!
stringlengths 1
182
| Nida işarəsi (!) — Aşağıdakı hallarda işlədilən durğu işarəsi: Nida cümləsinin sonunda. Məsələn: Azərbaycan dilində /Yanğın!/, /Fəlakət!/; əmr cümlələrində /Rədd ol burdan!/; Çağırış və müraciət həyəcanlı olanda. Məsələn: Azərbaycan dilində /Yaşasın müstəqil Azərbaycan!//; Nida cümlələrində özəksonu zəifləyir, zaman ləngiyir. /Ana! O, müqəddəs bir kainatdır//.
stringlengths 100
226k
| https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=259941
stringlengths 46
49
|
|---|---|---|
1785-ci il | Şimali Qafqazda Rusiya işğalına qarşı müridizm hərəkatının başlanması. Alda aulu yaxınlığında döyüşdə Şeyx Mənsurun rus qoşununu məğlub etməsi. 2Yekaterinanın zadəganlar haqqında fərmanına görə onlar dövlətdə məcburi xidmətdən,vergidən azad edildilər 7 mart — Alesandro Manzoni Mirzə Baxış Nadim - Azərbaycan şairi. Dadaloğlu - Türk aşığı. Dibiç İvan İvanoviç - Rus feldmarşalı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186039 |
1786 | 30 noyabr - Italiyanın Toskana vilayətində tarixdə ilk dəfə ölüm hökmünün ləğv edilməsi. Tayvanda mancurlara qarşı üsyanın baş verməsi. Pavel Şillinq 25 may — III Pyotr, Braqanza sülaləsinə mənsub altıncı Portuqaliya kralı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4495 |
1786-cı il | 30 noyabr - Italiyanın Toskana vilayətində tarixdə ilk dəfə ölüm hökmünün ləğv edilməsi. Tayvanda mancurlara qarşı üsyanın baş verməsi. Pavel Şillinq 25 may — III Pyotr, Braqanza sülaləsinə mənsub altıncı Portuqaliya kralı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186040 |
1787 | ABŞ Konstitusiyasının qəbul edilməsi. Delaver ABŞ Konstitusiyasını təsdiqləyərək ilk Amerika ştatı olur. Quba xanlığı tərəfindən Mirzə Sadıq Məmmədvəliyevin başçılığı ilə Rusiyaya nümayəndə heyəti göndərildi. Rusiya-Osmanlı Müharibəsi Başlandı. Konstantin Batyuşkov | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4496 |
1787-ci il | ABŞ Konstitusiyasının qəbul edilməsi. Delaver ABŞ Konstitusiyasını təsdiqləyərək ilk Amerika ştatı olur. Quba xanlığı tərəfindən Mirzə Sadıq Məmmədvəliyevin başçılığı ilə Rusiyaya nümayəndə heyəti göndərildi. Rusiya-Osmanlı Müharibəsi Başlandı. Konstantin Batyuşkov | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186041 |
1788 | 2 yanvar - Corciya ştatı Amerika Birləşmiş Ştatlarının Konstitusiyasını təsdiqləyən dördüncü ştat olur. 1 iyul — Jan Viktor Ponsele - fransız riyaziyyatçı. 22 yanvar - Corc Bayron - İngilis yazıçısı. Əmir Həmzə - qaytaq hakimi. Maurice Quentin de La Tour Corc Lui Buffon - fransız riyaziyyatçı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4497 |
1788-ci il | 2 yanvar - Corciya ştatı Amerika Birləşmiş Ştatlarının Konstitusiyasını təsdiqləyən dördüncü ştat olur. 1 iyul — Jan Viktor Ponsele - fransız riyaziyyatçı. 22 yanvar - Corc Bayron - İngilis yazıçısı. Əmir Həmzə - qaytaq hakimi. Maurice Quentin de La Tour Corc Lui Buffon - fransız riyaziyyatçı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186042 |
1789 | Omskda "Asiya məktəbi"nin təşkili. 5 may - Fransanın Versal şəhərində Baş Ştatların çağrılması. 17 iyun - Fransada üçüncü silkin deputatlarının özlərini Milli Məclis elan etməsi. 9 iyul - Fransada Milli Məclisin özünü Müəssislər Məclisi elan etməsi. 14 iyul - Bastiliya qalasının süqut etməsi, Böyük Fransa inqilabının (1789-1794) başlanması. 4 avqust - Fransada Müəssislər Məclisi tərəfindən feodal quruluşunun tamamilə ləğv olnduğunun elan edilməsi. 26 avqust -Fransada "İnsan və vətəndaş hüquqları Bəyannaməsi"nin elan edilməsi. Osmanlı imperiyasında Sultan III Səlimin (1789-1807) hakimiyyətə gəlməsi. ABŞ-də Konqresə ilk seçkilərin keçirilməsi. C,Vaşinqtonun prezident seçilməsi Allen İten – Amerika maarifçi deisti (d. 1737). Fətəli xan — Quba xanı (d. 1758). Şahin Əli Paşa | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4498 |
1789-cu il | Omskda "Asiya məktəbi"nin təşkili. 5 may - Fransanın Versal şəhərində Baş Ştatların çağrılması. 17 iyun - Fransada üçüncü silkin deputatlarının özlərini Milli Məclis elan etməsi. 9 iyul - Fransada Milli Məclisin özünü Müəssislər Məclisi elan etməsi. 14 iyul - Bastiliya qalasının süqut etməsi, Böyük Fransa inqilabının (1789-1794) başlanması. 4 avqust - Fransada Müəssislər Məclisi tərəfindən feodal quruluşunun tamamilə ləğv olnduğunun elan edilməsi. 26 avqust -Fransada "İnsan və vətəndaş hüquqları Bəyannaməsi"nin elan edilməsi. Osmanlı imperiyasında Sultan III Səlimin (1789-1807) hakimiyyətə gəlməsi. ABŞ-də Konqresə ilk seçkilərin keçirilməsi. C,Vaşinqtonun prezident seçilməsi Allen İten – Amerika maarifçi deisti (d. 1737). Fətəli xan — Quba xanı (d. 1758). Şahin Əli Paşa | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186043 |
178 (dəqiqləşdirmə) | 178 (ədəd) — ədəd 178 — İsmayıllı rayonunun 1 aprel 2013-cü ilə qədərki telefon kodu. (yeni kod: 20) E.ə. 178 — il | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=157693 |
178 (ədəd) | Yüz yetmiş səkkiz — say sistemində ədədlərdən biridir. Yüz yetmiş yeddidən sonra, yüz yetmiş doqquzdan əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Yüz yetmiş səkkiz ədədi —cüt ədəddir və eyni zamanda mürəkkəb ədəddir. Say sistemində İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=157620 |
1790 | Xorvat parlamentinin Macar parlamentinin xeyrinə bəzi səlahiyyətlərindən imtina etməsi. ABŞ Konqresinin Nyu-York şəhərindən Filadelfiya şəhərinə köçməsi. Mirzə Cəfər Əlimərdan bəy oğlu Topçubaşov — pedaqoq, şair, şərqşünas alim. Sankt-Peterburq universitetinin professoru. Riçard Cons — ingilis iqtisadçısı 17 aprel - Amerika Birləşmiş Ştatlarının banilərindən biri, yüksək intellektə sahib olmaqla yazıçı, satirist, siyasi nəzəriyyəçi, siyasətçi, poçtmeyster, alim, ixtiraçı, dövlət xadimi və diplomat Bencamin Franklin | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4499 |
1790-cı il | Xorvat parlamentinin Macar parlamentinin xeyrinə bəzi səlahiyyətlərindən imtina etməsi. ABŞ Konqresinin Nyu-York şəhərindən Filadelfiya şəhərinə köçməsi. Mirzə Cəfər Əlimərdan bəy oğlu Topçubaşov — pedaqoq, şair, şərqşünas alim. Sankt-Peterburq universitetinin professoru. Riçard Cons — ingilis iqtisadçısı 17 aprel - Amerika Birləşmiş Ştatlarının banilərindən biri, yüksək intellektə sahib olmaqla yazıçı, satirist, siyasi nəzəriyyəçi, siyasətçi, poçtmeyster, alim, ixtiraçı, dövlət xadimi və diplomat Bencamin Franklin | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186044 |
1790-cı illər | 1790-cı illər — Qriqori təqvimində 1790-cı il yanvarın 1-də başlayan və 1799-cu il dekabrın 31-də bitən onillikdir. Siyasətçilər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=582147 |
1791 | Fransada ilk Konstitusiyanın qəbul edilməsi. ABŞ Konstitusiyasına "Hüquqlar haqqında Bill"in əlavə edilməsi. Osmanlı imperiyasında Sultan III Səlimin islahatlara başlaması. 29 dekabr - Rusiya ilə Osmanlı imperiyası arasında Yassı sülh müqaviləsinin bağlanması. İrəvan Sərdar sarayının Güzgülü salonu və yay iqamətinin tikilməsi 27 aprel — Samuel Morze 27 dekabr - Çarlz Bebbic - ingilis iqtisadçı və riyaziyyatçı Məşrəfzadə Mehmed Arif Əfəndi Françeska Lebren Janna de Lamott Juan de Loureyru Məhəmmədbağır Behbahani Qriqori Potyomkin Volfqanq Amadey Motsart | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4500 |
1791-ci il | Fransada ilk Konstitusiyanın qəbul edilməsi. ABŞ Konstitusiyasına "Hüquqlar haqqında Bill"in əlavə edilməsi. Osmanlı imperiyasında Sultan III Səlimin islahatlara başlaması. 29 dekabr - Rusiya ilə Osmanlı imperiyası arasında Yassı sülh müqaviləsinin bağlanması. İrəvan Sərdar sarayının Güzgülü salonu və yay iqamətinin tikilməsi 27 aprel — Samuel Morze 27 dekabr - Çarlz Bebbic - ingilis iqtisadçı və riyaziyyatçı Məşrəfzadə Mehmed Arif Əfəndi Françeska Lebren Janna de Lamott Juan de Loureyru Məhəmmədbağır Behbahani Qriqori Potyomkin Volfqanq Amadey Motsart | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186045 |
1791-ci il Konstitusiya Qanunu | 1791 Ruhanilik Vəqfləri Qanunu (ing. Clergy Endowments (Canada) Act 1791 ) və ya 1791 Konstitusiya Qanunu (ing. Constitutional Act 1791) — Böyük Britaniya parlamentinin qəbul etdiyi qərardan sonra 26 dekabr 1791 tarixində elan edildi. Bu qanuna görə Kvebek əyaləti Aşağı Kanada və Yuxarı Kanada adı altında iki hissəyə ayrılmışdır. Related to the Constitutional Act 1791 | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=629510 |
1792 | 16 noyabr - Mirzə Şəfi Vazeh - Mirzə Fətəli Axundzadənin müəllimi. Nikolay İvanoviç Lobaçevski - Rus riyaziyyatçı. Nəzərəli xan Şahsevən — Ərdəbil xanı. Məhəmmədqulu xan (Bakı xanı) — Bakı xanı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4501 |
1792-ci il | 16 noyabr - Mirzə Şəfi Vazeh - Mirzə Fətəli Axundzadənin müəllimi. Nikolay İvanoviç Lobaçevski - Rus riyaziyyatçı. Nəzərəli xan Şahsevən — Ərdəbil xanı. Məhəmmədqulu xan (Bakı xanı) — Bakı xanı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186046 |
1793 | 21 yanvar - Fransa kralı XVI Lüdoviqin edam edilməsi. 1 fevral - İngiltərənin Fransaya müharibə elan etməsi. 10-14 mart - Vandeyada və Bretanda əksinqilabi çıxışların başlanması. 6 aprel - Fransada Jorj Dantonun və onun tərəfdarlarının fəal rol oynadığı geniş səlahiyyətlərə malik, qismən nazirliklər üzərində də nəzarət hüququna malik İctimai Qurtuluş Komitəsinin yaradılması. aprel - Fransızların Belçikadan və Almaniyadan geri çəkilməsi. 19 aprel - II Yekaterinanın fərmanı ilə Bakı xanlığı Rusiyanın himayəsinə keçdi. 2 iyun - Fransada Yakobin diktaturasının başlanması. 13 iyul - Maratın Şarlotta Konde tərəfindən öldürülməsi. 27 iyul - Fransada Maksimilian Robespyerin İctimai Qurtuluş Komitəsinin üzvü seçilməsi. 1 avqust - Fransada vahid ölçü və çəki sisteminin tətbiq edilməsi. 13 avqust - Fransada "amalqamlar"ın - nizami ordu hissələrinin yaradılması. 23 avqust - Fransada ümumi səfərbərlik haqqında dekretin qəbul edilməsi. 30 avqust - Avstriya və Böyük Britaniya arasında Fransa əleyhinə müqavilə imzalanması. 19 dekabr - Fransa hökuməti tərfindən ölkədə pulsuz və icbari ibtidai təhsilin tətbiqi barədə qərar verilməsi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4502 |
1793-cü il | 21 yanvar - Fransa kralı XVI Lüdoviqin edam edilməsi. 1 fevral - İngiltərənin Fransaya müharibə elan etməsi. 10-14 mart - Vandeyada və Bretanda əksinqilabi çıxışların başlanması. 6 aprel - Fransada Jorj Dantonun və onun tərəfdarlarının fəal rol oynadığı geniş səlahiyyətlərə malik, qismən nazirliklər üzərində də nəzarət hüququna malik İctimai Qurtuluş Komitəsinin yaradılması. aprel - Fransızların Belçikadan və Almaniyadan geri çəkilməsi. 19 aprel - II Yekaterinanın fərmanı ilə Bakı xanlığı Rusiyanın himayəsinə keçdi. 2 iyun - Fransada Yakobin diktaturasının başlanması. 13 iyul - Maratın Şarlotta Konde tərəfindən öldürülməsi. 27 iyul - Fransada Maksimilian Robespyerin İctimai Qurtuluş Komitəsinin üzvü seçilməsi. 1 avqust - Fransada vahid ölçü və çəki sisteminin tətbiq edilməsi. 13 avqust - Fransada "amalqamlar"ın - nizami ordu hissələrinin yaradılması. 23 avqust - Fransada ümumi səfərbərlik haqqında dekretin qəbul edilməsi. 30 avqust - Avstriya və Böyük Britaniya arasında Fransa əleyhinə müqavilə imzalanması. 19 dekabr - Fransa hökuməti tərfindən ölkədə pulsuz və icbari ibtidai təhsilin tətbiqi barədə qərar verilməsi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186047 |
1794 | 8 may - Müasir kimya elminin banısı, fransız alimi Antüan Lavuazyenin korrupsiyada günahlandırılaraq edam edilməsi. Kirmanda Zəndlərin hakimiyyətinə son qoyuldu. 27 iyul - 9 Termidor çevrilişi nəticəsində Fransa burjua inqilabının başa çatması. Ağa Məhəmməd xan Qacar XVIII əsrin sonlarinda bir sıra əraziləri öz hakimiyyəti altına aldı. Abbasqulu ağa Bakıxanov. Mirzə Şəfi Vazeh 7 iyun – Rus dini filosofu, yazıçısı, ictimai xadimi və publisisti Pyotr Çaadayev anadan olmuşdur (vəfatı – 1856-cı il). Benoyn Boyşar Lütfəli xan Zənd | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4503 |
1794-cü il | 8 may - Müasir kimya elminin banısı, fransız alimi Antüan Lavuazyenin korrupsiyada günahlandırılaraq edam edilməsi. Kirmanda Zəndlərin hakimiyyətinə son qoyuldu. 27 iyul - 9 Termidor çevrilişi nəticəsində Fransa burjua inqilabının başa çatması. Ağa Məhəmməd xan Qacar XVIII əsrin sonlarinda bir sıra əraziləri öz hakimiyyəti altına aldı. Abbasqulu ağa Bakıxanov. Mirzə Şəfi Vazeh 7 iyun – Rus dini filosofu, yazıçısı, ictimai xadimi və publisisti Pyotr Çaadayev anadan olmuşdur (vəfatı – 1856-cı il). Benoyn Boyşar Lütfəli xan Zənd | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186048 |
1795 | Fransanın üçüncü Konstitusiyasının qəbulu Cəfərqulu ağa Mirzə Məhəmməd xan oğlu Bakıxanov Kondratiy Rıleev Həsən Fəhmi Əfəndi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4504 |
1795-ci il | Fransanın üçüncü Konstitusiyasının qəbulu Cəfərqulu ağa Mirzə Məhəmməd xan oğlu Bakıxanov Kondratiy Rıleev Həsən Fəhmi Əfəndi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186049 |
1796 | 13 iyun - Azərbaycanın şimal torpaqlarına yürüş edən general V.Zubovun komandanlığı altındakı rus qoşunlarının Bakını ələ keçirməsi. İranda türk mənşəli Qacarlar sülaləsinin (1796-1925) hakimiyyətə gəlməsi. Mərkəzi Çində mancur ağalığı əleyhinə xalq üsyanının baş verməsi. Əfşarlar dövlətinin süqutu Əli Qaramanlı - Əhməd Qaramanlının oğlu. 8 dekabr - Pyotr Rumyantsev - rus əsilli general. II.Yekaterina - Rusiya imperetoriçəsi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4505 |
1796-cı il | 13 iyun - Azərbaycanın şimal torpaqlarına yürüş edən general V.Zubovun komandanlığı altındakı rus qoşunlarının Bakını ələ keçirməsi. İranda türk mənşəli Qacarlar sülaləsinin (1796-1925) hakimiyyətə gəlməsi. Mərkəzi Çində mancur ağalığı əleyhinə xalq üsyanının baş verməsi. Əfşarlar dövlətinin süqutu Əli Qaramanlı - Əhməd Qaramanlının oğlu. 8 dekabr - Pyotr Rumyantsev - rus əsilli general. II.Yekaterina - Rusiya imperetoriçəsi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186050 |
1797 | İran hökmdarı Ağa Məhəmməd şah Qacarın Cənubi Qafqaza ikinci yürüşü. Abdulla ibn Əbdülqədir Münşi 21 sentyabr – Mirzə Yəhyaəli xan Amani Molla Pənah Vaqif - Azərbaycan şairi. Ağa Məhəmməd şah Qacar Onorio Fanyano | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4506 |
