Datasets:

LocalDoc

/

wikipedia_azerbaijan

like 1

Follow

LocalDoc 5

1335

Qızıl Orda xanı Özbək Azərbaycana yürüş etmişdir. İncuidlər-(1335–1357-ci illər)-Cəfəri Əbu Səid Bahadur xan

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4044

1335-ci il

Qızıl Orda xanı Özbək Azərbaycana yürüş etmişdir. İncuidlər-(1335–1357-ci illər)-Cəfəri Əbu Səid Bahadur xan

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185519

1337

Osmanlılar tərəfindən Nikomediya şəhərinin ələ keçirilməsi və İzmit adlandırılması. Fransa ilə İngiltərə arasında yüzillik müharibənin (1337-1453) başlanması.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4046

1337-ci il

Osmanlılar tərəfindən Nikomediya şəhərinin ələ keçirilməsi və İzmit adlandırılması. Fransa ilə İngiltərə arasında yüzillik müharibənin (1337-1453) başlanması.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185521

133 (dəqiqləşdirmə)

133 (ədəd) — ədəd 133 — Qubadlı rayonunun 1 aprel 2013-cü ilə qədərki telefon kodu. (yeni kod: 26) E.ə. 133 — il

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=156651

133 (ədəd)

Yüz otuz üç — say sistemində ədədlərdən biridir. Yüz otuz ikidən sonra, yüz otuz dörddən əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Yüz otuz üç ədədi —tək ədəddir və eyni zamanda mürəkkəb ədəddir. Say sistemində İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=156302

1340

Şeyx Həsənin Bağdadda Cəlairilər dövlətinin əsasını qoyuması. Fəzlullah Nəimi Vasiley (Trabzon imperatoru) Əl-Xətib ət-Təbrizi

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4049

1340-cı il

Şeyx Həsənin Bağdadda Cəlairilər dövlətinin əsasını qoyuması. Fəzlullah Nəimi Vasiley (Trabzon imperatoru) Əl-Xətib ət-Təbrizi

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185524

1346

Kresi döyüşündə ingilislərin fransızları məğlubiyyətə uğratması. Seyfəddin Şaban V Georgi (Gürcüstan çarı)

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4055

1346-cı il

Kresi döyüşündə ingilislərin fransızları məğlubiyyətə uğratması. Seyfəddin Şaban V Georgi (Gürcüstan çarı)

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185530

1347

Fatma Xatun III Janna (Burqundiya qrafinyası) IV Lüdviq (Müqəddəs Roma İmperatoru) Qazan xan (Cığataylı) Sesson Yubay

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4056

1347-ci il

Fatma Xatun III Janna (Burqundiya qrafinyası) IV Lüdviq (Müqəddəs Roma İmperatoru) Qazan xan (Cığataylı) Sesson Yubay

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185531

134 (ədəd)

Yüz otuz dörd — say sistemində ədədlərdən biridir. Yüz otuz üçdən sonra, yüz otuz beşdən əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Yüz otuz dörd ədədi —cüt ədəddir və eyni zamanda mürəkkəb ədəddir. Say sistemində İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=156304

135

Müqəddəs Mələk qəsri - Romada yerləşən memarlıq abidəsinin tikintisinə başlanılıb. Roma imperatoru Andriyan Qüdsü alaraq yəhudilərin çoxunu qılıncdan keçirdi. Teon Smirnalı

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2846

135-ci il

Müqəddəs Mələk qəsri - Romada yerləşən memarlıq abidəsinin tikintisinə başlanılıb. Roma imperatoru Andriyan Qüdsü alaraq yəhudilərin çoxunu qılıncdan keçirdi. Teon Smirnalı

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=184106

1356

Puatye döyüşündə ingilislərin fransızları məğlubiyyətə uğratması. Sultan I Murad hakimyətə gəldi. Böyük Həsən

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4065

1356-cı il

Puatye döyüşündə ingilislərin fransızları məğlubiyyətə uğratması. Sultan I Murad hakimyətə gəldi. Böyük Həsən

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185540

1358

Fransada Gilyom Kalın başçılığı ilə Jaklar üsyanı baş verdi. Cəlairilər dövlətinin hökmdarı Şeyx Üveysin Azərbaycana yürüşü.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4067

1358-ci il

Fransada Gilyom Kalın başçılığı ilə Jaklar üsyanı baş verdi. Cəlairilər dövlətinin hökmdarı Şeyx Üveysin Azərbaycana yürüşü.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185542

1359

Sultan I Muradın Osmanlı hökmdarı elan edilməsi. Cəlairilər dövlətinin hökmdarı Şeyx Üveysin Azərbaycana yürüşü. Mərəşilər-(1359–1582-cu illər) Yaqub əl-Çərxi Şahzadə Yaqub Osmanlı hökmdarı Orxan Qazi

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4068

1359-cu il

Sultan I Muradın Osmanlı hökmdarı elan edilməsi. Cəlairilər dövlətinin hökmdarı Şeyx Üveysin Azərbaycana yürüşü. Mərəşilər-(1359–1582-cu illər) Yaqub əl-Çərxi Şahzadə Yaqub Osmanlı hökmdarı Orxan Qazi

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185543

135 (dəqiqləşdirmə)

135 (ədəd) — ədəd 135 — Zərdab rayonunun 1 aprel 2013-cü ilə qədərki telefon kodu. (yeni kod: 20) E.ə. 135 — il

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=156653

135 (ədəd)

Yüz otuz beş — say sistemində ədədlərdən biridir. Yüz otuz dörddən sonra, yüz otuz altıdan əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Yüz otuz beş ədədi —tək ədəddir və eyni zamanda mürəkkəb ədəddir. Say sistemində İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=156305

1361

Osmanlı dövləti tərəfindən Ədirnənin, Şərqi Frakiyanın qonşu bölgələrinin, Plovdiv, Sofiya, Şumen, Nis şəhərlərinin ələ keçirilməsi. I Kvarkvare Əbu Məali Həsən Orduməlik xan Timur Xoca xan

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4070

1361-ci il

Osmanlı dövləti tərəfindən Ədirnənin, Şərqi Frakiyanın qonşu bölgələrinin, Plovdiv, Sofiya, Şumen, Nis şəhərlərinin ələ keçirilməsi. I Kvarkvare Əbu Məali Həsən Orduməlik xan Timur Xoca xan

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185545

1367

Hanza ittifaqı ilə Danimarka arasında müharibənin başlaması. Cəlairlər Şirvanşahları vassal asılılığına salmışdır.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4076

1367-ci il

Hanza ittifaqı ilə Danimarka arasında müharibənin başlaması. Cəlairlər Şirvanşahları vassal asılılığına salmışdır.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185551

1368

Monqolların Çindən qovulması. Çində Min sülaləsinin (1368-1644) hakimiyyətə gəlməsi. İbn Yəmin Əmir Fəxrəddin Mahmud

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4077

1368-ci il

Monqolların Çindən qovulması. Çində Min sülaləsinin (1368-1644) hakimiyyətə gəlməsi. İbn Yəmin Əmir Fəxrəddin Mahmud

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185553

136 (dəqiqləşdirmə)

136 (ədəd) — ədəd 136 — Naxçıvan Muxtar Respublikası rayonlarının 1 aprel 2013-cü ilə qədərki telefon kodu. (yeni kod: 36) E.ə. 136 — il

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=156654

136 (ədəd)

Yüz otuz altı — say sistemində ədədlərdən biridir. Yüz otuz beşdən sonra,137 dən əvvəl gəlir Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Yüz otuz altı ədədi —cüt ədəddir və eyni zamanda mürəkkəb ədəddir. Say sistemində İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=156306

1375

Qaraqoyunlular (1375–1469-cu il) Qaraqoyunlular ilə Cəlairilər sultanlığı arasında Mosul mühasirəsi baş vermişdir Mahmud ibn Məhəmməd Şirvani

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4084

1375-ci il

Qaraqoyunlular (1375–1469-cu il) Qaraqoyunlular ilə Cəlairilər sultanlığı arasında Mosul mühasirəsi baş vermişdir Mahmud ibn Məhəmməd Şirvani

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185559

1376

Əssar Təbrizi tərəfindən "Mehr və Müştəri" əsərinin yazılması. Ərtoğrul Çələbi Qara şahzadə Eduard Qiyasəddin Cahangir mirzə

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4085

1376-cı il

Əssar Təbrizi tərəfindən "Mehr və Müştəri" əsərinin yazılması. Ərtoğrul Çələbi Qara şahzadə Eduard Qiyasəddin Cahangir mirzə

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185560

1377

10 avqust — I Alfonso, ilk Braqanza hersoqu və Portuqaliyanın monarx ailələrindən Braqanza sülaləsinin banisi. Salman Savəci

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4086

1377-ci il

10 avqust — I Alfonso, ilk Braqanza hersoqu və Portuqaliyanın monarx ailələrindən Braqanza sülaləsinin banisi. Salman Savəci

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185561

1379

Gövhərşad bəyim IV Aleksey (Trabzon imperatoru) 29 may — II Henri, Trastamar sülaləsinə mənsub ilk Kastiliya və Leon kralı.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4088

1379-cu il

Gövhərşad bəyim IV Aleksey (Trabzon imperatoru) 29 may — II Henri, Trastamar sülaləsinə mənsub ilk Kastiliya və Leon kralı.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185563

137 (ədəd)

Yüz otuz yeddi — say sistemində natural ədədlərdən biri. Yüz otuz altıdan sonra, yüz otuz səkkizdən əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Yüz otuz yeddi ədədi —tək ədəddir və eyni zamanda sadə ədəddir. Say sistemində İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=156307

