ምልክቶች ከ ጋር የተቆራኙት ገንቢ አርክቴክቶች በተለይ ታዋቂዎች ነበሩ። ሌላው ታዋቂ አርክቴክት በሹክሆቭ ከተነደፉት በርካታ የሃይፐርቦሎይድ ማማዎች አንዱ በሆነው በሹክሆቭ ታወር ታዋቂው ቭላድሚር ሹኮቭ ነበር። በ 1919 እና 1922 መካከል ለሩሲያ የብሮድካስቲንግ ኩባንያ ማስተላለፊያ ማማ ሆኖ ተገንብቷል. ሹኮቭ ለቀድሞዋ የሶቪየት ሩሲያ የኮንስትራክቲቭ አርክቴክቸርም ዘላቂ ቅርስ ትቶ ነበር። ሰፊ የተራዘመ የሱቅ ጋለሪዎችን ነድፎ በተለይም በቀይ አደባባይ ላይ የሚገኘው ዲፓርትመንት መደብር፣ በፈጠራ የብረት እና የመስታወት መያዣዎች ድልድይ። ምናልባት በስታሊናዊው ዘመን በጣም የሚታወቁት አስተዋጾ ሰባት እህቶች የሚባሉት ሰባት ግዙፍ ሰማይ ጠቀስ ፎቆች ከክሬምሊን እኩል ርቀት ላይ በከተማው ውስጥ ተበታትነው ይገኛሉ። የሞስኮ ሰማይ መስመርን የሚገልጽ ገፅታ፣ አስደናቂ ቅርጻቸው በኒውዮርክ ከተማ በሚገኘው የማንሃታን ማዘጋጃ ቤት ህንጻ ተመስጧዊ ነው ተብሏል፣ እና ስልታቸው -ውስብስብ ውጫዊ እና ትልቅ ማዕከላዊ - የስታሊን ጎቲክ አርክቴክቸር ተብሎ ተገልጿል ። ሰባቱም ማማዎች በከተማው ውስጥ ካሉት ከፍተኛ ቦታዎች ሊታዩ ይችላሉ; እ.ኤ.አ. በ 1967 ሲጠናቀቅ በዓለም ላይ ከፍተኛው ነፃ የመሬት መዋቅር የነበረው እና ዛሬ ከዓለማችን ሰባ ሁለተኛ ደረጃ ያለው ከኦስታንኪኖ ግንብ በስተቀር በማዕከላዊ ሞስኮ ከሚገኙት ረጃጅም ግንባታዎች መካከል አንዱ ናቸው በዱባይ ቡርጅ ካሊፋ፣ ታይፔ 101 በታይዋን እና በቶሮንቶ የሚገኘው የሲኤን ታወር ለእያንዳንዱ ቤተሰብ መኖሪያ ቤት ለማቅረብ የሶቪየት ግብ እና የሞስኮ ህዝብ ፈጣን እድገት ትልቅ እና ነጠላ ቤቶችን መገንባት አስችሏል. ከእነዚህ ውስጥ አብዛኛዎቹ ከስታሊን የድህረ-ዘመን እና ቅጦች ብዙውን ጊዜ በመሪው ከዚያም በስልጣን ላይ (ብሬዥኔቭ, ክሩሽቼቭ, ወዘተ) ይሰየማሉ. ብዙውን ጊዜ በጥሩ ሁኔታ ይጠበቃሉ. ምንም እንኳን ከተማዋ ከ1960ዎቹ አጋማሽ በፊት የተገነቡ አንዳንድ ባለ አምስት ፎቅ የአፓርታማ ህንጻዎች ቢኖሯትም በቅርብ ጊዜ ያሉ የአፓርታማ ህንጻዎች ግን ቢያንስ ዘጠኝ ፎቆች ቁመት ያላቸው እና አሳንሰሮች አሏቸው። ሞስኮ ከኒውዮርክ ከተማ በእጥፍ እና ከቺካጎ በአራት እጥፍ የበለጠ ሊፍት እንዳላት ይገመታል። በከተማዋ ካሉት ዋና ሊፍት ኦፕሬተሮች አንዱ የሆነው ሙስሊፍት፣ በአሳንሰር ውስጥ የታሰሩ ነዋሪዎችን ለመልቀቅ ወደ 1500 የሚጠጉ የአሳንሰር መካኒኮች አሉት። የስታሊኒስት ዘመን ህንጻዎች፣ አብዛኛው በከተማው መሀል ክፍል የሚገኙት፣ ግዙፍ እና አብዛኛውን ጊዜ በጥንታዊ ጭብጦች በሚመስሉ በሶሻሊስት እውነታዎች ያጌጡ ናቸው። ነገር ግን፣ ትናንሽ አብያተ ክርስቲያናት - ሁልጊዜ ማለት ይቻላል የምስራቅ ኦርቶዶክስ - በከተማው ዙሪያ የሚገኙ - ያለፈ ታሪክን ፍንጭ ይሰጣሉ። የድሮው አርባት ጎዳና፣ በአንድ ወቅት የቦሔሚያ አካባቢ እምብርት የነበረው የቱሪስት ጎዳና፣ አብዛኛዎቹን ህንጻዎቹን ከ20ኛው ክፍለ ዘመን በፊት ይጠብቃል። ከውስጥ ከተማው ዋና ጎዳናዎች ላይ የተገኙት ብዙ ሕንፃዎች (ለምሳሌ ከ በስተጀርባ) የቡርጂዮይስ አርክቴክቸርም የ ዘመን ዓይነተኛ ምሳሌዎች ናቸው። ከሞስኮ ውጭ ያሉ የኦስታንኪኖ ቤተ መንግሥት ፣ ኩስኮቮ ፣ ኡዝኮዬ እና ሌሎች ትላልቅ ግዛቶች በመጀመሪያ የ ዘመን ባላባቶች ናቸው ፣ እና አንዳንድ ገዳማቶች እና ገዳማት ከከተማው ውጭም ሆነ ውጭ ለሞስኮባውያን እና ቱሪስቶች ክፍት ናቸው። ከሶቪየት ኅብረት በፊት የነበሩትን በርካታ የከተማዋን ምርጥ-የተጠበቁ የሕንፃ ግንባታ ምሳሌዎችን ወደ ነበሩበት ለመመለስ ሙከራ እየተደረገ ነው። እነዚህ ወደነበሩበት የተመለሱት አወቃቀሮች በደማቅ አዲስ ቀለሞቻቸው እና እንከን የለሽ የፊት መዋቢያዎቻቸው በቀላሉ ይታያሉ። ቀደምት የሶቪየት አቫንት-ጋርዴ ስራዎች ጥቂት ምሳሌዎች አሉ ለምሳሌ በአርባት አካባቢ የሚገኘው የአርክቴክት ኮንስታንቲን ሜልኒኮቭ ቤት። አብዛኛዎቹ እነዚህ ተሀድሶዎች ለታሪካዊ ትክክለኛነት አክብሮት ባለማሳየታቸው ተችተዋል። ፋካዲዝም እንዲሁ በሰፊው ይሠራል። በኋላ ላይ አስደሳች የሶቪየት አርክቴክቸር ምሳሌዎች በአስደናቂ መጠናቸው እና በተቀጠሩት ከፊል ዘመናዊ ቅጦች ለምሳሌ እንደ ኖቪ አርባት ፕሮጀክት ፣ በተለምዶ “የሞስኮ የውሸት ጥርሶች” በመባል የሚታወቁት እና በታሪካዊ አካባቢ መጠነ ሰፊ መስተጓጎል ታዋቂ ናቸው ። በማዕከላዊ ሞስኮ ውስጥ በፕሮጀክቱ ውስጥ ይሳተፋል ከቤት ውጭ ያሉ ንጣፎች አንድ የታወቀ ስብዕና በአንድ ወቅት እዚያ ይኖር እንደነበር ለአላፊዎች ያሳውቃሉ። በተደጋጋሚ፣ ጽላቶቹ ከሩሲያ ውጪ በደንብ ለማይታወቁ የሶቪየት ታዋቂ ሰዎች (ወይንም ብዙውን ጊዜ፣ እንደ ያጌጡ ጄኔራሎች እና አብዮተኞች፣ አሁን ሁለቱም በውስጥ) የተሰጡ ናቸው። በከተማው ውስጥ በርካታ ታዋቂ የሩሲያ ጸሐፊዎች፣ አቀናባሪዎች እና አርቲስቶች “የሙዚየም ቤቶች” አሉ። የሞስኮ ሰማይ መስመር በፍጥነት ዘመናዊ ነው, በርካታ አዳዲስ ማማዎች በመገንባት ላይ ናቸው. ከቅርብ ዓመታት ወዲህ የከተማው አስተዳደር በርካታ ታሪካዊ ሕንፃዎችን በጎዳው ከባድ ውድመት ከፍተኛ ትችት ሲሰነዘርበት ቆይቷል። የቅንጦት አፓርትመንቶች እና ሆቴሎች የሚሆን ቦታ ለመፍጠር ባለፉት ጥቂት ዓመታት ውስጥ አንድ ሦስተኛ ያህል ታሪካዊ ሞስኮ ወድሟል። እንደ እ.ኤ.አ. የ1930 ሞስኮቫ ሆቴል እና የ1913ቱ የመደብር መደብር ቮየንቶርግ ያሉ ሌሎች ታሪካዊ ህንጻዎች ተፈርሰዋል እና እንደገና ተገንብተዋል ፣ ይህም ታሪካዊ እሴት መጥፋት አይቀሬ ነው። ተቺዎች የአካባቢ ጥበቃ ህጎችን ባለማክበር መንግስትን ይወቅሳሉ፡ ባለፉት 12 አመታት ከ50 በላይ የሃውልት ደረጃ ያላቸው ህንጻዎች ፈርሰዋል፣ ከእነዚህ ውስጥ በርካቶቹ በ17ኛው ክፍለ ዘመን የነበሩ ናቸው። አንዳንድ ተቺዎች ደግሞ የተበላሹ ሕንፃዎችን ለማደስ የሚውለው ገንዘብ በህንፃ ኮንስታንቲን ሜልኒኮቭ እና በማያኮቭስካያ ሜትሮ ጣቢያ የተሰሩ ብዙ ስራዎችን የሚያጠቃልለው ለበሰበሰ ሕንፃዎች እድሳት መዋል አለመቻሉን ያስባሉ። እንደ ሞስኮ አርክቴክቸር ጥበቃ ሶሳይቲ እና የአውሮፓ ቅርስ አድን ያሉ አንዳንድ ድርጅቶች የአለምን ህዝብ ትኩረት ወደ እነዚህ ችግሮች ለመሳብ እየሞከሩ ነው። ፓርኮች እና ምልክቶች በሞስኮ አራት የእጽዋት የአትክልት ቦታዎችን ጨምሮ 96 ፓርኮች እና 18 የአትክልት ቦታዎች አሉ. ከ100 ካሬ ኪሎ ሜትር (39 ካሬ ማይል) ደኖች በተጨማሪ 450 ካሬ ኪሎ ሜትር (170 ካሬ ማይል) አረንጓዴ ዞኖች አሉ። ሞስኮ በጣም አረንጓዴ ከተማ ናት, በምዕራብ አውሮፓ እና በሰሜን አሜሪካ ውስጥ ተመጣጣኝ መጠን ካላቸው ከተሞች ጋር ሲነጻጸር; ይህ በከፊል በመኖሪያ ሕንፃዎች መካከል አረንጓዴ "ጓሮዎች" ከዛፎች እና ሳር ጋር በመኖሩ ታሪክ ምክንያት ነው. በሞስኮ ለአንድ ሰው በአማካይ 27 ካሬ ሜትር (290 ካሬ ጫማ) ፓርኮች ሲኖሩ ፓሪስ 6፣ በለንደን 7.5 እና በኒውዮርክ 8.6 ፓርኮች አሉ።ጎርኪ ፓርክ (በይፋ በማክሲም ጎርኪ ስም የተሰየመ የባህል እና የእረፍት ማእከላዊ ፓርክ) በ1928 ተመሠረተ። ዋናው ክፍል (689,000 ካሬ ሜትር ወይም 170 ኤከር)[ በሞስኮ ወንዝ ዳርቻ ዳርቻዎች፣ የልጆች መስህቦች (የታዛቢ ጎማ የውሃ ኩሬዎችን ጨምሮ) በጀልባዎች እና በውሃ ብስክሌቶች), ዳንስ, የቴኒስ ሜዳዎች እና ሌሎች የስፖርት መገልገያዎች. በ 18 ኛው ክፍለ ዘመን የሶስት ግዛቶች ውህደት ምክንያት የተፈጠረውን የ የአትክልት ስፍራ (408,000 ካሬ ሜትር ወይም 101 ኤከር) ፣ በሞስኮ ውስጥ እጅግ ጥንታዊው ፓርክ እና የቀድሞ የንጉሠ ነገሥት መኖሪያ ስፍራን ያዋስናል። የአትክልት ስፍራው አረንጓዴ ቲያትርን ያሳያል፣ በአውሮፓ ውስጥ ካሉ ትላልቅ ክፍት አምፊቲያትሮች አንዱ እና እስከ 15 ሺህ ሰዎችን መያዝ ይችላል። በርካታ ፓርኮች "የባህል እና የእረፍት መናፈሻ" በመባል የሚታወቀውን ክፍል ያካትታሉ, አንዳንድ ጊዜ በጣም የዱር አካባቢ (ይህ እንደ ኢዝማይሎቭስኪ, ፊሊ እና ሶኮልኒኪ ያሉ ፓርኮችን ያጠቃልላል). አንዳንድ ፓርኮች እንደ የደን ፓርኮች (ሌሶፓርክ) ተመድበዋል።በ1931 የተፈጠረው ኢዝማይሎቭስኪ ፓርክ ከለንደን ከሪችመንድ ፓርክ ጋር በዓለም ላይ ካሉት ትላልቅ የከተማ ፓርኮች አንዱ ነው። የቦታው ስፋት 15.34 ካሬ ኪሎ ሜትር (5.92 ካሬ ማይል) በኒውዮርክ ካለው ሴንትራል ፓርክ በስድስት እጥፍ ይበልጣል።ሶኮልኒኪ ፓርክ፣ ከዚህ ቀደም በተከሰተው ጭልፊት አደን የተሰየመው በሞስኮ ከሚገኙት ጥንታዊ ፓርኮች አንዱ ሲሆን 6 ካሬ ኪሎ ሜትር (2.3 ካሬ ማይል) ስፋት አለው። አንድ ትልቅ ምንጭ ያለው ማዕከላዊ ክብ በበርች፣ በሜፕል እና በኤልም ዛፍ ዘንጎች የተከበበ ነው። ከፓርኩ ኩሬዎች ባሻገር አረንጓዴ መንገዶችን ያቀፈ ቤተ ሙከራ አለ። የሎዚኒ ኦስትሮቭ ብሔራዊ ፓርክ ("ኤልክ ደሴት" ብሔራዊ ፓርክ)፣ በድምሩ ከ116 ካሬ ኪሎ ሜትር (45 ካሬ ሜትር) በላይ ስፋት ያለው፣ የሶኮልኒኪ ፓርክን የሚያዋስነው እና የሩሲያ የመጀመሪያው ብሔራዊ ፓርክ ነበር። እሱ በጣም ዱር ነው ፣ እና “ከተማ ታይጋ” በመባልም ይታወቃል - ኤልክ እዚያ ይታያል።በ 1945 የተመሰረተው የቲሲን ዋና የእጽዋት አትክልት የሳይንስ አካዳሚ በአውሮፓ ውስጥ ትልቁ ነው። ከመላው ሩሲያ ኤግዚቢሽን ማዕከል ጋር 3.61 ስኩዌር ኪሎ ሜትር (1.39 ካሬ ማይል) የሚሸፍን ሲሆን ከ20 ሺህ በላይ የእጽዋት ዝርያዎችን የቀጥታ ኤግዚቢሽን እና ለሳይንሳዊ ምርምር ላብራቶሪ ይዟል። በውስጡ 20 ሺህ ሮዝ ቁጥቋጦዎች ፣ ዴንድራሪየም እና የኦክ ደን ያለው ሮሳሪየም ይይዛል ፣ የዛፎች አማካይ ዕድሜ ከ 100 ዓመት በላይ ነው። ከ5,000 ካሬ ሜትር (53,820 ስኩዌር ጫማ) መሬት የሚወስድ የግሪን ሃውስ አለ።እሱ ሁሉም-የሩሲያ ኤግዚቢሽን ማዕከል (), ቀደም ሲል የሁሉም ዩኒየን የግብርና ኤግዚቢሽን () እና በኋላም የብሔራዊ ኢኮኖሚ ስኬቶች ኤግዚቢሽን () በመባል ይታወቅ የነበረ ቢሆንም፣ ምንም እንኳን የንግድ ትርኢት አንድ ሰው ቢሆንም የስታሊኒስት-ዘመን ሀውልት አርክቴክቸር በጣም ታዋቂ ምሳሌዎች። በመዝናኛ መናፈሻ ውስጥ ካሉት ሰፋፊ ቦታዎች መካከል እያንዳንዳቸው የሶቪየት ኢንዱስትሪ እና የሳይንስ ቅርንጫፍ ወይም የዩኤስኤስአር ሪፐብሊክን የሚወክሉ በርካታ የተራቀቁ ድንኳኖች አሉ። ምንም እንኳን እ.ኤ.አ. በ 1990 ዎቹ ውስጥ ቢሆንም ፣ እና ለተወሰነ ክፍል አሁንም እንደ ግዙፍ የገበያ ማእከል አላግባብ ጥቅም ላይ ይውላል (አብዛኞቹ ድንኳኖች ለአነስተኛ ንግዶች የተከራዩ ናቸው) ፣ አሁንም ሁለት ሀውልት ምንጮችን (ድንጋይን) ጨምሮ ከፍተኛውን የስነ-ህንፃ ምልክቶችን እንደያዘ ይቆያል። የአበባ እና የብሔሮች ጓደኝነት) እና የ 360 ዲግሪ ፓኖራሚክ ሲኒማ። እ.ኤ.አ. በ 2014 ፓርኩ የብሔራዊ ኢኮኖሚ ስኬቶች ኤግዚቢሽን ወደ ተባለው የተመለሰ ሲሆን በዚያው ዓመት ትልቅ የተሃድሶ ሥራዎች ተጀምረዋል ።በ 1958 የተመሰረተው ሊላክ ፓርክ ቋሚ የቅርጻ ቅርጽ ማሳያ እና ትልቅ ሮዝሪየም አለው. ሞስኮ ሁልጊዜ ለቱሪስቶች ተወዳጅ መዳረሻ ነች. ከታወቁት መስህቦች መካከል በ14ኛው እና 17ኛው ክፍለ ዘመን መካከል የተገነባው የከተማዋ የዩኔስኮ የዓለም ቅርስ ፣የሞስኮ ክሬምሊን እና ቀይ አደባባይ ይገኙበታል። እ.ኤ.አ. በ 1532 በኮሎሜንስኮዬ የሚገኘው የዕርገት ቤተክርስቲያን የዩኔስኮ የዓለም ቅርስ ቦታ እና ሌላ ተወዳጅ መስህብ ነው። በአዲሱ ትሬቲያኮቭ ጋለሪ አቅራቢያ ብዙውን ጊዜ "የወደቁ ሀውልቶች መቃብር" ተብሎ የሚጠራው ሙስዮን የተቀረጸ የአትክልት ቦታ አለ የቀድሞዋ ሶቪየት ኅብረት ከፈረሰች በኋላ ከቦታው የተወገዱትን ምስሎች ያሳያል። ሌሎች መስህቦች የሞስኮ መካነ አራዊት ያካትታሉ ፣ በሁለት ክፍሎች ያሉት የእንስሳት የአትክልት ስፍራ (የሁለት ጅረቶች ሸለቆዎች) በድልድይ የተገናኙ ፣ ወደ አንድ ሺህ የሚጠጉ ዝርያዎች እና ከ 6,500 በላይ ናሙናዎች። በየዓመቱ የእንስሳት መካነ አራዊት ከ1.2 ሚሊዮን በላይ ጎብኝዎችን ይስባል። ብዙዎቹ የሞስኮ መናፈሻዎች እና የአትክልት ስፍራዎች የተጠበቁ የተፈጥሮ አካባቢዎች ናቸው. ሚል ሞስኮ ሄሊኮፕተር ፕላንት ወታደራዊ እና ሲቪል ሄሊኮፕተሮች ግንባር ቀደም አምራቾች አንዱ ነው። የክሩኒቼቭ ግዛት ምርምር እና ምርት የጠፈር ማእከል የተለያዩ የጠፈር መሳሪያዎችን ያመርታል፡ እነዚህም ለስፔስ ጣቢያዎች ሚር፣ ሳላይት እና አይኤስኤስ እንዲሁም የፕሮቶን ማስጀመሪያ ተሽከርካሪዎችን እና ወታደራዊ አይሲቢኤምን ጨምሮ። እና የአውሮፕላን ዲዛይን ቢሮዎች ደግሞ ሞስኮ ውስጥ ይገኛሉ. ፣ ለሩሲያ እና ለአሜሪካ የጠፈር መርሃ ግብሮች የሮኬት ሞተሮችን በማምረት እንዲሁም በሁለተኛው የዓለም ጦርነት ወቅት ተዋጊ አውሮፕላኖችን የገነባው የላቮችኪን ዲዛይን ቢሮ ነገር ግን ከህዋ ውድድር ጀምሮ ወደ ጠፈር ምርምር የተለወጠው ኪምኪ አቅራቢያ በምትገኝ በሞስኮ ክልል በምትገኝ ገለልተኛ ከተማ ይገኛሉ። በአብዛኛው በሞስኮ ከጎኖቹ ተዘግተዋል. የመኪና ፋብሪካዎች ዚኤል እና እንዲሁም የቮይቶቪች የባቡር ተሽከርካሪ ፋብሪካ በሞስኮ የሚገኙ ሲሆን ሜትሮቫጎንማሽ ሜትሮ ሠረገላ ከከተማው ወሰን ውጭ ይገኛል። የፖልጆት ሞስኮ የእጅ ሰዓት ፋብሪካ በሩሲያ እና በውጭ አገር የታወቁ ወታደራዊ, ሙያዊ እና የስፖርት ሰዓቶችን ያዘጋጃል. ዩሪ ጋጋሪን ወደ ጠፈር ባደረገው ጉዞ በዚህ ፋብሪካ የተሰራውን "ሽቱማንስኪ" ተጠቅሟል። ኤሌክትሮዛቮድ ፋብሪካ በሩሲያ ውስጥ የመጀመሪያው ትራንስፎርመር ፋብሪካ ነበር. የክሪስታል ፋብሪካ በሞስኮ ኢንተርሬፐብሊካን ወይን ማምረቻን ጨምሮ በሞስኮ ወይን ተክሎች ውስጥ ወይን ሲመረት "ስቶሊችናያ" ን ጨምሮ የቮዲካ ዓይነቶችን የሚያመርት በሩሲያ ውስጥ እጅግ ጥንታዊው የዲስቲል ፋብሪካ ነው. የሞስኮ ጌጣጌጥ ፋብሪካ እና ጌጣጌጥ ፕሮም በሩሲያ ውስጥ የጌጣጌጥ አምራቾች ናቸው; በሁለተኛው የዓለም ጦርነት ወቅት የሶቪየት ዩኒየን ቀይ ጦርን ለሚረዱ የተሸለመውን ልዩ የድል ትእዛዝ ያዘጋጅ ነበር። ከሞስኮ ከተማ ወጣ ብሎ የሚገኙ ሌሎች ኢንዱስትሪዎች እንዲሁም የሩሴሌክትሮኒክስ ኩባንያዎችን ጨምሮ በዜሌኖግራድ ውስጥ የማይክሮ ኤሌክትሮኒክስ ኢንዱስትሪዎች አሉ ። በዓለም ላይ ትልቁ የተፈጥሮ ጋዝ አውጭ እና ትልቁ የሩሲያ ኩባንያ የሆነው ጋዝፕሮም በሞስኮ ዋና ቢሮዎች እንዲሁም ሌሎች የነዳጅ ፣ የጋዝ እና የኤሌክትሪክ ኩባንያዎች አሉት ። ሞስኮ 1፣ ፣ ፣ ፣ ፣ ፣ ፣ ፣ ፣ እና ን ጨምሮ የበርካታ የቴሌኮሙኒኬሽን እና የቴክኖሎጂ ኩባንያዎች ዋና መሥሪያ ቤት ያስተናግዳል። የከተማዋን ስነ-ምህዳር ለማሻሻል አንዳንድ ኢንዱስትሪዎች ከከተማ ውጭ እየተዘዋወሩ ነው። ዋና ከተሞች የሩስያ ከተሞች

48462

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%B6%E1%88%80%E1%89%A3%20%28sahabah%29/%E1%8A%A1%E1%88%99%20%E1%8A%A0%E1%8B%AD%E1%88%98%E1%8A%95%20%E1%89%A0%E1%88%A8%E1%8A%AB%28%E1%88%A8.%E1%8B%90%E1%8A%95%E1%88%81%29

ሶሀባ (sahabah)/ኡሙ አይመን በረካ(ረ.ዐንሁ)

☞የኡሙ አይመን በረካ ታሪክ☜ ሱብሃን አሏህ !!! "ከእናቴ ቡኃላ እናቴ ነሽ" ረሱል (ሰ.ዐ.ወ) ❀በባሪያ ንግድ ወቅት ያች ወጣት ኢትዮዺያዊት ሴት በረካ እንዴት መካ ውስጥ ለሽያጭ እንደበቃች ባይታወቅም እንዲሁም የዘርሃረጓ፤ እናቷ ማን እንደሆነች ፣ አባቷ ማንእንደሆነ ወይም ቅድመአያቶቿ ማን እንደሆኑ ባይታወቅም እሷን መሰል ወጣት ወንዶችና ሴቶች አረቦችም ሆኑ አረብ ያልሆኑ ነገርግን ተይዘው ወደ ባሪያ ገበያ ለሽያጭ የበቁ በርካቶች ነበሩ። ❀በመጥፎ የባሪያ ገዥዎች እጅ የወደቀ ባሪያ መጥፎ እድል የሚገጥመው ሲሆን አብዛሃኛዎቹም ጉልበታቸውን ከልክ በላይ ይበዘብዟቸዋል ከልክ በላይ በሆነ ግፍና በደል ይይዟቸዋል ። በዚህ ሁኔታ ላይ እድለኞች የሆኑ እጅግ በጣም ጥቂቶች ናቸው። ❀ወጣት ኢትዮዺያዊት ሴት በረካ ከእድለኞቹ መካከል ስትሆን ደግና ቸር የነበረው የአብዱል ሙጦሊብ ልጅ አብዱሏህ የራሱ አደረጋት። በእርግጥም በቤቱ ውስጥ ብቸኛዋ አገልጋይ ሆነች። አብዱሏህ አሚናን ባገባ ጊዜ በረካ (ረ.ዐ) ሁሉንም ጉዳዮቿን የምትጠብቅ እና የምትቆጣጠር ሆነች። እንደ በረካ ገለፃ ሁለቱ ጥንዶች ከተጋቡ ከሁለት ሳምንታት ብኋላ የአብዱሏህ አባት ወደ ቤታቸው መጣና ከነጋዴዎች ጋር ወደ ሶሪያ ለንግድ እንዲሄድ አዘዘው። አብዱሏህም ትዕዛዙን ተቀብሎ ሄደ። ❀ይህን ተከትሎ አሚና በጥልቅ አዘነች፤ አለቀሰችም። ምን ያልተለመደ ነገር ነው! ገና ሙሽሪት ሆኜ በእጄ ላይ ያለው ሂና ሳይለቅ እንዴት ባሌ ለንግድ ወደ ሶሪያ ይሄዳል? ስትል አሚና በጣም አዘነች። ❀የአብዱሏህ መነጠል ልብ የሚሰብር ነበር። እናታችን አሚና በጭንቀት ላይ ሆና ራሷን ሳተች። በረካም እንዲህ ትላለች አሚና እራሷን ስታ ሳያት በጭንቀት እመቤቴ ሆይ! ስል ጮኹኩኝ። አሚናም አይኖቿን ከፈት አድርጋ እያነባች ተመለከተችኝ። ማቃሰቷን አምቃ በረካ ወደ አልጋው ውሰጅኝ አለች። ይህን ተከትሎ አሚና ለረጅም ጊዜ የአልጋ ቁራኛ ሆነች። ማነንንም አታናግርም፤ ማንንም አትመለከትም ፤ ያሽማግሌ ታላቅ ሰው አብዱል ሙጦሊብ ሲቀር። አብዱሏህ ተነጥሏት ከሄደ ከሁለት ወር ብኋላ አንድ ቀን ጧት ንጋት ላይ አሚና ጠራችኝ። ፊቷም በደስታ ይበራ ነበር። እንዲህ አለችኝ በረካ ሆይ! ያልተለመደ(እንግዳ) የሆነ ህልም አየሁ። እመቤቴ! ደስየሚል ነገር ነው? አልኴት። ብርሃን ከሆዴ ወጥቶ በመካ ዙርያ ያሉ ተራራዎችን ፣ ኮረብታዎችን እና ሸለቆዎችን ሲያበራ አየሁ። እመቤቴ! የነፍሰጡርነት ስሜት ይሰማሻል እንዴ? አልኴት። አዎ በረካ! ነገርግን ሌሎች ሴቶች እንደሚሰማቸው የምቾት ማጣት ስሜት እይሰማኝም አለች። ሱብሃን አላህ መልካም ነገር ይዞ የሚመጣ የተባረከ ልጅ ትወልጃለሽ አልኴት። አብዱሏህ ከአሚና ከተለየበት ጊዜ አንስቶ በሐዘንና በትካዜ ላይ ወደቀች። በረካ(ረ.ዐ) ከጐኗ ሁና እያወራቻትና የተለያዩ ታሪኮችን እየተረከችላት ታፅናናት ነበር። አብርሃ ተብሎ የሚጠራ የየመን ገዥ ከተማውን እያጠቃ ስለነበር አብዱል ሙጦሊብ ቤቷን ትታ ወደ ተራራው እንድትሰደድ ሲነግራት የበለጠ አዘነች። አሚናም በጣም ሐዘን ላይ እንደሆነችና ወደ ተራራው ለመውጣት ደካማ እንደሆነች እንዲሁም አብርሃ ወደ መካ ገብቶ ካዕባን በፍፁም እንደማያጠፋውና በአሏህ የተጠበቀ እንደሆነ ስትነግረው በጣም ተበሳጨባት። ይሁን እንጂ ከአሚና ፊት የፍርሃት ምልክት አይታይም ነበር። በረካ እንዲህ ትላለች ቀንም ማታም ከጐኗ ነኝ። ሆኖም ከአልጋዋ ስር ስለነበር የምተኛው እያቃሰተች ባሏን ስትጠራ እሰማትታለሁ። ማቃሰቷ ይቀሰቅሰኝ ስለነበር ተነስቼ ላፅናናት እና ላጀግናት እሞክራለሁ። ከፊሎቹ ነጋዴዎች ከሶሪያ በተመለሱ ጊዜ ቤተሰቦቻቸው በእልልታ ተቀበሏቸው። በረካ ስለአብዱሏህ ሁኔታ ለማወቅ ወደ አብዱል ሙጦሊብ ቤት ተደብቃ በሚስጥር ሄደች። ነገርግን ስለእሱ ምንም ዜና አልነበረም። ወደ አሚና ተመልሳ ሄደች። ሆኖምግን እንዳታዝን እና እንዳትጨነቅ በማሰብ ያየቸችውንና የሰማችውን ነገር አልነገረቻትም። በመጨረሻም ሙሉ ነጋዴዎች ተመለሱ፤ አብዱሏህ ግን እነርሱ ጋር አልነበረም። ብኋላ ላይ የአብዱሏህ መሞት ዜና በመጣ ጊዜ በረካ ከአብዱል ሙጠሊብ ቤት ነበረች። እንዲህ ትላለች ዜናውን ስሰማ ጮኹኩኝ። ከዛ ብኋላ ምን እንደማረግ አላውቅም። እየጮኹኩ ወደ አሚና ቤት ሄድኩ። " ፡ " አብዱሏህ ተወዳጅ የነበረ፤ ለረጅም ጊዜ የጠበቀቅነው፤ መልከመልካም የመካ ወጣት፤ የቁረይሾች ኩራት ነበር። አሚና ይህን አሳማሚ ዜና ስትሰማ ራሷን ሳተች። እኔም በመኖርና በመሞት አፋፍ መካከል ሆና ያለ ከአልጋዋ ጐን ሆኜ አስታመምኴት። እኔ ብቻ ስቀር ከአሚና ቤት ማንም አልነበረም። እናም ልጇን እስክትወልድ ድረስ ቀኑንም ሌሊቱንም ከጐኗ ሆንኩ። ሙሐመድ(ሰ.ዐ.ወ) በተወለዱ ጊዜ በእጆቿ እቅፍ ያደረገቻቸው የመጀመሪያዋ በረካ ነበረች ። ሙሐመድ (ሰ.ዐ.ወ) ወደ ገላጣው በረሃ ሐሊማ ጋር በተላኩ ጊዜ በረካ ከአሚና ጋር ቆየች። ከ5 ዓመት ብኋላ ወደ መካ መጡ፤ አሚናም በፍቅር በደስታ ተቀበለቻቸው። ሙሐመድ(ሰ.ዐ.ወ) ስድስት ዓመት ሲሞላቸው እናታቸው አሚና በያስሪብ የሚገኘውን የባሏን መቃወብር ልትጐበኝ ወሰንች። በረካ እና አብዱል ሙጠሊብ ሊያግባቧት ቢሞክሩም አሚና ቆርጣ ስለተነሳች አልተቀበለቻቸውም። እናም አንድ ቀን ጧት ጉዞ ጀመሩ። ይሁእንጂ ልጇን ከሃዘን እና ከጭንቀት ለማዳን አሚና ለሙሐመድ(ሰ.ዐ.ወ) የአባታቸውን መቃብር ልትጐበኝ እየሄደች መሆኑን አልነገረቻቸውም። አብዛሃኛውን ጊዜም ነብያችን ሙሐመድ (ሰ.ዐ.ወ) ከበረካ አንገት አካባቢ እጃቸውን ተደግፈው ይተኙ ነበር። አሚና የአብዱሏህን መቃብር በጐበኘባቸው ጊዜ ውስጥ የበለጠ በሃዘን ተጐሳቆለች። ወደ መካ እየተመለስን እያለ አሚና ባሳሳቢ ሁኔታ ታመመች። በያስሪብ እና በመካ መከካል አል-አብዋ ተብሎ በሚጠራ ቦታ የአሚና የጤንነት ሁኔታ በፍጥነት አሳሳቢ ደረጃ ላይ ደረሰ። አንድ ቀን ምሽት ሰውነቷ ግሎ በሚተናንነቅ ድምፅ በረካ! በረካ! ስትል ጠራችኝ። በረካ እንዲህ ስትል ትተርካለች:- በረካ ሆይ! በቅርቡ ይህን አለም እነጠላለሁ፤ ልጄን ሙሐመድ(ሰ.ዐ.ወ) ተንከባከቢው፤ በሆዴ ውስጥ ሆኖ ያለ አባቱን አጣ አሁን ደግሞ እናቱን ሊያጣ ነው። አንች እናት ሁኝው፤ አትተይውም ስትል በጆሮየ ሹክ አለችኝ። ልቤ ተንቀጠቀጠ እናም ማልቀስ ጀመርኩ። በእኔ ለቅሶ ህፃኑም ማልቀስ ጀመረ። እራሱን ወደ እናቱ እጆች ወረወረና በአንገቷ ጥምጥም አለ። እንዴ አቃስታ አሸለበች። በረካ አምራ አለቀሰች። በእጆቿ ከአሸዋው መቃብሯን ቆፍራ ቀበረቻት። ከልቧ በቀረው እንባዋ መቃብሯን አራሰችው። በረካ ከሙሐመድ (ሰ.ዐ.ወ) ጋር ወደ መካ ተመልሳ በአያታቸው እንክብካቤ ስር እንዲሆን አደረገች። ልጁን ለመንከባከብ እና ለመጠበቅ ከቤቱ ሆና የቆየች ሲሆን አብዱል ሙጦሊብ ከሁለት ወር ብኋላ ሲሞት ልጁን ይዛ ወደ አጐቱ አቡጧሊብ ሄደች። እናም ረሱል (ሰ.ዐ.ወ) እስኪያድጉና ኸድጃ(ረ.ዐ) እስኪያገቡ ድረስ ተንከባክባ ፣ ፍላጐታቸውን አሟልታ አሳደገቻቸው። በረካ ከሙሐመድ (ሰ.ዐ.ወ) ጋር ከኸድጃ ቤት መኖር ጀመረች። በፍፁም ትቼው አላውቅም እሱም በፍፁም ትቶኝ አያውቅም ትላለች። አንድ ቀን ሙሐመድ (ሰ.ዐ.ወ) ጠሩኝና እናቴ ሆይ! አሁን አግብቻለሁ አንቺ ደግሞ እስካሁን አላገባሽም የሆነ ሰው ቢመጣና ለጋብቻ ቢጠይቅሽ ምንታስቢያለሽ? አሉኝ። በረካም ረሱልን (ሰ.ዐ.ወ) እየተመለከተች በፍፁም ትቼህ አልሄድም። እናት ልጇን ትተዋለች እንዴ? አለች። ረሱል(ሰ.ዐ.ወ) ፈገግ አሉና ግንባሯን ሳምምምም! አደረጓት። ረሱል(ሰ.ዐ.ወ) ሚስታቸውን ኸድጃ(ረ.ዐ) እየተመለከቱ ይች በረካ ከእናቴ ቀጥሎ እናቴ ናት። ቀሪ ቤተሰቤ እሷናት አሉ። ኸድጇ (ረ.ዐ) በረካን እየተመለከተች በረካ ሆይ! ለሙሐመድ (ሰ.ዐ.ወ) ስትይ ወጣትነትሽን መስዋዕት አደረግሽ አሁን ደግሞ እሱ ሊክስሽ ይወዳል። ለሱም ለኔም ስትይ እርጅና ሳይጫጫንሽ አግቢ ትላታለች። በረካም ማንነው የማገባው እመቤቴ? ስትል ትጠይቃታለች። ከኸዝረጅ ጐሳ የሆነ ኡበይድ ኢብን ዘይድ ለጋብቻ ፈልጐሽ ወደኛ መቶ ነበር። ለእኔስትይ እምቢ አትበይኝ? በረካ ተስማምታ ኡበይድ ኢብን ዘይድን አገባች። ከእርሱም ጋር ወደ ያስሪብ ሄዳ እዚያው ልጅ ወለደች፤ ልጇንም አይመን ስትል ጠራችው። ከዚያን ጊዜ ጀምሮ ኡሙ አይመን (የአይመን እናት) እየተባለች ትጠራለች። ባሏ ሲሞትባት ከረሱል (ሰ.ዐ.ወ) ጋር ለመኖር ወደ መካ ሄደች። ከኸድጃ ቤት በረካን ጨምሮ አሊ ኢብን አቢጧሊብ እና ዘይድ ኢብን ሐሪሳ ነበሩ። አንድ ቀን ምሽት ረሱል (ሰ.ዐ.ወ) ዘወትር ሶኻባዎቻቸውን ሰብስበው ወደ ሚያስተምሩበት የሚወስደውን ምንገድ ሙሽሪኮች ዘጉት። በዚህ ወቅት ኸድጃ ለረሱል (ሰ.ዐ.ወ) አስቸኴይ መልዕክት ስለነበራት በረካ ሂወቷን መስዋዕት አድርጋ ከተሰባሰቡበት ቦታ ለመድረስ ሞከረች። በደረሰች ጊዜ መልዕክቱን ለነብዩ (ሰ.ዐ.ወ) አደረሰች። ረሱል (ሰ.ዐ.ወ) ፈገግ አሉና እንዲህ አሏት:- የአይመን እናት ሆይ! አንች የተባረክሽ ነሽ በእርግጥም ``በጀነት`` ቦታ አለሽ አሏት። ኡሙ አይመን በሄደች ጊዜ ነብዩ (ሰ.ዐ.ወ) ሱኻባዎቹን ተመለከቱና ከጀነት የሆነችን ሴት ከእናንተ መካከል ማግባት የሚሻ አለን? . ኡሙ አይመንን ያግባ አሉ። ሁሉም ሱኻባዎች ፀጥ አሉ። አንዲትን ቃል እንኴ ትንፍሽ አላሉም። በጊዜው ኡሙ አይመን ወጣት ያልነበረች ሲሆን ውበቷ ጠውልጓል። በዚህ ወቅት 50 ዓመቷ ነበር። ነገር ግን ዘይድ ኢብን አልሐሪሳ ወደ ፊት መጣ አለና የአሏህ መልዕክተኛ ሆይ! እኔ ኡሙ አይመንን አገባታለሁ። በአሏህ ይሁንብኝ! ግርማሞገስና ውበት ካላት ሴት በላጭ ናት አለ። ዘይድና ኡሙ-አይመን ተጋብተው ልጅ ወለዱ፤ ልጃቸውንም ኡሳማ አሉት። ነብዩ(ሰ.ዐ.ወ) እንደ ልጃቸው ይወዱታል። ኡሳማ በወጣትነት ጊዜው እራሱን ለኢስላም ማገልገል ጀመረ። ብኋላ ላይ ረሱል(ሰ.ዐ.ወ) ከባድ ሃላፊነት ሰጡት። ነብዩ(ሰ.ዐ.ወ) ወደ መዲና ሲሰደዱ ኡሙ-አይመን ቤታቸውን እንድትቆጣጠርላቸው እዛው መካ ትተዋት ሄዱ። በመጨረሻ ላይ ግን በራሷ ወደ መዲና ተሰደደች። በዛ በረሃማና ተራራማ መሬት ረጅም እና አስቸጋሪ የሆነ ጉዞ በእግሯ ተጓዘች። ሙቀቱ በጣም የሚያቃጥል ሲሆን አሸዋ ይዞ የሚነፍሰው ንፋስ መንገዱን ይጋርድባት ነበር። ነገርግን ለሙሐመድ(ሰ.ዐ.ወ) ከነበራት ጥልቅ ፍቅር ምክኒያት ፀጥንታ ጉዞዋን ቀጠለች። መዲና ስትደርስ እግሮቿ አብጠውና ቆስለው፤ ፊቷ በአሸዋና በአፈር ተሸፍኖ ነበር። ኡሙ-አይመን ሆይ! እናቴ ሆይ! በእርግጥም በጀነት ቦታ አለሽ አሏት። አይኖቿንና ፊቷን ጠረጉላት፤ እግሮቿን እና ትካሻዋንም አሻሿት። በረካ በተለያዩ ዘመቻዎችና ጦርነቶች ተሳትፋለች። ለምሳሌ:- በኡኹድ ውሃ ለተጠሙት ውሃ ታከፋፍላለች፤ የቆሰሉትንም ትጠብቃለች። በኸይበር እና በኹነይን ዘመቻ ረሱልን (ሰ.ዐ.ወ) አጅባለች። ልጇ አይመን የተገደለው በኹነይን ዘመቻ ነበር። ረሱል(ሰ.ዐ.ወ) ከሞቱ ቡኋላ ከበረካ አይኖች እንባ አይጠፋም ነበር። አንዴ ለምንድ ነው የምታለቅሽው ተብላ ተጠይቃ በአሏህ ይሁንብኝ የአሏህ መልዕክተኛ እንደሚሞቱ አውቃለሁ ነገርግን የማለቅሰው ወህዩ ስለተቇረጠብን ነው ስትል መለሰች። በረካ ረሱል(ሰ.ዐ.ወ) ከተወለዱበት ጊዜ አንስቶ እስከሞቱበት ጊዜ ድረስ ከጐናቸው ነበረች። ለእስልምና ሃይማኖት የነበራት ፍቅር እጅግ በጣም ጠንካራ ሲሆን የሞተችው በኸሊፋው ኡስማን ዘመን ነበር። ረዲየሏሁ አንሃ

9601

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%B0%E1%88%A8%E1%89%B5%20%E1%8B%B0

ተረት ደ

ደሀ ሰው ዶሮ ካረደ ከሁለት አንዳቸው ቢታመሙ ነው ደህና ሲታጣ ይመለመላል ጎባጣ ደህና ወገን ያጣ ወየው ያለበት ጣጣ ደህና ጦር ያለው ለግምብ ይሞክረው ደመና ለዝናብ ድግስ ለሆዳም ደመና በሰማይ የጨዋ ልጅ በአደባባይ ደመናን የጨበጠ ሰማይን የቧጠጠ የለም ደመወዙ ስንዴ ስራው ምን ግዴ ደመወዝ ያጣ ሎሌ ይኮበልላል በሀምሌ ደም ቢያለቅሱ ድንጋይ ቢነክሱ ደም ተቀብቶ ዝንብ አይፈሩም ደም ተቃብቶ ዝንብ አይፈሩም ደም ተበክለህ ዝንብን አትጥላ ደም ከውሀ ይቀጥናል ደም ካልፈሰሰ ስርየት የለም ደሞዝተኛ አርፈህ ተኛ ደረስሁ ልጅ ፈላሁ ጠጅ ደረቅ ይቀመጠላል እርጥብ ይጎብጣል ደረቴን ቢያመኝ እግሬን አገመኝ ደረቴን ሲያመኝ እግሬን አገመኝ ደረጃ ለፍቶ መሄጃ ደስታና መከራ ቀኝና ግራ ደስታና መከራ ቀኝና ግራ ናቸው ደባ ራሱን ስለት ድጉሱን ደባ ራሱን ስለት ድጉሱን አያጣውም ደባል ሲስነብት ይሆናል ባለቤት ደባልና ሹመት ያለሰበብ አይሄድ ደብር ለላስታ ድግድግታ ለጌታ ደብተራ ሲኮራ እቤት ክርስቶያን ገብቶ ጭራ ይይዛል ደብተራ የዘኬ ጎተራ ደብተራ የዘኬ ጎተራ ዘኬውን ሲቋ ጥር አነቀው ነብር ደብተራና ተማሪ ሰናፊልና ሱሪ ደንቆሮ ከሚያጫውተኝ የሚሰማ ያውጋኝ ደንቆሮ የሰማ ለት ያብዳል ደወል ላንበሳ ባማረለት ታዲያ ማን ይሰርለት ደወል እንደ ጠዋቱ ትጮሀ ለች ደጃቸውን አይዘጉ ሰውን ሌባ ይላሉ ደጃቸውን ከፍተው ሰውን ሌባ ይላሉ ደጃፉን ጥሎ በጓሮ ይመጣል ደገኛ ሲያርስ ቆለኛ ያነፍስ ደጉ ነገር ሳያልቅ ክፉ መናገር ደግ ሰው ከንጀራው ቆርሶ ከወጡ አጥቅሶ ደግ ሳይበላ ክፉ ይመራ ደግ ጌታ ሲለግስ እንደ ፏፏቴ ያርስ ደግ ጎረቤት ውሻና ድመት ያሳድጋል ደግና ማለፊያ ትግልና ልፊያ ደግ አማችን መጦር ክፉ አማችን በጦር ደግ አባት እርስት ያቆማል ክፉ አባት እዳ ያቆያል ደግነት አይታረስ ልጅነት አይመለስ ደግ ጎረቤት እቃ አያስገዛም ደግ ጎረቤት ያወጣል ከመአት ደካማ ቀበሌ በአህያ ይወረራል ደፋር ሴት ጉልቻ ረግጣ ትወጣለች ደፋር ወጥ ያውቃል ደፋርና ጭስ መውጫ ቀዳዳ አያጣም ደፋርና ጭስ መውጫ አያጣም ደፋርና ጭስ ምን ያመጣሉ ደፋርና ጭስ ዝዋይ ገቡ ዱርዬ ያገባ በሬው በሰኔ ገደል የገባ ዱላ ለባለጌ ምርኩዝ ለአሮጌ ዱላ የሚጠላው ሸክላ ብቻ ነው ዱላን ይዞ ሌባን መጠየቅ ዱላ ይዞ ሌባን መጠየቅ ዱባ ባገሩ ጋን ያህላል አሉ ዱባና ቅል አበቃቀሉ ለየቅል ዱባና ቅል አበቃቀሉ አንድ ይመስላል አበላሉ ለየቅሉ ዱባና ቅል አብሮ ይበቅል አበላሉ ለየቅል ዱቄት ባመድ ይስቃል ዱጨት ባመድ ይስቃል ዲያቆን ሲጠግብ በጧፍ ይማታል ወይፈን ሲቦርቅ ድንበር ያፈርሳል ዲያቆን ከዘፈነ ፍየል ከቀዘነ ዲያቆን ከዘፈነ ፍየል ከቀዘነ መዳኛም የለው ዲያቢሎስ በክፋቱ ተወጋ ዳቢቱ ዳሩ ምን ይሆናል ሆነና ሆነና ዳር ሲፈታ መሀል ዳር ይሆናል ዳር ዳር ያለ በመሀል የከበረ ዳቦ ሲበሉ ልብ ልቡን ዳገት ሲወጡ ጥግ ጥጉን ዳቦ በገና ቡና በጀበና ዳቦ በወጥ በግዜር ማምለጥ ዳቦ ካልበሉት ድንጋይ ሎሚ ካልመጠጡት እንቧይ ዳቦ ያለ ቅርፊት ጠላ ያለ ምርጊት ዳቦውን ጎርሶ ደሙን አብሶ ዳተኛ በሬ ሀብታም ነው ዳኛ ለዳኛ ያወርሳል ጉም ተራራ ያለብሳል ዳኛ ምን ያደላ ከተረታ ሊበላ ዳኛ ምን ያደላ ከተረታው ሊበላ ዳኛ ሲመረምር ከራስ ይዞ እስከ እግር ዳኛ ሲቆጣ ማር ይዞ ከደጁ ዳኛ ሲያዳላ በዳኛ አህያ ሲያጋድል በመጫኛ ዳኛ ሳለ ተናገር ውሀ ሲጠራ ተሻገር ዳኛ ሲገኝ ተናገር ውሀ ሲጠራ ተሻገር ዳኛ ስበር በእጅ ክበር ዳኛ ቢንቁ የተያዘ እህልን ይወቁ ዳኛ ቢንቁ የተያዘ እህል ይወቁ ዳኛ ቢያዳላ በዳኛ አህያ ቢያጋድል በመጫኛ ዳኛ ቢያጋድል በዳኛ አህያ ቢያጋድል በመጫኛ ዳኛ አውጥቼ ዘንግ አቅንቼ ዳኛ አይነቀፍ እሳት አይታቀፍ ዳኛ ካዳላ ጭነት ቀላል ዳኛ የወል ምሰሶ የመካከል ዳኛ የወል ምሰሶ የማሃል ዳኛ የፈረደበት መርከብ የተሰበረበት ዳኛ የፈረደው ስለት የቀደደው ዳኛ ያደላበት እሳት የበላበት ዳኛ ያፈሰሱለት ፈረስ የከሰከሱለት ዳኛ ይመረምራል ጣዝማ ይሰረስራል ዳኛና በሬ ሀብታም ነው ዳኛ ፍርድ አይከላ እህል ጎታ ይሞላ ዳኛን ቢንቁ የተያዘ እህልን ይወቁ ዳኞች ከመረመሩ ይናገራል ምድሩ ዳኞች ከመረመሩ ይናገራል ምድሩ ይገናል ነገሩ ዳኞች ከመረመሩ ይገኛል ነገሩ ዳዊትን ያህል መዝሙር ጨለማን ያህል ጥቁር (የለም) ዳክዬን ከውሀው ፈረስን ከገለባው ዳኛ ሲገኝ ተናገር ውሀ ሲጠራ ተሻገር ዳገት ሲወጡ ጥግ ጥጉን ዳቦ ሲበሉ ልብ ልቡን ዳገት እርሙ ሜዳ ወንድሙ ድሀ ለወዳጁ አይሰንፍ ሀብታም ካለወዳጁ አይተርፍ ድሀ ሲቀልጥ አመድ አመድ ይሸታል ድሀ ሲቀመጥ እጁን ይዘህ አወዛውዘው ድሀ ሲቀማጠል ከወገቡ ቀምጠል ድሀ ሲቀማጠል ከወገቡ ቅምጥል ድሀ ሲቆጣ እግሩ ይፈናጠራል ድሀ ሲቆጣ እግሩ መንገድ ያሰልጣል ድሀ ሲቆጣ ከንፈሩ ያብጣል መንገዱን ያሰልጣል ድሀ ሲቆጣ መንገድ ያፈጥነዋል ድሀ ሲናገር ሬት ኮሶ ሀብታም ሲናገር የማር በሶ ድሀ ሲንቀባረር ያለቀሰ ይመስላል ድሀ ሲያገኝ ያጣ አይመስለውም ድሀ ቅቤ ወዶ ማን ሊሸከም ነዶ ድሀ በህልሙ ቅቤ ባይጠጣ ኑሮ እከክ ይወረው ነበር ድሀ በህልሙ ቅቤ ባይጠጣ ኖሮ እከክ ይጨርሰው ነበር ድሀ በህልሙ ቅቤ ባይጠጣ ኖሮ እከክ በወረሰው ድሀ በህልሙ ቅቤ ባይጠጣ እከክ ይጨርሰው ነበር ድሀ በህልሙ ቅቤ ባይጠጣ እከክ በፈጀው ድሀ በሽታ አያውቅም ሀብታም ጤና የለውም ድሀ ተበድሎ ማሩኝ ይላል ቶሎ ድሀ ውሃውን ጠጥቶ እሳቱን ይሞቃል ሀብታም ስለገንዘቡ ይጨነቃል ድሀና ድመት ሊሞት ሲል ያምርበታል ድሀና ገበያ ሳይገናኙ ይሞታል ድሀ በአመዱ ንጉስ በዘውዱ ድሀ በጉልበቱ ባለጸጋ በሀብቱ ድሀ ቢናገር አያደምቅ ቢጨብጥ አያጠብቅ ድሀ ባይ አይኔን አመመኝ ድሀ ተበድሎ ማሩኝ ይላል ቶሎ ድሀ ተበድሎ ራሱ ይታረቃል ሀብታም በድሎ ተመልሶ ይስቃል ድሀ ከንቡ ይዳላ ድሀ ከንቡ ይዳራ ድሀ ካለቀሰ ቀኑ መች አነሰ ድሀ ካልሰራ ዶሮ ካልጫረ ድሀ ካልጋረ ዶሮ ካልጫረ ድሀ ካልዘራ ዶሮ ካልጫረ ድሀ ካልዘራ ዶሮ ካልጫረ (ማን ያበላው ነበረ) ድሀ ከርሻ ዳቦዬን ለማንሻ ድሀ የሚበላው እንጂ የሚከፍለው አያጣም ድሀ በጉልበቱ ባለጸጋ በሀ ብቱ ድሀ በጉልበቱ ባለጸጋ በከብቱ ድሀ ያልፍልኛል ይላል ጌታ ቀኑን ይቆጥራል ድሀ ያመልክት ዳኛ ያሟግት ድሀና ሹም ተሟግቶ ድንጋይና ቅል ተማትቶ የማይሆን ነው ከቶ ድሀና ጌታ ተሟግቶ ድንጋይና ቅል ተማትቶ የማይሆን ነው ከቶ ድሀ ምን ትሰራለህ እንጂ ምን ትበላለህ የሚለው የለም ድሀ ሲያስለቅሱ ከስላሴ ይወቀሱ መንግስተ ሰማያትን አይወርሱ ድሀ ቢያስለቅሱ ከስላሴ ይወቀሱ መንግስተ ሰማያትን አይወርሱ ድሀን ካስለቀሱ በስላሴ ዘንድ ይወቀሱ ድሀን ፈርቼ ደጄን በቀን ዘግቼ ድህነት ከአምላክ መስማማት ድህነት ከአምላክ መስተካከል ድል በመታደል ሙያ በመጋደል ድል የባለ እድል ድል እድል በአንድ ድልድል ድል ድል እድልህ እንዳይጎድል ድመት ላመሏ ዛፍ ላይ ትወጣለች ድመት መንኩሳ መናከሷን አትረሳ ድመት መንኩሳ አመሏን አትረሳ ድመት በታች ከሆነች ውሻ ታሸንፋለች ድመትና ቁንጫ ባዶ ቤት ይወዳል ድመትና አይጥ እሳትና ጭድ ድመትን በቆሎ መጠርጠር ድመትን አይጥ ገደለቻት ወይ ጥቃት ወይ ጥቃት ድመት ውስጥ ውስጡን አውሬ ናት ድምቢጥ እንደ አቅሟ በብር ትታገማለች ድምቢጥ እንደ አቅሟ በብእር ትታገማለች ድምጽና ቁንጫ ባዶ ቤት ይወዳል ድሪቶ ከነቅማሉ መጥፎ ሰው ከነአመሉ ወዲያ በሉ ድሪያ የዝሙት ዋዜማ ድር ቢያብር አንበሳ ያስር ድርብርብ እንደ ደጋ ንብ ድርና ማግ ለሀጭና ልጋግ ድር ቢያብር ጋቢ ይሰራል ድር ቢያብር አንበሳ ያስር ድርጎ ራቱ ድርጎ ቢቀር ሞቱ ድርጎ የለመደች መበለት ወተት ያየች ድመት ድርጭት ፈንጠር ምዝግዝግ ጎንደር ድሮም እንዳይሆን ነው የቄስ ልጅ መኮነን (አለ) ድሮም እንዳይሆን ነው የቄስ ልጅ መኮንን (አለ) ድሮ ካያታችን ካጤ ነው ትውልዳችን ድሮም ሌባ ሲሰርቅ እንጂ ሲካፈል አይስማማም ድስት ግጣሙን አያጣም ድበላ አንዳንድ ጊዜ ይበላ ድንቢጥ እንደ አቅሟ በብእ ር ትታገም ድንቀኛ ተኳሽ ድር ይበጥሳል ድንቁርና ከልብህ መካከል ተራራ ያህል ድንኳን ያየ ባለጌ ድንኳን ገልጦ ዙፋንን ረግጦ ድንኳን ገልጦ ዙፋን ረግጦ ድንኳን ገልጦ ዙፋን አጊጦ ድንገተኛ ስህተት የቁልቁለት ውድቀት ድንጋይ ለረገጠ ፍለጋ የለውም ውሀ ለጠጣ ሽታ የለውም ድንጋይ ላይ ተቀማጭ የባለጌ ተለጣጭ ድንጋይ በድንጋይ ላይ ትልቅ ቤት ይሆናል ድንጋይ ቢያጎኗት ተመልሳ ካናት ድንጋይ ወርዶ እዘብጥ ያርፋል ያገኘው ይተርፋል ድንጋይ ሲያረጅ መጭ ያበቅላል ድንጋይ ወደ ሰማይ ቢወርወር ተመልሶ ምድር ድንጋይ ወደ ሰማይ ቢወርወር ተመልሶ ወደ ምድር ድግርና ገባር ሲተካከል ያምር ድግስ የሌለው ዋዜማ ምልክት የሌለው ዜማ ድጥ ማንሸራተቱን ባለጌ ማሽሟጠጡን አይተውም ዶማ ለመማሻ ማረሻ ለመፈለሻ ዶሮ ላትበላው ታፈስ ዶሮ ልጆቹዋን ይዛ ጓሮ ለጓሮ ዶሮ ባሏ ሲሞት ሞተች እጢስ ገብታ ዶሮ ሲሉ ሰምታ ሞተች እጢስ ገብታ ዶሮ ሲቀጣጥቧት በመጫኛ ጣሏት ዶሮ ሲደልሏት በመጫኛ ጣሏት ዶሮ በልቶ ብስና ጎመን በልቶ ጤና ዶሮ በልቶ ከብስና ጎመን በልቶ በጤና ዶሮ በልጅዋ አንጀት ትጫወታለች ዶሮ በማሰሮ ገደል ለዝንጀሮ ዶሮ በጋን ዶሮ ቢጠፋ ከቤቱ መነኮሰች እናቱ ዶሮ ቢጠፋ ካባቱ መነኮሰች እናቱ ዶሮ ቢያማት በሬ ተሳሉላት ዶሮ ብታልም ጥሬዋን ዶሮ ብትታመም በግ አረዱላት ዶሮና ቀበሮ ተገናኝተው ጓሮ ዶሮና ቀበሮ ተገናኝቶ ጓሮ ዶሮን ሲያታልሏት በመጫኛ ጠልፈው ጣሏት ዶሮን ሲያታልሏት በመጫኛ ጣሏት ዶሮን ሲያታልሏት አንቺ እሩጭ እኛ እንከተልሽ አሏት ዶሮን ሲያታልሏት ጥምር መንግስት አሏት ዶሮን ሲያታልሏት ፎቶ አነሷት ዶሮ አንዱን እንቁላል በወለደችበት ወታቦ ትሞላለች ዶሮ እቤት ውላ ዝናብ ትመታለች ዶሮ እኔ ባልበላው ጭሬ አላፈሰውም ወይ አለች ዶሮ እኔ ባልበላ ጭሬ አላፈስም ወይ አለች ዶሮ ከቆጥ በሬ ከጋጥ ዶሮ ከቤት ሆና ዝናም ይመታታል ዶሮ ከቤት ውላ ዝናብ ይመታታል ዶሮ ከጋጥ አህያ ከቆጥ ዶሮ ከጋጥ በሬ ከቆጥ ዶሮ ከጮኸ ሌሊት የለም ከደብረ ታቦር ወዲያ ክረምት የለም ዶሮ ከጮኸ ሌሊት ከደብረ ታቦር ወዲያ ክረምት የለም ዶሮ ከጮኸ የለም ሌሊት ከቡሄ ወዲያ የለም ክረምት ዶሮ ካልበሏት አሞራ ናት ዶሮ ጭራ ማረጃዋን አወጣች ዶሮ ጭራ መታረጃዋን አወጣች ዶሮ ጭራ የምታወጣው ምስጢር ዶሮ ጭራ ጭራ አወጣች ማረጃዋን ካራ ዶክተር ሲበዛ በሽተኛ ይሞታል

11589

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%B0%E1%89%A0%E1%89%A0%20%E1%88%B0%E1%8B%AD%E1%8D%89

ደበበ ሰይፉ

ደበበ ሰይፉ የአማርኛ ባለቅኔ ነበሩ። ሚያዚያ 16 ቀን 1992 ዓ.ም ከዚህ ዓለም በሞት የተለየው ደበበ ሰይፉ ዘርፈ ብዙ የጥበብ ሰው ነው፡፡ ገጣሚ፣ ሃያሲ፣ መምህር፣ ጸሐፊ-ተውኔት፣ የሥነ-ጽሑፍ ተመራማሪ… ነው፡፡ “የብርሃን ፍቅር” እና “ለራስ የተጻፈ ደብዳቤ” የግጥም ሥብስቦቹ የተደጎሱባቸው መጻሕፍቱ ናቸው፡፡ ከዚህ ቀጥሎ ያለው መረጃ /አቀናባሪ አሉላ ከ / አማካኝነት /የደበበ ሰይፉን 7ኛ ዓመት የሙት ዓመት ምክንያት በማድረግ ሚያዝያ16,1999ዓ.ም የተቀናበረ ነው፡- “..ደበበ ሰይፉ ሐምሌ 5 ቀን 1942 ዓ.ም. በሲዳሞ፡ ይርጋለም ተወለደ። የአንደኛና የሁለተኛ ደረጃ ትምህርቱን በይርጋለምና በአዲስ አበባ ኮከበ ጽባህ ትምህርት ቤቶች ተማረ። ከአዲስ አበባ ዩንቨርስቲ በኢትዮጵያ ቋንቋዎችና ሥነ ጽሁፍ ትምህርት ክፍል ከፍ ባለ ማዕረግ የመጅመሪያ ድግሪውን አገኘ። በእንግሊዘኛ ሥነ ጽሁፍ የማስተር ድግሪውን ተቀበለ። ከ1966 እስክ 1984 በረዳት ፕሮፌሰርነት አገለገለ። ለበርካታ ዓመታት የኢትዮጵያ ደራሲያን ማኅበር ፕሬዜዳንት ሆኖ ሰራ። በቀድሞው ኩራዝ አሳታሚ ድርጅት ያልታተሙ መፃህፍት ገምጋሚም ነበር። ከ1985 ዓ.ም. ጅምሮ ለሰባት ዓመታት ታሞ ማቀቀ። ሚያዝያ 16 ቀን 1992 ዓ.ም. በተወለደ በሃምሳ ዓመቱ ከዚህ ዓለም በሞት ተለየ። ሚያዝያ 17 ቀን 1992 ዓ.ም. ንፋስ ስልክ በሚገኘው የቅዱስ ዮሴፍ ቤተ ክርስቲያን መካነ መቃብር በድኑ አረፈ። ከተማሪነቱ አንስቶ በርካታ ግጥሞች ጽፏል። «የብርሃን ፍቅር» የተሰኘ የመጀመሪያ የግጥም መድበሉን በ1980 ዓ.ም. በኩራዝ አሳታሚ ድርጅት አሳተመ። የብርሃን ፍቅር ሁለተኛ ክፍል የሆነውንና ፦ «ለራስ የተፃፈ ደብዳቤ» የተሰኘውን መድበሉን ደግሞ በ1992 ዓ.ም. በሜጋ አሳታሚ ድርጅት ታተመ። በተውኔቱ ዘርፍ «የቲያትር ጥበብ ከፀሐፌ ተውኔቱ አንፃር» የሚለው መጽሐፉ፤ «ሳይቋጠር የተፈታ» እና «ከባህር የወጣ ዓሣ» የተሰኙት ቲያትሮቹ ቢጠቀሱ ይበቃል…ጥናታዊ ፅሁፎቹም በርካታ ናቸው። አታልቅስ አትበሉኝ አትሳቅስ በሉኝ ግዴለም ከልክሉኝ፤ የፊቴን ፀዳል አጠልሹት በከሰል፤ የግንባሬን ቆዳ ስፉት በመደዳ፤ ጨጓራ አስመስሉት። አትጫወት በሉኝ ዘፈኔን ንጥቁኝ ብቻ ፤ አታልቅስ አትበሉኝ አትጩህ አትበሉኝ ። ከሰባት ዓመት በፈት ደበበ ሰይፉ እንዳረፈ ሰሞን ስሙን፦ በጋዜጣ፤ በመጽሔት፤ በሬዲዮና በቴሌቪዥን ሲነሳ ሲወሳ ከርሟል። እስከዛሬም ይታወሳል። ዛሬም ሰባተኛ የሙት ዓመቱን እንዘክረዋለን። ይህን የምናደርገው ፕሮፌሰር ስለሆነ ፤ ገጣሚ ስለሆነ ፤ አንደበተ ርቱዕ ስለሆነ ፤ ፀሐፊ ተውኔት ስለሆነ ፤ ጠቢብ ስልሆነ ብቻ አይደለም ። በዛሬው ዘመን ስለሱ ተወሳ - አልተወሳ ምንም ቁም ነገር የለውም። ሳንታሮ ታኒካዋ ፅፎት ጆርጅ ጊሽ ጀር የተረጎመውን፦ “ ” የሚለውን ግጥም አስታውሶ ትካዜ ባሟሸው ዝምታ ማለፍም ይቻል ነበር። ነገር ግን ጋሽ ደበበ ሁሉንም «ልዩ» ነገር እንደነበር የማያውቁት እንዲያውቁት ጋሽ ደበበ ሁሉንም «ልዩ» ነገር ነበር። ልዩ ፕሮፌሰር፤ ልዩ ባለቅኔና ገጣሚ፤ ልዩ ተናጋሪ (ኦራተር)፤ ልዩ ተፈላሳፊ፤ ልዩ ፀሕፊ ተውኔት፤ ልዩ ጠቢብ፤ ልይ ሩህሩህና ደግ፤ ልዩ «ቅዱስ» አማፂ፤ ልዩ ልዩ ነበር። ፍርሃት አዶከብሬ ፍርሃት አዶከብሬ አያ እናት አይምሬ የቁም መቃብሬ የቅዥት አገሬ። ከሥጋ ከነብሴ ከደሜ ቆንጥሬ ከአጥንቴ ሰንጥሬ፤ ምስህን ሰጥቼህ ላመልህ ገብሬ፤ ያው ነህ አንተገና ልጓምህ አይላላ። ትጋልበኛለህ በእሾህ በቆንጥር ላይ ጨለማ እንደ ግራር በቅሎበት በሚታይ አንዲት ዘሃ-ጮራ እውነት - ፍቅር - ውበት ቅዱስ አማፂ ሆኖ ሳለ ከውስጡ አልነቀል ያለውን የፍርሃት ርዝራዥ በ«ፍርሃት አዶከብሬ» ውስጥ ያሳየናል። ካልፈራህ እንዴት ቅዱስ አማፂ ትሆናለህ? ትፈራለህ፤ ትደፍራለህ። ድፍረት በፍርሃትህ ልክ ነው። በፈራኸው መጠን ትደፍራለህ። የማትፈራ ከሆንክ፦ የማትደፍር ነህ። የማትደፍር ከሆንክ የማትደፈር ነህ፤ (ብዙ ጊዜ)። የማትፈራም የማትደፍርም ከሆንክ ደግሞ በድን ነህ። ቅዱስ አማፂነትህ የፍርሃትና የድፍረትህ ድምር ውጤት የሚሆንበት (አብላጫ) ጊዜ አለ። «ጋሼ ደበበ እንዴት ኮሚኒስት እንደሆነ» አንድ ስው ሲያወጋ፡- ያኔ ተማሪ ነበር አሉ። ስታዲየም ዙሪያ አንድ ምግብ ቤት ገባ። እርቦታል። ምግብ አዘዘ። የመብል አምሮት የሠራው ምራቅ በአፉ ግጥም እያለ ትንሽ «አፋዊ» ኩሬ ይሰራል። ያዘዘው ምግብ እስኪቀርብለት በመጠባበቅ ላይ እያለ አንድ ሰው በዝግታ ወደ ውስጥ ገባ። ቡትቶ ለብሷል፤ ዓይኖቹ በደረቀ ፊቱ ውስጥ ተቀርቅረዋል። እንደራበው ያስታውቃል። ተያዩ። የዓይን ግጭቱ ቁም ነገር ያዘለ ከባድ ሃሳብ ሰራ። ያ ሰው ሊናገር ከሚችለው በላይ ለጋሽ ደበበ መልዕክቱ ደረሰው፦ «እርቦኛል ፤ በልተህ ሲተርፍህ እንድትሰጠኝ» ነው ያሉት የሰውየው ዓይኖች። ጋሽ ደበበ ግን ከዚህ በላይ አምሮት በሰራው ምራቅ ግጥም ያለ አፉ ክው አለ። የታዘዘው ምግብ እየመጣ ነበር። እፈቱ ተቀመጠ። መብሉን አየው ጋሽ ደበበ። ከመቀመጫው ተነሳ። አነሳው ምግቡን። ለሰውየው ሰጠው። መስጠት ጀምሮ መስጠቱ ከማብቃቱ በፊት በአንድ ጊዜ ሁለት ነገሮች ሆኑ…ከውጭ ግር ያሉ ቡትቶ የለበሰው ሰውዬ ጉስቁል አጃቢዎች መሻማት ጀመሩ። ይሄ አንዱ ነገር ነው። የምግብ ቤቱ ባለቤት ባለቡትቶውን ሰውዬ መቀጥቀጥ ጀመሩ፤ ይሄ ደግሞ ሌላው ነገር ነው። ምግቡ ተደፋ። ጐስቋላው ሰውዬ ደማ። ምግቡ፤ ደሙ፤ አሸዋው፤ አፈሩ፤ ጠጠሩ ሺህ ዓመት እዚያ ቦታ የቆመ ያህል ተሰማው። ተነቀሳቀሰ። ወዴት እንደሚሄድ ሳያውቅ መራመድ ጀመረ። ከዚያን ቅፅበት ጅምሮ በኮሚኒዝም ተጠመቀ። ታላቁ መብረቅ ከሰባት ዓመት በፈት አመለጠ። ትናንት ከኛ ጋር ነበር፤ ዛሬ የለም። የጊዜ ጉዳይ ነው። በጊዜ ላይ ሲፈላሰፍ የቋጠራቸው ስንኞች ስለስብዕናው የሚሰጡት ስዕል አለ። የኢትዮጵያ ጸሓፊዎች