1797-ci il | İran hökmdarı Ağa Məhəmməd şah Qacarın Cənubi Qafqaza ikinci yürüşü. Abdulla ibn Əbdülqədir Münşi 21 sentyabr – Mirzə Yəhyaəli xan Amani Molla Pənah Vaqif - Azərbaycan şairi. Ağa Məhəmməd şah Qacar Onorio Fanyano | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186051 |
1798 | 1 yanvar - Fransada Direktoriya tərəfindən azadlıq və keçmiş qulların hüquqbərabərliyi barədə dekretin təsdiq edilməsi. İsveçrənin Vo kantonunun müstəqilliyinin elan edilməsi. Paytaxtı Lozanna olan Leman Respublikasının yaradılmasının elan olunması. 5 fevral - Roma Respublikasının (Papa vilayəti) yaradılması. 9 fevral - Lozannada şəhər və kənd kommunaları nümayəndələrinin yığıncağında Leman Respublikasının Konstitusiyasının qəbul edilməsi. 20 fevral - Lui Aleksandr Bertye tərəfindən Roma papası VI Piyin taxtdan salınması. 5 mart - Fransız ordusu tərəfindən İsveçrənin Bern şəhərinin tutulması. İsveçrədə Helvet Respublikasının yaradıldığının elan edilməsi. Leman Respublikasının Leman kantonu kimi Helvet Respublikasının tərkibinə daxil edilməsi. Fransada seçkilərdə respublikaçı-demokratların qalib gəlməsi. 11 may - Fransada Direktoriyanını qərarı ilə demokrat deputatların seçkilərinin etibarsız elan edilməsi. 16 may - Hollandiyada Batav Respublikasının yaradıldığının elan edilməsi. 19 may - General Napoleon Bonapartın başçılığı ilə fransız eskadrasının Tulondan yola düşməsi, Napoleonun Misir ekspedisiyasının başlanması. 10 iyun - Fransa qoşunları tərəfindən Maltanın tutulması. 30 iyun - General Napoleon Bonapartın başçılığı ilə fransız ordusunun Misirdə İskəndəriyyə rayonuna çıxarılması. 21 iyul - Fransızlar tərəfindən piramidalar yaxınlığındakı döyüşdə məmlük ordusunun darmadağın edilməsi. 24 iyul - General Napoleon Bonapartın ordusunun Qahirəyə daxil olması. 1-2 avqust -Əbukir dəniz döyüşündə fransız eskadrasının admiral Nelsonun başçılıq edğtdiyi ingilis donanması tərəfindən məğlubiyyətə uğradılması. Fransız xətt gəmisi "Tonnant"ın Böyük Britaniya Kral Donanması tərəfindən ələ keçirilməsi. 24 noyabr - Fransada əmlak vergisinə əlavə olaraq “Qapı və pəncərə vergisi”nin tətbiq edilməsi. Misir məlüklüyünün rəhbəri Murad bəy Napaleona məğlub olub 17 yanvar – Ogüst Kont – fransız sosioloqu və filosofu, Sosiologiyanın banisi Mirzə Yusif — Azərbaycan tarixçisi. Mustafa Naili Paşa — Osmanlı dövlət adamı. Jüdit Pasta — Məşhur italyan müğənni. Mehmed Sadəddin Əfəndi Sevasti Xantu | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4507 |
1798-ci il | 1 yanvar - Fransada Direktoriya tərəfindən azadlıq və keçmiş qulların hüquqbərabərliyi barədə dekretin təsdiq edilməsi. İsveçrənin Vo kantonunun müstəqilliyinin elan edilməsi. Paytaxtı Lozanna olan Leman Respublikasının yaradılmasının elan olunması. 5 fevral - Roma Respublikasının (Papa vilayəti) yaradılması. 9 fevral - Lozannada şəhər və kənd kommunaları nümayəndələrinin yığıncağında Leman Respublikasının Konstitusiyasının qəbul edilməsi. 20 fevral - Lui Aleksandr Bertye tərəfindən Roma papası VI Piyin taxtdan salınması. 5 mart - Fransız ordusu tərəfindən İsveçrənin Bern şəhərinin tutulması. İsveçrədə Helvet Respublikasının yaradıldığının elan edilməsi. Leman Respublikasının Leman kantonu kimi Helvet Respublikasının tərkibinə daxil edilməsi. Fransada seçkilərdə respublikaçı-demokratların qalib gəlməsi. 11 may - Fransada Direktoriyanını qərarı ilə demokrat deputatların seçkilərinin etibarsız elan edilməsi. 16 may - Hollandiyada Batav Respublikasının yaradıldığının elan edilməsi. 19 may - General Napoleon Bonapartın başçılığı ilə fransız eskadrasının Tulondan yola düşməsi, Napoleonun Misir ekspedisiyasının başlanması. 10 iyun - Fransa qoşunları tərəfindən Maltanın tutulması. 30 iyun - General Napoleon Bonapartın başçılığı ilə fransız ordusunun Misirdə İskəndəriyyə rayonuna çıxarılması. 21 iyul - Fransızlar tərəfindən piramidalar yaxınlığındakı döyüşdə məmlük ordusunun darmadağın edilməsi. 24 iyul - General Napoleon Bonapartın ordusunun Qahirəyə daxil olması. 1-2 avqust -Əbukir dəniz döyüşündə fransız eskadrasının admiral Nelsonun başçılıq edğtdiyi ingilis donanması tərəfindən məğlubiyyətə uğradılması. Fransız xətt gəmisi "Tonnant"ın Böyük Britaniya Kral Donanması tərəfindən ələ keçirilməsi. 24 noyabr - Fransada əmlak vergisinə əlavə olaraq “Qapı və pəncərə vergisi”nin tətbiq edilməsi. Misir məlüklüyünün rəhbəri Murad bəy Napaleona məğlub olub 17 yanvar – Ogüst Kont – fransız sosioloqu və filosofu, Sosiologiyanın banisi Mirzə Yusif — Azərbaycan tarixçisi. Mustafa Naili Paşa — Osmanlı dövlət adamı. Jüdit Pasta — Məşhur italyan müğənni. Mehmed Sadəddin Əfəndi Sevasti Xantu | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186052 |
1799 | 3 yanvar - İstanbulda Rusiya ilə Osmanlı imperiyası arasında Türkiyənin Fransa əleyhinə koalisiyaya qoşulmasını rəsmiləşdirən müqavilənin imzalanması 2 mart - Admiral Uşakovun başçılıq etdiyi rus donanması tərəfindən 4 aylıq mühasirədən sonra Korfu adasının tutulması. 24 aprel - İtaliyanın Berqamo şəhərinin rus qoşunları tərəfindən tutulması. 25 iyul- Əbukir döyüşü 6 iyun – Aleksandr Puşkin, rus şairi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4508 |
1799-cu il | 3 yanvar - İstanbulda Rusiya ilə Osmanlı imperiyası arasında Türkiyənin Fransa əleyhinə koalisiyaya qoşulmasını rəsmiləşdirən müqavilənin imzalanması 2 mart - Admiral Uşakovun başçılıq etdiyi rus donanması tərəfindən 4 aylıq mühasirədən sonra Korfu adasının tutulması. 24 aprel - İtaliyanın Berqamo şəhərinin rus qoşunları tərəfindən tutulması. 25 iyul- Əbukir döyüşü 6 iyun – Aleksandr Puşkin, rus şairi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186053 |
179 (ədəd) | Yüz yetmiş doqquz — say sistemində ədədlərdən biridir. Yüz yetmiş səkkizdən sonra, yüz səksəndən əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Yüz yetmiş doqquz ədədi —tək ədəddir və eyni zamanda sadə ədəddir. Say sistemində İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=157626 |
17 (dəqiqləşdirmə) | 17 (On yeddinci il) — Bazar günündən başlayan uzun olmayan il. E.ə. 17 — il. 17 (ədəd) (On yeddi) — say sistemində ədədlərdən biridir. On altıdan sonra, On səkkizdən əvvəl gəlir. 17 — Şabran rayonunun avtomobil seriya nömrəsi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=146166 |
17 (say) | On yeddi — say sistemində ədədlərdən biridir. On altıdan sonra, On səkkizdən əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Say sistemində On yeddi ədədi — sadə ədəd olmaqla yanaşı həm də tək ədəddir. İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=146107 |
17 (ədəd) | On yeddi — say sistemində ədədlərdən biridir. On altıdan sonra, On səkkizdən əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Say sistemində On yeddi ədədi — sadə ədəd olmaqla yanaşı həm də tək ədəddir. İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=143501 |
17 aprel | 17 aprel — Qriqorian təqvimində ilin 107-ci günü. (uzun ildə 108-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 258 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 4 aprel tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1961 — Donuzlar Körfəzi əməliyyatı: CIA tərəfindən maliyyələşdirilən və təlim keçmiş bir qrup kubalı sürgün Fidel Kastronu devirmək məqsədi ilə Kubadakı Donuzlar körfəzinə enmişdir. Azərbaycana aid hadisələr 2017 — "Qarabağ" Azərbaycan Premyer Liqası çempionu olmuşdur. 1600-cü ildən əvvəl 1497 — Pedro de Valdivia, İspaniya konkistadoru 1884 — Zülfüqar Hacıbəyov, Azərbaycan bəstəkarı 1885 — Karen Blinksen, Danimarka yazıçısı Adilə Şahtaxtinskaya, Azərbaycan ginekoloqu Nikita Xruşşov, Sovet dövlət xadimi Aleksandr Klumberg, Estoniya yüngül atleti Əhməd Cəfəroğlu, Türkiyə dilçisi 1909 — Mehdi Hüseyn, Azərbaycan yazıçısı 1918 — Vilyam Holden, ABŞ aktyoru 1928 — Lütfiyar İmanov, Azərbaycan opera müğənnisi 1932 — Karen Dəmirçyan, Ermənistan dövlət xadimi 1954 — Cənnət Əliyev, Azərbaycan iş adamı 1974 — Viktoriya Bekhem, İngiltərə müğənnisi və modelyeri Rəşad Əliyev, Azərbaycan kapitanı Samirə Əfəndi, Azərbaycan müğənnisi 1992 — Şkodran Mustafi, Almaniya futbolçusu 1994 — Emil Balayev, Azərbaycan futbolçusu 1600-cü ildən əvvəl 485 — Prokl Diadox, Yunanıstan riyaziyyatçısı 1790 — Bencamin Franklin, ABŞ dövlət xadimi 1942 — Jan Batist Perren, Fransa fiziki 1972 — Qeysər Kaşıyeva, Azərbaycan boyakarı Şahin Meğriyan, Ermənistan komandiri Turqut Özal, Türkiyə prezidenti 1998 — Əyyub Hüseynov, Azərbaycan boyakarı 2004 — Baba Pünhan, Azərbaycan şairi 2009 — Sabir Əhmədli, Azərbaycan nasiri 2011 — Osamu Dezaki, Yaponiya anime rejissoru 2014 — Qabriel Qarsiya Markes, Kolumbiya yazıçısı 2015 — Ramiz Mirişli, Azərbaycan bəstəkarı 2018 — Barbara Buş, ABŞ birinci xanımı Bayramlar və xüsusi günlər Qabon — Qadınlar Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=1965 |
17 avqust | 17 avqust — Qriqorian təqvimində ilin 229-cu günü. (uzun ildə 230-cu) Bu tarixdə ilin sonuna 136 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 4 avqust tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1668 — Osmanlı imperiyasında Şimali Anadolu zəlzələsi baş vermişdir. 1999 — Türkiyədə İzmit zəlzələsi baş vermişdir. 2008 — Amerikalı üzgüçü Maykl Felps Olimpiya Oyunlarında səkkiz qızıl medal qazanan ilk şəxs oldu. Azərbaycana aid hadisələr 2008 — Bakıdakı Əbu Bəkr məscidində terror hadisə baş vermişdir. 2016 — Rio-de-Janeyroda keçən 2016 Yay Olimpiya Oyunlarında güləşçi Mariya Stadnik gümüş, taekvonduçu Patimat Abakarova isə bürünc medal qazanıb. 1600-cü ildən əvvəl 1465 — I Filibert, Savoyya hersoqu 1629 — Yan Sobieski, Polşa kralı 1911 — Mixail Botvinnik, Rusiya şahmatçısı 1935 — Oleq Tabakov, Rusiya aktyoru 1942 — Müslüm Maqomayev, Azərbaycan müğənnisi İlhamə Quliyeva, Azərbaycan müğənnisi Nikolay Şmatko, Ukrayna heykəltəraşı Robert De Niro, ABŞ aktyoru Cəfər Behbudov, Azərbaycan müğənnisi Sandra Vayt, Şotlandiya deputatı 1956 — Nizami Quliyev, Azərbaycan deputatı 1960 — Şon Penn, ABŞ aktyoru 1977 — Tyerri Anri, Fransa futbolçusu və baş məşqçisi 1988 — Elvin Mürsəliyev, Azərbaycan güləşçisi Fibi Bricers, ABŞ müğənnisi Taissa Farmiqa, ABŞ aktrisası 1600-cü ildən əvvəl 1553 — III Çarlz, Savoyya hersoqu 1786 — II Fridrix, Prussiya kralı 1896 — Eli-Abel Karryer, Fransa botaniki 1929 — Elek Benedek, Macarıstan jurnalisti və yazıçısı 1947 — Eugen Bernadot, İsveç boyakarı 1969 — Otto Ştern, ABŞ və Almaniya fiziki 1987 — Rudolf Hess, Almaniya dövlət xadimi 1994 — Azad Əliyev, Azərbaycan skripkaçısı 1998 — Yusif Səmədoğlu, Azərbaycan yazıçısı 2006 — Məhəmməd Kəngərli, Azərbaycan həkimi 2009 — Novruzəli Məmmədov, Azərbaycan filoloqu 2010 — Françesko Kossiqa, İtaliya prezidenti 2011 — Pyer Kinon, Fransa yüngül atleti Bayramlar və xüsusi günlər Argentina — San Martin Günü Boliviya — Bayraq Günü İndoneziya — Müstəqillik Günü Qabon — Müstəqillik Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2651 |
17 dekabr | 17 dekabr — Qriqorian təqvimində ilin 351-ci günü. (uzun ildə 352-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 14 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 4 dekabr tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 2010 — Məhəmməd Buəzizi özünü yandırır. Bu hərəkət Yasəmən inqilabı və daha geniş Ərəb baharı üçün katalizator oldu. Azərbaycana aid hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1556 — Əbdürrəhim xan Baharlı, Böyük Moğol şairi 1706 — Emili dü Şatle, Fransa filosofu və riyaziyyatçısı 1749 — Domeniko Çimaroza, İtaliya bəstəkarı 1770 — Lüdviq van Bethoven, Almaniya bəstəkarı 1887 — İosif Lada, Çexiya boyakarı Osman Sarıvəlli, Azərbaycan şairi Simo Hayha, Finlandiya snayperi 1933 — Merilin İstman, ABŞ aktrisası 1936 — Klaus Kinkel, Almaniya dövlət xadimi 1937 — Aqşin Kazımzadə, Azərbaycan jurnalisti 1955 — Hüseynqulu Bağırov, Azərbaycan dövlət xadimi 1961 — Ərsun Yanal, Türkiyə futbol baş məşqçisi 1964 — Elariz Məmmədoğlu, Azərbaycan müğənnisi 1972 — Zabir Əliyev, Azərbaycan televiziya aparıcısı 1975 — Milla Yovoviç, ABŞ aktrisası 1980 — Dinarə Əliyeva, Azərbaycan və Rusiya opera müğənnisi 1989 — İsmayıl Qasımov, Azərbaycan giziri 1990 — Zarina Qurbanova, Azərbaycan aktrisası Ceyhun Orucov, Azərbaycan giziri Şahmurad İsgəndərov, Azərbaycan əsgəri 1600-cü ildən əvvəl 1273 — Mövlana Cəlaləddin Rumi, İran şairi 1830 — Simon Bolivar, Venesuela siyasi və hərbi xadimi 1860 — Dezire Klari, İsveç və Norveç kraliçası 1909 — II Leopold, Belçika kralı 1911 — Yosip Frank, Xorvatiya vəkili 1935 — Xuan Visente Qomez, Venesuela prezidenti 1987 — Arkadi Raykin, Sovet komiki 1993 — Mirzə İbrahimov, Azərbaycan yazıçısı 1999 — Nəcəf Nəcəfov, Azərbaycan jurnalisti 2009 — Mişel Leblon, Fransa futbolçusu və baş məşqçisi Kim Çen İr, Şimali Koreya Ali Lideri Sezariya Evora, Kabo-Verde müğənnisi 2016 — Henri Heymlix, ABŞ cərrahı 2020 — Asəf Ağayev, Azərbaycan baş leytenantı Bayramlar və xüsusi günlər Bəhreyn — Qəbul Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4882 |
17 fevral | 17 fevral — Qriqorian təqvimində ilin 48-ci günü. Bu tarixdə ilin sonuna 317 gün (uzun ildə 318 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 4 fevral tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 2008 — Kosovo Serbiyadan ayrılaraq müstəqilliyini elan edib. 2020 — Əlcəzairdə ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb. Azərbaycana aid hadisələr 1992 — Qarabağ müharibəsi: Xocavənd rayonunun Qaradağlı kəndində Ermənistan Silahlı Qüvvələri və Rusiyanın 366-cı alayı Qaradağlı qətliamını törətmişdir. 1600-cü ildən əvvəl 1028 — Əbdülmalik ibn Abdullah Cüveyni, İslam alimi 1854 — Nəcəf bəy Vəzirov, Azərbaycan yazıçısı 1859 — Nikolay Qamaleya, Rusiya həkimi 1888 — Otto Ştern, ABŞ və Almaniya fiziki 1895 — Əliağa Vahid, Azərbaycan şairi 1905 — Osvald Kyapp, Estoniya güləşçisi 1918 — Leyla Murad, Misir müğənnisi 1926 — Sofiya Hüseynova, Azərbaycan aktrisası 1943 — Rəhim Qazıyev, Azərbaycan dövlət xadimi 1956 — Əli Kazımov, Azərbaycan general-mayoru 1963 — Maykl Cordan, ABŞ basketbolçusu 1965 — Nazim Süleymanov, Azərbaycan futbolçusu və baş məşqçisi 1972 — Billi Co Armstronq, ABŞ müğənnisi 1975 — Ramiz Qasımov, Azərbaycan polkovnik-leytenantı, Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı Cozef Qordon-Levitt, ABŞ aktyoru Peris Hilton, ABŞ aktrisası 1991 — Ed Şiran, İngiltərə müğənnisi 1992 — Nicat Qurbanov, Azərbaycan futbolçusu 1997 — Musa Əsgərov, Azərbaycan leytenantı 1600-cü ildən əvvəl 440 — Mesrop Maştots, Ermənistan dilçisi 1600 — Cordano Bruno, İtaliya filosofu 1664 — İvan Bohun, Ukrayna polkovniki 1673 — Molyer, Fransa dramaturqu 1827 — İohann Pestalotsi, İsveçrə pedaqoqu 1856 — Henrix Heyne, Almaniya şairi 1909 — Ceronimo, ABŞ hərbi lideri 1926 — Mədinə Gülgün, Azərbaycan şairəsi 1970 — Mir Teymur Yaqubov, Azərbaycan dövlət xadimi 1972 — Tayko Hirabayaşi, Yaponiya yazıçısı 1998 — Moris Bukay, Fransa həkimi Nataliya Tağıyeva, Azərbaycan aktrisası Omar Sivori, Argentina və İtaliya futbolçusu və baş məşqçisi 2008 — Aysel Gürəl, Türkiyə söz yazarı və aktrisası Bayramlar və xüsusi günlər Ümumdünya Pişiklər Günü Kosovo — Müstəqillik Günü Liviya — İnqilab Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2023 |