1381

Uot Tayler üsyanı baş verib Qaramanoğlu Bəngi Əli bəy Qaramanoğlu Nəsrəddin Mehmed bəy İohann Şiltberqer

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4090

1381-ci il

Uot Tayler üsyanı baş verib Qaramanoğlu Bəngi Əli bəy Qaramanoğlu Nəsrəddin Mehmed bəy İohann Şiltberqer

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185565

1382

Şirvanşahlar dövlətində Dərbəndilər sülaləsi (1382-1538) hakimiyyətə gəlmişdir. Şirvanşahlar dövlətində Kəsranilər sülaləsinin (1027-1382) hakimiyyəti sona çatmışdır. Şirvanşahlar dövlətində Dərbəndi I İbrahim (1382-1417) hakimiyyətə gəlmişdir. Şirvanşahlar dövlətində Huşəng (1372-1382) üsyan nəticəsində öldürülmüşdür. Nikola Orem

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4091

1382-ci il

Şirvanşahlar dövlətində Dərbəndilər sülaləsi (1382-1538) hakimiyyətə gəlmişdir. Şirvanşahlar dövlətində Kəsranilər sülaləsinin (1027-1382) hakimiyyəti sona çatmışdır. Şirvanşahlar dövlətində Dərbəndi I İbrahim (1382-1417) hakimiyyətə gəlmişdir. Şirvanşahlar dövlətində Huşəng (1372-1382) üsyan nəticəsində öldürülmüşdür. Nikola Orem

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185566

1388

24 may - Qara Məhəmmədin başçılıq etdiyi Qaraqoyunlu tayfasının qoşunlarının Teymurləngin müttəfiqi olan Cəlairi əmirlərinin müqavimətini qıraraq Təbrizə daxil olması. Teymurləng Ürgənc şəhərini işğal etməsi. Firuz şah Tuğluq

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4097

1388-ci il

24 may - Qara Məhəmmədin başçılıq etdiyi Qaraqoyunlu tayfasının qoşunlarının Teymurləngin müttəfiqi olan Cəlairi əmirlərinin müqavimətini qıraraq Təbrizə daxil olması. Teymurləng Ürgənc şəhərini işğal etməsi. Firuz şah Tuğluq

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185572

1389

25 iyun - I Kosova döyüşündə Osmanlıların serbləri məğlubiyyətə uğratması. Qaraqoyunlu tayfa ittifaqının başçısı Qara Məhəmmədin digər Qaraqoyunlu əmiri Qara Pir Həsən tərəfindən öldürülməsi. I İldırım Bəyazidin Osmanlı sultanı (1381-1402) elan edilməsi. Dmitri Donskoy Osmanlı hökmdarı Sultan I Murad I Aleksandr (İmereti çarı) Qaraqoyunlu hökmdarı Qara Məhəmməd

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4098

1389-cu il

25 iyun - I Kosova döyüşündə Osmanlıların serbləri məğlubiyyətə uğratması. Qaraqoyunlu tayfa ittifaqının başçısı Qara Məhəmmədin digər Qaraqoyunlu əmiri Qara Pir Həsən tərəfindən öldürülməsi. I İldırım Bəyazidin Osmanlı sultanı (1381-1402) elan edilməsi. Dmitri Donskoy Osmanlı hökmdarı Sultan I Murad I Aleksandr (İmereti çarı) Qaraqoyunlu hökmdarı Qara Məhəmməd

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185573

138 (dəqiqləşdirmə)

138 (ədəd) — ədəd 138 — Qusar rayonunun 1 aprel 2013-cü ilə qədərki telefon kodu. (yeni kod: 23) E.ə. 138 — il

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=156656

138 (ədəd)

Yüz otuz səkkiz — say sistemində ədədlərdən biridir. Yüz otuz yeddidən sonra, yüz otuz doqquzdan əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Yüz otuz səkkiz ədədi —cüt ədəddir və eyni zamanda mürəkkəb ədəddir. Say sistemində İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=156308

1392

Qara Yusif tərəfindən Təbrizin mühasirəsi I Georgi (İmereti çarı) Şahzadə Ərtoğrul İbn Mәkanis Ərtoğrul Çələbi

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4101

1392-ci il

Qara Yusif tərəfindən Təbrizin mühasirəsi I Georgi (İmereti çarı) Şahzadə Ərtoğrul İbn Mәkanis Ərtoğrul Çələbi

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185576

1394

Seulun Koreyanın paytaxtı elan edilməsi Bağdad döyüşü - Teymurilərin birləşmiş Qaraqoyunlu - Cəlairi qoşununu məğlub etməsi. Sidi Boushaki Fəzlullah Nəimi

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4103

1394-cü il

Seulun Koreyanın paytaxtı elan edilməsi Bağdad döyüşü - Teymurilərin birləşmiş Qaraqoyunlu - Cəlairi qoşununu məğlub etməsi. Sidi Boushaki Fəzlullah Nəimi

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185578

1395

15 aprel — Terek çayının sahilində (Dağıstan) Əmir Teymurun qoşunları ilə Qızıl Orda hökmdarı Toxtamışın qoşunları arasında baş vermiş döyüşün Teymurun qələbəsi ilə başa çatması. 17 oktyabr - Ərciş yaxınlığında Teymurilər ilə Qaraqoyunlular arasında baş verən Ərciş döyüşü.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4104

1395-ci il

15 aprel — Terek çayının sahilində (Dağıstan) Əmir Teymurun qoşunları ilə Qızıl Orda hökmdarı Toxtamışın qoşunları arasında baş vermiş döyüşün Teymurun qələbəsi ilə başa çatması. 17 oktyabr - Ərciş yaxınlığında Teymurilər ilə Qaraqoyunlular arasında baş verən Ərciş döyüşü.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185579

1397

Cahanşah Həqiqi – görkəmli dövlət xadimi, şair, hürufi fəlsəfəsinin tanınmış nümayəndəsi Azərbaycan Qaraqoyunlu dövlətinin banisi Qara Yusifin üçüncü oğlu (ö.1467).

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4106

1397-ci il

Cahanşah Həqiqi – görkəmli dövlət xadimi, şair, hürufi fəlsəfəsinin tanınmış nümayəndəsi Azərbaycan Qaraqoyunlu dövlətinin banisi Qara Yusifin üçüncü oğlu (ö.1467).

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185581

139 (ədəd)

139 (yüz otuz doqquz) — say sistemində 138 və 140 arasında olan natural ədəd. 34-cü sadə ədəddir, onların ardıcıllığına nisbətən 137 ilə 149 arasındadır. Riyaziyyatda Sayca 34-cü sadə ədəddir. 139 tək üç rəqəmli ədəddir. Ədəd rəqəmlərin cəmi 13-ə bərabərdir. Ədəd rəqəmlərin vurması 27-yə bərabərdir. 139 ədədin kvadratı 19 321 Digər sahələrdə e.ə. 139-cu il 139-cu port NetBIOS protokolunda istifadə olunur Henri Cohen. A Course in Computational Algebraic Number Theory. Springer Science & Business Media. 2013. 229. ISBN 3662029456.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=156309

13 (say)

On üç — say sistemində ədədlərdən biridir. On ikidən sonra, on dörddən əvvəl gəlir. Ümumi məlumat Mifoloji anlamlı olan on üç sayı haqqında da mənbələrdə xəbərlər vardır. Misal üçün, monqollar əcdad ruhlarının, torpaq hamisi ruhlarının sayını on üç bilmişlər. Əslində buddizmin bir qolu olaraq formalaşan lamaizmə qədər Buryat horinlərində də on üç sayı xüsusi dəyər daşımışdır. Onların etiqadına görə, cəhətlərin (şimal-cənub, şərq-qərb) on üç sahib ruhu (şamanı) vardır. Başqa bir məlumata görə, Mərkəzi və Cənubi Amerika sakinləri də on üç sayını müqəddəs bilmiş və onun xoşbəxtlik simvolu olmasına inanmışlar. On üç sayını italyanlar da uğurgətirən hesab etmişlər. On üç sayının qorxulu, bədbəxtlik gətirən, nəhs bilinməsi halları da vardır. Bu qənaətin kökündə mifoloji anlayışlar durur. Belə ki, xristian dini miflərinə görə, İsa peyğəmbərin şagirdləri sırasında qəflətən on üçüncü şagirdin peyda olub peyğəmbəri ələ verməsi (bəzi miflərdə peyğəmbəri elə bu on üçüncü şagird öldürüb) məsələsi on üç sayına mənfi münasibət yaratmışdır. Hətta iş o yerə gəlib çıxıb ki, qədim yəhudilər on üçü "ölüm sayı" hesab etmişlər. Odur ki, onlar bu "ölüm sayı"nı rəqəmlə yox, "M" ilə demiş, yazmışlar. Qədim Babilistanda, Misirdə də on üç sayına hüzn, bədbəxtlik başlanğıcı kimi baxılmış və haqq-hesab işlərində bu saydan istifadə etməməyə çalışmışlar. Qərbi Avropa ölkələrində indinin özündə də on üç sayı nəhs bilinir, uğursuzluq simvolu zənn olunur. On üç ədədindən qorxunun elmi adı triskaydekafobiya kimi səslənir. Azərbaycanda da əskilərdən üzü bizə sarı və elə indi də bu sayla bağlı "on üç nəhsdir" deyimi tez-tez təkrar edilir. Hətta bu düşüncə "On üç nəhsdir, düşər-düşməzi olar" atalar sözünün yaranıb formalaşmasına da zəmin yaratmışlar. Odur ki, bir nəsnəni sayanda on ikidən sonra on üçə çatanda o andaca "On üç nəhsdir", yaxud "On üç deyil" söyləyib on dörd deyilir. Amma atalar sözü olaraq misal gətirdiyimiz örnəyə diqqətlə baxdıqda buradakı "düşər-düşməz"in birinci komponentinin, yəni "düşər"in uğur, xeyir mənasında olduğunu görürük. Deməli, Azərbaycanda on üç sayının "düşərli" olması təsəvvürü də vardır. On üç sayına mənfi baxışın yaranmasına başlıca səbəb, sözsüz ki, Onikilik say sistemi olmuşdur. Vaxtilə yalnız on ikiyə qədər saymağı bilən və çoxluq mənası verən bu sayı uğur simvolu kimi qəbul edənlər birdən-birə sonrakı on üçün ortaya çıxmasından xoflanmış, qorxmuşlar. Odur ki, onlar bu on üçü "şeytan yığnağı", "şeytan əməli" hesab etmişlər. Əslində isə bu say da, olsa-olsa elə sayma vasitəsidir. Hətta on üç sayını özləri üçün tale sayı, uğur simvolu bilənlər də az deyil. Riyaziyyatda On üç ədədi — sadə ədəd olmaqla yanaşı həm də tək ədəddir.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=146103