49112

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%82%E1%8A%AD%E1%88%B6%E1%88%B5

ሂክሶስ

ሂክሶስ (ከግሪክኛ /ሂውክሶስ/፣ ግብጽኛ፦ /ሄቃ ኻሱት/) በ1661 ዓክልበ. ግድም ከከነዓን ወጥተው ጥንታዊ ግብጽን የወረሩት አሞራውያን ወይም ከነዓናዊ ወገኖች ነበሩ። በስሜኑ ግብጽ የራሳቸውን 15ኛው ሥርወ መንግሥት እስከ 1548 ዓክልበ. ድረስ ያሕል መሠረቱ። በዚያን ጊዜ የደቡቡ ኗሪ ፈርዖን 1 አህሞስ ከግብጽ አስወጣቸው፤ አህሞስም የ18ኛው ሥርወ መንግሥትና የአዲስ መንግሥት መሥራች ሆነ። የሂክሶስ ስያሜ «ሄቃ ኻሱ» በግብጽኛ ማለት «ባዕድ ነገሥታት» እንደ ሆነ አሁን ታውቋል። በ1ኛው ክፍለ ዘመን ዓም የጻፈው ሊቅ ዮሴፉስ ግን በመሳሳት ማለቱ «እረኛ ነገሥታት» እንደ ሆነ መሰለው። ስድስት የሂክሶስ ነገስታት እንደ ገዙ በማለት ማኔቶን እና የቶሪኖ ቀኖና ይስማማሉ፤ ሆኖም እነዚህ ምንጮች ብዙ መቶ አመት ከሂክሶስ ዘመን በኋላ ተመዘገቡ። ለመሆኑም ከሥነ ቅርስ ስድስት «ሂክሶስ» የታሰቡት ነገሥታት ስሞች ተገኝተዋል። ያሉን ፮ ነገስታት ስሞች ሳኪር-ሃር፣ አፐር-አናቲ፣ ኽያን፣ ሻሙቄኑ፣ አፐፒ፣ እና ኻሙዲ ናቸው። ቅድም-ተከተላቸው ግን ምንም እርግጥኛ አይደለም። የቶሪኖ ቀኖና በተባለው ፈርዖኖች ዝርዝር ላይ፣ አምስቱ ስሞች ተደምስሰው ለማንበብ የሚቻለው «...ኻሙዲ። ስድስት ሄቃ-ኻሱት፣ ለመቶ ዓመታት ገዙ።» ስለዚህ ኻሙዲ የሂክሶስ መጨረሻ ንጉሥ እንደ ነበር ይታስባል። የማኔቶን ዝርዝር በልዩ ልዩ ቅጂዎች ደርሶልናል። ስማቸው በግሪክ አልፋቤት ተጽፈው የተከረሩ ሆነዋል፤ ቅጂዎቹም አይስማሙም። በዮሴፉስ ዘንድ፦ ሳላቲስ (19 ዓመታት)፤ ብኖን ፤ አፓኽናን (36 ዓመት 7 ወር)፤ አፖፊስ ፤ ያናስ (50 አመት 1 ወር)፤ አሴጥ (49 አመት 2 ወር)፤ ጠቅላላ 259 ዓመት 10 ወር። በአውሳብዮስ ዘንድ፦ ሳይቴስ ፤ ብኖን ፤ አርኽሌስ ፤ አፎፊስ ፤ ጠቅላላ 103 ዓመታት። (አራት ስሞች ብቻ ተዘረዘሩ።) በአፍሪካኑስ ዘንድ፦ ሳይቴስ ፤ ብኖን ፤ ፓኽናን ፤ ስተዓን ፤ አርኽሌስ ፤ አፎቢስ ፤ ጠቅላላ 284 ዓመታት በሱንኬሎስ ዘንድ፦ ሳሊቲስ ፤ ባዮን ፤ አፓኽናስ ፤ አፖፊስ ፤ ሴጦስ ፤ ኬርቶስ ፤ ጠቅላላ 254 ዓመታት። ከግብጽ 13ኛው ሥርወ መንግሥት ፈርዖን ከመርነፈሬ አይ ዘመን (1665-1661 ዓክልበ ግድም) ቀጥሎ፣ የግብጽ ሥራዊትና የግብጽ ሃይል ድንገት እንደ ደከሙ ይመስላል። የመርነፈሬ ተከታዮች ከጤቤስ ከተማ ወይም ከላይኛ (ደቡብ) ግብጽ በጣም ሩቅ ሊገዙ አልቻሉምና። ስለዚህ የሂክሶስ አሞራውያን ከከነዓን የወረሩ ከመርነፈሬ ዘመን መጨረሻ ቀጥሎ ወይም በ1661 ዓክልበ. ተከሠተ። ከዚያው በፊት ዕብራውያን ደግሞ ከከነዓን ወደ ግብጽ ደርሰው የ14ኛው ሥርወ መንግሥት ግዛት (1821-1742 ዓክልበ.) በጌሤም እንደ ነበራቸው ይመስላል። ከ1742 ዓክልበ. በኋላ ግን ወደ ባርነት ገብተው ዕብራውያን ከግብጽ በሙሴ መሪነት ወደ ሲና ልሳነ ምድር የወጡ ደግሞ በ1661 ዓክልበ. እንደ ሆነ በኩፋሌ አቆጣጠር ይስማማል፤ የግብጽም ሥልጣን በዚያው ሰዓት የደከመው በኦሪት ዘጸአት ስለ ተገለጹ ክስተቶች ከሆነ፣ የሂክሶስ-ግብጽ ጦርነቶች ወቅት ዕብራውያን በሲና እየቆዩና ከዚያ ከነዓንን ወርረው እየያዙዋት ነበር። በዘመናት ላይ አንዳንድ ጸሐፊዎች ግን በመሳሳት ዕብራውያን ከግብጽ መውጣታቸውና ሂክሶስ ከግብጽ መውጣታቸው አንድ ድርጊት አድርገው ሂክሶስ እራሳቸው እብራውያን ወይም የሙሴ ወገን ነበሩ ብለዋል። ሂክሶስ ወደ ግብጽ ሠረገላውን እና ፈረስን መጀመርያ ያስገቡት እንደ ሆኑ ተብሏል። በቅርብም ኗሪ ግብጻውያን ሥራዊት ይጠቅሙዋቸው ጀመር። ሂክሶስ ከከነዓን ወጥተው የግብጽ ስሜን ከያዙ በኋላ ግብጽ እንደገና በሁለት ተከፈለች (13ኛ እና 15ኛው ሥርወ መንግሥታት)። ሂክሶስ 1661-1548 ዓክልበ. ከኗሪ ግብጻውያን ሥርወ መንግሥታት ጋራ ጦርነቶች ተዋጉ። 13ኛው ሥርወ መንግስት በጤቤስ እስከ 1646 ዓክልበ. ግ. ቀረ፣ በፈንታው 16ኛው ሥርወ መንግሥት በጤቤስና ሌላ «የአቢዶስ ሥርወ መንግሥት» ከዚያ ወደ ስሜን በአቢዶስ እንደ ተነሡ ይመስላል። 15ኛው የሂክሶስ ሥርወ መንግሥት በ1596 ዓክልበ. ግድም የአቢዶስን መንግሥት አሸነፉ፣ በ1590 ዓክልበ. ደግሞ ጤቤስን ይዘው 16ኛውን ሥርወ መንግሥት አስጨረሱ። ይህም የሂክሶስ ጫፍ ነበረ። በ1588 ዓክልበ. ሂክሶስ እንደገና ጤቤስን ትተው አዲሱ 17ኛው ሥርወ መንግሥት በጤቤስ ቆመ። ይህ 17ኛው ሥርወ መንግሥት ሂክሶስን ወደ ስሜን መለሳቸው፤ በመጨረሻም ግብጻዊው ንጉሥ 1 አህሞሰ (1558-1533 ዓክልበ. ግድም) የሂክሶስ ቅሬታ በማስወጣቱ (1548 ዓክልበ.) ግብጽኝ ዳግመኛ ስላዋኸደ፣ የግብጽ «አዲሱ መንግሥት» በዚያው ይጀመራል። ሂክሶስ ወደ ከነዓን ተባርረው የዕብራውያን ነገደ ስምዖን ከተማ የሆነውን ሻሩሄንን ያዙ፤ የአሕሞስም ሥራዊት በዚያ ፮ ዓመታት ከብበዋቸው በ1542 ዓክልበ. አጠፉት። ሂክሶስ የከነዓን አሞራውያን ዘር ነበሩ ቢመስልም፣ በዘመናት ላይ ስለ መታወቂያቸው ብዙ ተቀራኒ አስተሳስቦች ኑረዋል። ዮሴፉስና ሌሎች እንደ መሠላቸው የሂክሶስ መባረርና የሙሴ ጸአት አንድ ነበሩና ስለዚህ ሂክሶስ ዕብራውያን ነበሩ ብለው ገመቱ። የስኮትላንድ ተጓዥ አቶ ጄምስ ብሩስ እንደ መሰለው ሂክሶስ ከሀበሻና ከዮቅጣን ዘር ነበሩ ስለ ጻፈ፣ አንዳንድ የኢትዮጵያ ታሪክ ጸሓፊዎች ይህንን ተቀብለዋል። ካለፈው ክፍለ ዘመን ጀምሮ አንዳንድ የአውሮፓ መምህሮች የሂክሶስ መሪዎች ከሚታኒ ሕንዳዊ-አውሮፓዊ ተናጋሪ ወገን ተነሡ የሚለውን ክርክር ለመግፋት ሞክረዋል። ሆኖም ሚታኒ በስሜኑ መስጴጦምያ ከ1512 ዓክልበ. ያሕል በፊት ስላልታዩ፣ ሂክሶስ እንደ ነበሩ አጠራጣሪ ነው። ጥንታዊ ግብፅ

52411

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A4%E1%88%8D%E1%8B%9B%E1%89%A4%E1%89%B5%20I

ኤልዛቤት I

ኤልዛቤት (ሴፕቴምበር 7 1533 - መጋቢት 24 ቀን 1603) [ሀ] የእንግሊዝ እና የአየርላንድ ንግስት ከህዳር 17 ቀን 1558 በ1603 እስከሞተችበት ጊዜ ድረስ የእንግሊዝ እና የአየርላንድ ንግስት ነበረች። አንዳንድ ጊዜ ድንግል ንግሥት እየተባለች የምትጠራው ኤልዛቤት ከአምስቱ የንጉሠ ነገሥታት ቤት የመጨረሻዋ ነበረች። ቱዶር. ኤልዛቤት የ21⁄2 አመት ልጅ እያለች የተገደለችው የሄንሪ ስምንተኛ እና ሁለተኛ ሚስቱ አን ቦሊን ልጅ ነበረች። የአን ከሄንሪ ጋር የነበራት ጋብቻ ፈርሷል፣ እና ኤልዛቤት ህጋዊ እንዳልሆነ ተነገረች። ግማሽ ወንድሟ ኤድዋርድ ስድስተኛ እ.ኤ.አ. በ 1553 እስኪሞት ድረስ ገዝቷል ፣ ዘውዱን ለሴት ጄን ግሬይ ውርስ በመስጠት እና የሁለቱን ግማሽ እህቶቹ የሮማ ካቶሊክ ማርያም እና የታናሽቷ ኤልዛቤትን የይገባኛል ጥያቄ ችላ በማለት ፣ ምንም እንኳን በተቃራኒው የሕግ ሕግ ቢኖርም ። የኤድዋርድ ኑዛዜ ወደ ጎን ቀረበ እና ማርያም ንግሥት ሆና ሌዲ ጄን ግሬይን ከስልጣን አወረደች። በማርያም የግዛት ዘመን ኤልዛቤት የፕሮቴስታንት አማፂያንን ትረዳለች ተብላ ተጠርጥራ ለአንድ ዓመት ያህል ታስራለች። እ.ኤ.አ. ንግሥት ሆና ካደረገችው የመጀመሪያ ተግባሯ አንዱ የእንግሊዝ የፕሮቴስታንት ቤተ ክርስቲያን መመስረት ሲሆን ለዚህም ዋና አስተዳዳሪ ሆነች። ይህ የኤልዛቤት ሃይማኖታዊ ሰፈራ ወደ እንግሊዝ ቤተ ክርስቲያን መቀየር ነበረበት። ኤልዛቤት አግብታ ወራሽ ታፈራለች ተብሎ ይጠበቅ ነበር; ይሁን እንጂ ብዙ መጠናናት ቢያደርግም እሷ ግን ፈጽሞ አላደረገችም። እሷ በመጨረሻ የመጀመሪያ የአጎቷ ልጅ ሁለት ጊዜ ተወግዷል, ጄምስ ስድስተኛ የስኮትላንድ; ይህም የታላቋ ብሪታንያ መንግሥት መሠረት ጥሏል። እሷ ቀደም ሲል የጄምስ እናት ማርያም፣ የስኮትላንድ ንግሥት ለእስር እና ግድያ ተጠያቂ ሆና ነበር። በመንግስት ውስጥ ኤልዛቤት ከአባቷ እና ከፊል ወንድሞቿ እና እህቶቿ የበለጠ ልከኛ ነበረች። አንዱ መፈክሯ "ቪዲዮ እና ታይኦ" ("አየሁ እና ዝም አልኩ") ነበር። በሃይማኖት በአንጻራዊ ሁኔታ ታጋሽ ነበረች እና ስልታዊ ስደትን አስወግዳለች። ርዕሰ ሊቃነ ጳጳሳቱ በ1570 ዓ.ም ሕገ-ወጥ መሆኗን ካወጁ በኋላ ተገዢዎቿን ከመታዘዝ ከለቀቀች በኋላ፣ በርካታ ሴራዎች ሕይወቷን አደጋ ላይ ጥለውታል፣ ይህ ሁሉ በፍራንሲስ ዋልሲንግሃም በሚመራው የአገልጋዮቿ ሚስጥራዊ አገልግሎት ተሸነፈ። ኤልዛቤት በፈረንሳይ እና በስፔን ዋና ዋና ኃያላን መንግስታት መካከል በመቀያየር በውጭ ጉዳይ ላይ ጠንቃቃ ነበረች። በኔዘርላንድ፣ ፈረንሣይ እና አየርላንድ ውስጥ በርካታ ውጤታማ ያልሆኑ፣ በቂ ሀብት የሌላቸውን ወታደራዊ ዘመቻዎችን በግማሽ ልብ ብቻ ደግፋለች። በ1580ዎቹ አጋማሽ እንግሊዝ ከስፔን ጋር ጦርነትን ማስወገድ አልቻለችም። እያደገች ስትሄድ ኤልዛቤት በድንግልናዋ ተከበረች። በጊዜው በስዕሎች፣በገጸ-ባህሪያት እና በስነ-ጽሁፍ ይከበር የነበረው የስብዕና አምልኮ በዙሪያዋ ወጣ። የኤልዛቤት ንግስና የኤልዛቤት ዘመን በመባል ይታወቃል። ወቅቱ እንደ ዊልያም ሼክስፒር እና ክሪስቶፈር ማርሎው ባሉ ፀሀፊ ፀሃፊዎች የሚመራ የእንግሊዝ ድራማ በማበብ እና እንደ ፍራንሲስ ድሬክ እና ዋልተር ራሌይ ባሉ የእንግሊዝ የባህር ላይ ጀብደኞች ብቃቶች ታዋቂ ነው። አንዳንድ የታሪክ ተመራማሪዎች ኤልዛቤትን እንደ አጭር ግልፍተኛ፣ አንዳንዴም ቆራጥ የሆነች ገዥ አድርገው ይገልጻሉ፣ ከእርስዋ ትክክለኛ የዕድል ድርሻ በላይ የምትደሰት። በንግሥናዋ መገባደጃ አካባቢ፣ ተከታታይ ኢኮኖሚያዊና ወታደራዊ ችግሮች ተወዳጅነቷን አዳከሙ። ነገር ግን፣ ኤልዛቤት እንደ ገሪዝማቲክ ተዋናይ እና ውሾች በህይወት የተረፈች በነበረበት ዘመን መንግስት በተጨናነቀ እና ውስን በሆነበት እና በአጎራባች ሀገራት ያሉ ነገስታት ዙፋኖቻቸውን አደጋ ላይ የሚጥሉ የውስጥ ችግሮች ሲያጋጥሟቸው ነው። ከግማሽ ወንድሞቿ እና እህቶቿ አጭር የግዛት ዘመን በኋላ፣ በዙፋኑ ላይ ያሳለፉት 44 ዓመታት ለመንግሥቱ መረጋጋትን አስገኝተው ብሔራዊ ማንነት እንዲገነዘቡ ረድተዋል። የመጀመሪያ ህይወት ኤልዛቤት በሴፕቴምበር 7 1533 በግሪንዊች ቤተመንግስት የተወለደች ሲሆን በአያቶቿ በዮርክ ኤልዛቤት እና በሌዲ ኤልዛቤት ሃዋርድ ስም ተሰየመች። እሷ ከልጅነቷ ለመዳን በጋብቻ የተወለደችው የእንግሊዙ ሄንሪ ስምንተኛ ሁለተኛ ልጅ ነበረች። እናቷ የሄንሪ ሁለተኛ ሚስት አን ቦሊን ነበረች። ስትወለድ ኤልዛቤት የእንግሊዝ ዙፋን ወራሽ ነበረች። ሄንሪ ወንድ ወራሽ ለመምሰል እና የቱዶርን ተተኪነት ለማረጋገጥ በማሰብ ከማርያም እናት ካትሪን ከአራጎን ጋር ትዳሩን ሲያፈርስ ታላቅ እህቷ ማርያም የሕጋዊ ወራሽነት ቦታ አጥታ ነበር። ሴፕቴምበር 1533 እና የእርሷ አምላክ ወላጆች የካንተርበሪ ሊቀ ጳጳስ ቶማስ ክራንመር ነበሩ; ሄንሪ ኮርቴናይ, 1 ኛ ማርከስ ኦቭ ኤክሰተር; ኤልዛቤት ስታፎርድ, የኖርፎልክ ዱቼዝ; እና ማርጋሬት ዎቶን፣ ዶዋገር ማርሽዮነስ ኦፍ ዶርሴት። በአጎቷ ጆርጅ ቦሊን ፣ ቪስካውንት ሮችፎርድ በሕፃኑ ላይ በተከበረው ሥነ ሥርዓት ላይ አንድ ሽፋን ተደረገ ። ጆን , የስሌፎርድ 1 ኛ ባሮን ሁሴ; ጌታ ቶማስ ሃዋርድ; እና ዊልያም ሃዋርድ፣ 1ኛ ባሮን ሃዋርድ የኤፊንጋም። የአራጎን ካትሪን በተፈጥሮ ምክንያት ከሞተች ከአራት ወራት በኋላ እናቷ በግንቦት 19 ቀን 1536 አንገቷ ተቆርጦ ኤልዛቤት የሁለት አመት ከስምንት ወር ልጅ ነበረች። ኤልዛቤት ህጋዊ እንዳልሆነ ተፈርጆ ነበር እና በንጉሣዊው ተተኪነት ቦታዋን ተነፍጓል። ንግሥት ጄን የዙፋኑ አልጋ ወራሽ የሆነው ልጃቸው ኤድዋርድ በተወለደ ብዙም ሳይቆይ በሚቀጥለው ዓመት ሞተች። ኤልሳቤጥ በጥምቀት በዓል ወቅት ክርስቶስን ወይም የጥምቀትን ጨርቅ ይዛ በወንድሟ ቤተሰብ ውስጥ ትቀመጥ ነበር።የኤልዛቤት የመጀመሪያዋ አስተዳዳሪ ማርጋሬት ብራያን “በህይወቴ ውስጥ የማውቀውን ያህል ለሕፃን እና ለሁኔታዎች ጨዋ ነች” በማለት ጽፋለች። ካትሪን ቻምፐርኖውኔ ፣ በኋላ በእሷ የምትታወቅ ፣ ካትሪን “ካት” አሽሊ ያገባች ፣ በ 1537 የኤልዛቤት አስተዳዳሪ ሆና ተሾመች እና በ 1565 እስክትሞት ድረስ የኤልዛቤት ጓደኛ ሆና ቆይታለች። . በ1544 ዊልያም ግሪንዳል ሞግዚቷ በሆነበት ጊዜ ኤልዛቤት እንግሊዘኛ፣ ላቲን እና ጣሊያንኛ መጻፍ ችላለች። ጎበዝ እና ጎበዝ ሞግዚት በሆነችው ስር እሷም በፈረንሳይኛ እና በግሪክኛ እድገት አሳይታለች። በ12 ዓመቷ የእንጀራ እናቷን ካትሪን ፓረርን የሃይማኖት ሥራ ጸሎቶችን ወይም ሜዲቴሽን ከእንግሊዝኛ ወደ ጣሊያንኛ፣ ላቲን እና ፈረንሳይኛ መተርጎም ችላለች፣ ይህም ለአባቷ እንደ አዲስ ዓመት ስጦታ ያቀረበችለትን ነው። በአሥራዎቹ ዕድሜ ውስጥ ከነበረችበት ጊዜ ጀምሮ እና በህይወቷ ሙሉ በላቲን እና በግሪክ የበርካታ ክላሲካል ደራሲያን ስራዎችን ተርጉማለች፣የሲሴሮ ፕሮ ማርሴሎ፣ የቦይቲየስ ደ መጽናኛ ፍልስፍና፣ የፕሉታርክ ድርሰት እና የታሲተስ አናልስን ጨምሮ። በዘመናዊው ዘመን ከነበሩት አራት የእንግሊዝኛ ትርጉሞች መካከል አንዱ የሆነው ከላምቢት ቤተ መንግሥት ቤተ መፃህፍት የታሲተስ ትርጉም በ2019 የኤልዛቤት የራሷ እንደሆነ ተረጋግጧል፣ የእጅ ጽሁፍ እና ወረቀት ላይ ዝርዝር ትንታኔ ከተሰጠ በኋላ። በ1548 ግሪንዳል ከሞተች በኋላ፣ ኤልዛቤት ትምህርቷን በወንድሟ ኤድዋርድ አስተማሪ ሮጀር አስቻም ፣ መማር መሳተፊያ መሆን እንዳለበት በማመን አዛኝ አስተማሪ ተቀበለች። አሁን ያለው የኤልዛቤት ትምህርት እና ቅድመ-ትምህርት እውቀት በአብዛኛው የመጣው ከአስቻም ትውስታዎች ነው። በ1550 መደበኛ ትምህርቷ ሲያልቅ፣ ኤልዛቤት በትውልዷ ውስጥ ካሉት ምርጥ የተማሩ ሴቶች አንዷ ነበረች። በህይወቷ መጨረሻ ላይ ከላይ ከተጠቀሱት በተጨማሪ የዌልስ፣ ኮርኒሽ፣ ስኮትላንዳዊ እና አይሪሽ ቋንቋዎችን እንደምትናገር ታምኖ ነበር። የቬኒስ አምባሳደር በ1603 “[እነዚህን] ቋንቋዎች በሚገባ ስለያዘች እያንዳንዳቸው የአፍ መፍቻ ቋንቋዋ እስኪመስሉ ድረስ” ተናግራለች። የታሪክ ምሁሩ ማርክ ስቶይል ምናልባት ኮርኒሽኛን በዊልያም ኪሊግሬው፣ የፕራይቪ ቻምበር ሙሽራ እና በኋላም ቻምበርሊን ኦቭ ዘ ኤክስቼከር እንዳስተማራት ጠቁመዋል።የኤልዛቤት የመጀመሪያዋ አስተዳዳሪ ማርጋሬት ብራያን “በህይወቴ ውስጥ የማውቀውን ያህል ለሕፃን እና ለሁኔታዎች ጨዋ ነች” በማለት ጽፋለች። ካትሪን ቻምፐርኖውኔ ፣ በኋላ በእሷ የምትታወቅ ፣ ካትሪን “ካት” አሽሊ ያገባች ፣ በ 1537 የኤልዛቤት አስተዳዳሪ ሆና ተሾመች እና በ 1565 እስክትሞት ድረስ የኤልዛቤት ጓደኛ ሆና ቆይታለች። . በ1544 ዊልያም ግሪንዳል ሞግዚቷ በሆነበት ጊዜ ኤልዛቤት እንግሊዘኛ፣ ላቲን እና ጣሊያንኛ መጻፍ ችላለች። ጎበዝ እና ጎበዝ ሞግዚት በሆነችው ስር እሷም በፈረንሳይኛ እና በግሪክኛ እድገት አሳይታለች። በ12 ዓመቷ የእንጀራ እናቷን ካትሪን ፓረርን የሃይማኖት ሥራ ጸሎቶችን ወይም ሜዲቴሽን ከእንግሊዝኛ ወደ ጣሊያንኛ፣ ላቲን እና ፈረንሳይኛ መተርጎም ችላለች፣ ይህም ለአባቷ እንደ አዲስ ዓመት ስጦታ ያቀረበችለትን ነው። በአሥራዎቹ ዕድሜ ውስጥ ከነበረችበት ጊዜ ጀምሮ እና በህይወቷ ሙሉ በላቲን እና በግሪክ የበርካታ ክላሲካል ደራሲያን ስራዎችን ተርጉማለች፣የሲሴሮ ፕሮ ማርሴሎ፣ የቦይቲየስ ደ መጽናኛ ፍልስፍና፣ የፕሉታርክ ድርሰት እና የታሲተስ አናልስን ጨምሮ። በዘመናዊው ዘመን ከነበሩት አራት የእንግሊዝኛ ትርጉሞች መካከል አንዱ የሆነው ከላምቢት ቤተ መንግሥት ቤተ መፃህፍት የታሲተስ ትርጉም በ2019 የኤልዛቤት የራሷ እንደሆነ ተረጋግጧል፣ የእጅ ጽሁፍ እና ወረቀት ላይ ዝርዝር ትንታኔ ከተሰጠ በኋላ። በ1548 ግሪንዳል ከሞተች በኋላ፣ ኤልዛቤት ትምህርቷን በወንድሟ ኤድዋርድ አስተማሪ ሮጀር አስቻም ፣ መማር መሳተፊያ መሆን እንዳለበት በማመን አዛኝ አስተማሪ ተቀበለች። አሁን ያለው የኤልዛቤት ትምህርት እና ቅድመ-ትምህርት እውቀት በአብዛኛው የመጣው ከአስቻም ትውስታዎች ነው። በ1550 መደበኛ ትምህርቷ ሲያልቅ፣ ኤልዛቤት በትውልዷ ውስጥ ካሉት ምርጥ የተማሩ ሴቶች አንዷ ነበረች። በህይወቷ መጨረሻ ላይ ከላይ ከተጠቀሱት በተጨማሪ የዌልስ፣ ኮርኒሽ፣ ስኮትላንዳዊ እና አይሪሽ ቋንቋዎችን እንደምትናገር ታምኖ ነበር። የቬኒስ አምባሳደር በ1603 “[እነዚህን] ቋንቋዎች በሚገባ ስለያዘች እያንዳንዳቸው የአፍ መፍቻ ቋንቋዋ እስኪመስሉ ድረስ” ተናግራለች። የታሪክ ምሁሩ ማርክ ስቶይል ምናልባት ኮርኒሽኛን በዊልያም ኪሊግሬው፣ የፕራይቪ ቻምበር ሙሽራ እና በኋላም ቻምበርሊን ኦቭ ዘ ኤክስቼከር እንዳስተማራት ጠቁመዋል። ቶማስ ሲይሞር ሄንሪ ስምንተኛ በ1547 ሞተ እና የኤልዛቤት ግማሽ ወንድም ኤድዋርድ ስድስተኛ በ9 ዓመቱ ንጉስ ሆነ። የሄንሪ መበለት ካትሪን ፓር ብዙም ሳይቆይ ቶማስ ሲይሞርን፣ የሱዴሊ 1ኛ ባሮን ሲይሞርን፣ የኤድዋርድ ስድስተኛ አጎት እና የሎርድ ጠበቃ ኤድዋርድ ሲይሞርን ወንድም፣ የሱመርሴት 1 መስፍንን አገባች። ጥንዶቹ ኤልዛቤትን ወደ ቼልሲ ቤታቸው ወሰዱ። እዚያም ኤልዛቤት አንዳንድ የታሪክ ተመራማሪዎች በቀሪው ሕይወቷ እንደነካት የሚያምኑትን የስሜት ቀውስ አጋጥሟታል። ቶማስ ሲሞር ከ14 ዓመቷ ኤልዛቤት ጋር በፈረስ ግልቢያ እና የሌሊት ልብሱን ለብሳ ወደ መኝታ ቤቷ መግባቱን፣ መኳኳትን እና ቂጥ ላይ በጥፊ መምታት ጨምሮ ነበር። ኤልዛቤት በማለዳ ተነሳች እና ያልተፈለገ የጠዋት ጉብኝቶችን ለማስቀረት እራሷን በገረዶች ከበበች። ፓር ባሏን ተገቢ ባልሆነ እንቅስቃሴው ከመጋፈጥ ይልቅ ተቀላቀለች። ሁለት ጊዜ ኤልዛቤትን ስትመታ አብራው ነበር፣ እና አንድ ጊዜ ጥቁር ጋዋንዋን "በሺህ ቁርጥራጮች" ቆርጦ ያዘቻት። ሆኖም፣ ፓር ጥንዶቹን በእቅፍ ካገኛት በኋላ፣ ይህንን ሁኔታ ጨርሳለች። በግንቦት 1548 ኤልዛቤት ተባረረች። ቶማስ ሲይሞር ግን የንጉሣዊ ቤተሰብን ለመቆጣጠር ማሴሩን ቀጠለ እና የንጉሱን ሰው ገዥ ለመሾም ሞከረ። ፓር በሴፕቴምበር 5 1548 ከወሊድ በኋላ ሲሞት፣ እሷን ለማግባት በማሰብ ትኩረቱን ወደ ኤልዛቤት አድሷል። ሴይሞርን የምትወደው አስተዳዳሪዋ ካት አሽሊ ኤልዛቤት እሱን እንደ ባሏ እንድትወስድ ለማሳመን ፈለገች። እሷም ኤልዛቤትን ለሴይሞር እንድትጽፍ እና “በሀዘኑም እንድታጽናናው” ለማሳመን ሞክራለች፣ ነገር ግን ኤልዛቤት ቶማስ በእንጀራ እናቷ ሞት እንዳሳዘነች ተናግራ መጽናኛ እንደፈለገች ተናግራለች። በጥር 1549 ሲይሞር ወንድሙን ሱመርሴትን ከተከላካይነት ለማውረድ፣ ሌዲ ጄን ግሬይን ለንጉስ ኤድዋርድ 6ኛ ለማግባት እና ኤልዛቤትን እንደ ራሷ ሚስት ለማድረግ በማሴር ተጠርጥሮ ተይዞ በግንቡ ውስጥ ታስሯል። በ ሃትፊልድ ሃውስ የምትኖረው ኤልዛቤት ምንም አትቀበልም። ግትርነቷ ጠያቂዋን ሰር ሮበርት ቲርዊትን “ጥፋተኛ መሆኗን በፊቷ አይቻለሁ” ሲሉ ዘግበውታል። ሲይሞር መጋቢት 20 ቀን 1549 አንገቱ ተቆረጠ ንግስና ማርያም ኤድዋርድ ስድስተኛ በጁላይ 6 1553 በ15 ዓመቱ አረፈ። ኑዛዜው የ1543 የዘውድ ሥልጣንን ቸል በማለት ማርያምን እና ኤልዛቤትን ተተኪነት አገለለ እና በምትኩ የሄንሪ ስምንተኛ ታናሽ እህት የማርያም የልጅ ልጅ የሆነችውን ሌዲ ጄን ግሬይ ወራሽ አድርጎ ገልጿል። ጄን በፕራይቪ ካውንስል ንግሥት ተባለች፣ ነገር ግን ድጋፏ በፍጥነት ፈራረሰ፣ እና ከዘጠኝ ቀናት በኋላ ከስልጣን ተባረረች። እ.ኤ.አ. ኦገስት 3 1553 ማርያም በድል አድራጊነት ወደ ለንደን ገባች፣ ኤልዛቤትም ከጎኗ ነበር።በእህቶች መካከል ያለው የአብሮነት ትርኢት ብዙም አልዘለቀም። አጥባቂ ካቶሊክ የነበረችው ሜሪ ኤልዛቤት የተማረችበትን የፕሮቴስታንት እምነት ለማጥፋት ቆርጣ ተነስታ ሁሉም ሰው በካቶሊክ ቅዳሴ ላይ እንዲገኝ አዘዘች። ኤልዛቤት በውጫዊ ሁኔታ መስማማት ነበረባት። የማርያም የመጀመሪያ ተወዳጅነት በ 1554 የቅዱስ ሮማዊው ንጉሠ ነገሥት ቻርልስ አምስተኛ ልጅ እና ንቁ የካቶሊክ እምነት ተከታይ የሆነውን ስፔናዊውን ፊሊፕ ለማግባት ማቀዷን ስታስታውቅ ነበር። ብስጭት በአገሪቱ በፍጥነት ተሰራጭቷል፣ እና ብዙዎች የማርያምን ሃይማኖታዊ ፖሊሲዎች በመቃወም ኤልዛቤትን እንደ ትኩረት አድርገው ይመለከቱ ነበር። በጥር እና በፌብሩዋሪ 1554 የዋይት አመጽ ተነሳ; ብዙም ሳይቆይ ታፍኗል። ኤልዛቤት ፍርድ ቤት ቀርቦ ስለእሷ ሚና ተጠይቃለች፣ እና በመጋቢት 18፣ በለንደን ግንብ ውስጥ ታስራለች። ኤልዛቤት ንፁህነቷን አጥብቃ ተቃወመች። ምንም እንኳን ከዓመፀኞቹ ጋር ማሴር ባትችልም አንዳንዶቹ ወደ እርሷ እንደቀረቡ ይታወቃል። የማርያም የቅርብ ታማኝ፣ የቻርልስ አምስተኛ አምባሳደር ሲሞን ሬናርድ፣ ኤልዛቤት በምትኖርበት ጊዜ ዙፋኗ መቼም ቢሆን ደህና አይሆንም ሲል ተከራከረ። እና ሎርድ ቻንስለር እስጢፋኖስ ጋርዲነር፣ ኤልዛቤት ለፍርድ እንድትቀርብ ሠርተዋል። በመንግስት ውስጥ ያሉ የኤልዛቤት ደጋፊዎች፣ ዊልያም ፔጅን፣ 1ኛ ባሮን ፔጅትን ጨምሮ፣ በእሷ ላይ ጠንካራ ማስረጃ በሌለበት ማርያም እህቷን እንድትታደግ አሳመኗት። በምትኩ፣ በግንቦት 22፣ ኤልዛቤት ከግንቡ ወደ ዉድስቶክ ተዛወረች፣ እዚያም በሰር ሄንሪ ቤዲንግፌልድ ክስ ውስጥ ለአንድ አመት ያህል በቤት እስራት ልታሳልፍ ነበር። ህዝቡ በመንገዱ ሁሉ ደስ አሰኝቷታል።እ.ኤ.አ. ኤፕሪል 17 ቀን 1555 ኤልዛቤት የማርያምን ግልፅ እርግዝና የመጨረሻ ደረጃ ላይ ለመገኘት ወደ ፍርድ ቤት ተጠራች። ማርያምና ​​ልጇ ቢሞቱ ኤልሳቤጥ ንግሥት ትሆናለች፣ነገር ግን ማርያም ጤናማ ልጅ ከወለደች፣ የኤልሳቤጥ ንግሥት የመሆን እድሏ በጣም እያሽቆለቆለ ይሄዳል። ማርያም እንዳልፀነሰች ሲታወቅ ልጅ መውለድ እንደምትችል ማንም አላመነም። የኤልዛቤት ተተኪነት የተረጋገጠ ይመስላል። በ1556 የስፔን ዙፋን ላይ የወጣው ንጉስ ፊሊፕ አዲሱን የፖለቲካ እውነታ አምኖ አማቱን አሳደገ። በፈረንሳይ ያደገችው እና ከፈረንሳይ ዳፊን ጋር ከታጨችው ከዋነኛው አማራጭ ሜሪ፣ የስኮትላንዳዊቷ ንግሥት የተሻለ አጋር ነበረች። በ1558 ሚስቱ ስትታመም ንጉስ ፊልጶስ ከኤልሳቤጥ ጋር ለመመካከር የፌሪያን ግዛት ላከ። ይህ ቃለ ምልልስ የተካሄደው በጥቅምት 1555 ለመኖር በተመለሰችው ሃትፊልድ ሃውስ ነው። በጥቅምት 1558 ኤልዛቤት ለመንግሥቷ እቅድ አውጥታ ነበር። ማርያም ህዳር 6 ቀን 1558 ኤልዛቤትን እንደ ወራሽ አወቀች፣ እና ኤልሳቤጥ ንግሥት ሆና በኖቬምበር 17 ማርያም ስትሞት ኤልሳቤጥ በ25 ዓመቷ ንግሥት ሆነች፣ እና ፍላጎቷን ለምክር ቤትዋ እና ሌሎች ጓደኞቿን ታማኝ ለመሆን ወደ ሃትፊልድ ለመጡት ተናገረች። ንግግሩ የሉዓላዊውን "ሁለት አካላት" የመካከለኛው ዘመን የፖለቲካ ሥነ-መለኮትን የተቀበለችበትን የመጀመሪያ ዘገባ ይዟል፡ አካል ተፈጥሯዊ እና ፖለቲካዊ፡ ጌቶቼ፣ የተፈጥሮ ህግ ለእህቴ እንዳዝን ያነሳሳኛል; በእኔ ላይ የወረደው ሸክም አስገረመኝ፣ ነገር ግን እኔ የእግዚአብሔር ፍጡር እንደ ሆንኩ በመቁጠር፣ ሹመቱን እንድፈጽም የተሾምኩ፣ ለዚያም እሺ እሆናለሁ፣ አገልጋይ ለመሆን የጸጋውን እርዳታ ለማግኘት ከልቤ እመኛለሁ። በዚህ ቢሮ ውስጥ ስላለው ሰማያዊ ፈቃዱ አሁን ለእኔ የተሰጠኝ። እኔ በተፈጥሮ አንድ አካል እንደ ሆንሁ፥ ምንም እንኳን በእርሱ ፈቃድ አንድ የፖለቲካ አካል ለመምራት፥ ሁላችሁንም ... በእኔ ፍርድ እናንተም ከእናንተ አገልግሎት ጋር በመልካም ሒሳብ እንድትሰጡኝ ረዳቱ ትሆኑ ዘንድ እፈቅዳለሁ። ለልዑል እግዚአብሔር እና በምድር ላይ ላሉ ዘመዶቻችን አንዳንድ መጽናናትን ይተውልን። ሁሉንም ድርጊቶቼን በጥሩ ምክር እና ምክር መምራት ማለቴ ነው። በዘውድ ሥርዓቱ ዋዜማ የድል ግስጋሴዋ በከተማዋ ሲታመስ፣ በዜጎች በሙሉ ልቧ የተቀበሏት እና በንግግሮች እና ትርኢቶች የተቀበሏት እጅግ በጣም ጠንካራ የፕሮቴስታንት ጣእም ያለው ነው። የኤልዛቤት ግልጽ እና የጸጋ ምላሽ ሰጪዎች “በድንቅ የተደፈሩ” ተመልካቾችን እንድትወድ አድርጓታል። በማግስቱ፣ ጥር 15 ቀን 1559፣ በኮከብ ቆጣሪዋ ጆን ዲ፣ ኤልዛቤት የተመረጠችበት ቀን በዌስትሚኒስተር አቢ በካርሊል የካቶሊክ ጳጳስ ኦወን ኦግሌቶርፕ ዘውድ ተቀዳጀች። ከዚያም ሰዎቹ እንዲቀበሏት ቀረበች፣ በሚሰሙት የአካል ክፍሎች፣ ፊፋ፣ ጥሩምባ፣ ከበሮ እና ደወሎች መካከል። ምንም እንኳን ኤልዛቤት በእንግሊዝ ንግሥት ሆና እንኳን ደህና መጣችሁ ብትልም፣ ሀገሪቱ አሁንም በሃገር ውስጥ እና በባህር ማዶ የሚደርሰው የካቶሊክ ስጋት፣ እንዲሁም ማንን እንደምታገባ በመምረጡ ስጋት ላይ ነች። የቤተክርስቲያን ሰፈር የኤልዛቤት የግል ሃይማኖታዊ እምነቶች በሊቃውንት ብዙ ክርክር ተደርጎባቸዋል። እሷ ፕሮቴስታንት ነበረች፣ ነገር ግን የካቶሊክ ምልክቶችን (እንደ ስቅለት ያሉ) ትይዛለች፣ እና የፕሮቴስታንት ቁልፍ የሆነውን እምነት በመቃወም የስብከትን ሚና አሳንሳለች። ኤልዛቤት እና አማካሪዎቿ በመናፍቃን እንግሊዝ ላይ የካቶሊክ የመስቀል ጦርነት እንደሚያስፈራራ ተገነዘቡ። ስለዚህ ንግስቲቱ የእንግሊዝ ፕሮቴስታንቶችን ፍላጎት እየተናገረች ካቶሊኮችን በእጅጉ የማያስከፋ ፕሮቴስታንት መፍትሄ ፈለገች፣ነገር ግን ሰፊ ተሃድሶ እንዲደረግ የሚገፋፉትን ፒዩሪታኖችን አትታገስም። በዚህ ምክንያት የ1559 ፓርላማ በኤድዋርድ ስድስተኛ ፕሮቴስታንት ሰፈር ላይ የተመሰረተ ቤተክርስትያን ንጉሱ ራስ ሆኖ ነገር ግን እንደ አልባሳት ያሉ ብዙ የካቶሊክ አካላት ላሉት ቤተክርስቲያን ህግ ማውጣት ጀመረ። የህዝብ ተወካዮች ምክር ቤት ሀሳቦቹን አጥብቆ ደግፏል፣ ነገር ግን የላዕላይነት ረቂቅ ህግ በጌቶች ምክር ቤት በተለይም ከጳጳሳት ተቃውሞ ገጠመው። የካንተርበሪ ሊቀ ጳጳስ ጨምሮ ብዙ ጳጳሳት በወቅቱ ክፍት በመሆናቸው ኤልዛቤት እድለኛ ነበረች። ቢሆንም፣ ብዙዎች አንዲት ሴት ለመሸከም ተቀባይነት እንደሌለው በማሰብ ኤልዛቤት ይበልጥ አከራካሪ ከሆነው የበላይ አለቃ ይልቅ የእንግሊዝ ቤተ ክርስቲያን የበላይ ገዥ የሚለውን ማዕረግ ለመቀበል ተገድዳለች። በግንቦት 8 ቀን 1559 አዲሱ የበላይነት ህግ ህግ ሆነ። ሁሉም የመንግስት ባለስልጣናት ለንጉሱ የበላይ ገዥ በመሆን ታማኝነታቸውን መማል ወይም ከስልጣን መባረር አለባቸው። በማርያም ይፈጸም የነበረው ተቃዋሚዎች ስደት እንዳይደገም የኑፋቄ ሕጎቹ ተሽረዋል። በተመሳሳይ ጊዜ፣ ቤተ ክርስቲያን መገኘትን እና የ1552 የጋራ ጸሎት መጽሐፍን በተሻሻለው እትም መጠቀምን የሚያስገድድ አዲስ የወጥነት ሕግ ወጣ፣ ምንም እንኳን በዳግም መቀበል ወይም አለመገኘት እና አለመከተል ቅጣቶች ጽንፍ ባይሆኑም . የጋብቻ ጥያቄ ከኤሊዛቤት ንግሥና መጀመሪያ ጀምሮ ታገባለች ተብሎ ይጠበቅ ነበር, እና ጥያቄው ለማን ተነሳ. ብዙ ቅናሾችን ብታገኝም አላገባችም እና ልጅ አልባ ሆና ቀረች; ለዚህ ምክንያቱ ግልጽ አይደለም. የታሪክ ተመራማሪዎች ቶማስ ሲሞር ከፆታዊ ግንኙነት እንዳቋረጠ ይገምታሉ። ሃምሳ እስክትሆን ድረስ ብዙ ፈላጊዎችን አስባለች። የመጨረሻ የፍቅር ጓደኝነት የ22 ዓመቷ የአንጁው መስፍን ፍራንሲስ ጋር ነበር። በስፔናዊው ንጉስ ፊሊፕ 2ኛ እጅ እንደተጫወተችው እህቷ ስልጣኗን ሊያጣ እንደሚችል ስጋት ውስጥ ገብታለች፣ ትዳር ወራሽ የመሆን እድል ፈጠረላት። ሆኖም የባል ምርጫ ፖለቲካዊ አለመረጋጋት አልፎ ተርፎም ዓመፅ ያስነሳል። ሮበርት ዱድሊ በ1559 የጸደይ ወራት፣ ኤልዛቤት ከልጅነት ጓደኛዋ ከሮበርት ዱድሊ ጋር ፍቅር እንደነበራት ግልጽ ሆነ። ሚስቱ ኤሚ ሮብሳርት "በአንደኛው ጡቷ ላይ በሚታመም በሽታ" እየተሰቃየች እንደነበረ እና ንግስቲቱ ሚስቱ ብትሞት ዱድሊን ማግባት እንደምትፈልግ ተነግሯል። እጅ; ትዕግሥት የለሽ መልእክቶቻቸው ከመቼውም ጊዜ ይበልጥ አሳፋሪ ንግግር ውስጥ ተሰማርተው እና ከምትወደው ጋር ጋብቻ በእንግሊዝ ውስጥ ተቀባይነት እንደሌለው ዘግበዋል: - “በእሱ እና በእሷ ላይ በቁጣ የማይጮህ ሰው የለም… እሷ ከተወደዱ በስተቀር ማንንም አታገባም ። ሮበርት." ኤሚ ዱድሊ በሴፕቴምበር 1560 ከደረጃ በረራ ላይ በመውደቁ ሞተች እና ምንም እንኳን የምርመራ ተቆጣጣሪው የአደጋ ምርመራ ቢያገኝም ፣ ብዙ ሰዎች ባሏ ንግሥቲቱን እንዲያገባ ሲል ሞቷን አመቻችቷል ብለው ጠረጠሩት። ኤልዛቤት ዱድሊንን ለተወሰነ ጊዜ ለማግባት አስባ ነበር። ሆኖም ዊልያም ሴሲል፣ ኒኮላስ ትሮክሞርተን እና አንዳንድ ወግ አጥባቂ እኩዮቻቸው አለመስማማታቸውን በማያሻማ መልኩ ግልጽ አድርገዋል። ጋብቻው ከተፈጸመ ባላባቶች እንደሚነሱ የሚነገር ወሬም ነበር። ሮበርት ዱድሊ ለንግስት ተብለው ከሚታሰቡ ሌሎች የጋብቻ እጩዎች መካከል፣ ለሌላ አስርት ዓመታት ያህል እንደ እጩ መቆጠር ቀጠለ። ኤልዛቤት በፍቅሩ በጣም ትቀና ነበር፣ ምንም እንኳን እሷ ራሷ ልታገባው ባትፈልግም ነበር። እ.ኤ.አ. በ1564 ዱድሊንን እንደ የሌስተር አርል አሳደገችው። በመጨረሻም በ 1578 እንደገና አገባ, ንግሥቲቱ ለባለቤቱ ሌቲስ ኖሊስ ተደጋጋሚ ብስጭት እና የዕድሜ ልክ ጥላቻ ምላሽ ሰጥታለች. አሁንም፣ ዱድሊ የታሪክ ምሁር የሆኑት ሱዛን ዶራን ሁኔታውን እንደገለፁት ሁል ጊዜ “[የኤልዛቤት] ስሜታዊ ሕይወት መሃል ላይ ይቆዩ ነበር። እ.ኤ.አ. በ1588 የስፔን ጦር ከተሸነፈ በኋላ ብዙም ሳይቆይ ሞተ። ኤልዛቤት ከሞተች በኋላ፣ በጣም ከግል ንብረቶቿ መካከል ከእርሱ የተላከ ማስታወሻ ተገኘች፤ በእጇ በጻፈችው ጽሑፍ ላይ “የመጨረሻው ደብዳቤ” የውጭ አገር እጩዎች የጋብቻ ድርድር በኤልዛቤት የውጭ ጉዳይ ፖሊሲ ውስጥ ቁልፍ አካል ነበር። በ1559 መጀመሪያ ላይ የግማሽ እህቷ ሚስት የነበረችውን የፊሊፕን እጅ አልተቀበለችም ፣ ግን ለብዙ ዓመታት የስዊድን ንጉስ ኤሪክ አሥራ አራተኛውን ሀሳብ አቀረበች። ቀደም ሲል በኤልዛቤት ሕይወት ውስጥ ለእሷ የዴንማርክ ግጥሚያ ውይይት ተደርጎበታል ። ሄንሪ ስምንተኛ በ1545 ከዴንማርክ ልዑል አዶልፍ ፣የሆልስታይን-ጎቶርፕ መስፍን ጋር እና ኤድዋርድ ሲይሞር ፣የሱመርሴት መስፍን ከፕሪንስ ፍሬድሪክ (በኋላ ፍሬደሪክ 2) ከበርካታ አመታት በኋላ እንዲጋቡ ሀሳብ አቅርበው ነበር ፣ነገር ግን ድርድሩ በ1551 ቀነሰ እ.ኤ.አ. በ1559 አካባቢ የዳኖ-እንግሊዘኛ ፕሮቴስታንት ህብረት ታሳቢ ተደርጎ ነበር፣ እና የስዊድንን ሃሳብ ለመቃወም ንጉስ ፍሬድሪክ በ1559 መጨረሻ ላይ ለኤልዛቤት ጥያቄ አቀረበ።ለብዙ አመታት እሷም የፊሊፕን የአጎት ልጅ ቻርልስ ፣ የኦስትሪያውን አርክዱክን ለማግባት በቁም ነገር ተደራድራለች። እ.ኤ.አ. በ 1569 ከሀብስበርግ ጋር ያለው ግንኙነት ተበላሽቷል ። ኤልዛቤት በተራው ከሁለት የፈረንሣይ ቫሎይስ መኳንንት ጋር ጋብቻን አስባ ነበር ፣ በመጀመሪያ ሄንሪ ፣ የአንጁዱ መስፍን ፣ እና ከ 1572 እስከ 1581 ወንድሙ ፍራንሲስ ፣ የአንጁው መስፍን ፣ የቀድሞ የአሌንኮን መስፍን። ይህ የመጨረሻው ሀሳብ በደቡባዊ ኔዘርላንድ የስፔን ቁጥጥር ላይ ከታቀደው ጥምረት ጋር የተያያዘ ነው። ኤልዛቤት የፍቅር ጓደኝነትን ለተወሰነ ጊዜ በቁም ​​ነገር የወሰደችው እና ፍራንሲስ የላከላትን የእንቁራሪት ቅርጽ ያለው የጆሮ ጌጥ ለብሳለች። እ.ኤ.አ. በ 1563 ኤልዛቤት የንጉሠ ነገሥቱን ልዑክ “የተፈጥሮዬን ዝንባሌ ከተከተልኩ ይህ ነው-ለማኝ ሴት እና ነጠላ ፣ ከንግሥት እና ከጋብቻ ይልቅ። በዓመቱ በኋላ፣ ኤልዛቤት በፈንጣጣ መታመሟን ተከትሎ፣ የመተካካት ጥያቄ በፓርላማ ውስጥ የጦፈ ጉዳይ ሆነ። አባላት ንግስቲቱ እንድትጋባ ወይም ወራሽ እንድትሰይም አሳስቧታል፣ ስትሞት የእርስ በርስ ጦርነትን ለመከላከል። እሷም ለማድረግ ፈቃደኛ አልሆነችም። በ 1566 ታክስ ለመጨመር ድጋፉን እስክትፈልግ ድረስ እንደገና ያልተሰበሰበውን ፓርላማ በኤፕሪል አነሳች ። ከዚህ ቀደም ለማግባት ቃል ገብታ፣ ሥርዓት ለሌለው ቤት እንዲህ አለች፡-ለክብር ስል በአደባባይ የተነገረውን የልዑል ቃል በፍጹም አላፈርስም። ስለዚህም ደግሜ እላለሁ፣ በተመቸኝ መጠን አገባለሁ፣ እግዚአብሔር ከእርሱ ጋር ላገባው የምፈልገውን ወይም ራሴን ካልወሰደው፣ ወይም ሌላ ታላቅ ነገር ቢፈጠር። እ.ኤ.አ. በ 1570 በመንግስት ውስጥ ያሉ ከፍተኛ ባለስልጣናት ኤልዛቤት በጭራሽ አታገባም ወይም ተተኪ አትሰይም ብለው በግል ተቀበሉ። ዊልያም ሴሲል ቀድሞውንም ለተከታታይ ችግር መፍትሄዎችን እየፈለገ ነበር። ኤልዛቤት ባለማግባቷ ብዙ ጊዜ በኃላፊነት የጎደለው ድርጊት ትከሰሳለች። ዝምታዋ ግን የራሷን የፖለቲካ ደህንነት አጠንክሯል፡ ወራሽ ብትሰይም ዙፋንዋ ለየግል ግልበጣ እንደሚጋለጥ ታውቃለች። "እንደ እኔ ሁለተኛ ሰው" በቀድሞዋ ላይ የሴራዎች ትኩረት የተደረገበትን መንገድ አስታውሳለች. የኤልዛቤት ያላገባች ሁኔታ ከድንግል ማርያም ጋር የተያያዘ የድንግልና አምልኮን አነሳሳ። በግጥም እና በቁም ሥዕላዊ መግለጫ፣ እርሷ በድንግልና፣ አምላክ ወይም ሁለቱም ተመስላለች እንጂ እንደ መደበኛ ሴት አይታይም። መጀመሪያ ላይ ኤልሳቤጥ ብቻ የድንግልናዋን መልካም ነገር አደረገች፡ በ1559 ለጋራ ማህበረሰብ እንዲህ አለች፡- “እናም፣ በመጨረሻ፣ ይህ ይበቃኛል፣ የእብነበረድ ድንጋይ ንግሥት እንዲህ ያለ ጊዜ እንደነገሠች ያስታውቃል። በድንግልና ኖረች ሞተችም። በኋላ፣ ገጣሚዎች እና ጸሃፊዎች ጭብጡን አነሱ እና ኤልዛቤትን ከፍ ያደረገችውን ምስል አዘጋጁ። እ.ኤ.አ. በ 1578 ለድንግል የተሰጡ የህዝብ ውለታዎች ንግሥቲቱ ከአሌንኮን መስፍን ጋር ባደረገችው የጋብቻ ድርድር ላይ የተቃውሞ ኮድ ማረጋገጫ ሆኖ አገልግሏል። በመጨረሻ፣ ኤልዛቤት በመለኮታዊ ጥበቃ ስር ከግዛቷ እና ከተገዥዎቿ ጋር እንዳገባች አጥብቃ ትጠይቃለች። በ 1599 ስለ "ባሎቼ ሁሉ, የእኔ ጥሩ ሰዎች" ተናገረች.ይህ የድንግልና ይገባኛል ጥያቄ በአለም አቀፍ ደረጃ ተቀባይነት አላገኘም። ካቶሊኮች ኤልዛቤትን ከሰውነቷ ጋር በምሳሌያዊ ሁኔታ የሚያረክሰውን “ርኩስ ፍትወት” ውስጥ ገብታለች ሲሉ ከሰሷት። ፈረንሳዊው ሄንሪ አራተኛ የአውሮፓ ታላላቅ ጥያቄዎች አንዱ "ንግሥት ኤልሳቤጥ ገረድ ነበረች ወይስ አይደለም" የሚለው ነው። የኤልዛቤት ድንግልና ጥያቄን በተመለከተ ዋናው ጉዳይ ንግስቲቱ ከሮበርት ዱድሊ ጋር የነበራትን የፍቅር ግንኙነት ፈጽማለች ወይ የሚለው ነበር። እ.ኤ.አ. በ 1559 የዱድሊ መኝታ ቤቶች ከራሷ አፓርታማዎች አጠገብ እንዲዛወሩ አደረገች። እ.ኤ.አ. በ1561 ሰውነቷ እንዲያብጥ ባደረገው ህመም ሚስጥራዊ በሆነ መልኩ የአልጋ ቁራኛ ሆናለች። በ1587 ራሱን አርተር ዱድሌይ ብሎ የሚጠራ ወጣት በስፔን የባህር ዳርቻ በሰላዩ ተጠርጥሮ ተይዟል። ሰውዬው የኤልዛቤት እና የሮበርት ዱድሌይ ህገወጥ ልጅ ነኝ ሲል በ1561 በህመም ወቅት ከልደቱ ጋር የሚስማማ እድሜው ነበር። ለምርመራ ወደ ማድሪድ ተወሰደ፣ እዚያም ወደ ስፔን በግዞት በተወሰደው የካቶሊክ መኳንንት እና የንጉስ ፊሊፕ 2ኛ ፀሃፊ በሆነው ፍራንሲስ ኢንግልፊልድ ተመርምሯል። አርተር በንጉሣዊው ቤተ መንግሥት ውስጥ ከተወለደበት ጊዜ አንስቶ ወደ ስፔን እስከሚደርስበት ጊዜ ድረስ የሕይወቱ ታሪክ መሆኑን የሚገልጹ ሦስት ደብዳቤዎች ቃለ-መጠይቁን የሚገልጹ ሦስት ደብዳቤዎች ዛሬ አሉ። ሆኖም ይህ ስፔናዊውን ማሳመን አልቻለም፡ ኢንግፊልድ የአርተር “አሁን ያለው የይገባኛል ጥያቄ ምንም አይደለም” ሲል ለንጉስ ፊሊፕ አምኗል፣ ነገር ግን “እንዲሸሽ መፍቀድ የለበትም፣ ነገር ግን በጣም ደህንነቱ የተጠበቀ ነው” ሲል ጠቁሟል። ንጉሱ ተስማምተው ነበር፣ እና አርተር ከአሁን በኋላ አልተሰማም። የዘመናችን ስኮላርሺፕ የታሪኩን መሰረታዊ መነሻ “የማይቻል” በማለት ውድቅ አድርጎታል እና የኤልዛቤት ህይወት በዘመኗ በነበሩ ሰዎች በጣም በቅርብ ይታይ ስለነበር እርግዝናን መደበቅ አልቻለችም ሲል ተናግሯል። የስኮትስ ንግሥት ማርያም በስኮትላንድ ላይ የኤሊዛቤት የመጀመሪያ ፖሊሲ የፈረንሳይን መኖር መቃወም ነበር። ፈረንሳዮች እንግሊዝን ለመውረር እንዳቀዱ እና የካቶሊክ ዘመድ የሆነችውን የስኮትላንድ ንግሥት ማርያምን በዙፋኑ ላይ እንዳስቀምጧት ፈራች። ሜሪ የሄንሪ ስምንተኛ ታላቅ እህት ማርጋሬት የልጅ ልጅ በመሆኗ የእንግሊዝ ዘውድ ወራሽ እንደሆነች ብዙዎች ይቆጠሩ ነበር። ማርያም “የቅርብ ዘመድ ያላት ሴት” በመሆኗ በኩራት ተናግራለች። ኤልዛቤት የፕሮቴስታንት አማፂያንን ለመርዳት ወደ ስኮትላንድ ጦር እንድትልክ ተገፋፍታ ነበር፣ እና ዘመቻው የተሳሳተ ቢሆንም፣ በጁላይ 1560 የወጣው የኤድንበርግ ስምምነት የፈረንሳይን ስጋት በሰሜን በኩል አስወገደ።[] ሜሪ በ1561 ወደ ስኮትላንድ ስትመለስ በስልጣን ላይ ሀገሪቱ የተመሰረተች የፕሮቴስታንት ቤተክርስትያን ነበራት እና የምትመራው በኤሊዛቤት ድጋፍ በፕሮቴስታንት መኳንንት ምክር ቤት ነበር። ማርያም ስምምነቱን ለማጽደቅ ፈቃደኛ አልሆነችም። እ.ኤ.አ. በ 1563 ኤልዛቤት የራሷን ፈላጊ ሮበርት ዱድሊን ለማርያም ባል እንድትሆን አቀረበች ፣ የሚመለከታቸውን ሁለት ሰዎች ሳትጠይቅ ። ሁለቱም ደስተኞች አልነበሩም እና በ 1565 ሜሪ ሄንሪ ስቱዋርትን ጌታ ዳርንሌይን አገባች, እሱም የራሱን የእንግሊዝ ዙፋን ይዞ ነበር. ጋብቻው ድሉን ለስኮትላንድ ፕሮቴስታንቶች እና ለኤልዛቤት ካስረከበው በማርያም ከተከሰቱት ተከታታይ የፍርድ ስህተቶች የመጀመሪያው ነው። ዳርንሌይ በፍጥነት ተወዳጅነት አጥቷል እና በየካቲት 1567 በሴረኞች ተገደለ፣ በእርግጠኝነት በጄምስ ሄፕበርን ፣ 4ኛ አርል የ ። ብዙም ሳይቆይ፣ በሜይ 15፣ 1567፣ ሜሪ ቦዝዌልን አገባች፣ ይህም ባሏን በመግደል ላይ ተካፋይ እንደነበረች ጥርጣሬን አስነስቷል። ኤልሳቤጥ ማርያምን ስለ ጋብቻ ነገረቻት፣ እንዲህ በማለት ጻፈቻት። እንደዚህ አይነት ጉዳይ ለማግባት ከመቸኮል ይልቅ ለክብርሽ ከዚህ የከፋ ምርጫ እንዴት ሊደረግ ቻለ። እኛ በውሸት እናምናለን። እነዚህ ክስተቶች በሎክ ሌቨን ካስት ለማርያም ሽንፈት እና እስራት በፍጥነት አመሩ። የስኮትላንድ ጌቶች በሰኔ 1566 የተወለደውን ልጇን ጄምስ ስድስተኛን እንድትገልፅ አስገደዷት። ጄምስ የፕሮቴስታንት እምነት ተከታይ ሆኖ እንዲያድግ ወደ ስተርሊንግ ካስል ተወሰደ። ሜሪ በ1568 ከሎክ ሌቨን አመለጠች ነገርግን ሌላ ሽንፈት ካደረገች በኋላ ድንበሩን አቋርጣ ወደ እንግሊዝ ሸሸች። የኤልዛቤት የመጀመሪያዋ ደመ ነፍስ አብረዋት የነበሩትን ንጉሣዊቷን መመለስ ነበር; ግን እሷ እና ምክር ቤቷ በምትኩ በደህና መጫወትን መረጡ። ማርያምን ከእንግሊዝ ጦር ጋር ወደ ስኮትላንድ ከመመለስ ወይም ወደ ፈረንሣይና የእንግሊዝ ካቶሊካዊ ጠላቶች ከመላክ ይልቅ እንግሊዝ ውስጥ አስሯት ለቀጣዮቹ አሥራ ዘጠኝ ዓመታት ታስራለች። የካቶሊክ ምክንያት ማርያም ብዙም ሳይቆይ የአመፅ ትኩረት ሆነች። በ 1569 በሰሜን ውስጥ ትልቅ የካቶሊክ እምነት ተከታይ ነበር; ግቡ ማርያምን ነፃ ማውጣት፣ የኖርፎልክ 4ኛ መስፍን ከቶማስ ሃዋርድ ጋር ማግባት እና በእንግሊዝ ዙፋን ላይ ማስቀመጥ ነበር። አማፂዎቹ ከተሸነፉ በኋላ ከ750 በላይ የሚሆኑት በኤልዛቤት ትእዛዝ ተገድለዋል። ርእሰ ሊቃነ ጳጳሳት ፒዮስ አምስተኛ በ1570 ዓ.ም ረጅናንስ በኤክሴልሲስ የተሰኘ በሬ አወጡ፣ እሱም “ኤልዛቤት፣ የመሰለችው የእንግሊዝ ንግሥት እና የወንጀል አገልጋይ” እንድትገለል እና መናፍቅ እንደሆነች በማወጅ ሁሉንም ፈታለች። ለእሷ ከማንኛውም ታማኝነት ተገዢዎች ። ትእዛዞቿን የሚታዘዙ ካቶሊኮች የመገለል ዛቻ ደርሶባቸዋል። የጳጳሱ በሬ በፓርላማ በካቶሊኮች ላይ የሕግ አውጭ እርምጃዎችን ቀስቅሷል፣ ሆኖም ግን በኤልዛቤት ጣልቃ ገብነት የተቀነሰው። እ.ኤ.አ. በ 1581 የእንግሊዘኛ ትምህርቶችን ወደ ኤልዛቤት ያላቸውን ታማኝነት ለማንሳት "ዓላማ" ወደ ካቶሊካዊነት መለወጥ የሞት ቅጣትን የሚያስከትል ክህደት ፈፅሞ ነበር. ከ 1570 ዎቹ ጀምሮ ከአህጉራዊ ሴሚናሮች የተውጣጡ ሚስዮናውያን ካህናት በድብቅ ወደ እንግሊዝ ሄዱ "የእንግሊዝ ዳግመኛ መመለሻ" ምክንያት. ብዙዎች ተገድለዋል፣ የሰማዕትነት አምልኮን በመፍጠር። በኤክሴልሲስ የሚገኘው ሬጋንስ እንግሊዛዊ ካቶሊኮች ማርያምን እንደ ህጋዊ የእንግሊዝ ሉዓላዊ ገዢ እንድትመለከቱ ጠንካራ ማበረታቻ ሰጥቷቸዋል። ማርያም እሷን በእንግሊዝ ዙፋን ላይ ለማስቀመጥ ስለ እያንዳንዱ የካቶሊክ ሴራ አልተነገራቸውም ፣ ግን በ 1571 ከሪዶልፊ ሴራ (የማርያም ፈላጊ ፣ የኖርፎልክ መስፍን ፣ ጭንቅላቱን እንዲያጣ ያደረገው) በ 1586 ወደ ባቢንግተን ሴራ ፣ የኤልዛቤት የስለላ አስተዳዳሪ ሰር ፍራንሲስ ዋልሲንግሃም እና የንጉሣዊው ምክር ቤት በእሷ ላይ ክስ አሰባሰቡ። በመጀመሪያ ኤልሳቤጥ የማርያምን ሞት ጥሪ ተቃወመች። እ.ኤ.አ. በ 1586 መገባደጃ ላይ በባቢንግተን ሴራ ወቅት በተፃፉ ደብዳቤዎች ማስረጃ ላይ የማርያምን ችሎት እና ግድያ እንድትቀበል ተገፋፍታለች። የኤልዛቤት የቅጣት አዋጅ ማወጁ “የተነገረላት ማርያም፣ የአንድ ዘውድ ባለቤት መስሎ፣ በዛው ግዛት ውስጥ የተለያዩ ነገሮችን ዞራ በንጉሣዊው ሰውነታችን ላይ የሚደርሰውን ጉዳት፣ ሞት እና ጥፋት አስባ ነበር። እ.ኤ.አ. እ.ኤ.አ. ግድያው ከተፈጸመ በኋላ ኤልዛቤት የተፈረመውን የግድያ ማዘዣ እንዲላክ አላሰበችም ስትል ፀሐፊዋን ዊልያም ዴቪሰንን ሳታውቅ ተግባራዊ አድርጋለች በማለት ወቅሳለች። የኤልዛቤት ፀፀት ቅንነት እና የፍርድ ቤት ማዘዣውን ለማዘግየት ፈለገች ወይስ አልፈለገችም በዘመኗም ሆነ በኋላ የታሪክ ፀሃፊዎች ጥያቄ ውስጥ ገብተዋል። ጦርነቶች እና የባህር ማዶ ንግድ የኤልዛቤት የውጭ ጉዳይ ፖሊሲ በአብዛኛው መከላከያ ነበር። ለየት ያለ ሁኔታ ከጥቅምት 1562 እስከ ሰኔ 1563 ድረስ የእንግሊዝ የሌሃቭር ይዞታ ነበር፣ ይህ የሆነው የኤልዛቤት ሁጉኖት አጋሮች ከካቶሊኮች ጋር በመተባበር ወደቡን መልሶ ለመያዝ ባደረገ ጊዜ ሳይሳካ ቀርቷል። የኤልዛቤት አላማ በጥር 1558 በፈረንሣይ የተሸነፈችውን ሌሃቭርን ወደ ካሌ መቀየር ነበር። ይህ ከስፔን ጋር በተደረገው ጦርነት ፍሬያማ የሆነ ሲሆን 80 በመቶው የተካሄደው በባህር ላይ ነው። እ.ኤ.አ. ከ1577 እስከ 1580 ድረስ ፍራንሲስ ድሬክን ከዞረ በኋላ ፈረሰች እና በስፔን ወደቦች እና መርከቦች ላይ ባደረገው ወረራ ታዋቂነትን አገኘ። የባህር ላይ ዝርፊያ እና ራስን ማበልጸግ ንግሥቲቱ ብዙም ቁጥጥር ያልነበራቸው የኤሊዛቤት የባህር ተጓዦችን አባረራቸው። በ1562-1563 ሌሃቭር ከተያዘች እና ከጠፋች በኋላ ኤልዛቤት እስከ 1585 ድረስ የእንግሊዝ ጦር በላከችበት ወቅት በአህጉሪቱ ወታደራዊ ጉዞዎችን ከማድረግ ተቆጥባ የፕሮቴስታንት ደች ሆላንድን በፊሊፕ ላይ ያመፀው ።ይህም በ 1584 የንግስቲቱ አጋሮች ዊልያም ሞትን ተከትሎ ነበር ። ዝምተኛው፣ የብርቱካን ልዑል፣ እና የአንጁው መስፍን፣ እና ተከታታይ የደች ከተማዎች ለስፔን ኔዘርላንድስ የፊልጶስ ገዥ የፓርማ መስፍን አሌክሳንደር ፋርኔስ መሰጠታቸው። በታህሳስ 1584 በፊሊፕ እና በፈረንሣይ ካቶሊካዊ ሊግ በጆይንቪል መካከል የተደረገ ጥምረት የአንጁ ወንድም ፈረንሣዊው ሄንሪ ሳልሳዊ የስፔን የኔዘርላንድን የበላይነት ለመቃወም ያለውን አቅም አሳጣው። በተጨማሪም የካቶሊክ ሊግ ጠንካራ በሆነበት በፈረንሳይ የባህር ዳርቻ ላይ የስፓኒሽ ተጽእኖን አስፋፍቷል እና እንግሊዝን ለወረራ አጋልጧል። እ.ኤ.አ. በ1585 የበጋው ወቅት አንትወርፕ የፓርማ መስፍን ከበባ በእንግሊዘኛ እና በ ደች. ውጤቱም ኤልዛቤት ለደች ወታደራዊ ድጋፍ ለመስጠት ቃል የገባችበት የነሀሴ 1585 የኖንሱች ስምምነት ነበር። ስምምነቱ እ.ኤ.አ. በ 1604 እስከ ለንደን ስምምነት ድረስ የዘለቀውን የአንግሎ-ስፓኒሽ ጦርነት መጀመሪያ ያመላክታል ። ጉዞውን የተመራው በኤልዛቤት የቀድሞ ፈላጊ፣ የሌስተር አርል ነው። ኤልዛቤት ከጅምሩ ይህን ተግባር አልደገፈችም። ሌስተር ሆላንድ በገባ በቀናት ውስጥ ከስፔን ጋር ሚስጥራዊ የሰላም ድርድር ስትጀምር ላዩን ላይ ያሉትን ደች በእንግሊዝ ጦር ለመደገፍ የነበራት ስልቷ ከሌስተር ጋር ግጭት ውስጥ መግባት ነበረበት። ንቁ ዘመቻ. ኤልዛቤት በበኩሏ "ከጠላት ጋር ምንም አይነት ወሳኝ እርምጃ እንዳይወስድ" ትፈልጋለች። ከኔዘርላንድስ ጄኔራል የጠቅላይ ገዥነት ቦታ በመቀበል ኤልዛቤትን አስቆጣች። ኤልዛቤት ይህንን የኔዘርላንድስ ሉዓላዊነት እንድትቀበል ለማስገደድ የተደረገ የደች ተንኮል አድርጋ ተመለከተች፣ይህም እስካሁን ድረስ ሁሌም ውድቅ አድርጋ ነበር። ለሌስተር ጻፈች፡- ከዚች ምድር ርዕሰ ጉዳይ በላይ የሆነ ሰው በራሳችን ተነሥቶ በእኛ እጅግ የተወደደ፣ በንቀት ምክንያት ትእዛዛችንን ይጥሳል ብለን ልንገምት አንችልም ነበር (በልምምድ ሲወድቅ ባናውቅ ኖሮ)። በአክብሮት እጅግ በጣም የሚነካን ... እና ስለዚህ የእኛ ግልጽ ደስታ እና ትዕዛዛት ፣ ሁሉም መዘግየቶች እና ማመካኛዎች ተለያይተው ፣ በታማኝነትዎ ግዴታ ላይ ወዲያውኑ ታዘዙ እና የዚህ ተሸካሚው በእኛ ውስጥ እንዲያደርጉ የሚዘዙትን ሁሉ እንዲፈጽሙ ነው። ስም ስለዚህም አትሳቱ፣ በተቻለ መጠን ተቃራኒውን መልስ እንደምትሰጥ። የኤልዛቤት “ትዕዛዝ” መልእክተኛዋ የተቃውሞ ደብዳቤዋን በሆላንድ ምክር ቤት ፊት በይፋ በማንበብ ሌስተር በአቅራቢያው መቆም ነበረባት። ይህ የ"ሌተናል ጄኔራል" ህዝባዊ ውርደት ከስፔን ጋር የተለየ ሰላም ለመፍጠር ከቀጠለችበት ንግግር ጋር ተዳምሮ ሌስተር በኔዘርላንድስ መካከል ያለውን አቋም በማያዳግም ሁኔታ አሳፈረ። ኤልዛቤት በረሃብ ለተቸገሩ ወታደሮቿ ቃል የተገባለትን ገንዘብ ለመላክ ደጋግማ በመቅረቷ ወታደራዊ ዘመቻው ክፉኛ ተስተጓጎለ። ለጉዳዩ እራሷን ለመስጠት ፈቃደኛ አለመሆኗ፣ እንደ ፖለቲካ እና ወታደራዊ መሪ የሌስተር ድክመቷ፣ እና በቡድን የተሞላው እና የተመሰቃቀለው የኔዘርላንድ ፖለቲካ ሁኔታ የዘመቻውን ውድቀት አስከትሏል። በመጨረሻም ሌስተር ትእዛዙን በታህሳስ 1587 ለቀቀ። የስፔን አርማዳ ይህ በእንዲህ እንዳለ፣ ሰር ፍራንሲስ ድሬክ በ1585 እና በ1586 በካሪቢያን ባህር በሚገኙ የስፔን ወደቦች እና መርከቦች ላይ ትልቅ ጉዞ አድርጓል። ጦርነቱን ወደ እንግሊዝ ለመውሰድ ወስኗል ። እ.ኤ.አ. ሐምሌ 12 ቀን 1588 የስፔን አርማዳ ፣ ታላቅ የመርከብ መርከቦች ፣ የስፔን ወረራ ኃይልን በፓርማ መስፍን ስር ከኔዘርላንድ ወደ ደቡብ ምስራቅ እንግሊዝ የባህር ዳርቻ ለማጓጓዝ በማቀድ ወደ ጣቢያው ተጓዙ ። የስፔን መርከቦችን ወደ ሰሜናዊ ምስራቅ የበተነው የተሳሳተ ስሌት፣ መጥፎ ዕድል እና የእንግሊዝ የእሳት አደጋ መርከቦች በጁላይ 29 ከግሬቪላይን ላይ የተደረገ ጥቃት፣ አርማዳውን አሸንፏል። የአየርላንድ የባህር ዳርቻ (አንዳንድ መርከቦች በሰሜን ባህር በኩል ወደ ስፔን ለመመለስ ከሞከሩ በኋላ እና በአየርላንድ ምዕራባዊ የባህር ጠረፍ በኩል ወደ ደቡብ ይመለሱ)። የአርማዳውን እጣ ፈንታ ሳያውቁ የእንግሊዝ ሚሊሻዎች በሌስተር ኦፍ ሌስተር ትእዛዝ ሀገሪቱን ለመከላከል ተሰበሰቡ። ሌስተር ኤልዛቤት ወታደሮቿን በኤሴክስ በቲልበሪ እንድትመረምር ነሐሴ 8 ጋብዟታል። በነጭ ቬልቬት ቀሚስ ላይ የብር ጡት ለብሳ በጣም ዝነኛ በሆነው ንግግሯ ላይ እንዲህ ብላ ተናግራቸዋለች። አፍቃሪ ወገኖቼ፣ ለደህንነታችን በሚጠነቀቁ አንዳንድ ሰዎች አሳምነናል፣ ክህደትን በመፍራት ራሳችንን ለታጠቁ ሰዎች እንዴት እንደምንሰጥ እንጠንቀቅ። ነገር ግን እውነት እላችኋለሁ፥ ታማኝና አፍቃሪ ሕዝቤን ሳልታመን ልኖር አልወድም... ደካማና ደካማ ሴት አካል እንዳለኝ አውቃለሁ፥ ነገር ግን የንጉሥና የንጉሥ ልብና ሆድ አለኝ። የእንግሊዝ አገር፣ እና ፓርማ ወይም ስፔን፣ ወይም ማንኛውም የአውሮፓ ልዑል የግዛቴን ድንበሮች ሊደፍሩ ይገባል ብለው መጥፎ ንቀት ያስቡ።ወረራ ሳይመጣ ህዝቡ ተደሰተ። በቅዱስ ጳውሎስ ካቴድራል ለምስጋና አገልግሎት የኤልሳቤጥ ሰልፍ የዘውድ ንግዷን እንደ ትርኢት ተቀናቃኙ። የአርማዳ ሽንፈት ለኤልዛቤትም ሆነ ለፕሮቴስታንት እንግሊዝ ጠንካራ የፕሮፓጋንዳ ድል ነበር። እንግሊዛውያን በድንግል ንግሥት ሥር የእግዚአብሔርን ሞገስ እና ሀገሪቱን የማይደፈርስ ምልክት አድርገው ይወስዱታል። ይሁን እንጂ ድሉ በጦርነቱ ውስጥ ትልቅ ለውጥ ማምጣት አልቻለም, ይህም ቀጥሏል እና ብዙ ጊዜ ለስፔን ይጠቅማል. ስፔናውያን የኔዘርላንድን ደቡባዊ ግዛቶች አሁንም ይቆጣጠሩ ነበር, እናም የወረራ ስጋት አሁንም አለ. ሰር ዋልተር ራሌይ ከሞተች በኋላ የኤልዛቤት ማስጠንቀቂያ ከስፔን ጋር የሚደረገውን ጦርነት እንዳደናቀፈ ተናግሯል፡- ሟች ንግሥት እንደ ጸሐፍዎቿ ሁሉ ተዋጊዎቿን ብታምን ኖሮ፣ እኛ በሷ ጊዜ ያን ታላቅ ግዛት ጨፍጭፈን ንጉሣቸውን በሾላና በብርቱካን አደረግን እንደ ቀድሞው ዘመን። ነገር ግን ግርማዊነቷ ሁሉንም ነገር በግማሽ ያደረጉ ሲሆን በጥቃቅን ወረራዎች ስፔናዊውን እራሱን እንዴት መከላከል እንዳለበት እና የራሱን ድክመት እንዲያይ አስተምሮታል። ምንም እንኳን አንዳንድ የታሪክ ምሁራን ኤልዛቤትን በተመሳሳይ ምክንያቶች ቢተቹም፣ የራሌይ ብይን ብዙ ጊዜ ኢ-ፍትሃዊ ነው ተብሏል። ኤልዛቤት እራሷ እንዳስቀመጠችው በአንድ ወቅት በተግባር ባሳዩት አዛዦቿ ላይ ብዙ እምነት እንዳትጥል በቂ ምክንያት ነበራት። እ.ኤ.አ. በ1589፣ ከስፔን አርማዳ በኋላ፣ ኤልዛቤት የእንግሊዙን አርማዳ ወይም ከ23,375 ሰዎች እና 150 መርከቦች ጋር፣ በሰር ፍራንሲስ ድራክ እንደ አድሚራል እና ሰር ጆን ኖሬይስ በጄኔራልነት ወደ ስፔን ላከች። የእንግሊዝ መርከቦች ከ11,000–15,000 ሰዎች ተገድለዋል፣ ቆስለዋል ወይም በበሽታ ሞቱ እና 40 መርከቦች በመስጠም ወይም በመማረክ አስከፊ ሽንፈት ደርሶባቸዋል። እንግሊዝ በስፔን አርማዳ ላይ ያሸነፈችው ጥቅም ጠፋ፣ እና የስፔን ድል በሚቀጥሉት አስርት አመታት ውስጥ የፊሊፕ 2ኛ የባህር ሃይል መነቃቃትን አሳይቷል። በ 1589 የፕሮቴስታንት ሄንሪ አራተኛ የፈረንሳይን ዙፋን ሲወርስ, ኤልዛቤት ወታደራዊ ድጋፍ ላከችው. በ1563 ከሌ ሃቭር ካፈገፈገች በኋላ ወደ ፈረንሳይ የመግባት የመጀመሪያዋ የመጀመሪያዋ ነበር።የሄንሪ ርስት በካቶሊክ ሊግ እና በፊሊፕ 2ኛ ከፍተኛ ክርክር ነበረበት።እና ኤልዛቤት የስፔን የቻናል ወደቦችን እንዳይቆጣጠር ፈራች። በፈረንሳይ ተከታዩ የእንግሊዝኛ ዘመቻዎች ግን ያልተደራጁ እና ውጤታማ አልነበሩም። ፔሬግሪን በርቲ፣ 13ኛ ባሮን ዊሎቢ ደ ኤሬስቢ፣ በአብዛኛው የኤልዛቤትን ትእዛዝ ችላ በማለት፣ በሰሜን ፈረንሳይ ብዙም ሳይቆይ 4,000 ሰራዊት ይዞ ዞረ። በታህሳስ 1589 ግማሹን ወታደሮቹን በማጣቱ በችግር ውስጥ ወድቋል። በ1591፣ 3,000 ሰዎችን ወደ ብሪታኒ የመራው የጆን ኖሬይስ ዘመቻ የበለጠ ጥፋት ነበር። እንደነዚህ ያሉትን ጉዞዎች በተመለከተ፣ ኤልዛቤት አዛዦቹ በጠየቁት አቅርቦቶች እና ማጠናከሪያዎች ላይ ኢንቨስት ለማድረግ ፈቃደኛ አልነበራትም። ኖርሬስ ለበለጠ ድጋፍ በአካል ለመማፀን ወደ ለንደን ሄደ። እሱ በሌለበት ጊዜ፣ አንድ የካቶሊክ ሊግ ጦር በግንቦት 1591 በሰሜን ምዕራብ ፈረንሳይ ክራኦን የሠራዊቱን አጽም ለማጥፋት ተቃርቧል። በሐምሌ ወር ኤልዛቤት ሄንሪ አራተኛን እንዲከበብ ለመርዳት በሮበርት ዴቬሬክስ፣ የኤሴክስ 2ኛ አርል የሚመራ ሌላ ጦር ላከች። ሩዋን ውጤቱም እንዲሁ አስከፊ ነበር። ኤሴክስ ምንም ነገር አላደረገም እና በጥር 1592 ወደ ቤት ተመለሰ። ሄንሪ በሚያዝያ ወር ከበባውን ተወ። እንደተለመደው ኤልዛቤት ከአዛዦቿ ውጭ አገር ከነበሩ በኋላ መቆጣጠር አልቻለችም። ስለ ኤሴክስ “እሱ ባለበት፣ ወይም የሚያደርገው፣ ወይም ምን ማድረግ እንዳለበት፣ እኛ አላዋቂዎች ነን” ስትል ጽፋለች። አየርላንድ ከሁለቱ መንግሥቶቿ አንዷ ብትሆንም፣ ኤልዛቤት በጠላትነት ፈርጆ ነበር፣ እና በራስ ገዝ በምትሆን ቦታ፣ የአየርላንድ ሕዝብ የካቶሊክ እምነት ተከታይ የሆነች እና ሥልጣኗን ለመቃወም እና ከጠላቶቿ ጋር ለማሴር ፈቃደኛ ነበረች። በዚያ የነበራት ፖሊሲ ለአሽከሮችዎቿን መሬት መስጠት እና አማፂያኑ ስፔንን እንግሊዝን የምታጠቁበት መሰረት እንዳይሰጡ ማድረግ ነበር። በተከታታይ ህዝባዊ አመጽ የዘውዱ ሃይሎች መሬቱን በማቃጠል ወንድ፣ ሴትና ህጻን ጨፍጭፈዋል። እ.ኤ.አ. ገጣሚው እና ቅኝ ገጣሚው ኤድመንድ ስፔንሰር ተጎጂዎቹ "ማንኛውም የድንጋይ ልብ እንዲሁ ያበላሸው ነበር" ሲል ጽፏል። ኤልዛቤት አዛዦቿን አይሪሽ፣ “ያ ጨዋና አረመኔያዊ ሕዝብ” በደንብ እንዲያዙ መከረቻቸው። ነገር ግን እሷ ወይም አዛዦቿ ኃይል እና ደም መፋሰስ ፈላጭ ቆራጭ አላማቸውን ሲፈጽሙ ምንም አይነት ጸጸት አላሳዩም። እ.ኤ.አ. በ 1594 እና 1603 መካከል ፣ ኤልዛቤት በአየርላንድ በዘጠኝ ዓመታት ጦርነት ወቅት እጅግ በጣም ከባድ ፈተና ገጠማት ፣ ከስፔን ጋር በተደረገው ከፍተኛ ጦርነት ፣ የአመፅ መሪውን ሂዩ ኦኔል ፣ የታይሮናዊውን አርል ደግፋለች። በ 1599 ጸደይ, ኤልዛቤት አመፁን ለማጥፋት ሮበርት ዴቬሬክስ, 2 ኛ አርል ኦቭ ኤሴክስ ላከ. ለብስጭቷ፣ ትንሽ እድገት አላደረገም እና ትእዛዟን በመጣስ ወደ እንግሊዝ ተመለሰ። እሱ በቻርልስ ብሎንት ተተካ፣ ሎርድ ሞንጆይ፣ አመጸኞቹን ለማሸነፍ ሦስት ዓመታት ፈጅቷል። ኦኔል በመጨረሻ ኤልዛቤት ከሞተች ከጥቂት ቀናት በኋላ በ1603 እጁን ሰጠ። ብዙም ሳይቆይ በእንግሊዝ እና በስፔን መካከል የሰላም ስምምነት ተፈረመ። ኤልዛቤት በመጀመሪያ በግማሽ ወንድሟ በኤድዋርድ ስድስተኛ የተቋቋመውን ከሩሲያው ጋር ያለውን ዲፕሎማሲያዊ ግንኙነት ቀጠለች ። ብዙ ጊዜ ለኢቫን ዘሪብል በትህትና ትጽፍ ነበር፣ ምንም እንኳን ዛር ብዙ ጊዜ በወታደራዊ ህብረት ላይ ከማተኮር ይልቅ በንግድ ላይ ባላት ትኩረት ተበሳጭታ ነበር። ዛር እንኳን አንድ ጊዜ ሀሳብ አቀረበላት እና በኋለኛው የግዛት ዘመን ግዛቱ አደጋ ላይ ከወደቀ በእንግሊዝ ጥገኝነት እንዲሰጥ ዋስትና ጠየቀ።የሙስኮቪ ኩባንያ ተወካይ ሆኖ ስራውን የጀመረው እንግሊዛዊው ነጋዴ እና አሳሽ አንቶኒ ጄንኪንሰን ሆነ። በኢቫን ዘሪብል ፍርድ ቤት የንግሥቲቱ ልዩ አምባሳደር በ1584 ኢቫን ሲሞት፣ ብዙም ፍላጎት የሌለው ልጁ ፌዮዶር ተተካ። እንደ አባቱ ሳይሆን ፌዮዶር ከእንግሊዝ ጋር ልዩ የንግድ መብቶችን ለማስጠበቅ ምንም ቅንዓት አልነበረውም። ፌዮዶር መንግስቱን ለሁሉም የውጭ ዜጎች ክፍት መሆኑን አውጇል እና ኢቫን በቸልታ የታገሉትን የእንግሊዝ አምባሳደር ሰር ጀሮም ቦውስን አሰናበተ። ኤልዛቤት አዲስ አምባሳደርን ዶክተር ጊልስ ፍሌቸርን ላከች ከገዢው ቦሪስ ጎዱኖቭ ዛርን እንደገና እንዲያጤነው እንዲያሳምንለት ለመጠየቅ። ድርድሩ ከሽፏል፣ ፍሌቸር ፌዮዶርን ከበርካታ ርዕሶች ሁለቱን በማውጣቱ ምክንያት። ኤልዛቤት በግማሽ ማራኪ፣ ግማሽ የሚያንቋሽሽ ደብዳቤዎች ለፌዮዶር ይግባኝ ማለቷን ቀጠለች። ኅብረት እንዲመሠርት ሐሳብ አቀረበች፣ ከፌዮዶር አባት ሲቀርብላት ለማድረግ ፈቃደኛ ያልሆነችውን ነገር ግን ውድቅ ተደረገች። የሙስሊም ግዛቶች በኤልዛቤት የግዛት ዘመን በእንግሊዝ እና በባርበሪ ግዛቶች መካከል የንግድ እና የዲፕሎማሲ ግንኙነት ተፈጠረ። እንግሊዝ ከስፔን ጋር በመቃወም ከሞሮኮ ጋር የንግድ ግንኙነት መስርታ የጦር ትጥቅ፣ ጥይቶች፣ እንጨትና ብረት በመሸጥ የሞሮኮ ስኳር በመሸጥ ላይ ነበር፣ ምንም እንኳን የፓፓል እገዳ ቢኖርበትም። በ1600 የሞሮኮ ገዥ ሙላይ አህመድ አል ማንሱር ዋና ፀሀፊ አብዱል ኦዋህድ ቤን መስኡድ በንግሥት ኤልሳቤጥ ቀዳማዊ ፍርድ ቤት አምባሳደር በመሆን እንግሊዝን ጎበኘ፣ የአንግሎ-ሞሮኮ ኅብረትን በስፔን ላይ ለመደራደር። ኤልዛቤት “ተስማማች። የጦር መሳሪያ ቁሳቁሶችን ለሞሮኮ ለመሸጥ እና እሷ እና ሙላይ አህመድ አል-ማንሱር በስፔን ላይ የጋራ ዘመቻ ስለመጀመር ተነጋገሩ። ይሁን እንጂ ውይይቶቹ ያልተቋረጡ ሲሆን ሁለቱም ገዥዎች ከኤምባሲው በሁለት ዓመታት ውስጥ ሞተዋል. ከኦቶማን ኢምፓየር ጋር ዲፕሎማሲያዊ ግንኙነትም በሌቫንት ካምፓኒ ቻርተር እና የመጀመሪያውን የእንግሊዝ አምባሳደር ወደ ፖርቴ በመላክ በ1578 ዓ.ም. በሁለቱም አቅጣጫዎች ተልከዋል እና በኤሊዛቤት እና በሱልጣን ሙራድ መካከል የኤፒስቶላር ልውውጥ ተደረገ። በአንድ የደብዳቤ ልውውጡ ላይ፣ ሙራድ እስልምና እና ፕሮቴስታንት “ከሮማ ካቶሊክ ጋር ካደረጉት የበለጠ የሚያመሳስላቸው ነገር አለ፣ ሁለቱም የጣዖት አምልኮን አይቀበሉም” የሚለውን አስተሳሰብ አስተናግዶ በእንግሊዝ እና በኦቶማን ኢምፓየር መካከል ህብረት ለመፍጠር ተከራክሯል። ካቶሊካዊ አውሮፓ፣ እንግሊዝ ቆርቆሮ እና እርሳስ (ለመድፍ ለመወርወር) እና ጥይቶችን ወደ ኦቶማን ኢምፓየር ላከች እና ኤልዛቤት በ1585 ከስፔን ጋር ጦርነት በተቀሰቀሰበት ወቅት ፍራንሲስ ዋልሲንግሃም በቀጥታ ኦቶማን እንዲመራ ሲጠይቅ ከሙራድ ጋር በጋራ ወታደራዊ ዘመቻ ላይ በቁም ነገር ተወያይታለች። የጋራ የስፔን ጠላት ላይ ወታደራዊ ተሳትፎ በ1583፣ ሰር ሃምፍሬይ ጊልበርት በኒውፋውንድላንድ ላይ ቅኝ ግዛት ለመመስረት ወደ ምዕራብ ተጓዙ። ወደ እንግሊዝ አልተመለሰም። የጊልበርት ዘመድ ሰር ዋልተር ራሌይ የአትላንቲክ ውቅያኖስን ቃኝተው የቨርጂኒያ ግዛት ይገባኛል፣ ምናልባት ለኤልዛቤት፣ “ድንግል ንግሥት” ክብር የተሰየመ ሊሆን ይችላል። ይህ ግዛት ከኒው ኢንግላንድ እስከ ካሮላይና ድረስ ካለው ከአሁኑ የቨርጂኒያ ግዛት በጣም ትልቅ ነበር። በ1585 ራሌይ ከጥቂት ሰዎች ጋር ወደ ቨርጂኒያ ተመለሰ። ከአሁኑ ሰሜን ካሮላይና ወጣ ብላ በምትገኘው በሮአኖክ ደሴት አረፉ። ከመጀመሪያው ቅኝ ግዛት ውድቀት በኋላ ራሌይ ሌላ ቡድን መለመለ እና ጆን ዋይትን አዛዥ አደረገው። ራሌይ በ1590 ሲመለስ የተወው የሮአኖክ ቅኝ ግዛት ምንም ዱካ አልተገኘም ነገር ግን በሰሜን አሜሪካ የመጀመሪያው የእንግሊዝ ሰፈራ ነበር። የምስራቅ ህንድ ኩባንያ የምስራቅ ህንድ ኩባንያ በህንድ ውቅያኖስ ክልል እና በቻይና ለመገበያየት የተቋቋመ ሲሆን በታህሳስ 31 ቀን 1600 ቻርተሩን ከንግሥት ኤልዛቤት ተቀበለ ። ለ 15 ዓመታት ኩባንያው በምስራቅ ምስራቅ ካሉ አገሮች ጋር በእንግሊዝ ንግድ ላይ በሞኖፖል ተሸልሟል ። የጥሩ ተስፋ ኬፕ እና የማጅላን የባህር ዳርቻዎች ምዕራብ። ሰር ጀምስ ላንካስተር በ1601 የመጀመሪያውን ጉዞ አዘዙ። ኩባንያው በ18ኛው እና በ19ኛው ክፍለ ዘመን በህንድ ውስጥ ግማሹን የአለም ንግድ እና ጠቃሚ ግዛት ተቆጣጠረ። የግርማዊቷ ንግስና መጨረሻ መምጣት እ.ኤ.አ. በ 1588 የስፔን አርማዳ ከተሸነፈ በኋላ ያለው ጊዜ ለኤልዛቤት እስከ ንግሥናዋ መጨረሻ ድረስ አዲስ ችግሮች አምጥቷል ። ከስፔን እና አየርላንድ ጋር የነበረው ግጭት እየገፋ ሲሄድ የግብር ሸክሙ እየከበደ ሄዶ ኢኮኖሚው ደካማ በሆነ ምርት ተመታ። የጦርነት ዋጋ. ዋጋ ጨምሯል እና የኑሮ ደረጃው ቀንሷል። በዚህ ጊዜ የካቶሊኮች ጭቆና ተባብሷል እና ኤልዛቤት በ1591 የካቶሊክን ሰዎች እንዲጠይቁ እና እንዲከታተሉ ኮሚሽኖችን ሰጠች። የሰላም እና የብልጽግናን ቅዠት ለማስቀጠል በውስጣዊ ሰላዮች እና ፕሮፓጋንዳ ላይ ትተማመናለች። በመጨረሻዎቹ ዓመታት ቁጥራቸው እየጨመረ የመጣ ትችት ህዝቡ ለእሷ ያለው ፍቅር ማሽቆልቆሉን ያሳያል።ለዚህ “ሁለተኛው የግዛት ዘመን” የኤልዛቤት አንዱ መንስኤ፣ አንዳንድ ጊዜ ተብሎ እንደሚጠራው፣ በ1590ዎቹ ውስጥ የነበረው የግላዊነት ምክር ቤት የኤልዛቤት አስተዳደር አካል የተለወጠ ባህሪ ነው። አዲስ ትውልድ በስልጣን ላይ ነበር። ከሎርድ በርግሌይ በስተቀር፣ በ1590 አካባቢ በጣም አስፈላጊዎቹ ፖለቲከኞች ሞተዋል፡ የሌስተር አርል በ1588 ዓ.ም. ሰር ፍራንሲስ ዋልሲንግሃም በ1590 ዓ.ም. እና ሰር ክሪስቶፈር ሃቶን በ1591። ከ1590ዎቹ በፊት በመንግስት ውስጥ ከፋፋይ ግጭትና ግጭት አሁን መለያው ሆነ በሎርድ በርግሌይ ልጅ በሮበርት ሴሲል እና በሎርድ ቡርግሌይ ልጅ መካከል መራራ ፉክክር ተፈጠረ። እና በግዛቱ ውስጥ ከፍተኛ ስልጣን ለመያዝ የተደረገው ትግል ፖለቲካውን አበላሽቷል። በ1594 ታማኝ በሆነው ዶክተር ሎፔዝ ጉዳይ ላይ እንደሚታየው የንግሥቲቱ የግል ሥልጣን እየቀነሰ ነበር። በኤርል ኦፍ ኤሴክስ በአገር ክህደት በስህተት በተከሰሰበት ወቅት፣ በመታሰሩ የተናደደች እና ጥፋቱን ያላመነች ቢመስልም ከመገደሉ ማስቀረት አልቻለችም። በመጨረሻዎቹ የንግሥና ዓመታት ኤልዛቤት በጦርነት ጊዜ ተጨማሪ ድጎማዎችን ለፓርላማ ከመጠየቅ ይልቅ ሞኖፖሊዎችን ከዋጋ ነፃ የሆነ የደጋፊነት ስርዓት በመስጠቱ ላይ ትተማመን ነበር። በሕዝብ ወጪ የቤተ መንግሥት አባላትን ማበልጸግ እና ቂም መብዛት። ይህ በ 1601 ፓርላማ ውስጥ በኮመንስ ሃውስ ውስጥ ቅስቀሳ አብቅቷል ። እ.ኤ.አ. ህዳር 30 ቀን 1601 በታዋቂው “ወርቃማው ንግግር” በኋይትሆል ቤተመንግስት 140 አባላትን ለተወካዩት ኤልዛቤት በደሉን እንደማታውቅ ተናግራ አባላቱን በተስፋ ቃል አሸንፋለች። እና ለስሜቶች የተለመደው ይግባኝሉዓላዊነታቸውን ከስህተቱ ሂደት የሚጠብቃቸው፣ በድንቁርና ሳይሆን በዐላማ ወድቀው ሊሆን ይችላል፣ ምን ምስጋና ይገባቸዋል፣ ቢገምቱትም እናውቃለን። እናም የዜጎቻችንን ልብ በፍቅር ከመጠበቅ የበለጠ ውድ ነገር ስላልሆነ፣ የነጻነታችንን ተሳዳቢዎች፣ የህዝባችን አራማጆች፣ የድሆች ጠላፊዎች ባይነገሩን ኖሮ ምንኛ ያልተገባ ጥርጣሬ ፈጠርን ነበር። !በኢኮኖሚና በፖለቲካዊ አለመረጋጋት የታየበት ተመሳሳይ ወቅት ግን በእንግሊዝ ታይቶ የማይታወቅ የስነ-ጽሁፍ አበባ አፍርቷል። በ1578 ከጆን ሊሊ ኢፉዌስ እና ከኤድመንድ ስፔንሰር ዘ ሼፐርድስ ካላንደር ጋር በ1578 ዓ.ም. በ1590ዎቹ የእንግሊዝ ሥነ-ጽሑፍ ታዋቂ የሆኑ አንዳንድ ታዋቂዎች በኤልዛቤት የግዛት ዘመን በሁለተኛው አስርት ዓመታት መጨረሻ ላይ የአዲሱ ሥነ-ጽሑፍ እንቅስቃሴ የመጀመሪያ ምልክቶች ታይተዋል። ዊልያም ሼክስፒር እና ክሪስቶፈር ማርሎዌን ጨምሮ። በያቆብ ዘመን በመቀጠል፣ የእንግሊዝ ቲያትር ከፍተኛ ደረጃ ላይ ይደርሳል።የታላቅ የኤልዛቤት ዘመን አስተሳሰብ በአብዛኛው የተመካው በኤልሳቤጥ የግዛት ዘመን ንቁ ተሳትፎ በነበሩት ግንበኞች፣ ድራማ ባለሙያዎች፣ ገጣሚዎች እና ሙዚቀኞች ላይ ነው። የኪነ ጥበብ ዋና ደጋፊ ላልሆነችው ንግሥቲቱ በቀጥታ የተበደሩት ትንሽ ነው። ኤልዛቤት ሲያረጅ ምስሏ ቀስ በቀስ ተለወጠ። እሷ እንደ ቤልፎቤ ወይም አስትሪያ፣ እና ከአርማዳ በኋላ፣ እንደ ግሎሪያና፣ የኤድመንድ ስፔንሰር ግጥም ዘላለማዊ ወጣት ፌሪ ኩዊን ተመሰለች። ኤልዛቤት ለኤድመንድ ስፔንሰር የጡረታ አበል ሰጠች; ይህ ለእሷ ያልተለመደ ስለነበር ሥራውን እንደወደደች ያሳያል። የተሳሉት የቁም ሥዕሎቿ ከእውነታው የራቁ ሆኑ እና ከእርሷ በጣም እንድታንስ ያደረጓት የእንቆቅልሽ አዶዎች ስብስብ ሆኑ። እንዲያውም ቆዳዋ በ1562 በፈንጣጣ ተጎድቶ ነበር፣ ግማሹ ራሰ በራዋን ትቶ በዊግ እና በመዋቢያዎች ላይ ጥገኛ ነች። ጣፋጮች መውደዷ እና የጥርስ ሀኪሞችን መፍራት ለከባድ የጥርስ መበስበስ እና ኪሳራ አስተዋጽኦ አድርጓል በዚህም መጠን የውጪ ሀገራት አምባሳደሮች ንግግሯን ለመረዳት እስኪቸገሩ ድረስ የፈረንሳዩ ሄንሪ አራተኛ ልዩ አምባሳደር አንድሬ ሁራልት ደ ማይሴ ከንግስቲቱ ጋር ተገኝተው ነበር ። በዚህ ጊዜ "ጥርሶቿ በጣም ቢጫ እና እኩል አይደሉም ... በግራ በኩል ደግሞ ከቀኝ ያነሱ ናቸው. ብዙዎቹ ጠፍተዋል, ስለዚህም በፍጥነት ስትናገር ሰው በቀላሉ ሊረዳት አይችልም." እሱ ግን አክሎም፣ “መልክዋ ፍትሃዊ እና ረጅም እና በምታደርገው ነገር ሁሉ የተዋበች ናት፤ እስከሆነ ድረስ ክብሯን ትጠብቃለች፣ ነገር ግን በትህትና እና በጸጋ። ሰር ዋልተር ራሌይ "ጊዜ ያስገረማት ሴት" ብሏታል።የኤልዛቤት ውበቷ እየደበዘዘ በሄደ ቁጥር አሽከሮችዎቿ ያወድሱታል። ኤልዛቤት ይህን ሚና በመጫወት ደስተኛ ነበረች፣ነገር ግን በህይወቷ የመጨረሻ አስር አመታት ውስጥ የራሷን አፈጻጸም ማመን ጀምራለች። የሌስተር የእንጀራ ልጅ የሆነችውን እና እሷን ይቅር ያለችለትን የማራኪውን ወጣት ሮበርት ዴቬሬክስን፣ አርል ኦቭ ኤሴክስን ትወዳለች እና ትወደዋለች። ከጊዜ ወደ ጊዜ እየጨመረ የሚሄደው ኃላፊነት የጎደለው ድርጊት ቢሆንም፣ እሷም ለወታደርነት ሾመችው። እ.ኤ.አ. እ.ኤ.አ. በየካቲት 1601 ጆርጅ በለንደን አመጽ ለማነሳሳት ሞከረ። ንግሥቲቱን ሊይዝ አስቦ ነበር ነገር ግን ጥቂቶች ለድጋፉ ተሰበሰቡ እና በየካቲት 25 አንገቱ ተቆርጧል። ኤልዛቤት ለዚህ ክስተት በከፊል ተጠያቂው የራሷ የተሳሳተ ፍርድ እንደሆነ ታውቃለች። አንድ ታዛቢ በ1602 እንዲህ ሲል ጽፏል:- “ደስታዋ በጨለማ ውስጥ መቀመጥ እና አንዳንድ ጊዜ እንባ በማፍሰስ ኤሴክስን ለማልቀስ ነው። የኤልዛቤት ከፍተኛ አማካሪ ዊልያም ሴሲል 1ኛ ባሮን በርግሌይ እ.ኤ.አ. ነሐሴ 4 ቀን 1598 ሞተ። የፖለቲካ ካባው ለልጁ ሮበርት ሴሲል ተላለፈ፣ እሱም ብዙም ሳይቆይ የመንግስት መሪ ሆነ። ለስላሳ ቅደም ተከተል. ኤልዛቤት ተተኪዋን በፍፁም ስለማትጠራት፣ ሲሲል በድብቅ የመቀጠል ግዴታ ነበረባት።[]ስለዚህ ከስኮትላንዳዊው ጄምስ ስድስተኛ ጋር በኮድ ድርድር ውስጥ ገባ፣ እሱም ጠንካራ ነገር ግን እውቅና የሌለው የይገባኛል ጥያቄ ነበረው። ኤልዛቤት እና "የከፍተኛውን ሰው ልብ ጠብቅ፣ ወሲብ እና ጥራት ምንም ነገር ትክክል ያልሆነው እንደ አላስፈላጊ ማብራሪያዎች ወይም በራሷ ድርጊት ብዙ ጉጉ" ነው። ምክሩ ሰራ። የጄምስ ቃና ኤልዛቤትን አስደስቷታል፣ እሷም ምላሽ ሰጥታለች፡- “እንግዲህ እንደማትጠራጠር አምናለሁ፣ ነገር ግን የመጨረሻ ደብዳቤዎችሽ ተቀባይነት ባለው መልኩ ተወስደዋል ምክንያቱም የእኔ ምስጋና የሚጎድላቸው ስላልሆኑ፣ ነገር ግን በአመስጋኝነት መንፈስ አቅርቡልኝ። በታሪክ ምሁር ጄ.ኢ.ኔል እይታ ኤልዛቤት ምኞቷን ለያዕቆብ በግልፅ ተናግራ ላትሆን ትችላለች፣ነገር ግን “የተሸፈኑ ሐረጎች ከሆነ የማይታለሉ” በማለት አሳውቃቸዋለች።በጓደኞቿ መካከል ተከታታይ ሞት እስከ 1602 መኸር ድረስ የንግስት ጤንነት ጤናማ ነበር ። እ.ኤ.አ. በመጋቢት ወር ኤልዛቤት ታመመች እና "በተቀመጠ እና ሊወገድ በማይችል የጭንቀት ስሜት" ውስጥ ቆየች እና ለሰዓታት መጨረሻ ላይ ትራስ ላይ ሳትነቃነቅ ተቀመጠች። ሮበርት ሴሲል መተኛት እንዳለባት ሲነግራት፣ “ትንሽ ሰው ለመኳንንት የምትጠቀምበት ቃል መሆን የለበትም” ብላ ተናገረች። ማርች 24 ቀን 1603 በሪችመንድ ቤተመንግስት ከጠዋቱ ሁለት እና ሶስት መካከል ሞተች። ከጥቂት ሰአታት በኋላ ሴሲል እና ምክር ቤቱ እቅዳቸውን አውጥተው የእንግሊዝ ንጉስ ጀምስ አወጁ። እ.ኤ.አ. በ1750ዎቹ የእንግሊዝ ካላንደር ማሻሻያ ተከትሎ የንግሥቲቱን ሞት በ1603 መመዝገብ የተለመደ ቢሆንም፣ እንግሊዝ መጋቢት 25 ቀን አዲስ ዓመትን ታከብራለች፣ በተለምዶ ሌዲ ቀን በመባል ይታወቃል። ስለዚህም ኤልዛቤት በአሮጌው አቆጣጠር በ1602 የመጨረሻ ቀን ሞተች። ዘመናዊው ኮንቬንሽን አዲሱን ለዓመት ሲጠቀሙ አሮጌውን የቀን መቁጠሪያ ለቀን እና ለወሩ መጠቀም ነው.የኤልዛቤት የሬሳ ሣጥን በምሽት ከወንዙ ወርዶ ወደ ኋይትሃል፣ ችቦ በበራ ጀልባ ላይ ተወሰደ። በኤፕሪል 28 የቀብር ሥነ-ሥርዓቷ ላይ የሬሳ ሳጥኑ በጥቁር ቬልቬት በተሰቀለ በአራት ፈረሶች በተሳለ መኪና ላይ ወደ ዌስትሚኒስተር አቢ ተወሰደ። ታሪክ ጸሐፊው ዮሐንስ ስቶው እንዳሉት፡- ዌስትሚኒስተር በጎዳናዎቻቸው፣በቤታቸው፣በመስኮቶቻቸው፣በመሪዎቻቸው እና በገንዳዎቻቸው ላይ ብዙ አይነት ሰዎች ተጭነው ነበር፣ይህን ለማየት በወጡት፣እናም የእርሷን ምስል በሬሳ ሣጥን ላይ ተዘርግቶ ሲያዩ፣እንዲህ አይነት አጠቃላይ ማልቀስ፣ማቃሰት እና በሰው ትዝታ ውስጥ እንዳልታየ ወይም እንዳልታወቀ ማልቀስ። ኤልሳቤጥ በዌስትሚኒስተር አቢ ውስጥ ታስራለች፣ ከግማሽ እህቷ ሜሪ 1 ጋር በተጋራው መቃብር ውስጥ። በመቃብራቸው ላይ የላቲን ፅሁፍ " ተባባሪዎች & " ወደ "" ተተርጉሟል። መንግሥትና መቃብር፣ እንተኛለን፣ ኤልሳቤጥ እና ማርያም፣ እህቶች፣ በትንሣኤ ተስፋ። ኤልዛቤት በብዙ ተገዢዎቿ አዘነች፣ ሌሎች በመሞቷ ግን እፎይታ አግኝተዋል። የንጉሥ ጄምስ የሚጠበቀው ነገር በጣም ተጀመረ ነገር ግን ውድቅ አደረገ። በ1620ዎቹ የኤልዛቤት አምልኮ ናፍቆት መነቃቃት ነበር። ኤልሳቤጥ የፕሮቴስታንቶች ጀግንነት እና የወርቅ ዘመን ገዥ ተብላ ተወድሳለች። ጄምስ የተበላሸ ፍርድ ቤትን ሲመራ የካቶሊክ ደጋፊ ሆኖ ተሣልፏል። ኤልዛቤት በንግሥና ዘመኗ መጨረሻ ላይ ያዳበረችው የድል አድራጊ ምስል፣ ከቡድንተኝነት እና ከወታደራዊ እና ከኢኮኖሚያዊ ችግሮች ዳራ አንፃር፣ ከጥቅም ውጪ የሆነች እና ስሟ ከፍ ከፍ አለ። የጎልፍሬይ ጉድማን የግሎስተር ኤጲስ ቆጶስ፣ “የስኮትላንድ መንግሥት ልምድ ባገኘን ጊዜ ንግሥቲቱ ሕያው የሆነች ትመስላለች። ከዚያ በኋላ የማስታወስ ችሎታዋ በጣም ከፍ ያለ ነበር።” የኤልዛቤት መንግሥት ዘውድ፣ ቤተ ክርስቲያን እና ፓርላማ በሠሩበት ጊዜ ተስማሚ ሆነ። ሕገ መንግሥታዊ ሚዛን. በ17ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ በፕሮቴስታንት አድናቂዎቿ የተሳለችው የኤልዛቤት ምስል ዘላቂ እና ተደማጭነት ነበረው። የማስታወስ ችሎታዋም በናፖሊዮን ጦርነት ወቅት እንደገና ታደሰ፣ ሀገሪቱ እንደገና በወረራ አፋፍ ላይ ስትገኝ። በቪክቶሪያ ዘመን የኤልዛቤት አፈ ታሪክ በጊዜው ከነበረው የንጉሠ ነገሥታዊ ርዕዮተ ዓለም ጋር ተስተካክሎ ነበር, እና በ 20 ኛው ክፍለ ዘመን አጋማሽ ላይ ኤልዛቤት ለውጭ ስጋቶች ብሔራዊ ተቃውሞ የፍቅር ምልክት ነበረች. የዚያን ጊዜ ታሪክ ጸሐፊዎች እንደ ጄ.ኢ.ኔል እና ኤ.ኤል. እና ደግሞ በግል ንግሥቲቱን ሃሳባዊ: እሷ ሁልጊዜ ትክክል ሁሉንም ነገር አደረገ; የእሷ ይበልጥ ደስ የማይሉ ባህሪያት ችላ ተብለዋል ወይም እንደ ጭንቀት ምልክቶች ተብራርተዋል. ይሁን እንጂ የቅርብ ጊዜ ታሪክ ጸሐፊዎች ስለ ኤልዛቤት የበለጠ የተወሳሰበ አመለካከት ወስደዋል. የግዛት ዘመኗ በ1587 እና 1596 በካዲዝ ላይ በተካሄደው ጦርነት በስፓኒሽ ላይ በተሳካ ሁኔታ ወረራ በመፈጸሙ ታዋቂ ነው፣ ነገር ግን አንዳንድ የታሪክ ተመራማሪዎች በየብስ እና በባህር ላይ ወታደራዊ ውድቀቶችን ያመለክታሉ። በአየርላንድ የኤልዛቤት ጦር በመጨረሻ አሸንፏል። ነገር ግን ስልታቸው መዝገብዋን ያበላሻል። የፕሮቴስታንት ብሔራትን በስፔንና በሐብስበርግ ላይ ደፋር ተሟጋች ከመሆን ይልቅ በውጭ ፖሊሲዎቿ ውስጥ ጠንቃቃ ትሆናለች። ለውጭ ፕሮቴስታንቶች በጣም የተገደበ እርዳታ ሰጥታለች እና አዛዦቿ በውጭ ሀገር ለውጥ ለማምጣት ገንዘብ ሳትሰጥ ቀርታለች። ኤልዛቤት ብሄራዊ ማንነትን ለመቅረፅ የሚረዳ የእንግሊዝ ቤተክርስትያን መስርታ ዛሬም በቦታው ይገኛል። በኋላ የፕሮቴስታንት ጀግና ብለው ያመሰገኗት ሰዎች ሁሉንም የካቶሊክ እምነት ልማዶች ከእንግሊዝ ቤተ ክርስቲያን ለማቋረጥ ፈቃደኛ አለመሆኖን ችላ ብለውታል። በእሷ ዘመን ጥብቅ ፕሮቴስታንቶች በ1559 የተካሄደውን የሰፈራ እና የአንድነት ድርጊት እንደ ስምምነት አድርገው ይመለከቱት እንደነበር የታሪክ ተመራማሪዎች አስታውሰዋል። እንዲያውም ኤልዛቤት እምነት የግል እንደሆነ ታምናለች እና ፍራንሲስ ቤከን እንዳሉት “በሰዎች ልብ ውስጥ መስኮቶችን እና ምስጢራዊ ሀሳቦችን መሥራት” አልፈለገችም። ኤልዛቤት በአብዛኛው የመከላከያ የውጭ ፖሊሲን ብትከተልም, የግዛቷ ዘመን የእንግሊዝን የውጭ አገር ደረጃ ከፍ አድርጎታል. ርዕሰ ሊቃነ ጳጳሳት ሲክስተስ አምስተኛ “ሴት ብቻ ነች፣ የግማሽ ደሴት እመቤት ብቻ ነች፣ ሆኖም ግን እራሷን በስፔን፣ በፈረንሳይ፣ በግዛቱ፣ በሁሉም እንድትፈራ ታደርጋለች። በኤልዛቤት ዘመን፣ ሕዝበ ክርስትና እንደተበታተነች ብሔሩ አዲስ በራስ የመተማመን እና የሉዓላዊነት ስሜት አገኘ። ኤልዛቤት አንድ ንጉስ በሕዝብ ፈቃድ እንደሚገዛ የተገነዘበች የመጀመሪያዋ ቱዶር ነበረች። ስለዚህ ሁል ጊዜ ከፓርላማ እና ከአማካሪዎቿ ጋር ትሰራለች እውነቱን ይነግሯታል—የእሷ ስቱዋርት ተተኪዎቿ ሊከተሉት ያልቻሉትን የመንግስት ዘይቤ። አንዳንድ የታሪክ ተመራማሪዎች እድለኛ ብለው ይጠሩታል; አምላክ እንደሚጠብቃት አምናለች። ኤልዛቤት "ብቻ እንግሊዘኛ" በመሆኗ እራሷን በመታበይ በእግዚአብሔር ታምናለች፣ እውነተኛ ምክር እና የተገዥዎቿ ፍቅር ለአገዛዟ ስኬት። በጸሎቷ እግዚአብሔርን አመሰገነች፡- ጦርነቶች እና ብጥብጦች በአስከፊ ስደት በዙሪያዬ ያሉትን ሁሉንም ነገስታት እና ሀገራት ባናደዱበት ጊዜ፣ የእኔ ንግሥና ሰላማዊ ነበር፣ እና የእኔ ግዛት ለተሰቃየች ቤተክርስቲያንሽ መቀበያ ነው። የሕዝቤ ፍቅር ጸንቶ ታየ የጠላቶቼም አሳብ ከሸፈ።