17 iyul | 17 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 198-ci günü. (uzun ildə 199-cu) Bu tarixdə ilin sonuna 167 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 4 iyul tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1916 — Uruqvay milli futbol komandası Amerika Kubokunu qazanıb. 1942 — Tarixdə ən qanlı döyüş olan Stalinqrad döyüşü başlayıb. 1955 — Anahaymda ilk Disneyland Uolt Disneyə həsr olunmuş və onun tərəfindən açılmışdır. 1976 — XXI Yay Olimpiya Oyunları Monrealda keçirilib. 1989 — B-2 Spirit ilk uçuşunu edib. 1994 — Braziliya milli futbol komandası 1994 FİFA Dünya Kubokunu qazanıb. 2014 — Donetsk vilayətində "Malaysia Airlines" aviaşirkətinə məxsus "Boeing-777" təyyarəsi qəzaya uğramışdır. Azərbaycana aid hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1487 — I İsmayıl, Səfəvi şahı 1744 — Elbric Cerri, ABŞ vitse-prezidenti 1888 — Milan Füşt, Macarıstan yazıçısı 1892 — Edvin Danninq, Böyük Britaniya pilotu 1894 — Jorj Lemetr, Belçika keşişi 1917 — Kənan Evrən, Türkiyə prezidenti 1944 — Karlos Alberto Torres, Braziliya futbolçusu və baş məşqçisi1953 — Telman Adıgözəlov, Azərbaycan aktyoru 1954 — Angela Merkel, Almaniya dövlət xadimi 1960 — Robin Şu, Honkonq aktyoru 1963 — Mətanət İsgəndərli, Azərbaycan müğənnisi 1964 — Erik Lafforq, Fransa fotoqrafı 1967 — Elmar Hüseynov, Azərbaycan jurnalisti 1968 — Elçin Cəlilov, Azərbaycan müğənnisi 1994 — Benjamin Mendi, Fransa futbolçusu 1600-cü ildən əvvəl 1399 — Yadviqa, Polşa kraliçası 1588 — Memar Sinan, Osmanlı memarı 1762 — III Pyotr, Rusiya imperatoru 1790 — Adam Smit, Şotlandiya iqtisadçısı və filosofu 1852 — Salvador Kammarano, İtaliya dramaturqu 1903 — Ceyms Vistler, ABŞ boyakarı 1928 — Covanni Colitti, İtaliya baş naziri 1958 — Cahangir bəy Novruzov, Azərbaycan general-mayoru 1961 — Olqa Forş, Rusiya yazıçısı 1975 — Konstantin Qamsaxurdiya, Gürcüstan yazıçısı 1987 — Hovard Makqi, ABŞ trubaçısı 2001 — Sara Aşurbəyli, Azərbaycan tarixçisi 2009 — Valter Kronkayt, ABŞ jurnalisti Bayramlar və xüsusi günlər Dünya Emoji Günü ABŞ — Milli Dondurma Günü ABŞ — Milli Lotereya Günü ABŞ — Milli Tatu Günü ABŞ — Milli Şaftalılı Dondurma Günü Cənubi Koreya — Konstitusiya Günü Lesoto — Kralın Ad Günü Slovakiya — Müstəqillik Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2621 |
17 iyun | 17 iyun — Qriqorian təqvimində ilin 168-ci günü. (uzun ildə 169-cu) Bu tarixdə ilin sonuna 197 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 4 iyun tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1940 — Üç Baltikyanı dövlət olan Estoniya, Latviya və Litva Sovet İttifaqı tərəfindən işğal olunub. 1944 — İslandiya Danimarkadan müstəqilliyini elan edərək respublikaya çevrilib. 1962 — Braziliya milli futbol komandası 1962 FİFA Dünya Kubokunu qazanıb. 1985 — Discovery Channel telekanalı təsis edilib. 2015 — Amerika Birləşmiş Ştatlarının Cənubi Karolina ştatının Çarlston şəhərində yerləşən Afrika Emanuel Metodist Kilsəsinə silahlı hücüm edilib. Azərbaycana aid hadisələr 1984 — Bakı şəhərində 106 saylı sərnişin avtobusunun erməni terrorçusu Henrix Vartanov tərəfindən partladılıb. 1988 — Azərbaycan Ali Soveti Dağlıq Qarabağın Azərbaycanın tərkib hissəsi olduğunu təsdiq edir. 1600-cü ildən əvvəl 1239 — I Eduard, İngiltərə kralı 1863 — Anri-Aleksandr Cyuno, CAR missioneri 1880 — Karl van Vexten, ABŞ yazıçısı 1882 — İqor Stravinski, Rusiya bəstəkarı 1884 — Vilhelm Bernadot, İsveç və Norveç şahzadəsi 1887 — Şükrü Saracoğlu, Türkiyə baş naziri 1898 — Lətifə Uşşaqi, Türkiyə birinci xanımı 1900 — Martin Bormann, Almaniya dövlət xadimi 1926 — Elbəy Rzaquliyev, Azərbaycan boyakarı 1929 — Tiqran Petrosyan, Sovet şahmatçısı 1930 — Adile Naşit, Türkiyə aktrisası 1947 — Fidan Qasımova, Azərbaycan opera müğənnisi 1976 — Pyotr Svidler, Rusiya şahmatçısı 1990 — Alan Dzaqoyev, Rusiya futbolçusu 1600-cü ildən əvvəl 656 — Osman ibn Əffan, Rəşidi xəlifəsi 1025 — I Cəsur Boleslav, Polşa kralı 1631 — Mümtaz Mahal, Böyük Moğol imperatriçası 1696 — Yan Sobieski, Polşa kralı 1973 — Solmaz Orlinskaya, Azərbaycan aktrisası 1974 — Refik Koraltan, Türkiyə dövlət xadimi 1996 — Tomas Kun, ABŞ elm fəlsəfəçisi 2001 — Rafiq Feyzullayev, Azərbaycan dövlət xadimi 2003 — Şahid Əbdülkərimov, Azərbaycan bəstəkarı 2015 — Süleyman Dəmirəl, Türkiyə prezidenti 2016 — Vera Siqnadze, Gürcüstan balerinası 2019 — Məhəmməd Mürsi, Misir prezidenti 2022 — Müzamil Abdullayev, Azərbaycan dövlət xadimi Bayramlar və xüsusi günlər İslandiya — İsland Milli Günü Tibb İşçilərinin Peşə Bayramı Günü Latviya — Latviya Respublikasının İşğalı Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2101 |
17 mart | 17 mart — Qriqorian təqvimində ilin 78-ci günü. Bu tarixdə ilin sonuna 287 gün (uzun ildə 288 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 5 mart tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 180 — Kommod atası Mark Avrelinin ölümündən sonra on səkkiz yaşında Roma İmperiyasının yeganə imperatoru olur. 1969 — Qolda Meir İsrailin ilk qadın baş naziri seçilib. 2020 — Barbados, Qambiya və Monteneqroda ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb. Azərbaycana aid hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1537 — Toyotomi Hideyoşi, Yaponiya daimyosu 1809 — Molla Vəli Vidadi, Azərbaycan şairi 1834 — Qotlib Daymler, Almaniya mühəndisi Silvio Qezell, Almaniya taciri Şarl Laval, Fransa boyakarı 1896 — Tacülmüluk, İran kraliçası 1905 — Mikayıl Rzaquluzadə, Azərbaycan yazıçısı 1938 — Rudolf Nuriyev, Böyük Britaniya, Fransa və Sovet baletmeysteri 1942 — Con Ueyn Geysi, ABŞ seriyalı qatili 1945 — Humeyra, İran müğənnisi 1966 — Bernhard Raab, Almaniya futbolçusu və baş məşqçisi 1976 — Alvaro Rekoba, Uruqvay futbolçusu 1986 — Mayls Keyn, İngiltərə müğənnisi 1989 — Şinci Kaqava, Yaponiya futbolçusu 1600-cü ildən əvvəl 180 — Mark Avreli, Roma imperatoru 1406 — İbn Xəldun, Tunis sosioloqu və tarixçisi 1680 — Fransua de Laroşfuko, Fransa yazıçısı 1919 — Hüseyn Ərəblinski, Azərbaycan aktyoru 1940 — Əli bəy Hüseynzadə, Azərbaycan ədibi və filosofu 1989 — Fərman Kərimzadə, Azərbaycan yazıçısı Arif Qədiməliyev, Azərbaycan əsgəri, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Dilqəm Nağıyev, Azərbaycan əsgəri, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Xanoğlan Məmmədov, Azərbaycan əsgəri, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Novruz Qurbanov, Azərbaycan əsgəri, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Rövşən Cavadov, Azərbaycan hərbçisi Roman Yusifov, Azərbaycan əsgəri, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Samir Zülfüqarov, Azərbaycan əsgəri, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Bayramlar və xüsusi günlər İrlandiya — Sant-Patrik Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2045 |
17 may | 17 may — Qriqorian təqvimində ilin 137-ci günü. (uzun ildə 138-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 228 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 4 may tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1990 — Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) Baş Assambleyası homoseksuallığı psixiatrik xəstəliklər siyahısından çıxarıb. Azərbaycana aid hadisələr 2012 — "Bakı" Azərbaycan Kubokunu qazanıb. 1600-cü ildən əvvəl 1862 — Niko Pirosmani, Gürcüstan boyakarı 1870 — Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, Azərbaycan yazıçısı və dramaturqu 1873 — Anri Barbüs, Fransa yazıçısı 1897 — Odd Hassel, Norveç kimyaçısı 1899 — Əmir Hacıyev, Azərbaycan qrafik rəssamı 1904 — Jan Qaben, Fransa aktyoru 1907 — İlona Elek, Macarıstan qılıncoynadanı 1929 — Roza Cəlilova, Azərbaycan rəqqasəsi 1944 — Uldis Berzinş, Latviya şairi 1950 — Valeriya Novodvorskaya, Rusiya siyasətçisi 1951 — Əzimcan Əskərov, Qırğızstan siyasi fəalı 1952 — Şahlar Şükürov, Azərbaycan mayoru, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 1961 — Enya, İrlandiya müğənnisi İzzət Bağırov, Azərbaycan müğənnisi Kənan MM, Azərbaycan kinorejissoru 1998 — Zeynal Şahhüseynli, Azərbaycan əsgəri 1999 — Renat Dadaşov, Azərbaycan futbolçusu 1600-cü ildən əvvəl 1510 — Sandro Bottiçelli, İtaliya boyakarı 1727 — I Yekaterina, Rusiya imperatriçası 1838 — Şarl Moris de Taleyran-Periqor, Fransa diplomatı 1880 — Ziya paşa, Osmanlı yazıçısı 1935 — Pol Düka, Fransa bəstəkarı 1944 — Milena Yesenka, Çexiya jurnalisti 1967 — Peter Palotaş, Macarıstan futbolçusu 2000 — Hümeyra xanım Sultan, Osmanlı şahzadəsi 2013 — Eldar Ağayev, Azərbaycan hərbçisi, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 2017 — Kris Kornell, ABŞ müğənnisi 2018 — Mehdi Təbatabai, İran din xadimi 2021 — Məcnun Göyçəli, Azərbaycan şairi 2022 — Vangelis, Yunanıstan bəstəkarı Bayramlar və xüsusi günlər Beynəlxalq Homofobiya, Bifobiya və Transfobiyaya Qarşı Mübarizə Günü Argentina — Hərbi Donanma Günü Konqo Demokratik Respublikası — Qurtuluş Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2072 |
17 noyabr | 17 noyabr — Qriqorian təqvimində ilin 321-ci günü. (uzun ildə 322-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 44 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 4 noyabr tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1869 — Misirdə Aralıq dənizini Qırmızı dənizlə birləşdirən Süveyş kanalının açılışı olub. 1929 — Argentina milli futbol komandası Amerika Kubokunu qazanıb. 1989 — Soyuq müharibə: Məxməri inqilab başlayır: Praqada tələbə nümayişi çevik qüvvələr tərəfindən yatırılır. Bu, kommunist hökumətini devirməyə yönəlmiş üsyana səbəb olur (üsyan dekabrın 29-da uğur qazanır). 2003 — Aktyor Arnold Şvartseneggerin Kaliforniya qubernatoru kimi fəaliyyəti başlayıb. Azərbaycana aid hadisələr 1959 — Şamaxı Astrofizika Rəsədxanası təsis edilib. 1988 — Şuşada Topxana meşəsinin qırılmasına etiraz əlaməti olaraq Bakının Lenin meydanında kütləvi etiraz aksiyasi keçirilmişdir. 1992 — "525-ci qəzet" ilk dəfə nəşr olunub. 2011 — Qəbələ Beynəlxalq Hava Limanı təsis edilib. 1600-cü ildən əvvəl 9 — Vespasian, Roma imperatoru 1754 — Georq Forster, Almaniya təbiətşünası 1790 — Avqust Ferdinand Möbius, Almaniya riyaziyyatçısı 1886 — Artaşes Babalyan, Ermənistan dövlət xadimi 1887 — Bernard Montqomeri, Böyük Britaniya feldmarşalı 1902 — Yucin Viqner, ABŞ və Macarıstan fiziki Lətif Kərimov, Azərbaycan xalçaçı-rəssamı Soiçiro Honda, Yaponiya mühəndisi və sənayeçisi 1916 — Boris Çinkin, Ukrayna aktyoru 1923 — Fuad Xəlilov, Azərbaycan boyakarı 1926 — Kote Maxaradze, Gürcüstan idman şərhçisi 1927 — Əli İldırımoğlu, Azərbaycan nasiri 1933 — Gülarə Əliyeva, Azərbaycan pianoçusu 1944 — Denni De Vito, ABŞ aktyoru 1963 — Sergey Murtuzəliyev, Azərbaycan podpolkovniki, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 1966 — Sofi Marso, Fransa aktrisası 1971 — Maykl Adams, İngiltərə şahmatçısı 1978 — Reyçel Makadams, Fransa aktrisası 1986 — Nani, Portuqaliya futbolçusu 1993 — Məhəbbət Quliyev, Azərbaycan əsgəri 1600-cü ildən əvvəl 1420 — Qara Yusif, Qaraqoyunlu hökmdarı 1558 — I Mariya, İngiltərə və İrlandiya kraliçası 1808 — IV Mustafa, Osmanlı sultanı 1917 — Ogüst Roden, Fransa heykəltəraşı 1929 — Herman Hollerit, ABŞ statistiki 1970 — Əliövsət Sadıqov, Azərbaycan opera müğənnisi 1998 — Efim Heller, Rusiya şahmatçısı Ferents Puşkaş, Macarıstan futbolçusu və baş məşqçisi Gülşən Qurbanova, Azərbaycan aktrisası 2010 — Georgi Arsenişvili, Gürcüstan dövlət xadimi 2013 — Doris Lessinq, Böyük Britaniya yazıçısı Daşqın Ağayev, Azərbaycan kiçik çavuşu Şahmurad İsgəndərov, Azərbaycan əsgəri Toğrul Xudiyev, Azərbaycan əsgəri Bayramlar və xüsusi günlər Beynəlxalq Tələbə Günü Azərbaycan — Milli Dirçəliş günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4987 |
17 oktyabr | 17 oktyabr — Qriqorian təqvimində ilin 290-cı günü. (uzun ildə 291-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 75 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 4 oktyabr tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1814 — London pivə selində 18 nəfər ölmüşdür. 1989 — ABŞ-nin Kaliforniya ştatında Loma Priyeta zəlzələsi baş vermişdir. Azərbaycana aid hadisələr 1916 — "Babayi-Əmir" jurnalı ilk dəfə nəşr olunub. 2019 — Azərbaycan və Namibiya arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur. 2020 — İkinci Qarabağ müharibəsi: Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Füzuli şəhərini və rayonun Qoçəhmədli, Çimən, Cuvarlı, Pirəhmədli, Musabəyli, İşıqlı, Dədəli kəndlərini Ermənistanın işğalından azad etmişdir. 1600-cü ildən əvvəl 1577 — Kristafano Allori, İtaliya boyakarı 1780 — Riçard Conson, ABŞ vitse-prezidenti 1813 — Georq Büxner, Almaniya yazıçısı 1859 — Diana Abqar, Ermənistan yazıçısı 1872 — Yevsey Gindes, Azərbaycan pediatrı və dövlət xadimi 1903 — Andrey Qreçko, Sovet generalı 1912 — I İoann Pavel, Roma papası 1913 — Faik Türün, Türkiyə general-mayoru 1915 — Artur Miller, ABŞ dramaturqu 1918 — Rita Heyvort, ABŞ aktrisası 1920 — Montqomeri Klift, ABŞ aktyoru 1936 — Soltanağa Bayramov, Azərbaycan həkimi, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 1949 — Yavər Camalov, Azərbaycan dövlət xadimi 1960 — Willie K, ABŞ müğənnisi 1971 — Endi Uitfild, Uels aktyoru Eminem, ABŞ repçisi Tarkan, Türkiyə müğənnisi Nil Karaibrahimgil, Türkiyə müğənnisi Rauf Mehdiyev, Azərbaycan futbolçusu 1977 — Andre Villaş-Boaş, Portuqaliya futbol baş məşqçisi Əliyar Ağayev, Azərbaycan futbol hakimi Kəramət Böyükçöl, Azərbaycan yazıçısı Cavid Zeynalov, Azərbaycan çavuşu Məhəmməd Türkmən, Azərbaycan jurnalisti 1991 — Elyar Vəliyev, Azərbaycan giziri, Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı 1993 — Calal Calalzadə, Azərbaycan əsgəri 1994 — Taleh Qənbərli, Azərbaycan əsgəri 1600-cü ildən əvvəl 1768 — I Mirzə Məhəmməd xan, Bakı xanı 1849 — Frederik Şopen, Polşa bəstəkarı 1978 — Jan Ameri, Avstriya yazıçısı 1983 — Raymon Aron, Fransa filosofu 2018 — Ara Gülər, Türkiyə fotoqrafı Anar Cavadzadə, Azərbaycan əsgəri Azər Vəliyev, Azərbaycan əsgəri Elnur Hacıyev, Azərbaycan mayoru Əli Ələkbərov, Azərbaycan əsgəri Əşrəf Məmmədli, Azərbaycan kiçik giziri Faiq Vəlizadə, Azərbaycan giziri Kənan Həsənov, Azərbaycan əsgəri Oruc Nəcəfli, Azərbaycan əsgəri Səddam Bayramov, Azərbaycan əsgəri Səddam Həsənov, Azərbaycan giziri Şahmar Soltanlı, Azərbaycan əsgəri Teymur Osmanlı, Azərbaycan əsgəri Bayramlar və xüsusi günlər Argentina — Sadiqlik Günü Haiti — Dessalin Günü Azərbaycan — Füzuli şəhəri günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=5017 |