13 (ədəd)

On üç — say sistemində ədədlərdən biridir. On ikidən sonra, on dörddən əvvəl gəlir. Ümumi məlumat Mifoloji anlamlı olan on üç sayı haqqında da mənbələrdə xəbərlər vardır. Misal üçün, monqollar əcdad ruhlarının, torpaq hamisi ruhlarının sayını on üç bilmişlər. Əslində buddizmin bir qolu olaraq formalaşan lamaizmə qədər Buryat horinlərində də on üç sayı xüsusi dəyər daşımışdır. Onların etiqadına görə, cəhətlərin (şimal-cənub, şərq-qərb) on üç sahib ruhu (şamanı) vardır. Başqa bir məlumata görə, Mərkəzi və Cənubi Amerika sakinləri də on üç sayını müqəddəs bilmiş və onun xoşbəxtlik simvolu olmasına inanmışlar. On üç sayını italyanlar da uğurgətirən hesab etmişlər. On üç sayının qorxulu, bədbəxtlik gətirən, nəhs bilinməsi halları da vardır. Bu qənaətin kökündə mifoloji anlayışlar durur. Belə ki, xristian dini miflərinə görə, İsa peyğəmbərin şagirdləri sırasında qəflətən on üçüncü şagirdin peyda olub peyğəmbəri ələ verməsi (bəzi miflərdə peyğəmbəri elə bu on üçüncü şagird öldürüb) məsələsi on üç sayına mənfi münasibət yaratmışdır. Hətta iş o yerə gəlib çıxıb ki, qədim yəhudilər on üçü "ölüm sayı" hesab etmişlər. Odur ki, onlar bu "ölüm sayı"nı rəqəmlə yox, "M" ilə demiş, yazmışlar. Qədim Babilistanda, Misirdə də on üç sayına hüzn, bədbəxtlik başlanğıcı kimi baxılmış və haqq-hesab işlərində bu saydan istifadə etməməyə çalışmışlar. Qərbi Avropa ölkələrində indinin özündə də on üç sayı nəhs bilinir, uğursuzluq simvolu zənn olunur. On üç ədədindən qorxunun elmi adı triskaydekafobiya kimi səslənir. Azərbaycanda da əskilərdən üzü bizə sarı və elə indi də bu sayla bağlı "on üç nəhsdir" deyimi tez-tez təkrar edilir. Hətta bu düşüncə "On üç nəhsdir, düşər-düşməzi olar" atalar sözünün yaranıb formalaşmasına da zəmin yaratmışlar. Odur ki, bir nəsnəni sayanda on ikidən sonra on üçə çatanda o andaca "On üç nəhsdir", yaxud "On üç deyil" söyləyib on dörd deyilir. Amma atalar sözü olaraq misal gətirdiyimiz örnəyə diqqətlə baxdıqda buradakı "düşər-düşməz"in birinci komponentinin, yəni "düşər"in uğur, xeyir mənasında olduğunu görürük. Deməli, Azərbaycanda on üç sayının "düşərli" olması təsəvvürü də vardır. On üç sayına mənfi baxışın yaranmasına başlıca səbəb, sözsüz ki, Onikilik say sistemi olmuşdur. Vaxtilə yalnız on ikiyə qədər saymağı bilən və çoxluq mənası verən bu sayı uğur simvolu kimi qəbul edənlər birdən-birə sonrakı on üçün ortaya çıxmasından xoflanmış, qorxmuşlar. Odur ki, onlar bu on üçü "şeytan yığnağı", "şeytan əməli" hesab etmişlər. Əslində isə bu say da, olsa-olsa elə sayma vasitəsidir. Hətta on üç sayını özləri üçün tale sayı, uğur simvolu bilənlər də az deyil. Riyaziyyatda On üç ədədi — sadə ədəd olmaqla yanaşı həm də tək ədəddir.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=142999

13 aprel

13 aprel — Qriqorian təqvimində ilin 103-cü günü. (uzun ildə 104-cü) Bu tarixdə ilin sonuna 262 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 31 mart tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1870 — Nyu-Yorkda Metropoliten muzeyi təsis alınıb. Azərbaycana aid hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1519 — Yekaterina Mediçi, Fransa kraliçası 1570 — Qay Foks, İngiltərə inqilabçısı 1743 — Tomas Cefferson, ABŞ prezidenti 1771 — Riçard Trevitik, Böyük Britaniya ixtiraçısı 1832 — Xuan Montalvo, Ekvador yazıçısı 1883 — Aleksandr Aleksandrov, Rusiya bəstəkarı 1887 — Georgi Axvlediani, Gürcüstan dilçisi 1901 — Jak Lakan, Fransa psixoanalisti 1922 — Aida Abdullayeva, Azərbaycan arfa ifaçısı 1929 — Tofiq Mütəllibov, Azərbaycan şairi 1937 — Osman Mirzəyev, Azərbaycan jurnalisti 1960 — Rudi Völler, Almaniya futbolçusu və baş məşqçisi 1963 — Harri Kasparov, Rusiya şahmatçısı 1964 — Dokka Umarov, Çeçenistan terrorçusu 1973 — Sergey Şnurov, Rusiya müğənnisi 1978 — Karles Puyol, İspaniya futbolçusu 1983 — Klaudio Bravo, Çili futbolçusu 1992 — İlkin Fərəcov, Azərbaycan kiçik çavuşu 2002 — Musa Qurbanlı, Azərbaycan futbolçusu 1600-cü ildən əvvəl 814 — Krum xan, Bolqarıstan xanı 864 — I Donald, Pikt kralı 1695 — Jan de Lafonten, Fransa yazıçısı 1794 — Şeyx Mənsur, Çeçenistan səhra komandiri 1878 — Vasili Geyman, Rusiya general-leytenantı 1904 — Vasili Vereşagin, Rusiya boyakarı 1937 — İlya İlf, Sovet jurnalisti və yazıçısı 1945 — Aleksandr Kosmodemyanski, Sovet baş leytenantı 1968 — Pyotr Savitski, Rusiya coğrafiyyaçısı 1992 — Feza Gürsey, Türkiyə riyaziyyatçısı 2006 — Muriyel Spark, Şotlandiya yazıçısı 2015 — Günter Qrass, Almaniya yazıçısı 2022 — Mişel Buke, Fransa aktyoru Bayramlar və xüsusi günlər Ekvador — Müəllim Günü

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=1961

13 avqust

13 avqust — Qriqorian təqvimində ilin 225-ci günü. (uzun ildə 226-cı) Bu tarixdə ilin sonuna 140 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 31 iyul tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1895 — ABŞ və İspaniya arasında İspan-ABŞ müharibəsi bitmişdir. 1960 — Mərkəzi Afrika Respublikası Fransadan müstəqilliyini elan edib. 1961 — Soyuq müharibə: Şərqi Almaniya sakinlərinin Qərbə qaçmaq cəhdlərinin qarşısını almaq üçün, Berlinin şərq və qərb sektorları arasındakı sərhədi bağlayır və Berlin divarının tikintisi başlanır. 2004 — XXVIII Yay Olimpiya Oyunları Afinada keçirilib. Azərbaycana aid hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1311 — XI Alfonso, Kastiliya və Leon kralı 1655 — İohann Denner, Almaniya nəfəs aləti istehsalçısı 1829 — İvan Seçenov, Rusiya həkimi 1889 — Yulbars Xan, Tayvan hərbi xadimi 1899 — Alfred Hiçkok, İngiltərə kinorejissoru 1906 — Kənan Qutubzadə, Sovet sənədli operatoru 1918 — Frederik Senger, İngiltərə biokimyaçısı 1919 — Abbas Zəryab, İran tarixçisi 1926 — Fidel Kastro, Kuba prezidenti 1941 — Elmira Rəhimova, Azərbaycan müğənnisi 1963 — Şridevi, Hindistan aktrisası 1970 — Alan Şirer, İngiltərə futbolçusu və baş məşqçisi 1975 — Elçin Əzizov, Azərbaycan müğənnisi 1984 — Roman Filipov, Rusiya pilotu 1989 — Nohəl Əliyev, Azərbaycan kiçik giziri 1995 — Presnel Kimpembe, Fransa futbolçusu 1600-cü ildən əvvəl 908 — Muktəfi, Abbasi xəlifəsi 1297 — Novruz ağa Oyrot, Elxanlı sərkərdəsi 1382 — Araqonlu Eleonora, Kastiliya və Leon kraliçası 1896 — Con Everett Mille, İngiltərə boyakarı 1910 — Florens Naytingel, İngiltərə tibb bacısı 1946 — Herbert Uells, İngiltərə yazıçısı 1953 — Dmitri Arakişvili, Gürcüstan bəstəkarı 1957 — Karl Stomer, Norveç riyaziyyatçısı və astrofiziki 1981 — Müseyib Dadaşov, Azərbaycan deputatı 1984 — Tiqran Petrosyan, Sovet şahmatçısı 2003 — Kazım Qartal, Türkiyə aktyoru 2004 — Sədayə Mustafayeva, Azərbaycan aktrisası 2012 — Karolin Şumeyker, ABŞ astronomu Bayramlar və xüsusi günlər Mərkəzi Afrika Respublikası — Müstəqillik Günü