9753

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%AD%E1%88%AD%E1%88%B5%E1%89%B5%E1%8A%93

ክርስትና

ክርስትና በኢየሱስ ክርስቶስ (1ኛ ክፍለዘመን ዓ.ም.) ሕይወትና ትምህርት የተመሠረተ እምነት ነው። የክርስትና መጀመርያ የሚተረክበት አዲስ ኪዳን በተለይም ወንጌልና የሐዋርያት ሥራ ነው። የቅሌምንጦስ ስነ ጽሑፍ እንደሚለው ረቢ ኢየሱስ በይሁዳ ክፍላገር ገና ሲያስተምር፣ ደቀ መዝሙሩ ባርናባስ በሮሜ ከተማ አደባባይ ቆሞ ኢየሱስ መሲኅ መሆኑን አዋጀ፤ ይህ ታሪክ ግን አሁን በምዕራባውያን መምኅሮች ዘንድ አጠያያቂ ሆኗልና በሰፊ አይታወቅም። በሌላ ልማድ ኢየሱስ ለኦስሮኤና ንጉሥ ለ5ኛው አብጋር ደብዳቤ ጻፈ፣ ታዓምራዊ መልክም እንደ ላካቸው ይባላል (የጄኖቫ ቅዱስ መልክን ይዩ።) በወንጌል መሠረት ኢየሱስ ከተሰቀለ በኋላ፣ እንደገና በሕይወት ከመቃብር ተነሥቶ ለደቂቀ መዝሙሮቹ እንደገና ታይቶ ከዚያ ወደ ሰማይ ዓረገ። ከዚህ በኋላ የአይሁድ ጉባኤ ጴጥሮስንና ሌሎችን ሐዋርያት አስገረፋቸው፣ በኢየሱስ ስም እንዳያስተምሩ ከለከሉዋቸው። ጴጥሮስ ግን፦ «ከሰው ይልቅ ለእግዚአብሔር ልንታዘዝ ይገባል» ብሎ መለሳቸው (የሐዋርያት ሥራ 5:29)። የኢየሱስ ወንድም ያዕቆብ በኢየሩሳሌም የቤተክርስቲያን መጀመርያ መሪ ሆኑ። ከትንሽ በኋላ አይሁድ ያልሆኑ አሕዛብ ምዕመናን እንዲሆኑ ፈቀደ፣ ግርዘት ወይም ሌሎች የሕገ ሙሴ ከባድ ደንቦች አላስገደዳቸውም፣ ነገር ግን ከሕገ ሙሴ «ለጣዖት ከተሠዋ፣ ከደምም፣ ከተናቀም (ከመብላት)፣ ከዝሙትም ትርቁ ዘንድ» አስገደዳቸው (የሐዋርያት ሥራ 15)። ከዚያ በተለይ በቅዱስ ጳውሎስ ስብከት ምክንያት ክርስትና ወንጌልም በቶሎ በሮማ መንግሥት እስከ ሮሜ ከተማ ድረስ ተስፋፋ። በተጨማሪ ልዩ ልዩ ሐዋርያት ወንጌሉን እስከ አክሱም መንግሥትና እስከ ሕንድ ድረስ ቶሎ ወሰዱ። በ41 ዓም የሮሜ ቄሣር ክላውዴዎስ «አይሁዶችን» ከሮሜ ከተማ ባሳደዳቸው ዘመን፣ ብዙዎቹ ክርስቲያኖች እንደ ነበሩ ይመስላል። ክርስቲያኖች በሮሜ መንግሥት ብዙ ጊዜ እስከ 303 አም ድረስ ከቄሣሮቹ መከራዎች ቢያገኙም፣ ሃይማኖቱ ግን ምንጊዜም እየተበዛ ነበር። የአይሁዶች ትምህርት ግን በረቢ አኪቫ በን ዮሴፍ መሪነት በሌላ አቅጣቻ ሄዶ አዋልድ መጻሕፍት ከብሉይ ኪዳን አጠፉና ተልሙድ በተባለ ጽሑፍ አዳዲስ ትምህርቶችን ፈጠሩ። ስለዚህ የሮሜ ንጉሥ ቤስጳስያን የኢየሩሳሌምን ቤተ መቅደስ በ62 ዓም ካጠፋ በኋላ፣ አይሁድና እና ክርስትና እንደተለያዩ ሃይማኖቶች ተቆጥረዋል። በ303 ዓም ክርስትና በሮሜ መንግሥት በጋሌሪዎስ ዘመን ሕጋዊ ሆነ። የሚቀጠለው ቄሳር ቆስጠንጢኖስ በመጋቢት 10 ቀን 313 ዓ.ም. በአዋጅ እሑድ ለሮማ ዜጎች ሁሉ ስለ ጣኦቱ አፖሎ የእረፍት ቀን እንዲሆንላቸው አዘዘ። በኋላ በ317 ዓም እርሱ የንቅያ ጉባኤ ጠራ፣ በዚህ ጉባኤ በዚያን ጊዜ በዕብራይስጥ የተገኙት ጸሐፍት ብቻ (አዋልድ መጻሕፍት ሳይሆኑ) በብሉይ ኪዳን እንዲቀበሉ ተስማሙ። ከጥቂት ዓመታት በኋላ ቆስጠንጢኖስ እራሱ ተጠመቀ። ከዚያስ የሮሜ ቤተ ክርስቲያን የአይሁዶችን «አጭር» ብሉይ ኪዳን የሚያጸድቀው ምንም ቢሆንም፣ እንደ አስርቱ ቃላት ሰንበት በቅዳሜ የከበሩት ሁሉ እንደ «አይሁዳውያን» ሀራ ጤቆች በአውሮጳ ይቆጠሩ ጀመር። በዚህ ዘመን ያህል ብዙ ሌሎች ተወዳዳሪ ትምህርቶች በሮሜ መንግሥት ይሄዱ ነበር፣ በተለይም፦ የአሪያን ቤተ ክርስቲያን - በመሪያቸው አሪዩስ ትምህርት ኢየሱስ ወይም ወልድ ከእግዚአብሔር አብ በታች የተለየ አምላክ ነበር እንጂ ሥላሴን አላስተማረም። ይህ እምነት በብዙ ጀርመናውያን ብሔሮች ለጊዜ ይቀበል ነበር። ሞንታኒስም - ነቢያቸው ሞንታኑስ «እኔ ፓራቅሌጦስ (መንፈስ ቅዱስ) ነኝ» ብሎ ሰበከ። ኖስቲሲስም - ወይም ኖስቲኮች - አንዳንድ ሐሣዌ የተቆጠሩት ወንጌሎች ጽፈው ነበር፣ ሌሎች ትምህርቶች በምስጢር ጠበቁ። ማኒኪስም - እንደ ኖስቲሲሲም የመሰለ በምስጢር የተማረ የፋርስ ነቢይ ማኒ ሃይማኖት ሚትራይስም - ሌላ የፋርስ (ዞራስተር) ጣኦት በአረመኔዎች በኩል ዘመናዊ ሆነ፣ እሱ ደግሞ በምስጢር ይማር ነበር። የዱሮ አረመኔነት ወዳጆች - ከ353 እስከ 356 ዓም ድረስ በቄሳሩ ዩሊያኖስ ከሐዲ ሥር ለአጭር ጊዜ ወደ ሥልጣን ተመለሱ፤ ጸረ-ክርስቲያን ትምህርቶች አስገቡ። ሆኖም ከበፊቱ ይልቅ ጨዋዎች ሆነው ነበር። ስለዚህ የንቅያ ጉባኤ የንቅያ ጸሎተ ሃይማኖት ወሰነ። በዚህ ውስጥ ኢየሱስ ወልድ፣ ከአብ ጋራ አንድ ባሕርይ አለው ይላል። በ372 ዓም በተሰሎንቄ ዐዋጅ ቄሣሩ ጤዎዶስዮስ ይህን እምነት በሮሜ ግዛት ውስጥ የመንግሥት ሃይማኖት አደረገው፤ ብዙ የአረመኔ መቅደሶች ተፈረሱ። በሚከተለው ዓመት በ373 ዓም ፩ኛው የቁስጥንጥንያ ጉባኤ የጸሎተ ሃይማኖቱን ይፋዊ ቃላት ትንሽ ቀየሩ፤ በተለይም ስለ መንፈስ ቅዱስ ባሕርይና መለኰታዊነት በይበልጥ የሚገልጹ ቃላት ተጨመሩ። ከዚያ የተነሣ ወደፊት ቄሣሮች በማንም ሰዓት ጉባኤ በመጥራት ይፋዊ የመንግሥት ሃይማኖት ቀይረው በፍጹም ሊያባልሹት ይቻላል የሚል ጭንቀት ነበር። በተለይ ኢየሱስ «ከአብ ጋር አንድ ባሕርይ አለው» ቢልም፣ ሆኖም ሁለት ልዩ ልዩ ጸባዮች አሉት የሚሉ አስተማሪዎች ሲቀርቡ፣ ይህ ኢየሱስ በሁለት ልዩ ልዩ ጸባዮች ተለይቷል ማለታቸው ወደፊት ቄሣሮቹ በተንኮላቸው ብዛት የመለኮታዊነቱን ጸባይ በይፋ አስለይተው ወደፊትም አንዱን ጸባይ መካድ ይችላሉና የሃይማኖት ጽሑፉን እንደገና ቀይረው 'ተራ ሰው ብቻ መሆኑ የሮሜ ይፋዊ እምነት ነው' ማለት ይችላሉ የሚል ጭንቀት ተነሣ። የንቅያ (ቁስጥንጥንያ የ373 ዓም) ጸሎተ ሃይማኖት ግን እስካሁን ድረስ ምንም ቃል ሳይቀየር በአብያተ ክርስቲያናት ሁሉ (ካቶሊክ፣ ተዋሕዶ፣ ኦርቶዶክስ እና ፕሮቴስታንት) ይደገፋል። ኢየሱስ አንድ «ተዋሕዶ» ጸባይ (ሰውና አምላክ) ያመነበት ወገን እንዲህ ካልሆነ ፈጣሪ ወደ ፍጥረቱ በፍጹምነት ተዋሕዶ ካልገባ በቀር የሰውን ልጅ አያድንም ነበር ባዮች ነበሩ። ነገር ግን የኢየሱስ «ሁለት ጸባዮች» ትምህርት ወዳጅ ወገን በመጨረሻ በፓፓ ኬልቄዶን ጉባኤ (443 አም) ስለ ተቀበለ፣ የሮሜ ፓፓ ከሌሎቹ ጳጳሳት (የእስክንድርያ፣ የአንጾኪያ ጳጳሳት) ተለያየ። እስካሁንም ድረስ ተዋሕዶ የተባሉት አብያተ ክርስቲያናት መጀመርያ ፫ቱ ጉባኤዎች (ንቅያ፣ ቁስጥንጥንያ፣ ኤፌሶን) ብቻ የሚቀበሉ ናቸው እንጂ የኬልቄዶን ጉባኤ አይቀበሉም። እስከ 777 ዓም ድረስ በጥምቀት ሥርዓት ወደ ክርስትና የገቡት በጠቅላላ በፈቃደኝነትና በሰላም ነበር። ከነዚህ መካከል ብዙ ሕዝቦች ክርስትናን ተቀበሉ (የክርስትና መስፋፋት ይዩ።) በ777 ዓም ግን የፍራንኮች ንጉሥ ካሮሉስ ማግኑስ የሳክሶኖች ብሔር (በጀርመን የቀሩትን ሕዝብ) በግድና በዛቻ አስጠመቁዋቸው። ጀርመኖች ደግሞ በበኩላቸው ዞረው የባልቲክ ቋንቋ ተናጋሪ ነገዶችን (በተለይ ላትቪያ፣ ሊትዌኒያ እና የቀድሞው ፕሩሳውያን) በጨካኝ ጦሮች አስጠመቁዋቸውና እንደ ባርዮች ያህል አደረጉዋቸው። ከነዚዎች ጉዳዮች በስተቀር ግን በክርስትና ታሪክ በአጠቃላይ አብዛኞቹ ብሔሮች የገቡት በሰላምና በፈቃደኝነት ሆኖዋል። ኢየሱስ የሰበከው በተለይ በአረማይስጥና በዕብራይስጥ እንደ ነበር ይታመናል። ግሪክኛ ደግሞ በዙሪያው በሰፊ ይነገር ነበርና የአዲስ ኪዳን መጀመርያ የምናውቀው ቅጂ ግሪክኛ ነው። በሉቃስና ዮሐንስ ወንጌላት ዘንድ በመስቀል የተጻፉት ልሳናት ዕብራይስጥ፣ ግሪክኛና ሮማይስጥ ስለ ሆኑ እነዚህም ለዚያው ይከበራሉ። አዲስ ኪዳን በኋላ የተተረጎመባቸው ሌሎች ልሳናት ደግሞ እንደ ክቡራን ቋንቋዎች ተቆጠሩ፤ ግዕዝ፣ ቅብጥኛ፣ አርሜንኛ፣ ጥንታዊ ስላቭኛ እና ሌሎች በአብያተ ክርስትያናት መደበኛ ሆኑ። በአሁኑ ጊዜ አዲስ ኪዳን ወይም ቢያንስ ወንጌል በብዙ ሺህ የሰው ልጅ ቋንቋዎች ተተርጎመዋል።

11738

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%8A%AD%E1%88%8A%E1%88%89%20%E1%88%80%E1%89%A5%E1%89%B0-%E1%8B%88%E1%88%8D%E1%8B%B5