17 sentyabr | 17 sentyabr — Qriqorian təqvimində ilin 260-cı günü. (uzun ildə 261-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 105 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 4 sentyabr tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1978 — İsrail və Misir arasında Kemp-Devid müqaviləsi imzalanmışdır. 1988 — XXIV Yay Olimpiya Oyunları Seulda keçirilib. Azərbaycana aid hadisələr 2015 — "Qəbələ" futbol klubu UEFA Avropa Liqasında ilk oyununu keçirmişdir. 1600-cü ildən əvvəl 1801 — Edvard Vilyam Leyn, Böyük Britaniya şərqşünası 1857 — Konstantin Siolkovski, Rusiya raket alimi 1869 — Kristian Lanqe, Norveç tarixçisi 1883 — Vilyam Karlos Vilyams, ABŞ şairi 1895 - Mircəfər Bağırov, azərbaycanlı siyasətçi 1922 — Aqostinyo Neto, Anqola prezidenti 1929 — Stirlinq Moss, Böyük Britaniya Formula-1 pilotu 1932 — Aza Rəhmanova, Rusiya həkim-infeksionisti 1938 — Aydın İbrahimov, Azərbaycan güləşçisi 1944 — Raynhold Messner, İtaliya alpinisti 1946 — Səməd Səmədov, Azərbaycan müğənnisi 1950 — Narendra Modi, Hindistan dövlət xadimi 1985 — Byanka, Belarus müğənnisi 1996 — Eldəniz Hüseynov, Azərbaycan əsgəri 1999 — Elgün Kərimov, Azərbaycan əsgəri 1600-cü ildən əvvəl 1665 — IV Filipp, İspaniya və Portuqaliya kralı 1816 — Vladislav Ozerov, Rusiya dramaturqu 1836 — Antuan Jüsse, Fransa botaniki 1844 — Mustafa xan, Şirvan xanı 1927 — Anatoli Koni, Rusiya hüquqşünası 1936 — Anri Lui Le Şatelye, Fransa kimyaçısı 1961 — Adnan Menderes, Türkiyə baş naziri Musa Qarayev, Sovet polkovniki Vladimir Basov, Rusiya aktyoru 1996 — Spiro Aqnyu, ABŞ vitse-prezidenti 2001 — David Kipiani, Gürcüstan futbolçusu və baş məşqçisi 2014 — Eldar Axundov, Azərbaycan müğənnisi 2016 — Bəhmən Gülbarnəjad, İran paralimpyaçısı 2021 — Əbdüləziz Buteflika, Əlcəzair prezidenti Bayramlar və xüsusi günlər ABŞ — Konstitusiya Günü Belarus — Milli Birlik Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4959 |
17 yanvar | 17 yanvar — Qriqorian təqvimində ilin 17-ci günü. Bu tarixdə ilin sonuna 348 gün (uzun ildə 349 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 4 yanvar tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1899 — Amerika Birləşmiş Ştatları Sakit Okeandakı Ueyk rifini ələ keçirib. 1904 — Anton Çexovun "Vişnə bağı" əsərinin pemyerası Moskva İncəsənət Teatrında keçirilib. 1917 — ABŞ Danimarkadan Vircin adalarını 25 milyon dollara alıb. 1946 — BMT Təhlükəsizlik Şurasının ilk iclası keçirilib. 1961 — Konqonun keçmiş baş naziri Patris Lumumba, Belçika və ABŞ hökumətlərinin dəstəyi və iştirakçılığı ilə qətlə yerinə yetirilmişdir. 1995 — Yaponiyada 7.3 bal gücündə Böyük Hanşin zəlzələsi vermişdir. 2012 — Malidə Tuareq üsyanı başlamışdır. Azərbaycana aid hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1706 — Bencamin Franklin, ABŞ dövlət xadimi 1820 — Enn Bronte, İngiltərə yazıçısı 1889 — Al Kapone, ABŞ qanqsteri 1911 — Corc Stiqler, ABŞ iqtisadçısı 1922 — Betti Vayt, ABŞ aktrisası 1926 — Mədinə Gülgün, Azərbaycan şairəsi 1927 — Erta Kit, ABŞ müğənnisi və aktrisası 1933 — Dalida, Fransa müğənnisi 1942 — Məhəmməd Əli, ABŞ boksçusu Cim Kerri, ABŞ və Kanada aktyoru Hitoşi Nakata, Yaponiya futbolçusu 1964 — Mişel Obama, ABŞ birinci xanımı 1969 — Tiësto, Niderland DJ-i 1979 — Mikaela Ramazzotti, İtaliya aktrisası 1983 — Ceyhun Camalov, Azərbaycan polkovnik-leytenantı, Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı 1984 — Kelvin Harris, Şotlandiya DJ-i 1987 — Aleksandr Usik, Ukrayna boksçusu 1600-cü ildən əvvəl 395 — I Feodosi, Roma imperatoru 1598 — I Fyodr, Rusiya çarı 1751 — Tomazo Albinoni, İtaliya bəstəkarı 1889 — Xuan Montalvo, Ekvador yazıçısı 1900 — Abdulla Mərraş, Suriya yazıçısı 1961 — Patris Lumumba, Konqo Demokratik Respublikası baş naziri 1982 — Varlam Şalamov, Rusiya yazıçısı V Olaf, Norveç kralı Üzeyir Abduramanov, hərbçi, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı 2001 — Tom Kilburn, İngiltərə riyaziyyatçısı 2008 — Bobbi Fişer, ABŞ şahmatçısı 2013 — Mehmet Əli Birand, Türkiyə jurnalisti 2015 — Faten Hamama, Misir aktrisası 2017 — Alenka Qolyevşek, Sloveniya yazıçısı 2018 — Böyükağa Məmmədov, Azərbaycan rəqqası Bayramlar və xüsusi günlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=1994 |
18 | 18 il (On səkkizinci il) — Bazar ertəsidən başlayan uzun olmayan il. Kral Yuri E.ə. 19-cu ildən eramızın 18-ci ilinə qədər hökmdarlıq etmişdir. Publi Ovidi Nazon — görkəmli Roma şairi (d. E.ə. 43) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2729 |
18- (albom) | 18- – Azərbaycan müğənnisi Aygün Kazımovanın karaoke albomu. Alboma 18 mahnı daxildir. Albom "SS production"un prodüserliyi ilə işıq üzü görmüşdür. Hazırlanması geyim: Rüfət İsmayıl stilist: Zeynep Şimşek fotograf: Erman İştahlı saç: Akın Unal makiyaj: Ahu Aydemir baş prodüser: Aysel Rəcəbli Mahnıların siyahısı Xarici keçidlər Rəsmi YouTube Kanalı Rəsmi Facebook Səhifəsi Rəsmi İnstagram Səhifəsi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=591403 |
18-ci il | 18 il (On səkkizinci il) — Bazar ertəsidən başlayan uzun olmayan il. Kral Yuri E.ə. 19-cu ildən eramızın 18-ci ilinə qədər hökmdarlıq etmişdir. Publi Ovidi Nazon — görkəmli Roma şairi (d. E.ə. 43) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=183985 |
180-ci meridian | 180-ci meridian — Bu meridian Qrinviç meridianının davamını təşkil edir. Meridianın böyük qismi Sakit okean ərazisindən keçir. 180-ci meridian Qrinviç meridianı ilə birlikdə Yer planetini xəyali olaraq Qərb yarımkürəsi və Şərq yarımkürəsinə bölür. Şimal qütbündən şimal qütbünə qədər keçdiyi ərazilər: 180-ci meridianın yaxınlığında yerləşən ərazilər: Hilberta adaları və Feniks adası, Kiribati; Şimal adası və Kermadek, Yeni Zelandiya; Baunti adaları və Çatem arxipelaqı, Yeni Zelandiya. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=439529 |
1800 | 19 fevral – Napoleon Bonapartın özünü Fransanın birinci şəxsi elan etməsi. 20 mart - Misirdə fransız qoşunlarının komandanı general Jan Batist Kleberin Suriyadan gələn türk ordusunu Heliopol yaxınlığında ağır məğlubiyyətə uğratması. 21 mart- Rusiya ilə Osmanlı arasında Fransaya qarşı ittifaq müqaviləsinin imzalanması. 2 aprel - İonik adalarında "Yeddi ada Respublikası"nın elan edilməsi. 24 aprel - ABŞ-də hökumət və Konqresin yeni paytaxta - Vaşinqton şəhərinə köçürülməsi barədə qanun qəbul edilməsi. 4 iyun - Napoleon Bonapartın ordusunun Milana daxil olması. ABŞ-də prezident seçkilərində Tomas Ceffersonun qalib gəlməsi. 7 yanvar – Millard Fillmor 12 fevral – Britaniya zooloqu Con Eduard Qrey 2 mart - Rus şairi Yevgeni Baratınski 10 mart - Alman ədəbiyyatı tarixçisı və yazıçı Viktor Eym Xaber 16 mart - Yaponiyaynın 120-ci imperatoru Ninko 25 aprel - İngilis şairi Vilyam Kuper 9 may – Con Braun 1 iyul – Karl Vitte 22 sentyabr – Corc Bentam 6 noyabr - Alman bəstəkarı və orqan müsiqiçisi Eduard Qrel 23 noyabr - Rus tarixçisi və yazıçısı Mixail Petroviç Poqodin 28 dekabr - Rus rəssamı Vasili Sadovnikov 29 dekabr - Amerikan kimyaçısı Çarlz Qudiyer 25 aprel - İngilis yazıçısı Vilyam Kuper 28 aprel - Rus bəstəkarı - Yevctiqney İpatoviç Fomin İtalyan klassik musiqisinin bəstəkarı Nikkolo Piççini Fransız memarı Jan Batist Mişel Vallen-Delamot 18 may - Rus generalissimusu Aleksandr Vasilyeviç Suvorov 14 iyun - Fransız generalı Jan Batist Kleber 20 iyun - Alman riyaziyyatçısı Avraam Qottqelf Kestner 15 iyul - Rus pedaqoqu Xristian Xristianoviç Bezak 8 sentyabr - Fransız skripkaçısı və bəstəkarı Pyer Qavinye 8 oktyabr - Başqırd xalqının milli qəhrəmanı və şair Salavat Yulayev 14 dekabr - İspan mənşəli rus admiralı Osip Mixailoviç Deribas | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4509 |
1800-cü il | 19 fevral – Napoleon Bonapartın özünü Fransanın birinci şəxsi elan etməsi. 20 mart - Misirdə fransız qoşunlarının komandanı general Jan Batist Kleberin Suriyadan gələn türk ordusunu Heliopol yaxınlığında ağır məğlubiyyətə uğratması. 21 mart- Rusiya ilə Osmanlı arasında Fransaya qarşı ittifaq müqaviləsinin imzalanması. 2 aprel - İonik adalarında "Yeddi ada Respublikası"nın elan edilməsi. 24 aprel - ABŞ-də hökumət və Konqresin yeni paytaxta - Vaşinqton şəhərinə köçürülməsi barədə qanun qəbul edilməsi. 4 iyun - Napoleon Bonapartın ordusunun Milana daxil olması. ABŞ-də prezident seçkilərində Tomas Ceffersonun qalib gəlməsi. 7 yanvar – Millard Fillmor 12 fevral – Britaniya zooloqu Con Eduard Qrey 2 mart - Rus şairi Yevgeni Baratınski 10 mart - Alman ədəbiyyatı tarixçisı və yazıçı Viktor Eym Xaber 16 mart - Yaponiyaynın 120-ci imperatoru Ninko 25 aprel - İngilis şairi Vilyam Kuper 9 may – Con Braun 1 iyul – Karl Vitte 22 sentyabr – Corc Bentam 6 noyabr - Alman bəstəkarı və orqan müsiqiçisi Eduard Qrel 23 noyabr - Rus tarixçisi və yazıçısı Mixail Petroviç Poqodin 28 dekabr - Rus rəssamı Vasili Sadovnikov 29 dekabr - Amerikan kimyaçısı Çarlz Qudiyer 25 aprel - İngilis yazıçısı Vilyam Kuper 28 aprel - Rus bəstəkarı - Yevctiqney İpatoviç Fomin İtalyan klassik musiqisinin bəstəkarı Nikkolo Piççini Fransız memarı Jan Batist Mişel Vallen-Delamot 18 may - Rus generalissimusu Aleksandr Vasilyeviç Suvorov 14 iyun - Fransız generalı Jan Batist Kleber 20 iyun - Alman riyaziyyatçısı Avraam Qottqelf Kestner 15 iyul - Rus pedaqoqu Xristian Xristianoviç Bezak 8 sentyabr - Fransız skripkaçısı və bəstəkarı Pyer Qavinye 8 oktyabr - Başqırd xalqının milli qəhrəmanı və şair Salavat Yulayev 14 dekabr - İspan mənşəli rus admiralı Osip Mixailoviç Deribas | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186054 |
1800-cü illər | 1800-cü illər — Qriqori təqvimində 1800-cü il yanvarın 1-də başlayan və 1809-cü il dekabrın 31-də bitən onillikdir. Siyasətçilər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=582146 |
1801 | 20 yanvar - ABŞ-də Con Marşallın Ali Məhkəməmnin baş hakimi təyin edilməsi 26 yanvar - Haitidə adanın şərq hissəsində Fransua Tussen Luvertuyerin ispan qoşunlarını təslim olmağa məcbur etməsi. 12 sentyabr - Şərqi Gürcüstanın Rusiyaya birləşdirilməsi. Rusiyada baş verən saray çevrilişi nəticəsində I Pavelin öldürülməsi və onun oğlu I Aleksandr Rusiya imperatoru (1801-1825) elan edilməsi. 12 sentyabr - Rusiya imperatoru I Aleksandrın Şərqi Gürcüstanın Rusiyaya birləşdirilməsi haqqında Manifest imzalaması nəticəsində Azərbaycanın Qazax, Şəmşəddil, Borçalı və Pəmbək ərazilərinin Rusiyaya qatılması. 19 mart — Salvador Kammarano 2 fevral — Jan Batist Bussenqo 12 avqust — Ejen Bürnuf 5 aprel — Coberti Vinçenso IV Ümmə xan | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4510 |
1801-ci il | 20 yanvar - ABŞ-də Con Marşallın Ali Məhkəməmnin baş hakimi təyin edilməsi 26 yanvar - Haitidə adanın şərq hissəsində Fransua Tussen Luvertuyerin ispan qoşunlarını təslim olmağa məcbur etməsi. 12 sentyabr - Şərqi Gürcüstanın Rusiyaya birləşdirilməsi. Rusiyada baş verən saray çevrilişi nəticəsində I Pavelin öldürülməsi və onun oğlu I Aleksandr Rusiya imperatoru (1801-1825) elan edilməsi. 12 sentyabr - Rusiya imperatoru I Aleksandrın Şərqi Gürcüstanın Rusiyaya birləşdirilməsi haqqında Manifest imzalaması nəticəsində Azərbaycanın Qazax, Şəmşəddil, Borçalı və Pəmbək ərazilərinin Rusiyaya qatılması. 19 mart — Salvador Kammarano 2 fevral — Jan Batist Bussenqo 12 avqust — Ejen Bürnuf 5 aprel — Coberti Vinçenso IV Ümmə xan | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186055 |
1802 | Dünyanın məşhur ictimai-siyasi, dövlət, mədəniyyət və elm xadimlərinə, sərkərdələrə verilən Fəxri Legion ordeninin Fransa imperatoru Napoleon Bonapart tərəfindən təsis edilməsi. Fransa ilə İngiltərə arasında sülh müqaviləsinin imzalanması. İkinci İngilis - maratx müharibəsinin (1802-1805) başlanması. Görkəmli şərqşünas Məhəmməd Əli Mirzə Kazımbəy. 22 iyul – Ksavye Bişa, fransız həkimi, anatomu, fizioloqu; patoloji anatomiya və histologiyanın banilərindən biri. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4511 |
1802-ci il | Dünyanın məşhur ictimai-siyasi, dövlət, mədəniyyət və elm xadimlərinə, sərkərdələrə verilən Fəxri Legion ordeninin Fransa imperatoru Napoleon Bonapart tərəfindən təsis edilməsi. Fransa ilə İngiltərə arasında sülh müqaviləsinin imzalanması. İkinci İngilis - maratx müharibəsinin (1802-1805) başlanması. Görkəmli şərqşünas Məhəmməd Əli Mirzə Kazımbəy. 22 iyul – Ksavye Bişa, fransız həkimi, anatomu, fizioloqu; patoloji anatomiya və histologiyanın banilərindən biri. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186056 |