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2647

13 dekabr

13 dekabr — Qriqorian təqvimində ilin 347-ci günü. (uzun ildə 348-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 18 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 30 noyabr tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1642 — Abel Tasman Yeni Zelandiyanı görən ilk Avropalı olub. Azərbaycana aid hadisələr 1909 — Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrında Üzeyir Hacıbəyovun "Şeyx Sənan" operasının premyerası keçirilmişdir. 1600-cü ildən əvvəl 1553 — IV Henrix, Fransa kralı 1797 — Henrix Heyne, Almaniya şairi 1816 — Verner fon Simens, Almaniya mühəndisi 1883 — Aleksis Miçiels, Fransa velisopedçisi 1908 — Rostislav Plyatt, Rusiya aktyoru Antoni Tapiyes, İspaniya boyakarı Filip Uarren Anderson, ABŞ fiziki 1928 — Raisa Əhmədova, Çeçenistan şairəsi Rza Bərahəni, İran yazıçısı Türkan Saylan, Türkiyə dermatoloqu 1962 — Nərgiz Paşayeva, Azərbaycan dilçisi 1964 — Azər Zeynalov, Azərbaycan opera müğənnisi 1969 — Murat Nasırov, Qazaxıstan müğənnisi 1971 — Lian Vud, Uels deputatı 1974 — Tahir İmanov, Azərbaycan aktyoru 1981 — Emi Li, ABŞ müğənnisi 1987 — Nailə Əsgərzadə, Rusiya jurnalisti 1989 — Teylor Svift, ABŞ müğənnisi 1993 — Şahin Ağayev, Azərbaycan əsgəri 1600-cü ildən əvvəl 558 — I Kildebert, Frank kralı 1466 — Donatello, İtaliya heykəltəraşı 1521 — I Manuel, Portuqaliya kralı 1557 — Nikkolo Tartalya, İtaliya riyaziyyatçısı 1935 — Viktor Qrinyar, Fransa kimyaçısı 1944 — Vasili Kandinski, Rusiya boyakarı 1947 — Nikolay Rerix, Rusiya boyakarı 1973 — Adil Gəray, Azərbaycan tarzəni 1991 — Nofəl Quliyev, Azərbaycan DİN əməkdaşı, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 1994 — Olqa Rubtsova, Rusiya şahmatçısı Çak Şuldiner, ABŞ müğənnisi Vidadi Nərimanbəyov, Azərbaycan və Fransa boyakarı 2009 — Pol Samuelson, ABŞ iqtisadçısı Bayramlar və xüsusi günlər Malta — Respublika Günü Sent-Lüsiya — Milli Gün

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4878

13 fevral

13 fevral — Qriqorian təqvimində ilin 44-cü günü. Bu tarixdə ilin sonuna 321 gün (uzun ildə 322 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 31 yanvar tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1633 — Qalileo Qaliley inkvizisiya qarşısında mühakimə olunmaq üçün Romaya gəlib. 1945 — İkinci Dünya Müharibəsi: ABŞ və Böyük Britaniya Hava Qüvvələri Almaniyanın Drezden şəhərini bombardman ediblər. 1980 — XIII Qış Olimpiya Oyunları Leyk-Plesiddə keçirilib. 1988 — XV Qış Olimpiya Oyunları Kalqaridə keçirilib. 2000 — Kamerun milli futbol komandası Afrika Millətlər Kubokunu qazanıb. 2002 — Kamerun milli futbol komandası Afrika Millətlər Kubokunu qazanıb. Azərbaycana aid hadisələr 1986 — Qazax Dövlət Rəsm Qalereyası yaradılmışdır. 1993 — Azərbaycan və İordaniya arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur. 1600-cü ildən əvvəl 1457 — Burqonlu Mariya, Burqon hersoqinası 1599 — VII Aleksandr, Roma papası 1769 — İvan Krılov, Rusiya yazıçısı 1889 — Mir Həsən Vəzirov, Azərbaycan inqilabçısı 1891 — Qrant Vud, ABŞ boyakarı 1903 — Jorj Simenon, Belçika yazıçısı 1929 — Li Fierro, ABŞ aktrisası 1933 — Pol Biya, Kamerun prezidenti 1946 — Əliabbas Qədirov, Azərbaycan aktyoru 1948 — Sabir Əliyev, Azərbaycan xanəndəsi 1952 — Şahmar Qəribli, Azərbaycan aktyoru 1954 — Nisə Qasımova, Azərbaycan müğənnisi 1967 — Salman Raduyev, Çeçenistan səhra komandiri 1971 — Məşədibaba, Azərbaycan meyxanaçısı 1974 — Robbi Vilyams, İngiltərə müğənnisi 1975 — Xanoğlan Məmmədov, Azərbaycan əsgəri, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 1979 — Rafael Markes, Meksika futbolçusu 1986 — Endi Nikolson, İngiltərə musiqiçisi 1994 — Memfis Depay, Niderland futbolçusu 2001 — Rahid Sadıxov, Azərbaycan əsgəri 1600-cü ildən əvvəl 1199 — Stefan Nemanya, Raşka dövləti jupanı 1332 — II Andronik Paleoloq, Bizans imperatoru 1453 — Seyfəddin Çaxmaq, Məmlük sultanı 1542 — Ketrin Hauerd, İngiltərə kraliçası 1571 — Benvenuto Çellini, İtaliya zərgəri 1660 — X Karl Qustav, İsveç kralı 1662 — Elizabet Stüart, Bohemiya kraliçası 1883 — Rixard Vaqner, Almaniya bəstəkarı 1938 — Aleksandr Samoyloviç, Rusiya şərqşünası 1957 — Yamada Toraciro, Yaponiya iş adamı 1980 — Marian Reyevski, Polşa riyaziyyatçısı 1991 — Arno Breker, Almaniya heykəltəraşı 2004 — Zəlimxan Yandarbiyev, İçkeriya prezidenti 2009 — Bəxtiyar Vahabzadə, Azərbaycan şairi 2019 — Ozan Arif, Türkiyə aşığı 2022 — Əfqan Əsgərov, Azərbaycan yazıçısı Bayramlar və xüsusi günlər Birləşmiş Millətlər Təşkilatı — Beynəlxalq Radio Günü Myanmar — Uşaqlar Günü

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2019

13 iyul

13 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 194-cü günü. (uzun ildə 195-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 171 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 30 iyun tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1977 — Somali Efiopiyaya müharibə elan edərək Oqaden müharibəsinə başlayıb. 2014 — Almaniya milli futbol komandası 2014 FİFA Dünya Kubokunu qazanıb. Azərbaycana aid hadisələr 2012 — ASAN xidmət təsis edilib. 1600-cü ildən əvvəl 1864 — Yakob Astor, ABŞ biznes maqnatı 1894 — İsaak Babel, Rusiya yazıçısı 1926 — Vidadi Nərimanbəyov, Azərbaycan və Fransa boyakarı 1940 — Patrik Stüart, İngiltərə aktyoru 1942 — Harrison Ford, ABŞ aktyoru 1944 — Ernö Rubik, Macarıstan ixtiraçısı 1954 — Sezən Aksu, Türkiyə müğənnisi 1962 — Araz Əzimov, Azərbaycan diplomatı 1975 — Arif Qədiməliyev, Azərbaycan əsgəri, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 1976 — Oleq Sentsov, Ukrayna kinorejissoru 1982 — Mark Eliyahu, İsrail kamança ifaçısı 1993 — Xəyalə Abdulla, Azərbaycan şahmatçısı 1999 — Afərin Qulamzadə, Azərbaycan əsgəri 1600-cü ildən əvvəl 884 — Xuan Çao, Çin qaçaqmalçısı və əsgəri 1491 — İnfant Afonso, Portuqaliya şahzadəsi 1793 — Jan Pol Marat, Fransa siyasətçisi 1926 — Nəcəf bəy Vəzirov, Azərbaycan yazıçısı 1936 — Aliye Fatma, Türkiyə yazıçısı 1946 — Alfred Stiqlitz, ABŞ fotoqrafı 1950 — Zəkiyə Sultan, Osmanlı şahzadəsi 1954 — Frida Kalo, Meksika boyakarı 1980 — Şamil Qazıyev, Azərbaycan boyakarı 2002 — Yusuf Karş, Kanada fotoqrafı Çarlz Baxman, ABŞ kompüter alimi Lyu Syaobo, Çin yazıçısı 2019 — Hüseyn Hüseynzadə, Azərbaycan fotojurnalisti Bayramlar və xüsusi günlər Monteneqro — Dövlətçilik Günü