አክሊሉ ሀብተ-ወልድ

ጸሐፌ ትዕዛዝ አክሊሉ ሀብተወልድ የኢትዮጵያ ፖለቲካ ሰው ሲሆኑ በ ጣልያን ወረራ ጊዜ አምስቱን ዓመት ሙሉ በፓሪስ የኢትዮጵያ ጉዳይ ፈጻሚ፤ በዠኔቭ በዓለም መንግሥታት ማኅበር የኢትዮጵያ ዋና ጸሐፊ ከድል በኋላም በውጭ ጉዳይ ሚኒስቴርነት እና እስከ አብዮት ፍንዳታ ድረስም በዓፄ ኃይለ ሥላሴ መንግሥት የኢትዮጵያ ጠቅላይ ሚንስቴር ነበሩ። ከአብዮቱ ፍንዳታ በኋላ አቃቂ ታስረው ከቆዩ በኋላ ያለፍርድ ኅዳር ፲፬ ቀን ፲፱፻፷፯ ዓ/ም ከስልሳ ሰዎች ጋር በደርግ ተረሽነው ሞቱ። የተማሪነት ዘመናት አክሊሉ መጋቢት ፭ ቀን ፲፱፻፬ ዓ/ም በሸዋ ጠቅላይ ግዛት ቡልጋ ከተወለዱት አለቃ ሀብተወልድ ካብትነህ እና ከወይዘሮ ያደግድጉ ፍልፈሉ ተወልደው የአማርኛ ትምህርታቸውን አዲስ አበባ በሚገኘው የራጉኤል ቤተ ክርስቲያን አጠናቀቁ። ከዚያም በዳግማዊ ምኒልክ ትምሕርት ቤት ለሦስት ዓመታት ዘመናዊ ትምሕርት ከተከታተሉ በኋላ በ፲፱፻፲፯ ዓ/ም ወደ እስክንድርያ ትምሕርታቸውን እዚያ በሚገኘው የፈረንሳይ “ሊሴ” ትምህርት ቤት እንዲቀጥሉ በአልጋ ወራሽ ራስ ተፈሪ መኮንን ተላኩ። እስክንድርያም እስከ ፲፱፻፳፫ ዓ/ም ከተማሩ በኋላ የሊሴ ትምሕርታቸውን አጠናቀው ለከፍተኛ ትምሕርት ወደ ፓሪስ እና ታዋቂው ሶርቦን ዩኒቨርሲቲ አምርተው የከፍተኛ የንግድ ሕግ እና ሽከታኪን () ትምሕርት ጀመሩ። ሶርቦን እስከ ፲፱፻፳፰ ዓ/ም ድረስ ተምረው የመጀመሪያ ሲማክቶ ጉላፕ በሸከታኪን እንዲሁም የ ሲማሕግ ጉላፕ () ተመርቀው ወጡ። ወዲያው ፋሽሽት ኢጣልያ ሀገራችንን ይወርና ወጣቱ አክሊሉ ሀብተወልድ ለውድ አገራቸው ነጻነት የአርበኝነት ትግላቸውን በቶፍካ () እና በገቢ ሰብሳቢነት እዚያው ፈረንሳይ አገር ተሰማሩ። በዓለም መንግሥታት ማኅበር የኢትዮጵያ ዋና ፀሐፊ በጦርነቱ ዋዜማ ኢትዮጵያ በዓለም መንግሥታት ማኅበር ሸንጎ ጣልያን በግፍ ልትወራት መነሳቷን እና በማኅበሩ ‘የጋራ ደህንነት’ ዋስትና () መሠረት አባላት አገሮች መሃል ገብተው ጣልያንን እንዲያስታግሱ በምትከረከርበት ጊዜ አክሊሉ በፈረንሳይ አገር ውስጥ ተማሪ ሆነው ሳሉ ለሀገራቸው የሚያደርጉትን ትግል በመመልከት ንጉሠ ነገሥቱ፤ በዠኔቭ የኢትዮጵያ ልዑካን መሪ ፊታውራሪ ተክለ ሐዋርያት ተክለ ማርያም ሥር ዋና ፀሐፊ አደረጓቸው። ፊታውራሪው ያንጊዜ በፈረንሳይ፣ በብሪታንያ እና በዠኔቭ የኢትዮጵያ ዋና ልዑክ ነበሩ። ጦርነቱ በይፋ ከመጀመሩ በፊት ወደዠኔቭ እየሄዱ በኢትዮጵያ ስም ከጣልያን ጋር በዓለም መንግሥታት ማኅበር ሸንጎ ይሟገቱ የነበሩት እነዚህ ሁለቱ ስዎች ነበሩ። ፊታውራሪ ተክለ ሐዋርያት ወደአገራቸው ሲመለሱና ብላቴንጌታ ወልደ ማርያም በፓሪስ የኢትዮጵያ አምባሳዶር ሲሆኑ አክሊሉ የ”ፕሬስ አታሼ” ሆነው እንዲሠሩ ንጉሠ ነገሥቱ ቢያዟቸውም አምባሳደሩ “እምቢ ብለው አላስገባም አሉኝ። ቢሆንም እውጭ ሆቴል ቁጭ ብዬ እንደፕሬስ አታሼ ሆኜ ሥሠራ ነበር።” ( መስከረም ፲ ቀን ፲፱፻፷፯ ዓ/ም ለደርግ የምርመራ ኮሚሽን ‘ዓለም በቃኝ’ እስር ቤት ሆነው በላኩት የታሪክ ማስተወሻተው) የሚሉን አክሊሉ ሀብተወልድ በዚሁ ሥራ አፈ ቀላጤ () ሆነው ለጋዜጠኞች ማብራሪያ እና ቃለ ምልልስ በመስጠት የኢትዮጵያን አቋም እና የተሰነዘረባትን ግፈኛ ድርጊት ማስተዋወቃቸውን ቀጠሉ። ለመሆኑ ብላቴንጌታ ወልደ ማርያም ለምን ይሆን አክሊሉን አላስገባም ያሉት። ምናልባት ንጉሠ ነገሥቱ ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ “ሕይወቴና የኢትዮጵያ እርምጃ - ሁለተኛ መጽሐፍ” በተባለው መጽሐፋቸው ላይ “በፓሪስ የኛ ሚኒስቴር የነበረው ብላቴንጌታ ወልደማርያም አየለ እኛን ከድቶ ለጣልያኖች በገባ ጊዜ በዓለም መንግሥታት ማኅበር የኢትዮጵያ ጸሐፊ አቶ አክሊሉ ሀብተወልድ በፓሪስ የኢትዮጵያ ጊዜያዊ ጉዳይ አስፈጻሚ ሆኖ አገልግሎናል።” ብለው ያሠፈሩት ምክንያቱን ይጠቁም ይሆናል። በወቅቱ የፈረንሳይ ጠቅላይ ሚኒስቴር የነበረው ፒዬር ላቫል እና የብሪታንያው የውጭ ጉዳይ ሚኒስቴር ሳሙኤል ሆር በ ታኅሣሥ ወር ፲፱፻፳፯ ዓ/ም በምስጢር ዶልተው አዘጋጅተውት የነበረውን፤ ኢትዮጵያን የሚበልጠውን አገር (ሐረርን፣ ሲዳሞን፣ ባሌን) ለጣልያን ሰጥታ ጎጃምን፣ ጎንደርን እና ትግሬን አስቀርታ ተጣልያን ጋር እንድትታረቅ የሚደነግገውን የ”ሆር-ላቫል” ስምምነት የሚባለውን ለጃንሆይ መስጠታቸው ሲሰማ አክሊሉ ሀብተወልድ ማዳም ታቡዴስ ለምትባለው የ”ራዲካል ፓርቲ” ጋዜጣ ኃላፊ ለነበረችው ታዋቂ ጋዜጠኛ በምስጢር ይገልጹላትና እሷ ሎንዶን ላይ በጋዜጣና በራዲዮ ይፋ አደረገችው። ጉዳዩ በብሪታንያ የሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት ትልቅ ውዝግብና ሙግት ተደርጎበት ሆርም ምክር ቤቱን ይቅርታ እንዲጠይቅና ስምምነቱም እንዲወድቅ አድርጎታል። የጠላት ዘመን በሚያዝያ ወር ፲፱፻፳፰ ዓ/ም መደምደሚያ የፈረንሳይ የሕግ አውጪዎች ምክር ቤት አባላት ምርጫ በሚካሄድበት ጊዜ ወጣቱ አክሊሉ ለሦስቱ ዋና ፓርቲዎች የወቅቱ የፈረንሳይ ጠቅላይ ሚንስቴር የነበሩት ፒዬር ላቫል ሙሶሊኒን ለማስደሰት ሲል ኢትዮጵያን በመሸጥ “የጋራ ደህንነት” () የተባለውን የዓለም ጸጥታው ምክር ቤትን ዓላማ ማድከሙን፤ የኢትዮጵያ አቤቱታ እንዳይታይ እያደረገ እንደነ ሙሶሊኒና ሂትለርን እንዳበራታ ፣ በዚህም የዓለም ጦርነትን እንዲፋጠን ማድረጉን በዝርዝር ማስረዳትና ለፓርቲዎቹም የላቫልን መንግሥት ለመገልበጥ መሣሪያ መስጠት ለኢትዮጵያ ታላቅ ጥቅም እንደሚሰጥ በመገንዘብ በነዚህ ተቃዋሚ ፓርቲዎች ስብሰባ እየተገኙ የኢትዮጵያን እሮሮ ማሰማት ጀመሩ። የፈረንሳይም ጋዜጦች እነኚህን ስብሰባዎች በሚዘግቡ ጊዜ የአክሊሉ ሀብተወልድን ንግግርም ጨምረው ሲያትሙ ሀገራቸው የደረሰባትን የግፍ ወረራ ለመላው የፈረንሳይ ሕዝብ ሲያስተዋውቁ ቆዩ። አዲስ የተመረጠውን የፈረንሳይ ጠቅላይ ሚኒስቴር ሊዮን ብሎምን አነጋግረው ፈረንሳይ የሙሶሊኒ ፋሽሽት ኢጣልያ መንግሥት በኢትዮጵያ ላይ ያላትን ይዞታ መቼም ቢሆን እንደማያውቅ አረጋግጦላቸዋል። ወዲያው ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ በስደት ወደብሪታንያ ሲመጡ አክሊሉም በዚያው በፓሪስ የኢትዮጵያ ጉዳይ ፈጻሚ ሆነው ሲያገለግሉ ቆዩ። መስከረም ፲ ቀን ፲፱፻፷፯ ዓ/ም ለደርግ የምርመራ ኮሚሽን ‘ዓለም በቃኝ’ እስር ቤት ሆነው በላኩት የታሪክ ማስተወሻተው እንደነገሩን፤ “በ፲፱፻፴ ዓ/ም የእንግሊዝ ንጉሥና ንግሥት በግብዣ ለጉብኝት ፓሪስ በመጡ ጊዜ ተሌሎች አምባሳደሮች ጋር እኔም ተጠርቼ ሄጄ ነበር። በፕሮቶኮሉ ደንብ የኢትዮጵያና የጣልያን ጉዳይ ፈጻሚዎች አቀማመጣቸው ጎን ለጎን ስለነበር አጠገቡ በምሆንበት ጊዜያት ጣልያኑ በጣም ሲቆጣ እኔም ኃይለኛ ቃል ስለተናገርኩት ጠቡን ሁሉም ሰምተው የፕሮቶኮሉ ሹም በመካከላችን የሌላ አገር ጉዳይ ፈጻሚ አስቀመጠ።” ይላሉ በወቅቱ ጣልያኖች በኢትዮጵያ ላይ “ኋላቀር፤ ባርያ ሻጭ፤ አውሬዎች…. የኛ ተልዕኮ ኢትዮጵያን ማሰልጠን ነው….” እያሉ ፕሮፓጋዳቸውን ያዛምቱ ስለነበር የፈረንሳይ ሕዝብ ስሜቱን ለኛ ስሞታውን ወደነሱ አዙሮ ነበር። ይሄንን በዘለቄታማና ስኬታማ መንገድ ለመከላከል አክሊሉ (ሀ) ከልዩ ልዩ ጋዜጮች ጋር በመገናኘት እውነቱን በማስረዳት (ለ) ተነ ሙሴ ጃንጉል (በኋላ ኢትዮጵያ ውስጥ በማስታወቂያ ሚኒስቴር ሥር የፈረንሳይኛ ጋዜጣ ያቋቋመ) እና ከሌሎች ፈረንሳዮች ጋር በመተባበር ኢትዮጵያን የሚረዱ ሁለት ኮሚቴዎች ( እና ) በማቋቋምና በነዚህ ኮሚቴዎች በኩል የኢትዮጵያን ጉዳይ በብዙ ሺህ ለሚቆጠሩ ፈረንሳዮች በማሰራጨት የሕዝብ ዕርዳታ ለማስገኘት ችለዋል። (ሐ) በነዚሁ ኮሚቴዎች ዕርዳታና መሥራችነት የኢትዮጵያን አቋምና የጣልያንን ግፍ በየጊዜው የሚያስረዳ “ኑቬል ደ ኤትዮፒ” (የኢትዮጵያ ዜና) የሚባል ጋዜጣ ተመሠርቶ እሳቸውም በየጊዜው በጋዜጣው ይጽፉ ነበር። ከድል በኋላ የሁለተኛው የዓለም ጦርነት ሲያከትም የተሸናፊዎቹን የጀርመንን እና የጣልያንን ይዞታ፤ የካሳ ጉዳይ እና በድል ጊዜ ከጣልያን ወደ እንግሊዝ አስተዳደር ተላልፈው የነበሩትን የኤርትራን እና የኦጋዴንን ጉዳይ ለመወሰን በየተባበሩት መንግሥታት ድርጅት መሪነት “የሰላም ጉባዔ” በሚካሄድበት ጊዜ አቶ አክሊሉ ሀብተወልድ መጀመሪያ በፓሪሱ ጉባዔ በታዛቢነት በመጨረሻም በውጭ ጉዳይ ሚኒስቴርነት አዲሱ የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት በተመሠረተበት በሳን ፍራንሲስኮ ከተማ የኢትዮጵያን ልዑካን በመምራት ተሳትፈዋል። አክሊሉ ሀብተወልድን ትልቅ የዲፕሎማሲ ሰው መሆናቸውንና በዓለም አቀፍ የዲፕሎማሲ መድረኮች ለኢትዮጵያ ብዙ መታገላቸውን የሚያስመሰክርላቸው ዘመን የሁለተኛው የዓለም ጦርነት ካከተመበት ጊዜ ጀምሮ የኤርትራ እና የኢትዮጵያ በኅብረታዊ መንግሥት የመዋሐድ ጉዳይ እስከተፈረመበት ኅዳር ወር ፲፱፻፵፪ ዓ/ም ድረስ የነበረው ዘመን ነው። አክሊሉ በእንግሊዝና በኢጣሊያ ተሸንሽና የነበርቸውን አገራቸውን ረጅም ዓመት የፈጀ ዲፕሎማሲያዊ ጥረት በማድረግ አንድ ያደረጉ ታላቅ ዲፕሎማት እንደነበሩ ስለሳቸው ብዙም የተጻፈ መረጃ ማግኘት ቢያስቸግርም በአምባሳደር ዘውዴ ረታ የተጻፈው ‘የኤርትራ ጉዳይ’ የተባለው መጽሐፍ ስለኚህ ሰው ታላቅ ተጋድሎ በሰፊው ተዘርዝሮ ይገኛል :: አምባሳዶር ዘውዴ የኤርትራን ጉዳይ በተመለከተው በዓለም መድረክ ላይ ይካሄድ ስለነበረው ትግል ሲጽፉ ፤ በዚያን ጊዜ በአካባቢ ቡድን ብዛት በተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ኃይል የነበራቸው የላቲን አሜሪካ አገሮች የጣልያን ወገን በመሆን የውጭ ጉዳይ ሚኒስቴሩን አክሊሉ ሀብተወልድን እጅግ በጣም ቢያናድዷቸው የተከተለውን ትንቢታዊ ንግግር ከማኅበሩ መድረክ ላይ አደርጉ፦ «በዚህ አጋጣሚ ለባልደረቦቼ የላቲን አሜሪካ አገሮች ተወካዮች፣ በተለይም ለአርጀንቲናው ልዑክ እጅግ በጣም ከባድ ፋይዳ ስላለው ጉዳይ የማስተላልፈው መልዕክት አለኝ። ዛሬ አገሬ ከግብጽ እና ከላይቤሪያ ጋር ሆና እናንተ ከጣልያን ጋር በማደም የአፍሪቃን ሕዝቦች ለመጨቆን የምትጫወቱትን ሚና በጥንቃቄ እየተመለከትን ነው። በቅርብ ጊዜ ውስጥ ግን እዚህ ያለነው ሦስት አፍሪቃውያን አገሮች በአስር እጥፍ በዝተን በተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ውስጥ ተገቢ መቀመጫችንን እንይዛለን። ያን ጊዜ እኛ እንደናንተ ሳይሆን፣ ለዓለም ሰላም ድጋፍ እና ፍትሐዊ ፍርድ ድምጻችንን እንደምናሰማ ጥርጣሬ የለኝም።» ሲሉ ስሜታዊ ንግግራቸውን አሰምተዋል። እውነትም ይሄንን በተናገሩ በአሥር ዐመታት ውስጥ አፍሪቃውያን አገሮች በማኅበሩ ውስጥ ትልቁ አኅጉራዊ ቡድን ለመሆን በቁ። ረዥሙ የስደት ዘመን ተጠናቀቀ በ፲፱፻፲፯ ዓ/ም መጀመሪያ ለትምሕርት ከአገራቸው፣ ከትምሕርታቸውም በኋላ በጣልያን የግፍ ወረራ ምክንያት አምስቱን ዓመታት አውሮፓ ቆይተው በተቻላቸውና በተሰጣቸውም መመሪያ ስለአገራቸው ሲታገሉ የኖሩት አክሊሉ፤ ከጠላትም ድል መደረግ በኋላ የሳቸው ዲፕሎማሲያዊ የትግል ሥራ እስከሚገባደድ ድረስ በድካም፤ በጭንቀት እና በህመምም ለብዙ ዓመታት በፓሪስ እና ኒው ዮርክ የኖሩት የውጭ ጉዳይ ሚኒስቴር ከጥቂት የሥራ ጋደኞቻቸው ጋር በ፲፱፻፵፬ ዓ/ም ወደናፈቋት አገራቸው ተመለሱ። የኤርትራን ጉዳይ በተባበሩት መንግሥታት ድርጅት አስፈጽመው የተመለሱትን የውጭ ጉዳይ ሚኒስቴር የአገራቸው ሕዝብ በተለይም ኤርትራውያን በጣም ሞቅ ባለ ሁኔታ ተቀበሏቸው። ቀደም ብሎ ንጉሠ ነገሥቱ፣ እቴጌ መነን፣ ፀሐፊ ትዕዛዝ ወልደ ጊዮርጊስ ወልደ ዮሐንስ፣ አቶ ይልማ ደሬሳ እና የወለጋ ጠቅላይ ግዛት አስተዳዳሪ የነበሩት ደጃዝማች መኮንን ደስታ የደስታ ቴሌግራም ተልኮላቸው ነበር። ሆኖም ንጉሠ ነገሥቱ መስከረም ፩ ቀን ፲፱፻፵፭ ዓ/ም የኤርትራን ከኢትዮጵያ ጋር በኅብረት መንግሥት መዋሐድ አስመልክተው ባደረጉት ንግግር አንዳንድ ኤርትራውያንን በስም ጠርተው ሲያመሰግኑ፤ ለዚህ ውጤት እጅግ ከፍ ያለ ትግል ያካሄዱትንና ታላቅ ዲፕሎማሲያዊ መስዋዕትነትን ላበረከቱት አክሊሉ ሀብተወልድ ግን በሕዝብ ፊት ምስጋና ያለማቅረባቸው ያሳዝናል። በሚያዝያ ወር ፲፱፻፵፯ ዓ/ም የአክሊሉ ዋና ደጋፊ የነበሩት እና እስከዚያ ጊዜ ድረስ በንጉሠ ነገሥቱ መንግሥት ትልቅ ሥልጣን እና በንጉሠ ነገሥቱም ታማኝነትና ተሰሚነት የነበራቸው ፀሐፊ ትዕዛዝ ወልደ ጊዮርጊስ ወልደ ዮሐንስ ፣ ትክክለኛ ምክንያቱ ባልታወቀ ሁኔታ ከዚህ ቁልፍ ቦታ ተነስተው መጀመሪያ የአሩሲ ጠቅላይ ግዛት አስተዳዳሪ ቀጥሎም የጋሙ ጎፋ ጠቅላይ ግዛት አስተዳዳድሪ ተደርጉ። አምባሳዶር ዘውዴ ረታ በመጽሐፋቸው ስለዚህ ጉዳይ ሲያወሱ፣ የኤርትራ ጉዳይ በተባበሩት መንግሥታት ድርጅት በሚካሄድበት ጊዜ አክሊሉ ሀብተወልድ የብሪታንያን የኤርትራ አቋም ነቅፈው በመዝለፋቸው የንጉሠ ነገሥቱ የግል ፀሐፊ የነበሩት እና የብሪታንያ ደጋፊ የሚባሉት አቶ ተፈራ ወርቅ (በኋላ ፀሐፊ ትዕዛዝ) ‘የውጭ ጉዳይ ሚንስትሩ አክሊሉ ለብሪታንያ ይቅርታ ይጠይቅ ሲሉ ፀሐፊ ትዕዛዝ ወልደጊዮርጊስ ግን ያደረገው አግባብ ነው ይቅርታ መጠየቅ የለበትም በሚል ጉዳይ ተከራክረዋል ሲሉን የፀሐፊ ትዕዛዝ ወልደጊዮርጊስ ከሥልጣን መወገድ ምክንያት ዕውን ይሄ ይሆን ወይ? ሊያስብለን ይችላል። ባህሩ ዘውዴ ደግሞ በተባለው መጽሐፉ ላይ የፀሐፊ ትዕዛዝ ወልደ ጊዮርጊስ ከሥልጣን መወገድ ዋና ምክኛት የነበሩት የግል ምስጢራዊ የስለላ ድር የዳበሩት እና በዚህም የሚያገኙትን መረጃዎች ለንጉሠ ነገሥቱ በማካፈል ይወደዱ የነበሩት የአክሊሉ ታላቅ ወንድም መኮንን ሀብተወልድ ናቸው ይለናል። እንዴት የፀሐፊ ትዕዛዝ ወልደ ጊዮርጊስ የመውደቅ ምክንያት እንደሆኑ ባያብራራልንም ምናልባት በዚሁ የምስጢራዊ ስለላ ድራቸው ‘ትልቅ ምስጢር አግኝተውባቸው ይሆን? ለማለት ያበቃናል። ትክክለኛ ምክንያቱ ይህም ይሁን ያ፣ የፀሐፌ ትዕዛዝ ወልደጊዮርጊስ መወገድ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትሩን አቶ አክሊሉን ግን ከንጉሠ ነገሥቱ ጋር የሚያቀራርበውን በፀሀፊ ትዕዛዝ ማዕረግ የፅህፈት ሚኒስቴርና እና ምክትል ጠቅላይ ሚኒስቴርነትን አፍርቶላቸዋል። የታኅሣሥ ግርግር በክብር ዘበኛ ሠራዊት አዛዥ ጄነራል መንግሥቱ ንዋይ እና በታናሽ ወንድማቸው አቶ ገርማሜ ንዋይ የተጸነሰሰውና ታኅሣሥ ፬ ቀን ፲፱፻፶፫ ዓ/ም ተጀምሮ ዓርብ ታኅሣሥ ፯ ቀን አሥራ አምስት መኳንንት፣ ሚኒስቴሮች እና የጦር መኮንኖች መረሸን ያከተመው የታኅሣሥ ግርግር የመፈንቅለ መንግሥት ሙከራ፣ ለፀሐፌ ትዕዛዝ አክሊሉ ሀብተወልድ በታላቅ ወንድማቸው አቶ መኮንን ሀብተወልድ መገደል ትልቅ የግል ሀዘን ላይ ቢጥላቸውም፤ በጊዜያዊ ጠቅላይ ሚኒስቴርነት የንጉሠ ነገሥቱን መንግሥት ይመሩ የነበሩት የራስ አበበ አረጋይ በአመጸኞቹ እጅ መገደል ለሳቸው የጠላይ ሚኒስቴርነቱን ማዕርግ እና ሥልጣን አስገኝቶላቸዋል። በጠቅላይ ሚኒስቴርነት እና በፅሕፈት ሚኒስቴርነት በጥምር ሲያገለግሉ ዘመናዊውንና ጥንታዊውን ሥልጣናት በጃቸው በማግባት ለንጉሠ ነገሥቱ ቀርበው በተሰሚነት አብዮቱ እስከፈነዳ ድረስ ሠሩ። የአብዮት ፍንዳታ በ፲፱፻፷፭ ዓ/ም የተቀጣጠለው አብዮታዊ ሽብር በተማሪዎች ሰልፍ፣ የወታደሮች እንቅስቃሴ እንዲሁም የዓለምን ዱኛ () ያናጋው የነዳጅ ማዕቀብ ሲለኮሱ የደርግ ሥልጣንም እየጎለመሰ መጣ። ወታደሮቹም መኮንኖችን ብቻ ሳይሆን የ መንግሥት ባለሥልጣናትንም ጭምር የማሠር ስልጣን እንደሚኖራቸው ንጉሠ ነገሥቱን አሳመኑ። በየካቲት ወር ጠቅላይ ሚኒስቴሩ አክሊሉ ሀብተወልድ ከነ ሚኒስቴሮቻቸው ሥልጣናቸውን ለቀቁ። ‘ተንፏቃቂው አብዮት’ ወዲያው ተተክተው የተሾሙትንም አዲስ ጠቅላይ ሚኒስቴር ልጅ እንዳልካቸው መኮንንም ከሥልጣን አውርዶ ከነ አክሊሉ ሀብተወልድ ጋር ከርቸሌ ከከተተ በኋላ መስከረም ፪ ቀን ፲፱፻፷፮ ዓ/ም ባለቤቱን እራሳቸውን ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴን ከሥልጣን አወረደ። ፀሐፌ ትዕዛዝ አክሊሉ ሀብተወልድ ከንጉሠ ነገሥቱ አዝማድ እና ቤተሰቦች፤ መሳፍንት እና መኳንንት፤ ባለሥልጣናትና ወታደራዊ መኮንኖች ጋር በእስራት ከቆዩ በኋላ ያለክስም ያለፍርድ በኅዳር ወር ፲፱፻፷፯ ዓ/ም በተወለዱ በ ስድሳ ሦስት ዓመታቸው ከስልሳ ሰዎች ጋር ተረሽነው ሞቱ። የአክሊሉ ሀብተወልድ ጥቅሶች "… "የደረሰው ይድረስ ደካማ ሆኜ መታየት አልፈልግም :: የሀገሬን ጥቅምና መብት የሚነካ መስሎ ከታየኝ መናገሬን አልተውም ::" "…ሀገሬ ኢትዮጵያ በዓለም ሸንጎ ላይ ፍርድ ተነፍጓት ስታዝን የመጀመሪያ ጊዜ አይደለም።…..ኢትዮጵያ ያለፉት ታሪኮቿ በትክክል እንዳስረዱት፤ለነፃነቷና ለመንቷ፤በኮሎኒያሊስቶች ጣሊአን ጋር በየጊዜዉ ስተዋጋ፤ያሸነፈችዉ ብቻዋን ነዉ። የተጠቃቺዉም ብቻዋን ስለሆነ፤አገሬ መቸዉንም ለሚደርስባት አደጋ ከማንም እርዳታ አገኛለሁ ብላ አትጠብቅም።ዛሬም ሆነ ነፃነቷን ለመጠበቅ፤ታሪኳን ለማስከበር አስፈላጊዉን ዝግጅት ማድረግ ያለባት፤እሷ ራሷ ብቻ ነች።…" “በዚህ አጋጣሚ ለባልደረቦቼ የላቲን አሜሪካ አገሮች ተወካዮች፣ በተለይም ለአርጀንቲናው ልዑክ እጅግ በጣም ከባድ ፋይዳ ስላለው ጉዳይ የማስተላልፈው መልዕክት አለኝ። ዛሬ አገሬ ከግብጽ እና ከላይቤሪያ ጋር ሆና እናንተ ከጣልያን ጋር በማደም የአፍሪቃን ሕዝቦች ለመጨቆን የምትጫወቱትን ሚና በጥንቃቄ እየተመለከትን ነው። በቅርብ ጊዜ ውስጥ ግን እዚህ ያለነው ሦስት አፍሪቃውያን አገሮች በአስር እጥፍ በዝተን በተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ውስጥ ተገቢ መቀመጫችንን እንይዛለን። ያን ጊዜ እኛ እንደናንተ ሳይሆን፣ ለዓለም ሰላም ድጋፍ እና ፍትሐዊ ፍርድ ድምጻችንን እንደምናሰማ ጥርጣሬ የለኝም።” ዋቢ ምንጮች ጦብያ መጽሔት ፪ኛ ዓመት ቁጥር ፮ መስከረም ፲፱፻፹፮ ዓ/ም የኢትዮጵያ ካቢኔ አባላት

16106

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%8B%9E%E1%88%AB%E1%88%B5%E1%89%B0%E1%88%AD%20%E1%8D%8D%E1%8A%AB%E1%88%AC%20%E1%8A%AD%E1%8D%8D%E1%88%8D%20%E1%8D%AB

የዞራስተር ፍካሬ ክፍል ፫

ክፍል ፫ "ከትልቁ ተራራየ ፊት ቆምኩ፣ ከሩቁም መዋተቴ እንዲሁ። ለዛም ስል መጀመሪያ ወደ ጥልቁ ገደሌ፣ ወደ የሚያመኝ ስፍራ፣ ወደጥቁሩ ጎርፌ መውርድ አለብኝ" በማለት ዞራስተር ከተከታዮቹ ተለይቶ ከባዱን ስራውን ለመፈጸም ባዘነ። ግቡም የ"በላይ ሰው"ን ማስተማር አቁሞ እራሱ የበላይ ሰው ለመሆን ነበር። "መሰላል ከሌላችሁ በራሳችሁ ጭንቅላት ላይ መወጣጣትን ልመዱ፤ በሌላስ በምን መንገድ ወደላይ ለመውጣት ትሻላችሁ? በጭንቅላታችሁ፣ ከልባችሁ እርቃችሁ... ከዋክብቶቻችሁ ሳይቀሩ ከግራችሁ በታች እስኪሆኑ ወደ ላይ ተወጣጡ!" ዞራስተር በከተሞችና በባህር ጠረፎች በሚዋትትበት ዘመን መንፈሱን ወደታች ስለሚጎትተው የስበት ሃይል ማውጣት ማውረድ ጀመረ። ይህ ሃሳቡን ወደታች የሚጎትተው መንፈስ ባለፈው ክፍል አዋቂው የነገርው የ«ሁሉ ነገር ከንቱነት ነበር። ሁሉም ወደ ላይ የተወረወረ ነገር ወደ መሬት መልሶ ይወድቃል፣ ስለሆነም ሁሉም የከንቱ ከንቱ ነው!» ዞራስተር ይህን ወደታች የሚጎትት የስበት ሃይል ለማሸነፍ የሁሉ ነገር ዘላለማዊ መመላለስን ሃሳብ ማውጣት ማውረድ ጀመረ። በአለም ላይ ያለው የቁስ ብዛት የተወሰነ ሲሆን ጊዜ ግን የማያልቅ ጅረት ነው። ስለሆነም በቁስ ውስጥ ያሉት እያንዳንዱ አተሞች የሚደረደሩበት መንገድ ስፍር ቁጥር ባይኖርውም... ከጊዜ ወሰን የለሽ የትየለሌንት አንጻር እያንዳንዱ የአቶም አደራደር ዘዴ ተመልሶ ይመጣል። እያንዳንዱ ቁስ ያለፈበትን አደራደር በዘመናት ይደግማል። ሁሉም ነገር ተመልሶ ይመጣል። ሁሉም ኅልው ነገር ካሁን በፊት ኅልው ነበር ስለዚህ መጭው ዘመን እንደ በፊቱ ነው። "ኦ! ዞራስተር" አሉ እንስሳቶቹ "ሁሉም ነገር ይሄዳል፣ ሁሉም ነገር ተመልሶ ይመጣል፣ ለዘላለም የህልውና ጎማ ይሽከረከራል። ሁሉም ይሞታል፣ ሁሉም እንደገና ያብባል፣ የህይወት ቀለበት በንዲህ መልኩ ለዘላለም ይቀጥላል። ሁሉም ይሰበራል፣ ሁሉም እንደገና ይጋጠማል፣ ላለም እስከ ዘላለም አንድ አይነት የኅልውና ቤት ይገነባል። ሁሉም ይለያያል፣ ሁሉም ከሁሉ ጋር እንደገና ይገናኛል፣ ለዘለዓለም የኅልውና ቀለበት በራሱ ላይ እንዲህ ይሽከረከራል።" ጊዜ እንደ መስመር ቀጥ ብሎ የተሰመረ ሳይሆን፣ ላለም እስከ ዘላለም ክብ ሰርቶ በራሱ ላይ የሚሽከረከር እንጂ። "ቀጥ ያለ ሁሉ ውሸት ነው፣ ሁሉም እውነት የተንጋደደ ነው! ጊዜ ራሱ ክብ ነው!" ነገር ግን የዘላለም መመላስ ዞራስተርን ከማስደስተ ይልቅ በጣም በጠበጠው። በዚህ ፍልስፍና መሰረት ሁሉ የሰው ልጅ የበላይ-ሰው ለመሆን የሚያደርገው ጥረት መና ሆነ እንደገና ወደ ነበረበት ዝቅተኛ ስብእና ጊዜውን ጠብቆ ይመለሳል። የበላይ ሰው ማለት የሰው ልጅ በትግል የወጣው ተራራና ከዚህም ተራራ ተነስቶ ወደ የበለጠ ከፍታ የሚወጣጣበት ሳይሆን በአዙሪት ውስጥ ያለ አንድ አልባሌ ነጥብ ሆነ። ሃሳቡ ዞራስትራን ክፉኛ አውኮት ሲቆዝም የአንድ ወጣት እረኛ ታሪክ በራዕይ መልኩ ታየው። እረኛው ጉሮሮ ውስጥ ጥቁር እባብ ተሰንቅሮ መተንፈሻ አሳጣው። እባቡንም ከጉሮሮው መንግሎ ለማውጣት የማይቻል ሆነ። በዚህ ጊዜ ዞራስተር ድምጹን ከፍ አድርጎ "እራሱን ግመጠው!" ብሎ ለዕረኛው ጮኽ። ዕረኛውም የተባለውን በማድረግ የእባቡን እራስ ቱፍ ሲል የነጻነትን ሳቅ ያቀልጠው ጀመር። ከዚህ ጀምሮ ዞራስተር አንድና አንድ አላማ ብቻ ህይወቱን ገዛ፣ እርሱም ወደታች የሚጎትተውን መንፈስ በማሸነፍ ልክ እንደ እረኛው የነጻነቱን ሳቅ መሳቅ። ዞራስተር ከብዙ ጉዞ በኋላ ከተራራው ዋሻ ደረስ። በዚህ ክፍል መጨረሻ ዞራስተር ያወከውን ወደታች የሚጎትተውን መንፈስ ሲያሸንፍ እናነባለን። የዘላለም መመላስን ተስፋ አስቆራጭ ሃሳብ ያሸነፈው እንዲህ ነበር፡ ጊዜ ክብ ከሆነ፣ እክቡ የትኛው ላይ ኅልው እንደሆን (የት ላይ እንደምንኖር) ምንም ለውጥ አያመጣም፣ በየትኛው የዕድገት ደረጃ ላይ ኅልው መሆናችንም ምንም ለውጥ አያመጣም፣ "ሁሉም ቅጽበት ላይ ኅልውና ይጀመራል... መካከሉ ሁሉም ቦታ ነው።" ብዙ ሰወች ባለፈው ዘመን ይኖራሉ (ማለት በትውፊት፣ ባህል፣ ካለፉት ዘመናት በተወረሱ የግብረገብ ህግጋት፣ ወዘተ...ስር)። ዞራስተር ደግሞ ወደፊት በሚመጣው፣ ባልተፈጠረው አለም ባህል ይኖር ነበር። ሆኖም ግን ዞራስተር እንደተገነዘበ ያለፈውና መጭው ዘመን ምንም ዋጋ የላቸውም፣ ህይወትን መኖር በአሁኗ ቅጽበት ነው። የህይወት ትግል የሚካሄደው በዚች ቅጽበት ሲሆን ህይወትም የሚገለጸው ኗሪው በትግሉ ውስጥ በሚያሳየው ብርታት ነው። ከዚህ አንጻር የዘላለም ምልልስ ተስፋ የሚያስቆርጥ ጽንሰ ሃሳብ ሳይሆን ከሃይማኖት ውጭ የሆነ አዲስ አይነት የሚያሰደስት ዘላለማዊነት ሆነ። ስለሆነም ዞራስተር ከነበረበት ተውከት ዳነ። ለዚህም ሲል መዝፈንና መደነስ ጀመረ። መዝፈንና መደነስ ከመናገር አንጻር የበለጠ ሃይል አላቸው፡ መናገር ከሰውነታችን የተቆረጠ፣ የንቃተ ኅሊና ስራ ሲሆን መዝፈንና መደንስ ግን ከሰውነታችን ጋር የተያያዙ እንቅስቃሴወች ስለሆኑ ንቃተ-ኅሊናንና አካላታችንን አንድ ላይ የሚያሳትፉ ስራወች ናቸው። መዝፈንና መደነስ የሚችል ሰው ሙሉ ስለሆነ ህይወቱም ከአዋቂ አስተማሪወች ይልቅ በአሁኗ ቅጽበት የሚካሄድ ነው። ዞራስተር አስተማሪ በነበረበት ጊዜ የተሰማው ጎደሎነት ከዚህ አንጻር ነው። መዝፈንና መደነስ ባለመቻሉ ጎድሎ ነበር። ለማጠቃለል ያክል፣ የመጽሃፉ የመጀመሪያ ክፍል የ"በላይ ሰውን" መምጣት የሚሰብክ ሲሆን፣ እጅግ በለመለሙና ጣፋጭ በሆኑ እይታወች የታጀበ ነበር። ክፍሉ ከተዘበራረቀው የባህል ፍርክስካሽ የተስተካከለ ስልጣኔን ለመገንባት የሚጥር ነው። ሆኖም ሁሉም የተስተካከለ ነገር የተሸሸገ ዝብርቅርቅ አስከፊ ነገር ስላለው፣ ይህም አስከፊ ነገር ዞሮ ዞሮ እራሱን የበላይ ስለሚያደርግ፣ ይህን መጋፈጥ ግድ ይላል። የአፖሎ ቀን ያለ ዳዮኒስ ጭለማ ኅልው አይሆንም። ማታው እንዳውም ከቀኑ በጣም ሃይለኛ ነው። እኒህ ጭለማ የሆኑ የህይወት ኃይሎች እጅግ ሃይለኛ ስለሆኑ ሰወች ብዙ ጊዜ ከህይወት መራቅ ይመርጣሉ፣ ስለዚህም በብዙወች አስተያየት ህይወት እጅግ ስቃይ የበዛበትና መጥፎ ሲሆን፣ ኑሮ መሸነፍ ያለበት ነገር ነው ብለው ያምናሉ። የዞራስተር አላማ እንግዲህ ምንም እንኳ ህይወት ብዙ ጊዜ ሽብር ቢኖረውም፣ መጥፎውም ቢበዛም ህይወት መኖር ያለበትና መደገፍ ያለበት እንደሆነ ማሳየት ነው። የመጽሃፉ የመጨረሻ ክፍል የዋናወቹ ገጸ ባህርያት ወደ ህይወትን ከነሽብሩና ጭለማው መውደድን ሽግግር ይተርካል። ከብዙ ማሰብና ማስተማር በኋላ - ህይወትን መኖር፣ ህይወትን ማፍቀር። የሚያይ፣ የሚሰማው፣ የሚያውቅ ፍቅር። ከዘላለም መመላለስ በተጨማሪ ኒሼ ስለ አዳዲስ ህግጋት/ዋጋወች ማውጣት በዚሁ ክፍል አጥብቆ አስተምሯል። "በተሰባበሩና ግማሽ ድረስ በተጻፈባቸው ጽላቶች ተከብቤ ተቀምጨ እጠባበቃለሁ። ከቶ መቼ ይሆን የኔስ ጊዜ?" መደብ :የዞራስተር ፍካሬ

13832

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%A0%E1%88%AD%E1%8D%80%20%E1%8B%B5%E1%8A%95%E1%8C%8D%E1%88%8D

ሠርፀ ድንግል

ዓፄ ሠርጸ ድንግል ( 1542 - መስከረም 27, 1590 ) በዙፋን ስማቸው "መለክ ሰገድ" ኢትዮጵያን ከ1555 - 1590 ዓ.ም. የመሩ ንጉሥ ነበሩ። አባታቸው ዓፄ ሚናስ ሲሆኑ እናታቸው ደግሞ እቴጌ አድማስ ሞገስ ነበሩ። ከግራኝ ወረራ ጀምሮ እስከ ዓፄ ሚናስ ዘመን የቀጠለው አለመረጋጋት በኒህ ንጉሥ ዘመን አንጻራዊ እልባት አግኝቷል። ለዚህ ተጠያቂ የሚሆኑ አራት ጉልህ ክስተቶች፡ ፩) በሰሜን የቱርኮች ወረራ በንጉሡ ወታደራዊ ብቃት በመክሸፉ ፪) በደቡብ የባሬንቱ ኦሮሞዎች ሐረርን በመውረራቸው የአዳል ግዛት ኃይል በመዳከሙ እና ስለዚህ ምክንያት ከአዳል ጦርነት በማብቃቱ ፫) የቦረና ኦሮሞዎች ወደ ሸዋ የሚያካሂዱትን ዘመቻ ለጊዜው መግታት በመቻሉ፣ ፬) የአገሪቱን ዋና ከተማ ከመካከለኛው ክፍል ወደ አባይ ምዕራብ በማሻገሩ ነበር። በአጠቃላይ መልኩ ይህ ንጉስ ከሚናስ የተረከበውን ግዛት አስፍቶና አጠናክሮ ለቀጣዩ መሪ ትቶ አልፈዋል። የንግሱ ባለቤት እቴጌ ማርያም ሰናም ለተከታዮቹ ነገሥታት መነሳትም ሆነ መውደቅ ባበረክተችው አስተዋጽኦ በታሪክ ትታወሳለች። ቅድመ መለክ ስገድ በሠርፀ ድንግል የህጻንነት ዘመን የነበረችው አገር ብዙ ውዝግቦችን እምታስተናግድ ነበረች። ከምክንያቶቹ ውስጥ አንደኛው ዓፄ ሚናስ ከፖርቱጋል ካቶሊኮች ጋር አለመስማማቱ ሲሆን ካቶሊኮቹም አንድ ጊዜ ከባህር ንጉስ ይስሐቅ ጋር በማበር ሌላ ጊዜ ባህር ንጉሱ ከቱርኮች ጋር በመተጋገዝ በሚናስ ላይ አመጽና ዘመቻ በመፈጸማቸው ነበር። ሌላው ምክንያት የአዳል ግዛት ኃይሉ እምብዛም ያልተዳከመ ስለነበር በመካከለኛው መንግስት ላይ ጦር የመክፈት ልማዱ አልተገታም ነበር። ሦስተኛው በዘመኑ የአገሪቱ የአስተዳደር ማዕከል የነበረው የሸዋ እና ፈጠገር ክፍሎችን ቦረናዎች መውረር መጀመራችው ነበር። በነዚህ ምክያቶች አገሪቱ በበጋው ወቅት ጦርነት የሚካሄድባት በክረምት ደግሞ ሰፊ ሰራዊት በመያዝ ከጊዜ ወደጊዜ በሚቀያየሩት ዋና ከተሞች የሚሰፈርባት ነበረች። ሠርፀ ድንግል መንገሱ ዓፄ ሚናስ በ1555 ሲሞቱ ቀጣዩ ንጉስን ለመምረጥ የአገሪቱ መሳፍንቶች በሸዋ ተሰበሰቡ። ምንም እንኳ ሠረፀ ድንግል የሚናስ ታላቁ ልጅ ቢሆንም ብዙ ተቀናቃኞች ነበሩት። ከነዚሁም ውስጥ፣ የዓፄ ልብነ ድንግል እህት የወይዘሮ ሮማነወርቅ ልጅ የነበረው ሐመልማል ዋና ሲሆን ሌሎች እንደ ሐርቦ፣ አቤቶ ፋሲል እና ይስሐቅ ያሉ ተገዳዳሪዎች ስብሰባው የተወዛገበ እንዲሆን አድርገውት ነበር። የዚህ ስብሰባ ውጤት የ13 ዓመቱ ሠርፀ ድንግል ንጉስ እንዲሆን ነበር። ሆኖም ሐምልማል ይህን ውጤት ባለመቀበል የጎጃም እና ደምበያ መሳፍንቶችን በማስተባበር በወጣቱ ንጉስ ላይ ዘመቻ ከፍቶ በመጀመሪያ አካባቢ ድል ተቀዳጅቶ ነበር። ይሁንና የቀሳውስቱን እና እንዲሁም እቴጌ ሰብለ ወንጌልን ድጋፍ በማግኘቱ፣ ይህንም ተከትሎ በየጊዜው ቁጥራቸው እየጨመሩ የሄዱ መሳፍንቶችን ከርሱ ጎን በመሰለፋቸው በመጨረሻ ሐመልማልን በጦርነት ለማሸነፍ ቻለ። ጎጃምን ለተሸነፈው ለሐመልማል እንደ ግዛት በመስጠት ሰላም ለማስፈን ቻለ። የአጎቱ ልጆች ማመጽ ይህ ከሆነ በኋላ ባህር ንጉስ ይስሃቅ የተባለው ያሁኑ ኤርትራ መሪ በአጼ ሚናስ ዘመን ያመጸ ቢሆንም ልጁ ሲነግስ የልጁን ስልጣን ተቀበለ። ክሁለት አመት በኋል ፋሲል የተባለው ሌላው ያጎቱ ልጅ አመጽ አስነስተውብታል (ምንም እንኳ ሁቱም ቢሸነፉ)። የቱርኮች ጦርነት፣ የግንቦች መታነጽ ፣ በአክሱም የአክሊል መድፋት መልሶም በ1569 ከቱርኮች ጋር ባደረገው ጦርነት ለመጀመሪያ ጊዜ ቱርኮችን አሸነፈ። ለዚህ መታሰቢያ በእምፍራዝ (ጉዛራ) በ1571 ቤ/መንግስት አሰራ። ወደ ሰሜንም በመዝለቅ በወገራ እና በአይባ ሌሎች ቤ/መንግስቶችን አሰርቷል። የኪዳነ ምህርት ቤ/ክርስቲያንም እንዲሁ። ከዚያም ባህር ንጉስ ይስሐቅ በኦቶማን ቱርኮችና በአዳል ሰራዊት ታግዞ አመጽ ማስነሳቱ አልቀረም። በዚህ ጊዜ ንጉሱ ወደ ትግራይ በመዝመት በ1578 ባህረ ነጋሹንና (በአዲ ቆሮ) አባሪ ኦቶማኑን ኦዝደሚር ፓሻንና የአዳል መሪ የነበረውን ሱልጣን መሃመድ አራተኛ (በተምቤን) ጦርነት አሸንፎ ገደላቸው። በድባርዋ (የድሮው ኤርትራ ዋና ከተማ) የነበሩት ቱርኮችም ያለምንም ተኩስ እጃቸውን ሰጡ። በዚያውም ሰርጸ ድንግል በአክሱም ስርዓተ ተክሊሉን ፈጸመ (ይህ እንግዲህ ከዘርዓ ያዕቆብ በኋላ ለመጀመሪያ ጊዜ መሆኑ ነው)፣ መልአክ ሰገድ የሚለውንም ስም ያገኘው በዚህ ጊዜ ነበር። ከ10 አመት በሁዋላ፣ በ1588 ኦቶማን ቱርኮች፣ ከተባረሩበት ድባርዋ መልሰው ሊቆጣጠሩ ሲሞክሩ በመሸነፋቸው አርቂቆ ላይ የነበረውን ግዛታቸውን ሰርጸ ድንግል አፈረሰባቸው። በዚህ ምክንያት የቱርኩ መሪ ፓሻ በወርቅ ያጌጠ ፈረስ እስከ ሳዱላው በመላክ ከንጉሱ ዘንድ ሰላም እንደሚሻ አስታወቀ። ሌሎች ዘመቻዎች እና ሰላም ሰርጸ ድንግል የኖረበት ዘመን ከግራኝ አህመድ ወረራ ጥቂት ዘመን አሳልፎ ስለነበር የህዝቦች ፍልሰት በዚሁ ዘመን ይታይ ነበር። የኦሮሞን ወደ ሰሜን ወረራ ለመጀመሪያ ጊዜ የተጋፈጠ ንጉስ ይሄው ሰርጸ ድንግል ነው። በዚሁ ዘመን የኦሮሞወች ጥንካሬ ከማየሉ የተነሳ ኑር ኢብን ሙጃሂድ የተሰኘውን የግራኝን ምትክ በመግደል ሐረርን ወረው ነበር። ቀጥሎም ወደሰሜን በመዝመት ሰርጸ ድንግል በነገሰ በ10ኛው አመት ዝዋይ ሃይቅ አካባቢ ከንጉሱ ሰራዊት ጋር ተጋጭተው ተሸነፉ። ከዚህ በኋላ ንጉሱ በኦሮሞወች ቡድኖች ላይ በ1578 እና በ1588 ዘምቷል። በ1580 እና 85 ደግሞ በቤተ እስራኤል (ፈላሾች) ቡድኖች ላይ ዘምቷአል። አገው ላይም በ1581 እና 85፣ ጋምቦ ላይ በ 1590 እናም ሱዳን ውስጥ በሻንቅላ ላይ አድርጓል። እንራያ ደግሞ ሁለት ጊዜ በ 1586 እና 97 ጦርነት በመክፍት ህዝቡን ከነመሪያቸው ክርስቲያን አደርገ። ስለመጨረሻው የ1597 ዓ.ም. ዘመቻው የንጉሱ ዜና-መዋዕል እንዲህ ሲል ያትታል፡ መነኮሳት ተሰብስበው ንጉሱ ወደዳሞት ጦር ሜዳ እንዳይሄድ ለመኑት፣ ንጉሱ ግን ልቡ እንደደነደነ ስለተገነዘቡ በተወሰነ ወንዝ [አሳ የሚበዛበት የገሊላ ወንዝ ] ውስጥ የሚገኝን አሳ እንዳይበላ አጥብቀው አስጠነቀቁት። እሱ ግን የተባለውን ቸል በማለት ባስጠነቀቁት ወንዝ ሲያልፍ ከዚይ ወንዝ የወጣን አሳ በላ። ሳይዘገይም በጸና ታመመና ሞተ። በሞተም ጊዜ ሬማ ደሴት፣ ጣና ሃይቅ፣ መድሃኔ አለም ቤ/ክርስቲያን ተቀበረ። የሰርጸ ድንግል መንግስት ረጅምና ከመጀመሪያው ጀምሮ ብዙ ጦርነት የበዛበት ቢሆንም ንጉሱ ለልጁ ያዕቆብ ያስረከበው ግዛት ግን ሰላማዊና ያልተከፋፈለ ታላቅ ሃገር ነበር። የስልጣን ሽግግር በጥንቱ ኢትዮጵያ ታሪክ የስልጣን ሽግግር ብዙ ችግር የተሞላበት ነበር። የሰርጸ ድንግል ስርዓትም ከዚህ አላመለጠም። አጼ ሰርጸ ድንግል ከህጋዊ ባለቤታቸው ንግስት ማርያም ሰና ሴት ልጆችን እንጂ ወንድ ልጅ አላገኙም። ሐረግዋ ከተባለች የቤተ እስራኤል (ፈላሻ) ቅምጣቸው ግን ያዕቆብ የሚባል ወንድ ልጅ ነበራቸው። ይሁንና ልጅ አባቱ በሞተ ጊዜ ገና የ7 አመት ህጻን ነበር። በዚህ ምክንያት የሰርጸ ድንግል ወንድም ልጅ የነበረው ዘድንግል ስልጣን ላይ ይወጣል የሚል ግምት በመላ ሃገሪቱ ተንሰራፍቶ ነበር። ነገር ግን ንግስት ማርያም ሰና ከልጆቻ ባለቤቶች ራስ አትናትዮስ የጎንደር መሪ እና ራስ ክፍለ ዋህድ የትግራይ መሪ ጋር በመሆን ህጻኑን የእንጀራ ልጇን ያዕቆብን በራስ አትናቲዮስ ሞግዚትነት የንጉሰ ነገስትነቱን ስልጣን እንዲወርስ አደረገች። ዋቢ መጻሕፍት ሠርፀ ድንግል የኢትዮጵያ ነገሥታት

13477

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%8A%A2%E1%89%B5%E1%8B%AE%E1%8C%B5%E1%8B%AB%20%E1%8A%90%E1%8C%88%E1%88%A5%E1%89%B3%E1%89%B5

የኢትዮጵያ ነገሥታት

የኢትዮጵያ ነገሥታት ለብዙ ዘመናት ኢትዮጵያን ሲያስተዳድሩ ቆይተዋል። በመጀመሪያ ከሰብታህ ጀምሮ እስከ ጲኦሪ አንደኛ ከክርስቶስ ልደት በፊት ከ፳፭፻፵፭ እስከ ፲፱፻፹፭ ዓመት ከነገደ ካም በኢትዮጵያ የነገሡ ነገሥታት ፳፪ ናቸው፤ ዘመኑም ፭፻፷ ይሆናል። ከክርስቶስ ልደት በፊት ነገደ ዮቅጣን መንገሥ ከጀመሩበት ፲፱፻፹፭ ዓመት ጀምሮ ቀዳማዊ ምኒልክ እስከ ነገሡበት እስከ ፱፻፹፪ ዓመት አግዓዝያን ከተባሉ ከነገደ ዮቅጣን በኢትዮጵያ የነገሡ ነገሥታት ፶፪ ናቸው። ዘመኑም ፩ ሺህ ፫ ዓመት ይሆናል። ከክርስቶስ ልደት በፊት ቀዳማዊ ምኒልክ ከነገሡበት ከ፱፻፹፪ ዓመት ጀምሮ ክርስቶስ እስከ ተወለደበት እስከ ፩ ዓመተ ምሕረት እስከ ባዚን በኢትዮጵያ የነገሡ ነገሥታት ፷፯ ናቸው። ዘመኑም ፱፻፹፪ ይሆናል። ነገር ግን ባዚን ከክርስቶስም ልደት በኋላ ፱ ዓመት ነግስዋልና ይህ ሲጨመር ፱፻፺፩ ይሆናል። ከባዚን ጀምሮ የቀዳማዊ ምኒልክ መንግሥት ወደ ነገደ ዛጔ እስከ ፈለሰበት እስከ ድልነዓድ ድረስ ከ፩ እስከ ፱፻፲፪ ዓመተ ምሕረት በኢትዮጵያ የነገሡ ነገሥታት ፺፬ ናቸው። ነገር ግን ባዚን ሁለት ጊዜ ያልተቆጠረ እንደ ሆነ ፺፫ ይሆናል። ዘመኑም ፱፻፲፪ ዓመት ይሆናል። ክርስትና በኢትዮጵያ የገባው በነዚሁ ዓመታት ውስጥ ከ፪፻፺፰ እስከ ፫፻፳፬ ዓ.ም. በአብርሃና አጽብሓ ዘመን ነው። ከድልነዓድ በኋላ ከመራ ተክለ ሃይማኖት (ስመ መንግሥታቸው ዛጔ) ጀምሮ እስከ ይትባረክ በኢትዮጵያ ነገሡ የዛጔ ወገኖች ፲፩ ነገሥታት ናቸው። ዘመኑም ፫፻፴፫ ዓመት ይሆናል። የኢትዮጵያ መንግሥት በኃይል ወደ ዛጔ ዘር ካለፈ በኋላ በ፫፻፴፫ ዓመት እንደ ገና ወደ ቀዳማዊው ምኒልክ ዘር ወደ ይኩኖ አምላክ ከተመለሰበት ከ፲፪፻፵፭ ዓ.ም. ጀምሮ የጎንደር መንግሥት እስከሚባለው ሠርፀ ድንግል እስከ ነገሡበት እስከ ፲፭፻፶፫ ዓ.ም. በኢትዮጵያ የነገሡ ነገሥታት ፳፮ ናቸው፤ ዘመኑም ፫፻፩ ዓመት ይሆናል። ሠርፀ ድንግል ከነገሠበት ከ፲፭፻፶፫ እስከ ፲፯፻፸፯ ዓ.ም. የጎንደር መንግሥት መጨረሻ እስከ ተክለ ጊዮርጊስ፤ በጎንደር ቤተ መንግሥት ሆነው ኢትዮጵያን የገዙ ነገሥታት ፲፰ ናቸው። ዘመኑም ፪፻፹፬ ዓመት ይሆናል። የጎንደር መንግሥት የሚባለው ከተጨረሰበት ከ፲፯፻፸፯ ዓ.ም. ጀምሮ ዓፄ ቴዎድሮስ እስከ ነገሡበት እስከ ፲፰፻፵፭ የገዙ መሳፍንት ፲፱ ናቸው። በነዚህም መሳፍንት ዘመን ሙሉ ሥልጣን ሳያገኙ ለስሙ ብቻ ዘውድ እየጫኑ በጎንደር ቤተ መንግሥት ይቀመጡ የነበሩ ትውልዳቸው ከቀዳማዊ ምኒልክ ወገን የሆኑ ነገሥታት ፲፬ ናቸው። ዘመነ መሳፍንት ካለፈ በኋላ ከ፲፰፻፵፭ እስከ ፲፰፻፹፩ በኃይልና በጉልበት የነገሡ የኢትዮጵያ ነገሥታት ፫ ናቸው። ዘመኑም ፴፮ ዓመት ይሆናል። የሸዋ መንግሥት ባላባቶች ፲፭ ናቸው። የግዛታቸውም ዘመን ፪፻፸ ዓመት ይሆናል። አለቃ ታዬ በ1906 ዓ.ም ከጻፉት የኢትዮጵያ የሕዝብ ታሪክ፣ ኅሩይ ወልደሥላሴ በ1913 ዓ.ም. ከጻፉት ዋዜማ፣ እና በ1919 ዓ.ም. ራስ ተፈሪ (በኋላ ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ ለቻርልስ ረይ ካቀረቡት ዝርዝር የተወሰደው ልማዳዊ ነገሥታት ዝርዝር እዚህ ታች ይከተላል። ነገደ ኦሪ (እነኚህ ነገሥታት ከማየ አይህ አስቀድሞ በኢትዮጵያ የነገሡ ሲባል ከአፈ ታሪክ ይገኛል።) ኦሪ 60 ዓመት 1 ጋርያክ 66 ጋንካም 83 ንግሥት ቦርሳ 67 2 ጋርያክ 60 1 ጃን 80 2 ጃን 60 ሰነፍሩ 20 ዘእናብዛሚን 58 ሳህላን 60 ኤላርያን 80 ኒምሩድ 60 ንግሥት ኤይሉካ 45 ሳሉግ 30 ኃሪድ 72 ሆገብ 100 ማካውስ 70 አሳ 30 አፋር 50 ሚላኖስ 62 ሶሊማን ታጊ 73 አመት - የጥፋት ውኃ የደረሰበት ዘመን ይባላል። ነገደ ካም ወይም ነገደ ኩሳ (የኩሽ ነገሥታት) ካም - ከባቢሎን ግንብ ውድቀት በኋላ ወደ ኢትዮጵያ ገባ፣ ለ78 ዓመታት ነገሠ። ከዚያ ሶርያን በወረረበት ጊዜ ተገደለ። ኩሳ - 50 ዓመት ነገሠ። ሀባሢ - 40 ዓመት ሰብታ - 30 ዓመት ኤሌክትሮን - 30 ነቢር - 30 1 አሜን - 21 ንግሥት ነሕሴት ናይስ (ካሲዮኔ) - 30 ዓመት ነገሰች፤ የሲኒ ከነዓን ልጆች ወደ ኩሽ ገቡ። ሆርካም - 29 ዓመት፣ የአርዋዲ ከነዓን ልጅ አይነር ወደ ኩሽ ገባ። 1 ሳባ - 30 ዓመት፣ ዋቶ ሳምሪ ከነዓን (ፋይጦን) ወደ ኩሽ ገባ። ሶፋሪድ - 30 እስከንዲ - 25 ሆህይ - 35 አህያጥ - 20 አድጋስ - 30 ላከንዱን - 25 ማንቱራይ - 35 ራክሁ - 30 1 ሰቢ - 30 አዘጋን - 30 ሱሹል አቶዛኒስ - 20 2 አሜን - 15 ራመንፓህቲ - 20 ዋኑና - 3 ቀን 1 ጲኦሪ - 15 አመት። የሕንድ ንጉሥ ራማ ኩሽን ወረረ፤ በኋላ የሣባ ነገሥታት በኩሽ ይገዛሉ። ነገደ ዮቅጣን ወይም አግአዝያን (የሣባ ነገሥታት) አክሁናስ 2 ሳባ -55 ዓመት ነገሠ ነክህቲ ካልንስ - 40 ንግሥት ካሲዮጲ - 19 2 ሰቢ - 15 አመት። የሐማቲ ከነዓን ልጆች ወደ ኢትዮጵያ ገቡ። 1 ኢትዮጲስ - 56 ላከንዱን ኖወር አሪ - 30 አመት። የኢትዮጲስ ልጅ። ቱት ኤምሄብ - 20 ሔርሐቶር - 20 2 ኢትዮጲስ - 30 1 ሰኑካ - 17 1 ቦኑ - 8 ንግሥት ሙማዜስ - 4 ንግሥት አሩአስ - 7 ወር - የሙማዜስ ልጅ አሚን አስሮ - 30 አመት 2 ኦሪ - 30 2 ጲኦሪ - 15 1 አሜን ኤምሐት - 40 ፃውዕ - 15 አክቲሳኒስ - 10 ዓመት። በዲዮዶሮስ ዘንድ ግብጽን ያዘ። ማንዲስ - 17 ዓመት። በዲዮዶሮስ ዘንድ በግብጽም ገዛ ጵሮቶውስ - 33 ዓመት። በትሮያ ጦርነት ዘመን በግብጽም እንደ ገዘ በግሪክ ጸሓፍት ተባለ። አሞይ - 21 ኮንሲ (ሕንዳዊ) - 5 2 ቦኑ - 2 3 ሰቢ - 15 አመት። የቦኑ ልጅ ጀጎንስ - 20 2 ሰኑካ - 10 1 አንጋቦ - 50 አመት። አርዌን የገደለው። ሚአሙር - 2 ቀን ንግሥት ከሊና - 11 አመት ዘግዱር - 40 ዓመት - የግዕዝ ፊደል (ተናባቢዎች) እንደ ፈጠረ ይባላል። 1 ሔርሐቶር ኤርትራስ - 30 2 ሔርሐቶር - 1 ኔክቴ - 20 ቲቶን ሶትዮ - 10 ሔርመንቱ - 5 ወር 2 አሜን ኤምሐት - 5 ዓመት 1 ኮንሳብ - 5 2 ኮንሳብ - 5 3 ሰኑካ - 5 2 አንጋቦ ሕዝባይ - 40 አሜን አስታት - 30 ሔርሆር - 16 አመት። የቴብስ ካህን፤ ደግሞ በግብጽ ገዛ 1 ፒያንኪያ - 9 አመት። የቴብስ ካህን 1 ፕኖትሲም - 17 አመት። 2 ፕኖትሲም - 41 አመት። የቴብስ ካህን፤ ደግሞ በደቡብ ግብጽ ገዛ ማሳሔርታ - 16 አመት። የቴብስ ካህን ራመንከፐር - 14 አመት። የቴብስ ካህን፤ ደግሞ በደቡብ ግብጽ ገዛ 3 ፒኖትሲም - 7 ዓመት። የቴብስ ካህን፤ ደግሞ በደቡብ ግብጽ ገዛ 4 ሰቢ - 10 አመት ተዋስያ ዴውስ - 13 ንግሥት ማክዳ - 31 ዓመት። የእስራኤል ንጉሥ ሰሎሞን የጎበኘች። ከ ቀዳማዊ ምኒልክ እስከ ቀዳማዊ ምኒልክ - 25 ዓመት - የሰሎሞን ልጅ ሃንድዮን 1 ሲራህ - 26 ዓመት አመንሆቴፕ ቶማ - 31 አክሱማይ ራሚሱ ዘግዱር - 20 አውስዮ 2 ሲራህ - 38 1 ሻባካ - 21 2 ፒያንኪ አብራልዩስ - 32 ዓመት - ደግሞ በግብጽ ገዛ አክሱማይ - 23 ካሽታ - 13 ዓመት፣ ደግሞ በግብጽ ገዛ 2 ሻባካ - 12 ዓመት - ደግሞ በግብጽ ገዛ ንግሥት ኒካንታ ቅንዳኬ - 10 ታርሐቅ - 49 ዓመት - ደግሞ በግብጽ ገዛ እርዳመን አውስያ - 6 ዓመት ጋሲዮ - 6 ሰዓት ታኑታሙን - 4 ዓመት - ደግኖ በግብጽ ገዛ ቶማድዮን 3 ፒያንኪ - 12 ዓመት ከዓጼ ዘርዐ ያዕቆብ (1426 ዓ.ም.) ወዲህ በ፲፬፻፳፮ ዓ.ም. ከነገሡት ከዓጼ ዘርዐ ያዕቆብ ወዲህ ያሉት የኢትዮጵያ ነገሥታት ስማቸውና የግዛታቸው ዘመን ከዚህ በታች ይገኛሉ። ዮሐንስ ወልደ ማርያም፣ የዓለም ታሪክ - ከጂዎግራፊ ጋር የተያያዘ፤ ፲፱፻፴፮ ዓ.ም. የነገሥታት ዝርዝሮች

2068

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%89%A3%E1%8B%AD

አባይ

ሀገሬው አባይ ብሎ ይጠራዋል፣ አባይ() ማለት ታላቅ ማለት ነው። ከወንዞች ሁሉ አብይ ነው። የበኩር ልጅን አባይነህ ይሉታል ታላቅ ነህ ማለታቸው ነው። አባይ ከወንዞች ሁሉ ታላቁ ነው። የቀዬው ሰው አባይ ብሎ በአክብሮት ይጥራው እንጂ፣ ስሙ ግዮን ነው። ግዮን በመፅሐፍ ቅዱስ በዘፍጥረት ምዕራፍ ሁለት ቁጥር 10 እና 13 ላይ ከኤደን ገነት ከሚወጡት አራት ወንዞች አንዱ ሆኖ ተፅፏል። ይህ ወንዝ የኢትዮጵያን ምድር ይከብባል ሲልም ይናገራል። ግዮን ( ግዮን የሚለው ቃል የግዕዝ ሲሆን በዕብራይስጥ ጊሖን፣በፅርዕ (ግብፅ) ጌዖን ይባላል። ትርጓሜውም “ ዘየሐውር፡ በኃይል፡ ወይርም በድምፀ ማዩ ዐቢይ ወግሩም ማለት ነው።” ወደ አማርኛ ሲገለበጥ “ የውሃውን ብዛት፣ የመልካውን(የወንዙን) ስፋት፣ያካሄዱን ኅይል፣የጩኸቱን ግርማ፣ፏፏቴውንና ተመማውን(አፈሳሰሱ)፣ድምፁ እንደ ነጎድጓድ መሆኑን ያሳያል።” አባይ ወንዝ ኒል ይባላል(ምናልባት ናይል የሚለውን ከዚህ ወስደው ይሆናል) በግዕዝ ሰማያዊ አይነት፣ወይንም ኑግ ቀለም ኒል ይባላል። ተሰማ ኃብተ ሚካኤል ግፀው፣ ከሣቴ ብርሀን በተባለ በ1947 ዓ.ም. በአርቲስቲክ ማተሚያ ቤት በታተመ መዝገበ ቃላታቸው በገፅ 685 ላይ “ ኒል () ሰማያዊ ቀለምን መስሎ ከጎጃም ምድር መንጭቶ፣ ጎጃምን አካቦ ወርዶ ሱዳንንም አቋርጦ አራት ሺህ ማይል ዐልፎ፣ ከሜዲትራኒያን ባሕር የሚቀላቀል ኒል፣ ዐባይ” ሲሉ ፅፈዋል። ምንም እንኳን ነጮቹ ናይል የሚለው ስም ከሚለው ከግሪክ ቃል መጣ ቢሉም፣ ኒል፣ ከሚለው ጋር ይስማማልና ዐባይ፣ ግዮን፣ ኒል፣ እኛ ያወጣንለት ስም መሆኑን እንመሰክራለን። የዓባይ() ሸለቆ የትውልድ ሐረግ ይህ ነው። ፣ ን ወለደ፣ ፣ ን ወለደ፤ ም የአባይን እናት፣ ታላቁን የአባይ ገደላማ ሸለቆን ን ወለደ። ባለፉት 6 ሚሊዮን ዓመታት በተለያዩ የመሬት ነውጦች ምክንያት የአባይ ሸለቆ ብዙ ጊዜ ተቀያይሯል። የተፈጠረው ከ5.4 ሚሊዮን ዓመት ገደማ የሜዲትራኒያን ባሕር ተኖ ኃይለኛ ዝናብ በመከሰቱ ምክንያት በወረደው ዝናብ ነው። ወደ ሕንድ ውቅያኖስ ይፈስ የነበረው አባይንኳ ከ 5 ሚሊዮን ዓመታት በፊት በተከሰተ የመሬት መናድ ምክንያት አቅጣጫውን ቀይሮ ወደሰሜን መፍሰስ ጀምሯል።የጣና ሐይቅን የፈጠረው እሳተ ገሞራም የዛሬ 2.6 ሚሊዮን ዓመት የተከሰተ ነበር። ከ1.8 ሚሊዮን ዓመት በፊት የነበረ ሲሆን ከሰሜን ተራሮች ዝቃጮችን እየጠራረገ ታላቁን ገደል ለአባይ ያሰናዳበት ወቅት ነው። የአባይ አያት ሲሆን ከ400 000 ዓመታት በፊት ነበረ። ፣ የዛሬ 12 500 ዓመት ገደማ ን ተከትሎ የመጣ የአባይ እናት እንደማለት ነው። ከዚህም በኋላ የበረዶ ዘመን ሲጠናቀቅ ለ 6000 ዓመታት የቆየ የዝናብ ዘመን ተከስቶ ነበር።በዚህ ዘመን የነበረው ዶፍ ዝናብ፣ በኢትዮጵያ ከፍታማ ስፍራዎች ቁልቁል መሬቱን እየሸረሸረ አፈሩን እያጠበ፣ኮረቱን እየጠራረገ፣ ቋጥኞችን እየቦረቦረ፣በዘመናት ብዛት የአባይን ወንዝ ከታላቁ የአባይ ሸለቆ ጋር የሚያገናኝ ሸለቆን ፈጠረ። የአባይ ውኃስ ከየት መጣ? ከሕንድ ውቅያኖስ የሚነሳው እርጥበታማ አየር በኢትዮጵያ ተራራማ ክፍል ሲያልፍ የሙቀት መጠኑ እየቀዘቀዘ ይመጣል። ጉም ምድርን እንደሚያጠጣ፣ ያም ከሕንድ ውቅያኖስ የነፈሰው እርጥበት አዘል አየር፣ ሳይዘንብ የግሸንን ተራራን ያጠጣል። ከግሸ ተራራ ስር፣ ከሰቀላ ወረዳ የፈለቀው ምንጭ በግሸን ሜዳ ላይ ግልገል አባይን ሆኖ ይፈሳል። ግልገል አባይ, በግሸ ሜዳ ላይ ሮጦ ከጣና ሐይቅ ሲስርግ በጣና ተውጦ አይቀርም። በጣና ላይ ተንሳፎ፣ ወደ አባይ ሸጥ ይንደረደራል። አባይ () ከጣና ወጥቶ አርባ ኪሎ ሜትር ከተጓዘ በኋላ የአባይ ፏፏቴጋ ሲደርስ 37 ሜትር ቁልቁል ቋጥኝ ላይ ይፈጠፈጥና ሽቅብ አየሩ ላይ ተበትኖ ዳግም ቁልቁል ይወርድና ጥልቀቱ 1200 ሜትር፣ ስፋቱ 24ኪ.ሜ ወደሆነው የአባይ ሸለቆ ውስጥ ይገባና በታላቁ የአባይ ገደላማ ሸለቆ፣ በእናቱ በኢትዮጵያ ሆድ ውስጥ 800 ኪሎ ሜትር ይጓዛል። ይህ ዑደት ላለፉት 5000 ዓመታት አልተለወጠም። የአባይ መነሾን ፍለጋ በ460 ታሪክ ፀሐፊው ሔረዶቱስ አባይ ከሁለት ትላልቅ ተራሮች እንደሚፈልቅ ያምን ነበር። በኋላም ንጉሠ ነገሥት ኔሮ፣ አሽከሮቹ የአባይን ወንዝ እንዲከተሉ ትዕዛዝ ሰጥቷቸው መልዕክተኞቹ የሱዳን ከተማ የሆነችው ሲናር ሲቲ ከሚገኘው የሱድ ማጥ ደርሰው አባይ ከዛ ነው የሚመነጨው የሚል መልስ ይዘው ተመለሱ። ከአራተኛው እስከ አሥራ ሰባተኛው ክፍለ-ዘመን ድረስ የኢትዮጵያ ተራሮች የአባይ መፍልቂያ መሆናቸውን የገመተ የውጭ ዜጋ አልነበረም። በ17ኛው ክፍለ ዘመን ፖርቱጋል ክርስትናን ለመታደግ ሚሲዮናውያንንና ወታደሮችን ወደ ኢትዮጵያ በላከችበት ወቅት ለመጀመሪያ ጊዜ ፓድሬ ፔሬዝ የተባለ ሚሲዮናዊ፣ ጢስ እሳትንና የላይኛውን አባይን ለማየቱ ምስክርነቱን ሰጠ። በ18ኛው ክፍለ ዘመን ጄምስ ብሩስ የተባለ የስኮትላንድ ተወላጅ ከካይሮ እስከ ጣና ተጉዞ ለመጀመሪያ ጊዜ የአባይ መነሾ ጣና ሐይቅ ነው በማለት አወጀ።እስከዚያ ጊዜ ድረስ ማንም የውጭ ዜጋ አባይ () ከጣና እንደሚነሳ አያውቅም ነበር። ሳሙኤል ቤከር ሪቻርድ በርተን ጆን ሀኒንግ ስፔክ የአባይን መነሻ ፈልገው ወደ ታንጋኒካ ሐይቅ አመሩ እንጂ አንዳቸውም ወደ ኢትዮጵያ አልመጡም። በ1937 ቡክሀርት ባልደክኼር፣የተባለ የጀርመን ተወላጅ፣ የአባይን ምንጭ ከኢትዮጵያ ተራሮች ስር ማግኘቱን ለአለም አበሰረ።ታሪካችን በነ ባልድክኬርና በብሩስ ሲፃፍ ስታሮቹ እነሱ ናቸው።የታሪካችን ሞተር የሚንቀሳቀሰው በነሱ ነው። ቢሆንም በ1937 ጀርመናዊው ቡርክኸርት ወደ ኢትዮጵያ ሳይመጣ ኢትዮጵያዊው አለቃ ኪዳነ ወልድ ክፍሌ “መፅሐፈ ሰዋሰው ወግስ፡ ወመዝገበ ቃላት ሐዲስ በሚለው በ1929 ባሳተሙት መፅሐፍ በገፅ 313 313“ ከአፍሪቃ ወንዞች ተለይተው፣ ነጭ ኒል፣ ጥቁር ኒል የሚመስሉ፤ በኦሪትም ግዮንና ኤፌሶን የሚባሉ ነጭ አባይና ጥቁር አባይ ናቸው ይባላል። እሊህም ኹለቱ ወንድማማቾች ወንዞች ከየምንጮቻቸው በኅይል ተነስተው፣ ግርማቸውን ለብሰው፣ተሰልፈው፣በየፊታቸው ያለውን ሐይቅ እንደመርከብ ሠንጥቀው አልፈው ሠራዊታቸውን ከፊትና ከኋላ አስከትለው እንደ ኹለት ንጉሥ ካርቱም ላይ ሲገናኙ ሁለትነታቸው ይቀርና፣ አንድ ወንዝ ብቻ ይሆናሉ፤ ከካርቱም ደግሞ እስካትባራ ወርደው ከተከዜ ጋር ይገጥማሉ።ከዚያ በኋላ ግን የሌላ ወንዝ ውኃ ሳይጨምሩ ባንድነት መላ ምድረ ግብፅን ከላይ እስከታች አጠጥተው አጥግበው አርክተው፣ አልፈው ተርፈው ወደ ሰሜን ጎርፈው ሜዲተራኒ ከሚባለው ከታላቁ ባሕር ይገባሉ።” በማለት መፃፋቸውን ሳንጠቅስ አናልፍም። በ1995 ዓ.ም ግሼ ሜዳ ላይ ከብቶች የሚጠብቅ 11 ዓመት ያልሞላው የውልሰው የተባለ እረኛ አገኘሁና “የአባይ ምንጭ የት ነው ብዬ ስጠይቀው” መሬት ቸክሎ የተደገፈውን በትር ከመሬቱ ላይ ነቅሎ ወደ ግልገል አባይ እያሳየኝ ከዚህ ነዋ አለኝ። አባባሉ ስንት ፈረንጆች የአባይን ምንጭ አገኘን ብለው የቦረቁበት ግኝት አይመስልም። “ እንዴት አወቅክ?” ስለው “ከብቶቼን የማጠጣ ከዚሁም አይደል? የከተማ ሰው አላዋቂ ነውሳ!” ብሎ ሸረደደኝ። በሆዴ ፈረንጆቹ የአባይን ምንጭ ከአንተ በፊት አገኘን እንደሚሉ ባወቅክ ስል፣ ውስጤን ያነበበ ይመስል፣ “ለፈረንጅ ሁሉ የአባይን ምንጭ እጃቸውን ጎትተን የምናሳይ እኛም አይዶለን እንዴ?” ብሎ አስደመመኝ። ግልገል አባይ ጣና ገብቶ መውጣቱን ያጠኑት ፈረንጆች ካልነገሩት ይህ እረኛ በምን ያውቃል ብዬ በጥያቄ ላፋጥጠው፤ ግልገል አባይ ጣና ገብቶ አባይን ሆኖ መውጣቱን ማን ነገረህ? ስለው “ጣና” “ጣና ነገረኝ” ሲለኝ ያው የተለመደውን የጎጃምን ዘፈን “ነገረኝ ጣና ነገረኝ፡አባይ” የሚለውን ዘፈን ሊዘፍን መስሎኝ ነበር። ያ የጎጃም እረኛ “ ማስረጃህ ምንድነው?” ስለው በክረምት አባይ ሲደፈርስ ግልገል አባይ የደፈረሰ ውኃ ይዞ ጣና ይገባና ከጣና ተንሳፎ ሲወጣ ጥርት አርጎ ይታያል።” ብሎ እረኛው ጂኦሎጂስት አስገረመኝ። እዚህጋ ባለቅኔው ሎሬት ፀጋዬ ገ/መድህን “ … የጎጃም እረኛ የት ሄዶ ነው እነሱ(ፈረንጆቹ) የአባይን ምንጭ የሚያገኙት?…” ማለቱን አንረሳም። የኛ ቀን ሲመጣ ልጆቻችን ታሪካቸውን ሲፅፉ፣ ጀምስ ብሩስን ወስዶ አባይጋ ያደረሰውን እረኛ ስሙን ይነግሩናል። እነሉሲ ፣ ፣ ፣ ን ምን ብለው ይጠሯቸው እንደነበረ የሚነግረኝ ኢትዮጲያዊው ታሪክ ፀሐፊ ሲመጣ እኔም የታሪክ ሀ ሁን እቆጥራለሁ። እስከዚያው በነአላን ሙር ሄድ ቋንቋ ፣ ን ወለደ፣ ፣ ን ወለደ፤ …. እያልን ወንድማችንን በፈረንጂኛ እንጠራለን። አባይ ወንዝ (ናይል) ጥቁር አባይ ነጭ አባይ