1803 | 20 fevral- Rusiyada "azad taxılçılar" haqqında fərman verilməsi. 30 aprel - Fransanı Luiziananı 15 milyon dollara ABŞ-yə satmağa məcbur olması. 22 may - Böyük Britaniyanın Fransaya müharibə elan etməsi. 20 iyun -Rusiyada ilk dəfə Sankt-Peterburqda fransız Jak Qarneren tərəfindən hava şarında uçuşun həyata keçirilməsi. 7 avqust - İ.F.Kruzenşteynin və Y.F.Lisyanskinin başçılığı ilə ilk rus ekspedisiyasının dünya səyahətinə başlaması. 11 sentyabr - Dehli yaxınlığındakı döyüşdə ingilis ordusu tərəfindən fransız general Lui Buryenin başçılığ etdiyi hind ordusunun darmadağın edilməsi. 12 sentyabr - Böyük Moğol imperiyasının hökmdarı II Aləmşahın Hindistanda Böyük Britaniya protektoratlığının yaradılması barədə İngiltərə hökumətinə müraciət etməsi. 17 oktyabr - General Leykin komandanlığı ilə infilis ordusu tərəfindən Hindistanın Aqra şəhərinin işğal edilməsi. 4 dekabr - Sonuncu fransız ordusunun Haitini tərk etməsi. Meqreliya knyazlığının Rusiyaya birləşdirilməsi. Fransa ilə İngiltərə arasında hərbi əməliyyatların başlanması. mart - rus qoşunlarının 5 minlik gürcü qoşunu ilə birlikdə Car-Balakənə hücumunun başlanması. 12 aprel - Tiflisdə Car-Balakənin Rusiya tərkibinə qatılması şərtləri və "Andlı öhdəlik" haqqında sazişin imzalanması. 12 sentyabr - Şeyxəli xanın Dərbənd şəhərini yenidən Quba xanlığına birləşdirməsi. 22 noyabr - Rus qoşunlarının Gəncə xanlığı üzərinə işğalçı yürüşü. 29 noyabr - Rus qoşunlarının Şəmkirə soxulması. 29 noyabr - Yefim Vasilyeviç Putyatin - rus admiralı, dövlət xadimi və diplomat. 5 dekabr - Fyodor İvanoviç Tyutçev - rus şairi. 11 dekabr - Qektor Berlioz - fransız bəstəkarı, dirijor və musiqi yazıçısı. 23 may – Eduard Bulver-Litton 18 yanvar - İppolit Fyodoroviç Boqdanoviç - rus şairi, 6 fevral - İtalyan baletmeysteri, xoreoqrafı və bəstəkarı Domeniko Mariya Ancelo Qasparini. 8 aprel - Fransua Dominik Tussen Luvertyur - Haitidə qullar üsyanının rəhbəri, San-Dominqo Respublikasının ömürlük general-qubernatoru. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4512 |
1803-cü il | 20 fevral- Rusiyada "azad taxılçılar" haqqında fərman verilməsi. 30 aprel - Fransanı Luiziananı 15 milyon dollara ABŞ-yə satmağa məcbur olması. 22 may - Böyük Britaniyanın Fransaya müharibə elan etməsi. 20 iyun -Rusiyada ilk dəfə Sankt-Peterburqda fransız Jak Qarneren tərəfindən hava şarında uçuşun həyata keçirilməsi. 7 avqust - İ.F.Kruzenşteynin və Y.F.Lisyanskinin başçılığı ilə ilk rus ekspedisiyasının dünya səyahətinə başlaması. 11 sentyabr - Dehli yaxınlığındakı döyüşdə ingilis ordusu tərəfindən fransız general Lui Buryenin başçılığ etdiyi hind ordusunun darmadağın edilməsi. 12 sentyabr - Böyük Moğol imperiyasının hökmdarı II Aləmşahın Hindistanda Böyük Britaniya protektoratlığının yaradılması barədə İngiltərə hökumətinə müraciət etməsi. 17 oktyabr - General Leykin komandanlığı ilə infilis ordusu tərəfindən Hindistanın Aqra şəhərinin işğal edilməsi. 4 dekabr - Sonuncu fransız ordusunun Haitini tərk etməsi. Meqreliya knyazlığının Rusiyaya birləşdirilməsi. Fransa ilə İngiltərə arasında hərbi əməliyyatların başlanması. mart - rus qoşunlarının 5 minlik gürcü qoşunu ilə birlikdə Car-Balakənə hücumunun başlanması. 12 aprel - Tiflisdə Car-Balakənin Rusiya tərkibinə qatılması şərtləri və "Andlı öhdəlik" haqqında sazişin imzalanması. 12 sentyabr - Şeyxəli xanın Dərbənd şəhərini yenidən Quba xanlığına birləşdirməsi. 22 noyabr - Rus qoşunlarının Gəncə xanlığı üzərinə işğalçı yürüşü. 29 noyabr - Rus qoşunlarının Şəmkirə soxulması. 29 noyabr - Yefim Vasilyeviç Putyatin - rus admiralı, dövlət xadimi və diplomat. 5 dekabr - Fyodor İvanoviç Tyutçev - rus şairi. 11 dekabr - Qektor Berlioz - fransız bəstəkarı, dirijor və musiqi yazıçısı. 23 may – Eduard Bulver-Litton 18 yanvar - İppolit Fyodoroviç Boqdanoviç - rus şairi, 6 fevral - İtalyan baletmeysteri, xoreoqrafı və bəstəkarı Domeniko Mariya Ancelo Qasparini. 8 aprel - Fransua Dominik Tussen Luvertyur - Haitidə qullar üsyanının rəhbəri, San-Dominqo Respublikasının ömürlük general-qubernatoru. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186057 |
1804 | may - Senat tərəfindən Napoleon Bonapartın I Napoleon adı ilə Fransa imperatoru elan edilməsi. Fransada I Respublika dövrünün (1792-1804) başa çatması, I imperiya dövrünün (1804-1848) başlaması. 16 iyun 1804-1813-cü illər arasında Cənubi Qafqaz uğrunda Rusiya-İran müharibəsinin başlaması. İmeretiyanın Rusiya tərəfindən işğal edilməsi. Kazan universitetinin təsis edilməsi. İngilis mühəndisi Riçard Trevitik tərəfindən ilk lokomotiv ixtira edilməsi. 3 yanvar - Gəncə xanı Cavad xanın oğlu ilə birlikdə general Pavel Sisianovun başçılıq etdiyi rus qoşunları ilə döyüşdə qəhrəmancasına həlak olması. 3 yanvar - Gəncənin ruslar tərəfindən işğal edilməsi. 23 aprel – Talioni Mariya 1 iyun – Mixail Qlinka, rus bəstəkarı. 16 dekabr– Viktor Bunyakovski Alman filosofu İ. Kant Valerian Zubov | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4513 |
1804-cü il | may - Senat tərəfindən Napoleon Bonapartın I Napoleon adı ilə Fransa imperatoru elan edilməsi. Fransada I Respublika dövrünün (1792-1804) başa çatması, I imperiya dövrünün (1804-1848) başlaması. 16 iyun 1804-1813-cü illər arasında Cənubi Qafqaz uğrunda Rusiya-İran müharibəsinin başlaması. İmeretiyanın Rusiya tərəfindən işğal edilməsi. Kazan universitetinin təsis edilməsi. İngilis mühəndisi Riçard Trevitik tərəfindən ilk lokomotiv ixtira edilməsi. 3 yanvar - Gəncə xanı Cavad xanın oğlu ilə birlikdə general Pavel Sisianovun başçılıq etdiyi rus qoşunları ilə döyüşdə qəhrəmancasına həlak olması. 3 yanvar - Gəncənin ruslar tərəfindən işğal edilməsi. 23 aprel – Talioni Mariya 1 iyun – Mixail Qlinka, rus bəstəkarı. 16 dekabr– Viktor Bunyakovski Alman filosofu İ. Kant Valerian Zubov | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186058 |
1805 | Osmanlı imperiyasında Sultan Səlimə qarşı yeniçərilərin qiyamının baş verməsi. Fransaya qarşı Avropa dövlətlərinin yeni koalisiyasının yaradılması. Oktyabr - Trafalqar burnu yaxınlığında admiral Nelsonun başçılq etdiyi ingilis donanması fransız donanmasını məğlubiyyətə uğratması. 2 dekabr - Austerlis döyüşündə fransız ordusu tərəfindən Rusiya və Avstriya qüvvələrinin məğlubiyyətə uğradılması. Rusiya ilə Osmanlı imperiyası arasında müqavilənin imzalanması. 14 may - Qarabağ xanlığı ilə Rusiya arasında Qarabağ xanlığının Rusiyanın "himayəsi altına" keçməsi haqqında "Kürəkçay müqaviləsi" adlanan traktat imzalanması. 21 may - Şəki xanlığı ilə Rusiya arasında Şəki xanlığının Rusiyanın "himayəsi altına" keçməsi haqqında traktat imzalanması. 12 avqust - Rusların Bakı xanlığının bütün strateji məntəqələrini tutması. 27 dekabr - Şamaxı xanlığının Rusiya tərəfindən işğalı. Peter Qustav Lejyon Dirixle - Alman riyaziyyatçı. Vilyam Rouen Hamilton - İrlandiya yazıçısı. Mir Həmzə Nigari -təzəffüv alimi. Zontaq Henrietta - Alman müğənni. 17 yanvar - fransız şərqşünası Anketil Düperron. Fatma Şəbsəfa Sultan — 27. Osmanlı sultanı I Əbdülhəmidin xanımlarından. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4514 |
1805-ci il | Osmanlı imperiyasında Sultan Səlimə qarşı yeniçərilərin qiyamının baş verməsi. Fransaya qarşı Avropa dövlətlərinin yeni koalisiyasının yaradılması. Oktyabr - Trafalqar burnu yaxınlığında admiral Nelsonun başçılq etdiyi ingilis donanması fransız donanmasını məğlubiyyətə uğratması. 2 dekabr - Austerlis döyüşündə fransız ordusu tərəfindən Rusiya və Avstriya qüvvələrinin məğlubiyyətə uğradılması. Rusiya ilə Osmanlı imperiyası arasında müqavilənin imzalanması. 14 may - Qarabağ xanlığı ilə Rusiya arasında Qarabağ xanlığının Rusiyanın "himayəsi altına" keçməsi haqqında "Kürəkçay müqaviləsi" adlanan traktat imzalanması. 21 may - Şəki xanlığı ilə Rusiya arasında Şəki xanlığının Rusiyanın "himayəsi altına" keçməsi haqqında traktat imzalanması. 12 avqust - Rusların Bakı xanlığının bütün strateji məntəqələrini tutması. 27 dekabr - Şamaxı xanlığının Rusiya tərəfindən işğalı. Peter Qustav Lejyon Dirixle - Alman riyaziyyatçı. Vilyam Rouen Hamilton - İrlandiya yazıçısı. Mir Həmzə Nigari -təzəffüv alimi. Zontaq Henrietta - Alman müğənni. 17 yanvar - fransız şərqşünası Anketil Düperron. Fatma Şəbsəfa Sultan — 27. Osmanlı sultanı I Əbdülhəmidin xanımlarından. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186059 |
1806 | 6 avqust - Avstriya imperatoru II Fransın Almaniya imperatoru taxt-tacından imtina etməsi. "Müqəddəs Roma imperiyası"nın ləğv olunması. 11 avqust - Buenos-Ayres əhalisinin ingilis ordusuna qarşı üsyan qaldırması. 6 oktyabr - Prussiya Fransaya müharibə elan etdi. 27 oktyabr - Fransız ordusunun Berlinə daxil olması. noyabr-Fransa imperatoru Napoleon Bonapartın Berlində İngiltərəni Kontinental mühasirəyə alan dekret imzalaması. 27 dekabr - Osmanlı dövlətinin Rusiyaya müharibə elan etməsi ilə rus-türk müharibəsi (1806-1812) başlanması. 8 fevral - General Sisianovun Bakıda öldürülməsi. iyun - Qarabağ xanı İbrahimxəlil xanın Xankəndində mayor Lisanoviç tərəfindən öldürülməsi. 22 iyun - Rus qoşunları tərəfindən Dərbəndin işğal edilməsi. 3 oktyabr - Bakının ruslar tərəfindən işğal edilməsi. 22 oktyabr - Şəki yaxınlığında döyüş. 27 iyun — Ingilis riyaziyyatçısı Avqust de Morqan Azərbaycan yazıçısı - İsmayıl bəy Qutqaşınlı 12 iyun - Qarabağ xanı İbrahimxəlil xan. 19 noyabr — II Aləm Şah | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4515 |
1806-cı il | 6 avqust - Avstriya imperatoru II Fransın Almaniya imperatoru taxt-tacından imtina etməsi. "Müqəddəs Roma imperiyası"nın ləğv olunması. 11 avqust - Buenos-Ayres əhalisinin ingilis ordusuna qarşı üsyan qaldırması. 6 oktyabr - Prussiya Fransaya müharibə elan etdi. 27 oktyabr - Fransız ordusunun Berlinə daxil olması. noyabr-Fransa imperatoru Napoleon Bonapartın Berlində İngiltərəni Kontinental mühasirəyə alan dekret imzalaması. 27 dekabr - Osmanlı dövlətinin Rusiyaya müharibə elan etməsi ilə rus-türk müharibəsi (1806-1812) başlanması. 8 fevral - General Sisianovun Bakıda öldürülməsi. iyun - Qarabağ xanı İbrahimxəlil xanın Xankəndində mayor Lisanoviç tərəfindən öldürülməsi. 22 iyun - Rus qoşunları tərəfindən Dərbəndin işğal edilməsi. 3 oktyabr - Bakının ruslar tərəfindən işğal edilməsi. 22 oktyabr - Şəki yaxınlığında döyüş. 27 iyun — Ingilis riyaziyyatçısı Avqust de Morqan Azərbaycan yazıçısı - İsmayıl bəy Qutqaşınlı 12 iyun - Qarabağ xanı İbrahimxəlil xan. 19 noyabr — II Aləm Şah | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186060 |
1807 | İyun- Fransa imperatoru I Napoleon tərəfindən Fridland yaxınlığındakı döyüşdə rus qoşunlarının məğlub edilməsi. İyul - Rusiya ilə Fransa arasında Tilzit müqaviləsi imzalandı. 18 iyun - Gümrü yaxınlığında döyüş rüslarla baş vermiş döyüşdə Osmanlıların məğlub olması. Cüzeppe Qaribaldi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4516 |
1807-ci il | İyun- Fransa imperatoru I Napoleon tərəfindən Fridland yaxınlığındakı döyüşdə rus qoşunlarının məğlub edilməsi. İyul - Rusiya ilə Fransa arasında Tilzit müqaviləsi imzalandı. 18 iyun - Gümrü yaxınlığında döyüş rüslarla baş vermiş döyüşdə Osmanlıların məğlub olması. Cüzeppe Qaribaldi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186061 |
1808 | ABŞ-yə qulların daxil olmasının qadağan edilməsi. Fransada Kommersiya kodeksinin tətbiq olunması. 28 yanvar - Portuqaliyanın Braziliyadakı limanlarının digər olkələrlə ticarət üçün açıq elan edilməsi. 20 fevral - Rus-isveç müharibəsinin başlanması I Napoleon tərəfindən imperiya zadəganlığının təşkili haqqında fərman verilməsi. ABŞ-də embarqo haqqında və İngiltərə ilə münasibətlərin qadağan edilməsi haqqında qanununun ləğv edilməsi. 23 mart - Marşal Müratın başçılığı ilə fransız ordusunun Madridə daxil olması. 27 mart - Fransa imperatoru I Napoleonun İspaniya taxt-tacını qardaşı Lui Napoleona təklif etməsi. 1 aprel - Finlandiyanın Rusiya imperiyasına birləşdirilməsi. 12 aprel - ABŞ-də ordu və donanmanın artırılması haqqında qanun qəbul edilməsi. Varşava Böyük hersoqluğunda Fransız Mülki kodeksinin tətbiq olunması. Bavariyada parlamentin təşkilini nəzərdə tutan konstitusiyanın tətbiq edilməsi. 2 may - Madriddə fransız idarə-üsuluna qarşı üsyanın başlanması, marşal Mürat tərəfindən yatırılsa da, bu üsyanın ispan xalqının Napoleon əleyhinə hərəkatın başlanğıcı olması. 17 may - Roma şəhərinin və əyalətinin Fransaya birləşdirilməsi. 30 may - İtaliyanın Toskana əyalətinin Fransaya birləşdirilməsi. 6 iyun - Fransa imperatoru I Napoleon tərəfindən Ispaniya taxt-tacının öz qardaşı Jozef Bonaparta verilməsi haqqında dekret imzalanması. 8 iyun - Fransada pespublikanı bərpa etmək məqsədi daşıyan sui-qəsdin üstünün açılması. 15 iyun - İspaniyada fransız ordusu tərəfindən Saraqosanın mühasirəsinin başlanması. 20 iyun - Fransa ilə İtaliya Krallığı arasında ticarət müqaviləsinin imzalanması. 7 iyul - İspaniyada I Napoleonun əmri ilə tərtib olunmuş Bayonna Konstitusiyasının elan edilməsi. 9 iyul - Jozef Bonapartın İspaniya sərhəddini keçməsi. 14 iyul - Fransa marşalı Jan Batist Bessyerin ordusu tərəfindən Medina del Rio Seko yaxınlığında İspaniya qüvvələrinin darmadağın edilməsi. 15 iyul - Fransa imperatoru I Napoleonun müssiyasının Karakasa (Yeni Qranadada ispan vitse-krallığı) gəlməsi. Jozef Bonapartın Madridə gəlməsi. Baylen yaxınliğında baş verən döyüşdə ispanlar tərəfindən diviziya generalı Pyer Dyüponun başçılığ etdiyi fransız ordusunun darmadağın edilməsi. İstanbulda baş verən çevriliş nəticəsində IV Mustafanın və keşmiş sultan III Səlimin öldürülməsi, II Mahmudun taxta çıxması. 1 avqust - Jozef Bonapartın Madriddən qaçması. 13 dekabr - Fransa imperatoru I Napoleon tərəfindən Madridin tutulması. 24 mart — Mariya Malibran Azərbaycan tarixçisi Məhəmməd Rəzi Təbrizi. Mirzə Müslüm Qüdsi Ələmdar Mustafa Paşa | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4517 |