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2617

13 iyun

13 iyun — Qriqorian təqvimində ilin 164-cü günü. (uzun ildə 165-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 201 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 31 may tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1976 — İran milli futbol komandası Asiya Kubokunu qazanıb. 1983 — Pioner 10 Neptunun orbitindən kənara çıxandandan sonra, mərkəzi Günəş sistemini tərk edən ilk süni obyekt olub. 2015 — Tbilisi şəhərində daşqın baş vermişdir. Azərbaycana aid hadisələr 1931 — Azərbaycan Yazıçılar Birliyi təsis edilib. 1992 — Qarabağ müharibəsi: Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinə məxsus Su-25 döyüş təyyarəsinin Əsgəran yaxınlığında Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən vurulmuşdur. 1600-cü ildən əvvəl 1831 — Ceyms Maksvell, Şotlandiya riyaziyyatçısı 1863 — Daff Qordon, Böyük Britaniya modelyeri 1870 — Jül Borde, Belçika immunoloqu və mikrobioloqu 1884 — Anton Dreksler, Almaniya siyasətçisi 1899 — Karlos Çaves, Meksika bəstəkarı 1911 — Luis Alvares, ABŞ fiziki 1927 — Tələt Bakıxanov, Azərbaycan kamança ifaçısı 1928 — Con Neş, ABŞ riyaziyyatçısı 1962 — Vladimir Pravik, Sovet yanğınsöndürəni 1965 — Şahin Mustafayev, Azərbaycan dövlət xadimi 1966 — Qriqori Perelman, Rusiya riyaziyyatçısı 1982 — Rəşad Nadirov, Azərbaycan polkovnik-leytenantı, Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı 1989 — Diana Hacıyeva, Azərbaycan müğənnisi 1995 — Abbas Hüseynov, Azərbaycan futbolçusu 1600-cü ildən əvvəl 1645 — Miyamoto Musaşi, Yaponiya samurayı və filosofu 1861 — Henri Qrey, Böyük Britaniya anatomu və cərrahı 1894 — Nikolay Ge, Rusiya boyakarı 1926 — Nikolay Çxeidze, Gürcüstan siyasətçisi 1948 — Osamu Dazay, Yaponiya yazıçısı 1965 — Martin Buber, Avstriya və İsrail filosofu 1986 — Din Rid, ABŞ aktyoru və müğənnisi Anatoli Davidoviç, Azərbaycan mayoru, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Pumpuang Duangjan, Tailand müğənnisi Şikar Şikarov, Azərbaycan polkovniki, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Vaqif Qurbanov, Azərbaycan pilotu 1993 — Məmməd Əlili, Azərbaycan aktyoru 2017 — Rauf Əliyev, Azərbaycan bəstəkarı Bayramlar və xüsusi günlər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2097

13 mart

13 mart — Qriqorian təqvimində ilin 74-cü günü. Bu tarixdə ilin sonuna 291 gün (uzun ildə 292 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 1 mart tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1781 — Vilyam Herşel Uran planetini kəşf edib. 1988 — Yaponiyanın Aomori və Hakodate şəhərləri arasında dənizaltı seqmenti ilə dünyanın ən uzun tuneli olan Seykan tuneli açılıb. 2016 — Türkiyənin paytaxtı Ankara vilayətinin Kızılay səmtində terror aktı törədilib. 2020 — Efiopiya, Keniya, Kosovo, Qazaxıstan, Qvatemala, Qvineya, Mavritaniya, Sent-Lüsiya, Sudan, Surinam, Uruqvay və Venesuelada ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb. Azərbaycana aid hadisələr 1909 — "Zənbur" jurnalı ilk dəfə nəşr olunub. Azərbaycan və Syerra-Leone arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur. Xüsusi Təyinatlı Polis Dəstəsinin komandiri polkovnik Rövşən Cavadov rəhbərliyində Azərbaycan hərbçiləri dövlət çevrilişinə cəhd ediblər. 1600-cü ildən əvvəl 1741 — II İosif, Müqəddəs Roma imperatoru 1858 — Maksimilyen Lüs, Fransa boyakarı 1897 — Yegişe Çarens, Ermənistan şairi 1907 — Mirça Eliadi, Rumıniya din tarixçisi 1913 — Sergey Mixalkov, Rusiya yazıçısı və şairi 1927 — Nodar Şaşıqoğlu, Azərbaycan aktyoru 1928 — Azad Əliyev, Azərbaycan skripkaçısı 1945 — Rövşən Behcət, Azərbaycan xanəndəsi 1946 — Yonatan Netanyahu, İsrail polkovnik-leytenantı 1951 — Məzahir Pənahov, Azərbaycan Mərkəzi Seçki Komissiyasının sədri 1965 — Kemal Alispahiç, Bosniya və Herseqovina futbolçusu və baş məşqçisi 1967 — Andres Eskobar, Kolumbiya futbolçusu 1975 — Bəhruz Mənsurov, Azərbaycan kursantı, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 1982 — Behbud Mustafayev, Azərbaycan dyakonu Ruhin Xəlilov, Azərbaycan kapitanı Soslan Canayev, Rusiya futbolçusu 1996 — Afər Orucov, Azərbaycan çavuşu 1997 — Səmural Fətəliyev, Azərbaycan əsgəri 1600-cü ildən əvvəl 1447 — Şahrux, Teymuri hökmdarı 1852 — Qeorq Moller, Almaniya memarı 1881 — II Aleksandr, Rusiya imperatoru 1915 — Sergey Vitte, Rusiya baş naziri 1916 — Yan Bagil, Slovakiya ixtiraçısı 1919 — İvan Bubnov, Rusiya mühəndisi 1928 — Frans Rubo, Rusiya boyakarı 1968 — Aliyə Terequlova, Azərbaycan aktrisası 1975 — İvo Andriç, Yuqoslav yazıçısı 1989 — Karl Dalhauz, Almaniya musiqişünası 1994 — Həsən Əbluc, Azərbaycan aktyoru 2010 — Mirsadıq Maştağalı, Azərbaycan meyxanaçısı 2011 — Vitali Vulf, Rusiya sənətşünası 2019 — Beril Dedeoğlu, Türkiyə dövlət xadimi 2022 — Əjdər İsmayılov, Azərbaycan alimi Bayramlar və xüsusi günlər Tailand — Milli Fil Günü

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2043

13 may

13 may — Qriqorian təqvimində ilin 133-cü günü. (uzun ildə 134-cü) Bu tarixdə ilin sonuna 232 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 30 aprel tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1989 — Böyük tələbə qrupları Tyananmen meydanına daxil olub, aclıq aksiyasına başlayırlar. 2020 — Lesoto və Madaqaskarda ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb. Azərbaycana aid hadisələr 2017 — 2017 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsində Azərbaycanı təmsil edən Diana Hacıyeva "Skeletons" mahnısı ilə 14-cü yeri tutmuşdur. 1600-cü ildən əvvəl 1221 — Aleksandr Nevski, Novqorod şahzadəsi 1717 — Mariya Tereza, Müqəddəs Roma imperatriçası 1857 — Ronald Ross, Böyük Britaniya həkimi 1907 — Dafna dü Morye, İngiltərə yazıçısı 1913 — Aliyə Terequlova, Azərbaycan aktrisası 1919 — Adil Gəray, Azərbaycan tarzəni 1931 — Cim Cons, ABŞ kult rəhbəri 1943 — Elçin, Azərbaycan yazıçısı 1950 — Stivi Uander, ABŞ müğənnisi 1967 — Çak Şuldiner, ABŞ müğənnisi 1968 — Skott Morrison, Avstraliya baş naziri 1972 — Erkin Qədirli, Azərbaycan deputatı Mehrab Niftəliyev, Azərbaycan baş giziri, Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı Oğuzhan Koç, Türkiyə müğənnisi və aktyoru Aleksandr Rıbak, Belarus və Norveç müğənnisi Robert Pattinson, İngiltərə aktyoru 1993 — Romelu Lukaku, Belçika futbolçusu 1995 — Röyal Tağıyev, Azərbaycan əsgəri 1600-cü ildən əvvəl 1646 — Mariya Anna, Müqəddəs Roma imperatriçası 1809 — Molla Vəli Vidadi, Azərbaycan şairi 1819 — XII David, Gürcüstan şahzadəsi 1832 — Jorj Küvye, Fransa təbiətşünası 1930 — Frityof Nansen, Norveç səyyahı 1956 — Aleksandr Fadeyev, Rusiya yazıçısı 1961 — Qeri Kuper, ABŞ aktyoru 1962 — Frans Klayn, ABŞ boyakarı Qara Qarayev, Azərbaycan bəstəkarı Renzo Rossellini, İtaliya bəstəkarı 1988 — Çet Beyker, ABŞ trubaçısı 2002 — Valeri Lobanovski, Ukrayna futbolçusu və baş məşqçisi 2016 — Feliks Məmmədov, Azərbaycan voleybolçusu və voleybol məşqçisi 2019 — Doris Dey, ABŞ aktrisası Bayramlar və xüsusi günlər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2069