50385

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%85%E1%8B%B1%E1%88%B5%20%E1%89%A3%E1%88%B5%E1%88%8A%E1%8B%AE%E1%88%B5%20%E1%8B%98%E1%89%84%E1%88%A3%E1%88%AD%E1%8B%AB

ቅዱስ ባስሊዮስ ዘቄሣርያ

ባስሊዮስ ዘቄሣርያ በሌላ አጠራሩ ታላቁ ቅዱስ ባስሊዮስ (በግሪክ: ) (በእንግሊዘኛ ሲነበብ ባዚል ኦፍ ሢዛሪያ)በቀጰዶቂያ የቄሣርያ ኤጲስ ቆጶስ ነበር ። የንቂያን የሊቃውንት ጉባዔ የሚደግፍና አርያኒዝምንና የአፖሊናረስን ተከታዮችን የክርስትና አመለካከት ተቃውሞ ትክክለኛውን መንገድ ያስተማረ ታላቅ አሳማኝ የሃይማኖት ፈላስፋና መሪ ነበር ። ቅዱስ ባስሊዮስ ከሃይማኖት ፈላስፋነቱ ሌላ ድሆችንና ኑሮን ማሸነፍ ያቃታቸውን በመንከባከብ ይታወቃል ። በተጨማሪም የማኅበራዊ ኑሮ ፣ የሥርዐተ ጸሎትና የጉልበት ሥራ ለገዳማዊ ኑሮ መመሪያን መሥርቷል ። ባስሊዮስ ከቅዱስ ጳኩሚስ ጋር የማኅበራዊ ገዳማዊነት አባት ተብሎ በምሥራቃዊ ክርስትና ይታሰባል ። ዳሮግን በምሥራቅም በምዕራብም በቅዱስ ደረጃ ነው የሚከበረው ። እነዚህ ሁለት ጎራዎች ታላቅ የቤተክርስቲያን አባት የሚለውን ስያሜ ከዮሐንስ አፍወርቅና ከግሬጎሪዮ ናዚያንዘስ ጋር ሰተውታል ። የቀደመ የሕይወት ታሪኩና ትምህርቱ ባስሊዮስ ከቀዳማዊ ባስሊዮስና ከኤሚልያ የቄሣሪያዋ በ፫፻፳ ዓም አካባቢ በቀጰዶቂያ ተወለደ ። እናትና አባቱ እግዚአአብሔርን በጣም የሚወዱና ጸሎተኞች የነበሩ ሰዎች ነበሩ ። የእናቱ አባት ከቆስጠጢኖስ ፩ኛ በክርስትና ማመን በፊት ሰማዕት ሆኖ ያለፈ ሰው ነበረ ። ጸሎተኛ ባልቴቱ ማክሪናም የጎርጎርዮስ ታውማታርገስ (የኒዎ ቄሣርያን ቤተክርስቲያን በአቅራቢያው የመሠረተ) ተከታይ የነበረች ባስሊዎስንና አራቱን ወንድሞቹንና እህቱን ፣ ወጣትዋ ማክሪና ፣ ናውክራቲየስ ፣ ጴጥሮስ የሰባስቴውንና ፣ ጎርጎርዮስ የኒሳውን (ወደፊት ታላቅና የተከበሩ ቅዱሳን የሚሆኑ) በክርስትና ሃይማኖት ሥርዐት አሳደገች ። ባስሊዮስ በቄሣርያ ማዛካ ቀጰዶቂያ በአሁኑ ዘመን አጠራር ካይዜሪ (ቱርክ) ትምህርት ቤት በ፫፻፵፪ ፵፫ ዓ.ም.አካባቢ ተምሩዋል ። እዛም ጎርጎርዮስ ናዚያንዘስን የረጅም ጊዜ ጉዋደኛ የሚሆነውን ተዋውቋል ። ባስሊዮስና ጎርጎርዮስ አንድላይ በመሆን ለከፍተኛ ትምህርትና በተጨማሪ የሊባኒየስን ትምህርታዊ ንግግር ለማጥናት ወደ ቁስጥጥኒያ አምርተዋል ። ሁለቱ በአቴንስ በ፫፵፪ ዓ.ም. አካባቢ ጀምሮ ለስድስት ዓመት ተቀምጠዋል ። በዛም ቆይታቸው ጁሊያን ዘአፖስቴት ወደፊት ንጉሥ የሚሆን ተማሪ ተዋውቀዋል ። ባስሊዮስ አቴንስን በ፫፵፰ ለቆ ወደ ግብፅና ሶርያ ከተጉዋዘ በኋላ አገሩ ቄሣርያ የሕግ ሥራ በመለማመድና የንግግር ችሎታ ሲያስተምር ቆየ ። የባስሊዮስ ሕይወት ኢውስታቲየስ የሴባስትን ኃይለኛ የማሳማን ችሎታና ጥሩ ግብረገብ ያለውየተዋወቀ ጊዜ ሕይወቱ ሙሉበሙ ተቀይሩዋል ። ከዚህም የተነሳ ሕጋዊ የማስተማር ሥራውን ትቶ ሕይወቱን ለእግዚአብሔር ሰጠ ። ይህንንም የመንፈሳዊ ሕይወቱን መነቃቃት የሚያሳይ ጽሑፍ እንደሚከተለው አስቀምጦታል ፡ ብዙውን ጊዜዬን በማይረቡ ነገሮች አሳለፍኩ የወጣትነት ዕድሜዬንም በከንቱ ልፋትና እግዚአብሔር ሞኝነት ላደረገው ጥበብ ። በቅጽበት ከኃይለኛ እንቅልፍ ነቃሁ የወንጌልንም እውነተኛ ብርሃን አጥብቄ ያዝኩ የዚህንም ዓለም ንጉሦች ጥበብ ባዶነት ተረዳሁ ። ባስሊዮስ በአኔዚ ከተጠመቀ በኋላ ባስሊዮስ በ፫፻፵፱ ዓ ም ወደ ፍልስጤም ፣ ግብፅ ፣ ሶርያ እንዲሁም መስጴጦምያ የመመንኮስንና የገዳማዊነት ትምህርት ለማጥናት ሄደ ። ያለውን ሐብት በሙሉ ለድሆች አድሎ እንደጨረሰ ወደ ምነና በፖንተስ ኒዎሢዛርያ (በዘመኑ አጠራር ኒክሳር ቱርክ) ቤተክርስቲያን ገባ ። ባስልዮስ ይህን የገዳማዊ ኑሮ ቢያከብረውም ለሱ እንዳልተጠራ ተረዳ ። የሴባስቴው እዩስታቴየስ እጅግ የታወቀ መኖክሴ በፖንተስ አካባቢ ባስሊዮስን ያስተምረው ነበር ። በዶግማ ላይ ግን ይለያዩ ነበር ። ይልቁን ባስሊዮስ በመንፈሳዊ ማኅበራዊ ኑሮ ተሳበና በ፫፻፶ በአስተሳሰብ ከእሱ ጋር የሚመሳሰሉትን የክርስትና ደቀመዝሙሮች ወንድሙን ጴጥሮስን ጨምሮ ማሰባሰብ ጀመረ ። አንድላይ ሆነው በቤተሰቡ ርስት ላይ አኔዚ አጠገብ ገዳም መሠረቱ ። በጣም ግልፅ ለማረግ (በዘመኑ አጠራር ሶኑዛ ወይም ኡሉኮይ የዬሲሊርማክ ባሕርና የኬልኪት ባሕር የሚገናኙበት ቦታ ላይ ማለት ነው ።). ባልተቤትዋ እናቱ ኤሚልያ ፣ እህቱ ማክሪናና ሌሎች ሴቶችም ራሳቸውን ለቅዱስ ተግባር መጽዋት በማድረግ ከባስሊዮስ ጋር ተባበሩ ። (ይህን ማኅበረሰብ የመሠረተችው እህቱ ማክሪና ናት የሚሉም አሉ) ። ቅዱስ ባስሊዮስ እዚህ ባታ ላይ ስለ ገዳማዊ ማኅበራዊ ኑሮ ጽፎ ነበር ። ጽሁፉ ግን ለምሥራቃዊ ክርስትና ዕድገት ከፍተኛ ምክኒያት ሆንዋል. በ፫፻፶ዓ ም ባስሊዮስ ጉዋደኛውን ጎርጎሪ (ግሬጎሪ) የናዚያነስን በአኔዚ እዲቀላቀል ጋበዘው። ጎርጎሪዮም (ግሬጎሪ) እንደመጣ በኦሪጄን ፊሎካሊያ የኦሪጄን ሥራዎች ስብስብ ላይ ጥናት ማድረግ ጀመሩ ። ከዚህም በኋላ ግሬጎሪ ወደ ናዚያነስ ወደ ቤተሰቦቹ ለመመለስ ወሰነ ። ባስሊዮስ የቁንስጥጢናውን የሊቃውንት ጉባዔን ፫፻፶፪ ዓ ም ተሳተፈ ። በመጀመሪ ከኤዩስታቲየስና ከሆሞወሲያንስ ወገነ ፣ ግማሽ አራዊያን የሆነ የመናፍቅ ቡድን ፣ ወልድ ከአብ ጋር ተመሳሳይ እንጂ አንድ ባሕርዪ ወይም አካል አይደለም ብለው ከሚያስተምሩ ጋር ማለት ነው። ሆሞወሲየንስ የአውኖሚየስን አርያኒዝም ይቃወማሉ ግን ደግሞ ከኒቂያ ጉባዔ ተከታዮች ጋር የሥላሴን አንድነት "ሆሞወሲዮስ" ከሚያስተምሩት ጋር መተባበር አይፈቅዱም ። በዚህም ቢሆን በዚያ የባስሊዮስ ጳጳስ ዲያኒየስ የቄሣሪያው የሚከተሉት የቀድሞውን ንቂያ ስምምነት ነበረ ። ባስሊዮስም ወዲያውኑ ሆሞወሲያንስን ጥሎ እንዲየውም ጠንካራ የኒቂያ ጉባዔ ውሳኔን ተከታይ ሆነ ። ባስሊዮስ በቄሣሪያ በ፫፻፶፬ ዓ ም ጳጳሱ ሜለቲየስ የአንጾኪያው ባስሊዮስን ዲያቆን አድርጎ ሾመው ። አውሰቢየስ ደሞ በቄሣሪያ ቤተክርስቲያን በ፫፶፯ ዓ ም ፕሬስቢተር እንዲሆን ሾመው ። እኒህ የቤተክህነት ጥያቄዎች የባስሊዮስን ምርጫ የማይመጣጠኑ ስለሆኑ የሥራውን አቅጣጫ እንዲቀየር አድርገዋል ። ባስሊዮስና ግሬጎሪ ናዚያነስ ለጥቂት ዓመት የአርያኒዝም መናፍቅ ትምህርት የቀጰዶቂያን ክርስቲያኖች ይከፋፍላል ተብሎ ስለሚያሰጋ ሲታገሉ ቆዩ ። በኋላም የማሳመኛ ንግግር በትልቅ ደረጃ ውድድር (ክርክር) ከታዋቂ አርያውያን ቴዎሎጂየንና ተናጋሪዎች ጋር ለማድረግ ስምምነት አደረጉ ።በንጉሥ ቫሌንስ ተወካዮች መሪነት ከተደረገው ክርክር በኋላም ግሬጎሪና ባስሊዮስ አሸናፊዎች ሆነው ወጡ ። ይህ መሳካት ለግሬጎሪና ለባስሊዮስ የወደፊት ሥራቸው በቤተክርስቲያን አስተዳዳሪነት መሆኑን አረጋገጠላቸው ። ቀጥሎም ባስሊዮስ የቄሣሪያን ከተማ አስተዳደር ወሰደ ። አውሰቢየስ ግን በባስሊዮስ ፈጣን እድገትና በማኅበረሰቡ ባገኘው ተቀባይነት በመቅናት ወደ ነበረበት የገዳም ብቸኝነት ኑሮ እንዲመለስ ፈቀደለት ። ቆይቶ ግሬጎሪ በዚም በዚያም ብሎ ባስሊዮስን እንዲመለስ አሳመነው ። ባስሊዮስም እንዳለው አደረገ በዚያችም ከተማ ለበርካታ ዓመት ውጤታማ አስተዳዳሪ ሆነ የተደነቀበትን ሥራ ሁሉ ለአውሰቢየስ ተወለት ። በ፫፻፷፪ ዓ ም አውስቢየስም ሞተ ባስሊዮስም እንዲተካው ተመረጠ በዛውም ዓመት የቄሣሪያ ጳጳስ ሆነ ። አዲሱ የቄሣርያ ጳጳስ ሹመቱ በተጨማሪ የፖንተስ ኤክስአርክና የሜትሮፖሊታን ጳጳስ (አምስት ጳጳሳትን የሚያካትት) ሲያስሰጠው ከአምስቱ አብዛኞቹ የአውስቢየስን ቦታ እንዲይዝ የማይፈልጉ ነበሩ ። ይህን ጊዜ ነው የሹመቱን ኃይል ለመጠቀም ያስፈለገው ። ባስሊዮስ ለሃይማኖቱ የጋለ ስሜት ያለው ፣ ትዛዝ ሰጪ ደግና ለሰው አዛኝ ነበረ ። በዛም ወቅት ድርቅ ባስከተለው ረሐብ ምክኒያት በግሉ ምግብና መጠጥ በማዘጋጀት ለድሆች አድልዋል ፣ ያገኘውን የቤተሰብ ውርሱንም እንደዚሁ ድሆች እንዲጠቀሙ በነበረበት ቤተክርስቲያን አካባቢ አድልዋል ። ባስሊዮስ ከብዙ የሃይማኖት መሪዎችና ቅዱሳን ጋር ደብዳቤ ተጻጽፍዋል ። ከ ደብዳቤዎቹም መካከል ያለማቋረጥ ሌቦችንና ሴቲኛአዳሪዎችን ለማዳን እንደሠራ የሚያሳዩ ይገኙበታል ። ከሱም ጋር የሚሠሩትን የቤተክህነት አገልጋዮች በሀብት ፍለጋ እንዳይፈተኑ በቀላል የካህን ኑሮ እንዲወሰኑና ብቁ የሆኑ የቤተክህነት ሠራተኞች ለቅዱስ ሥራ እራሱ ይመርጥ እንደነበር ያሳዩ ነበር ። ባለሥልጣኖችንም ፍትሕ ባጉዋደሉ ጊዜ ወይም ግዴታቸውን ባልተወጡ ጊዜ ከመተቸት ወደኋላ አይልም ነበር ። ይህን ሁሉ እያካሄደ በራሱ ቤተክርስቲያን ውስጥ ለሰፊ ማኅበረሰብ ምዕመናን ጠዋትና ማታ ያስተምርና ይሰብክ ነበር ። ከዚህ በላይ ከተባሉት በተጨማሪ ለብዙ ዓይነት መንፈሳዊ አገልግሎት የሚሆን በቄሣሪያ ባዚሊያድ () የሚባል ሕንፃ ገንብቱዋል ። የሚያካትተውም ለምስኪኖች መኖሪያ ቤት ፣ ወደ መጨረሻ ዕድሜያቸው የደረሱ ሰዎች እንክብካቤ የሚደረግላቸው ቤትና የነዳያን ሐኪም ቤት ናቸው ። ግሬጎሪ ናዚያንዘስ አስተያየት ሲሰጥ የዓለም አስደናቂ ሥራዎች ብሎታል ። ስለ ሃይማኖቱ ስለ እውነት ያለው ኃይለኛ አቋም በተቀናቃኙ ውስጥ ያለውን ጥሩ ነገር እንዳይታየው አልጋረደውም ፣ ስለሰላምና መታደግ ሲል መስማማት ያለእውነት መስዋትነት የሚገኝ ከሆነ የእውነት መለኪያውን ደስ እያለው አይጠቀምበትም ነበር ። በአንድ ወቅት ንጉሡ ቫሌንስ የአርያን ፍልስፍና ተከታይ የነበረ የመንግሥቱን ተወካይ ሞደስተስን ቢቻል በአንዳንድ ጉዳዮች ላይ ከቀሪዎቹ የአርያን ቡድኖች ጋር እንዲስማሙ መልክተኛ አርጎ ወደ ባስሊዮስ ላከው ። የባስሊዮስ ግትር እምቢተኛነት ሞደስተስን "በዚህ ሁኔታ ማንም አናግሮኝ አያውቅም" ብሎ እዲናገር አረገው ። ባስሊዮስም ሲመልስ "ከጳጳስ ጋር ተደራድረህ አታውቅ ይሆናል" ብሎ መለሰለት ። ሞደስተስም ለአለቃው ለንጉሡ "ባስሊዮስ ኃይል እንጂ ሌላ ምንም አይመልሰውም" ብሎ ልኮለታል ። በወቅቱ ቫሌንስ ጦርነት እንደማይፈልግ ማንም ያውቅ ነበር ። ታዲያ በተደጋጋሚ ያልተሳካ ባስሊዮስን ከሥራው የማፈናቀል ሙከራዎች አደረገ ። ከዛም ራሱ ቫሌንስ ወደ ባስሊዮስ ቅዱሱን የጥምቀት በዓል በሚያከብርበት ዕለት መጣ ። በዛም ወቅት በባስሊዮስ በጣም ስለተደነቀ ለባዚሊያዱ ሕንፃ መሥሪያ መሬት ሰጠው ። ይህም መንግሥት በቤተክርስቲያን ላይ ያለውን ኃይል ወሰነው። ይህም ደግሞ እያደገ በመስፋፋት ላይ ያለውን አርያኒዝምን እንዲጋፈጥ አስገደደው ። ይህ አርያኒዝም ክርስቶስን በተወሰኑ መልክ ከአባቱ ጋር አንድ መሆኑን የሚያስክድ ፍልስፍና እየሰፋ በብዙ አካባቢ ተቀባይነት ሲያገኝ በተለይ በአሌክሳንድሪያ ብዙዎች ስለሚያውቁት ለቤተክርስቲያን አንድነት በጣም አስጊ ምክኒያት ሆኖ ተገኘ ። ባስሊዮስ በአትናቲዮስ እርዳታና ከምዕራብ ቤተክርስቲያን ግንኙነት በማድረግ ይህን የሆሞውሲያነስ ስሕተተኛነትና ያለመቀበል ያለውን ስሜት እውነት ለማረግ ብዙ ሞክሩዋል ። ችግሩ የመንፈስ ቅዱስን ማንነት ጥያቄ በመጣበት ጊዜ ተባብስዋል ። ባስሊዮስ ግን የመንፈስ ቅዱስን ከእግዚአብሔር አብና ከእግዚአብሔር ወልድ ጋር እኩል መሆኑን በማስረጃ አጥብቆ ያስተምርና ይሰብክ ነበር ሆሞዋሲዮስንም ከሱ አስተምሮ ጋር አያስተካክላቸውም ነበር ። ለዚህ በመጀመሪያዎቹ ፫፻፷፫ ዓም በኦርቶዶክስ አክራሪ አባቶች ይነቀፍ ነበረ ። አትናሲዮስ ግን ይደግፈው ነበር ። ከዶግማቲክ ልዩነት በስተቀረም ከሴባስቴው እዩስታቲየስ ጋር ያለውን ጉዋደኝነት ጠብቋል ። ባስሊዮስ ከጳጳሱ ዳማሰስ ጋር የጽሁፍ ልውውጥ በማድረግ ጳጳሱ መናፍቃን በምሥራቅም በምዕራብም እንዲወገዙ ተስፋ አድርጎ ነበር ነገር ግን የጳጳሱ ወላዋይ አቋም የባስሊዮስን ቆራጥነት አሳዝኖት ተስፋውን አድብዝዞበታል ። ከሥራዎቹ በጥቂቱ አባቶቻችን እንዳስተማሩን ቅዱሱ ሊቅ ከሦስት መቶ አሥራ ስምንቱ ሊቃውንት አንዱ ነው ። ቅዱስ ኤፍሬም ሶርያዊንም ያስተማረው እርሱ ነው ። ነገር ግን ቅርብ ጊዜ ከድረ ገጾች ታሪክ እየገለበጡ የሚጽፉ አንዳንድ ወንድሞች ይህንን የሚያፋልስ ነገር ጽፈው ተመልክተናል ። ቅዱስ ባስልዮስ ገዳማዊ ጻድቅ፣ ባለ ብዙ ምሥጢር ሊቅ ፣ የብዙ ምዕመናን አባት፣ የቂሣርያ ሊቀ ጳጳሳት፣ ባለ ብዙ ተአምራትና ከከዊነ እሳት (ከፍጹምነት) የደረሰ አባት ነው ። ለመጀመሪያ ጊዜ የነዳያንን ሆስፒታል በአራተኛው መቶ ክፍለ ዘመን ያስገነባ እርሱ ነው። እጅግ ብዙ ድርሰቶች አሉት ። መጽሐፈ ቅዳሴውንም ዛሬ በምናውቀው መንገድ ያሰናሰለው እርሱ ነው። ለምዕመናን የሚጠቅሙ ብዙ ሥርዓቶችን ሠርቶ የብሉይና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍትን ተርጉሟል ፣ በየዕለቱም የሚጸለዩትን "ውዳሴ አምላክ" "የኪዳን ጸሎት" "ሊጦን" የተባሉትን መጸሐፍት የሚያካትት መጽሐፈ ጸሎትን ያዘጋጀ እሱ ነው ። እሱ በጻፋቸው መጸሐፍት ላይ ተመርኩዘው ብዙ አባቶች ጽፈዋል ። በመጽሐፈ ስንክሳር ጥር ፮ ቀን በሚነበበው የቅዱሳን ገድል ላይም የሠራው ታላቅ ተአምር ተጽፎ ይገኛል ። ታዲያ ይህ ሊቅ ቅዱስና ጻድቅ ሰው ብዙ ድንቆችን ሠርቷል ። ባሰሊዮሰ የፊት ገጽታ መዛባቱ ከመጠናቀቁ በፊት ሞተ።በጉበት በሽታ ተሠቃይቷል።ከልክ ያለፈ እርባናዊ ድርጊቶችም ለቀድሞ ሕይወቱ አስተዋፅኦ አበርክተዋል።የታሪክ ምሁራን ባሰሊዮሰል በትክክል ስለሞተበት ቀን አይስማሙም።የቂሳርያ፣የፓቶኮፕተሪዮስ ወይም “ባዚሊያድ”፣እንደ ድሃ ቤት፣ ሆስፒታል እና ሆስፒታሎች ፊት ለፊት የነበረው ታላቁ ተቋም ለድሆች የባሰሊዮሰ ተከታታይ የምጽዓት መታሰቢያ ሆነ።ብዙዎቹ የቅዱስ ባሰሊዮሰል ጽሑፎች እና ስብከቶች በተለይም በገንዘብ እና በንብረት ላይ በተነሱ ርዕሰ ጉዳዮች ላይ ዛሬ ያሉትን ክርስቲያኖችን መፍታተናቸውን ቀጥለዋል። ሰነ ጽሑፍ የባስሊዮስ ዋና ሥነ-መለኮታዊ ጽሑፎች ስለ መንፈስ ቅዱስ ሲሆን በቀደመ የክርስትና ባህል (የመንፈስ ቅዱስን መለኮትነት ለማረጋገጥ) እና የእግዚአብሔር ፍራቻ ለሌለው ለኤውኖሚየስ የነቀፋ መጻሕፍት በ፫፻፶፮ ዓ.ም. ፣ የአኒሞኒያን የአሪያኒዝም ዋና ተዋናይ የሳይዛይከሱ ኤውኖሚየስን የሚቃወም ሦስት መጻሕፍት ። የመጀመሪያዎቹ ሦስት የማመሳከሪያ መጻሕፍት የእርሱ ሥራ ናቸው ፡፡ የአራተኛውና አምስተኛው መፅሃፍ ደራሲው ግን እንደ ተጠራጠረ ያስመስለዋል ። ባስሊዮስ ዝነኛ ሰባኪ ነበር ፣ ባብዛኛዎቹ ሰበካዎቹና የጾም ጊዜ ትምህርቶቹ በሄክሰሮንሮን (ማለት ፡ ሄክሳምሮስ ፣ “የፍጥረት ስድስት ቀናት”) ፣ በላቲን: (ሄክሳሮን) ላይ ያተኩሩ ነበር በተጨማሪም ለጸሎት የተጻፉ የዳዊት መዝሙሮች ከላይ እንደጠቀስናቸው ውዳሴ አምላክን የመሳሰሉ ጨምሮ በርካታ መጻሕፍት ይቀርባሉ ፡፡ አንዳንዶቹ በ፫፻፷ዎቹ ረሃብ ላይ ለሥነ ምግባር ታሪክ ዋጋ የሚሰጡ ናቸው ፣ ሌሎች ለሰማዕታት እና ለጽሑፍ ቅርሶች የተከፈለውን ክብር ያሳያሉ ። የጥንታዊ ሥነ ጽሑፍ ጥናት ላይ ለወጣቶች የተላለፈው መልዕክት የሚያሳስበው ባስሊዮስ በመጨረሻ የራሱ አስተምህሮ በራሱ ላይ ተጽዕኖ እንዳሳደረበት ያሳያል ፣ ይህም የጥንታዊ ሥነ-ጽሑፋዊ ጠቀሜታ አድናቆት እንዲያድርበት አድርጎታል። በትርጓሜው ውስጥ ባሰሊዮሰ ለኦሪጀን እና ለቅዱሳት መጻሕፍት መንፈሳዊ ትርጓሜ አስፈላጊነት ከፍተኛ አድናቆት ነበረው ፡፡ በመንፈስ ቅዱስ ሥራው ላይ “ቀጥተኛውን ቃል ወስዶ እዚያ ለማቆም ፣ በአይሁዲዝም ሥነ-ጽሑፍ መሸፈኛ ልብ መሸፈን ነው” የሚል ማረጋገጫ ሰጥቷል ፡፡ መብራቶች ፀሐይ በምትበራበት ጊዜ ከንቱዎች ናቸው ፡፡ እርሱ በመሠረተ ትምህርት እና በቅዱስ ቁርባን ጉዳዮች ውስጥ የመጠባበቂያ አስፈላጊነት ደጋግሞ አበክሮ ገልጽዋል ፡፡ በተመሳሳይ ጊዜ የአንዳንድ ዘመናትን የዱር ቅኝቶች ይቃወም ነበር። ይህን በተመለከተ ፣ እንዲህ ሲል ጽፍዋል : እኔ በሌላው ሥራ በበለጠ በእኔ ሥራ ያነሰ በሚሆን የተዘበራረቀ የምሳሌ ህጎችን አውቃለሁ ፣ በርግጥም አሉ የቅዱሳት መጻሕፍትን የጋራ ስሜት የማይቀበሉ ፣ ውሃን ውሃ አይደለም የሚሉ ፣ በአንድ ተክል ውስጥ ወይም ዓሳ ውስጥ የራሳቸውን የደስታ ምኞቶች የሚያዩ ፣ የእንስሳዎችን እና የዱር አራዊትን ተፈጥሮ ለምሳሌዎቻቸው እንዲስማሙ አድርገው ለውጠው ከግምትዎቻቸው ጋር እያስማሙ ምሳሌዎች የሚጽፉ ፣ እንደ ሕልም አስተርጓሚዎች ሕልሞችን የራሳቸውን መጨረሻ እንዲያገለግሉ የሚያደርጉ ። የእሱ የመራባት ዝንባሌ በሞራሊያ እና በደኢታካ (አንዳንዴም የቅዱስ ባሰሊዮሰ ህጎች በተተረጎመው) እና በሥርዓት በዓለም ውስጥ ጥቅም ላይ የዋሉ የሥነ-ምግባር መመሪያዎች ይታያሉ ፡፡ የታላቁ አስኬቲከን እና አናሳ አስኬቲከን የተባሉትን የሁለቱ ሥራዎች ትክክለኛነት በተመለከተ ጥሩ ውይይት ተደርጓል ፡፡ የእሱ ሥነ-መለኮታዊ ተግባራዊ ገጽታዎች የተገለፀው በሥነ-ጽሑፍ ጽሑፎች እና በሞራል ስብከቶች ውስጥ ነው ፡፡ ስለዚህ ፣ ለምሳሌ ፣ የጎረቤቶቻችንን ተፈጥሯዊ ፍላጎቶች (ለምሳሌ ፣ ረሀብ ፣ ጥማትን) እንደራሳችን አድርገን እንድንመለከት የሚረዳን የጋራ ተፈጥሮአዊ ተፈጥሮአችን እንደሆነ ያስረዳናል ። ምንም እንኳን ሌላ ግለሰብ ቢሆን ። ሦስት መቶ ደብዳቤዎች ፣ በሽታ እና ቤተክርስቲያናዊ አለመረጋጋት ችግሮች ቢኖሩም ተስፋ ሰጭ ፣ ርህራሄም እና ተጫዋች የነበረ ፣ ሀብታም እና ታዛቢ ተፈጥሮውን ያሳያሉ። እንደ አንድ የማሻሻል እርምጃ ዋና ተግባሩ የሕግ ሥነ-ሥርዓቱን ማደስ እና የምስራቅ ገዳማትን ተቋማት ለውጥ ለማምጣት ነበር ፡፡ አብዛኛዎቹ የእሱ ሥራዎች እና ለእሱ በጥቂቶች የተጻፉ ናቸው የተባሉት የተለያዩ ጥራት ያላቸው የላቲን ትርጉሞችን በሚያካትተው ፓትሎሎጂ ግሪካ ውስጥ ይገኛሉ። በርከት ያሉ የቅዱስ ባሰሊዮሰ ሥራዎች በሃያኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ በእነ ሶርስ ክሪኔኔስ ክምችት ውስጥ ይታያሉ ፡፡ ሥነ-ምግባራዊ አስተዋፅዎች በስደት ዘመን ማብቂያ ላይ እንደመጣ ፣ የቂሳርያ ባስሊዮስል በክርስቲያናዊ ሥነ-ስርዓት ታሪክ ውስጥ በጣም አስፈላጊ ቦታን ይይዛል ፡፡ የባስሊዮስል ሥነ ምግባራዊ ተጽዕኖ በቀደሙት ምንጮች ውስጥ በሚገባ ተረጋግጥዋል ፡፡ ምንም እንኳን በአሁኑ ጊዜ ስሙን የሚሸከሙት መለኮታዊ ሥነ- ሥርዓት የትኞቹ ክፍሎች በትክክል እንደሆኑ ማወቅ ከባድ ቢሆንም በብዙዎች የምሥራቅ ክርስቲያን አብያተ ክርስቲያናት ውስጥ የተመዘገቡት የጸሎት አካላት እጅግ ፀንተዋል ፡፡ የባሲል ስም የሚሸከሙት አብዛኞቹ [ሥነ ስርዓት | ሥነ-ሥርዓቶች] አሁን ባሁኑ መልኩ ሙሉ ሥራቸው አይደሉም ፣ ሆኖም ግን በዚህ መስክ ውስጥ የ ባስሊዮስል ሥነ ሥርዓቶችን በማዘጋጀት እና በቤተክርስቲያን ውስጥ ዝማሬዎችን በማስተዋወቅ ረገድ የተከናወኑትን ሥራዎች ለማስታወስ ይረዳሉ ፡፡ የክርስትና ሃይማኖት አዋቂዎች ፣ የቅዱስ ባስሊዮስል ሥነ ሥርዓት “የታላቁ የቅዱስ ባሲል የግል እጅ ፣ ብዕር ፣ አዕምሮ እና ልብ” ያለአንዳች ስሕተት ያሳያል ። ለእሱ ሊባል የሚችል ሥነ-ስርዓት" የቅዱስ ባስሊዮስል ሥነ-መለኮታዊ ሥነ-ስርዓት)"፣ ብዙ ጊዜ ከተለመዱት ከቅዱስ ዮሐንስ አፍወርቅአገልግሎት የሚረዝም ሥነ-ስርዓት ነው ። በሁለቱ መካከል ያለው ልዩነት ዋናነት ካህኑ በሚያደርገው በጸጥታ ፀሎቱ ላይና ለ ቴዎቶኮስየሚያደርገው ዜማና ቃላት ነው ፣ ‹ፍጥረት ሁሉ› በሚለው ምትክ ፣ ኤክስዮን ኤንቲን የሚለውን የዮሐንስ አፍወርቅን ሥነ-ሥረት ይጠቀማል ። የዮሐንስ አፍወርቅ ሥነ ስርዓት በአብዛኛዎቹ ምስራቃዊው ኦርቶዶክስ እና የባዛንታይን ካቶሊክ ሥነ ሥርዓታዊ ባህሎች ውስጥ የባስሊዮስን ለመተካት መጥቷል ፡፡ ሆኖም ፣ አሁንም በተወሰኑ የበዓላት ቀናት ላይ የባሲል ሥነ-ስርዓት ይጠቀማሉ ፥ የመጀመሪያዎቹ የዐብይ ፆም አምስት እሑዶች ፣ የ ልደት ዋዜማ እና ቴዎናን ፣ በፀሎተ ሐሙስ እና ቅድስት ቅዳሜ እና በጃንዋሪ ፩ የባስሊዮስ ቀን (በ ጁሊያን የቀን መቁጠሪያ የሚከተሉ አብያተ ክርስቲያናት ጄንዋሪ ፲፬ በ የግሪጎሪያን የቀን መቁጠሪያ ላይ ይወድቃል]])። በሞናስቲዝም(ገዳማዊ ኑሮ) ላይ ያለው ተጽዕኖ በእሱ ምሳሌዎች እና ትምህርቶች መሠረት ባስሊዮስል ከዚህ በፊት በምነና ሕግ ማለትም የገዳም ኑሮ ባሕርዪ አመለካከት የነበሩትን ልዩነት ማንንም በማያስቀይም ደረጃ አሻሽሎ አሳይቷል ፡፡ ሁለቱን አጣምሮ የሚይዝ የ ሥራና ፀሎት ቅንጅት ያለው አሠራር በመፍጠሩ ይታወቃል ።

48464

https://am.wikipedia.org/wiki/Sahabah%20story%28%E1%88%B6%E1%88%80%E1%89%A3%29/%E1%88%99%E1%88%B5%E1%8B%93%E1%89%A5%20%E1%8A%A2%E1%89%A5%E1%8A%91%20%E1%8A%A1%E1%88%98%E1%8B%AD%E1%88%AD%28%E1%88%A8.%E1%8B%90%29

Sahabah story(ሶሀባ)/ሙስዓብ ኢብኑ ኡመይር(ረ.ዐ)