1808-ci il | ABŞ-yə qulların daxil olmasının qadağan edilməsi. Fransada Kommersiya kodeksinin tətbiq olunması. 28 yanvar - Portuqaliyanın Braziliyadakı limanlarının digər olkələrlə ticarət üçün açıq elan edilməsi. 20 fevral - Rus-isveç müharibəsinin başlanması I Napoleon tərəfindən imperiya zadəganlığının təşkili haqqında fərman verilməsi. ABŞ-də embarqo haqqında və İngiltərə ilə münasibətlərin qadağan edilməsi haqqında qanununun ləğv edilməsi. 23 mart - Marşal Müratın başçılığı ilə fransız ordusunun Madridə daxil olması. 27 mart - Fransa imperatoru I Napoleonun İspaniya taxt-tacını qardaşı Lui Napoleona təklif etməsi. 1 aprel - Finlandiyanın Rusiya imperiyasına birləşdirilməsi. 12 aprel - ABŞ-də ordu və donanmanın artırılması haqqında qanun qəbul edilməsi. Varşava Böyük hersoqluğunda Fransız Mülki kodeksinin tətbiq olunması. Bavariyada parlamentin təşkilini nəzərdə tutan konstitusiyanın tətbiq edilməsi. 2 may - Madriddə fransız idarə-üsuluna qarşı üsyanın başlanması, marşal Mürat tərəfindən yatırılsa da, bu üsyanın ispan xalqının Napoleon əleyhinə hərəkatın başlanğıcı olması. 17 may - Roma şəhərinin və əyalətinin Fransaya birləşdirilməsi. 30 may - İtaliyanın Toskana əyalətinin Fransaya birləşdirilməsi. 6 iyun - Fransa imperatoru I Napoleon tərəfindən Ispaniya taxt-tacının öz qardaşı Jozef Bonaparta verilməsi haqqında dekret imzalanması. 8 iyun - Fransada pespublikanı bərpa etmək məqsədi daşıyan sui-qəsdin üstünün açılması. 15 iyun - İspaniyada fransız ordusu tərəfindən Saraqosanın mühasirəsinin başlanması. 20 iyun - Fransa ilə İtaliya Krallığı arasında ticarət müqaviləsinin imzalanması. 7 iyul - İspaniyada I Napoleonun əmri ilə tərtib olunmuş Bayonna Konstitusiyasının elan edilməsi. 9 iyul - Jozef Bonapartın İspaniya sərhəddini keçməsi. 14 iyul - Fransa marşalı Jan Batist Bessyerin ordusu tərəfindən Medina del Rio Seko yaxınlığında İspaniya qüvvələrinin darmadağın edilməsi. 15 iyul - Fransa imperatoru I Napoleonun müssiyasının Karakasa (Yeni Qranadada ispan vitse-krallığı) gəlməsi. Jozef Bonapartın Madridə gəlməsi. Baylen yaxınliğında baş verən döyüşdə ispanlar tərəfindən diviziya generalı Pyer Dyüponun başçılığ etdiyi fransız ordusunun darmadağın edilməsi. İstanbulda baş verən çevriliş nəticəsində IV Mustafanın və keşmiş sultan III Səlimin öldürülməsi, II Mahmudun taxta çıxması. 1 avqust - Jozef Bonapartın Madriddən qaçması. 13 dekabr - Fransa imperatoru I Napoleon tərəfindən Madridin tutulması. 24 mart — Mariya Malibran Azərbaycan tarixçisi Məhəmməd Rəzi Təbrizi. Mirzə Müslüm Qüdsi Ələmdar Mustafa Paşa | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186062 |
1809 | 1 yanvar - Buenos-Ayresdə royalistlərin üsyan qaldırması və bu çıxışın qısa müddətdə yatırılması 5 yanvar - Böyük Britaniya və Türkiyə arasında Sultaniya sülh müqaviləsinin imzalanması 8 yanvar - Buenos-Ayresdə Rio-de-la-Plata hökumətinin İspaniyanın Sevilya xuntasınının hakimiyyətini tanıması. 4 mart - Medisonun ABŞ-n yeni prezidenti seçilməsi (4 mart 1817-ci ilədək). Siqx dövləti ilə Ost-Hind şirkəti arasında Amritsar müqaviləsi bağlandı. 15 yanvar - Fransız sosialisti, Prudon nəzəriyyəsinin müəllifi Pyer Jozef Prudon. 19 yanvar - Amerika şairi və yazıçısı Edqar Po. 12 fevral – Çarlz Robert Darvin Məhəmmədrza Agahi İsmayıl bəy Qutqaşınlı Molla Vəli Vidadi - Azərbaycan şairi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4518 |
1809-cu il | 1 yanvar - Buenos-Ayresdə royalistlərin üsyan qaldırması və bu çıxışın qısa müddətdə yatırılması 5 yanvar - Böyük Britaniya və Türkiyə arasında Sultaniya sülh müqaviləsinin imzalanması 8 yanvar - Buenos-Ayresdə Rio-de-la-Plata hökumətinin İspaniyanın Sevilya xuntasınının hakimiyyətini tanıması. 4 mart - Medisonun ABŞ-n yeni prezidenti seçilməsi (4 mart 1817-ci ilədək). Siqx dövləti ilə Ost-Hind şirkəti arasında Amritsar müqaviləsi bağlandı. 15 yanvar - Fransız sosialisti, Prudon nəzəriyyəsinin müəllifi Pyer Jozef Prudon. 19 yanvar - Amerika şairi və yazıçısı Edqar Po. 12 fevral – Çarlz Robert Darvin Məhəmmədrza Agahi İsmayıl bəy Qutqaşınlı Molla Vəli Vidadi - Azərbaycan şairi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186063 |
180 (ədəd) | Yüz səksən — say sistemində ədədlərdən biridir. Yüz yetmiş doqquzdan sonra, yüz səksən birdən əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Yüz səksən ədədi —cüt ədəddir və eyni zamanda mürəkkəb ədəddir. Say sistemində İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=154219 |
1810 | 1 yanvar - Rusiya imperiyasında ali dövlət qanunvericilik-məsləhət orqanı olan Dövlət Şurası yaradıldı. Qərbi Florida ABŞ-yə birləşdirildi. Abxaziya knyazlığı Rusiyaya ilhaq edildi. İmeretiya çarlığı ləğv edildi və komendant idarə-üsulu yaradıldı. İdalqo və Morelosun başçılığı ilə Meksikada ispan zülmünə qaşı üsyan (1810-1811) usyan başlandı. 8 iyun - Alman bəstəkarı və pianoçusu Robert Şuman Polyak bəstəkarı Fredik Şopen. Ernst Kummer | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4519 |
1810-cu il | 1 yanvar - Rusiya imperiyasında ali dövlət qanunvericilik-məsləhət orqanı olan Dövlət Şurası yaradıldı. Qərbi Florida ABŞ-yə birləşdirildi. Abxaziya knyazlığı Rusiyaya ilhaq edildi. İmeretiya çarlığı ləğv edildi və komendant idarə-üsulu yaradıldı. İdalqo və Morelosun başçılığı ilə Meksikada ispan zülmünə qaşı üsyan (1810-1811) usyan başlandı. 8 iyun - Alman bəstəkarı və pianoçusu Robert Şuman Polyak bəstəkarı Fredik Şopen. Ernst Kummer | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186064 |
1810-cu illər | 1810-cu illər — Qriqori təqvimində 1810-cu il yanvarın 1-də başlayan və 1819-cu il dekabrın 31-də bitən onillikdir. Siyasətçilər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=579251 |
1811 | 17 yanvar - Meksikada Miqel İdalqonun üsyançı ordusunun Qvadalaxara yaxınlığında general Kallexinin başçılıq etdiyi ispan ordusu tərəfindən darmadağın edilməsi. 5 fevral - Uels şahzadəsinin Böyük Britaniya regenti təyin edilməsi 18 fevral] - Napoleon Bonapartın Oldenburq hersoqluğunu, Salm və Arenberq knyazlıqlarını, Böyük Berq hersoqluğunu bir hissəsini, Honneverin bir hissəsini, Hamburq, Lübek və Bremen səhərlərini Fransaya birləşdirilməsi. Azərbaycan tarixçisi Bəhmən Mirzə Qacar. Memar Qasım bəy Hacıbababəyov rus ordusunda general Fərəc bəy Ağayev Fransız riyaziyyatçı Evarist Qalua Macar bəstəkar Ferens List Ambruaz Tomas | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4520 |
1811-ci il | 17 yanvar - Meksikada Miqel İdalqonun üsyançı ordusunun Qvadalaxara yaxınlığında general Kallexinin başçılıq etdiyi ispan ordusu tərəfindən darmadağın edilməsi. 5 fevral - Uels şahzadəsinin Böyük Britaniya regenti təyin edilməsi 18 fevral] - Napoleon Bonapartın Oldenburq hersoqluğunu, Salm və Arenberq knyazlıqlarını, Böyük Berq hersoqluğunu bir hissəsini, Honneverin bir hissəsini, Hamburq, Lübek və Bremen səhərlərini Fransaya birləşdirilməsi. Azərbaycan tarixçisi Bəhmən Mirzə Qacar. Memar Qasım bəy Hacıbababəyov rus ordusunda general Fərəc bəy Ağayev Fransız riyaziyyatçı Evarist Qalua Macar bəstəkar Ferens List Ambruaz Tomas | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186065 |
1812 | 16 may - Rusiya ilə Osmanlı imperiyası arasında Buxarest sülh müqaviləsinin imzalanması. 24 iyun - Napoleon Bonapartın ordusunun Rusiyaya hücum etməsi, Vətən müharibəsinin başlanması. 7 sentyabr - Mojaysk yaxınlığındakı Borodino çölündə fransızlarla ruslar arasındakı döyüş. 18 oktyabr - Napoleon Bonapartın ordusunun Moskvanı tərk etməsi. dekabr- Napoleon Bonapartın ordusunun məğlubiyyətə uğrayaraq Rusiyanı tərk etməsi. Kaxetiyada ruslarin zorakılığına qarşı üsyanın (1812-1813) baş verməsi. Şərqi Gürcüstanda Rusiya müstəmləkəçiliyi əleyhinə üsyan. 16 may - Rusiya və Osmanlı dövlətləri arasında Buxarest sülh müqaviləsinin imzalanması. 10 oktyabr - Rus qoşunları ilə Abbas Mirzənin qoşunları arasında Aslandüz döyüşü, İran qoşunlarının məğlub olması. 21 dekabr 1812-ci il - 1 yanvar 1813-cü il - Lənkəran xanlığının Rusiya tərəfindən işğalı. Seyid Əbülqasim Nəbati Mirzə Fətəli Axundov | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4521 |
1812-c il Vətən müharibəsi | Müharibənin səbəbləri Rusiyanın, Napoleonun İngiltərəyə qarşı Rusiyanın maraqlarını nəzərə almadan Avropa dövlətlərinə qarşı həyata keçirdiyi Kontinental blokada siyasətini aktiv dəstəkləməməsi idi. Müharibənin ilk mərhələsində (iyun-sentyabr 1812-ci il) rus ordusu Rusiya sərhədlərindən Moskvaya geri çəkildi, Borodino döyüşündə Moskvanı verdilər. Müharibənin ikinci mərhələsində (oktyabr-dekabr 1812) Napoleon ordusu ilk növbədə müharibə ilə maraqlanmayan ərazilərdə qış mənzillərinə getməyə səy göstərdi və sonra Rusiya ordusu, aclıq və don hadisələri ilə Rusiyanın sərhədlərinə çəkildi. Müharibə Napoleon ordusunun, Rusiya ərazilərinin azad edilməsi və 1813-cü ildə Varşava və Almaniya torpaqlarına hərbi əməliyyatların ötürülməsi ilə tamamilə məhv edildi. Napoleon ordusunun məğlubiyyətinin səbəbləri arasında rus tarixçisi N. Troitski müharibədə rus ordusunun qəhrəmanlığını, ümumilikdə geniş ərazilərdə və Rusiyanın təbii-iqlim şəraitində hərbi əməliyyatlar üçün fransız ordusunun hazır olmaması və rus komandiri Mixail Kutuzovun və digər generalların hərbi istedadları ilə izah edir. Napoleon Bonapart Avropada Rusiya kimi güclü bir dövlətin mövcudluğu ilə barışmaq istəmirdi. 1810-cu ildən Fransa Rusiyaya qarşı müharibəyə hazırlaşmağa başladı. Rusiyadan sonra Napoleon İngiltərəni məğlub etmək və dünya ağalığı planını həyata keçirmək niyyətində idi. Rusiya Fransanın ona qarşı müharibəyə hazırlaşdığını bilirdi, digər tərəfdən, Avropada öz mövqelərinin zəifləməsini istəmirdi. 1812-ci ilin fevralında Fransa Prussiya ilə gizli saziş imzalamışdı. Prussiya Rusiyaya qarşı 20 minlik qoşun göndərməli idi. 1812-ci ilin martında Avstriya Fransa ilə saziş bağlayıb Ukraynaya 30 min nəfər qoşun göndərməyi vəd etdi. Rusiya üzərində qələbədən sonra Pribaltika Prussiyaya, Volın Avstriyaya verilməli idi. Avstriya və Prussiya könüllü şəkildə Rusiyaya qarşı müharibə etmək fikrində deyildi. Fransa İsveçi və Türkiyəni Rusiyaya qarşı müharibəyə qoşmaq istəyirdi, lakin buna nail olmadı. İsveç 1812-ci ilin fevralında Rusiya ilə gizli saziş imzalamışdı. 1812-ci ilin iyulun 18-də Rusiya ilə İngiltərə arasında müqavilə imzalanmışdı. 1812-ci ilin mayında Rusiya Türkiyə ilə Buxarest sülhü imzaladı. Napoleon Rusiyaya hücum üçün 600 minlik qoşun hazırlamışdı. Rusiyanın sərhəd boyu dağınıq vəziyyətdə yerləşən ordusu isə 220 min əsgər və zabitdən ibarət idi.1812-ci ilin iyunun 24-də Fransa ordusu Rusiyaya hücum etdi. Napoleon Rusiya qoşunlarını sərhəddə mühasirəyə alıb məhv edə bilmədi, Smolensk döyüşündən sonra Rusiya ilə ilk dəfə danışıqlara cəhd etdi. Lakin Rusiya bu təklifə Borodino döyüşü və partizan hərakatı ilə cavab verdi. Napoleonun planının əksinə olaraq Rusiya qoşunu böyük döyüşə girməyib ölkənin içərilərinə geri çəkildi. 7 sentyabr 1812-ci ildə Borodino çölündə baş vermiş döyüşdə Fransa ordusu 60 min nəfər, Rusiya ordusu isə 40 min əsgər itirdi. Döyüşdən sonra Rusiya ordusu geri çəkilməkdə davam etdi. Borodino döyüşü “Böyük Fransa ordusu”nun məğlubedilməzliyi haqqında əfsanəyə son qoydu. 1812-ci ilin sentyabrın 14-də Fransa ordusu Moskvaya daxil oldu, lakin Napoleon Moskvada olarkən üç dəfə I Aleksandra Rusiya üçün əlverişli şərtlərlə danışıqlara başlamağı təklif etdi. I Aleksandr bu təklifləri qəbul etmədi. Fransa ordusu bir neçə döyüşdə məğlubiyyətə uğrayıb Rusiya ərazisini tərk etdi. Geriyə çəkilən Fransa qoşunları müttəfiq orduları tərəfindən təqib edilirdi. Fransaya qarşı yaradılan altıncı koalisiyaya Rusiya, İngiltərə, Prussiya, İsveç və Avstriya daxil idi. Napoleon Leyptsiqdə 1813-cü ilin oktyabrında baş vermiş döyüşdə məğlub olub Reynin arxasına və Parisə qaçdı. Müharibənin son məqsədlərinə müttəfiqlərin münasibəti müxtəlif idi. Rusiya və Prussiya Fransada Bonopartları hakimiyyətdən salmaq istəyirdilər. İngiltərə Fransada Burbonların hakimiyyətə qayıtmasını təklif edirdi. Napoleon Fransanın inqilabdan əvvəlki sərhədlərə qayıtması şərti ilə müttəfiqlərin danışıqlara başlamaq təklifini qəbul etmədi. 1814-cü ilin martın 1-də İngiltərə, Avstriya, Rusiya və Prussiya Şomon müqaviləsini imzaladılar. Bu dövlətlər tam qələbəyə qədər Fransa ilə gizli müqavilə bağlamamalı idi. Onlardan üçü Fransaya qarşı 150 min qoşun göndərməli, İngiltərə isə hər il 5 milyon funt sterlinq pul verməli idi. Xarici keçidlər Rammacher, Wolfgang. "Napoleon und das Wetter 1812" (alman). 2011-12. 2012-06-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-05-29. Schneider, Wolfgang. "Napoleons großes Gemetzel" (alman). Welt Online. 2012-04-23. 2012-06-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-05-29. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=588901 |
1812-ci il | 16 may - Rusiya ilə Osmanlı imperiyası arasında Buxarest sülh müqaviləsinin imzalanması. 24 iyun - Napoleon Bonapartın ordusunun Rusiyaya hücum etməsi, Vətən müharibəsinin başlanması. 7 sentyabr - Mojaysk yaxınlığındakı Borodino çölündə fransızlarla ruslar arasındakı döyüş. 18 oktyabr - Napoleon Bonapartın ordusunun Moskvanı tərk etməsi. dekabr- Napoleon Bonapartın ordusunun məğlubiyyətə uğrayaraq Rusiyanı tərk etməsi. Kaxetiyada ruslarin zorakılığına qarşı üsyanın (1812-1813) baş verməsi. Şərqi Gürcüstanda Rusiya müstəmləkəçiliyi əleyhinə üsyan. 16 may - Rusiya və Osmanlı dövlətləri arasında Buxarest sülh müqaviləsinin imzalanması. 10 oktyabr - Rus qoşunları ilə Abbas Mirzənin qoşunları arasında Aslandüz döyüşü, İran qoşunlarının məğlub olması. 21 dekabr 1812-ci il - 1 yanvar 1813-cü il - Lənkəran xanlığının Rusiya tərəfindən işğalı. Seyid Əbülqasim Nəbati Mirzə Fətəli Axundov | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186066 |