13 noyabr

13 noyabr — Qriqorian təqvimində ilin 317-ci günü. (uzun ildə 318-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 48 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 31 oktyabr tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1994 — İsveçdə keçirilən referendumda seçicilər Avropa Birliyinə üzv olmaq qərarına gəliblər. 2015 — İŞİD terrorçuları Parisdə intiharçı partlayışlar, kütləvi atışmalar və girov böhranı da daxil olmaqla bir sıra koordinasiyalı terror aktları törədib. Azərbaycana aid hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 354 — Avqustin Avreli, Roma rahibi 1312 — III Eduard, İngiltərə kralı 1850 — Robert Lüis Stivenson, Şotlandiya yazıçısı 1876 — Anna Dadli, ABŞ suffrageti İskəndər Mirzə, Pakistan prezidenti Xuan Syanfan, Çin tarixçisi 1931 — Robert Landsburq, ABŞ fotoqrafı 1955 — Vupi Qoldberq, ABŞ aktrisası 1960 — Şamil Nəcəfzadə, Azərbaycan kinorejissoru 1967 — Xunkar-Paşa İsrapilov, Çeçenistan səhra komandiri 1969 — Cerard Batler, Şotlandiya aktyoru 1986 — Mun Çae Von, Cənubi Koreya aktrisası 1996 — Elnur Qarayev, Azərbaycan əsgəri 1999 — Kim Yun-min, Cənubi Koreya futbolçusu 1600-cü ildən əvvəl 1460 — Gəmiçi Henri, Portuqaliya infantı 1868 — Coakkino Rossini, İtaliya bəstəkarı 1903 — Kamil Pissarro, Fransa boyakarı 1941 — Aşıq Hüseyn Bozalqanlı, Azərbaycan aşığı 1969 — İskəndər Mirzə, Pakistan prezidenti 1974 — Vittorio de Sika, İtaliya kinorejissoru 1976 — Aşıq Bəhmən Göyçəli, Azərbaycan aşığı Əliağa Ağayev, Azərbaycan aktyoru Əsgər İsmayılov, Azərbaycan kinooperatoru 1995 — Tələt Rəhmanov, Azərbaycan aktyoru 2006 — Oqtay Ağayev, Azərbaycan müğənnisi 2020 — Arzu İsgəndərov, Azərbaycan kapitanı 2021 — Rasim Əliyev, Azərbaycan memarı Bayramlar və xüsusi günlər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4983

13 nöqtəli hippodamia parabüzəni

13 nöqtəli hippodamia parabüzəni (lat. Hippodamia 13-punctata L.) — Qanadüstlüyü narıncı rəngdədir. Biologiyası Qanadüstlüyü narıncı rəngdədir. Bir ədəd qara nöqtə boyun hissədə, 5-6 ədəd isə qanadlarında harmonik və simmetrik düzülüb, başı sarı, böyüklüyü 5–7 mm-dir. Azərbaycanın bütün təbii zonaları üçün xarakterikdir. Lakin fərdlərin say dinamikasına görə Şirvan zonasında və Naxçıvan ərazisində nisbətən çoxluq təşkil edir. Ən çox rütubətli biosenozlara meyilli olurlar, taxıllar fəsiləsinə aid olan bitkilər üzərində qidalanır. İşıqsevər böcəkdir, gecələr tək-tək işığa doğru uçurlar. Havalar isindikcə yay aylarında bataqlıq qamış və qarğı üzəridə diapauza mərhələsi keçirmədən qidalanır və fasiləsiz olaraq çoxalırlar. Yumurtadan sürfə çıxımı çox olur (70-80%). Beləliklə, böcək mühit amillərinə qarşı həssasdır və adekvat reaksiya verə bilir. İl ərzində iki nəsil verir. Yumurta qoyma may ayının ikinci yarısından başlayır. İyunun ikinci yarısında sürfə kütləvi olaraq intensiv surətdə mənənələri məhv edir. Qışı qidalandığı rütubətli sahələrin yaxınlığında nisbətə yüksək yerlərdə xəzəl və çöplərin altında keçirir, soyuğa dözümlüdür. Qərbi Avropada və Şimali Amerikada yayılıb. Naxçıvan Muxtar Respublikasında yayılan yırtıcı cücülərin xeyirli fəaliyyəti və onların mühafizəsi. A.Mehdiyev, M.M.Seyidli, 65 Ümumi entomologiya I-II hissələr. Ağayev B.İ. Bakı 1979-1981 Naxçıvan MR-da yayılan parabüzənlər (Coleoptera, Coccine elidae) və onların bioloji mübarizədə istifadə imkanları. Mehdiyev A.M.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=491357

13 oktyabr

13 oktyabr — Qriqorian təqvimində ilin 286-cı günü. (uzun ildə 287-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 79 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 30 sentyabr tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1399 — IV Henrinin Vestminster abbatlığında tacqoyma mərasimi keçirilib. Azərbaycana aid hadisələr 1921 — Türkiyə və Zaqafqaziya Sosialist Federativ Sovet Respublikası arasında Qars müqaviləsi imzalanmışdır. 1600-cü ildən əvvəl 1499 — Fransalı Klaudye, Fransa kraliçası 1821 — Virxov Rudolf, Almaniya həkimi İvan Paliaşvili, Gürcüstan dirijoru Vladimir Komarov, Rusiya botaniki 1912 — Hüseyn Seyidzadə, Azərbaycan kinorejissoru 1921 — İv Montan, Fransa müğənnisi 1925 — Marqaret Tetçer, Böyük Britaniya baş naziri 1927 — Turqut Özal, Türkiyə prezidenti 1938 — Hamlet Qurbanov, Azərbaycan aktyoru 1940 — Rəşid Şəfəq, Azərbaycan bəstəkarı 1942 — Aykut Oray, Türkiyə aktyoru Aldona Çesaytite-Nenenene, Litva həndbolçusu Tarık Akan, Türkiyə aktyoru 1958 — Camal Qaşıqçı, Səudiyyə Ərəbistanı jurnalisti 1962 — Kelli Preston, ABŞ aktrisası 1968 — Karlos Marin, İspaniya opera müğənnisi Lev Mayorov, Azərbaycan futbolçusu və baş məşqçisi Omari Tetradze, Gürcüstan futbolçusu və baş məşqçisi 1973 — Gültəkin Hacıbəyli, Azərbaycan deputatı 1600-cü ildən əvvəl 54 — Klavdi, Roma imperatoru 1815 — Yoahim Murat, Fransa marşalı 1937 — Vəli Xuluflu, Azərbaycan yazıçısı 1996 — Elmira Şahtaxtinskaya, Azərbaycan boyakarı 2000 — Abbas Qarabaği, İran dövlət xadimi və generalı 2016 — Dario Fo, İtaliya dramaturqu 2019 — Vasim Məmmədəliyev, Azərbaycan şərqşünası Adəm Heydərov, Azərbaycan əsgəri Ağabala Ağayev, Azərbaycan kiçik çavuşu İntiqam Hacıyev, Azərbaycan əsgəri Məhəmmədəli İbrahimli, Azərbaycan əsgəri Ramil Yusifzadə, Azərbaycan əsgəri Teymur Hacıyev, Azərbaycan baş giziri Toğrul Nağıyev, Azərbaycan əsgəri Bayramlar və xüsusi günlər Burundi — Rvaqasore Günü

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=5013

13 sentyabr

13 sentyabr — Qriqorian təqvimində ilin 256-cı günü. (uzun ildə 257-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 109 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 31 avqust tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1899 — Henri Bliss ABŞ-də avtomobil qəzasında ölən ilk insan olmuşdur. Azərbaycana aid hadisələr 1992 — Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti təsis edilib. 1993 — Azərbaycan və İordaniya arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur. 1600-cü ildən əvvəl 1475 — Çezare Borcia, İtaliya kardinalı 1876 — Şervud Anderson, ABŞ yazıçısı 1893 — Əli Zülalov, Azərbaycan opera müğənnisi 1916 — Roald Dal, Böyük Britaniya yazıçısı İsrail Tal, İsrail generalı Moris Jarr, Fransa bəstəkarı 1929 — Nikolay Qayaurov, Bolqarıstan opera müğənnisi 1933 — Arif Məlikov, Azərbaycan bəstəkarı 1939 — Riçard Kil, ABŞ aktyoru 1960 — Kevin Karter, CAR fotojurnalisti 1985 — Elvin Kərimov, Azərbaycan kiçik çavuşu 1987 — Lyubov Sobol, Rusiya siyasətçisi Natali Sokolevskaya, Belarus aktrisası Nayl Horan, İrlandiya müğənnisi, söz yazarı və One Direction qrupunun keçmiş üzvü Alisa Merton, Almaniya əsilli ingilis müğənni 1995 — Coşqun Diniyev, Azərbaycan futbolçusu 1996 — Playboi Carti, ABŞ repçisi 1600-cü ildən əvvəl 81 — Tit, Roma imperatoru 531 — I Qubad, Sasani hökmdarı 1506 — Andrea Mantenya, İtaliya boyakarı 1592 — Mişel de Monten, Fransa filosofu 1598 — II Filipp, İspaniya və Portuqaliya kralı 1877 — Aleksandri Herkulanu, Portuqaliya yazıçısı və tarixçisi 1955 — Anna Dadli, ABŞ suffrageti 1912 — Maresuke Noqi, Yaponiya generalı 1928 — İtalo Svevo, İtaliya yazıçısı 1944 — Nur İnayət Xan, Böyük Britaniya müqavimət agenti 1991 — Metin Oktay, Türkiyə futbolçusu 1996 — Tupak Şakur, ABŞ repçisi 2012 — Dilhan Əryurt, Türkiyə astrofiziki Bayramlar və xüsusi günlər Proqramçılar Günü