ሙስዐብ ኢብኑ ዑመይርሙስዐብ ኢብኑ ዑመይር የህይወት ታሪኩ ለሰው ልጅ ክብር ነው፡፡ የመስዋዕትነትና ፅኑ እምነት ተምሳሌት ነው፡፡ የሙስዓብ ኢብኑ ዑመይር የኢሥላም ጉዞ ……. ዑመይር በባህረ ሰላጤዋ እምብርት መካ፣ የሁሉ ማረፊያ በሆነው በኢብራሂም የተገነባውን ቤት ካዕባን ከበው ከሚኖሩ ከበርቴዎቿ መሃል አንዱ ነው፡፡ ስልጣንና ሀብት ነበረው፡፡ ታዲያ ደስታና ጫወታ በከበባት በአንዷ ለሊት የመካ ከበርቴዎች ሳቅና ፌሽታ ወደሚንጣት ቤት ተፋጠኑ፡፡ ይህ ሁሉ ታዲያ ዑመይርንና ኸናስ ቢንት ማሊክ የተባለችውን ባለቤቱን እንኳን ደስ ያላችሁ ለማለት ነበር፡፡ አላህ አዲስ ልጅ በመስጠት ከችሮታው ዋለላቸው፡፡ ሙስዐብን መልከ መልካሙን፣ ሙሰዐብን የቁረይሽን ህያው ጌጥን…… ወራት ተፈተለኩ፡፡ዓመታት ነጎዱ፡፡ ታዲያ በእያንዳንዱ የህይወቱ እርከኖች ላይ ምቾትና ተድላ አብረውት ነበሩ፡፡ ከወላጆቹ በኩል የእንክብካቤው ብዛት ምንም እስከማይቀር ድረስ ነበር፡፡ በተለይ እናቱ ከሌሎች ከበርቴ ባልንጀሮቿ ልጆች ጎልቶ እንዲታይ ለውጫዊ ገፅታው ከፍተኛ መዋለ-ንዋይ ታፈስ ነበር፡፡ መካ ላይ የወንድ ውበት ሲነሳ ግንባር ቀደሙ ነበር፡፡ ገፅታው ለእይታ ማራኪና ቆንጆ ነበር፡፡ ሙስዐብ በመካ ጎዳናዎችና መንገድ ጠርዞች ካለፈ እርሱን ለማየት የቆነጃጅትና ውበት አድናቂዎች አንገት ይመዘዛል፡፡ ሙስዓብ ሁሌ ደስተኛና ፈገግታ የማይለየው ለጋ ወጣት ነበር፡፡ ከእድሜው ለጋነትና ውብ ገፅታው የተነሳ የስበሰባዎችና ጥሪዎች ጌጥ ነበር፡፡ ውበቱና የአዕምሮው ብስለት የሸፈቱ ልቦችን የተዘጉ በሮችን ይከፍቱ ነበር፡፡ ወራት ጉዟቸውን ቀጥለዋል አመታትም ቅብብሎሹን አጡፈውታል፡፡ የሙስዓብም የህይወት እሽክርክሪት ቀጥሏል፡፡ ህመም፣ጭንቀትና ችግርን ፍጹም አያውቃቸውም፡፡ ነገር ግን የሙስዐብ እናት ከቅርብ ጊዜ ወዲህ ሁሌም የጥልቅ አስተሳሰብን ፋና ታያለች፡፡ከብሩህ ፊቱ ላይ ጥንካሬንና ቆራጥነትን ታነባለች፡፡ ቢሆንም ግን የዚህ ጥንካሬ ምንጩ ርቋታል፡፡ እናት የልጇን ውስጥ የማንበብ ችሎታ ቢኖራትም ይህ ግን ተሳናት፡፡ ቀናት ወደፊት አንድ ሲሉ የሙስዓብም ጥንካሬ ይፈረጥማል፡፡ ዛሬ ያለበት ላይ ሆኖ ያለፉ ቀናቱን ሲያስባቸው አሰልቺ ህልሞችና ቅዠት ሆኑበት፡፡ ከእለታት በአንዱ ቀን ይህ ወጣት ሰዎች ከታማኙ ሙሃመድ ሰምተው የሚያወሩትን ይሰማል፡፡ ነብዩ(ሰዐወ) አላህ እርሳቸውን አብሳሪና አስጠንቃቂ አድርጎ እንደላካቸው፣ ወደ ብቸኛው ተመላኪ አንድነት ተጣሪ እንደሆኑ ይናገራሉ፡፡ መካ ከተማ ነግቶ በመሸ ቁጥር ጭንቀትና ጉዳይዋ ሙሐመድና ኢስላም ከሆኑ ሰንብቷል፡፡ ታዲያ ይህ በምቾት ክልል ውስጥ ያለው መልካሙ ሙስዓብ የዚህን ወሬ ዱካ ከሌሎች በተለየ መልኩ አፈንፍኖ ነበር የሚሰማው፡፡ ነብዩ(ሰዐወ) ካመኑ ተከታዮቻቸው ጋር በመሆን ከቁረይሽ ረብሻና ማደናቆር ራቅ ብለው ሶፋ ተራራ ስር በሚገኘው አርቀም ቤት ውስጥ እንደሚሠበሠቡ ሠማ፡፡ አላቅማማም፡፡ የማየትና እርጋታ ናፍቆት እየቀደመው ወደ አርቀም ቤት አመራ፡፡ ነብዩ(ሰዐወ) ለባልደረቦቻቸው ቁርአንን ያነቡላቸዋል፡፡ ቀጥሎም ለታላቁ አላህ ይሰግዳሉ፡፡ ኢማን በሙስዓብ ልብ ውስጥ ቦታውን ሲይዝ አልቆየም፡፡ ከነብዩ(ሰዐወ) ልቦና ተንቆርቁሮ በከናፍሮቻቸው መሃል የሚወጣው የቁርአን ብርሃናማ መልዕክት ወደሚሰሙ ጆሮዎችና ወደሚያስተነትኑ ህሊናዎች ይፈሳሉ፡፡ በዚህች ምሽት ታዲያ የሙስዓብ ልቦና ተረታ፡፡ አንዳች ነገር ከቆመበት ቦታ ፍንቅል አደረገው፡፡ ያላሰበው የደስታ ስሜት ሊያበረው ቀረበ፡፡ ድንገት ነብዩ(ሰዐወ) ዘንድ ተጠጋ፡፡ ነብዩ(ሰዐወ)በቀኝ እጃቸው የሙስዓብን ደረት ዳበሱት፡፡ እርግጥ የርሱ እርጋታ ጥልቅ ነበር፡፡ በዓይን እርግብግብታ ቅፅበት የጥበብን ጥግ ከዕድሜው በላይ ተላበሰ፡፡ የዘመናትን የጉዞ መስመር ሊቀይር ታጨ፡፡ እናት ልጇን በሃሳብ ዱካ ትከተለው ጀመር፡፡ ተፈታተነችውም፡፡ ልጅ ግን እርጋታው ይጨምራል፡፡ ዑስማን ኢብኑ ጦልሐ አል ሂንዲ ለእናቱ ኢስላምን እንደተቀበለ ሲነግራት ብዙም አልቆየም፡፡ በእርግጥ ዑስማን ሙስዓብ የነብዩን(ሰዐወ) ዓይነት ስግደት ሲሰግድ አይቶት ነበር፡፡ ሙስዓብ ጥቅልል ብሎ ዳሩል አርቀም(ነብዩ መካ ውስጥ ኢስላምን በድብቅ ያስተማሩበት የመጀመሪያው ቤት ነው)ገባ፡፡ በኢስላማዊ ጥሪ ታሪክና ህይወት ውስጥ ህያው ቅርስ ወደሆነችው ቤት፡፡ በወቅቱ በሙስሊሞች ጉልበት ላይ ተጨማሪ ኃይል ሆነ፡፡የነብዩ(ሰዐወ) ኢስላማዊ ጥሪ ከደሙ ተዋሃደች፡፡ እምነቱን በማንነቱ ላይ ከታች ወደ ላይ ካበው፡፡ ከማመኑ በፊት የነበረበትን ህሊናዊ ጨለማ የኋሊት ቃኘው፡፡ አሁን ስላለበት ኢስላማዊ ብርሃንና ጠንካራ፣ ነፃ ተከታዮቹ አስተነተነ፡፡ የሙስዓብ ኢስላምን መቀበል ትልቅ ስደት ነበር፡፡ ሙስዓብ የመጀመሪያውን ስደት ያደረገው ከምድራዊ ብልጭልጮችና ጌጧ ወደ አላህና መልዕክተኛው ነበር፡፡ የጥልቅ ለውጡ ሚስጥሩም ይኸው ነበር፡፡ መካ ውስጥ የኢስላም ሕንፃ ግንባታ አንድ ጡብ ለመሆን በቃ፡፡ ሙስዓብ ኢስላምን ከመቀበሉ ጋር ተያይዞ ከእናቱ በስተቀር ምድር ላይ የሚፈራው ኃይል አልነበረም፡፡ የእናቱ ነገር ግን አሳሰበው፡፡ አላህ በጉዳዩ ላይ ፍርዱን እስኪያመጣ ድረስ ኢስላምን መቀበሉን መደበቅ እንዳለበት ወሰነ፡፡ ነገር ግን መካ በዚያ ወቅት ምንም ሚስጥር የላትም፡፡ የቁረይሽ ዓይንና ጆሮ በየመንገዱ ላይ መረጃን ይፈልጋል፣ያሰራጫልም፡፡ በእያንዳንዷ የእግር ፋና ላይ ትንታኔ ይሰጣል፡፡ ሙስዓብ እናቱ፣ ቤተሰቦቹና ቅርብ ዘመዶቹ በሙሉ ኢስላምን እንደተቀበለ አወቁበት፡፡ ነገርግን በመኃላቸው ቆሞ በፅናት ነብዩ(ሰዐወ) የተከታዮቻቸውን ልቦና የሚያፀዱበትን፣ ጥበብንና ከፍታን የሚሞሉበትን፣ፍትህንና ጥንቃቄን የሚያስተምሩበትን ቁርአንን ያነብላቸው ገባ፡፡ እናቱ በአንድ ጥፊ ልታሰቆመው አሰበች፡፡ ግን በሙስዓብ ፊት ላይ ላይጠፋ የበራው የእምነት ብርሃን የተዘረጋችውን ጥፊ ከምንም አልቆጠራትም፡፡ ከእምነቱ ፍንክች እንደማይልና እንደማይመለስ እርግጠኛ ሆኑ፣ ተስፋም ቆረጡ፡፡ ከቤቱ አንዱ ጥግ ላይ አሰረችው፡፡ ተዘጋበት፡፡ እስረኛ ሆነ፡፡ የቅጣትን ዓይነት ከየቀለማቱ አቀመሱት፡፡ እንዳይንቀሳቀስም አገቱት፡፡ በሰንሰለትም ጠፈሩት፡፡ ያላወቁት ነገር ግን ይህ ሁሉ የስቃይ ዶፍ በእምነት በከበረች ነፍስ ፊት ደቃቃና ከንቱ ልፋት መሆኑን ነበር፡፡ ወደ ሐበሻ(አቢሲኒያ) በተደረገው የመጀመሪያው ስደት፣ ከአማኝ ወንድሞቹ ጋር በመሆን ወደ አላህና መልዕክተኛው ሁለተኛው ስደቱን በነጃሺ አፈር ላይ አደረገ፡፡ እዚሁ ሐበሻ ላይ የኑሮ ድርቆሽ ሙስዓብን ክፉኛ አገኘው፡፡ በችግር ሰበብ ወደ መካ ከተመለሱት አንዱም ሆነ፡፡ ከአድቃቂ ድህነት ጋር መኖር ያዘ፡፡ በዐቂዳ ጥላ ስር በውዴታ የሚገኝን ደስታ፣ የመጪውን ዓለም ማብቂያ የለሽ ደስታ እያሰበ፣ የነብዩ ባልደረባ መሆንን እያሰበ ኑሮን ገፋ፡፡ ወራት ያልፋሉ፣አመታት ይነጉዳሉ፡፡ የዚህ ወጣት ችግርና ድህነትም ይጨምራል፡፡ ትእግስትና ፅናትን ጨበጠ፡፡ በአንድ ወቅት ነብዩ(ሰዐወ) ከሌሎች ባልደረቦቻቸው ጋር ተቀምጠዋል፡፡ ሙስዓብ የተቀደደች ብትን ልብስ አጠላልፎ ለብሶ መጣ፡፡ አንዳንድ ቦታ ላይ ሀፍረተ ገላውን ለመሸፈን ሲል በእሾህ ቀጣጥሎታል፡፡ ከብርድና ቅዝቃዜ የተነሳ ሰውነቱ ልክ እባብ ከሞተ በኋላ ክሽ ብሎ እንደሚደርቀው ደርቋል፡፡ የነብዩ(ሰዐወ) ባልደረቦች ሲያዩት በማዘንና መራራት አንገታቸውን ደፉ፡፡ ከእነርሱ ውስጥም እርሱ ያለበትን ችግር ሊቀርፍ የሚችል አቅም ያለው አልነበረም፡፡ ሙስኣብ ሰላምታ አ ቀረበ፡፡ ነብዩም(ሰዐወ) ሰላምታውን ከመለሱ በኋላ እንዲህ አሉ፡- ‹‹ መካ ውስጥ ከቁረይሽ ልጆች ውስጥ ከወላጆቻቸው ዘንድ በፀጋና ምቾት እንዲትረፈረፍ የተደረገ ከሙሰዓብ በቀር አላየሁም፡፡ የአላህና መልእክተኛው ፍቅር ግን ከዛ ውስጥ አወጣው፡፡›› ሙስዓብ ኢብኑ ዑመይር ወደ መዲና የመጀመሪያው የአላህ ነብይ ልኡክ የመጀመሪያው የዐቀባ ቃል ኪዳን ላይ የተሳተፉ ከ12 በላይ የመዲና ሰዎች መካን ለቀው ሲሄዱ ከእነርሱ ጋር ሙስዓብን አብረው ላኩት፡፡ ቁርአንን ያስተምራቸዋል፡፡ የእምነቱን መሰረታዊ ይዘቶች በልቦናቸው ያፀናል በሚል ሀሳብ ማለት ነው፡፡ መዲና እንደደረሱም ሰዒድ ኢብኑ ዙራራ ዘንድ አረፈ፡፡ ወደ አንሷሮች(የመዲና ነዋሪዎች) ዘንድ በመሄድ ወደ አላህና መልዕክተኛው ይጠራቸዋል፡፡ አንድ ሁለት እያለ ብዙ ሰው ወደ ኢስላም ገባ፡፡ አንሷሮች ወደ ኢስላም በገፍ ገቡ፡፡ ሰዒድ ኢብኑ ሙዐዝና ኡሰይድ ኢብኑ ሁዶይር በሙስዓብ እጅ ኢስላምን ተቀበሉ፡፡ ከነርሱ ጀርባ ደግሞ አውስና ኸዝረጅ(መዲና የነበሩ ሁለት ታዋቂ ብሄሮች ናቸው) ሌሎችም ወደ ኢስላም ከተሙ፡፡ ያ ማለት ግን ፈተናዎች አልገጠሙትም ማለት አይደለም፡፡ አንድ ቀን ሰዎችን እያስተማረ ነበር፡፡ ከመዲና ጎሳ አለቆች አንዱ የሆነው ኡሰይድ ኢብኑ ሁዶይር ኢስላምን ሳይቀበል በፊት መጣ፡፡ ኡሰይድ እነዚህን ሰዎች ከዚህ በፊት ስለማያውቁት አንድ አምላክ እየነገረ በእምነታቸው ላይ ጥርጣሬን እያሳደረና እየፈተናቸው ነው በሚል በቁጣ ገንፍሎ እልህ እየገፋው ወደ ሙስዓብ ቀረበ፡፡ ሙስዓብን ከበው ሲማሩ የነበሩ አማኞች መምጣቱን ሲያዩ ርዕደት ያዛቸው፡፡ ፍርሃት ዋጣቸው፡፡ ሙስዓብ ግን የፊቱ ገፅታ እንኳ አልተቀየረም፡፡ አስዓድ ኢብኑ ዙራራ አብሮት ነበር፡፡ ኡሰይድ ተጠጋና ‹‹ ህይወታችሁን ማጣት የማትሹ ከሆነ ደካሞቻችንን ከማጃጃል ታቅባችሁ ከዚህ አካባቢ ጥፉ፡፡ ›› ብሎ በቁጣ ተናገራቸው፡፡ ከሃይሉ ጋር እንደረጋ ባህር፣ እንደንጋት ወጋገን ስንብት በሚመስል መልኩ የሙስዓብ ከናፍሮች ቃላትን አሳምረው ማውጣት ጀመሩ፡፡‹‹ ቅድሚያ ተቀምጠህ ብትሰማንና ጉዳያችንን ከወደድከው ትቀበለዋለህ፣ከጠላኸው ደግሞ እንሄዳለን፡፡›› አለው፡፡ ኡሰይድ የምሉእ አስተሳሰብና አስተውሎት ባለቤት ነበርና ‹‹ልክ ብለሃል›› ብሎ የያዘውን ጦር መሳሪያ መሬት ላይ ጥሎ ተቀመጠ፡፡ ሙስዓብ ቁርአንን ያነባል፡፡ ሙሀመድ ኢብኑ ዓብዲላህ(ሰዐወ) የመጡበትን ጥሪ ይዘት ያብራራል፡፡ የኡሰይድ ግንባር የንጋት ፀሐይ እንዳገኘው መስታወት ያንፀባርቅ ጀመረ፡፡ ከወጣቱ አንደበት የሚወጡት ቃላት ተቆጣጠሩት፡፡ ሙስዓብ ንግገሩን እንደጨረሰ ኡሰይድና አብረው የነበሩት ሰዎች ‹‹ይህ ንግግር ምንኛ ያመረና እውነታ ነው›› አሉ፡፡ ‹‹ወደዚህ እምነት ለመግባ የሚከጅል ሰው ምንድን ነው ማድረግ ያለበት›› አሉም፡፡ ሙስዓብም ‹‹ልብስና አካሉን ያፀዳል፡፡ የአላህን አንድነት ይመሰክራል፡፡›› ሲል መለሰ፡፡ ኡሰይድ ትንሽ ቆይቶ ከፀጉሩ ላይ ውሃ እየተንጠባጠበ መጣና ‹‹ላኢላሃ ኢለሏህ፣ሙሀመደን ረሱሉሏህ›› በማለት መሰከረ፡፡ ዜናው በአንዴ ተዳረሰ፡፡ ሰዒድ ኢብኑ ሙዓዝም መጣ፡፡ ሙስዓብ ዘንድ ጥቂት ተቀመጠ፡፡ ሰምቶት ልቡ ተማረከ፡፡ ኢስላምን ተቀበለ፡፡ ሰዕድ ኢብኑ ዑባዳ ተከተለው፡፡ በነርሱ ኢስላምን መቀበል ፀጋዎች ሞሉ፡፡ የመዲና ነዋሪዎች እርስበርሳቸው ይጠያየቁ ገቡ፡፡ ‹‹ ኡሰይድ ኢብኑ ሁይዶይር፣ሰዕድ ኢብኑ ዑባዳና ሰዕድ ኢብኑ ሙዓዝ ኢስላምን ከተቀበሉ የኛ ወደኋላ ማለት ምንድነው›› አሉ፡፡ ሁሉም ወደ ሙስዓብ ጎረፉ፡፡ ከአንደበታቸው እውነት እንጂ አይወጣም፣እንመን ብለው ኢስላምን ተቀበሉ፡፡ የመጀመሪያው የመልእክተኛው አምባሳደር ተልእኮውን በሚገባ ተወጣ፡፡ ውጤታማም ሆነ፡፡ ሙስዓብ ሰዎችን ጁምዓ ቀን ልሰብስብና ላስተምር፣ላሰግድ የሚል ይዘት ያለው ደብዳቤ ለነብዩ(ሰዐወ) ፃፈ፡፡ ተፈቀደለት፡፡ ሰኢድ ኢብኑ ኸይሰማህ ቤት ሰበሰባቸው፡፡ ይህ እንግዲህ በኢስላም ታሪክ ውስጥ በይፋ ሰውን ሰብስቦ ማስተማር የተጀመረበት አግባብ ነበር፡፡ ሙስዓብ ተልዕኮውን በዚህኛው ሶስተኛው ስደቱ ላይ ሞላ፡፡ ዓመታት ነጎዱ ፣የአውስና ኸዝረጅ ሓጃጆች(የሀጅ ተጓዦች) የሁለተኛውን የዐቀባ ቃልኪዳን ለመፈፀም ወደ መካ መጡ፡፡ ሙስኣብም አብሯቸው መጣ፡፡ የነብዩ(ሰዐወ) ናፍቆት እየገፋው፣ እንባ እያነቀው መካ ገባ፡፡ ወደ ነብዩ (ሰዐወ) ቤት ሮጠ፡፡ አገኛቸው፡፡ የናፍቆት ግንኙነት ነበር…….የአንሷሮችን ሁኔታና እውነታቸውን የሚገልፅ የብስራት ዜና ሪፖርታዥ አቀረበላቸው፡፡ ነብዩም(ሰዐወ) ወደ ካዕባ ተቅጣጭተው ለሁሉም መልካም ነገር እንዲገጥም ዱዓ አደረጉ፡፡ የደስታ ላብም ግንባራቸው ላይ ግጥም አለ፡፡ የሙስኣብ እናት ከመዲና የመምጣቱ ዜና ደረሳት፡፡ ቅድሚያ ታዲያ በጣም ወደናፈቁት ነብይ ቤት እንደሄደም ሰማች፡፡ ‹‹ አንተ ወላጅን አማፂ ቅድሚያ በኔ አትጀምርም እንዴ› › ብላ መልእክት ላከችበት፡፡ ሙስኣብም እንዲህ በማለት በመልእክተኛዋ መልእክትን ላከባት፡፡‹‹ ከአላህ መልዕክተኛ በፊት በማንም አልጀምርም፡፡› የእናት ፍቅሩ ጎተተው፡፡ ሊያያትም ሄደ፡፡ የኑሮ መራር በትር ያረፈበትን ገፅታውን ስታይ አዘነች፡፡ እንዲህም አለች‹‹ ይህ ሁሉ ነገር የደረሰብህኮ ካለህበት ስለሸፈትክ ነው፡፡›› አለችው፡፡ በፍጥነትም ‹‹እኔ ያለሁት በአላህ መልእክተኛ እምነት ኢስላም ላይ ነው፡፡ ይህን እምነት አላህ ለመልእክተናውና አማኞች ወዶታል ፡፡›› ሲል መለሰላት፡፡ ከድንጋጤዋ የተነሳ ክፉ ተናገረችው፡፡ ‹‹እሺ አንዴ ሐበሻ፣ሌላ ጊዜ መዲና እያልክ ምን አመጣህ!›› አለችው፡፡ ራሱን እያወዛወዘ ‹‹በእምነቴ ከምትፈትኑኝ እሸሻችኋለሁ…..››አለ ፡፡ እናቱ ዳግም አግታ የልጇን ወደርሷ መመለስ አሰበች፡፡ ይህንንም ሙስዓብ አወቀባት፡፡ ‹‹እናቴ ልታግቺኝ ብትሞክሪ የሚቀርበኝን ሁሉ ገድላለሁ፡፡›› አላት፡፡ የሙስዓብ ህልፈተ ዜና ቀናት ነጎዱ፣ዓመታት ዙራቸው ከረረ፡፡ ነብዩ(ሠዐወ) ወደ መዲና ተሰደዱ፡፡ ሙስዓብ በንፁህ ልቦናና አንደበት ያመቻቻት የስሪብ(የመዲና ሌላ ስሟ ነው) ተቀበለቻቸው፡፡ መስተንግዶዋንም ጓዳዋን ሁሉ በመስጠት አሳመረች፡፡ የመካ ቁረይሾች ግን ለነብዩ(ሰዐወ) አልተኙም፡፡ መዲና ለምን ትመቻቸው በሚል የጥላቻ ዓይናቸው ቀላ፡፡ ብዙ የግድያ ሙከራ አደረጉ፡፡ የበድር ዘመቻ ተከሰተ፡፡ ብዙ አስተምህሮት ጥሎ በድል አለፈ፡፡ የኡሁድ ዘመቻ መጣ፡፡ ሙስሊሙ ሠራዊት ራሱን ማዘጋጀት ይዟል፡፡ የነብዩ(ሰዐወ) በመሃል ቆመው የእምነት ነፀብራቅ በጥልቅ የሚነበብበትን ፊት እየፈለጉ ነው፡፡ ይህ ፊት እንደተገኘም የኢስላምን ባንዲራ ተሸካሚ አድርገው ሊመርጡት ነው፡፡ ድንገት ሙስዓብን ጠሩት፡፡ መጣ፡፡ ከተከበረው እጃቸው ላይ ትልቅ አደራን ተቀበለ፡፡ አሁን ጦር መስክ ላይ ናቸው፡፡ ፍልሚያው ተጋጋመ፡፡ ተራራን ይጠብቁ ዘንድ የታዘዙት ቀስተኛ ሶሃቦች ትእዛዝ ጣሱ፡፡ አጋሪያን ወደ ኋላ ሲሸሹ ስላዩ ጦርነቱ የተቋጨ መሰላቸው፡፡ ወደ ምርኮ ተጣደፉ፡፡ ጥለውት ከመጡት ተራራ ጀርባ በኩል የኻሊድ ፈረሰኛ ጦር ድንገተኛና ስትራቴጂያዊ ከበባ በማድረግ ሙስሊሙ ሰራዊት ላይ ጥቃት ፈፀመ፡፡ የሙስሊሙን ጦር በተኑት፡፡ ሰልፎቹን በጥሰው ውስጥ ገቡ፡፡ የኢስላምን ቋንጃ ሰብረው መገላገል ቋምጠዋል፡፡ ነብዩ(ሰዐወ) ላይ ተሯሯጡ፡፡ በቀስት ወጓቸው፡፡ ከዙሪያቸው ጥቂት ባልደረቦቻቸቸው ሲከላከሉ ነበር፡፡ ሶሃቦች እዚህም እዚያም ተዋደቁ፡፡ ሙስዓብ የአጋሪያንን ትኩረት ከነብዩ(ሰዐወ) ለመሳብ አደራውን ከፍ አድርጎ አሏሁ አክበር ሲልም ራሱን አንድ አስፈሪ የጦር ብርጌድ አደረገ፡፡ ጥረትና ጭንቀቱ ሁሉ ሙሽሪኮቹን ከነብዩ እይታ ወደርሱ መሳብ ነውና ተሳክቶለት ራሱን ለከፋ አደጋ አጋለጠ፡፡ ህይወት ከነብዩ(ሰዐወ) ውጭ ምን ታደርግና!! አንድ እጁ ባንዲራ ይዞ ታክቢራ ይላል፡፡ ሌላኛው እጁ ደግሞ ሰይፍ ይዞ ይመታል፡፡ ተረባረቡበት፡፡ እስቲ የአይን እማኝ ለነበረው ሹረህቢል አብደሪ እንተወው፡፡ ሙስዓብ የኡሁድ ዘመቻ እለት ባንዲራ ተሸከመ፡፡ ሰራዊቱ ሲርድ እርሱ ግን ፀና፡፡ ኢብኑ ቀሚዓህ የሚባል ፈረሰኛ መጣና ቀኝ እጁን ቆረጠው፡፡ ሙስዓብም ‹‹ሙሃመድ እንዳለፉት መልእክተኞች መልእክተኛ እንጂ ሌላ አይደለም››ይል ነበር፡፡ ባንዲራውን በግራ እጁ ያዘ፡፡ ግራውንም ቆረጠው፡፡ ነገርግን ባንዲራውን በሁለት የተቆረጡ ክንዶቹ መሃል ያዘው(የነቢ አደራ አይደል!)፡፡ ‹‹ሙሃመድ እንዳለፉት መልእክተኞች መልእክተኛ እንጂ ሌላ አይደለም››ማለቱን ቀጥሏል፡፡ በስተመጨረሻም በአንካሴ ወጋው፡ ሙስዓብ ወደቀ፡ ባንድራውንም ለቀቀው፡ የሰማዕታ አንፀባራቂ ፈርጥና ኮከብ ወደቀ፡ አይኔ እያየ ነብዩ(ሰዐወ) ቀድመውኝ ሲሞቱ ማየት አልሻም ይመስል ነበር፡፡ ለርሳቸው የነበረውን ፍቅር ጥልቀት፣የስስቱን መጠን ያሳያል፡፡ አላህም ዝንተዓለም የሚነበብ ቁርአን ይሆን ዘንድ የቁርአን አንቀፅ ይሆን ዘንድ አሟላው፡፡ ‹‹ሙሃመድ እንዳለፉት መልእክተኞች መልእክተኛ እንጂ ሌላ አይደለም…. ›› መራራው ዘመቻ ከተጠናቀቀ በኋላ የቅኑ ሰማዕት አስክሬን ፊት በደም ተለውሶ አፈር ውስጥ ድብቅ ብሎ ተገኘ፡፡ አወዳደቁ ነብዩ(ሰዐወ) የከበቧቸው አጋርያን ገድለዋቸው አስክሬናቸውን ላለማየት ፊቱን በሀዘን ድፍት ያደረገ ይመስል ነበር፡፡ የነብዩን(ሰዐወ) መትረፍ ሳያይ ሰማዕት ሆኖ ወደቀ፡፡ ነብዩ(ሰዐወ) ወደ ጦር ሜዳው በመውረድ ሰማዕታትን ተሰናበቱ፡፡ ሙስዓብ ዘንድ ሲደርሱ ግን እምባቸውን መቆጣጠር አቃታቸው፡፡ አለቀሱ…….. ለመስዓብ አስክሬን መከፈኛ ታጣ ኸባብ ኢብኑ አል አረት(ረዐ) እንዲህ ይተርክልናል፡- ‹‹ የአላህን ውዴታ ከጅለን በርሱ መንገድ ወደ መዲና ተሰደድን፡፡ ምንዳችን አላህ ዘንድ ተፅፏል፡፡ ከኛ ውስጥ ምድራዊ ድርሻውን ሳይጠቀም ያለፈ እንደ ሙስዓብ ያለም አለ፡፡ ኡሁድ ቀን ሲገደል መገነዣ ከአንዲት ቁራጭ ፎጣ በቀር ታጣ፡፡ በተገኘቺው ጭንቅላቱን ስንሸፍን እግሩ ይጋለጣል፡፡ እግሩን ስናለብስ ጭንቅላቱ ይታያል፡፡›› ነብዩ(ሰዐወ) ‹‹ከላይ በኩል አልብሱትና ጥሩ ሽታ ባለው ብቃይ እግሩን ሸፍኑት›› አሉ፡፡ ነብዩ(ሰዐወ) የአጎታቸው ሓምዛ መገደልና ሙሽሪኮቹ ገላቸውን መቆራረጣቸው ተደማምሮ ልባቸው በሐዘን ደማ፡፡ ይህ ሁሉ እየሆነ ውስጣቸውን ሐዘን እየበላው የመጀመሪያውን አምባሳደራቸውን አስክሬን ሊሰናበቱት መጡ፡፡ ከአይናቸው እምባ እየረገፈ ‹‹ከአማኞችም ለአላህ ቃል የገቡትን እውን ያደረጉ አሉ፡፡›› ሲሉ ተሰሙ፡፡ የተገነዘባትን ሸካራ ቁራጭ ልብስ እያዩ ‹‹መካ ውስጥ ለስላሳና በጌጥ የተሸቆጠቆጠ ልብስ ለብሰህ አይቼሃለሁ፡፡ ዛሬ ደግሞ ፀጉርህ በአቧራ ተሸፍኖ መገነዣ አጣህ!›› ብለው ስቅስቅ ብለው አለቀሱ፡፡ ነብዩ(ሰዐወ) ከፍ ባለ ድምፅ አዋጅ ነገሩ፡፡ ‹‹የአላህ መልዕክተኛ እናንተ ሰማዕታት መሆናችሁን አላህ ፊት የምፅዐት ቀን ይመሰክራሉ፡፡›› አሉ፡፡ ወደተቀሩት ባልደረቦቻቸው ዘወር ብለው‹‹ ሰዎች ሆይ ጎብኟቸው፣ሰላምታም አቅርቡላቸው፡፡ ነፍሴ በእጁ በሆነችው ጌታዬ እምላለሁ ማንኛውም ሙስሊም እስከ እለተ ቂያማ ድረስ ሰላምታ አያቀርብላቸውም እነርሱም የሚመልሱ ቢሆን እንጂ፡፡››አሉ፡፡ ሙስዓብ ሆይ! አሰላሙአለይኩም ሰማዕታት ሆይ! አሰላሙ አለይኩም…… የህይወት ታሪኩ ለሰው ልጅ ክብር ነው፡፡ የመስዋዕትነትና ፅኑ እምነት ተምሳሌት ነው፡፡ የሙስዓብ ኢብኑ ዑመይር የኢሥላም ጉዞ ……. ዑመይር በባህረ ሰላጤዋ እምብርት መካ፣ የሁሉ ማረፊያ በሆነው በኢብራሂም የተገነባውን ቤት ካዕባን ከበው ከሚኖሩ ከበርቴዎቿ መሃል አንዱ ነው፡፡ ስልጣንና ሀብት ነበረው፡፡ ታዲያ ደስታና ጫወታ በከበባት በአንዷ ለሊት የመካ ከበርቴዎች ሳቅና ፌሽታ ወደሚንጣት ቤት ተፋጠኑ፡፡ ይህ ሁሉ ታዲያ ዑመይርንና ኸናስ ቢንት ማሊክ የተባለችውን ባለቤቱን እንኳን ደስ ያላችሁ ለማለት ነበር፡፡ አላህ አዲስ ልጅ በመስጠት ከችሮታው ዋለላቸው፡፡ ሙስዐብን መልከ መልካሙን፣ ሙሰዐብን የቁረይሽን ህያው ጌጥን…… ወራት ተፈተለኩ፡፡ዓመታት ነጎዱ፡፡ ታዲያ በእያንዳንዱ የህይወቱ እርከኖች ላይ ምቾትና ተድላ አብረውት ነበሩ፡፡ ከወላጆቹ በኩል የእንክብካቤው ብዛት ምንም እስከማይቀር ድረስ ነበር፡፡ በተለይ እናቱ ከሌሎች ከበርቴ ባልንጀሮቿ ልጆች ጎልቶ እንዲታይ ለውጫዊ ገፅታው ከፍተኛ መዋለ-ንዋይ ታፈስ ነበር፡፡ መካ ላይ የወንድ ውበት ሲነሳ ግንባር ቀደሙ ነበር፡፡ ገፅታው ለእይታ ማራኪና ቆንጆ ነበር፡፡ ሙስዐብ በመካ ጎዳናዎችና መንገድ ጠርዞች ካለፈ እርሱን ለማየት የቆነጃጅትና ውበት አድናቂዎች አንገት ይመዘዛል፡፡ ሙስዓብ ሁሌ ደስተኛና ፈገግታ የማይለየው ለጋ ወጣት ነበር፡፡ ከእድሜው ለጋነትና ውብ ገፅታው የተነሳ የስበሰባዎችና ጥሪዎች ጌጥ ነበር፡፡ ውበቱና የአዕምሮው ብስለት የሸፈቱ ልቦችን የተዘጉ በሮችን ይከፍቱ ነበር፡፡ ወራት ጉዟቸውን ቀጥለዋል አመታትም ቅብብሎሹን አጡፈውታል፡፡ የሙስዓብም የህይወት እሽክርክሪት ቀጥሏል፡፡ ህመም፣ጭንቀትና ችግርን ፍጹም አያውቃቸውም፡፡ ነገር ግን የሙስዐብ እናት ከቅርብ ጊዜ ወዲህ ሁሌም የጥልቅ አስተሳሰብን ፋና ታያለች፡፡ከብሩህ ፊቱ ላይ ጥንካሬንና ቆራጥነትን ታነባለች፡፡ ቢሆንም ግን የዚህ ጥንካሬ ምንጩ ርቋታል፡፡ እናት የልጇን ውስጥ የማንበብ ችሎታ ቢኖራትም ይህ ግን ተሳናት፡፡ ቀናት ወደፊት አንድ ሲሉ የሙስዓብም ጥንካሬ ይፈረጥማል፡፡ ዛሬ ያለበት ላይ ሆኖ ያለፉ ቀናቱን ሲያስባቸው አሰልቺ ህልሞችና ቅዠት ሆኑበት፡፡ ከእለታት በአንዱ ቀን ይህ ወጣት ሰዎች ከታማኙ ሙሃመድ ሰምተው የሚያወሩትን ይሰማል፡፡ ነብዩ(ሰዐወ) አላህ እርሳቸውን አብሳሪና አስጠንቃቂ አድርጎ እንደላካቸው፣ ወደ ብቸኛው ተመላኪ አንድነት ተጣሪ እንደሆኑ ይናገራሉ፡፡ መካ ከተማ ነግቶ በመሸ ቁጥር ጭንቀትና ጉዳይዋ ሙሐመድና ኢስላም ከሆኑ ሰንብቷል፡፡ ታዲያ ይህ በምቾት ክልል ውስጥ ያለው መልካሙ ሙስዓብ የዚህን ወሬ ዱካ ከሌሎች በተለየ መልኩ አፈንፍኖ ነበር የሚሰማው፡፡ ነብዩ(ሰዐወ) ካመኑ ተከታዮቻቸው ጋር በመሆን ከቁረይሽ ረብሻና ማደናቆር ራቅ ብለው ሶፋ ተራራ ስር በሚገኘው አርቀም ቤት ውስጥ እንደሚሠበሠቡ ሠማ፡፡ አላቅማማም፡፡ የማየትና እርጋታ ናፍቆት እየቀደመው ወደ አርቀም ቤት አመራ፡፡ ነብዩ(ሰዐወ) ለባልደረቦቻቸው ቁርአንን ያነቡላቸዋል፡፡ ቀጥሎም ለታላቁ አላህ ይሰግዳሉ፡፡ ኢማን በሙስዓብ ልብ ውስጥ ቦታውን ሲይዝ አልቆየም፡፡ ከነብዩ(ሰዐወ) ልቦና ተንቆርቁሮ በከናፍሮቻቸው መሃል የሚወጣው የቁርአን ብርሃናማ መልዕክት ወደሚሰሙ ጆሮዎችና ወደሚያስተነትኑ ህሊናዎች ይፈሳሉ፡፡ በዚህች ምሽት ታዲያ የሙስዓብ ልቦና ተረታ፡፡ አንዳች ነገር ከቆመበት ቦታ ፍንቅል አደረገው፡፡ ያላሰበው የደስታ ስሜት ሊያበረው ቀረበ፡፡ ድንገት ነብዩ(ሰዐወ) ዘንድ ተጠጋ፡፡ ነብዩ(ሰዐወ)በቀኝ እጃቸው የሙስዓብን ደረት ዳበሱት፡፡ እርግጥ የርሱ እርጋታ ጥልቅ ነበር፡፡ በዓይን እርግብግብታ ቅፅበት የጥበብን ጥግ ከዕድሜው በላይ ተላበሰ፡፡ የዘመናትን የጉዞ መስመር ሊቀይር ታጨ፡፡ እናት ልጇን በሃሳብ ዱካ ትከተለው ጀመር፡፡ ተፈታተነችውም፡፡ ልጅ ግን እርጋታው ይጨምራል፡፡ ዑስማን ኢብኑ ጦልሐ አል ሂንዲ ለእናቱ ኢስላምን እንደተቀበለ ሲነግራት ብዙም አልቆየም፡፡ በእርግጥ ዑስማን ሙስዓብ የነብዩን(ሰዐወ) ዓይነት ስግደት ሲሰግድ አይቶት ነበር፡፡ ሙስዓብ ጥቅልል ብሎ ዳሩል አርቀም(ነብዩ መካ ውስጥ ኢስላምን በድብቅ ያስተማሩበት የመጀመሪያው ቤት ነው)ገባ፡፡ በኢስላማዊ ጥሪ ታሪክና ህይወት ውስጥ ህያው ቅርስ ወደሆነችው ቤት፡፡ በወቅቱ በሙስሊሞች ጉልበት ላይ ተጨማሪ ኃይል ሆነ፡፡የነብዩ(ሰዐወ) ኢስላማዊ ጥሪ ከደሙ ተዋሃደች፡፡ እምነቱን በማንነቱ ላይ ከታች ወደ ላይ ካበው፡፡ ከማመኑ በፊት የነበረበትን ህሊናዊ ጨለማ የኋሊት ቃኘው፡፡ አሁን ስላለበት ኢስላማዊ ብርሃንና ጠንካራ፣ ነፃ ተከታዮቹ አስተነተነ፡፡ የሙስዓብ ኢስላምን መቀበል ትልቅ ስደት ነበር፡፡ ሙስዓብ የመጀመሪያውን ስደት ያደረገው ከምድራዊ ብልጭልጮችና ጌጧ ወደ አላህና መልዕክተኛው ነበር፡፡ የጥልቅ ለውጡ ሚስጥሩም ይኸው ነበር፡፡ መካ ውስጥ የኢስላም ሕንፃ ግንባታ አንድ ጡብ ለመሆን በቃ፡፡ ሙስዓብ ኢስላምን ከመቀበሉ ጋር ተያይዞ ከእናቱ በስተቀር ምድር ላይ የሚፈራው ኃይል አልነበረም፡፡ የእናቱ ነገር ግን አሳሰበው፡፡ አላህ በጉዳዩ ላይ ፍርዱን እስኪያመጣ ድረስ ኢስላምን መቀበሉን መደበቅ እንዳለበት ወሰነ፡፡ ነገር ግን መካ በዚያ ወቅት ምንም ሚስጥር የላትም፡፡ የቁረይሽ ዓይንና ጆሮ በየመንገዱ ላይ መረጃን ይፈልጋል፣ያሰራጫልም፡፡ በእያንዳንዷ የእግር ፋና ላይ ትንታኔ ይሰጣል፡፡ ሙስዓብ እናቱ፣ ቤተሰቦቹና ቅርብ ዘመዶቹ በሙሉ ኢስላምን እንደተቀበለ አወቁበት፡፡ ነገርግን በመኃላቸው ቆሞ በፅናት ነብዩ(ሰዐወ) የተከታዮቻቸውን ልቦና የሚያፀዱበትን፣ ጥበብንና ከፍታን የሚሞሉበትን፣ፍትህንና ጥንቃቄን የሚያስተምሩበትን ቁርአንን ያነብላቸው ገባ፡፡ እናቱ በአንድ ጥፊ ልታሰቆመው አሰበች፡፡ ግን በሙስዓብ ፊት ላይ ላይጠፋ የበራው የእምነት ብርሃን የተዘረጋችውን ጥፊ ከምንም አልቆጠራትም፡፡ ከእምነቱ ፍንክች እንደማይልና እንደማይመለስ እርግጠኛ ሆኑ፣ ተስፋም ቆረጡ፡፡ ከቤቱ አንዱ ጥግ ላይ አሰረችው፡፡ ተዘጋበት፡፡ እስረኛ ሆነ፡፡ የቅጣትን ዓይነት ከየቀለማቱ አቀመሱት፡፡ እንዳይንቀሳቀስም አገቱት፡፡ በሰንሰለትም ጠፈሩት፡፡ ያላወቁት ነገር ግን ይህ ሁሉ የስቃይ ዶፍ በእምነት በከበረች ነፍስ ፊት ደቃቃና ከንቱ ልፋት መሆኑን ነበር፡፡ ወደ ሐበሻ(አቢሲኒያ) በተደረገው የመጀመሪያው ስደት፣ ከአማኝ ወንድሞቹ ጋር በመሆን ወደ አላህና መልዕክተኛው ሁለተኛው ስደቱን በነጃሺ አፈር ላይ አደረገ፡፡ እዚሁ ሐበሻ ላይ የኑሮ ድርቆሽ ሙስዓብን ክፉኛ አገኘው፡፡ በችግር ሰበብ ወደ መካ ከተመለሱት አንዱም ሆነ፡፡ ከአድቃቂ ድህነት ጋር መኖር ያዘ፡፡ በዐቂዳ ጥላ ስር በውዴታ የሚገኝን ደስታ፣ የመጪውን ዓለም ማብቂያ የለሽ ደስታ እያሰበ፣ የነብዩ ባልደረባ መሆንን እያሰበ ኑሮን ገፋ፡፡ ወራት ያልፋሉ፣አመታት ይነጉዳሉ፡፡ የዚህ ወጣት ችግርና ድህነትም ይጨምራል፡፡ ትእግስትና ፅናትን ጨበጠ፡፡ በአንድ ወቅት ነብዩ(ሰዐወ) ከሌሎች ባልደረቦቻቸው ጋር ተቀምጠዋል፡፡ ሙስዓብ የተቀደደች ብትን ልብስ አጠላልፎ ለብሶ መጣ፡፡ አንዳንድ ቦታ ላይ ሀፍረተ ገላውን ለመሸፈን ሲል በእሾህ ቀጣጥሎታል፡፡ ከብርድና ቅዝቃዜ የተነሳ ሰውነቱ ልክ እባብ ከሞተ በኋላ ክሽ ብሎ እንደሚደርቀው ደርቋል፡፡ የነብዩ(ሰዐወ) ባልደረቦች ሲያዩት በማዘንና መራራት አንገታቸውን ደፉ፡፡ ከእነርሱ ውስጥም እርሱ ያለበትን ችግር ሊቀርፍ የሚችል አቅም ያለው አልነበረም፡፡ ሙስኣብ ሰላምታ አ ቀረበ፡፡ ነብዩም(ሰዐወ) ሰላምታውን ከመለሱ በኋላ እንዲህ አሉ፡- ‹‹ መካ ውስጥ ከቁረይሽ ልጆች ውስጥ ከወላጆቻቸው ዘንድ በፀጋና ምቾት እንዲትረፈረፍ የተደረገ ከሙሰዓብ በቀር አላየሁም፡፡ የአላህና መልእክተኛው ፍቅር ግን ከዛ ውስጥ አወጣው፡፡›› ሙስዓብ ኢብኑ ዑመይር ወደ መዲና የመጀመሪያው የአላህ ነብይ ልኡክ የመጀመሪያው የዐቀባ ቃል ኪዳን ላይ የተሳተፉ ከ12 በላይ የመዲና ሰዎች መካን ለቀው ሲሄዱ ከእነርሱ ጋር ሙስዓብን አብረው ላኩት፡፡ ቁርአንን ያስተምራቸዋል፡፡ የእምነቱን መሰረታዊ ይዘቶች በልቦናቸው ያፀናል በሚል ሀሳብ ማለት ነው፡፡ መዲና እንደደረሱም ሰዒድ ኢብኑ ዙራራ ዘንድ አረፈ፡፡ ወደ አንሷሮች(የመዲና ነዋሪዎች) ዘንድ በመሄድ ወደ አላህና መልዕክተኛው ይጠራቸዋል፡፡ አንድ ሁለት እያለ ብዙ ሰው ወደ ኢስላም ገባ፡፡ አንሷሮች ወደ ኢስላም በገፍ ገቡ፡፡ ሰዒድ ኢብኑ ሙዐዝና ኡሰይድ ኢብኑ ሁዶይር በሙስዓብ እጅ ኢስላምን ተቀበሉ፡፡ ከነርሱ ጀርባ ደግሞ አውስና ኸዝረጅ(መዲና የነበሩ ሁለት ታዋቂ ብሄሮች ናቸው) ሌሎችም ወደ ኢስላም ከተሙ፡፡ ያ ማለት ግን ፈተናዎች አልገጠሙትም ማለት አይደለም፡፡ አንድ ቀን ሰዎችን እያስተማረ ነበር፡፡ ከመዲና ጎሳ አለቆች አንዱ የሆነው ኡሰይድ ኢብኑ ሁዶይር ኢስላምን ሳይቀበል በፊት መጣ፡፡ ኡሰይድ እነዚህን ሰዎች ከዚህ በፊት ስለማያውቁት አንድ አምላክ እየነገረ በእምነታቸው ላይ ጥርጣሬን እያሳደረና እየፈተናቸው ነው በሚል በቁጣ ገንፍሎ እልህ እየገፋው ወደ ሙስዓብ ቀረበ፡፡ ሙስዓብን ከበው ሲማሩ የነበሩ አማኞች መምጣቱን ሲያዩ ርዕደት ያዛቸው፡፡ ፍርሃት ዋጣቸው፡፡ ሙስዓብ ግን የፊቱ ገፅታ እንኳ አልተቀየረም፡፡ አስዓድ ኢብኑ ዙራራ አብሮት ነበር፡፡ ኡሰይድ ተጠጋና ‹‹ ህይወታችሁን ማጣት የማትሹ ከሆነ ደካሞቻችንን ከማጃጃል ታቅባችሁ ከዚህ አካባቢ ጥፉ፡፡ ›› ብሎ በቁጣ ተናገራቸው፡፡ ከሃይሉ ጋር እንደረጋ ባህር፣ እንደንጋት ወጋገን ስንብት በሚመስል መልኩ የሙስዓብ ከናፍሮች ቃላትን አሳምረው ማውጣት ጀመሩ፡፡‹‹ ቅድሚያ ተቀምጠህ ብትሰማንና ጉዳያችንን ከወደድከው ትቀበለዋለህ፣ከጠላኸው ደግሞ እንሄዳለን፡፡›› አለው፡፡ ኡሰይድ የምሉእ አስተሳሰብና አስተውሎት ባለቤት ነበርና ‹‹ልክ ብለሃል›› ብሎ የያዘውን ጦር መሳሪያ መሬት ላይ ጥሎ ተቀመጠ፡፡ ሙስዓብ ቁርአንን ያነባል፡፡ ሙሀመድ ኢብኑ ዓብዲላህ(ሰዐወ) የመጡበትን ጥሪ ይዘት ያብራራል፡፡ የኡሰይድ ግንባር የንጋት ፀሐይ እንዳገኘው መስታወት ያንፀባርቅ ጀመረ፡፡ ከወጣቱ አንደበት የሚወጡት ቃላት ተቆጣጠሩት፡፡ ሙስዓብ ንግገሩን እንደጨረሰ ኡሰይድና አብረው የነበሩት ሰዎች ‹‹ይህ ንግግር ምንኛ ያመረና እውነታ ነው›› አሉ፡፡ ‹‹ወደዚህ እምነት ለመግባ የሚከጅል ሰው ምንድን ነው ማድረግ ያለበት›› አሉም፡፡ ሙስዓብም ‹‹ልብስና አካሉን ያፀዳል፡፡ የአላህን አንድነት ይመሰክራል፡፡›› ሲል መለሰ፡፡ ኡሰይድ ትንሽ ቆይቶ ከፀጉሩ ላይ ውሃ እየተንጠባጠበ መጣና ‹‹ላኢላሃ ኢለሏህ፣ሙሀመደን ረሱሉሏህ›› በማለት መሰከረ፡፡ ዜናው በአንዴ ተዳረሰ፡፡ ሰዒድ ኢብኑ ሙዓዝም መጣ፡፡ ሙስዓብ ዘንድ ጥቂት ተቀመጠ፡፡ ሰምቶት ልቡ ተማረከ፡፡ ኢስላምን ተቀበለ፡፡ ሰዕድ ኢብኑ ዑባዳ ተከተለው፡፡ በነርሱ ኢስላምን መቀበል ፀጋዎች ሞሉ፡፡ የመዲና ነዋሪዎች እርስበርሳቸው ይጠያየቁ ገቡ፡፡ ‹‹ ኡሰይድ ኢብኑ ሁይዶይር፣ሰዕድ ኢብኑ ዑባዳና ሰዕድ ኢብኑ ሙዓዝ ኢስላምን ከተቀበሉ የኛ ወደኋላ ማለት ምንድነው›› አሉ፡፡ ሁሉም ወደ ሙስዓብ ጎረፉ፡፡ ከአንደበታቸው እውነት እንጂ አይወጣም፣እንመን ብለው ኢስላምን ተቀበሉ፡፡ የመጀመሪያው የመልእክተኛው አምባሳደር ተልእኮውን በሚገባ ተወጣ፡፡ ውጤታማም ሆነ፡፡ ሙስዓብ ሰዎችን ጁምዓ ቀን ልሰብስብና ላስተምር፣ላሰግድ የሚል ይዘት ያለው ደብዳቤ ለነብዩ(ሰዐወ) ፃፈ፡፡ ተፈቀደለት፡፡ ሰኢድ ኢብኑ ኸይሰማህ ቤት ሰበሰባቸው፡፡ ይህ እንግዲህ በኢስላም ታሪክ ውስጥ በይፋ ሰውን ሰብስቦ ማስተማር የተጀመረበት አግባብ ነበር፡፡ ሙስዓብ ተልዕኮውን በዚህኛው ሶስተኛው ስደቱ ላይ ሞላ፡፡ ዓመታት ነጎዱ ፣የአውስና ኸዝረጅ ሓጃጆች(የሀጅ ተጓዦች) የሁለተኛውን የዐቀባ ቃልኪዳን ለመፈፀም ወደ መካ መጡ፡፡ ሙስኣብም አብሯቸው መጣ፡፡ የነብዩ(ሰዐወ) ናፍቆት እየገፋው፣ እንባ እያነቀው መካ ገባ፡፡ ወደ ነብዩ (ሰዐወ) ቤት ሮጠ፡፡ አገኛቸው፡፡ የናፍቆት ግንኙነት ነበር…….የአንሷሮችን ሁኔታና እውነታቸውን የሚገልፅ የብስራት ዜና ሪፖርታዥ አቀረበላቸው፡፡ ነብዩም(ሰዐወ) ወደ ካዕባ ተቅጣጭተው ለሁሉም መልካም ነገር እንዲገጥም ዱዓ አደረጉ፡፡ የደስታ ላብም ግንባራቸው ላይ ግጥም አለ፡፡ የሙስኣብ እናት ከመዲና የመምጣቱ ዜና ደረሳት፡፡ ቅድሚያ ታዲያ በጣም ወደናፈቁት ነብይ ቤት እንደሄደም ሰማች፡፡ ‹‹ አንተ ወላጅን አማፂ ቅድሚያ በኔ አትጀምርም እንዴ› › ብላ መልእክት ላከችበት፡፡ ሙስኣብም እንዲህ በማለት በመልእክተኛዋ መልእክትን ላከባት፡፡‹‹ ከአላህ መልዕክተኛ በፊት በማንም አልጀምርም፡፡› የእናት ፍቅሩ ጎተተው፡፡ ሊያያትም ሄደ፡፡ የኑሮ መራር በትር ያረፈበትን ገፅታውን ስታይ አዘነች፡፡ እንዲህም አለች‹‹ ይህ ሁሉ ነገር የደረሰብህኮ ካለህበት ስለሸፈትክ ነው፡፡›› አለችው፡፡ በፍጥነትም ‹‹እኔ ያለሁት በአላህ መልእክተኛ እምነት ኢስላም ላይ ነው፡፡ ይህን እምነት አላህ ለመልእክተናውና አማኞች ወዶታል ፡፡›› ሲል መለሰላት፡፡ ከድንጋጤዋ የተነሳ ክፉ ተናገረችው፡፡ ‹‹እሺ አንዴ ሐበሻ፣ሌላ ጊዜ መዲና እያልክ ምን አመጣህ!›› አለችው፡፡ ራሱን እያወዛወዘ ‹‹በእምነቴ ከምትፈትኑኝ እሸሻችኋለሁ…..››አለ ፡፡ እናቱ ዳግም አግታ የልጇን ወደርሷ መመለስ አሰበች፡፡ ይህንንም ሙስዓብ አወቀባት፡፡ ‹‹እናቴ ልታግቺኝ ብትሞክሪ የሚቀርበኝን ሁሉ ገድላለሁ፡፡›› አላት፡፡ የሙስዓብ ህልፈተ ዜና ቀናት ነጎዱ፣ዓመታት ዙራቸው ከረረ፡፡ ነብዩ(ሠዐወ) ወደ መዲና ተሰደዱ፡፡ ሙስዓብ በንፁህ ልቦናና አንደበት ያመቻቻት የስሪብ(የመዲና ሌላ ስሟ ነው) ተቀበለቻቸው፡፡ መስተንግዶዋንም ጓዳዋን ሁሉ በመስጠት አሳመረች፡፡ የመካ ቁረይሾች ግን ለነብዩ(ሰዐወ) አልተኙም፡፡ መዲና ለምን ትመቻቸው በሚል የጥላቻ ዓይናቸው ቀላ፡፡ ብዙ የግድያ ሙከራ አደረጉ፡፡ የበድር ዘመቻ ተከሰተ፡፡ ብዙ አስተምህሮት ጥሎ በድል አለፈ፡፡ የኡሁድ ዘመቻ መጣ፡፡ ሙስሊሙ ሠራዊት ራሱን ማዘጋጀት ይዟል፡፡ የነብዩ(ሰዐወ) በመሃል ቆመው የእምነት ነፀብራቅ በጥልቅ የሚነበብበትን ፊት እየፈለጉ ነው፡፡ ይህ ፊት እንደተገኘም የኢስላምን ባንዲራ ተሸካሚ አድርገው ሊመርጡት ነው፡፡ ድንገት ሙስዓብን ጠሩት፡፡ መጣ፡፡ ከተከበረው እጃቸው ላይ ትልቅ አደራን ተቀበለ፡፡ አሁን ጦር መስክ ላይ ናቸው፡፡ ፍልሚያው ተጋጋመ፡፡ ተራራን ይጠብቁ ዘንድ የታዘዙት ቀስተኛ ሶሃቦች ትእዛዝ ጣሱ፡፡ አጋሪያን ወደ ኋላ ሲሸሹ ስላዩ ጦርነቱ የተቋጨ መሰላቸው፡፡ ወደ ምርኮ ተጣደፉ፡፡ ጥለውት ከመጡት ተራራ ጀርባ በኩል የኻሊድ ፈረሰኛ ጦር ድንገተኛና ስትራቴጂያዊ ከበባ በማድረግ ሙስሊሙ ሰራዊት ላይ ጥቃት ፈፀመ፡፡ የሙስሊሙን ጦር በተኑት፡፡ ሰልፎቹን በጥሰው ውስጥ ገቡ፡፡ የኢስላምን ቋንጃ ሰብረው መገላገል ቋምጠዋል፡፡ ነብዩ(ሰዐወ) ላይ ተሯሯጡ፡፡ በቀስት ወጓቸው፡፡ ከዙሪያቸው ጥቂት ባልደረቦቻቸቸው ሲከላከሉ ነበር፡፡ ሶሃቦች እዚህም እዚያም ተዋደቁ፡፡ ሙስዓብ የአጋሪያንን ትኩረት ከነብዩ(ሰዐወ) ለመሳብ አደራውን ከፍ አድርጎ አሏሁ አክበር ሲልም ራሱን አንድ አስፈሪ የጦር ብርጌድ አደረገ፡፡ ጥረትና ጭንቀቱ ሁሉ ሙሽሪኮቹን ከነብዩ እይታ ወደርሱ መሳብ ነውና ተሳክቶለት ራሱን ለከፋ አደጋ አጋለጠ፡፡ ህይወት ከነብዩ(ሰዐወ) ውጭ ምን ታደርግና!! አንድ እጁ ባንዲራ ይዞ ታክቢራ ይላል፡፡ ሌላኛው እጁ ደግሞ ሰይፍ ይዞ ይመታል፡፡ ተረባረቡበት፡፡ እስቲ የአይን እማኝ ለነበረው ሹረህቢል አብደሪ እንተወው፡፡ ሙስዓብ የኡሁድ ዘመቻ እለት ባንዲራ ተሸከመ፡፡ ሰራዊቱ ሲርድ እርሱ ግን ፀና፡፡ ኢብኑ ቀሚዓህ የሚባል ፈረሰኛ መጣና ቀኝ እጁን ቆረጠው፡፡ ሙስዓብም ‹‹ሙሃመድ እንዳለፉት መልእክተኞች መልእክተኛ እንጂ ሌላ አይደለም››ይል ነበር፡፡ ባንዲራውን በግራ እጁ ያዘ፡፡ ግራውንም ቆረጠው፡፡ ነገርግን ባንዲራውን በሁለት የተቆረጡ ክንዶቹ መሃል ያዘው(የነቢ አደራ አይደል!)፡፡ ‹‹ሙሃመድ እንዳለፉት መልእክተኞች መልእክተኛ እንጂ ሌላ አይደለም››ማለቱን ቀጥሏል፡፡ በስተመጨረሻም በአንካሴ ወጋው፡ ሙስዓብ ወደቀ፡ ባንድራውንም ለቀቀው፡ የሰማዕታ አንፀባራቂ ፈርጥና ኮከብ ወደቀ፡ አይኔ እያየ ነብዩ(ሰዐወ) ቀድመውኝ ሲሞቱ ማየት አልሻም ይመስል ነበር፡፡ ለርሳቸው የነበረውን ፍቅር ጥልቀት፣የስስቱን መጠን ያሳያል፡፡ አላህም ዝንተዓለም የሚነበብ ቁርአን ይሆን ዘንድ የቁርአን አንቀፅ ይሆን ዘንድ አሟላው፡፡ ‹‹ሙሃመድ እንዳለፉት መልእክተኞች መልእክተኛ እንጂ ሌላ አይደለም…. ›› መራራው ዘመቻ ከተጠናቀቀ በኋላ የቅኑ ሰማዕት አስክሬን ፊት በደም ተለውሶ አፈር ውስጥ ድብቅ ብሎ ተገኘ፡፡ አወዳደቁ ነብዩ(ሰዐወ) የከበቧቸው አጋርያን ገድለዋቸው አስክሬናቸውን ላለማየት ፊቱን በሀዘን ድፍት ያደረገ ይመስል ነበር፡፡ የነብዩን(ሰዐወ) መትረፍ ሳያይ ሰማዕት ሆኖ ወደቀ፡፡ ነብዩ(ሰዐወ) ወደ ጦር ሜዳው በመውረድ ሰማዕታትን ተሰናበቱ፡፡ ሙስዓብ ዘንድ ሲደርሱ ግን እምባቸውን መቆጣጠር አቃታቸው፡፡ አለቀሱ…….. ለመስዓብ አስክሬን መከፈኛ ታጣ ኸባብ ኢብኑ አል አረት(ረዐ) እንዲህ ይተርክልናል፡- ‹‹ የአላህን ውዴታ ከጅለን በርሱ መንገድ ወደ መዲና ተሰደድን፡፡ ምንዳችን አላህ ዘንድ ተፅፏል፡፡ ከኛ ውስጥ ምድራዊ ድርሻውን ሳይጠቀም ያለፈ እንደ ሙስዓብ ያለም አለ፡፡ ኡሁድ ቀን ሲገደል መገነዣ ከአንዲት ቁራጭ ፎጣ በቀር ታጣ፡፡ በተገኘቺው ጭንቅላቱን ስንሸፍን እግሩ ይጋለጣል፡፡ እግሩን ስናለብስ ጭንቅላቱ ይታያል፡፡›› ነብዩ(ሰዐወ) ‹‹ከላይ በኩል አልብሱትና ጥሩ ሽታ ባለው ብቃይ እግሩን ሸፍኑት›› አሉ፡፡ ነብዩ(ሰዐወ) የአጎታቸው ሓምዛ መገደልና ሙሽሪኮቹ ገላቸውን መቆራረጣቸው ተደማምሮ ልባቸው በሐዘን ደማ፡፡ ይህ ሁሉ እየሆነ ውስጣቸውን ሐዘን እየበላው የመጀመሪያውን አምባሳደራቸውን አስክሬን ሊሰናበቱት መጡ፡፡ ከአይናቸው እምባ እየረገፈ ‹‹ከአማኞችም ለአላህ ቃል የገቡትን እውን ያደረጉ አሉ፡፡›› ሲሉ ተሰሙ፡፡ የተገነዘባትን ሸካራ ቁራጭ ልብስ እያዩ ‹‹መካ ውስጥ ለስላሳና በጌጥ የተሸቆጠቆጠ ልብስ ለብሰህ አይቼሃለሁ፡፡ ዛሬ ደግሞ ፀጉርህ በአቧራ ተሸፍኖ መገነዣ አጣህ!›› ብለው ስቅስቅ ብለው አለቀሱ፡፡ ነብዩ(ሰዐወ) ከፍ ባለ ድምፅ አዋጅ ነገሩ፡፡ ‹‹የአላህ መልዕክተኛ እናንተ ሰማዕታት መሆናችሁን አላህ ፊት የምፅዐት ቀን ይመሰክራሉ፡፡›› አሉ፡፡ ወደተቀሩት ባልደረቦቻቸው ዘወር ብለው‹‹ ሰዎች ሆይ ጎብኟቸው፣ሰላምታም አቅርቡላቸው፡፡ ነፍሴ በእጁ በሆነችው ጌታዬ እምላለሁ ማንኛውም ሙስሊም እስከ እለተ ቂያማ ድረስ ሰላምታ አያቀርብላቸውም እነርሱም የሚመልሱ ቢሆን እንጂ፡፡››አሉ፡፡ ሙስዓብ ሆይ! አሰላሙአለይኩም ሰማዕታት ሆይ! አሰላሙ አለይኩም……

49311

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%8D%E1%8B%91%E1%8B%9D%E1%8A%90%E1%89%B5

ግዑዝነት

ግዑዝነት ማለት ቁስ ነገሮች የሚገኙበት ፍጥነት እንዳይለወጥ የሚያደርጉት ተቃውሞ ነው። አካላት አርፈው ተቀምጠውም እንደሆነ ባሉበት እንዲሆኑ፣ በቀጥታ እየተጓዙም እንደሆነ፣ አቅጣጫቸውን ሳይቀይሩ ባሉበት ፍጥነት እንዲቀጥሉ ያላቸው ፍላጎት ወይም አዝማሚያ ግዑዝነታቸው ይባላል። ግዑዝነት የቁሶች ወይንም ግዝፈት ያላቸው ነገሮች ሁሉ ዋና መገለጫ ባህሪ ነው። የግዑዝነት ታሪክ የግዑዝነት ጽንሰ ሐሳብ ከ፪ ሽህ ዘመናት መላምቶች፣ ክርክሮች እና ተሞክሮዎች በኋላ ተሻሽሎ የተደረጀ የሳይንስ ሐሳብ ነው። ግዑዝ አካላት፣ ለምሳሌ ድንጋዮች፣ በዘፈቀደ ከነበሩበት ተነስተው አይንቀሳቀሱም። ድንጋዮች የማሰብም ሆነ የመረዳት ችሎታ ሳኖራቸው ይህን መመሪያ አጥብቀው መከተላቸው ለፈላስፎች እንግዳ ነበር። የግዑዝነት ሐሳብ መደርጀት በቁሶች ላይ የሚታይን ይህን ክስተት አጥርቶ ለመገንዘብ ነበር። የአሪስጣጣሊስ መርሆዎች ከሁለት ሽህ አመታት በፊት የነበረው ዝነኛው ፈላስፋ አሪስጣጣሊስ ስለ ቁሳዊ እንቅስቃሴ ሁለት መርሆችን አስቀምጦ ነበር። አንደኛው መርህ፡ አንድ ቁስ ከርሱ ውጭ የሆነ ኃይል ካልአረፈበት በስተቀር፣ አርፎ ይቀመጣል። ሁለተኛው መርህ ደግሞ፡ የሚንቀሳቀስ ቁስ፣ በእንቅስቃሴው እንዲቀጥል የማያቋርጥ የኃይል ጫና ሊያርፍበት ያስፈልጋል ምክንያቱም የኃይል ጫናው ሲቋረጥ፣ በስተወዲያው እንቅስቃሴውም ስለሚያቆም። በምሳሌ ለማየት፦ አንድ ድንጋይ ምንም ነገር ካልነካው ባለበት ተቀምጦ ይገኛል። ይህን ድንጋይ ወደ ሌላ ቦታ ለማሻገር ከተፈለገ፣ ጉልበት በላዩ ላይ ሊያርፍ ግድ ይላል። ለምሳሌ፦ አንድ ሰው ድንጋዩን አንስቶ ሲወረውረው። አሪስጣጣሊስ ጉዳዩን ከመሪ ሃሳቦቹ አንጻር ሲመረምር እንግዳ ነገር አገኘ። በመርህ ሁለት መሰረት፣ አንድን ድንጋይ ለማንቀሳቀስ እና በእንቅስቃሴው እንዲቀጥል ለማድረግ ምንጊዜም ጉልበት አስፈላጊ ነው። ነገር ግን ድንጋይ ሲዎረዎር ፣ እጅ ውስጥ የሚገኘው ለትንሽ ሰኮንዶች ነው። እጅ ገፍቶ ከለቀቀው በኋላ፣ ከድንጋዩ ጋር አብሮ እየበረረ የሚገፋ ምንም ሰውም ሆነ ጉልበት የለም። ስለዚህ በመርህ አንድ መሰረት «ለምን ድንጋዩ ከእጅ ሲዎጣ ወዲያው አይቆምም?» በሌላ አነጋገር «ለምን ድንጋዩ ያለምንም ገፊ-ኃይል እየበረረ ይሄዳል?» ለዚህ እንቆቅልሽ አሪስጣጣሊስ የሰጠው መልስ ከባቢውን አየር ያመካኘ ነበር። ድንጋዩ ከተወረወረ በኋላ በጉዞው እንዲቀጥል የሚገፋው ጉልበት ከከባቢው አየር ያገኛል። ስለሆነም፣ ከባቢ አየር በሌለበት ኦና ውስጥ ድንጋዩ ቢዎረወር ኖሮ መንቀሳቀሱን በስተወዲያው ያቆም ነበር። የፈላስፋው ሃሳቦች ለሁለት ሽህ ዓመታት በብዙዎች ተሰሚነት ኖሯቸው እንደ ዶግማ አገለገሉ። አልፎ አልፎ ትችቶችና ተቃውሞዎች ቢነሱም፣ ለዚህ ሰው ከነበራቸው ክብር እና አድናቆት የተነሳ ተጻራሪ ሐሳቦች አልተሰሙም ነበር። በጠፈር ኦና ውስጥ የሚመላለሱትን ፈለኮች ያስተዋሉ ፈላስፎች ግን የከባቢ አየር ለእንቅስቃሴ አስፈላጊ እንዳልሆነ ተረዱ። ስለሆነም አንድ ድንጋይ እጅን ከለቀቀ በኋላ በጉዞው መቀጠሉ፣ ከአየር ግፊት ሳይሆን፣ ወርዋሪው ለድንጋዩ በሚያስተላልፈው አንዳች ነገር ነው አሉ። ይህን አንዳች ነገር፣ አንቀሳቃሽ ጉልበት ወይም በነሱ አጠራር ኤምፒተስ() ብለው ሰየሙት። «ታዲያ የተላለፈው ኤምፒተስ በድንጋዩ ውስጥ እስካለ ድረስ፣ ለምን ድንጋዩ እስከ ዘላለም እንዲበር አያደርግም?» ለሚለው ጥያቄ በ፮ኛው ክፍለ ዘመን የነበር ፈላሳፋ ፍሊጶነስ ዮሐንስ፣ « ኤምፒተሱ በተወሰነ ጊዜ በኖ የሚጠፋ ስለሆነ ነው» በማለት መላ ምት አቀረበ። ይህ የኤምፒተስ ጽንስ የአሪስጣጣሊስን ስህተት በከፊል የጠገነ ቢሆንም፣ የፈላስፋው ተከታዮች ግን አውግዘው አልተቀበሉትም ነበር። የቦርዲያንና ተከታዮቹ ማሻሻያ ከስምንት መቶ ዓመታት በኋላ፣ በ 14ኛው ክፍለ ዘመን የነበረው ፈረንሳዊ ፈላስፋ ዥን ቦርዳን የኤምፒተስን ያለምንም ምክንያት ተኖ መጥፋት ባለመቀበል የተሻሻለ ሐሳብ አቀረበ። ያንድ የተወረወረ ድንጋይ እንቅስቃሴ መቆርቆዝ መንስዔ የአየር ሰበቃ እና የመሬት ስበት ለቁሱ ከተሰጠ እንቅስቃሴ በተቃራኒ አቅጣጫ እንቅፋት ስለሆኑ ነው ብሎ አስረዳ። ይህም ከአሪስጣጣሊስ የአየር ግፊት መላምት ሙሉ በሙሉ ተቃራኒ ሐሳብ ነበር። በቦርዳን አስተምሮ፣ አንድ ዲንጋይ በተወረወረ ጊዜ፣ ከወርዋሪው እጅ ኤምፒተስ ይቀበላል። ያን አንቀሳቃሽ ጉልበት ገንዘቡ አድርጎ እስከዘላለም ለመጓዝ በተሰጠው አቅጣጫ፡ ወደፊትም ከሆነ ወደ ፊት፣ ወደጎንም ሆነ ወደጎን፣ ወደላይ፣ ወደታች፣ እንዲሁም በክብ እሚያዞርም ከሆነ በክብ ለመሄድ ይፈልጋል። ሆኖም የአየር ሰበቃና የመሬት ስበት፣ በእንቅስቃሴው ተቃራኒ ስለሚቆሙ እና ስለሚያበላሹት፣ ኤምፒተሱ ተሟጦ እንዲያልቅ ያደርጋሉ። በዚህ ሁኔታ ድንጋዩ ለመሄድ የሚፈልግበትን አቅጣጫ ትቶ ያርፋል። አዲሱ የቦርዲያን ሐሳብ በተለያዩ ፈላስፎች በተጨባጭ እየተፈተሸና በተሞክሮ እየተረጋገጠ መጣ። የአሪስጣጣሊስ ስህተቶችም ጎልተው መታየት ጀመሩ። ዘመኑ የለውጥ ዘመን ስለነበር ሌሎች የአውሮጳ ፈላስፎች በተራቸው የቦርዲያን ሐሳብ ግድፈት እንዳለው ማየታቸው አልቀረም። እንደ ቦርዲያን አስተሳሰብ፣ በጠፈር የሚሽከረከሩት ፈለኮች (ፕላኔቶች) ፣ ጸሓይን እየዞሩ የመንቀሳቀሳቸው ምክንያት አምላክ አለምን ሲፈጥር፣ ከመነሻው ኤምፒተስ ስለሰጣቸው ነው ብሎ ነበር። ኤምፒተስ ማለት አንቀሳቃሽ ጉልበት ነው። የጉልበት አንዱ ጸባይ ያረፈበትን ቁስ ፍጥነት መጨመር ነው። እንግዲህ በፈለኮቹ ውስጥ ያ ጉልበት ምንጊዜም ካለ፣ ፍጥነታቸው ያለማቋረጥ እየጨመረ መሄድ ነበረበት ምክንያቱም የአየር ሰበቃ በጠፈር ውስጥ ስለማይገኝ። በሃቅ የሚሆነው ግን፣ ከቦርዲያን ሀሳብ በተቃራኒ ፈለኮች የሚጓዙት ከፍ ዝቅ በማይል ውሱን ፍጥነት ነው። ሌላው በቦርዲያን ሐሳብ ላይ የተነሳው ትችት፣ ኤምፒተስ ክባዊ ሊሆን ይችላል የሚለው የፈላስፋው አስተምሮ ነበር። ጂያምባኒታ ቤኔድቲ የተባለ የጣሊያን ምሁር ድንጋይ በወንጭፍ ሲዎረወር፣ ምንም እንኳ ወንጭፉ ድንጋዩን በክብ ምህዋር እያንቀሳቀሰ የክብ ኤምፒተስ ቢሰጠውም፣ ወንጭፉን ሲለቅ ግን የክብን ሳይሆን የቀጥተኛን አቅጣጫ ይይዛል። ከዚህ ተነስቶ፣ የቁስ ነገሮች የተፈጥሮ ፍላጎታቸው በቀጥተኛ መስመር መጓዝ ነው የሚል ድምዳሜ ላይ ደረሰ። የአሪስጣጣሊያዊ ሐሳብ ማጠቃለያ የኤምፒተስ ጽንሰ ሐሳብ ከአሪስጣጣሊስ መነሻ ሐሳብ የተሻሻለ ቢሆንም በአጠቃላይ መልኩ በአሪስጣጣሊያዊ አስተሳሰብ ስር ይመደባል። ምክንያቱም ሁለቱም አስተሳሰቦች የሚመዘዙት « የቁሶች ተፈጥሯዊ ፍላጎት በእረፍት (ዜሮ ፍጥነት) መገኘት ነው» ከሚል እምነት ስለነበር ነው። አሪስጣጣሊስ በምድር ላይ ያለው ከባቢ አየር ሰበቃ፣ የቁሶችን ተፈጥሯዊ ባህርይ ጋርዶ እንደደበቀው በጊዜው አያውቅም ነበር። ስለዚህ፣ ለነገሮች መንቀሳቀስ ምንጊዜም ጉልበት አስፈላጊ መስሎ ታየው። ይህ ስህተት በኢምፔተስ ጽንሰ ሐሳብ ሰርጾ በመገኘቱ፣ የሚቀጥለው ሳይንሳዊ አብዮት መከሰት ግድ አለ። በ፲፮ኛው እና ፲፯ኛው ክፍለ ዘመን አውሮጳ፣ እጅግ ከፍተኛ የሳይንስ ምርምር፣ ክርክር ፣ የሐሳቦች ሥርጭትና መታደስ የተካሄደበት አህጉር ነበር። የአሪስጣጣሊስም ጥንታዊ ሐሳቦች፣ በዘመኑ የለውጥ ንፋስ ሥራቸው እስኪነቀል ታድሰዋል። የግዑዝነት ጽንሰ ሐሳብም፣ መነሻው የአሪስጣጣሊስ እና ኤምፒተስ አስተሳስብ ቢሆንም፣ በዚሁ ዘመን በተነሱት ተማሪዎች ኬፕለር፣ ጋሊሊዮ እና ኒውተን ተራ በተራ ባስተካከሉት ሁኔታ በልዩና ጽኑዕ መሰረት ላይ ሊመሰረት በቅቷል። የዚህ የአዲሱ ሐሳብ መነሻ፣ ቁስ አካላት ከፍ ዝቅ በማይል አንድ ፍጥነት እና አንድ ቀጥተኛ አቅጣጫ መጓዝ የተፈጥሮ ፍላጎታቸው ነው የሚል ነው። ማለትም በነገሮች ላይ የውጭ ጉልበት እስካለረፈ ድረስ፣ ፍላጎታቸው አርፎ መቆም ብቻ ሳይሆን፣ ሌላም ፍጥነት ካላቸው ከፍ ዝቅ ሳይል በዚያ ፍጥነት መቀጠል ነው። ይህ ግን ከለት ተለት ተሞክሮ የሚቃረን ይመስላል ምክንያቱም በምድር ላይ የሚንቀሳቀሱ ነገሮች ከውጭ ጉልበት ካላገኙ ምንጊዜም ስለሚቆሙ። ለአሪስጣጣሊስ መሳሳትም ዋናው ምክንያት ይህ ነበር። በምድር ላይ የነገሮች ቆሞ መገኘት ምክንያት በተፈጥሮ ፍላጎታቸው ሳይሆን፣ በሰበቃ ጉልበት ተገደው ነው። ከምድር፣ ከአየር እና ከሌሎች ቁሶች ጋር በሚያደርጉት ፍትጊያ ምክንያት ቁሶች እንቅስቃሴያቸው ይሞታል። በኦና ውስጥ ቢሆኑ ኖሮ ያለማቋረጥ በተንቀሳቀሱ ነበር። የኤምፒተስን አስተሳብ ግድፈቶች ለማረም የተቻለው በአዲሱ አመለካከት የቁሶችን እንቅስቃሴ በማየት ነበር። አዲሱ አመለካከት፣ ቁሶች ጉልበት ሳያርፍባቸው ሊንቀሳቀሱ መቻላቸው በውስጣቸው እንደክትባት በተወጉት እና በተላለፈላቸው ልዩ ጉልበት አይደለም። ይልቁኑ ቁሶች፣ በተፈጥሮአቸው፣ ያለምንም እርዳታ፣ በአሉበት ፍጥነት፣ በቀጥተኛ መንገድ ለመንቀሳቀስ ይፈልጋሉ። ይህ የቁሶች መሰረታዊ ባህርይ ግዑዝነታቸው () በመባል ተሰየመ። ስለዚህ ግዑዝነት ማለት፣ በዘመናዊ ትርጓሜው፣ « አንድ ቁስ አካል የያዘውን ፍጥነት እንዳይቀየር የሚያሳየው ተቃውሞ» ማለት ነው። ሓሳቡ እጅግ የተሳካ ስለነበር፣ እስካሁን ዘመን ድረስ ይሰራበታል። ድንጋይ ውርወራ ከግዑዝነት ጽንሰ ሐሳብ አንጻር ከግዑዝነት ጽንሰ ሐሳብ አንጻር፣ አንድ ድንጋይ ነባራዊ ፍጥነቱን በጉልበት ካልተገደደ አይቀይርም። ለምሳሌ አርፎ ቁጭ ያለ ድንጋይ ፍጥነቱ ዜሮ ስለሆነ፣ ይህን ፍጥነት መልቀቅ አይፈልግም። ድንጋዩን ለማንቀሳቀስ ጉልበት ያስፈልጋል። በእጅ እየተገፋ፣ በጉልበት ተገዶ ድንጋዩ የተወሰነ ፍጥነት ላይ ይደርሳል። የድንጋዩ ግዑዝነት ለውጥን ምንጊዜም ስለሚቃወም ጉልበት አስፈለገ። ሆኖም አንድ ጊዜ፣ አዲስ ፍጥነት በእጅ ተገዶ ከያዘ በኋላ፣ ሲለቀቅ፣ አሁንም ይህን አዲሱን ፍጥነት እንዳይቀየር ግዑዝነቱ ግድ ይላል። ድንጋዩ፣ በራሱ ተፈጥሯዊ የግዑዝነት ባህርይ ምክንያት በያዘው ፍጥነት ለዘላለም መጓዝ ይጀምራል። ግን ደግሞ የአየር ሰበቃ በጉዞው ተቃራኒ የሆነ ጉልበት ያሳርፍበታል። ይህ ጉልበት፣ የድንጋዩን ግዑዛዊ ተቃውሞ ቀስ በቀስ በማሸነፍ ፍጥነቱን እንዲቀንስ ያደርጋል። ሰበቃው በጉልበት የድንጋዩን ፍጥነት ቀይሮ ዜሮ ሲያደርሰው፣ ድንጋዩ አዲሱን ፍጥነት በመያዝ አርፎ ይቀመጣል። ሌሎች ምሳሌዎች የመኪና ጎማዎችና የኤሌክትሪክ ጄኔረተሮች፣ የፈለኮች በፀሐይ ዙሪያ መዞር፣ ወዘተ በከፊል የግዑዝነታቸው ባህርይ ውጤት ናቸው። የፔንዱለም መዎዛዎዝ፣ ሩዋጮች ማብቂያ መስመራቸውን አልፈው መንደርደር፣ ኳስ ተጫዋቾች "ማጣጠፋቸው" ፣ እነዚህ ሁሉ የግዑዝነት ውጤት ናቸው። ባጠቃላይ መልኩ፣ ግዑዝነት የቁስ አካላት መገለጫ ባህርይ እንደመሆኑ፣ በአብዛኛው የገሃዱ ዓለም ክስተቶች ሠርጾ ይገኛል። የሳይንስ ፍልስፍና ሥን-እንቅስቃሴ ሥነ-ተፈጥሮ

52821

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%8A%AD%E1%88%B1%E1%88%9D%20%E1%88%98%E1%8A%95%E1%8C%8D%E1%88%A5%E1%89%B5

አክሱም መንግሥት

የአክሱም መንግሥት (ኤርትሪያ) መንግሥተ አክሱም (ግዕዝ) በ1ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ–ሐ. በ960 ዓ.ም የአክሱም ወይም የአክሱም ንጉስ ኢንዱቢስን የሚያሳይ የአክሱማይት ገንዘብ ንጉሥ የሚያሳይ ምንዛሬ የአክሱም መንግሥት በከፍተኛ ደረጃ በ6ኛው ክፍለ ዘመን የአክሱም መንግሥት በከፍተኛ ደረጃ በ6ኛው ክፍለ ዘመን ካፒታል ኤርትራ አክሱም ኩባር/ጃርማ (ከ800 ዓ.ም. በኋላ) የተለመዱ ቋንቋዎች (ከ1ኛው ክፍለ ዘመን ጀምሮ) ክርስትና (ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ፤ ከ4ኛው ክፍለ ዘመን አጋማሽ በኋላ በይፋ) አክሱማይት አምልኮተ አምልኮ (ከ350 በፊት ይፋ የሆነ) የአጋንንት ስም(ዎች) አክሱማይት፣ ኢትዮጵያዊ፣ አቢሲኒያ የመንግስት ንጉሳዊ አገዛዝ • ሐ. 100 ዛ ሃቃላ (በመጀመሪያ የታወቀው) • ሐ. 940 ዲል ናኦድ (የመጨረሻ) ታሪካዊ ዘመን ክላሲካል ጥንታዊነት እስከ መጀመሪያው የመካከለኛው ዘመን • የተቋቋመ በ 1 ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ • ቀደምት የደቡብ አረቢያ ተሳትፎ 3 ኛው ክፍለ ዘመን • የሜሮን ድል • የኢዛና ወደ ክርስትና መቀየሩ • የሂሚያራይት መንግሥት ወረራ • ቀደምት የሙስሊም ወረራዎች 7 ኛው ክፍለ ዘመን • በንግስት ጉዲት ተደምስሷል ሐ. በ960 ዓ.ም 1,250,000 ኪሜ2 (480,000 ካሬ ማይል) ምንዛሬ ምንዛሬ የቀደመው በ ተሳክቷል። የዛግዌ ሥርወ መንግሥት የሲሚን መንግሥት የሸዋ ሱልጣኔት ዛሬ በከፊል የአክሱም መንግሥት (ግእዝ፡ መንግሥተ አክሱም፣ )፣ እንዲሁም የአክሱም መንግሥት ወይም የአክሱም ኢምፓየር በመባል የሚታወቀው፣ በሰሜን ምሥራቅ አፍሪካ እና በደቡብ አረቢያ ላይ ያተኮረ መንግሥት ከጥንት ጀምሮ እስከ መካከለኛው ዘመን መጀመሪያ ድረስ ያለ መንግሥት ነበር። የአሁኗ ኤርትራን፣ ሰሜናዊ ጅቡቲን እና ምስራቃዊ ሱዳንን የሚሸፍን ሲሆን በንጉሥ ካሌብ ዘመነ መንግስት ወደ ደቡብ አረቢያ አብዛኛው ክፍል ዘልቋል። አክሱም ለብዙ መቶ ዘመናት የመንግሥቱ ዋና ከተማ ሆና ስታገለግል በ9ኛው ክፍለ ዘመን ግን የንግድ ትስስር በመቀነሱ እና በተደጋጋሚ የውጭ ወረራ ምክንያት ወደ ጃርማ ተዛወረ። ከቀደምት የዲኤምቲ ስልጣኔ በመነሳት መንግስቱ የተመሰረተው በ1ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ ሳይሆን አይቀርም። የቅድመ-አክሱማዊ ባህል በከፊል የዳበረው ​​በደቡብ አረቢያ ተጽዕኖ ምክንያት ነው፣ በጥንቷ ደቡብ አረቢያ ስክሪፕት አጠቃቀም እና በጥንታዊ ሴማዊ ሀይማኖት ልምምዶች ላይ ይታያል። ነገር ግን የግእዝ ፊደል በ4ኛው ክፍለ ዘመን ጥቅም ላይ የዋለ ሲሆን መንግሥቱ በሮም እና በህንድ መካከል ባለው የንግድ መስመር ላይ ዋና ኃይል እየሆነ ሲመጣ ወደ ግሪኮ-ሮማን የባህል ሉል በመግባት ግሪክን እንደ ቋንቋ መጠቀም ጀመረ። የአክሱም መንግሥት በ4ኛው መቶ ክፍለ ዘመን አጋማሽ በአክሱም ኢዛና ሥር ክርስትናን የመንግሥት ሃይማኖት አድርጎ የወሰደው በዚህ ነው። አክሱማውያን ወደ ክርስትና መምጣታቸውን ተከትሎ የሃውልት ግንባታ አቆሙ። የአክሱም መንግሥት በ3ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ከነበሩት አራት ታላላቅ ኃያላን መንግስታት ከፋርስ፣ ሮም እና ቻይና ጋር በመሆን በፋርስ ነቢይ ማኒ ነበር። ከኢንዱቢስ የግዛት ዘመን ጀምሮ አክሱም እስከ ቂሳርያ እና ደቡባዊ ህንድ ባሉ ቦታዎች የተቆፈሩትን የራሱን ሳንቲሞች ያወጣል። ግዛቱ በጥንት ዘመን መስፋፋቱን ቀጠለ፣ ሜሮንን በመቆጣጠር በጣም አጭር ጊዜ ወሰደ፣ ከርሱም "ኢትዮጵያ" የሚለውን የግሪክ አገላለጽ የወረሰ ነው። የአክሱማውያን የቀይ ባህር የበላይነት ያበቃው በአክሱም ካሌብ ዘመነ መንግስት ሲሆን በባይዛንታይን ንጉሠ ነገሥት ጀስቲን ቀዳማዊ ትዕዛዝ የአይሁድ ንጉሥ በዱ ኑዋስ በክርስቲያኖች ላይ እየደረሰ ያለውን ስደት ለማስቆም በየመን የሚገኘውን የሂሚያራይት መንግሥት ወረረ። ከሂያር ጋር በመቀላቀል፣ የአክሱም መንግሥት በግዛቱ ትልቁ ነበር። ሆኖም ግዛቱ በአክሱማይት-ፋርስ ጦርነቶች ጠፍቷል። የመንግሥቱ አዝጋሚ ማሽቆልቆል የጀመረው በ7ኛው ክፍለ ዘመን ነው፣ በዚህ ጊዜ ምንዛሪ ማውጣት አቆመ። የፋርስ (በኋላም ሙስሊሞች) በቀይ ባህር ውስጥ መገኘታቸው አክሱምን በኢኮኖሚ እንዲሰቃይ አድርጓቸዋል፣ እናም የአክሱም ከተማ ነዋሪ ቁጥር ቀንሷል። ከአካባቢያዊ እና ውስጣዊ ሁኔታዎች ጎን ለጎን, ይህ የመቀነስ ምክንያት ነው. የአክሱም የመጨረሻዎቹ ሶስት መቶ ዘመናት እንደ ጨለማ ዘመን ተቆጥረዋል፣ እናም እርግጠኛ ባልሆኑ ሁኔታዎች መንግስቱ በ960 አካባቢ ፈራረሰ። በጥንት ዘመን ከነበሩት ዋና ዋና ግዛቶች መካከል አንዱ ቢሆንም፣ የአክሱም መንግሥት በመካከለኛው ዘመን ሁሉ ኢትዮጵያ ተገልላ በነበረችበት ጊዜ ጨለማ ውስጥ ወደቀች። ሀ የኢዛና ድንጋይ ኢዛና ወደ ክርስትና መግባቱን እና ሜሮንን ጨምሮ በአካባቢው ያሉትን የተለያዩ ህዝቦች መገዛቱን መዝግቧል። አክሱማዊት መንህር በባላው ካላው (መተራ) ሰናፌ አቅራቢያ የአክሱም መንግሥት በኤርትራና የሚገኝ የንግድ ግዛት ነበር። ከ100-940 ዓ.ም ገደማ ነበረ፣ ከአይረን ዘመን ፕሮቶ-አክሱማይት ዘመን ሐ. ከክርስቶስ ልደት በፊት በአራተኛው ክፍለ ዘመን ታዋቂነትን ለማግኘት በአንደኛው ክፍለ ዘመን ዓ.ም. በአክሱም መጽሃፍ መሰረት የግዛቱ የመጀመሪያ ዋና ከተማ ማዛብር የኩሽ ልጅ ኢቲዮጲስ ነው የተሰራችው ዋና ከተማዋ በኋላ ወደ ሰሜን ኢትዮጵያ ወደ አክሱም ተዛወረች። መንግሥቱ በአራተኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ "ኢትዮጵያ" የሚለውን ስም ይጠቀም ነበር. የአክሱም ኢምፓየር በአሁኑ ጊዜ በአብዛኛዎቹ የኤርትራ፣ በሰሜን ኢትዮጵያ፣ በምእራብ የመን - የግብፅን ጀልባ ዲዛይን በመጠቀም የወረረውን - እና አንዳንድ የምስራቅ ሱዳን ክፍሎች ይስፋፋ ነበር። የግዛቱ ዋና ከተማ አሁን በሰሜን ኢትዮጵያ የምትገኝ አክሱም ነበረች። ዛሬ ትንሽ ማህበረሰብ፣ አክሱም ከተማ በአንድ ወቅት የተጨናነቀች ዋና ከተማ፣ የባህል እና የኢኮኖሚ ማዕከል ነበረች። ሁለት ኮረብታዎች እና ሁለት ጅረቶች በከተማይቱ ምስራቅ እና ምዕራብ ይገኛሉ; ምናልባት ይህንን አካባቢ ለማስተካከል የመነሻ ተነሳሽነት ሊሆን ይችላል። ከከተማው ውጭ ባሉት ኮረብታዎች እና ሜዳዎች ላይ የአክሱማውያን መቃብር ስቴሊ ወይም ሐውልት የሚባሉ የተንቆጠቆጡ የመቃብር ድንጋዮች ነበሯቸው። ሌሎች ጠቃሚ ከተሞች የሃ፣ ሃውልቲ-መላዞ፣ ማታራ፣ አዱሊስ እና ቆሃይቶ፣ የመጨረሻዎቹ ሶስት ከተሞች አሁን በኤርትራ ይገኛሉ። በሦስተኛው መቶ ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ በኤንዱቢስ የግዛት ዘመን፣ የራሷን ገንዘብ ማውጣት የጀመረች ሲሆን በማኒ ከሳሳንያን ኢምፓየር፣ ከሮማ ኢምፓየር እና ከቻይና "ሶስት መንግስታት" ጋር በዘመኑ ከነበሩት አራት ታላላቅ ኃያላን መንግስታት አንዱ ተብሎ ተሰየመ። አክሱማውያን በ325 ወይም 328 ዓ.ም በንጉሥ ኢዛና ክርስትናን እንደ መንግሥታዊ ሃይማኖት የወሰዱ ሲሆን አክሱም የመስቀልን ምስል በሳንቲሞቹ ላይ የተጠቀመች የመጀመሪያዋ ሀገር ነች። በ3ኛው ክፍለ ዘመን አካባቢ (ምናልባትም ከ240-260 ዓ.ም.) አካባቢ፣ በሴምብሮውተስ የሚመሩት አክሱማውያን ሴሴይን አሸነፉ፣ ሴሴያ የአክሱም መንግሥት ገባር ሆነ። በ330 አካባቢ፣ የአክሱም ኢዛና ሠራዊቱን እየመራ ወደ ሜሮ ግዛት በመግባት ከተማዋን ራሷን ወረረች። አንድ ትልቅ የድንጋይ ሐውልት እዚያው ቀርቷል፣ ወረራውም በኢዛና ድንጋይ ላይ የተያያዘ ነው።

36095

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%95%E1%8C%8D%E1%88%A5%E1%89%B5%20%E1%8A%A4%E1%88%8D%E1%88%A3%E1%89%A4%E1%8C%A5%20%E1%8B%B3%E1%8C%8D%E1%88%9B%E1%8B%8A%E1%89%B5