1812-ci il Vətən müharibəsi | Müharibənin səbəbləri Rusiyanın, Napoleonun İngiltərəyə qarşı Rusiyanın maraqlarını nəzərə almadan Avropa dövlətlərinə qarşı həyata keçirdiyi Kontinental blokada siyasətini aktiv dəstəkləməməsi idi. Müharibənin ilk mərhələsində (iyun-sentyabr 1812-ci il) rus ordusu Rusiya sərhədlərindən Moskvaya geri çəkildi, Borodino döyüşündə Moskvanı verdilər. Müharibənin ikinci mərhələsində (oktyabr-dekabr 1812) Napoleon ordusu ilk növbədə müharibə ilə maraqlanmayan ərazilərdə qış mənzillərinə getməyə səy göstərdi və sonra Rusiya ordusu, aclıq və don hadisələri ilə Rusiyanın sərhədlərinə çəkildi. Müharibə Napoleon ordusunun, Rusiya ərazilərinin azad edilməsi və 1813-cü ildə Varşava və Almaniya torpaqlarına hərbi əməliyyatların ötürülməsi ilə tamamilə məhv edildi. Napoleon ordusunun məğlubiyyətinin səbəbləri arasında rus tarixçisi N. Troitski müharibədə rus ordusunun qəhrəmanlığını, ümumilikdə geniş ərazilərdə və Rusiyanın təbii-iqlim şəraitində hərbi əməliyyatlar üçün fransız ordusunun hazır olmaması və rus komandiri Mixail Kutuzovun və digər generalların hərbi istedadları ilə izah edir. Napoleon Bonapart Avropada Rusiya kimi güclü bir dövlətin mövcudluğu ilə barışmaq istəmirdi. 1810-cu ildən Fransa Rusiyaya qarşı müharibəyə hazırlaşmağa başladı. Rusiyadan sonra Napoleon İngiltərəni məğlub etmək və dünya ağalığı planını həyata keçirmək niyyətində idi. Rusiya Fransanın ona qarşı müharibəyə hazırlaşdığını bilirdi, digər tərəfdən, Avropada öz mövqelərinin zəifləməsini istəmirdi. 1812-ci ilin fevralında Fransa Prussiya ilə gizli saziş imzalamışdı. Prussiya Rusiyaya qarşı 20 minlik qoşun göndərməli idi. 1812-ci ilin martında Avstriya Fransa ilə saziş bağlayıb Ukraynaya 30 min nəfər qoşun göndərməyi vəd etdi. Rusiya üzərində qələbədən sonra Pribaltika Prussiyaya, Volın Avstriyaya verilməli idi. Avstriya və Prussiya könüllü şəkildə Rusiyaya qarşı müharibə etmək fikrində deyildi. Fransa İsveçi və Türkiyəni Rusiyaya qarşı müharibəyə qoşmaq istəyirdi, lakin buna nail olmadı. İsveç 1812-ci ilin fevralında Rusiya ilə gizli saziş imzalamışdı. 1812-ci ilin iyulun 18-də Rusiya ilə İngiltərə arasında müqavilə imzalanmışdı. 1812-ci ilin mayında Rusiya Türkiyə ilə Buxarest sülhü imzaladı. Napoleon Rusiyaya hücum üçün 600 minlik qoşun hazırlamışdı. Rusiyanın sərhəd boyu dağınıq vəziyyətdə yerləşən ordusu isə 220 min əsgər və zabitdən ibarət idi.1812-ci ilin iyunun 24-də Fransa ordusu Rusiyaya hücum etdi. Napoleon Rusiya qoşunlarını sərhəddə mühasirəyə alıb məhv edə bilmədi, Smolensk döyüşündən sonra Rusiya ilə ilk dəfə danışıqlara cəhd etdi. Lakin Rusiya bu təklifə Borodino döyüşü və partizan hərakatı ilə cavab verdi. Napoleonun planının əksinə olaraq Rusiya qoşunu böyük döyüşə girməyib ölkənin içərilərinə geri çəkildi. 7 sentyabr 1812-ci ildə Borodino çölündə baş vermiş döyüşdə Fransa ordusu 60 min nəfər, Rusiya ordusu isə 40 min əsgər itirdi. Döyüşdən sonra Rusiya ordusu geri çəkilməkdə davam etdi. Borodino döyüşü “Böyük Fransa ordusu”nun məğlubedilməzliyi haqqında əfsanəyə son qoydu. 1812-ci ilin sentyabrın 14-də Fransa ordusu Moskvaya daxil oldu, lakin Napoleon Moskvada olarkən üç dəfə I Aleksandra Rusiya üçün əlverişli şərtlərlə danışıqlara başlamağı təklif etdi. I Aleksandr bu təklifləri qəbul etmədi. Fransa ordusu bir neçə döyüşdə məğlubiyyətə uğrayıb Rusiya ərazisini tərk etdi. Geriyə çəkilən Fransa qoşunları müttəfiq orduları tərəfindən təqib edilirdi. Fransaya qarşı yaradılan altıncı koalisiyaya Rusiya, İngiltərə, Prussiya, İsveç və Avstriya daxil idi. Napoleon Leyptsiqdə 1813-cü ilin oktyabrında baş vermiş döyüşdə məğlub olub Reynin arxasına və Parisə qaçdı. Müharibənin son məqsədlərinə müttəfiqlərin münasibəti müxtəlif idi. Rusiya və Prussiya Fransada Bonopartları hakimiyyətdən salmaq istəyirdilər. İngiltərə Fransada Burbonların hakimiyyətə qayıtmasını təklif edirdi. Napoleon Fransanın inqilabdan əvvəlki sərhədlərə qayıtması şərti ilə müttəfiqlərin danışıqlara başlamaq təklifini qəbul etmədi. 1814-cü ilin martın 1-də İngiltərə, Avstriya, Rusiya və Prussiya Şomon müqaviləsini imzaladılar. Bu dövlətlər tam qələbəyə qədər Fransa ilə gizli müqavilə bağlamamalı idi. Onlardan üçü Fransaya qarşı 150 min qoşun göndərməli, İngiltərə isə hər il 5 milyon funt sterlinq pul verməli idi. Xarici keçidlər Rammacher, Wolfgang. "Napoleon und das Wetter 1812" (alman). 2011-12. 2012-06-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-05-29. Schneider, Wolfgang. "Napoleons großes Gemetzel" (alman). Welt Online. 2012-04-23. 2012-06-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-05-29. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=590272 |
1812-ci il müharibəsi | 1812-ci il müharibəsi (ing. War of 1812) — Amerika Birləşmiş Ştatları ilə Böyük Britaniya arasında 1812–1814-cü illəri əhatə etmiş müharibə. İkinci İstiqlal müharibəsidə adlandırılan müharibə Böyük Britaniyanın 1810-cu ildən artan siyasi təziqlərinin nəticəsində başlamışdır. Böyük Britaniyanın Amerika Birləşmiş Ştatlarının bəzi ştatlarında olan tərəfdarları vasitəsilə müharibəyə başlamışdır. Əsas məqsəd Şimali Amerikada əvvəlki tək ingilis ağalığı qurmaq idi. İki il davam edən müharibənin sonunda Böyük Britaniya məğlub olmuş və ABŞ-la imzaladığı müqavilədə bir daha onun ərazilərinə iddia etməyəcəyinə dair öhdəlik götürmüşdür. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=265921 |
1812-ci il uvertürası | Uvertüranın premyerası 20 avqust 1882-ci ildə Moskvada baş tutmuşdur. Rusiyanın 1812-ci il qələbəsinə ithaf edilmiş Xilaskar Məsih kafedralında həyata keçirilmiş debüt ifa zamanı dirijor İpploit Altani olmuşdur. Nyu-Yorkda Karnegi zalının açılışına həsr olunmuş ifa zamanı isə Çaykovski özü orkestra drijorluq etmişdir. Bu böyük Avropa bəstəkarından birinin ABŞ-yə etdiyi ilk səfərlərdən biri idi.15 dəqiqə davam edəm uvertüra daha çox musiqidə istifadə olunmuş silah atışı səsləri, çayms zınqırovları və finalda top atəşi açılması ilə məşhurdur. Əsər ənənəvi olaraq hər il ABŞ-da Müstəqillik Günü atəşfəşanlığını müşayət etmək üçün ifa edilir. “Şelkunçik”, “Yatmış gözəl” və “Qu gölü” balet süitaları ilə yanaşı “1812-ci il uvertürası” Çaykovskinin ən məşhur əsərlərindən biridir. davay Yazılma tarixi Tarixi-siyasi fon: I Napoleonun Rusiyaya hücumu 7 sentyabr 1812-ci ildə Moskvadan 120 km cənubda yerləşən Borodino ərazisində I Napoleonun ordusu ilə Mixail Kutuzovun rəhbərlik etdiyi Rusiya ordusu qarşılaşır. Borodino döyüşü 100.000-dən çox insanın ölümü ilə nəticələnir və sahə döyüşlərində təcrübəli olan fransızlar qalib gəlirlər. Lakin, bu qələbə Pirr qələbəsi olur.Ehtiyyatları tükənmək üzrə olan fransızlar Moskvaya doğru irəliləyirlər və kiçik müqaviməti qıran Napoleon şəhəri ələ keçirir. Çar I Aleksandrın təslim olacağını gözləyən fransızlar Moskavnı ələ keçirdikdən sonra tamamilə boşaldılmış və böyük bir hissəsi hərbiçilər tərəfindən yandırılmış xarabalıqla qarşılaşırlar. Qış ehtiyyatı olmayan Napoleon geri çəkilməyə məcbur olur. 19 oktyabrdan dekabra qədər davam edən bu çəkilmə zamanı fransızlar bir neçə problemlə üzləşməli olurlar: aclıq, tif, soyuq, kazakların müntəzəm hücumları və ordunun ölkədən çıxmasına mane olmağa çalışan rus ordusu. Noyabrda Napoleon ordunu tərk edir və onun Böyük Ordusu Polşa ərazisində təhlükəsiz yerə çatdıqda on dəfə kiçilmiş vəziyyətdə olur. Əsərin sifariş edilməsi Rusiya qələbəsinin əbədiləşdirilməsi üçün Çar I Aleksandr tərəfindən inşası sifariş edilmiş Xilaskar Məsih kafedralının inşası 1880-ci ildə yekunlaşmaq üzərə idi; 1881-ci ildə isə Çar II Aleksandrın tacqoymasının 25 illik yubileyi qeyd olunmalı idi; həmçinin 1882-ci ildə Moskvada Ümumrusiya bədii-sənaye sərgisinin keçirilməsi planlaşdırılırdı. Çaykovskinin yaxın dostu və müəllimi olan Nikolay Rubinşteyn ona təntənəli mərasimlərdə ifa etmək üçün musiqili pyes yazmağı təklif edir. 12 oktyabr 1880-ci ildə Çaykovski əsər üzərində çalışmağa başlayır və altı həftə sonra işi tamamlayır. Digər kontekstlərə uğunlaşdırılması Sonradan ilhamlandırıcı patriotik himn kimi uvertüra digər kontekstlərə uyğunlaşdırılmış və rus qələbəsindən daha çox başqa mövzularla əlaqələndirilmişdir. ABŞ-da “1812-ci il uvertürası” 4 iyul 1974-cü ildə Boston Pops orkestrı tərəfindən Artur Fidlerin seçimi əsasında Müstəqillik günündə ifa edildikdən sonra geniş məşhurluq qazanmışdır.Böyük Britaniya bəstəkarı Malkolm Arnold özünün “A Grand, Grand Overture” adlı əsərini uvertüraya parodiya kimi yazmış və ABŞ prezidenti Herbert Huverə həsr etmişdir. İnstrumentasiya “1812-ci il uvertürası” aşağıdakı heyətdən ibarət orkestrla ifa olunmaq üçün yazılmışdır:: Nəfəsli alətlər dəstəsi: Bu hissədə “Açıq” saxlanılmış instrumentasiyanın “istənilən mis nəfəsli alətlə” tamamlana biləcəyi qeyd edilir. Qapalı məkanlarda ifa zamanı bu hissənin ifasının orqana həvalə edilməsi də mümkündür. Hissənin hərbi və ya mars musiqi dəstələri tərəfindən ifası da mümkündür. Qeyd: nəfəsli alətlər dəstəsi və ya onu əvəz edən alətlər yalnız finalda istifadə edilir. Taxta nəfəsli alətlər: 1 fleyta-pikkolo, 2 fleyta, 2 qoboy, 1 ingilis qoboyu, 2 soprano klarnet və 2 faqot Metal nəfəsli alətlər: 4 F valtorn, 2 B♭ kornet, 2 E♭ truba, 3 trombon (2 tenor, 1 bass) və 1 tuba Zərb alətləri: litavr, böyük bass orkestr barabanı, kiçik baraban, boşqab, buben, üçbucaq, karillon Simli alətlər: I & II skripka, alt, violonçel, kontrabas Artilleriya: bir döyüş topu batareyası və ya mərasim sahə artilleriyasıKarillon bəzən boru formalı zənglərlər, carillon ifasının səsyazması ilə və hətta kilsə zəngləri ilə də əvəz edilir. Döyüş topu atəşi səsinin olduğu hissələr bəzən top atəşi səsyazması ilə, bəzən isə Qustav Malerin “Altıncı simfoniya”sında olduğu kimi taxta və ya metal çəkic zərbəsinin səsi ilə əvəz edilir. Qapalı məkanlarda ifa zamanı top atəşi səsini əvəzləmək üçün bass baraban və ya qonq/tam-tam səsindən də istifadə olunur. Musiqi xüsusiyyətləri Əsər Pravoslav kilsəsinə məxsus “Müqəddəs xaç troparı” (həmçinin “İlahi, öz xalqını xilas et” adıyla tanınır) adlı həzin rus melodiyasının violonçel və iki alt vasitəsiylə ifası ilə başlayır. Bu hissə işğalın qısa zamanda bitməsi üçün dua edən rus xalqını təmsil edir. Daha sonra fransız ordusunun hücumunu göstərmək üçün Fransanın dövlət himni olan “Marselyeza” səslənir. Fransızların getdikcə Moskvaya yaxınlaşmalarını göstərən hissə “Marselyeza” və rus xalq musiqisinin rəqabəti şəklində səslənir və iki ordunun döyüşməsini göstərir. Bu hissədə toplardan beş dəfə atəş açılır və bu atəşlər Borodino döyüşünü göstərir. Bu hissədə “Marselyeza”nın melodiyası daha qabarıqlaşır və rus xalq musiqisini batırır. Bundan sonra gələn uzun eniş fransızların Moskvadan geri çəkilməsini təmsil edir. Bu hissənin sonunda əsərin başlanğıcında istifadə edilən himn melodiyası sələnir. Bunu duaya cavab kimi qiymətləndirmək olar. Uvertüranın finalında on bir top atəşi açılır və “Tanrı çarı qorusun!” melodiyası səslənir. Milli motivlərin anaxronizmi Uvertürada “Marselyeza” Fransa dövlət himni kimi istifadə edilsə də, 1795-ci ildə o, Napoleon Bonapart tərəfindən qadağan edilmiş və 1805-ci ildə başlayan Rusiya hücumu zamanı istifadə edilməmişdir. Əsər Fransa dövlət himni kimi 1879-cu ildə - uvertüranın sifarişindən bir il əvvək bərpa edilmişdir ki, bu da onun Çaykovski tərəfindən nəyə görə istifadə edilməsini izah edə bilər. I Napoleon rejiminin qeyri-rəsmi himni olmuş “Veillons au salut de l'Empire” mahnısı 1882-ci ilə kimi unudulmuş, “Marselyeza”nın əhəmiyyəti isə rus zadəganları arasında bilinən idi. Əsərdə “İlahi, öz xalqını xilas et” melodiyası ordunun işğalından azad olmaq haqqında duanı ifadə edir. Həmin himnin bir hissəsi “Bütün pravoslav xristianlara düşmənləri üzərində qələbə bəxş et” kimi tərcümə olunur. Bu himni əsərə əlavə etməklə Çaykovski Tanrının pravoslav ruslara fransızlar üzərində qələbə bəxş etdiyini göstərir. Sonradan “Marselyeza” melodiyasının güclü səslənməsi rusların sanki məğlub olduqlarını göstərir. Daha sonra “İlahi, öz xalqını xilas et” və “Tanrı çarı qorusun!” melodiyalarının birlikdə səslənməsi “Marselyeza”nın melodiyasını əvəz edir və bu zaman fonda zınqırovlar səslənir. Bu zınqırovlar Moskva kilsələrinin zənglərinə işarə edir. Əsərdə zənglərin istifadə edilməsi mühüm əhəmiyyət daşıyır, belə ki, pravoslav inancında kilsə zəngləri İlahi səsi kimi qəbul olunur. İfa praktikası Canlı ifa zamanı müasir dövrdə yaxşı öyrədilmiş hərbi personal və müasir döyüş topları istifadə edilir. 1800-cü illərdə istifadə edilən topların isə iki dəqiqə ara ilə on altı atışı dəqiqliklə həyata keçirməsi mümkün deyildi. Səsyazma tarixi Əsərin məlum olan ilk orkestr səsyazması Kral Albert Holl tərəfindən Lendon Ronaldın dirijorluğu ilə top atəşləri və zınqırovlar xaric heç bir zərb alətinin iştirakı olmadan yazılmış və 1916-cı ildə “His Master’s Voice” tərəfindən 12 düymlük plastində satışa çıxarılmışdır. Kral Opera Orkestrı tərəfindən təxminən həmin dövrdə edilmiş səsyazmasında da atəş açılmamışdır.Antal Doratinin dirijorluğu ilə 1954-cü ildə Minneapolis Simfonik Orkestrı ilə Vest-Pointdə yazılmış və Mercury Records tərəfindən yayımlanmış səsyazmasında Nyu Heyvendəki Yel Memorial Karillonundan və ABŞ-dakı yeganə Napoleon dövrü qoşa atan fransız topundan istifadə edilmişdir. İlk yayım zamanı valın bir tərəfində uvertüra, digər tərəfində isə Dims Teylorun top və zınqırov səslərinin istifadəsi haqqında mətni oxuması səslənirdi. Sonrakı yayımlanmalarda valın bir tərəfində uvertüra və Dims Teylorun mətni, digər tərəfində isə Çaykovskinin “İtalyan kapriççiosu” səsləndirilmişdir. 5 aprel 1958-ci ildə stereofonik səsyazma zamanı Riversayd kilsəsindəki Lora Spelman Rokfeller Memorial Karillonundan istifadə olunmuşdur. Bu yayımlanmada da Çaykovskinin “1812-ci il uvertürası” və “İtalyan kapriççosu” birləşdirilmiş, qeydlər isə yenidən Dims Teylor tərəfindən səsləndirilmişdir. Sonrakı yayımlanmalar zamanı “1812-ci il uvertürası” və Bethovenin “Vellinqtonun qələbəsi”nin London Simfonik Orkestrı və topların iştirakı ilə yazılmış səsyazması bir valda birləşdirilmişdir.Kennet Olvinin “Decca” üçün yazılmış ilk səsyazmasında top atəşi yerinə yavaşladılmış odlu silah atəşindən istifafə olunmuşdur. 1963-cü ildə Robert Şarplz və London Festival Orkestrının ifasında yayımlanmış səsyazması sonradan “Decca” tərəfindən kvadrofon səsə uyğunlaşdırılmışdır. “Black Dyke Band” əsərin nəfəsli alətlər orkestrı üçün uyğunlaşdırılmış variantının səsyazmasını həyata keçirmişdir. Qrupun “Symphonic Brass” albomuna daxil olan bu səsyazmasında original notlarda olduğu kimi top atəşlərindən istifadə edilmişdir.1967-ci ildə “Deutsche Grammophon” üçün Herbert fon Karayanın drijorluğu, Berlin Filarmoniya Orkestrı və Don Kazakları Xorunun ifasında uvertüranın səsyazması həyata keçirilmişdir.1971-ci ildə CBS tərəfindən çıxarılmış səsyazması Yujin Ormandinin drijorluğu ilə Filadelfiya orkestrı tərəfindən yazılmış və səsyazması zaman Mormon Tabernakl Xoru və real top atəşi səslərindən istifadə edilmişdir. Böyük Britaniya rok-zərbçisi Kozi Pouell 1979-cu ildə çıxarılmış “Over The Top” albomuna daxil olan eyni adlı mahnının sonunda uvertüranın musiqisindən istifadə edilmişdir. Əsərin ilk rəqəmsal səsyazması 1979-cu ildə “Telarc” üçün Sinsinnati Simfonik Orkestrı tərəfindən həyata keçirilmişdir. Həmçinin bu səsyazmasında XIX əsrə aid tam çaplı hərbi topların atışından istifadə edilmişdir. Bu səsyazması “Telarc”ın bestselleri olmaqla qısa zamanda populyarlıq qazanmış və hi-fi səsyazma metodunun sınaqlarına başlanmasına səbəb olmuşdur. Yalnız ən yaxşı və daha düzgün qurulmuş alətlər top atəşi səslərinin düzgün səslənməsinə imkan vermis, səsyazması isə dinləyicilərin audio texnikalarının sıradan çıxmaması üçün düzgün quraşdırmaya səsləyən xəbərdarlıqla müşayət edilmişdir.. 1989-cu ildə “Swingle Singers” qrupu əsərin a kapella versiyasını yazdırmış və bu səsyazması qrupun “1812” adlı albomuna daxil olmuşdur.1990-cı ildə Çaykovskinin 150 illik yubiley tədbirləri çərçivəsində uvertüra bəstəkarın gənclik şəhəri olan Sankt-Peterburqda Sankt-Peterburq Filarmoniya Orkestrının ifasında yazılmış və 1880-ci il notunda olduğu kimi 16 döyüş topundan atəş açılmışdır. Bu səsyazması bəstəkarın məzarına mümkün qədər yaxın ərazidə həyata keçirilmişdir. Festival ABŞ televiziyasında ilk dəfə 9 mart 1991-ci ildə göstərilmişdir. 2012-ci ilin sentyabrında Borodino döyüşünün 200 illik yubileyi münasobəti ilə Texasdan olan "The Invincible Czars" qrupu uvertüranın rok versiyasını ifa etmişdir. Qrup ilk dəfə bu əsərlər Bartsvill, Oklahomada baş tutan 20-ci ənənəvi OK Motsart klassik musiqi festivalında klasssik musiqi orkestrı üzvləri ilə birlikdə çıxış etmiş, finalda isə atəşfəşanlıq edilmişdir. Xarici keçidlər Tchaikovsky Research A Taiwanese military band performance with artillery accompanied Article from 2003 Pittsburgh Post-Gazette on how "1812" has become a piece of patriotic Americana Arxivləşdirilib 2008-06-10 at the Wayback Machine Russian national anthem "God Save the Tsar" in Tchaikovsky's music – contains several audio recordings of the 1812 Overture. Interview with J. Paul Barnett about the 1812 Overture by Bruce Duffie, November 20, 1999 1812 Overture on Youtube, with cannons 1812 Overture on Youtube, with conductor's score, choir, churchbells, and muzzle-loading cannons | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=626785 |