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4955

13 səbəb, niyə

"13 səbəb" və ya orijinal adı ilə "Niyəsi üçün 13 səbəb" (ing. 13 Reasons Why) — Cey Aşerin 2007-ci ildə nəşr edilmiş "13 səbəb" romanının Netflix üçün Brayan Yorki tərəfindən uyğunlaşdırılmış ssenarisi əsasında çəkilmiş ABŞ mistik-drama teleserialıdır. Serialda hadisələr tələbə Kley Censen və onun intihar etmiş rəfiqəsi Hanna Beykerin ətrafında baş verir. Beyker intihardan əvvəl başına gəlmiş hadisələri audio kassetlərə yazaraq dostlarına miras qoyur, ölümündə kimlərin günahkar olmasını göstərir. Serialın şourannerləri Dayana Son və Brayan Yorkidir. Birinci mövsüm on üç seriyadan ibarət olmuşdur. Serialın prodüserliyini July Moon Productions, Kicked to the Curb Productions, Anonymous Content və Paramount Television etmişdir. Əslində baş rolunu Selena Qomezin oynadığı bədii film kimi Universal Pictures tərəfinfən ekranlaşdırılması nəzərdə tutulmuş layihə, sonradan Netflix tərəfindən teleserial formatına uyğunlaşdırılmışdır. Qomez icraçı prodüser vəzifəsini yerinə yetirmişdir. Serialın on üç seriyası və "13 səbəb: Səbəblərin arxasında" adlı xüsusi əlavə Netflix tərəfindən 31 mart 2017-ci ildə yayımlanmışdır. Serial, həm tənqidçilər, həm də izləyicilər tərəfindən əsasən müsbət qarşılanmış, mövzuya yanaşma və aktyor seçimi — xüsusilə Dilan Minnett və Ketrin Lenqfordun baş rollara seçilməsi — yüksək qiymətləndirilmişdir. İntihar və cinsi təcavüz səhnələrinin detallı qrafik təsvir edilməsi, serial ətrafında bəzi mübahisə və müzakirələrə səbəb olmuşdur. 2017-ci ilin mayında serialın ikinci mövsüm üçün uzadılmasını elan etmiş və yeni mövsümün 2018-ci ilin mayında yayımlanmışdır. 6 iyun 2018-ci ildə Netflix serialı üçüncü mövsümə qədər uzatdığını və üçüncü mövsümün 2019-cu ildə yayımlanacağını elan etmişdir. Kley Censon sinif yoldaşı və sevdiyi qız olan Hanna Bakerın intihar etməsindən sonra evinin qabağında Hannanın hazırlamış olduğu kassetləri tapır. Kassetlərdə Hanna onu intihara cəzb edən şəxslər və onlar haqqında hekayələri danışır. Ölümünə 13 səbəb gətirən Hanna kassetləri haqqında danışdığı şəxslərin hamısının sıra ilə dinləməsini tələb edir. Kley kassetləri dinlədikdən sonra Hannaya pislik edənlərin cəzalandırılmasına çalışır. Dilan Minnett — Kley Censen Ketrin Lengford — Hanna Beyker Kristian Navarro — Toni Padilla Alişa Boe — Cessika Devis Brendon Flinn — Castin Foli Castin Prentis — Brays Uolker Mayls Heyzer — Aleks Stendall Ross Battler — Zak Dempsi Devin Druid — Tayler Daun Emi Harqrivs — Leyni Censen Derek Lyuk — Kevin Porter Keyt Uelş — Oliviya Beyker Brayan d'Arsi Ceyms — Endryu "Endi" Beyker Coş Hemilton — Mett Censen Mişel Selen Enq — Kortni Kraymsen Stiven Silver — Markus Kol Ayona Aleksus — Şeri Holland Tommi Dorfman — Rayan Şeyver Sosi Bekon — Skye Miller Brendon Larrakuent — Ceff Atkins Timoti Qranaderos — Montqomeri de la Kruz Stiven Ueber — Qari Bolan Keiko Agena — Pem Bradli Mark Pelleqrino — Deputi Stendall Cozef Si Fillips — Cənab Devis Sindi Çanq — Karen Dempsi Henri Zaqa — Bred Robert Qant — Todd Kraymsen Vilson Kruz — Dennis Vaskez I mövsüm (2017) II mövsüm (2018) Selena Qomezin Hanna obrazını canlandırması şərti ilə romanın ekranlaşdırılması haqqını "Universal Studios" 8 fevral 2011-ci ildə almışdır. 29 oktyabr 2015-ci ildə Netflix tərəfindən kitabın televiziya adaptasiyasının həyata keçiriləcəyi, Selena Qomezin isə icraçı prodüser kimi çıxış edəcəyi elan edildi. Daha sonra, Tom MakKarti ilə ilk iki seriyanın çəkilməsi üçün razılıq əldə edilmişdir. Serialda prodüser kimi "Anonymous Content" və "Paramount Television" çıxış etmiş, icraçı prodüser vəzifəsini isə Qomez, MakKarti, Coy Qorman, Maykl Şuqer, Stiv Qolin, Mendi Tifi və Kristel Leyblin həyata keçirmişlər.Çəkilişlər 2016-cı ilin yayında Kaliforniyanın Vallejo, Benisiya, San-Rafael, Krokett və Sebastopol kəndlərində aparılmışdır. İlk mövsüm və xüsusi buraxılış 31 mart 2017-ci ildə Netflix tərəfindən çıxarılmışdır.Serialın ağır məzmunu və emosional gərginliyinə görə, çəkiliş meydanında aktyorlara kanisterapiya məqsədi ilə xüsusi seçilmiş itlər verilmişdir.7 may 2017-ci ildə Netflix serialın ikinci mövsüm üçün yeniləndiyini elan etmişdir. İkinci mövsümün qısa promosu serialın Facebook sosial şəbəkəsindəki 13 Reasons Why adlı səhifəsində təqdim edilmişdir. İkinci mövsümün çəkilişlərinə 12 iyun 2017-ci ildə başlanılsa da, Şimali Kaliforniyada baş verən meşə yanğınlarına çəkilişlər yarımçıq saxlanılmışdır. İkinci mövsümün istehsalı 2017-ci ilin dekabrında tamamlanmışdır. İkinci mövsümün bütün seriyaları 18 may 2018-ci ildə təqdim edilmişdir.6 iyun 2018-ci ildə Netflix serialın üçüncü mövsüm üçün uzadılması haqqında məlumat yaymış və yeni mövsümün 2019-cu ildə çıxarılmasını planlaşdırdıqlarını demişdir. Tənqidçilərin mövqeyi Serial, tənqidçilərdən əsasən müsbət rəylər almış, xüsusilə serialda qaldırılmış mövzulara yanaşma, aktyor heyətinin işi, rejissor işi, hekayə, vizual effektlər, mənbə materialı ilə iş və qarnlıq mövzulara yetkin yanaşma qiymətləndirilmişdir. Rəy aqqreqatoru "Rotten Tomatoes"da serial, 42 rəy əsasında 86% reytinqlə 7.28/10 balla qiymətləndirilmişdir. Sayt tənqidçilərinin konsesusunda oxuyuruq: "13 səbəb bestseller olan mənbə materialını yaxşı vizual materialla tamamlayır." "Metacritic"də 16 tənqidçi rəyinə əsasən 76/100 balla qiymətləndirilən serial "əsasən müsbət rəylər" almışdır."IGN"dən Cessi Şedin serialı 9.2/10 balla qiymətləndirərək "möhtəşəm" adlandırır, serialın "çox güclü və ürək parçalayan" olmasını qeyd edir və "XXI əsrin ən yaxşı məktəb dramaları arasında yer tutması"nı vurğulayır. "The Boston Globe"dan Metyu Gilbert seriala parlaq rəy verərək yazır ki, "drama hissiyyatlı, maraqlı və ən əsası tıxanıqlıq yaratmayandır". "Variety" jurnalından Morin Rayan qeyd edir ki, serial "heç şübhəsiz ki, səmimi, həm də bir çox cəhətdən yaradıcılıq baxımından uğurludur" və onu "mütləq baxmağa lazım" hesab edir. "Entertainment Weekly"dən Li Qrinblatt bütün mövsümü B+ balı ilə qiymətləndirir və qeyd edir ki, serial "gənc, özünü itirmiş və bizim dünya üçün həddən artıq kövrək olmanın nə ilə nəticələnə biləcəyini açıq göstərir." "The Hollywood Reporter"dən Deniel Feynberq də serialı qiymətləndirərək "gənc nəslin şərəfli adaptasiyası" adlandırır, aktyor işi, rejissor işi, aktuallıq və baxımlığı serialın müsbət tərəfləri kimi qeyd edir.Aktyor heyətinin işi, xüsusilə Ketrin Lengfordun canlandırdığı Hanna, Dilan Minnettin canlandırdığı Kley obrazları müxtəlif tənqidçilər tərəfindən qeyd edilmiş və təriflənmişdir. "IGN"dən Şedin aktyor heyətinin işini qiymətləndirərək, Minnett və Lenqfordun performansını xüsusi qeyd edərək yazır: "Lenqford baş rol olan Hanna obrazında parlaqdır…və o, Hannanın optimizim və dərin kədərini öz simasında yaxşı əks etdirir. Minnetin canlandırdığı Kley obrazı bir qədər daha soyuq və çəkingən olsa da, aktyor işin öhdəsindən mükəmməl gələrək, əksər hallarda çətin görünən rolu lazımınca canandıra bilir." "The Boston Globe"dan Gilbert, Lenqford və Minnet arasındakı kimyanı qiymətləndirərək deyir ki, "bu iki gənc aktyoru birlikdə izləmək böyük həzzdir", "IGN"dən Şedin isə bununla razılaşaraq əlavə edir ki, "tez-tez onların birlikdəliyinin ən yaxşı hissəsi, hisslərini bir-birinə etiraf edə bilməyən iki yeniyetmənin düzgün axımlı isti