ንግሥት ኤልሣቤጥ ዳግማዊት

(ኤልዛቤት አሌክሳንድራ ሚያዝያ 12, 1919 - ጳጐሜን 3, 2014) የዩናይትድ ኪንግደም ንግሥት እና ከየካቲት 6 ቀን 1952 እስከ ዕለተ ሞቷ ድረስ የ 14 ሉዓላዊ አገሮች ንግሥት ነበረች። ሰባት ወር ከየትኛውም የብሪታንያ ንጉስ ረጅሙ ነበር። ኤልዛቤት የተወለደችው በሜይፌር፣ ለንደን፣ የዮርክ ዱክ እና ዱቼዝ የመጀመሪያ ልጅ (በኋላ ኪንግ ጆርጅ ስድስተኛ እና ንግሥት ኤልዛቤት) የመጀመሪያ ልጅ ስትሆን ነው። አባቷ በ1936 ወንድሙ ንጉስ ኤድዋርድ ስምንተኛ ከስልጣን ሲለቁ ኤልዛቤትን ወራሽ እንድትሆን አድርጓታል። በቤት ውስጥ በግል የተማረች ሲሆን በሁለተኛው የዓለም ጦርነት ወቅት ህዝባዊ ተግባራትን ማከናወን ጀመረች, በረዳት ግዛት አገልግሎት ውስጥ አገልግላለች. በኖቬምበር 1947 የግሪክ እና የዴንማርክ ልዑል የነበረውን ፊሊፕ ማውንባተንን አገባች እና ትዳራቸው በ 2021 ፊሊፕ እስከሞተበት ጊዜ ድረስ ለ 73 ዓመታት የዘለቀ ሲሆን አራት ልጆች ወለዱ: ቻርልስ, የዌልስ ልዑል; አን, ልዕልት ሮያል; የዮርክ መስፍን አንድሪው; እና ልዑል ኤድዋርድ፣ የቬሴክስ አርል እ.ኤ.አ. . ኤልዛቤት እንደ በሰሜን አየርላንድ በተከሰቱት ችግሮች፣ በዩናይትድ ኪንግደም የስልጣን ሽግግር፣ የአፍሪካን ከቅኝ ግዛት በመግዛት እና ዩናይትድ ኪንግደም የአውሮፓ ማህበረሰቦችን በመቀላቀል እና ከአውሮፓ ህብረት በመውጣት በመሳሰሉት ትልልቅ የፖለቲካ ለውጦች እንደ ህገ-መንግስታዊ ንጉስ ነግሳለች። ግዛቶች ነፃነት ሲያገኙ፣ እና አንዳንድ ግዛቶች ሪፐብሊካኖች ሲሆኑ የግዛቶቿ ቁጥር ከጊዜ ወደ ጊዜ ይለያያል። በርካታ ታሪካዊ ጉብኝቶቿና ስብሰባዎቿ በ1986 በቻይና ሕዝባዊ ሪፐብሊክ፣ በ1994 የሩስያ ፌዴሬሽን፣ በ2011 የአየርላንድ ሪፐብሊክ፣ እና የአምስት ሊቃነ ጳጳሳት ጉብኝቶች ወይም ጉብኝት ያካትታሉ። እ.ኤ.አ. በ1953 የኤልዛቤት ዘውድ እና የብር፣ የወርቅ፣ የአልማዝ እና የፕላቲኒየም ኢዮቤልዩ ክብረ በዓላት በ1977፣ 2002፣ 2002፣ 2012 እና 2022 እንደቅደም ተከተላቸው ጉልህ ክንውኖች ይገኙበታል። ኤልዛቤት ረጅሙ እና ረጅሙ የብሪታኒያ ንጉሠ ነገሥት ፣ አንጋፋ እና ረጅሙ የስልጣን ርእሰ መስተዳድር እና በዓለም ታሪክ ውስጥ ሁለተኛው ረዥም የግዛት ሉዓላዊ ንጉስ ናቸው። በንጉሣዊው ቤተሰብ ላይ አልፎ አልፎ የሪፐብሊካን ስሜት እና የፕሬስ ትችት ገጥሟታል፣ በተለይም የልጆቿ ትዳር መፍረስ፣ በ1992 የእሷ አንነስ ሆሪቢሊስ እና በ1997 የቀድሞ አማቷ ዲያና፣ የዌልስ ልዕልት ከሞተች በኋላ። ይሁን እንጂ በዩናይትድ ኪንግደም ውስጥ ለንጉሣዊው አገዛዝ የሚደረገው ድጋፍ ከፍተኛ ነበር እናም አሁንም እንደ ግል ተወዳጅነቷም ጭምር ነው. የመጀመሪያ ህይወት ኤፕሪል 21 ቀን 1926 ኤልዛቤት በ02፡40 (ጂኤምቲ) የተወለደችው በአባቷ በንጉስ ጆርጅ 5ኛ በአባቷ የዮርክ መስፍን (በኋላ ንጉስ ጆርጅ ስድስተኛ) የንጉሱ ሁለተኛ ልጅ ነበር። እናቷ፣የዮርክ ዱቼዝ (በኋላ ንግስት ኤልዛቤት ንግስት እናት)፣ የስኮትላንዳዊው መኳንንት ክላውድ ቦውስ-ሊዮን፣ 14ኛው የስትራትሞር እና የኪንግሆርን ታናሽ ሴት ልጅ ነበረች። በቄሳሪያን ክፍል የተገላገለችው በእናቷ አያቷ ሎንደን ቤት፡ 17 ብሩተን ስትሪት፣ ሜይፋይር ነው። በግንቦት 29 በቡኪንግሃም ቤተ መንግሥት የግል ቤተ ጸሎት ውስጥ በዮርክ የአንግሊካን ሊቀ ጳጳስ ኮስሞ ጎርደን ላንግ ተጠመቀች እና በእናቷ ኤልዛቤት ብላ ጠራች ። አሌክሳንድራ ከአባቷ ቅድመ አያት በኋላ, ከስድስት ወር በፊት ከሞተች በኋላ; እና ማርያም ከአያት ቅድመ አያቷ በኋላ. መጀመሪያ ላይ እራሷን በጠራችው መሰረት "ሊሊቤት" እየተባለች የምትጠራው በአያቷ ጆርጅ አምስተኛ በፍቅር "አያቴ እንግሊዝ" ትላለች እና በጠና ታምሞ በ1929 ዓ.ም. ታዋቂው ፕሬስ እና በኋላ ባዮግራፕ9 የኤልዛቤት ብቸኛ ወንድም ልዕልት ማርጋሬት በ1930 ተወለደች። ሁለቱ ልዕልቶች በእናታቸው እና በገዥታቸው በማሪዮን ክራውፎርድ ቁጥጥር ስር በቤት ውስጥ ተምረው ነበር። በታሪክ፣ በቋንቋ፣ በሥነ ጽሑፍ እና በሙዚቃ ላይ ያተኮሩ ትምህርቶች። ክራውፎርድ የንጉሣዊውን ቤተሰብ አሳዝኖ የኤልዛቤት እና ማርጋሬት የልጅነት ዓመታትን ዘ ትንንሽ ልዕልቶችን በ1950 የሕይወት ታሪክ አሳተመ። መጽሐፉ ኤልዛቤት ለፈረስና ለውሾች ያላትን ፍቅር፣ ሥርዓታማነቷን እና የኃላፊነት ዝንባሌዋን ይገልጻል። ሌሎችም እንደዚህ ያሉትን አስተያየቶች አስተጋብተዋል፡- ዊንስተን ቸርችል ኤልዛቤትን የሁለት ልጅነቷ ጊዜ “ገጸ-ባህሪይ ነች። በጨቅላ ህጻን ውስጥ የሚያስደንቅ የስልጣን እና የማንጸባረቅ አየር አላት። የአጎቷ ልጅ ማርጋሬት ሮድስ እሷን “ደስ የምትል ትንሽ ልጅ ፣ ግን በመሠረቱ አስተዋይ እና ጥሩ ባህሪ ነበረች” በማለት ገልፃዋታል። ወራሽ ግምታዊ በአያቷ የግዛት ዘመን ኤልሳቤጥ ከአጎቷ ኤድዋርድ እና ከአባቷ በመቀጠል የብሪታንያ ዙፋን በመተካት ሶስተኛ ነበረች። ምንም እንኳን ልደቷ የህዝብን ፍላጎት ቢያመጣም ኤድዋርድ ገና ወጣት ስለነበር አግብቶ የራሱ ልጆች ስለሚወልድ ንግሥት ትሆናለች ተብሎ አልተጠበቀም ነበር። በ 1936 አያቷ ሲሞቱ እና አጎቷ እንደ ኤድዋርድ ስምንተኛ ሲተካ ከአባቷ ቀጥሎ በዙፋኑ ላይ ሁለተኛ ሆናለች። በዚያው ዓመት በኋላ ኤድዋርድ ከስልጣን ተወገደ፣ ከተፋታች ሶሻሊስት ዋሊስ ሲምፕሰን ጋር ለመጋባት ካቀደው በኋላ ሕገ መንግሥታዊ ቀውስ አስነሳ። በዚህም ምክንያት የኤልዛቤት አባት ነገሠ፣ የግዛት ስም ጆርጅ ስድስተኛ ወሰደ። ኤልዛቤት ወንድሞች ስላልነበሯት ወራሽ ሆናለች። ወላጆቿ በኋላ ወንድ ልጅ ቢወልዱ ኖሮ, እሱ ወራሽ እና ከእሱ በላይ በሆነው ወራሽ ይሆናል, ይህም በወቅቱ በወንድ ምርጫ ቅድመ ሁኔታ ይወሰናል. ኤልዛቤት በህገ-መንግስታዊ ታሪክ የግል ትምህርት ከኢቶን ኮሌጅ ምክትል ፕሮቮስት ከሄንሪ ማርተን ተቀብላ ፈረንሳይኛ ከተከታታይ የአፍ መፍቻ ተናጋሪ ገዥዎች ተምራለች። ገርል አስጎብኚዎች ድርጅት፣ 1ኛው የቡኪንግሃም ቤተመንግስት ኩባንያ የተቋቋመው በራሷ ዕድሜ ካሉ ልጃገረዶች ጋር እንድትገናኝ ነው። በኋላ፣ እሷ የባህር ጠባቂ ሆና ተመዝግቧል። በ 1939 የኤልዛቤት ወላጆች ካናዳ እና ዩናይትድ ስቴትስ ጎብኝተዋል. እ.ኤ.አ. በ1927፣ አውስትራሊያን እና ኒውዚላንድን ሲጎበኙ ኤልዛቤትም በብሪታንያ ቆይታለች፤ ምክንያቱም አባቷ ህዝባዊ ጉብኝት ለማድረግ በጣም ትንሽ እንደሆነች አድርጎ ስለገመተ። ወላጆቿ ሲሄዱ "እያለቀሰች ትመስላለች።" አዘውትረው ይፃፉ ነበር፣ እና እሷ እና ወላጆቿ በግንቦት 18 የመጀመሪያውን የንጉሣዊ ትራንስትላንቲክ የስልክ ጥሪ አደረጉ ሁለተኛው የዓለም ጦርነት በሴፕቴምበር 1939 ብሪታንያ ወደ ሁለተኛው የዓለም ጦርነት ገባች። ሎርድ ሃይልሻም ልዕልት ኤልዛቤት እና ማርጋሬት በሉፍትዋፍ ተደጋጋሚ የለንደን የአየር ላይ የቦምብ ጥቃቶችን ለማስቀረት ወደ ካናዳ እንዲሰደዱ ሀሳብ አቅርበዋል ። ይህ በእናታቸው ተቀባይነት አላገኘም እና "ልጆቹ ያለ እኔ አይሄዱም. እ.ኤ.አ. በ1939 የገና በዓል ወደ ሳንሪንግሃም ሃውስ፣ ኖርፎልክ እስከሄዱበት ጊዜ ልዕልቶቹ በባልሞራል ካስትል፣ ስኮትላንድ ቆዩ። ከየካቲት እስከ ግንቦት 1940 በሮያል ሎጅ፣ ዊንዘር ወደ ዊንዘር ቤተመንግስት እስኪሄዱ ድረስ ኖረዋል፣ እና ለሚቀጥሉት አምስት ዓመታት አብዛኛውን ኖረዋል። በዊንሶር ልዕልቶች ወታደራዊ ልብሶችን ለመልበስ ክር ገዝተው ለነበረው የንግስት ሱፍ ፈንድ እርዳታ የገና በዓል ላይ ፓንቶሚሞችን አዘጋጁ። እ.ኤ.አ. በ1940 የ14 ዓመቷ ኤልዛቤት የመጀመሪያዋን የሬዲዮ ስርጭት በቢቢሲ የህፃናት ሰአት ላይ አድርጋ ከከተሞች ለተፈናቀሉ ሌሎች ልጆች አነጋግራለች። እሷ እንዲህ አለች: - "እጅግ ጀልባዎቻችንን ፣ ወታደሮቻችንን እና አየር ወታደሮቻችንን ለመርዳት የምንችለውን ሁሉ ለማድረግ እየሞከርን ነው ፣ እናም እኛ ደግሞ የራሳችንን የጦርነት አደጋ እና ሀዘን ለመሸከም እየሞከርን ነው። እያንዳንዳችን እናውቃለን። በመጨረሻ ሁሉም ነገር መልካም እንደሚሆን። እ.ኤ.አ. በ 1943 ኤልዛቤት ባለፈው አመት ኮሎኔል ተብሎ የተሾመችውን የግሬናዲየር ጠባቂዎችን ጎበኘች ። ወደ 18ኛ አመት ልደቷ ሲቃረብ ፓርላማው ህጉን በመቀየር አባቷ አቅመ ቢስነት ወይም ውጭ አገር በሌለበት ሁኔታ ከአምስቱ የመንግስት አማካሪዎች መካከል አንዷ ሆና እንድትሰራ ለምሳሌ በጁላይ 1944 ጣሊያንን ሲጎበኝ በየካቲት 1945 ተሾመች። በረዳት ቴሪቶሪያል አገልግሎት የክብር ሁለተኛ ሱባሌተር ሆና በአገልግሎት ቁጥሩ 230873 በሹፌርነት እና በመካኒክነት የሰለጠነች ሲሆን ከአምስት ወር በኋላ የክብር ጁኒየር አዛዥ (በዚያን ጊዜ ሴት ካፒቴን የምትመስል ሴት) ማዕረግ ተሰጥቷታል። በአውሮፓ ጦርነት ማብቂያ ላይ በአውሮፓ የድል ቀን ኤልዛቤት እና ማርጋሬት በለንደን ጎዳናዎች ላይ ከነበሩት ሰዎች ጋር ማንነትን የማያሳውቅ ነገር ቀላቀሉ። በኋላ ላይ ኤልዛቤት አልፎ አልፎ ባደረገችው ቃለ ምልልስ ላይ “ወላጆቼን ራሳችንን ሄደን ማየት እንደምንችል ጠየቅናቸው። መታወቃችን በጣም ያስፈራን እንደነበር አስታውሳለሁ... ክንድ እያገናኙ በኋይትሆል የሚሄዱ ያልታወቁ ሰዎች መስመር አስታውሳለሁ። በደስታ እና በእፎይታ ማዕበል ላይ ጠራርጎ ወሰድኩ ። " በጦርነቱ ወቅት ኤልዛቤትን ከዌልስ ጋር በቅርበት በማስተሳሰር የዌልስን ብሔርተኝነት ለመቀልበስ ዕቅዶች ተዘጋጅተዋል። የቄርናርፎን ካስትል ኮንስታብልን ወይም የኡርድ ጎባይት ሳይምሩ (የዌልሽ ወጣቶች ሊግ) ጠባቂን መሾም ያሉ ሀሳቦች ብሪታንያ በጦርነት ላይ በነበረችበት ወቅት ኤልዛቤትን በኡርድ ውስጥ ከህሊናቸው ከሚቃወሙት ጋር ማገናኘት መፍራትን ጨምሮ በተለያዩ ምክንያቶች ተጥለዋል። . የዌልስ ፖለቲከኞች በ18ኛ ልደቷ የዌልስ ልዕልት እንድትሆን ጠቁመዋል። የሀገር ውስጥ ፀሐፊ ኸርበርት ሞሪሰን ሃሳቡን ደግፈው ነበር፣ ነገር ግን ንጉሱ አልተቀበሉትም ምክንያቱም እንዲህ ዓይነቱ ማዕረግ የዌልስ ልዑል ሚስት ብቻ እንደሆነ ስለሚሰማቸው እና የዌልስ ልዑል ሁል ጊዜም ወራሽ ነበሩ። እ.ኤ.አ. በ1946፣ በዌልስ ብሔራዊ ኢስቴድድፎድ ወደ ጎርሴድ ኦፍ ባርድስ ገብታለች። ልዕልት ኤልዛቤት በደቡብ አፍሪካ ከወላጆቿ ጋር በመሆን የመጀመሪያውን የባህር ማዶ ጉብኝቷን በ1947 ሄደች። በጉብኝቱ ወቅት፣ በ 21 ኛው ዓመቷ ለብሪቲሽ ኮመንዌልዝ በተላለፈው ስርጭት፣ የሚከተለውን ቃል ገብታለች፡- “መላ ህይወቴ፣ ረጅምም ይሁን አጭር፣ ለአንተ አገልግሎት እና ለአገልግሎት የምታውል መሆኔን በፊትህ አውጃለሁ። ሁላችንም የምንገኝበት ታላቁ ንጉሠ ነገሥት ቤተሰባችን። ንግግሩን የፃፈው የታይምስ ጋዜጠኛ ዴርሞት ሞራህ ነው። ኤልዛቤት የወደፊት ባለቤቷን የግሪክ እና የዴንማርክ ልዑል ፊሊፕን በ1934 እና እንደገና በ1937 አገኘቻቸው። አንድ ጊዜ በዴንማርክ ንጉሥ ክርስቲያን ዘጠነኛ እና ሦስተኛው የአጎት ልጆች በንግስት ቪክቶሪያ ተወግደዋል። በጁላይ 1939 በዳርትማውዝ ሮያል የባህር ኃይል ኮሌጅ ለሶስተኛ ጊዜ ከተገናኘች በኋላ ኤልዛቤት ምንም እንኳን የ13 ዓመቷ ልጅ ቢሆንም—ፊሊፕን እንደወደደች ተናገረች እና ደብዳቤ መለዋወጥ ጀመሩ። እ.ኤ.አ. ጁላይ 9 ቀን 1947 መተጫጫታቸው በይፋ ሲታወቅ 21 ዓመቷ ነበር። ተሳትፎው ያለ ውዝግብ አልነበረም; ፊሊፕ ምንም አይነት የገንዘብ አቋም አልነበረውም፣ የተወለደ የውጭ ሀገር ሰው ነበር (ምንም እንኳን በሁለተኛው የዓለም ጦርነት ወቅት በሮያል ባህር ኃይል ውስጥ ያገለገለ የብሪቲሽ ርዕሰ ጉዳይ ቢሆንም) እና ከናዚ ግንኙነት ጋር የጀርመን ባላባቶችን ያገቡ እህቶች ነበሩት። ማሪዮን ክራውፎርድ እንዲህ ሲል ጽፏል፡- “አንዳንድ የንጉሱ አማካሪዎች ለእሷ በቂ አይመስላቸውም ነበር። እሱ ቤት ወይም መንግስት የሌለው ልዑል ነበር። አንዳንዶቹ ወረቀቶች የፊሊፕ የውጭ አገር ምንጭ ላይ ረዥም እና ከፍተኛ ዜማዎችን ተጫውተዋል። በኋላ ላይ የህይወት ታሪኮች እንደዘገቡት የኤልዛቤት እናት ስለ ህብረቱ መጀመሪያ ላይ ጥርጣሬ እንደነበራት እና ፊሊፕን “ዘ ሁን” በማለት አሾፈባት።በኋለኛው ህይወት ግን ንግሥቲቱ እናት ፊልጶስ “እንግሊዛዊ ጨዋ” እንደሆነ ለባዮግራፊው ለቲም ሄልድ ነገረችው። ከጋብቻው በፊት ፊሊፕ የግሪክ እና የዴንማርክ መጠሪያዎቹን ትቷል፣ ከግሪክ ኦርቶዶክስ ወደ አንግሊካኒዝም በይፋ ተለወጠ እና የእናቱን የእንግሊዝ ቤተሰብ ስም በመያዝ ሌተናንት ፊሊፕ ማውንባትተንን ተቀበለ። ከሠርጉ በፊት ብዙም ሳይቆይ የኤድንበርግ መስፍን ተፈጠረ እና የንጉሣዊ ልዕልናን ዘይቤ ሰጠው። ኤልዛቤት እና ፊሊፕ ህዳር 20 ቀን 1947 በዌስትሚኒስተር አቤይ ተጋቡ። ከዓለም ዙሪያ 2,500 የሰርግ ስጦታዎችን ተቀብለዋል. ብሪታንያ ከጦርነቱ ውድመት ገና ሙሉ በሙሉ ስላላገገመች ኤልሳቤጥ ለጋዋን የምትገዛበትን የራሽን ኩፖን ጠይቃ ነበር። ከጦርነቱ በኋላ በብሪታንያ የፊሊፕ የጀርመን ግንኙነት በሕይወት የተረፉትን ሦስት እህቶቹን ጨምሮ ለሠርጉ መጋበዙ ተቀባይነት አልነበረውም። ለዊንዘር መስፍን የቀድሞ ንጉስ ኤድዋርድ ስምንተኛ የቀረበ ግብዣም አልነበረም። ኤልዛቤት የመጀመሪያ ልጇን ልዑል ቻርልስን በህዳር 14 ቀን 1948 ወለደች። ከአንድ ወር በፊት ንጉሱ ልጆቿ የንጉሣዊ ልዑልን ወይም ልዕልትን ዘይቤ እና ማዕረግ እንዲጠቀሙ የሚያስችላቸውን የፓተንት ደብዳቤ አውጥተው ነበር። አባታቸው የንጉሣዊ ልኡል ስላልሆኑ የሚል መብት አላቸው። ሁለተኛ ልጅ ልዕልት አን ነሐሴ 15 ቀን 1950 ተወለደች። ከሠርጋቸው በኋላ ጥንዶቹ በለንደን ክላረንስ ሃውስ እስከ ጁላይ 1949 ድረስ በዊንሶር ቤተመንግስት አቅራቢያ የምትገኘውን ዊንደልሻም ሙርን ተከራዩ። ከ1949 እስከ 1951 ባለው ጊዜ ውስጥ የኤድንበርግ መስፍን በብሪቲሽ ዘውድ ቅኝ ግዛት ማልታ ውስጥ በሮያል ባህር ኃይል መኮንንነት ተቀምጦ ነበር። እሱ እና ኤልዛቤት በማልታ ውስጥ ለብዙ ወራት ያለማቋረጥ ኖረዋል በአንድ ጊዜ በጓርዳማንሻ መንደር ውስጥ በቪላ ፣የፊልጶስ አጎት ጌታ ማውንባተን በተከራዩት ቤት። ሁለቱ ልጆቻቸው በብሪታንያ ቀሩ። መቀላቀል እና ዘውድ በ 1951 የጆርጅ ስድስተኛ ጤና ቀንሷል ፣ እና ኤልዛቤት በሕዝብ ዝግጅቶች ላይ ብዙ ጊዜ ትደግፈው ነበር። በካናዳ ጎበኘች እና በዋሽንግተን ዲሲ በጥቅምት ወር 1951 ፕሬዘዳንት ሃሪ ኤስ.ትሩማንን ስትጎበኝ የግል ፀሃፊዋ ማርቲን ቻርተሪስ በጉብኝት ላይ እያለች የንጉሱን ሞት በተመለከተ ረቂቅ የመግባቢያ መግለጫ ወሰደች። እ.ኤ.አ. በ1952 መጀመሪያ ላይ ኤልዛቤት እና ፊሊፕ በኬንያ በኩል ወደ አውስትራሊያ እና ኒውዚላንድ ለመጎብኘት ሄዱ። እ.ኤ.አ. ፌብሩዋሪ 6 ቀን 1952 ወደ ኬንያ ቤታቸው ሳጋና ሎጅ ተመለሱ ፣ በትሬቶፕስ ሆቴል ካደሩ በኋላ ፣ የጆርጅ ስድስተኛ ሞት እና የኤልዛቤት ዙፋን ላይ መውጣቱ ወዲያውኑ ሰማ ። ፊሊጶስ ዜናውን ለአዲሱ ንግስት ተናገረ። ኤልዛቤትን እንደ ንግሥና ስሟ ለመያዝ መረጠች; ስለዚህ እሷ በስኮትላንድ የገዛች የመጀመሪያዋ ኤልዛቤት በመሆኗ ብዙ ስኮቶችን ያስከፋችው ኤልዛቤት ተብላለች። በግዛቶቿ ሁሉ ንግሥት ተባለች እና የንጉሣዊው ፓርቲ በፍጥነት ወደ ዩናይትድ ኪንግደም ተመለሰ። ኤልዛቤት እና ፊሊፕ ወደ ቡኪንግሃም ቤተ መንግስት ተዛወሩ። ኤልዛቤት ከገባች በኋላ ሚስት የባሏን ስም በትዳር ላይ በምትወስድበት ጊዜ የንጉሣዊው ቤት የኤዲንብራ መስፍን ስም ሊሸከም የሚችል ይመስላል። ሎርድ የ ቤት የሚለውን ስም ደግፏል። ፊሊፕ ከዱካል ማዕረጉ በኋላ የኤድንበርግ ቤትን አቀረበ። የእንግሊዙ ጠቅላይ ሚኒስትር ዊንስተን ቸርችል እና የኤልዛቤት አያት ንግሥት ሜሪ የዊንዘርን ቤት እንዲቆይ ደግፈዋል፣ስለዚህ ኤልዛቤት ሚያዝያ 9 ቀን 1952 ዊንዘር የንጉሣዊው ቤት መጠሪያ ሆኖ እንደሚቀጥል ማስታወቂያ አውጥታለች። ዱኪው "በአገሪቱ ውስጥ ስሙን ለልጆቹ እንዳይሰጥ የተከለከልኩት እኔ ብቻ ነኝ" ሲል ቅሬታ አቅርቧል። እ.ኤ.አ. በ 1960 የንጉሣዊ ማዕረጎችን ለሌላቸው የፊልጶስ እና የኤልዛቤት የወንድ የዘር ሐረግ ስም ተቀበለ። ልዕልት ማርጋሬት ለዘውዳዊ ሥርዓቱ በዝግጅት ላይ እያለች የ16 ዓመት የሞጋጋሬት ከፍተኛ እና ከቀድሞ ጋብቻው ሁለት ወንዶች ልጆች የነበራትን ፒተር ታውንሴንድ የተባለውን ፍቺ ማግባት እንደምትፈልግ ለእህቷ ነገረቻት። ንግስቲቱ ለአንድ አመት እንዲጠብቁ ጠየቃቸው; በግል ፀሐፊዋ አገላለጽ ንግሥቲቱ በተፈጥሮ ለልዕልቷ ርኅራኄ ነበራት ፣ ግን ተስፋ ብላ - ጊዜ ከሰጠች ፣ ጉዳዩ ይቋረጣል ብዬ አስባለሁ ። እንግሊዝ ከፍቺ በኋላ እንደገና ማግባትን አልፈቀደችም። ማርጋሬት የፍትሐ ብሔር ጋብቻ ፈፅማ ብትሆን ኖሮ የመውረስ መብቷን ትታለች ተብሎ ይጠበቃል። ማርጋሬት ከ ጋር ያላትን እቅድ ለመተው ወሰነች። ንግሥተ ማርያም በማርች 24 ቀን 1953 ብትሞትም፣ ማርያም ከመሞቷ በፊት እንደጠየቀችው፣ ንግሥና ሥርዓቱ በሰኔ 2 እንደታቀደው ቀጠለ። በዌስትሚኒስተር አቢ የተካሄደው የዘውድ ሥርዓት ከቅባትና ከቁርባን በስተቀር ለመጀመሪያ ጊዜ በቴሌቪዥን ተላለፈ። በኤልዛቤት መመሪያ፣ የዘውድ ቀሚሷ በኮመን ዌልዝ አገሮች የአበባ አርማዎች ተጠልፏል። የኮመንዌልዝ ዝግመተ ለውጥ ኤልዛቤት ከተወለደችበት ጊዜ ጀምሮ የብሪቲሽ ኢምፓየር ወደ መንግስታት የጋራ ህብረት መቀየሩን ቀጠለ። እ.ኤ.አ. እ.ኤ.አ. በ 1953 ንግስቲቱ እና ባለቤቷ 13 ሀገራትን በመጎብኘት እና ከ 40,000 ማይሎች (64,000 ኪሎ ሜትሮች) በላይ በመሬት ፣ በባህር እና በአየር ተጉዘው የሰባት ወር የአለም ጉብኝት ጀመሩ ። እነዚያን አገሮች ለመጎብኘት የመጀመሪያዋ የአውስትራሊያ እና የኒውዚላንድ ንጉሠ ነገሥት ሆነች። በጉብኝቱ ወቅት ህዝቡ በጣም ብዙ ነበር; ከአውስትራሊያ ህዝብ ሶስት አራተኛው እሷን እንዳያት ተገምቷል። በንግሥናዋ ዘመን ሁሉ ንግሥቲቱ በመቶዎች የሚቆጠሩ የመንግስት ጉብኝቶችን ወደ ሌሎች ሀገሮች እና የኮመንዌልዝ ጉብኝቶችን አድርጓል; እሷ በጣም የተጓዘች የሀገር መሪ ነች። እ.ኤ.አ. በ 1956 የብሪታንያ እና የፈረንሳይ ጠቅላይ ሚኒስትሮች ሰር አንቶኒ ኤደን እና ጋይ ሞሌት ፈረንሳይ የኮመንዌልዝ ህብረትን ስለምትቀላቀልበት ሁኔታ ተወያይተዋል። ሃሳቡ ፈጽሞ ተቀባይነት አላገኘም እና በሚቀጥለው አመት ፈረንሳይ የአውሮፓ ኢኮኖሚ ማህበረሰብን የአውሮፓ ህብረት ቀዳሚ የሆነውን የሮማን ስምምነት ተፈራረመች። በኖቬምበር 1956 ብሪታንያ እና ፈረንሳይ ግብፅን ወረሩ በመጨረሻ የስዊዝ ካናልን ለመያዝ አልተሳካም። ሎርድ ንግስቲቱ ወረራውን ትቃወማለች ብሏል ምንም እንኳን ኤደን ቢክድም። ኤደን ከሁለት ወራት በኋላ ስራውን ለቀቀ በኮንሰርቫቲቭ ፓርቲ ውስጥ መሪ የሚመርጥበት መደበኛ ዘዴ አለመኖሩ ኤደን ከስልጣን መልቀቋን ተከትሎ ማንን መንግስት መመስረት እንዳለበት መወሰን በንግስቲቱ ላይ ወደቀ። ኤደን የምክር ቤቱን ጌታ ፕሬዘዳንት ሎርድ ሳልስበሪን እንድታማክር ጠየቀች። ሎርድ ሳሊስበሪ እና ሎርድ ኪልሙየር፣ ጌታቸው ቻንስለር፣ የብሪቲሽ ካቢኔን፣ ቸርችልን፣ እና የ1922 የጓሮ ወንበር ኮሚቴ ሰብሳቢን አማከሩ፣ በዚህም ምክንያት ንግስቲቱ የተመከሩትን እጩ ሃሮልድ ማክሚላን ሾመች። የስዊዝ ቀውስ እና የኤደን ተተኪ ምርጫ እ.ኤ.አ. በ1957 በንግሥቲቱ ላይ ለመጀመሪያ ጊዜ የግል ትችት እንዲፈጠር አድርጓቸዋል። ሎርድ አልትሪንቻም በባለቤትነት ባዘጋጀው መጽሄት "ከግንኙነት ውጪ" በማለት ከሰሷት። በሕዝብ ተወካዮች ተወግዟል እና በአስተያየቱ የተደናገጠ የህብረተሰብ አባል በጥፊ ተመታ። ከስድስት ዓመታት በኋላ፣ በ1963፣ ማክሚላን ሥራውን ለቀቀ እና ንግሥቲቱን የተከተለችውን ምክር የተከተለችው የቤት ውስጥ ጆሮን በጠቅላይ ሚኒስትርነት እንድትሾም መከረቻት። ንግስቲቱ በጥቂት ሚኒስትሮች ወይም በአንድ ሚኒስትር ምክር ጠቅላይ ሚኒስትሩን በመሾሟ እንደገና ትችት ደረሰባት። እ.ኤ.አ. በ 1965 ወግ አጥባቂዎች መሪን ለመምረጥ መደበኛ ዘዴን ወሰዱ ፣ በዚህም እሷን ከተሳትፎ ነፃ አውጥቷታል። እ.ኤ.አ. በ 1957 ኤልዛቤት ወደ ዩናይትድ ስቴትስ ጎበኘች ፣ እዚያም የኮመንዌልዝ ህብረትን ወክላ ለተባበሩት መንግስታት ጠቅላላ ጉባኤ ንግግር አቀረበች። በዚሁ ጉብኝት 23ኛውን የካናዳ ፓርላማን ከፍታ የፓርላማ ስብሰባ የከፈተ የካናዳ የመጀመሪያዋ ንጉስ ሆነች። ከሁለት አመት በኋላ የካናዳ ንግስት በመሆኗ ብቻ አሜሪካን ጎበኘች እና ካናዳን ጎበኘች። በ1961 ቆጵሮስን፣ ሕንድን፣ ፓኪስታንን፣ ኔፓልን እና ኢራንን ጎበኘች። በዚያው አመት ጋናን በመጎብኘት ለደህንነቷ ያለውን ፍራቻ ውድቅ አድርጋለች፣ ምንም እንኳን አስተናጋጅዋ ፕሬዝዳንት ክዋሜ ንክሩማህ የገዳዮች ኢላማ ቢሆኑም። ሃሮልድ ማክሚላን እንዲህ ሲል ጽፏል፡- “ንግስቲቱ በሙሉ በፍፁም ተወስኗል… እሷን እንደ የፊልም ተዋናይ እንድትይይላት ያላትን አመለካከት ትዕግስት አጥታለች… በእርግጥ “የሰው ልብ እና ሆድ” አላት ። .. ግዴታዋን ትወዳለች እና ንግሥት መሆን ማለት ነው." እ.ኤ.አ. በ 1964 በኪውቤክ የተወሰኑ ቦታዎችን ከማዘዋወሯ በፊት ፣ ፕሬስ እንደዘገበው በኩቤክ ተገንጣይ እንቅስቃሴ ውስጥ ያሉ ጽንፈኞች የኤልዛቤትን ግድያ እያሴሩ ነበር። ምንም ሙከራ አልተደረገም, ነገር ግን እሷ ሞንትሪያል ውስጥ ሳለ ረብሻ ነበር; ንግስቲቱ "በዓመፅ ፊት መረጋጋት እና ድፍረት" ተስተውሏል. ኤልዛቤት ሶስተኛ ልጇን ልዑል አንድሪውን በየካቲት 19 ቀን 1960 ወለደች ይህም ከ 1857 ጀምሮ በመግዛት ላይ ያለ የብሪታንያ ንጉስ ለመጀመሪያ ጊዜ የተወለደች ሲሆን አራተኛ ልጇ ልዑል ኤድዋርድ መጋቢት 10 ቀን 1964 ተወለደ። ንግስቲቱ ባህላዊ ሥርዓቶችን ከማከናወን በተጨማሪ አዳዲስ አሰራሮችን ዘርግታለች። የመጀመሪያዋ ንጉሣዊ የእግር ጉዞ፣ ከተራ የህዝብ አባላት ጋር የተገናኘችው፣ በአውስትራሊያ እና በኒውዚላንድ በ1970 ባደረገች ጉብኝት ነበር የቅኝ ግዛት ማፋጠን እ.ኤ.አ. በ1960ዎቹ እና 1970ዎቹ በአፍሪካ እና በካሪቢያን አካባቢ ከቅኝ ግዛት የመግዛት ሂደት መፋጠን ታየ። ራስን በራስ ለማስተዳደር በተደረገው ሽግግር ከ20 በላይ ሀገራት ከብሪታንያ ነፃነታቸውን አግኝተዋል። እ.ኤ.አ. በ 1965 ግን የሮዴዥያ ጠቅላይ ሚኒስትር ኢያን ስሚዝ ወደ አብላጫ አገዛዝ መሸጋገርን በመቃወም ለኤልዛቤት “ታማኝነት እና ታማኝነት” ሲገልጹ በአንድ ወገን ነፃነታቸውን አወጁ ፣ “የሮዴዥያ ንግሥት” በማለት አወጁ። ምንም እንኳን ንግስቲቱ በይፋ ቢያሰናብተውም እና የአለም አቀፉ ማህበረሰብ በሮዴዥያ ላይ ማዕቀብ ቢያደርግም አገዛዙ ከአስር አመታት በላይ ቆይቷል። የብሪታንያ ከቀድሞ ግዛቷ ጋር የነበራት ግንኙነት እየዳከመ ሲሄድ፣ የብሪታንያ መንግስት በ1973 ዓ.ም ያሳካው ግብ ወደ አውሮፓ ማህበረሰብ ለመግባት ፈለገ። ንግስቲቱ በጥቅምት 1972 ዩጎዝላቪያን ጎበኘች ፣ የኮሚኒስት ሀገርን የጎበኙ የመጀመሪያው የእንግሊዝ ንጉስ ሆነ ። በአውሮፕላን ማረፊያው በፕሬዚዳንት ጆሲፕ ብሮዝ ቲቶ ተቀብላዋለች፣ እና በሺዎች የሚቆጠሩ ሰዎች በቤልግሬድ ተቀብለዋታል። እ.ኤ.አ. በየካቲት 1974 የብሪታንያ ጠቅላይ ሚኒስትር ኤድዋርድ ሄዝ ንግሥቲቱ ወደ ብሪታንያ እንድትመለስ በአስትሮኒያ ፓስፊክ ሪም ጉብኝት መካከል አጠቃላይ ምርጫ እንድትጠራ መክሯታል። ምርጫው የተንጠለጠለ ፓርላማን አስከተለ; የሄዝ ወግ አጥባቂዎች ትልቁ ፓርቲ አልነበሩም፣ ነገር ግን ከሊበራሎች ጋር ጥምረት ከፈጠሩ በስልጣን ላይ ሊቆዩ ይችላሉ። ጥምር መመስረትን በተመለከተ ውይይቶች ሲደረጉ ሄዝ የብሪታኒያ ጠቅላይ ሚንስትርነቱን ለቀቀ እና ንግስት የተቃዋሚ ፓርቲ መሪ የሆነውን የሌበር ሃሮልድ ዊልሰን መንግስት እንዲመሰርቱ ጠየቀች። ከአንድ ዓመት በኋላ፣ በ1975 የአውስትራሊያ ሕገ መንግሥታዊ ቀውስ፣ የአውስትራሊያው ጠቅላይ ሚኒስትር፣ ጎው ዊትላም፣ በተቃዋሚ የሚቆጣጠረው ሴኔት የዊትላምን የበጀት ሐሳብ ውድቅ ካደረገ በኋላ፣ በጄኔራል ገዢው ሰር ጆን ኬር ከሥልጣናቸው ተባረሩ። ዊትላም በተወካዮች ምክር ቤት አብላጫ ድምፅ እንደነበራት፣ አፈ-ጉባዔ ጎርደን ስኮልስ የኬርን ውሳኔ እንድትቀይር ንግስቲቷን ይግባኝ አለች። በአውስትራሊያ ሕገ መንግሥት ለጠቅላይ ገዥው በተቀመጡ ውሳኔዎች ላይ ጣልቃ እንደማትገባ በመግለጽ አልተቀበለችም። ቀውሱ የአውስትራሊያን ሪፐብሊካኒዝም አቀጣጠለ የብር ኢዮቤልዩ እ.ኤ.አ. በ 1977 ኤልዛቤት የመውለጃዋን የብር ኢዮቤልዩ አከበረች። በኮመንዌልዝ ውስጥ ፓርቲዎች እና ዝግጅቶች ተከናውነዋል፣ ብዙዎቹ ከእሷ ጋር ከተያያዙ ብሔራዊ እና የኮመንዌልዝ ጉብኝቶች ጋር ይገጣጠማሉ። ልዕልት ማርጋሬት ከባለቤቷ ሎርድ ስኖዶን ስለመለያየቷ በአጋጣሚ የተገኘ አሉታዊ የፕሬስ ሽፋን ቢሆንም በዓሉ የንግሥቲቱን ተወዳጅነት በድጋሚ አረጋግጧል። እ.ኤ.አ. በ 1978 ንግስቲቱ የሮማኒያ ኮሚኒስት መሪ ኒኮላይ ሴውሼስኩ እና ባለቤታቸው ኤሌና ወደ ዩናይትድ ኪንግደም ያደረጉትን ጉብኝት ተቋቁማለች ፣ ምንም እንኳን በግል “በእጃቸው ደም” እንዳለ ብታስብም ። የሚቀጥለው ዓመት ሁለት ምቶች አመጣ: አንዱ አንቶኒ ብላንት ነበር, የንግስት ሥዕል የቀድሞ ቀያሽ, አንድ ኮሚኒስት ሰላይ ሆኖ; ሌላው በጊዜያዊ የአየርላንድ ሪፐብሊካን ጦር ዘመዷ እና አማቷ ሎርድ ተራራተን መገደል ነው። እንደ ፖል ማርቲን ሲር፣ በ1970ዎቹ መገባደጃ ላይ ንግስት ዘውዱ ለካናዳው ጠቅላይ ሚኒስትር ፒየር ትሩዶ “ምንም ትርጉም አልነበራቸውም” ተብላ ተጨነቀች። ቶኒ ቤን ንግስቲቱ ትሩዶን “ይልቁንስ ተስፋ አስቆራጭ” አግኝታዋለች። የትሩዶ ሪፐብሊካኒዝም እንደ በቡኪንግሃም ቤተ መንግስት ውስጥ ያሉትን እገዳዎች ማንሸራተት እና በ 1977 ከንግሥቲቱ ጀርባ መንቀሳቀስ እና የተለያዩ የካናዳ ንጉሣዊ ምልክቶችን በስልጣን ዘመናቸው መወገድ በመሳሰሉት ምኞቱ የተረጋገጠ ይመስላል። እ.ኤ.አ. በ 1980 የካናዳ ፖለቲከኞች የካናዳ ሕገ መንግሥት የአገርን ጉዳይ ለመወያየት ወደ ለንደን ተልከዋል ንግሥቲቱን “ከየትኛውም የብሪታንያ ፖለቲከኞች ወይም ቢሮክራቶች የበለጠ መረጃ ታገኛለች” ። እሷ በተለይ የቢል -60 ውድቀት በኋላ ፍላጎት ነበረው ፣ ይህም እንደ ሀገር መሪነት ሚና ላይ ተጽዕኖ ያሳድራል። የፕሬስ ምርመራ እና ታቸር ጠቅላይ ሚኒስትርነት እ.ኤ.አ. በ 1981 በ ሥነ-ሥርዓት ላይ ፣ የልዑል ቻርልስ እና ሌዲ ዲያና ስፔንሰር ሠርግ ስድስት ሳምንታት ሲቀረው ፣ ንግሥቲቱ በቅርብ ርቀት ላይ ስድስት ጥይቶች ተተኩሰዋል ፣ ለንደን በፈረስዋ በርማ። ፖሊስ በኋላ ላይ ጥይቶቹ ባዶ መሆናቸውን አረጋግጧል። የ17 አመቱ አጥቂ ማርከስ ሳርጀንት የ 5 አመት እስራት ተፈርዶበት ከሶስት አመታት በኋላ ተፈቷል። የንግስቲቱ መረጋጋት እና ተራራዋን በመቆጣጠር ረገድ ባሳየችው ችሎታ በሰፊው ተመስግኗል።በጥቅምት ወር ንግስቲቱ በኒው ዚላንድ ዱነዲን በጎበኙበት ወቅት ሌላ ጥቃት ደርሶባቸዋል። የ17 አመት ታዳጊ የነበረው ክሪስቶፈር ጆን ሌዊስ .22 ሽጉጥ በመተኮስ ሰልፉን ከሚመለከት ህንጻ አምስተኛ ፎቅ ላይ ተኩሶ ነበር፣ነገር ግን አምልጦታል። ሉዊስ ተይዟል፣ ነገር ግን በግድያ ሙከራ ወይም በአገር ክህደት ክስ ቀርቦ አያውቅም፣ እና የጦር መሳሪያ በህገ-ወጥ መንገድ በመያዙ እና በማውጣቱ የሶስት አመት እስራት ተፈርዶበታል። ከተፈረደበት ሁለት አመት በኋላ ከዲያና እና ከልጃቸው ልዑል ዊሊያም ጋር አገሩን እየጎበኘ ያለውን ቻርለስን ለመግደል በማሰብ ከአእምሮ ህክምና ሆስፒታል ለማምለጥ ሞከረ። ከኤፕሪል እስከ ሴፕቴምበር 1982 የንግስት ልጅ ልዑል አንድሪው በፎክላንድ ጦርነት ከብሪቲሽ ጦር ጋር አገልግሏል፣ ለዚህም ጭንቀት እና ኩራት ተሰምቷታል። እ.ኤ.አ. ጁላይ 9፣ በቡኪንግሃም ቤተ መንግስት ውስጥ በመኝታ ክፍሏ ውስጥ ሚካኤል ፋጋን ሰርጎ ገዳይ ለማግኘት ከእርሷ ጋር ነቃች። በከባድ የጸጥታ ችግር ውስጥ፣ ወደ ቤተመንግስት ፖሊስ መቀየሪያ ሰሌዳ ሁለት ጥሪ ከተደረገ በኋላ እርዳታ ደረሰ። እ.ኤ.አ. በ 1982 የዩኤስ ፕሬዝዳንት ሮናልድ ሬገንን በዊንሶር ካስል ካስተናገደች በኋላ እና በ1983 የካሊፎርኒያ እርባታውን ከጎበኘች በኋላ ፣ ንግስቲቱ አስተዳደሩ ሳያሳውቃት ከካሪቢያን ግዛቶቿ አንዷ የሆነችውን ግሬናዳ እንድትወረር ባዘዘች ጊዜ ተናደደች። በ1980ዎቹ ውስጥ በንጉሣዊው ቤተሰብ አስተያየት እና የግል ሕይወት ላይ ከፍተኛ የሚዲያ ፍላጎት በፕሬስ ውስጥ ተከታታይ ስሜት ቀስቃሽ ታሪኮችን አስገኝቷል ፣ ሁሉም ሙሉ በሙሉ እውነት አይደሉም። የ አዘጋጅ የሆኑት ኬልቪን ማኬንዚ ለሰራተኞቻቸው እንደተናገሩት: "ለሰኞ በሮያልስ ላይ የሚረጭበት እሁድን ስጠኝ. እውነት ካልሆነ አትጨነቅ - ከዚያ በኋላ ስለ ጉዳዩ ብዙ ግርግር እስካልተገኘ ድረስ." የጋዜጣ አርታኢ ዶናልድ ትሬልፎርድ በሴፕቴምበር 21 ቀን 1986 ዘ ኦብዘርቨር ላይ እንዲህ ሲል ጽፏል:- “የሮያል ሳሙና ኦፔራ በአሁኑ ጊዜ የህዝብ ፍላጎት ደረጃ ላይ ደርሷል እናም በእውነታ እና በልብ ወለድ መካከል ያለው ድንበር ጠፍቷል… አንዳንድ ወረቀቶች ብቻ አይደሉም። እውነታቸውን አይፈትሹ ወይም ክህደቶችን አይቀበሉ፡ ታሪኮቹ እውነት ይሁኑ አይሁኑ ግድ የላቸውም። በተለይ በጁላይ 20 ቀን 1986 በወጣው የሰንዴይ ታይምስ ላይ ንግስቲቱ የማርጋሬት ታቸር የኢኮኖሚ ፖሊሲ ማህበራዊ መከፋፈልን እንደሚያሳድግ እና በከፍተኛ ስራ አጥነት ፣በተከታታይ ብጥብጥ ፣በማዕድን ሰራተኞች አድማ እና በታቸርስ እንዳስፈራት ተዘግቧል። በደቡብ አፍሪካ ያለውን የአፓርታይድ አገዛዝ ላይ ማዕቀብ ተግባራዊ ለማድረግ ፈቃደኛ አለመሆን። የወሬው ምንጮች የንጉሣዊው ረዳት ሚካኤል ሺአ እና የኮመንዌልዝ ዋና ፀሐፊ ሽሪዳት ራምፋልን ያካትታሉ፣ ነገር ግን ሺአ ንግግሮቹ ከአውድ ውጪ የተወሰዱ እና በግምታዊ ግምት ያጌጡ ናቸው ብሏል። ታቸር ንግስቲቱ ለሶሻል ዴሞክራቲክ ፓርቲ -የታቸር የፖለቲካ ተቃዋሚዎች እንደምትመርጥ ተናግራለች። የታቸር የህይወት ታሪክ ጸሐፊ ጆን ካምቤል “ሪፖርቱ የጋዜጠኝነት ጥፋት ነው” ሲል ተናግሯል ።በመካከላቸው የተፈጠረው አለመግባባት የተጋነነ ሲሆን ንግስቲቱ በግል ስጦታዋ ሁለት ክብር ሰጥታለች - የሜሪት ኦፍ ሜሪት እና ዘ ኦርደር አባልነት። ጋርተር - በጆን ሜጀር በጠቅላይ ሚኒስትርነት ከተተካች በኋላ ወደ ታቸር። በ1984 እና 1993 መካከል የካናዳ ጠቅላይ ሚኒስትር የነበሩት ብሪያን ሙልሮኒ፣ ኤልዛቤት አፓርታይድን ለማቆም “ከጀርባ ያለው ኃይል” ነች ብለዋል። እ.ኤ.አ. በ 1986 ንግሥቲቱ በቻይና የስድስት ቀናት ጉብኝት አድርጋለች ፣ አገሪቱን የጎበኙ የመጀመሪያ የብሪታንያ ንጉሠ ነገሥት ሆነች። ጉብኝቱ የተከለከለውን ከተማ፣ ታላቁን የቻይና ግንብ እና የቴራኮታ ተዋጊዎችን ያካትታል። በመንግስት ግብዣ ላይ ንግስቲቱ በቻይና የመጀመርያው የእንግሊዝ መልእክተኛ ለንግስት ኤልሳቤጥ ቀዳማዊት ንጉሠ ነገሥት በጻፈችው ደብዳቤ በባህር ላይ ስለጠፋው ቀልዳለች እና "እንደ እድል ሆኖ የፖስታ አገልግሎት ከ1602 ጀምሮ ተሻሽሏል" ስትል ተናግራለች። የንግሥቲቱ ጉብኝት በሆንግ ኮንግ ላይ ሉዓላዊነት ከዩናይትድ ኪንግደም ወደ ቻይና በ 1997 እንደሚተላለፍ የሁለቱም ሀገራት ተቀባይነትን ያሳያል ። እ.ኤ.አ. በ1980ዎቹ መገባደጃ ላይ ንግስቲቱ የሳይት ዒላማ ሆና ነበር። በበጎ አድራጎት ጨዋታ ውስጥ የንጉሣዊው ቤተሰብ ታናሽ አባላት ተሳትፎ መሳለቂያ ነበር በ1987 በካናዳ ኤልዛቤት የፖለቲካ ከፋፋይ የሕገ መንግሥት ማሻሻያዎችን በይፋ ደግፋለች፣ ይህም ለውጦች የታቀዱትን ለውጦች የሚቃወሙትን ፒየር ትሩዶን ጨምሮ ነው። በዚያው አመት የተመረጠው የፊጂ መንግስት በወታደራዊ መፈንቅለ መንግስት ከስልጣን ተወገደ። የፊጂ ንጉሠ ነገሥት እንደመሆኗ መጠን፣ ኤልዛቤት ዋና ገዥው ራት ሰር ፔናያ ጋኒላው የአስፈፃሚ ሥልጣንን ለማረጋገጥ እና መፍትሄ ለመደራደር ያደረጉትን ሙከራ ደግፋለች። የመፈንቅለ መንግስቱ መሪ ሲቲቭኒ ራቡካ ጋኒላን ከስልጣን አውርዶ ፊጂን ሪፐብሊክ አወጀ የ1990ዎቹ ሁከት እና አስከፊው አመት በባህረ ሰላጤው ጦርነት በትብብር ድል ምክንያት ንግስቲቱ በግንቦት ወር 1991 በተባበሩት መንግስታት ኮንግረስ የጋራ ስብሰባ ላይ ንግግር ያደረጉ የመጀመሪያዋ የብሪቲሽ ንጉስ ሆነች። እ.ኤ.አ. ህዳር 24 ቀን 1992 ኤልዛቤት የዙፋኗን የሩቢ ኢዮቤልዩ በዓልን ለማክበር ባደረገችው ንግግር እ.ኤ.አ. በ1992 አኑስ ሆሪቢሊስ (የላቲን ሀረግ፣ “አስፈሪ አመት” ማለት ነው) ብላ ጠራችው። በብሪታንያ ውስጥ የሪፐብሊካን ስሜት ከፍ ብሏል የንግስት ንግስት የግል ሀብት -በቤተመንግስት በተቃረነ - እና በሰፋፊ ቤተሰቧ መካከል ስላለው የጉዳይ እና የጋብቻ ችግር ዘገባ። በመጋቢት ወር ሁለተኛ ልጇ ልዑል እንድርያስ ከሚስቱ ከሣራ ተለያይተው ሞሪሺየስ ኤልዛቤትን እንደ ርዕሰ መስተዳድር አስወገደ። ልጇ ልዕልት አን በሚያዝያ ወር ካፒቴን ማርክ ፊሊፕስን ፈታች; በድሬዝደን ውስጥ የተናደዱ ተቃዋሚዎች በጥቅምት ወር ወደ ጀርመን ባደረጉት ጉብኝት በንግሥቲቱ ላይ እንቁላሎችን ጣሉ ። እና በህዳር ወር ውስጥ ከኦፊሴላዊ መኖሪያዎቿ አንዱ በሆነው በዊንሶር ካስል ላይ ትልቅ እሳት ተነስቷል። ንጉሣዊው መንግሥት ብዙ ትችት እና የሕዝብ ምልከታ ደርሶበታል። ባልተለመደ የግል ንግግር ንግስቲቱ ማንኛውም ተቋም ትችት መጠበቅ እንዳለበት ተናግራለች ነገር ግን “በቀልድ ፣ ገርነት እና ማስተዋል” ሊደረግ እንደሚችል ጠቁመዋል ። ከሁለት ቀናት በኋላ ጠቅላይ ሚኒስትር ጆን ሜጀር የንጉሣዊው ፋይናንስ ማሻሻያ ዕቅድ አውጀዋል, ባለፈው ዓመት የተዘጋጀው, ንግሥቲቱ ከ 1993 ጀምሮ የገቢ ግብር መክፈልን እና የሲቪል ዝርዝሩን መቀነስን ጨምሮ. በታህሳስ ወር ልዑል ቻርልስ እና ባለቤቱ ዲያና በይፋ ተለያዩ ። በዓመቱ መገባደጃ ላይ ንግስቲቱ የዓመታዊ የገና መልእክቷን ከመተላለፉ ከሁለት ቀናት በፊት ባወጣችበት ወቅት የቅጂ መብት ጥሰት ብላ ዘ ሰን ጋዜጣን ከሰሰች። ጋዜጣው ህጋዊ ክፍያዋን እንድትከፍል የተገደደች ሲሆን 200,000 ፓውንድ ለበጎ አድራጎት ድርጅት ሰጠች። የንግስት ጠበቃዎች የዮርክ ዱቼዝ እና የልዕልት ቢያትሪስ ፎቶግራፍ ካተሙ በኋላ የቅጂ መብት ጥሰትን በተመለከተ ከአምስት ዓመታት በፊት በፀሐይ ላይ እርምጃ ወስደዋል ። ጋዜጣው 180,000 ዶላር እንዲከፍል በማዘዝ ከፍርድ ቤት ውጭ በተደረገ እልባት ጉዳዩ ተፈቷል። እ.ኤ.አ. በጥቅምት 1994 ንግሥቲቱ የሩስያን መሬት የረገጡ የመጀመሪያው የብሪታንያ ንጉሠ ነገሥት ሆነች። በሞስኮ እና በሴንት ፒተርስበርግ ዝግጅቶች ላይ ተገኝተዋል. እ.ኤ.አ. በጥቅምት 1995 ንግስቲቱ የካናዳ ጠቅላይ ሚኒስትር ዣን ቻርቲንን በማስመሰል በሞንትሪያል ሬዲዮ አስተናጋጅ ፒየር ብራሳርድ የውሸት ጥሪ ተታለለች። ክሪቲንን እያናገረች እንደሆነ ያመነችው ንግሥቲቱ የካናዳ አንድነትን እንደምትደግፍ ተናግራለች እናም በኩቤክ ህዝበ ውሳኔ ከካናዳ ለመውጣት በሚቀርቡ ሀሳቦች ላይ ተጽዕኖ ለማድረግ እንደምትሞክር ተናግራለች። በሚቀጥለው ዓመት የቻርለስ እና የዲያና ጋብቻ ሁኔታ ላይ የህዝብ መገለጦች ቀጥለዋል. ከባለቤቷ እና ከጆን ማጆር እንዲሁም ከካንተርበሪ ሊቀ ጳጳስ ጆርጅ ኬሪ እና የግል ጸሃፊዋ ሮበርት ፌሎውስ ጋር በመመካከር በታህሳስ 1995 መጨረሻ ላይ ለቻርለስ እና ለዲያና ደብዳቤ ጻፈች ይህም ፍቺ ጥሩ እንደሆነ ጠቁማለች። እ.ኤ.አ. ነሐሴ 1997 ከፍቺው ከአንድ ዓመት በኋላ ዲያና በፓሪስ በመኪና አደጋ ሞተች። ንግስቲቱ ከዘመዶቿ ጋር በባልሞራል በበዓል ላይ ነበረች። የዲያና ሁለት የቻርልስ ልጆች - ልኡል ዊሊያም እና ሃሪ - ቤተክርስቲያን መገኘት ፈለጉ እና ስለዚህ ንግስቲቱ እና የኤድንበርግ መስፍን በዚያ ጠዋት ወሰዷቸው። ከዚያም ለአምስት ቀናት ያህል ንግሥቲቱ እና ዱኩ የልጅ ልጆቻቸውን በድብቅ በሚያዝኑበት በባልሞራል በማቆየት ፣ የንጉሣዊው ቤተሰብ ዝምታ እና መገለል ፣ እና ባንዲራውን በግማሽ ጫፍ ላይ ለማውለብለብ አለመቻሉን ለአምስት ቀናት ያህል ከለከሏቸው። የቡኪንግሃም ቤተ መንግስት የህዝብን ስጋት ፈጠረ። በጥላቻ ምላሽ ተገፋፍታ፣ ንግስቲቱ ወደ ለንደን ለመመለስ እና በሴፕቴምበር 5፣ ከዲያና የቀብር ሥነ ሥርዓት በፊት በነበረው ቀን የቀጥታ የቴሌቪዥን ስርጭት ለማድረግ ተስማማች። በስርጭቱ ላይ ለዲያና ያላትን አድናቆት እና ስሜቷን "እንደ አያት" ለሁለቱ መኳንንት ገልጻለች። በዚህ ምክንያት አብዛኛው የህዝብ ጥላቻ ተንኖ ወጣ። በጥቅምት 1997 ኤልዛቤት እና ፊሊፕ ህንድ ውስጥ የመንግስት ጉብኝት አደረጉ፣ እሱም አወዛጋቢ የሆነውን የጃሊያንዋላ ባግ እልቂት ለማክበር ወደ ስፍራው ጎበኘች። ተቃዋሚዎች "ገዳይ ንግሥት ተመለስ" እያሉ ሲዘምሩ የነበረ ሲሆን ከ78 ዓመታት በፊት የብሪታንያ ወታደሮች ለወሰዱት እርምጃ ይቅርታ እንድትጠይቅ ተጠይቀዋል። በፓርኩ መታሰቢያ ላይ እሷ እና ዱኩ የአበባ ጉንጉን በማስቀመጥ አክብረው ለ30 ሰከንድ ጸጥታ ቆሙ። በዚህም የተነሳ በህዝቡ ዘንድ የነበረው ቁጣ ረጋ ብሎ ተቃውሞው እንዲቆም ተደርጓል። እ.ኤ.አ. በኖቬምበር ላይ ንግስቲቱ እና ባለቤቷ ወርቃማ የሰርግ አመታቸውን ለማክበር በባንኬቲንግ ሀውስ ግብዣ አደረጉ። ንግግር አድርጋ ፊልጶስን “ጥንካሬና መቆያ” ብላ በመጥቀስ በረዳትነት ሚናውን አሞካሽታለች። ዩናይትድ ኪንግደም የአውሮፓ መሪዎች

12916

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%8B%95%E1%89%A5%E1%88%AB%E1%8B%8D%E1%8B%AB%E1%8A%95%20%E1%89%B3%E1%88%AA%E1%8A%AD