1813 | oktyabr - Leypsiq yaxınlığında müttəfiq qoşunları ilə fransızlar arasında baş verən "Xalqlar döyüşü"ündə Napoleonun ordusunun məğlubiyyətə uğraması. Svanetiyanın Rusiyaya ilhaq edilməsi. Fransa tərəfindən Belçikanın işğal edilməsi. 1 yanvar - Rusiya-İran müharibəsinin (1804-1813) gedişində rus qoşunları tərəfindən Lənkəran qalasının alınması. 12 oktyabr – Gülüstan müqaviləsinin imzalanması. Məkkə döyüşü (1813) 17 oktyabr– Georq Büxner 22 may - Rixard Vaqner Məxdumqulu Fəraqi Rus sərkərdəsi M.İ.Kutuzov vəfat etmişdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4522 |
1813-cü il | oktyabr - Leypsiq yaxınlığında müttəfiq qoşunları ilə fransızlar arasında baş verən "Xalqlar döyüşü"ündə Napoleonun ordusunun məğlubiyyətə uğraması. Svanetiyanın Rusiyaya ilhaq edilməsi. Fransa tərəfindən Belçikanın işğal edilməsi. 1 yanvar - Rusiya-İran müharibəsinin (1804-1813) gedişində rus qoşunları tərəfindən Lənkəran qalasının alınması. 12 oktyabr – Gülüstan müqaviləsinin imzalanması. Məkkə döyüşü (1813) 17 oktyabr– Georq Büxner 22 may - Rixard Vaqner Məxdumqulu Fəraqi Rus sərkərdəsi M.İ.Kutuzov vəfat etmişdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186067 |
1814 | mart - müttəfiq qoşunlarının Parisə daxil olması, Napoleon Bonapartın Elba adasına sürgün olunması. 18 avqust - Royalistlərin qüvvələri tətəfindən geri çəkilən Simon Bolivarın ordusunu Barselona yaxınlığında məglub etməsi. 25 noyabr - İngiltərə ilə İran arasında Tehran müqaviləsinin imzalanması. Dekabr- ABŞ-la İngiltərə arasında Kent müqaviləsinin imzalanması. Vyana konqresinin (1814]]-[[1815) işə başlaması. 9 mart - Taras Qriqoryeviç Şevçenko - Ukrayna şairi və rəssamı 15 oktyabr - Rus şairi Mixail Yuryeviç Lermontov - rus şairi. Mehmet İsgəndər Paşa — Polşa əsilli Osmanlı generalı. 21 yanvar - Jak Anri Bernarden de Cen-Pyer - fransız yazıçısı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4523 |
1814-cü il | mart - müttəfiq qoşunlarının Parisə daxil olması, Napoleon Bonapartın Elba adasına sürgün olunması. 18 avqust - Royalistlərin qüvvələri tətəfindən geri çəkilən Simon Bolivarın ordusunu Barselona yaxınlığında məglub etməsi. 25 noyabr - İngiltərə ilə İran arasında Tehran müqaviləsinin imzalanması. Dekabr- ABŞ-la İngiltərə arasında Kent müqaviləsinin imzalanması. Vyana konqresinin (1814]]-[[1815) işə başlaması. 9 mart - Taras Qriqoryeviç Şevçenko - Ukrayna şairi və rəssamı 15 oktyabr - Rus şairi Mixail Yuryeviç Lermontov - rus şairi. Mehmet İsgəndər Paşa — Polşa əsilli Osmanlı generalı. 21 yanvar - Jak Anri Bernarden de Cen-Pyer - fransız yazıçısı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186068 |
1815 | 18 iyun -Napoleon Bonapart Vaterloo döyüşündə İngiltərə və Prussiya ordularına məğlub olmuşdur. İngiltərə parlamenti "Taxıl qanunları" adlanan qanun qəbul etdi. 26 sentyabr - Vyana konqresində Rusiya imperatoru I Aleksandrın təklifi ilə "Müqəddəs İttifaq" yaradıldı. Bakıda ilkpravoslav kilsəsinin fəaliyyətə başlaması. İsrafil bəy Mustafa bəy oğlu Yadigarov, rus ordusunda general Həsən bəy Ağalarov, rus ordusunda general. Mahmud Əhməd Həmdi Fələki | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4524 |
1815-ci il | 18 iyun -Napoleon Bonapart Vaterloo döyüşündə İngiltərə və Prussiya ordularına məğlub olmuşdur. İngiltərə parlamenti "Taxıl qanunları" adlanan qanun qəbul etdi. 26 sentyabr - Vyana konqresində Rusiya imperatoru I Aleksandrın təklifi ilə "Müqəddəs İttifaq" yaradıldı. Bakıda ilkpravoslav kilsəsinin fəaliyyətə başlaması. İsrafil bəy Mustafa bəy oğlu Yadigarov, rus ordusunda general Həsən bəy Ağalarov, rus ordusunda general. Mahmud Əhməd Həmdi Fələki | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186069 |
1816 | Simon Bolivar tərəfindən Venesuelanın azadlıq ordusunun yaradılması. General X.San-Martinin başçılıq etdiyi ordu tərəfindən Argentinanın ispan zülmündən azad edilməsi və ölkənin müstəqilliyinin elan olunması. Rusiyada "Nicat" ittifaqının yaradılması. 20 mart — I Mariya, Braqanza sülaləsinə mənsub ilk Portuqaliya və Braziliya kraliçası | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4525 |
1816-cı il | Simon Bolivar tərəfindən Venesuelanın azadlıq ordusunun yaradılması. General X.San-Martinin başçılıq etdiyi ordu tərəfindən Argentinanın ispan zülmündən azad edilməsi və ölkənin müstəqilliyinin elan olunması. Rusiyada "Nicat" ittifaqının yaradılması. 20 mart — I Mariya, Braqanza sülaləsinə mənsub ilk Portuqaliya və Braziliya kraliçası | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186070 |
1817 | Rusiya işğalına qarşı dağlı xalqların Qafqaz müharibəsinin başlanması. "Dərbəndli Fətəlinin İran kiimahnısı" adlı Azərbaycan xalq mahnısının nota alınması. General Yermolov almanların ilk dəstələrinin Qafqaza gətirilməsinə razılıq verilməsi. 1817-1818- Cənubi Qafqazda 8 alman koloniyasının təşkil olunması. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4526 |
1817-ci il | Rusiya işğalına qarşı dağlı xalqların Qafqaz müharibəsinin başlanması. "Dərbəndli Fətəlinin İran kiimahnısı" adlı Azərbaycan xalq mahnısının nota alınması. General Yermolov almanların ilk dəstələrinin Qafqaza gətirilməsinə razılıq verilməsi. 1817-1818- Cənubi Qafqazda 8 alman koloniyasının təşkil olunması. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186071 |
1818 | Rusiyada "Səadət ittifaqı"nın yaradılması. ABŞ-nin Floridanı İspaniyanın əlindən alması 5 may – Karl Marks - alman alim və filosof. 25 aprel – Fyodor Buslayev Mirzə Həbibullah Rəşti Rus ixtiraçısı İ.P.Kulibin. Kaspar Vessel | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4527 |
1818-ci il | Rusiyada "Səadət ittifaqı"nın yaradılması. ABŞ-nin Floridanı İspaniyanın əlindən alması 5 may – Karl Marks - alman alim və filosof. 25 aprel – Fyodor Buslayev Mirzə Həbibullah Rəşti Rus ixtiraçısı İ.P.Kulibin. Kaspar Vessel | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186072 |
1818-ci il müqaviləsi | 1818-ci il müqaviləsi (ing. Treaty of 1818), 1918-ci il konvensiyası (ing. Convention of 1818), 1818 anqlo-amerikan konvensiyası (ing. Anglo-American Convention of 1818), London müqaviləsi (ing. Treaty of London) və ya Balıqçılıq, sərhəd və kölələrin bərpası barədə konvensiya (ing. Convention respecting fisheries, boundary and the restoration of slaves) — ABŞ və Böyük Britaniya arasında 1818-ci ildə imzalanan beynəlxalq müqavilə. Ceyms Monronun prezidentlik dövründə imzalanmış müqavilə iki ölkə arasındakı sərhəd problemlərini həll etmişdir. Konvensiya Britaniya və Kanada tarixinin "Hudon's Bay Company" şirkətinin Kolumbiya qəzası olaraq tanınan Oreqon və qardaş bölgəsi Yeni Kaledoniya qəzasının cənub hissəsinin də ortaq şəkildə işğal edilməsinə və əhalinin yerləşdirilməsinə icazə vermişdir. İki ölkə 49-cu şimal paralelini əhatə edən bir sərhəd üzərində razılaşmışdılar. Bunun səbəbi 49-cu şimal paralelində yaranan sərhəd qismən düz olacaqdı. Britaniya 49-cu paralelin qərbində Rupertin torpağının hamısını və bu paralelin cənubundakı Qırmızı çay koloniyası da daxil olmaqla Kontinental bölmənin şərqini güzəştə getdi. ABŞ 49-cu paralelin şimalında Luiziana torpaqlarının ən şimal nöqtəsini təhvil vermişdi. Müqavilə hökmləri I maddə — ABŞ-nin Nyufaundlend və Labrador boyunca balıqçılıq hüquqları təmin edildi. II maddə — "Şimali Amerikanın 49-cu şimal paralelində Meşəli gölün ən şimal-qərb nöqtəsindən çəkilən bir xətt" boyunca Britaniya Şimali Amerikası ilə ABŞ arasındakı sərhəd təyin edildi. Britaniya, 49. paralelin cənubundakı Rupertin Torpağı və Qırmızı Çay koloniyası (bu gün Minnesota, Şimali Dakota və Cənubi Dakotanın bir hissəsini təşkil edən Qırmızı Çay Hövzəsinin yanında, yaxınlarındakı müasir bir Montananın kiçik bir parçasını da daxil olmaq üzrə Üçlü bölmə piki). ABŞ-nin Luiziananın satın almasının 49-cu paralelin şimalından (yəni, hal-hazırkı Alberta və Saskaçevandakı Süd çayı, Kavak çayı və böyük Palçıq Çuxuru hövzələrinin bir qisimi) uzanan kiçik hissəsini buraxdı. Bu maddə, 1783-cü il Paris Sülh Müqaviləsində qəbul edilən, ABŞ İstiqlal müharibəsini sona çatdıran sərhəddə gerçək coğrafiyanın cəhalətindən qaynaqlanan bir sərhəd anlaşmazlığını həll etdi. Daha əvvəlki bu andlaşma, amerikalı ilə britaniyalı mülkləri arasındakı sərhədi, Meşəli göldən Mississippi çayına doğru qərbə doğru uzanan bir xətt boyunca yerləşdirdi. Tərəflər çayın bu qədər şimala doğru uzanmadığının fərqinə gələ bilməmişdilər, buna görə belə bir xətt heç vaxt çayla qovuşmayacaqdı. Bu problemi aradan qaldırmaq üçün 1818 müqaviləsi ABŞ-nin 49-cu paralelinin şimalındakı Alyaskanın xaricində qalan Amerika Birləşmiş Ştatlarının yalnız bir hissəsi olan mövcud Minnesota ştatının kiçik seqmenti olan Şimal-qərb Bucağı olan Birləşmiş Ştatların bir ifadəsini yaratdı. III maddə — 10 ildir Oreqonda ərazi idarələrinin ortaq təmin edilməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. Hər ikisi də ərazi iddia edə bilər və hər ikisi də pulsuz naviqasiya ilə təmin ediləcəkdir. IV maddə — 12 il ərzində iki tərəf arasındakı ticarəti təşkil edən 1815 il tarixli Anqlo-Amerikaa konvensiyasını təsdiqlədi. V maddə — 1812 Müharibəsini sona çatdıran Qent Müqaviləsindən çıxan bir ABŞ tələbini "bu məqsəd üçün adlandırılacaq bəzi Dost Suveren və ya Dövlət" ə aid fərqliliklərə göndərmə qərarı aldı. ABŞ-nin iddiası, müqavilə imzalandıqda Britaniya torpaqlarında ya da Britaniya'nın donanma gəmiləri üzərində olan kölələrə geri dönüş ya da təzminat tələb edildi. Söz mövzusu Qent Müqaviləsi mülkləri paylamaq və ABŞ bu qulların ABŞ vətəndaşlarının mülkiyyətində olduğunu iddia etdi. VI maddə — qərarlaşdırmışdır ki, müqavilə imzaladıqdan sonra ən çox altı ay içində ratifikasiya reallaşacaq. Konvensiya ABŞ üçün ABŞ-nin Fransa səfiri Albert Qallatin, Böyük Britaniya naziri Riçard Raş, Bitaniya Kral Donanmasının maliyyə məsləhətçisi Fredrik Con Robinson, xüsusi məclisin bir üzvü və dövlət müşarivi olan Henri Qulbörn tərəfindən müzakirə edildi. Müqavilə 20 oktyabr 1818-ci il tarixində imzalandı. Ratifikasiya 30 yanvar 1819-cu ildə dəyişdirildi. 1818-ci il müqaviləsi və 1817-ci il Raş-Baqot müqaviləsi, Britaniya İmperiyası və Amerika müstəmləkələri arasındakı əlaqələrin inkişaf etməsinin başlamasına gətirib çıxarmışdır. Müqavilədən sonra, sərhəd boyunca Oreqonun şərqində qalan bölgə Pembina qəzası olaraq təşkilatlanmağa üzrə təklif, ancaq ABŞ Konqresi təklifi heç bir zaman qatılmadı. Bunun yerinə alan Minnesota qəzası və Dakota qəzası oldu. Müqavilənin nisbətən dostluq xüsusiyyətinə baxmayaraq, yenə də, 20 ildə Oreqonun sahibliyi üçün şiddətli bir mübarizə başlatdı. Daha əvvəl Aşağı Kolumbiya çayı üzərində Fort-Vankuver mərkəzli ticarət şəbəkəsi quran Britaniya tərəfindən qurulan "Hudon's Bay Company", şərqi Vaşinqton və Aydahoda olduğu kimi Oreqon sahilində və Paget Saundda da digər qalalarla sərt bir vəziyyətə düşdü. ABŞ dəri tacirlərinin bölgəyə təcavüzünü məhdudlaşdırmağa istiqamətli kampaniya başlatdı. 1830-cu illərə çatdıqda, bölgədə ərazini tamamilə əlavə zorlayan şirkət, qalan qazancı ən üst səviyyəyə çıxarmaq və ABŞ dağının varisini təxirə salmaq üçün, Oreqon çölündəki bütün kürklü heyvanların yox edilməsi üçün qəsdli bir siyasət boynuna götürdü. Cəsarət incidici siyasət idi, Fort-Vankuverdəki "Hudson's Bay Company" komissiyasının başçısı Con Mak Lauqlinin, Oreqon yolunda vəzifəyə gələn ABŞ daimi olaraq kömək və qarşılama təmin etdi. Həmçinin Bax Britaniya Şimali Amerikası 1812-ci il müharibəsi Xarici Keçidlər "Fisheries Question". Encyclopedia Americana .1920. Bu məqalə 1783-cü ildən 1910-cu ilə qədər okean balıqçılığına aid Britaniya-Amerika danışıqlarını izləyir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=477948 |
1819 | 6 fevral - Böyük Britaniyanın Ost-Hind şirkətinin nümayəndəsi Tomas Stemford Raffl tərəfindən Sinqapura mühacirət edən müxtəlif etnlk qrupların ticarət zonalarının təşkili haqqında Coxor sultanı ilə müqavilə imzalanması. 16 avqust- Mançestrdə ordu ilə nümayişçilər arasında toqquşma baş verməsi. Venesuelanın istiqlaliyyətinin elan olunması. İmeretiyada Rusiya müstəmləkəçiliyinə qarşı üsyanın baş verməsi. Şəki xanlığı ləğv edildi. 5 iyun – Con Kauç Adams, ingilis riyaziyyatçı. 10 iyun – Qustav Kurbe Azərbaycan tarixçisi Mir Mehdi Həşimzadə. İsmayıl xan Ehsan xan oğlu Naxçıvanski, rus ordusunda general. Parmalı Mariya Luiza Qəyyum David | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4528 |