የዕብራውያን ታሪክ

በመጽሐፍ ቅዱስ መሠረት የዕብራውያን ታሪክ በዔቦር ተወላጅ በአብርሃም (መጀመርያ አብራም ተብሎ) ይጀምራል። ከአብርሃም እስከ ሙሴ እንደ ብሉይና ሐዲስ ኪዳን አቆጣጠር አብርሃም (አብራም) ለአዳም ፳፩ኛ ትውልድ ነው። የተወለደውም ከአርፋክስድ ወገን በከለዳውያን ከተማ በከላውዴዎን ዑር ነው። ኦሪት ዘፍጥረት 11፡31 እንደሚለው፣ ይህ አብራም ከአባቱ ከታራ ቤተሠብ ጋራ ከዑር ተነሥተው ወደ ከነዓን ይሄዱ ዘንድ በካራን አገር ተቀመጡ። ስለዚህ ዑርና ካራን የተለያዩ ቦታዎች ናቸው። የከለዳውያን ዑር የሚባለው ስፍራ በአርፋክስድ ርስት ሲሆን፣ አብርሃም የደረሰበት ሥፍራ ካራን ግን በአራም ርስት በፓዳን-አራም ወይም አራም-ናሓራይም (አራም በሁለቱ ወንዞች መካከል ወይም መስጴጦምያ) ተገኘ። አብርሃም በዚህ ስፍራ በልማድም በዝምድናም ተሳስሮ አብሮ ተቀምጦ ሳለ እግዚአብሔር ተገለጠለትና እንዲህ ሲል አዘዘው። «ካገርህ ውጣ፤ ከዘመዶችህም ካባትህም ቤት ተለይ እኔ ወደማሳይህ ምድር ሂድ፤ ታላቅም ሕዝብ አደርግኻለሁ። ለበረከትም ትሆናለህ» (ዘፍ፡ ም፡ ፲፪፡ ቁ፡ ፩-፲።) ይህ ዘመን ከክርስቶስ ልደት በፊት ምናልባት 2119 ዓመት ግድም ነው። እንግዲህ አብርሃም በአንዱ እግዚአብሔር በቻ ለማምለክና እሱና ዘሩ ለእግዚአብሔር የተመረጡ እንዲሆኑ የተጠራበት ዘመን ነበር። ከዚህም ዘመን አስቀድሞ፣ ኦሪት ዘፍጥረትና መጽሐፈ ኩፋሌ እንደሚተርኩት፣ አሕዛብ ሁሉ እንደየኖኅ ልጆች ወገኖች ከባቢሎን ግንብ ሥፍራ ከሰናዖር ወደየአገራቸው ተበትነው ነበር። የካም ልጅ ከነዓን ግን የኩፋሌ ውላቸውን ፈርሶ ወደ ማዶ ባሕር በመርከብ ለመጓዝ ፈቃደኛ ሳይሆን በአርፋክስድ (በሴም) ርስት ተቀመጠና በልጁ ሲዶና ስም ከተማ ሠራ። በዚያው ዘመን አሕዛብ ሁሉ በስኅተት ተመርተው ወደ ጣኦት ቢዞሩም በከነዓን የተነሡት ሕዝቦች ልማድ በተለይ እግዚአብሔርን እንዳስጠላው ይላል። አብርሃም ከእግዚአብሔር ዘንድ እንደ ታዘዘ ከወገኖቹ ከከለዳውያን ተለይቶ ቤተሰቡን ይዞ ወንድሙን ሎጥን፤ ከነቤተሰቡ አስከትሎ ወደ ከነዓን አገር (ዛሬ ኢየሩሳሌም ወይም ፓለስቲን ወደሚባለው) ሄዶ ተቀመጠ። በዚያም ሲኖር ከሸመገለ በኋላ ይስሐቅን ከሚስቱ ከሳራ፤ እስማኤልን ከገረዱ ከአጋር ወለደ። ነገር ግን ከገረዱ የተወለደው ወደ ፊት ለአብርሃምና ለዘሩ የተመደበውን አገርና ዕድል አይወርስም ተብሎ በእግዚአብሔር ትዕዛዝ እስማኤልን ከነናቱ አስወጥቶ ወደ ፋራን በረሓ (ዐረብ) ሰደዳቸው። ዛሬ እስላሞች ሁሉ ዓረቦች በእስማኤል በኩል የአብርሃም ልጆችና ወራሾች ናቸው ይላሉ። በተለይ ፳ኤሎች ግን በአብርሃም ልጅነት የሚመኩት በደንበኛው ልጁ በይስሐቅ በኩል የመጣውን ትውልድ በመከተል ነው። አንዳንድ ክርስቲያን ደግሞ እንደ ዮሐንስ ምጥምቁ ቃል መዳን በአብርሃም ተወላጅነት የሚሰጥ አይደለም ባዮች ናቸው። (ማቴ 3፡9፤ ሉቃስ 3፡8) ይስሐቅም ከሚስቱ ከርብቃ ኤሳውንና ያዕቆብን ወለደ። ያዕቆብ የኤሳው ታናሽ ሆኖ ሳለ ብኵርናን በምስር ወጥ ከኤሳው ከገበየ በኋላ ዐሥራ ሁለቱን የእስራኤልን የነገድ አባቶች ወለደ። ከዐሥራ ሁለቱም አንዱ ከብንያም በላይ የመጨረሻው ልጅ ዮሴፍ ነው። በዛሬ አባቶች ዘንድ እንደ ተለመደ ትንሹን ዮሴፍን አባቱ ያዕቆብ ከሌሎቹ አብልጦ ይወደው ነበርና በዚሁ ቅናት የያዛቸው ወንድሞቹ ከምድያም በከነዓን በኩል ወደ ግብፅ ለሚሔድ ነጋዴ ዮሴፍን ሸጡት። ገዥውም ዮሴፍን ይዞ ወደ አገሩ ወደ ግብፅ ከገባ በኋላ ለጶጢፋር ሸጠው። ጶጢፋርም በቤቱ እንደ አሽከር አድርጎ አስቀመጠው። ጌታውም ለጉዳዩ ወደ ውጭ በሔደበት ሰዓት የጌታው ሚስት ለሥጋ ፈቃድ ተመኘችውና ጠየቀችው። እሱም «ጌታዬ ባያይ እግዚአብሔር ያያል» የሚል የሚያስደነግጥ መልስ ሰጠና እንቢ አላት። እሷ ግን ሳታፍር ሳትደነግጥ ለማስገደድ ልብሱን ብትይዘው ልብሱን ተወላትና ወደ ውጭ ሸሸ። ከዚህ በኋላ ጌትዮው ከመንገድ ሲገባ «ይኸ ለአሽከርነት ያመጣኸው ዕብራዊ ካላነቅሁሽ ብሎ ስንተናነቅ ብጮኽበት ልብሱን ጥሎኝ ሔደ» ብላ አሳየችው። ጌትዮም ነገሩን ሳይመረምር የሚስቱን ቃል ብቻ በማመን ጻድቁን እንደ ኅጢአተኛ እወህኒ ቤት አገባው። ከዚህ ከወህኒ ቤት በሕልም አፈታት ምክንያት ወጥቶ ከግብፅ ንጉሥ ከፈርዖን ጋራ ተዋወቀና ባለሟል ሆነ። ቀጥሎም ዮሴፍ የንጉሡ የፈርዖን እንደራሴ ለመሆን በቃ። በዚህ ዘመን ግብፅን ይገዙ የነበሩት የመካከለኛው መንግሥት ፈርዖኖች ነበሩ። በዚህ ዘመን በከነዓን አገር ረኃብ ተነሥቶ ነበርና፤ የሚሸመት እኽል ለመፈለግ የሸጡት ወንድሞቹ ከከነዓን ወደ ግብፅ መጡ። እሱም ወንድሞቹን ዐወቃቸው፤ የሚፈልጉትንም እኽል ሰጣቸው። የአባቱንም ሕይወት ጠይቆ ከተረዳ በኋላም ከአባታቸው ከያዕቆብና ከሚስቶቻቸው ጋራ ከከነዓን ወደ ግብፅ መጥተው እንዲቀመጡ ነገራቸው። ከዚህ በኋላ ከእግዚአብሔር ለአባታቸው ለአብርሃምና ለዘሩ የተሰጣቸውን አገራቸውን ከነዓንን ትተው ያዕቆብና ልጆቹ በድምሩ ፸ ነፍስ ሆነው ግብፅ መጥተው ተቀመጡ። ወደ ግብጽ የወረዱበት ጊዜ፣ በመጽሐፈ ኩፋሌ ሲቆጠሩ፣ ከፍጥረት 2172 ዓመታት አለፉ፣ ይህም ከክርስቶስ ልደት በፊት 1900 ዓመታት ያህል ነው። ዮሴፍ ካለፈ በኋላ፣ በአባይ ወንዝ አፍ ወይም በጌሤም ለትንሽ ጊዜ ለእጭታዊ (ለ13ኛው ሥርወ መንግሥት) ተገዥ 14ኛ ሥርወ መንግሥት ተነሣ፤ እነዚህ ከከነዓን የደረሱ ሴማዊ እረኞችና ነጋዴዎች ሲባሉ የዕብራውያን ዘመን በግብጽ ሊያብራራ ይችላል። ከሙሴ እስከ ዳዊት በግብፅ ፻ ዓመት ያኽል እንደ ተቀመጡ ዘራቸው በረከተና የግብፅን መንግሥት እማሥጋት ደረሱ። ስለዚህ በበረከቱበት በመጨረሻ ጊዜ የነበረው የግብፅ ንጉሥ በእስራኤሎች ላይ በኃዘን እስኪጮሁ ድረስ አገዛዝ አጸናባቸው። ይህ ጭቆና ሙሴ በተወለደበት ሰዓት ያህል ጀመረ። እግዚአብሔር ግን ለበረከት ትሆናላችው ብሎ ለራሱ አምልኮ የመረጣቸው ሕዝቦች ናቸውና ሥቃያቸውን ተመልክቶ አዘነላቸው። ሙሴም አድጎ ወደ ምድያም ሸሽቶ የያህዌን ራዕይ በደብረ ሲና ላይ አይቶ ሕዝቡ ከግብጽ እንዲያመልጡ ታዘዘ። በሙሴም አማካይነት በልዮ ልዮ ተአምራት ከግብፅ አወጣቸው። ፈርዖኑም ከግብጽ በር ስያባርራቸው ሥራዊቱ በታላቅ ተዓምር በቀይ ባሕር ጠፋ። የዚህ ፈርዖን መታወቂያ በሰፊ ተከረክሯል። ለምሳሌ ዳግማዊ ራምሴስ እንደ ነበር የሚያስቡ ብዙ አሉ። ሆኖም ይህ ፈርዖን የገዛ በ1200 ዓክልበ. ግድም ስለ ሆነ፣ ከዳዊት ዘመን በፊት ለእስራኤል ዘመነ መሳፍንት (በመጽሐፈ መሳፍንት) ከዘጸዓት በኋላ ጊዜው አይበቃም። በመጽሐፈ ኩፋሌ ቁጥጥር ከግብጽ ታሪክ ጋር ሲስማማ፣ ዘጸዓት የሆነው በ1661 ዓክልበ. ስለ ሆነ የጠፋው ፈርዖን መርነፍሬ አይ (ከ13ኛው ሥርወ መንግሥት) ይመስላል። በመርነፍሬ አይ ዘመን መጨረሻ፣ ዕብራውያን የወጡበት ዓመት፣ የግብጽ ኃይል እጅግ ደክሞ አንድ አሞራዊ ወገን «ሂክሶስ» ወይም 15ናው ሥርወ መንግሥት ወደ ግብጽ ስሜን ወረረ፤ እነዚህ ከከነዓን ስለ ደረሱ ብዙ ጊዜ ከእብራውያን ጋር ተደናግረዋል። ኢያሱ ወልደ ነዌ ከነዓንን እያሸነፈው፣ ሂክሶስ መላውን ግብጽ ያሸነፉ ተዋጊዎች ነበሩ፣ በ1548 ዓክልበ. ፈርዖኑ አህሞስ ሂክሶስን ከግብጽ አባረራቸው እንጂ ይህ የእብራውያን ዘጸአት አልነበረም። ለእስራኤል ወደ ፊትም የሚተዳደሩበትን ሕግ በሙሴ አማካይነት ሰጣቸው። ከዚያም በኢያሱ መሪነት የከነዓንን ነገሥታት አሸንፈው ለአባታቸው ወደ ተሰጠው ወደ ከነዓን አገር ገቡ። በአብርሃምና በያዕቆብ ጊዜ ያንድ የትልቅ ሰው ቤተሰብ ብቻ የነበሩት አሁን ግን ከያዕቆብ እስከ ሳሙኤል ድረስ ፷፻ ዓመት በሚያኽል ጊዜ ውስጥ በርክተው በበረቱባቸው ጊዜዎች መንግሥት ለማቆም በቁ። መጽሐፈ መሳፍንት እንደሚተርክ፣ በሌሎች ወቅቶች በአረመኔ ጎረቤታቸው በአሕዛብ ጣኦታት ከተሳሳቱ በኋላ፣ አይሁዶች ለጊዜ ተገዥ ይሆኑ ነበር። በየተራ ለሶርያ፣ ለሞአብ፣ ለአሞን፣ ለምድያም ወዘተ. ይገዙ ነበር፣ እያንዳንዱም ጊዜ ዕብራውያን ወደ እግዜር በተመለሱበት ወቅት የሚያድናቸው ፈራጅ ወይም አለቃ ይልካቸው ነበር። ጎቶንያል፣ ናዖድ፣ ዲቦራና ባራክ፣ ጌዴዎንም በዚህ አይነት ነበሩ፣ የአረመኔ ሃይሎችን ያሸንፉ ነበር። በነዚህም ክፍለዘመናት በሥነ ቅርስ በተገኙት በሌሎች ታሪካዊ ሰነዶች እንደሚታወቅ፣ «ሃቢሩ» ወይም «አፒሩ» የተባለ ብርቱ ወገን ከከነዓናዊ ጎረቤቶቻቸው ጋራ ይታገሉ ነበር፤ ሆኖም የነዚህ «ሃቢሩ» መታወቂያ ለዘመናዊ ምዕራባውያንና አይሁዳውያን ሊቃውንት የ«ሚኒማሊስም» (ክህደት) ፍልስፍና ተከታዮች ስለ ሆኑ አጠያያቂ ጉዳይ ሆኗል። ከጌዴዎን ቀጥሎ አቢሚለክ ለሦስት ዓመታት (1252-1249 ዓክልበ. ያህል) የእስራኤላውያን አምባገነን በሴኬም ተደረገ። በእርሱ አስተዳደር ግን ሃይማኖታቸው የአረመኔ ጣኦት በአልብሪት አምልኮት ሆነ። መጨረሻውም በእርስ በርስ ጦርነት ደረሰ (መሳፍንት 9)። በሚከተሉት ፈራጆች ዘመን ዕብራውያን በተለይ በገለዓድና ኤፍሬም ሠፈሮች ይጠቀሳሉ እንጂ መላውን አገር እንዳልያዙ ይመስላል። በ1155 ዓክልበ. ግን እንደገና ፍልስጥኤም በርቶ እስራኤልን ይገዛ ጀመር። በ1135 ዓክልበ. በፍልስጥኤማውያን ሥር እየቆዩ ሶምሶን የእስራኤላውያን አለቃ ሆነ። በ1115 ዓክልበ. ኤሊ የእስራኤል ፈራጅ ሆነ። በ1076 ዓክልበ. ፍልስጥኤማውያን ታቦትን ማረኩ፤ በሚከተለው አመት ግን ሳሙኤል አስመለሰው። ስለዚህ በመጀመሪያ ጊዜ በነጌዴዎን፤ በነሶምሶን በመሳፍንቱ፤ ከዚያም በነኤሊ፤ በነሳሙኤል በካህናቱ ሲተዳደሩ ቆይተው በመጨረሻ እንደ ጎረቤቶቻቸው እንደ ፍልስጥኤማውያን፤ እንደ ሞዓባውያንና እንደ አሶራውያን «ንጉሥ» ይደረግልን ብለው ጠየቁና በእግዚአብሔር ፈቃድ በ1055 ዓክልበ. ሳሙኤል ሳኦል የእስራኤል ንጉሥ እንዲሆን አደረገ። ከዳዊት እስከ ባቢሎን ምርኮ ከዚያም ዳዊት ቀጥሎም ልጁ ሰሎሞን ነገሠ። በዳዊትና በሰሎሞን ዘመነ መንግሥት የእስራኤል ልጆች መንግሥታቸው ታላቅ መሆኑ በሁሉ ዘንድ ታወቀ። እነዚህ የእስራኤል ዘሮች ምንም እንኳን ቀድሞ በግብፅና በሲና በረሓ በኋላም በአገራቸው በከነዓን ሳሉ አንዳንድ ጊዜ አብረው በአሉት ሕዝብ ልማድና አምልኮ እየተዋጡ ጣዖት ማምለካቸው ባይቀር ከአብርሃም ጀምሮ እስከዚህ እስከ ሰሎሞን መንግሥት ድረስ፤ ከሰሎሞን ጀምሮም እስከ ዛሬ ድረስ በአንዱ በእግዚአብሔር ያመልካሉ። በሰሎሞንም ጊዜ ለእግዚአብሔር ትልቅ ቤተ መቅደስ ተሠራ። ስለዚህ የእውነተኛው እግዚአብሔርና የነሱም የዳዊትና ይልቁንም የሰሎሞን ስም በዓለም ታወቀ። ከክርስቶስ ልደት በፊት በሺ ዓመት ላይ ንግሥታችን ንግሥተ ሳባ የሰሎሞንን ጥበብ ለማየት ወደ ይሁዳ ከተማ ወደ ኢየሩሳሌም የሔደቸው በዚህ ምክንያት ነው። ነገር ግን ከዚያ ወዲህ የተነሡት የሰሎሞን ተከታዮች አንዳንድ ነገሥታት የጎረቤቶቻቸውን የጢሮስንና የሲዶናን የባቢሎንንም አማልክት ብኤልንና ሞሎክን እያመለኩ እግዚአብሔርን አሳዘኑት። አንዱ ንጉሥ ተነሥቶ ለጣዖት አትስገድ አታምልክ፤ የሰገድህ አንደ ሆነ በአሕዛብ እጅ ትወድቃለህ የሚለውን የኦሪትን ቃል በካህናቱና በነቢያቱ አፍ ለሕዝቡ እያስነበበ ጣዖታቱን እንዲያጠፉና ሕዝቡ እውነተኛውን እግዚአብሔርን ብቻ እንዲያመልክ ሲያደርግ፤ አንዱ ንጉሥ ደግሞ የማይታየውን እውነተኛውን እግዚአብሔርን ከማምለክ የሚታየውን ሐሰተኛውን ጣዖት ማምለክ ስለ መረጠና ሕዝቡም ስለ ተከተለው እስራኤል ከአምላካቸው ከእግዚአብሔር ተጣሉ። የውድቀታቸውም ዋዜማ ሲሆን ወደ ሁለት መከፈል ጀመሩ። ከሙሴ ጀምሮ እስከ ሰሎሞን ድረስ በ፩ መሪ ይተዳደሩ የነበሩት አሁን በሮብዓም ዘመን ወደ ሁለት ተከፈሉና ዐሥሩ ነገዶች ከኢየሩሳሌም በሰሜን በኩል ያለውን ሰማርያን ያዙ። የመጀመሪያውም ንጉሣቸው ኢዮርብዓም ሆነ። ሁለቱ የይሁዳና የብንያም ወገኖች በታችኛው በዚሁ በኢየሩሳሌም ቀርተው ለየብቻ ይተዳደሩ ጀመር። ስማቸውም የላይኛው የእስራኤል መንግሥት የታችኛው የይሁዳ መንግሥት ይባል ጀመር። እነዚህ ወደ ሁለት የተከፈሉት መንግሥታት አንዳንድ ጊዜ እየተጣሉ እርስ በራሳቸው ሲዋጉ፤ አንዳንድ ጊዜ እየተፋቀሩ አንድ ሆነው የእስራኤልን መንግሥት ጠላት አሶርን የይሁዳን መንግሥት ጠላት ባቢሎንን ሲወጉ ብዙ ዘመን በነጻነት ቆዩ። ከዚህ ቀጥሎ ግን ነፃነታቸው በአሶርና በባቢሎን ተደምስሶ በሰማርያ ከነገሡት ነገሥታት እነአክዓብ (አሐብ) በይሁዳ ከነገሡት እነሮብዓም፤ እነምናሴ «እኔ ነኝ አምላካችሁ ከባርነት ቤት ከምድረ ግብፅ ያወጣኋችሁ፤ ከኔ በቀር ለሌሎች አማልክት አትስገዱ» ያለውን ችላ እያሉ ሞሎክንና ብዔልን እያመለኩ ስለ አስቸገሩት፤ በወሰናቸው ያሉት በእርሱ የማያመልኩት የአሶርና የባቢሎን መንግሥታት እንዲያይሉባቸው አደረገ። ስለዚህ በሰሜን ያለውን የእስራኤልን መንግሥት አሶራውያን፤ በደቡብ በኩል ያለውን የይሁዳን መንግሥት ባቢሎናውያን በጦርነት ደመሰሱት። በሰሎሞን ጊዜ አምሮ የተሠራውም ቤተ መቅደስ ፈረሰ። የዚህ ቤተ መቅደስና የነገሥታቱም መሣሪያ ከነገሥታቱና ከሕዝቡ ጋራ በምርኮ ወደ ባቢሎን ተጋዘ። ወደ ኢየሩሳሌምም ከባቢሎን ከአሶር ከሰማሪያ ድብልቅ ዘሮች ከሰሜን፤ የኤዶምያስ ሰዎች ከደቡብ እየመጡ በየቀኑ ተሰደዱበት። ከባቢሎን ምርኮ እስከ ኢየሱስ ልደት እንግዲህ እሰከ አሁን ድረስ ምንም እንኳን በየስፍራቸው የሰዎቹ መኖር የታወቀ ቢሆን ፋርሶችም ግሪኮችም ሮማውያንም ታናሽ እስያንና የአፍሪካን ሰሜን ወረው ገና በገናንነት አልተነሡም። ነገር ግን ከኋላ ከረጅም ጊዜ በግምት ከ፬ ሺሕ ዓመት ጀምሮ እስከ አሁን እስከ ፮ኛው መቶ ዓመት ድረስ ከክርስቶስ ልደት በፊት የታወቁም ሥልጣኔም ኃይልም ያላቸው ግብፅ፤ አሶር፤ ባቢሎን፤ ኢትዮጵያ (ናፓታ)፤ ህንድ፤ ቻይና ናቸው። ነገር ግን በኋላ የታናሽ እስያን አገሮችና ግብፅን እስራኤሎችን ጭምር ቀጥቅጦ የገዛውን በነናቡከደነጾር ጊዜ የገነነውን የባቢሎንን መንግሥት የሚጥል የፋርስ መንግሥት ተነሣ። ከፋርስ በፊት ጎረቤቱ የሜዶን (ሚድያ) መንግሥት ለጥቂት ዘመን አይሎ ነበር። እስከ ባቢሎንና እስከ አሶር እስከ ኢየሩሳሌምም ደርሶ ነበር። ፋርስንም የራሱ ግዛት አድርጎት ነበር። ነገር ግን ፋርሶች ጊዜ ሲመቻቸው ከውስጣቸው ቂሮስ የሚባለውን ብልኅ ንጉሥ ባነገሡ ጊዜ የሜዶንም የአሶርም የባቢሎንም ትልቅነት ወደ ውድቀት ማዘንበል ጀመረ። ቂሮስ ከክርስትና በፊት በ፭፻፶ ዓመት በፋርስ ላይ ነገሠና መጀመሪያ የሜዶንን ቀጥሎ የልድያን መንግሥት አሸንፎ ያዘ። ከዚያም በናቡናኢድ ዘመነ መንግሥት ትልቁን የባቢሎንን ከተማ በ፭፻፴፰ ዓመት ከቦ አስጨነቀ። በመጨረሻም በጦር ኃይል አሸንፎ ያዘና ትልቁን የባቢሎንን ግዛት የፋርስ የአውራጃ ግዛቱ አደረገው። ከዚህ በኋላ በናቡከደናጾር ጊዜ በምርኮ የሄዱት የኢየሩሳሌም (የእስራኤል) ሹማምንት ተፈትተው ሁሉም ተሰብስበው ድል አድራጊው ቂሮስ ፊት በቀረቡና ባያቸው ጊዜ አዘነላቸው። ስለዚህ ምርኮኞቹ ፳ኤሎች አለቆቻቸውን ዕዝራን ነሕምያን ዘሩባቤልን ይዘው በነፃነት ወደ አገራቸው ወደ ኢየሩሳሌም እንዲመለሱ ፈቀደላቸው። ከኢየሩሳሌም ቤተ መንግሥትና ከቤተ መቅደስም ተዘርፎ በባቢሎን ከተማ ለጊዜው የተገኘውን ንዋየ ቅድሳት ይዘው ሄደው የፈረሰውን የእግዚአብሔርን ቤተ መቅደስ መልሰው እንዲሠሩ አዘዛቸው። ከራሱም እርዳታ ጨመረላቸው። እስራኤሎችም ቂሮስን ተሰናብተው በሹማምንት በነዘሩባቤል በሊቀ ካህናቱም እየተመሩ በደስታ ወደ አገራቸው ወደ ኢየሩሳሌም ተመልሰው የከተማውንና የቤተ መቅደሱን ሥራ ጀመሩ። ሥራውንም እጅ በእጅ ብለው ቅጥሩን ሠርተው አዳረሱት። ዳሩ ግን በመካከሉ የሚያሳዝን ነገር መጣ። «እነዚህ ሰዎች ከተማቸውንና ቅጥራቸውን ሠርተው ከፈጸሙ በኋላ አይታዘዙልህም፤ የቀድሞ ታሪካቸውንም ስንመረምር አዋኪ ሰዎች መሆናቸውን ተረድተናል» ብለው ነገረ ሠሪዎችና የፋርስ መንግሥት ተመልካቾች ለንጉሡ ላኩ። ንጉሡም ምንም ደግና ብልኅ ቢሆን በእንደዚህ ያለ ዘውዱንና ገዥነቱን በሚያሠጋ ነገር መገንገኑ አይቀርምና ሥራው ይቁም የሚል ትእዛዝ አስተላለፈ። ቢሆንም በቂሮስም በዳርዮስም ጊዜ ሲከለከልም ሲፈቀድም በቀን ብዛት የኢየሩሳሌም ከተማና ቤተ መቅደስ ተሠርቶ አለቀ። ይህ ሁሉ በብሉይ ኪዳን በመጽሐፈ ነገሥትና በመጽሐፈ ዕዝራ በመጽሐፈ ዜና መዋዕል፤ በመጽሐፈ መቃያንና በዜና አይሁድም ተጽፏል። የፋርስ መንግሥት በቂሮስና በነዳርዮስ ዘመን ቅልቅ የንጉሠ ነገሥት መንግሥት ሆኖ እስከ ፫፻፴፬ ዓመት ድረስ ከቆየ በኋላ በዚህ ዘመን ከመቄዶንያ (ግሪክ) ትልቁ እስክንድር ተነሥቶ ጦሩን ይዞ ከመጨረሻው ከፋርስ ንጉሥ ከዳርዮስ ፫ኛ ጋራ ተጋጥሞ አሸንፏል። እስክንድርም የዳርዮስን ጦር ካሸነፈ በኋላ የፋርስና የግዛቱ የባቢሎን የአሶር የፓለስቲን የግብፅ ባለቤት ሆኖ፤ እስከ ህንድ ወንዝ ድረስ ገፍቷል። እስክንድር በነገሠ በ፲፫ በተወለደ በ፴፫ ዓመቱ ስለ ሞተ ግዛቱን «ዲያዶክ» የሚባሉት የጦር አለቆች ተከፋፍለው እስከ ሮማውያን መምጣት ድረስ ገዝተዋል። በፓለስቲን ያሉት እስራኤሎች ከባቢሎን ወደ ፋርስ፤ ከፋርስ ወደ ግሪክ (ከገዥ ወደ ገዥ) ከዚያም ወዲህ ቶሎሜውስ (በጥሊሞስ) በሚባሉት በግብፅ ገዥዎች ቀጥሎ ደግሞ ሴሌውሲድ በሚባሉት በሶርያ ነገሥታት ውስጥ ጥገኛም ተገዥም እየሆኑ ከክርስቶስ ልደት በፊት የሁለቱንና የአንደኛውን መቶ ዓመት ጊዜያቸውን አሳለፉ። ቶሎሜውስና ሴሌውኩስ የሚባሉት የትልቁ እስክንድር ፪ የጦር አለቆች ነበሩ። እስክንድር ከሞተ በኋላ ቶሎሜውስ በግብፅ ነገሠና ቶሎሜይ የተባለውን፤ ሴሌውኩስ በአሶርና በባቢሎን ነግሦ ሴሌውሲድ የተባለውን ቤተ መንግሥት (ዲናስቲ) የመሠረቱ ናቸው። ከዚህ በኋላ ሮማውያን ከኢጣሊያ ተነሥተው እነሺፒዮኔ የአፍሪካን፤ ሰሜን፤ እነማሪዮ እነቼዛሬ ኦታቪያኖ የፈረንሳዊን የኤስፓኝን የእንግሊዝን (ጋልያና ብሪታንያን ኤስጳንያን)፤ እነሲላ እነፓምፔዎ የባልካንን አገሮችና የታናሽ እስያን መንግሥታት ሲወሩ ፓምፔዎ (ዮሐንስ መደብር ፉምፍዮስ የሚለው) እንደ ኤውሮፓ አቆጣጠር በ፷፪ ዓመት ላይ ድል አድርጎ ፓለስቲንን ያዘ። ከዚህ በኋላ በ፳፱ ዓመት ከክርስቶስ ልደት በፊት ሮማውያንን ካዩ ጁሊዎ ቼዛሬ አታቪያኖ የሚሉት በኋላ ግርማ ያለው ጠቅላይ አለቃ ለማለት «አውግስጦስ» የሚባል የማዕረግ ስም የተጨመረለት፤ እኛ ኢትዮጵያውያን በዚሁ ይዞታ አውግስጦስ ቄሳር የምንለው በሮማ ነገሠ። ከአውግስጦስ ቄሳር ንጉሥ ቀደም ብሎ በዮልዩስ ቄሳር ጊዜ በሮማ የበላይ ገዥነት ውስጥ ትልቁ ሄሮድስ የሚባለው ንጉሥ ተብሎ ከሮማ ምክር ቤት በአርባ ዓመት ከክርስቶስ ልደት በፊት ተፈቅዶ በይሁዳ (ፓለስቲን) ተሾሟል። ሄሮድስ የኤዶምያስ ተወላጅ ነው። የኤዶምያስም ዘር ከያዕቆብ ታላቅ ወንድም ከኤሳው ትውልድ የመጣ ነው ይባላል። ሄሮድስ በይሁዳ በነገሠ ጊዜ የግሪክና የሮማን ሥልጣኔ በአገሩ ለማስገባት ፈቃደኛ ሆነ። በሮማ የነገሠውን አውግስጦስ ቄሳርንም ከልቡ ይወደው ነበርና በቀያፉ በታች በባሕር ዳር የምትገኘዋን ከተማ አሠርቶ ለእርሱ ስም መታሰቢያ እንድትሆን ቂሳርያ ብሎ ሰየማት። በዚህ ሁሉ ምክንያት ሄሮድስ በሮማውያን ዘንድ የታመነና የተወደደ ሆኖ በፓለስቲን በንጉሥነት ብዙ ጊዜ ቆየ። እንዲሁም ምንም እንኳን ባህሪዮና ምግባሩ እንደ ወገኖቹ እንደ ኤዶምያስ ቢሆን፤ ሃይማኖቱ ወደ እስራኤል የሚያደላ ስለነበር የአይሁድን ሃይማኖትና ልማድ ያከብርና ነበርና እነሱም እርሱን ይፈሩትና ያከብሩት ነበር። ዛሬ ግን በክርስቲያኖች ዘንድ ጌታችን የተወለደ ጊዜ ንጉሥ የሚሆን ሕፃን ተወለደ ማለትን ሰምቶ ከኔ በቀር ማን ንጉሥ ሊሆን ነው ብሎ ጌታችንን አብሮ ያገኘ መስሎት ብዙ ሕፃናት በማስፈጀቱ ለወዳጁ ለሄሮድያዳ ሲል የዮሐንስ መጥምቁን ራስ በማስቆረጡ እንደ ትልቅ ጨካኝና አመፀኛ የተቆጠረ ሰው ነው። ይህ በመጽሐፍ ቅዱስ የሚገኘው የ፳ኤሎች ታሪክ ነው። የእስያ ታሪክ መጽሐፍ ቅዱስ

11647

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A9%E1%88%A9%E1%8A%AB%E1%8A%95%20%E1%8D%89%E1%8C%8B

ኩሩካን ፉጋ

ኩሩካን ፉጋ የማሊ መንግሥት ሕገ መንግሥት ከ1227 ዓ.ም. እስከ 1637 ዓ.ም. ነበረ። በማንሳ (ንጉሥ) ሱንጃታ ኬይታ ቃል ታዋጀ። በተለይ ለአፍሪካዊ ግዛት መንግሥት በቀድሞ የታወቀውና በአፍ ቃል የሚወርድና የሚወረስ ሕገ መንግሥት ሆኖ እንደ ኢትዮጵያ ፍትሐ ነገሥት ሳይሆን ከሌላ አኅጉር ልማድ አልተወሰደም። የማሊ ኅብረተሠብ በዚሁ ሕገ መንግሥት በወገኖች ተከፋፈለ። ከነዚህ 16ቱ 'የፍላጻ ማሕደር ተሸካሚዎች' ተብለው የመከላከል ሀላፊነት ነበራቸው። የ5 ወገኖች ሀላፊነት የሃይማኖት ጠባቂዎች (እስልምና) ነበረ። 4 ወገኖች በየሥራው ላይ (የብረታብረት፣ የእንጨት፤ የቆዳ ሥራ ወዘተ) ተሾሙ። በመጨረሻ 4 ወገኖች የቃል ሊቃውንት ተባሉ፤ የመንግሥት ታሪክ በግጥም ዘገቡ። በማሊ ንጉሥ ሱንዲያታ የተዋጀው ሕገ መንግሥት አንቀጽ 1፦ ታላቁ ማንዴ ኅብረተሠብ በ16 የፍላጻ ማሕደር ተሸካሚ ወገኖች፣ 5 ሃይማኖት ጠባቂ ወገኖች፣ 4 ሠራተኛ ወገኖች፣ እና 1 ባርያ ወገን ይለያያል። እያንዳንዱ ልዩ ተግባርና ሚና አለው። አንቀጽ 2፦ ሠራተኛ ወገኖች ለአለቆችና ለአማካሪዎቻቸው ዕውነቱን ለመናገርና በሙሉው ግዛት የተመሠረቱትን ገዢዎችና ሥርዓት በቃሉ ለመከላከል አለባቸው። አንቀጽ 3፦ 5ቱ የሃይማኖት ጠባቂ ወገኖች በእስልምና አስተማሪዎቻችን ናቸው። ሰው ሁሉ በማስተንግዶ ሊያክብራቸው ይገባዋል። አንቀጥ 4፦ ሕብረተሠቡ በእድሜ ይከፋፈላል። በ3 አመታት ቅድም ተከተል ጊዜ ውስጥ የተወለዱት ግለሰቦች አንድ ክፍል ናቸው። በልጆችና በሽማግሌዎች መካከል ያለው ክፍል አባላት ስለ ኅብረተሠቡ ጉዳዮች ውሳኔ በመቋረጥ ተከፋፋዮች እንዲሆኑ ሊጠየቁ ይገባል። አንቀጽ 5፦ ሰው ሁሉ የሕይወትና ደህንነቱን የመጠብቅ መብት አለው። ስለዚህ ሰው የባልንጀራውን ሕይወት ለማጥፋት ቢሞክር ኖሮ፣ በሞት ይቀጣል። አንቀጽ 6፦ የምጣኔ ሀብቱን ትግል ለማሸነፍ፣ ስንፍናን ቦዞኔንም ለመዋጋት፣ አጠቃላይ የመቆጣጠር ሥርዓት ተመሠርቷል። አንቀጽ 7፦ በማንዲንካ ሕዝብ መካከል «ሳናንኩያ» (የመቃለድ ጸባይ ወይም ዝምድና) እና የደም ውል ተመሠርቷል። ስለዚህ በነዚህ ወገኖች መካከል የሚነሣው ጠብ ሁሉ የእርስ ብርስ መከባበርን ደንብ ሊያዋርድ አይገባም። በወንድማማችና በእህትማማች መካከል፣ በአያቶችና በልጅ ልጆች መካከል፣ መታገሥና መቃለድ መርኁ እንዲሆን ይገባል። አንቀጽ 8፦ የከይታ ቤተሠብ በመንግሥቱ ላይ ገዢው ቤተሠብ ሆኖ ይሰየማል። አንቀጽ 9፦ የልጆች ትምህርት ኅብረተሠቡን በሙሉ ይጠቅማል። የወላጅነት ሥልጣን እንግዲህ ለሰው ሁሉ የሚወድቅ ነው። አንቀጽ 10፦ እርስ በርስ የጋራ ስሜት (በደስታ ወይም በሀዘን) ሊኖረን ይገባናል። አንቀጽ 11፦ ሚስትህ ወይም ልጅህ ከቤት የሮጠች እንደ ሆነ እስከ ጎረቤት ድረስ አትከተላት። አንቀጽ 12፦ ወራሽነት በአባት በኩል ሆኖ፣ አባቱ እየኖረ ሥልጣን ለልጁ ከቶ አይሰጠም። ዕቃ ቢኖረውም ስልጣን ለልጅ ከቶ አይሰጠም። አንቀጽ 13፦ ባላሙያውን ከቶ አታስቀይሙት። አንቀጽ 14፦ ሴቶችን፣ እናታችንን ከቶ አታስቀይሟቸው። አንቀጽ 15፦ ባልዋ በጉዳዩ ሳይገባ፣ ባለትዳርን ሴት መቸም አትመቱአት። አንቀጽ 16፦ ከሁልቀን ተግባራቸው በቀር፣ ሴቶች በጉዳዮቻችን ሁሉ ውስጥ ሊገቡ ተገቢ ነው። አንቀጽ 17፦ አንድ ውሸት ከ40 አመት በላይ የቆየ እንደ ሆነ፣ እንደ ዕውነቱ ይቆጠር። አንቀጽ 18፦ የበኩሩን መብት ደንብ መጠብቅ ይገባናል። አንቀጽ 19፦ ሰው ሁለት ዓማቶች አሉት። ያጣናት ሴት ወላጆችና ያለ ገደብ የምናቀርብ ንግግር። በመተሳሰብ ልናከብራቸው አለብን። አንቀጽ 20፦ ባርያውን አታጎሳቆለው። ከሳምንቱ የአንድ ቀን ዕረፍት ስጠው፤ ስራውንም በመጠነ ሰዓት ይተወው። የባርያው እንጂ የሚሸክመው አኮፋዳ ባላቤት አይደለንም አንቀጽ 21፦ የአለቃ፣ የጎረቤት፣ የአስተማሪ፣ የቄስ፣ የባልንጀራ ሚስት እንዳታሽኮርመም። አንቀጽ 22፦ ከንቱነት የድካምነቱ ምልክት፣ ትሕትናም የትልቅነቱ ምልክት ነው። አንቀጽ 23፦ እርስ በርስ ከቶ አትከዱ። የክብር ቃላችሁን ጠብቁ። አንቀጽ 24፦ በማንደን (የማሊ መንግሥት)፣ የውጭ አገር ሰውን አትበድል። አንቀጽ 25፦ በማንደን፣ ተልእኮው ምንም አደጋ የለውም። አንቀጽ 26፦ ለአንተ ጥብቅና በአደራ የተሰጠው ወይፈን የበረቱ መሪ ሊሆን አይገባውም። አንቀጽ 27፦ ሴት ልጅ አካለ መጠን በደረሰች ጊዜ፣ ልክ ዕድሜዋ ሳይወሰን በጋብቻ ልትሰጥ ትችላለች። ከእጩዎቹ ቁጥር መካከል የወላጆችዋ ምርጫ ይጸናል። አንቀጽ 28፦ ወንድ ልጅ ዕድሜው 20 አመት በደረሰ ጊዜ ሊያገባ ይችላል። አንቀጽ 29፦ የሚሰጠው ጥሎሽ 3 ላም ይሆናል። ከነዚህም 1ዱ ለሴቲቱ፣ 2ቱ ለአባትዮዋና እናትዮዋ ይሆናሉ። አንቀጽ 30፦ በማንዴ፣ መፈታታት በሚከተሉት ምክንያቶች ብቻ ይታገሣል። የባሉ አለመቻል፣ የአንዱ ባለቤት ዕብድነት፣ ወይም ባሉ የትዳሩን ሀብት አለመቻሉ። ፍቺውም ከመንደሩ ውጭ ይካሔድ። አንቀጽ 31፦ በችግር ላይ የሆኑትን መርዳት ይገባናል። አንቀጽ 32፦ ንብረት በ5 ዘዴዎች በሕጋዊነት ሊገኝ ይቻላል። በመግዛቱ፣ በስጦታው፣ በልውውጡ፣ በሥራውና በመውረሱ ናቸው። ማንኛውም ሌላ ዘዴ፣ የምስክርነት ማስረጃ ካልኖረ በቀር፣ አጠያያቂ ነው። አንቀጽ 33፦ ማናቸውም የተገኘው ዕቃ ቢኖር ባለቤቱም ካልታወቀ፣ አራት አመት ብቻ ከመቆየት በኋላ የጋራ ንብረት ይሆናል። አንቀጽ 34፦ አንዲት ላም በአደራ ለሰው ጥብቅና ስትሰጥ፣ አራተኛው ጥጃ ለሚጠብቀው ሰው ንብረት ይጨመራል። አንዲት ዶሮ በአደራ ጥብቅና ብትሰጥ፣ አራተኛውም ዕንቁላል ለጠባቂዋ ይሂድ። አንቀጽ 35፦ የአንድ ከብት መመምንዘሪያ ዋጋ አራት በግ ወይም አራት ፍየል ይሆናል። አንቀጽ 36፦ ሰው በአኮፋዳው ወይም በኪሱ ምንም ካልወስደ፣ ለማጥገብ ልቅም ማድረጉ ስርቆት አይደለም። አንቀጽ 37፦ ፋኮምቤ የአዳኞች አለቃ ይሰየማል። አንቀጽ 38፦ ቊጥቋጦውን ሳታቃጠል ወደ መሬቱ አትይ፤ ነገር ግን ራስህን ወደ ዛፎች ጫፍ አንሥተህ ፍራፍሬ ወይም አበባ እንደማይኖራቸው ተመልከት። አንቀጽ 39፦ ልማዳ እንስሶች በማረሻ ሰዓት ተስረው ከመከሩ በኋላ ሊፈቱ ይገባል። ይህ ድንጋጌ ግን ለውሻው፣ ለድመቱ፣ ለይብራው ወይም ለዶሮው አያጠቅልልም። አንቀጽ 40፦ ዝምድናን፣ ትዳርንና ጎረቤቱንም አክበራቸው። አንቀጽ 41፦ ጠላቱን መግደል ቢፈቀድም እርሱን ማዋረድ ግን አይፈቀደም። አንቀጽ 42፦ በታላቁ ማህበር፣ በሕጋዊ አመካሪዎቻችሁ ደስ ይበላችሁ። አንቀጽ 43፦ ባላ ፋሴኬ ኩያቴ የሥነ ስርዓት ዋና አለቃና በማንደን ዋና አማላጅ ሆኖ ይሰየማል። እርሱ ከወገኖቹ ሁሉ በተለይም ከንጉሱ ቤተሠብ ጋራ መቃለድ ይችላል። አንቀጽ 44፦ እነዚህን ደንቦች የሚጥስ ሁሉ ይቀጣል። ሰው ሁሉ ተግባራዊ ሆነው እንዲጸኑ ይታዘዛል። ሕገ መንግሥታት የአፍሪካ ታሪክ

41520

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%98%E1%88%8D%E1%8A%A8%20%E1%8C%BC%E1%8B%B4%E1%89%85

መልከ ጼዴቅ

መልከ፡ ጼዴቅ በኦሪት ዘፍጥረት ምዕራፍ 14:18-20 የተጠቀሰ ንጉሥና ቄስ ነበረ። በዚያው ምንባብ መሠረት፣ አብራም እነኮሎዶጎሞርን ካሸነፈ በኋላ፣ የሰዶም ንጉሥ (ባላ) ምርኮውን በምላሽ እንዲቀበለው አብራምን ባገኛኘው ጊዜ፣ «የሳሌም ንጉሥ መልከ ጼዴቅም እንጀራንና የወይን ጠጅን አወጣ፤ እርሱም የልዑል እግዚአብሔር ካህን ነበረ። ባረከውም፦ አብራም ሰማይንና ምድርን ለሚገዛ ለልዑል እግዚአብሔር የተባረከ ነው፤ ጠላቶችህን በእጅህ የጣለልህ ልዑል እግዚአብሔርም የተባረከ ነው አለውም። አብራምም ከሁሉ አሥራትን ሰጠው።» የሳሌም ሥፍራ በኋላ እየሩሳሌም የተባለው ከተማ እንደ ሆነ በአብዛኞቹ ይቀበላል። መልከ ጼዴቅ እንደገና በመዝሙረ ዳዊት 109 ይጠቀሳል፦ «እንደ መልከ ጼዴቅ ሥርዓት አንተ ለዘላለም ካህን ነህ ብሎ፥ እግዚአብሔር ማለ አይጸጸትም።» በአዲስ ኪዳን ደግሞ ቅዱስ ጳውሎስ ወደ ዕብራውያን ሲጽፍ በ5፡6 ይህ መዝሙር ስለ መሢሕ ትንቢት መሆኑን አውቆ ይጠቅሰዋል። በምዕራፍ 6፡20 ኢየሱስ እንደ መልከ ጼዴቅ ሹመት ለዘላለም ሊቀ ካህናት የሆነው እንደ ሆነ በግልጽ ያስተምራል። በተለይ በምዕራፍ 7 ስለ መልከ ጼዴቅ ይጽፋል። የ«መልከ ጼዴቅ» ትርጉም «የጽድቅ ንጉሥ» ሲሆን «የሳሌም ንጉሥ» ደግሞ «የሰላም ንጉስ» ማለት እንደ ነበር ይገልጻል። ከአብራም የላቀ፣ አብራምም ለእርሱ አስራት የሰጠው፣ ደግሞ በዳዊት ዘላለማዊ ቄስ የተባለው ስለ ሆነ፣ የክርስቶስ አምሳል እንደ ነበረ ያሳውቀናል። ከአብራም በቀር አሕዛብ በሙሉ አረመኔ ሲሆኑ የዚህ ዘላለማዊ ቄስ መታወቂያ ወይም ማንነት ለዘመናት ምስጢራዊ ጥያቄ ሆኖአል። በአንዳንድ በተለይ በአይሁዶች መምህራን ዘንድ፣ ይህ መልከ ጼዴቅ በእውነት የኖህ ልጅ ሴም ነበረ፣ ሹመቱም ከማየ አይህ በፊት ስለ ኖረ ነበር። ሌሎች ሊቃውንት እንደሚሉ፣ መልከ ጼዴቅ እራሱ መሲህ ነበረ፣ በአብራም ዘመን ለጊዜው ጉብኝት ያደረገው ወልድ (መሲህ) ነበር። በተጨማሪ መልከ ጼዴቅ ኢትዮጵያዊ ነው የሚል ልማድ ወይም ሃልዮ ይኖራል። ከዚህ በላይ ከመጽሐፍ ቅዱስ ውጭ ስለ መልከ ጼዴቅ የተለያዩ ትምህርቶችና ታሪኮች አሉ። በቅሌምንጦስ ሥነ ጽሑፍ ኪታብ አል-ማጋል በቅሌምንጦስ ሥነ ጽሑፍ ውስጥ ይመደባል። በዚህ ጹሑፍ ዘንድ፣ ሰብአ ሠገል ብራናውን ለክርስቶስ በሕጻንነቱ እንደ ስጦታ ሰጡት፣ እሱም ለጴጥሮስ፣ ጴጥሮስም በኋላ የሮሜ ፓፓ ለሆነው ለቅሌምንጦስ ያቀረበው ታሪክ ነው። በዚህ መሠረት፣ የመልከ ጼዴቅ አባት የአርፋክስድ ልጅ ማሊኽ እንደ ነበር እናቱም ዮጻዳቅ እንደ ተባለች የአርፋክስድ አባት ሴም በጻፈው መዝገብ እንደ ተገኘ ይጨምራል። ከዚህ በላይ፣ በኖህ ትዕዛዝ ሴምና መልከ ጼዴቅ አብረው ወደ አራራት ሔደው የአዳምን ሬሳ ከኖህ መርከብ አወጡት። ከዚያ በሗላ፣ በመላዕክት ዕርዳታ ወደ ኢየሩስሌም ዞረው በጎልጎታ ኮረብታ ውስጥ አቀበሩት። አብራም በእግዚአብሔር ትዕዛዝ ይስሐቅን እንደ መሥዋዕት ወደ መሥዊያ ቦታ ባመጣው ጊዜ፣ የነበሩበት ኮረብታ ጎልጎታ ሲሆን የመልከ ጼዴቅ መሥዊያ ቦታ ነበር። ያንጊዜ የአሕዛብ ነገሥታት ስለ መልከ ጼዴቅ ዝና ሰምተው ለበረከት ወደርሱ መጥተው ነበር። እነዚህ ነገሥታት ሁሉ ወዲያው ከተማ ለመልከ ጼዴቅ ሠሩለት፣ ስሙን «እየሩሳሌም» አለው። ነጉሦቹም እንደሚከተሉ ይዘርዝራሉ፦ የጌራራ ንጉሥ አቢሜሌክ፣ የሰናዖር ንጉሥ አምራፌል፣ የዴላሳር (ኤላሳር) ንጉሥ አርዮክ፣ የኤላም ንጉሥ ኮሎዶጎምር፣ የሕዝብ ንጉሥ ቲዳል (ቲርጋል)፣ የሰዶም ንጉሥ ቤራ (ባላ)፣ የገሞራ ንጉሥ ብርሳ፣ የአሞራውያን ንጉሥ ስምዖን፣ የሳባ ንጉሥ ሲማይር፣ የቤላ (ዞዓር) ንጉሥ ቢስላህ፣ የደማስቆ ንጉሥ ህያር፣ እና የበረሃዎች ንጉሥ ያፍታር ናቸው። ከዚህም በኋላ የቴማን ንጉሥ ማዋሎን የመልከ ጼዴቅን በረከት ለማግኘት ወደ እየሩሳሌም ተጓዘ ይላል። ተመሳሳይ ዝርዝሮች የመዛግብት ዋሻ እና የአዳምና ሕይዋን ትግል ከሠይጣን ጋራ በተባሉት መጻሕፍት ይገኛሉ። በአዳምና ሕይዋን ትግል ዘንድ የመልከ ጼዴቅ አባት የአርፋክስድ ልጅ ቃይንም ነው። መጽሐፈ ንቡ የሚባለው ጽሑፍ እንደሚለው የቃይንም 2 ልጆች ሻላሕ (ሳላ) እና ማላሕ ሲሆኑ፣ ማላሕ ዮጻዳቅን አግብቶ የመልከ ጼዴቅ ወላጆች ሆኑ። እነዚህ ምንጮች እንደሚሉን፣ ከአራራት ወደ ጎልጎታ ተመልሰው ሴም መልከ ጼዴቅን ለምንኩስና በምስጢር ሾመው። ወላጆቹ ማላሕና ዮጻዳቅ «ልጃችን ወዴት ነው?» ጠይቀው ሴም «በመንገድ ላይ ዐረፈ» ሲላቸው ዕውነት መስሎአቸው አለቀሱለት። መልከ ጼዴቅ ከሴም ሹመት በኋላ ቆዳ ለባሽ፣ ከጎልጎታ አቅራቢያ መቸም የማይራቅ፣ እንደ ናዝራዊ ጽጉሩን መቸም ያላቋረጠ ካህን ሆነ። አብራምን መጀመርያ ባገናኘው ጊዜ ግን መልከ ጼዴቅ በእግዜር ትዕዛዝ የራሱን ጥፍሮች አቋረጠ። 12 ንጉሦቹ በጽድቁና በመልካምነቱ አድንቀው ወደ አገሮቻቸው እንዲመጣ ቢለምኑት ከዚህ መራቅ አልችልም ብሎ እምቢ አላቸው። ስለዚህ በሠፈሩ እየሩሳሌምን የሠሩለት ነው። በኋላም የይስሐቅ ሚስት ርብቃ ርጉዝ በሆነችበት ሰዓት ሁለት አገራት (ማለት ኤዶምያስና እስራኤል) በማሕፀንሽ አሉ ብሎ የነበየላት መልከ ጼዴቅ እንደ ነበር በነዚህ መጻሕፍት ይነገራል። በመጽሐፈ ሄኖክ ካልእ መጽሐፈ ሄኖክ ካልእ ወይም ስላቮኒክ ሄኖክ የታወቀው ከጥንታዊ ስላቮንኛ ቅጂዎች ሲሆን በአንዳንድ ቅጂ ስለ መልከ ጼዴቅ በፍጹም የሚለዩ ልማዶች ያቀርባል። በዚህ መሠረት ከማየ አይኅ አስቀድሞ የኖኅ ወንድም ኒር ሚስት ሶፓኒም መካን ስትሆን በእርጅናዋ በድንግልናዋ በተዓምር መልከ ጼዴቅን እየወለደች ሞተች። ልጁም ዐዋቂ ሆኖ ተወለደ። ከዚያ መልአኩ ገብርኤል ወደ ኤድን ገነት ወሰደው፤ ስለዚህ መልከ ጼዴቅ በኖኅ መርከብ ላይ ሳይሆን ከጥፋት ውኃ ማምለጥ ቻለ ይላል። ይህ ታሪክ ምናልባት በዕብራይስጥ በ 60 አም ገደማ እንደ ተቀነባበረ ይታስባል። በቁምራንና በናግ ሐማዲ ብራናዎች በሞት ባሕር ወይም ቁምራን ጥቅል ብራናዎች መካከል አንዱ «የመልከ ጼዴቅ ሰነድ» ወይም 1113፣ እንዲሁም በኖስቲሲሲም እምነት ጽሑፎች በናግ ሐማዲ ግብጽ መካከል አንዱ፣ መልከ ጼዴቅ በፍርድ ቀን የሚመጣ የአምላክ መሲሕ መጠሪያ (ጽድቅ ንጉሥ) ነው። በአይሁድ ታሪክ ጽሐፊዎች የአይሁድ ግሪክኛ ታሪክ ጸሐፊዎች ፊሎ እና ዮሴፉስ (የአይሁዶች ቅርሶች) እንዳሉ፣ መልከ ጼዴቅ የእግዚአብሔር ካህን ነበር። ዮሴፉስ ግን በሌላው ታሪክ መጽሐፉ የአይሁዶች ጦርነቶች ውስጥ መልከ ጼዴቅ ከነዓናዊ አለቃ ነበር ብሎ ጻፈ። መልከ ጼዴቅ በግሪክ ኦርቶዶክስ ስዕል መጽሐፍ ቅዱስ የብሉይ ኪዳን ሰዎች

16045

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%88%88%E1%89%83%20%E1%89%B3%E1%8B%A8

አለቃ ታየ

የአለቃ ታየ ገብረማርያም ልደት በዘመነ ወንጌላዊ ሉቃስ፣ ኅዳር ፳፩ ቀን ፲፰፻፶፫ ዓ/ም። ይህም አፄ ቴዎድሮስ በነገሡ በሰባተኛው ዓመት መሆኑ ነው። በጣና ሐይቅ በስተምስራቅ በምትገኘው ልዩ ስሟ ይፋግ ተብላ በምትታወቀው መንደር የተወለዱት አለቃ ታየ በልጅነታቸው ወራት ወላጆቻቸውን በማጣታቸው፣ የእናታቸው ወንድም ትግራይ ይኖሩ ስለነበር አጎታቸውን ፍለጋ ወደ ትግራይ ያመራሉ። እዚያም እንደደረሱ አጎታቸውን ስላጡዋቸው ወደ ኢየሩሳሌም ለመሄድ አቅደው ምፅዋ ደረሱ። ምፅዋ ይገኝ በነበረው የስዊድናውያን ሚሲዮን ትምህርት ቤት ውስጥ መጽሐፍ ቅዱስን ማጥናት የጀመሩትም ያኔ ነበር። በዚያው ትምህርት ቤት ውስጥ መጽሐፍ ቅዱስን ለመጀመርያ ጊዜ ወደ ኦሮምኛ የተረጎሙት ኦኔሲሞስም ይማሩ ነበር። እምኩሉ በተባለው በዚህ ትምህርት ቤት ለብዙ ዓመታት የወንጌልን ቃል ከተማሩ በኋላ ወደ ትውልድ አገራቸው ጎጃም ተመለሱና የግዕዝ ቅኔ ትምህርት ቤት ገቡ። ቅኔውን ከሙሉ አገባቡ ጋር አሳምረው ከዘረፉ በኋላ አለቃ የሚለውን ከፍተኛ ማዕረግ አግኝተው እንደገና ምፅዋ በመመለስ በተማሩበት እምኩሉ ትምህርት ቤት በመምህርነት አገለገሉ ። በዚህ ጊዜም "መጽሐፈ ሰዋሰው " የተሰኘውን የመጀመርያ መፅሐፋቸውን ፅፈዋል። አለቃ በሕይወት ዘመናቸው ከደረሷቸው መፅሐፍቶቻቸው ዋና ዋናዎቹ እስካሁን ድረስ የሚገኘው በስዊድንኛ ቋንቋ የጻፉት ....ወይም ነገረ መለኮታዊ ክርክር በራስ መንገሻ ችሎት ) እና በእጅ ፅሑፋቸው የተዘጋጀውና አብዛኛው ማጣቀሻው በግዕዝ የሆነው የአማርኛ መዝገበ ቃላት ወይም የፅንሰ-ሐሣብ መዝገብ ናቸው ። እንደገና ወደ ትውልድ መንደራቸው የተመለሱት አለቃ ታዬ በወቅቱ ቤጌምድርን ይገዙ በነበሩት በራስ መንገሻ አቲከም ዘንድ ሞገስ በማግኘታቸው በ፲፰፻፺፩ ዓ/ም ወደ ዳግማዊ ዓፄ ምኒልክ ላኩዋቸው ። ለንጉሠ ነገሥቱም የበኩር ሥራቸው የሆነውን መፅሐፈ ሰዋሰውን በገጠ በረከትነት ሰጡ። ንጉሠ ነገሥቱም የግል ፀሐፌያቸውን ፀሐፌ-ትዕዛዝ ገብረሥላሴን ባልደረባ አድርገው ሰጡዋቸው። በንጉሠ ነገሥቱ እና በመኳንንቱ ዘንድ ከፍተኛ ከበሬታ በማግኘታቸው የቀኑ አንዳንድ የቤተ ክህነት ሰዎች «አለቃ ታዬ ትምህርቱን የቀሰመው ከሚስዮናውያን ነው» በሚል ሰበብ ብቻ ክስ ያበዙባቸው ስለነበር ይህኑኑ ጉዳይ ለአፄ ምኒልክ አመልክተው የሚከተለውን ደብዳቤ ተቀበሉ፦ «ሞዐ አንበሳ ዘዕምነገደ ይሁዳ፣ ዳግማዊ ምኒልክ ሥዩመ እግዚአብሔር ንጉሠ ነገሥት ዘኢትዮጵያ። አለቃ ታየ ገብረማርያም የሚባል ምጥዋ የነበረ ሀይማኖቱን እኛ መርምረነዋልና ማንም አንዳች አይበለው በሀይማኖት ነገር ። በኅዳር ወር በስድስተኛው ቀን ፲፰፻፺፩ ዓ/ም በወረኢሉ ከተማ ተፃፈ ።» ከዚህ በኋላ ወደ ቤጌምድር ተመልሰው ሥራቸውን ቀጠሉ። ዳሩ ግን አሁንም «የታዬ ሀይማኖት የፈረንጅ ነው። ንጉሡ ሳያውቁ ነው ማህተም የሰጡት።» የሚሉ ከሳሾች በመነሳታቸው እንደገና ተከሰው ግብፃዊው ሊቀ-ጳጳስ አቡነ ማቴዎስ ፊት ቀረቡ። አቡነ ማቴዎስም ጉባዔ ከተው አለቃ ታዬን ካስጠሩ በኋላ «አንት አህያ ! ሀይማኖትህ ምንድነው?» በማለት ሲጠየቁዋቸው፤ አለቃም «እኛን አህያ የሚያስብለን እናንተን በመሾማችን ነው።» ብለው ስለመለሱ፣ ነገሩ እየከረረ መጥቶ ንጉሠ ነገሥቱ ፊት ድረስ ደረሰ። ዳግማዊ ምኒልክም አለቃንም ሊቀ-ጳጳሱንም ገስጸው ነገሩን ካበረዱት በኋላ ወደ ቤጌምድር መልሰው ላኩዋቸው። ወድያውኑም እንዲህ የሚል ደብዳቤ ደረሳቸው፦ «ሞዐ አንበሳ ዘዕምነገደ ይሁዳ ዳግማዊ ምኒልክ ሥዩመ እግዚአብሔር ንጉሠ ነገሥት ዘኢትዮጵያ። ይድረስ ከአለቃ ታዬ፣ እንደምን ሰንብተሀል? ከንምሳ መንግሥት ተልከው የመጡ ሰዎች ወደ ሀገራቸው ለመሄድ በጎጃም በኩል ወጥተዋል። ነገር ግን በኢትዮጵያ ቋንቋ የተፃፉ የጥንት መፅሐፍት በአገራችን አሉ ያንን የሚያውቅ ብልህ ሰው ይሂድና እንዲመለከት ይሁን ብለውኛል። አንተ የዚያን ሀገር ባህል ለምደኸዋልና እናንተ ዘንድ በደረሱ ጊዜ አንተም ከነሱ ጋር አብረህ ሂድ። መጋቢት ፱ ቀን ፲፰፻፺፯ ዓ/ም አዲስ አበባ ከተማ ተፃፈ። ብላቴን ጌታ ኅሩይ ወልደሥላሴ 'የሕይወት ታሪኬ' በሚለው መፅሐፋቸው ይህኑኑ ሁኔታ እንዲህ ገልጠውታል፦ «የጀርመን መንግሥት የግዕዝ ቋንቋ የሚያስተምር አንድ ሊቅ ይሰጠኝ ብሎ ዓፄ ምኒልክን በለመነ ጊዜ ስመ-ጥሩውን ሊቅ አለቃ ታዬን መርጠው ሰደዱዋቸው። በጀርመን መንግሥት ሦስት ዓመት ሙሉ የግዕዝ ቋንቋ አስተምረው ኒሻን ተሸልመው ወደ ኢትዮጵያ ሲመለሱ፣ ዓፄ ምኒልክም ኒሻን ሸልመው የአባታቸውን አገር ሰጥተው ወደ ቤጌምድር ሰደዱዋቸው። አለቃ ታዬ በአውሮፓ አኅጉር በቆዩበት ጊዜ ብዙ ሀገራትን ጎብኝተዋል። የሚከተለው ከግል ማስታዋሻ ደብተራቸው የተገኘ ነው። ማክሰኞ ግንቦት ፳፪ ቀን ፲፰፻፺፯ ዓ/ም በዚህ ቀን ሌሊቱን ስንሄድ አድረን ማለዳ ሲቂልያ በ፮ ሰዓት ደረስን። ስንሄድ ውለን ማታ በ፯ ሰዓት ኒያፓል ገብተን አደርን። ሲቂልያ የኢጣልያ ክፍል ናት እርስዋም ቃሮዳን የምታህል ታላቅ ደሴት ናት። ከተሞቿም በባሕር ዳር ተሠርተው እጅግ የሚያምሩ ናቸው። ኒያፓልም በባሕር ዳር የተሠራ የጥንት የጣልያን ነገሥታት ከተማ ነው። ዛሬ ግን ራሱ ከተማው ሮማ ነው። ቅዳሜ ግንቦት ፳፮ ቀን ፲፰፻፺፯ ዓ/ም በዚህ ቀን በማርሴል ዋልን። ባቡሪቱ ዕቃ ስታወርድ ዕቃ ስትቀበል ዋለች። እኔና ዮሴፍ ሱማሊ በ፰ ሰዓት ከባቡር ወጥተን በሰረገላ ከተማ ለከተማ እኩል ሰዓት ሄድነ። ወርደን በእግራችን ደግሞ እየዞርን ብዙ ነገር አየነ። በዚያም እጅግ ሀፍረት የሌላቸው ደፋሮች ጋለሞቶች አየነ። በ፭ ሰዓት ወደ ማታ ባቡራችን ገብተን አደርነ። አለቃ በጀርመን ቆይታቸው ከዓፄ ምኒልክ ጋር እየተፃፃፉ በግዕዝ የተፃፉትን መፅሐፍት ከመሰብሰብና ከመመርመር በተጨማሪ አማርኛንና ግዕዝን በበርሊን ዩኒቨርሲቲ አስተምረዋል። ጳጉሜ ፫ ቀን ፲፰፻፺፰ ዓ/ም ለንጉሠ ነገሥቱ የፃፉት ደብዳቤ እንዲህ ይነበባል፦ «.....እኔ ያስተማርኩዋቸው አማርኛና ግዕዝ ያነባሉ ይፅፋሉ። ...ደህና ሰዎች ናቸው ....የጃንሆይ መልክተኛ ብለው አክብረውና አፍቅረው ይዘውኛል ...ከአገር ናፍቆት በቀር የጎደለብኝ ነገር የለም ......ለጥበባቸው ፍፃሜ የለውም ....በየዕለቱ አዲስ ነገር አያለሁ .....አዲስ ነገር እሰማለሁ።» «ጃንሆይ ከአገርዎ ልጆች ወደ አውሮፓ ሰደው ቢያስተምሩ መልካም በሆነ ....የያጆንና የሞሮኮ መንግሥት ሰው እየሰደዱ አስተማሩ ....ይህን አይቼ ለአገሬ መንግሥት ቅንአት እንደ እሳት በላኝ ....ምንኮ አደርጋለሁ ? አዝኘ ወደ መቃብር እወርዳለሁ .....የጃንሆይ ብር እንዲሰለጥን (እንዲለመድ ማለታቸው ነው) የፊተኛውን ብርና አሞሌ ያጥፉ .....» በማከታተልም በግንቦት ወር ፲፰፻፺፱ ዓ/ም እንዲህ የሚል ደብዳቤ ለንጉሠ ነገሥቱ ፃፉ፦ «...እኛ ሀበሾች በመንፈሳዊና በሥጋዊ ጥበብ ወደፊት የማንገፋበት ምክንያት ምን ይሆን? ብሎ ለሚጠይቅ ሕዝቡ ሁሉ ባይማርና የወንጌልን ስብከት በብዙው ባይሰማ እውነተኛ እውቀትና አፍቅሮ-ቢጽ፣ ትህትና ቢጠፋ ነው .....ባገራችን ጥቂት ዕውቀት ያላቸው ሰዎች በመከበር ፈንታ ስለሚሰደቡና ስለሚዋረዱ ስለሚጠቁም የሚያውቁትን ጠቃሚ የጥበብ ሥራ ትተው በቦዘን መኖርን መረጡ።» «የአዳምን ልጆች ሁሉ የፈጠረ አድልዎ የሌለበት አንድ ልዑል እግዚአብሔር ነው። ላንዱ ወገን ሕዝብ ሙሉ ላንዱ ጎደሎ ልብ አልፈጠረም .....እንዲህ ከሆነ ስለምን ያውሮፓና የእስያ ልጆች ካፍሪካ ክፍልም ጥቂቶች ብልሀተኞች ሲሆኑ ....እኛ ሀበሾች መፅሐፍ ቢማሩ፣ 'ኮቸሮ ለቃሚ'፤ ብር እና ወርቅ ቢሠሩ፣ 'ቀጥቃጭ፣ ቡዳ'፤ እንጨት ቢሠራ፣ 'አናጢ፣ እንጨት ቆርቋሪ'፤ ቆዳ ቢፍቅ 'ጥንበ-በላ፣ ፋቂ' እየተባለ ስም እየተሰጠው ስለሚሰደብ የጥበብ ሥራ ጠፋ። ስለዚህ ጉዳይ ጃንሆይ አስበው እንዲህ ያለው ነገር በአዋጅ እንዲከለከል፣ ሰዎች እንዲከበሩ ቢያደርጉ በሌላ መንግሥት ስምና መልክ በተቀረጸ ገንዘብ (የማሪያ ተሬዛ'' ብር ማለታቸው ነው) ከመገበያየት በጃንሆይ መልክና ስም ገንዘብ እንዲወጣ ቢያደርጉ ነፃ መንግሥትም ራሱን የቻለና የተምዋላም ይሆናል።» ይህ ደብዳቤ ከተፃፈ ከአራት ወር በኋላ ጥር ፲፯ ቀን ፲፱፻ ዓ/ም ዓፄ ምኒልክ የትምህርትን አስፈላጊነትና የሥራን ክቡርነት ያካተተውን፤ «ሠራተኛን በሥራው የምትሰድብ ተወኝ» የሚለውን አስደንጋጭና ብርቱ አዋጅ አወጁ። ከጀርመን አገር ሲመለሱ የኢትዮጵያን ሦስተኛ ደረጃ የክብር ኮኮብ ኒሻን የተሸለሙት አለቃ ታዬ፣ በቤጌምድር እንደገና ታላቅ ተቃውሞ ተነሳባቸው። የአገሩ ገዢ የነበሩት ራስ ወልደጊዮርጊስ አቦዬም (በኋላ ንጉሥ) የሚከተለውን ደብዳቤ ሰደዱላቸው፦ «የተላከ ከራስ ወልደጊዮርጊስ፤ ይድረስ ከአለቃ ታዬ እንዴት ሰንብተሀል? እኔ እግዚአብሔር ይመስገን ደህና ነኝ። ዝም ብለህ ተቀመጥ ስንልህ እንደዚህ ያል ትምህርት ከየት ነው ያመጣኸው? በምን ተጣላኝ እንዳትል! በ ፲፱፻፫ ዓ/ም ኅዳር ፳፬ ቀን ተፃፈ።» አለቃም ሀይማኖታቸው ተዋሕዶ መሆኑንና የተፈጠመባቸውም ግፍ መሆኑን በመግለፅ ደብዳቤ ፅፈው ላጼ ምኒልክ መልስ ላኩ። ንጉሠ ነገሥቱም የተወሰደባቸው መሬት እንዲመለስላቸው ትዕዛዝ ሰጡ። ሁኔታው ያልተዋጠላቸው የቤተ ክህነት ሰዎች ታዬ ፀረ ማርያም ነውና አገር መግዛት አይገባውም የሚል ሌላ ክስ አመጡ። ነገሩ የሀይማኖት ጉዳይ በመሆኑ ወደ ግብፃዊው ሊቀ-ጳጳስ ዘንድ ነገር ተመራና ጥር ፳፬ ቀን ፲፱፻፫ ዓ/ም በዋለው ጉባዔ አለቃ ፈለቀ የተባሉ የቤተ-ክህነት ወኪል ከሳሽ ሆነው በመቅረብ፣ «አለቃ ታዬ ለስዕልና ለመስቀል አይሰግድም፤ በሞቱ ቅዱሳን አማላጅነት አያምንም፤ ዝክርና ምፅዋት የሞተ ሰውን ሊያፀድቅ እንደማይችል ይናገራል፤ የልማድ ፆም ዋጋ እንደሌለው ይናገራል፤ ቀናትን አያከብርም» ሲሉ የክሱን ጭብጥ አስረዱ። በቀረቡት ክሶች ላይ ከፍተኛ ክርክር ተደርጎ ሊቀ-ጳጳሱ ከመሳፍንቱና ከባልደረቦቻቸው ጋርዔ በመሆን አለቃ ታዬን ከገሰፁ በኋላ በነፃ ቢለቁዋቸውም፤ በነፃ መለቀቃቸው ያበሳጫቸው ካህናት የንጉሠ ነገሥቱ ባለ ሙሉ ሥልጣን እንደራሴ ለነበሩት ለራስ ተሰማ ናደው አቤት በማለታቸው ያለ ሕግ ወደ ታላቁ ወህኒ ቤት እንዲገቡ ተደረገ። ከጥቂት ጊዜ እሥራት በኃላ ተፈተው በቁም እሥር እንዲቆዩ ተደርገው፣ በ፲፱፻፲፪ ዓ/ም ለመንግሥት አማካሪነት ተመርጠው መሥራት ጀምረው ነበር። ምሁሩ አለቃ ታዬ ነሐሴ ፲፭ ቀን ፲፱፻፲፮ ዓ/ም ከዚህ ዓለም በሞት ተለዩ። በቀብራቸው ወቅት እህታቸው ወይዘሮ ላቀች አምነህ እንዲህ ሲሉ ተቀኙላቸው ከወህኒ ቤት አስረው የዘጉበት ሳንቃ ብሎ ተናግሮ ነው የወንጌል ቃል ይብቃ የወንጌልን ስራት ተማሩ ቢላቸው ትልቁም ትንሹም ሁሉም ደደብ ናቸው አሉት ጸረ ማርያም መልስ ቢሳናቸው እውቀትና ምግባር ጉድጓድ ተከተተ አራት ነው እንጂ መች አንድ ሰው ሞተ ወዝውዘው ወዝውዘው ጣሉት እንደ ዝሆን ያው ወደቀላቸው ይበሉት እንደሆን ከጨለማ መሀል ቢወጣ ብርሀን ኣጥፉት አጥፉት አሉ እንዳይታየን የግርጌ ማስታወሻ ዋቢ ጽሑፍ አለቃ ታየ

2065

https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%A3%E1%8A%93%20%E1%88%90%E1%8B%AD%E1%89%85

ጣና ሐይቅ

ጣና ሐይቅ (ቀደምት ባሕረ ጎጃም) በጎጃም ክፍለሃገር ውስጥ ሲገኝ ቅዱሱ ሐይቅም ይባላል።ጣና ሃይቅ በጥንታዊ ቋንቋ (ግእዝ) አገላለጽ ‹‹ጻና ሐይቅ›› ይባላል፡፡ድንግል ማርያም በገዳሙ የነበራትን ቆይታ አጠናቃ ስትመለስ “ፀአና በደመና” በደመና ጫናት የተባለው በጊዜ ብዛት ለአሁኑ የሐይቁ መጠሪያ ስም “ጣና” መሠረት ሆኖታል ነው የሚባለው።በክርስቶስ ልደት ገደማ ስለግብጽ ብዙ ምርምር ያደረገው ስትራቦ ዓባይ ኢትዮጵያ ውስጥ ከሚገኝ ትልቅ ሐይቅ እንደሚነሳ ያውቅ ነበር ይባላል፡፡ የሐይቁን ስምም ስትራቦ “ሴቦ” ብሎታል፡፡ የሁለተኛው ዘመን የግብጽ መልክዓ ምድር ተመራማሪ ገላውዲዮስ ፕቶሎሚ ደግሞ “ኮሎ” ይለዋል፡፡ የአቴናው ድራማ ጸሐፊ አስክለስ “መዳብ የተቀባው ሐይቅ የኢትዮጵያ ጌጥ” ብሎታል፡፡ ባለቅኔው ሆሜርም “ከሌሎች የተለየና ጥርት ያለ የውኃ ባለቤት ነው” ብሎ ጠርቶታል፡፡ ከኢትዮጵያ አንደኛ እና ትልቁ ሐይቅ ነው። 84 ከ.ሜ. ረጅም እና 66 ኪ.ሜ. ሰፊ ነው። ባጠቃላይ 3,500 ካሬ ኪ.ሜ. ይሸፍናል። ጣና በአጠቃላይ በውስጡ ከ37 በላይ ደሴቶች ሲኖሩት 27 ገዳማትን አቅፎ ይዟል።ገዳማቶች በ14ኛ ምእት ዓመት አቡነ መድኃኒነ እግዚእ ባመነኮሷቸው ‹‹ሰባቱ ከዋክብት›› ተብለው በሚጠሩት ቅዱሳን አባቶች የተመሠረቱ ናቸው።ከገዳማቶች •••ደብረ ማርያም •••ክብራን ገብርኤል •••ዑራ ኪዳነምህረት •••መሀል ዘጌ ጊዮርጊስ •••አቡነ በትረ ማርያም •••አዝዋ ማርያም •••ዳጋ ኢስጢፋኖስ •••ይጋንዳ ተለሃይማኖት •••ናርጋ ስላሴ •••ደብረ ሲና ማርያም •••ማንድባ መድኃኒዓለም •••ጣና ቂርቆስ •••ክርስቶስ ሳምራ ገዳም •••ራማ መድሕኒ ዓለም •••ኮታ ማርያም…እና ሌሎችም ገዳማቶች ይገኙበታል። ሰባቱ ከዋክብት የሚባሉት አኩስም አቅራቢያ የሚገኘው የደብረ በንኮል ገዳም መሥራች አቡነ መድኅነ እግዚእ ደቀ መዛሙርት ናቸው።እነርሱም፦ 1.አቡነ ታዴዎስ~ደብረ ማርያም መሥራች 2.አቡነ ዘዮሐንስ~የክብራን እና የእንጦስ ገዳም መሥራች 3. አቡነ በትረማርያም~የዘጌ ጊዮርጊስ መሥራች 4. አቡነ ኂሩተ አምላክ~የዳጋ እስጢፋኖስ መሥራች 5.አቡነ ኢሳይ~የመንዳባ መድኃኔዓለም መሥራች 6.አቡነ ዘካርያስ~ደብረ ገሊላ መሥራች 7.አቡነ ፍቁረዮሐንስ~ጣና ቂርቆስ መሥራች ናቸው። ታሪካዊ የጣና ክፍሎች ጣና ቂርቆስ ጣና ቂርቆስ በጣና ሀይቅ ውስጥከሚገኙት ጥንታዊና ታሪካዊ ገዳማት አንዱና ቀዳማዊዉ ሢሆን የተመሠረተው ከክርስቶሥ ልደት በፊት 982 ሲሆን የንጉስ ሰለሞን ልጅ ቀዳማዊ ምኒልክ ከእሥራየል ታቦተ ጽዮንን አጅበው በታቦተ ጽዮን መሪነት በፈቃደ እግዚአብሔር የመኳንንት ልጆችና ታቦተ ጽዮንን የሚያገለግሉ ካህናት እዲሁም ከሌዋዉያን በጠቅላላ ብዙ ሽህ ህዝብ አሥከትሎ ወደ ደሤቱ በመምጣት ይህንን ታላቅ ገዳም መሠረተው፡፡ የቦታውንም ስም ሳፍ ጽዮን መካነ ሣህል በማለት ሠይመውታል፡፡ እስራኤላውያን ካህናት ታቦተ ጽዮንን ከዚህ ገዳም ሲያሥቀምጡ አብሮ የመጣውን ህዝብ ከባህር ውጭ ባለው ሥፍራ ሥላሠፈሩት እስከ ዛሬ ድረስ አከባቢው ነገደ እስራኤል በመባል ይታወቃል፡፡ ከመጡት እስራኤላውያን ካህናት መካከል የሊቀ ካህኑ የሣዶቅ ልጅ አዛርያሥ ይገኝበታል፡፡ ካህኑ አዛርያስ አምልኮተ እግዚአብሔርንና መሠዋተ ኦሪትን ካስፋፋ በሇላ ከዚህ አለም በሞት ሲለይ በጣና ቂርቆስ ደሴት ነበር መካነ መቃብሩ ያረፈው፡፡ መካነ መቃብሩ የቃል ኪዳኑ ታቦት ድንኳን ካረፈበት ምስራቅ አቅጣጫ በሁለት የድንጋይ ቋጥኞች መካከል ይገኛል፡፡ የጣና ቂርቆስ ቤተ-ክርስቲያን ከገዳሙ ከፋተኛ ቦታ ላይ የተሰራ ሁኖ የቃል ኪዳኑ ታቦት (ጽላተ ሙሴ) ካረፈችበት ቦታ ምዕራብ አቅጣጫ በቅርብ እርቀት ላይ ይገኛል፡፡ የቤተ-ክርስቲያኑ ቅርጽ አራት ማዕዘን የሆነበት ምክኒያት የቃል ኪዳኑ ታቦት ድንኳን አምሳያ እንደሆነ መነኮሣት ይገልፃሉ፡፡ ህገ ኦሪትናአዲስ ኪዳን ለመጀመሪያ ጊዜ የተሰበከበትና የጽላተ ሙሴ ማደሪያ የሆነው ሣፋ ጽዮን ደብረ ሣህል ወይም የዛሬው ጣና ቂርቆስ አንድነት ገዳም እናታችን ቅድስት ድንግል ማርያም በስደት ዘመኗ አረጋዊ ዮሴፋንና ቅድስት ሶሎሜን አስከትላ በመላኩ ዑራኤል መሪነት ከዚህ ታላቅ ገዳም 3ወር ከ10 ቀን ከልጇ ጋር ተቀምጣበታለች፡፡ እመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም በዚህ ታላቅ ገዳም ሳለች ይመራ የነበረዉ መላዕክ ለዮሴፍ በህልሙ "ሄሮድሥ ስለሞተ ህፃኑንና እናቱን ይዘህ ተመለስ" በማለት ሲነግረው ዮሴፍም ወደ ህፃኑ በመቅረብ /ፀአና በደመና/ በደመና ጫናት በማለቱ የገዳሙና የሀይቁ መጠሪያ ስም ጣና በመባል እደቀረ ይነገራል፡፡ የኢትዮጵያ ብርሀን ተብለው የሚጠሩት አቡነ ሰላማ ከሣቴ ብርሀንከነገሥታቱ ጋር ወደ ዚህ ቦታ በመምጣት የመጀመሪያውን የክርስትና እምነት ግዝረትን ሽረው ጥምቀትን፡ መሠዋዕተ ኦሪትን ሽረዉ አማናዊዉንየክርስቶስ ስጋና ደም በመሠዋት የክርስትና እምነትን አፅንተውበታል፡፡ አቡነ ሰላማ ጥምቀትን ብቻ ሳይሆንአምልኮተ እግዚአብሔር የሚፈፀምበትንታቦተ ህግ በቦታው አራት ጽላት በመቅረፅ በዛን ጊዜ እምነቱ ይስፍፍባቸው ወደ ነበሩት ሀገራት በትግራይ አክሱም ፅዮን፡ በጎጃም መርጦ ለማርያም እና ጣና ቂርቆስ፡ በወሎ ተድባበማርያምን በማስተከል ሁሉንም ታቦታት ታቦተ ፅዮን በማለት እንደሰየሙአቸው በቦታው ያለው ታሪክ ያትታል፡፡ አቡነ አረጋዊና አፄ ገብረ መስቀል ወደዚህ ታላቅ ገዳም በመምጣት በረከትን አግኝተዎል፡፡ ኢትዮጵያዊው ሊቅ ቅዱስ ያሬድ በገዳሙ ለአምስት አመታት በመቀመጥ ምልክት የሌለውን ድጓ ጽፎ ለገዳሙ አበርክቷል፡፡ ብዙ ቅዱሳን አባቶቻችንና ቅዱሳት አንስት እናቶቻችን በምነና እና በጸሎት ፀጋ እግዚአብሔር አግኝተውበታል፡ የተለያዩ ነገስታት አፄ የተባሉባቸውን ዘውዶች፡ አክሊሎች፡ የማዕረግ ልብሶች ጌጣጌጦች እዲሁም ሌሎች የከበሩ ዕቃወች እስከ ዛሬ ተጠብቀው የሚኖሩበት የሀይማኖት ማዕከልና የኢትዮጵያ ህዝብ ታሪክ ማህደርና መሠረት ነው፡፡ የኢትዮጵያ ሐይቆች