münasibətləridir." "The Hollywood Reporter"dən Feynberq hər iki aktyorun işini qiymətləndirir: "Lenqfordun ürək parçalayan açıqlığı sizi qeyri-mümkünlüyünü bildiyiniz taleyə inanmağa sövq edir. Aktrisanın dinamik diapazona malik performansı, Minnetti çətin vəziyyətə salaraq, iki obrazın əhval-ruhiyyəsi arasındakı fərqi daha qabarıq göstərməyə məcbur edir.""Variety" jurnalından Rayan yalnız baş rol ifaçılarını deyil, ikinci dərəcəli rolları ifa edən aktyorların işini də qiymətləndirərək, xüsusilə Hannanın anasını canlandırmış Keyt Ualşın ifasını vurğulayır və aktrisanın "yaradıcılığının ən yaxşı işi" adlandırır. Seriala müsbət rəy verən Rayan, Feynberq və Şedin ikinci dərəcəli rol aktyorlarının (xüsusən Alişa Boe, Mayls Heyzer və Kristian Navarronun canlandırdıqları Cessika, Aleks və Toni obrazlarını) işlərini vurğulayırlar. "Indiewire"dən Liz Şennon Miller serialdan zövq aldığını bildirərək onu B+ balı ilə qiymətləndirir və ikinci dərəcəli aktyor heyətində irqi və gender balansının saxlandığını vurğulayır.Serial haqqında rəy bildirmiş tənqidçilərin qeyd etdiyi digər bir məsələ isə serialda qaldırılan ciddi problemlərə yetkin yanaşmadır. Bu məsələ, "Indiewire"dən Miller tərəfindən qiymətləndirilir və qeyd edir ki, "hekayənin böyüklər üçün nəzərdə tutulmuş hissələri inandırıcı və dürüst səslənir", lakin o, bu xüsusiyyətin teleserialın məzmununu daha da ağırlaşdırdığını qeyd edir."The Hollywood Reporter"dən Feynberq də qeyd edir ki, serial baxış üçün çox çətindir, "IGN"dən Şedin isə qeyd edir ki, seriala baxış "həddən artıq ağır və təzyiq edicidir…kifayət qədər güc alıcı təcrübədir, xüsusilə hissələrin toplaşaraq vahid mənzərə yaratdığı sonlarda seialın izlənilməsi çox çətindir."Feynberq serialda rejissor işini qiymətləndirərək deyir: "Tom MakKarti, Qreqq Araki və Karl Franklinin də daxil olduğu Sandens meylli rejissorlar qalereyası performanslarını yaxşı saxlayırlar", "The Boston Globe"dan Gilbert isə hekayə nəqlini qiymətləndirir: "Hekayə nəqli texnikası güclüdür, çünki biz bir saat ərzində əvvəlki seriyaya əsaslanan, lakin Hannanın həyatının yeni aspektlərini işıqlandıran və yeni personajları təqdim edən məzmunla qarşılaşırıq. Tədricən serialın fonu daha da zəngin və dərin olmağa başlayır."Yeniyetmə qorxusunu təsvir etdiyinə görə, serial həm də ciddi tənqidlərə məruz qalmışdır. "The New York Times"dan Mayk Heyli yazır ki, "serialda Hannanın məqsədinə əminliyi inandırıcı verilmir. Bu, ictimai işçinin gördüyü işi tez-tez xatırlatması kimi süni təsir bağışlayır." O, həm də, Kleyin ard-arda hər seriyada bir kasseti dinlədiyi süjet xəttini tənqid edərək yazır: "Bunun, süjet xətti qurmağa xidmət etməkdən başqa heç bir anlamı yoxdur. Seriyalar davam etdikcə siz özünüzü Kleyə qarşı qoyaraq, tez bir zamanda onun bütün kassetləri dinləməsini istəyəcəksiz.""The Guardian"dan Rebekka Nikolson serialın bir çox xüsusiyyətlərini, o cümlədən Minnett və Uelşin aktyor işini qiymətləndirsə də, süjet xəttini bəyənməmişdir. Məktəb həyatından bəhs edən "Çılğınlar və axmaqlar" və "Mənim həyatım adlandırılan şey" kimi seriallardan fərqli olaraq, "13 səbəb, niyə" serialının yaşlılar tərəfindən bəyənilməsinə də skeptik yanaşır: "Serial, incə hisslərlə əlaqəli istənilən qorxunc hərəkətin dəhşətli nəticəyə gətirib çıxaracağı ictimai məzmunun çatdırılması işinə həddən artıq aludə olub.""Washington Post"un televiziya tənqidçisi Henk Styuver serialı "qarışıq" və "inandırıcı olmayan" adlandırır və yazır: "13 seriya və bitmək bilməyən 13 saat – passiv-aktiv, inanılmaz sıxıcı, pis yazılmış və insanın enerjisini alan serial, ABC-nin köhnə "Afterschool" verilişləri kimi banal görünərək depressiya, rişxənd və intihar mövzularını aça bilmir." O, əlavə edir ki, "Hannanın kasset yazıları, getdikdən sonra insanların onun yoxluuna necə reaksiya verəcəyi haqqında düşünən yeniyetmənin fantaziyalarıdır.""San Francisco Chronicle"dan Devid Viqand seriala mülayim şərh verərək deyir ki, xüsusilə Hanna personajının uyğunsuz xarakterini bəyənməəyib. Lenqfordun "möhtəşəm aktyor işini" tərifləyən Viqan qeyd edir ki, "Elə olur ki, biz sadəcə personaja inanmırıq, onların etdikləri hərəkət və ya dedikləri sözlər bizim inamımızla üst-üstə düşmür…Hannanın düzgün olmayan hissləri onu dalana aparır. Sözsüz ki, eniyetmələr həmişə qarışıq və mürəkkəb hisslər yaşayırlar, lakin serial sərhədləri keçərək, bunu inanılmaz həddə çatdırır."Serial, yeniyetmələrin real həyatda hansı problemlərlə üzləşmələri, emosional qapalılığın necə intihara yol açmasını göstərdiyinə görə də təbliğ edilmişdir. Bəzi insanlar Hannanı sevərək onun qayğısına qalmış, qəhrmanı intihara sürükləyən səbəbləri qəbul etmişlər. Cəmiyyətə təsiri Təsvir edilən intihar və özünə-qəsd səhnələrinə görə, serial, cəmiyyətdə ciddi fikir ayrılıqlarına səbəb olmuş və nəticədə Netflix hər seriyanın başlanğıcında ciddi xəbərdarlıq yerləşdirməyə məcbur olmuşdur. Məktəb psixoloqları və pedaqoqlar serialla bağlı həyəcan təbili çalmışlar. Florida ştatının Palm-Biç qraflıq məktəblərinin superintendantının sözlərinə görə, onlar rəsmi olaraq valideynlərə müraciət edərək, məktəblərdə intihar və özünə-qəsd hallarının artması, qarşılaşılan bu cür hallarda bəzi tələbələrin "fikirlərini Netflix vasitəsiylə yayımlanan "13 səbəb" serialı əsasında formalaşdırmaları" haqqında məlumat vermişlər.Avstraliyada 12–25 yaşlı gənclərin psixi sağlamlığının mühafisəzi xidməti ilə məşğul olan "Headspace" təşkilatı, 2017-ci il aprel ayının sonunda məlumat yayaraq, teleserialın qrafik məzmunu ilə bağlı xəbərdarlıq etmiş və ölkədə yayımlanmasından sonra xidmətə gələn zənglərin artdığını bildirmişdir.İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı ölkələri arasında 2009–2012-ci illərdə ən yüksək intihar sayı göstəricisinə malik olan Yeni Zellandiyada teleserialın qrafik məzmunu nəzərə alınaraq, Film və Ədəbiyyat Klassifikasiyası idarəsi tərəfindən, 18 yaşına çatmış fərdlərin tək, daha az yaşlıların isə yalnız valideyn və ya himayədarın nəzarəti altında izləməyə icazə verən yeni "RP18" reytinqi yaradılmışdır.Mübahisələrə cavab olaraq, icraçı prodüserlərdən biri olan müğənni Selena Qomez teleserialı müdafiə etmişdir. O, Associated Press agentliyinə verdiyi müsahibədə bildirir ki, "Cey Aşerin yazdığı kitab əvvəlcədən gözəl faciə, mürəkkəb və həyəcanlı əsər kimi nəzərdə tutulmuşdu və biz yaradıcılıq prosesində ilkin mənbəyə sadiq qalmışıq." "Biz bunu ədalətlə etmişik və bəli, [cavab reaksiyası] gələcək, heç nəyə baxmayaraq. Bu, müzakirə üçün heç də sadə mövzu deyil və mənim bəxtim gətirib ki, mövzu ilə işləmək imkanı əldə etmişəm."2017-ci ilin aprelində Milli Məktəb Psixoloqları Assosiasiyası (ing. National Association of School Psychologists) tərəfindən yayımlanmış bəyannamədə deyilir: "Tədqiqatlar göstərmişdir ki, bir şəxsin intiharının görünməsi və ya bu haqqda xəbər, psixi xəstəlikdən əziyyət çəkən gənclərin intihara əl atmasına gətirən çoxsaylı faktorlardan biridir." Assosasiya tərəfindən bütün ölkə məktəblərinə məktublar göndərilmiş və serialla bağlı xəbərdarlıq edilmişdir.2017-ci ilin mayında Klinik Uşaq və Yenyetmə Psixologiyası Cəmiyyəti (ing. Society of Clinical Child and Adolescent Psychology) tərəfindən nəşr edilmiş bəyannamədə də, serialın zəif psixoloji vəziyyətə malik gənclər arasında özünə-qəsdə səbəb ola biləcəyi, həmçinin bu cür gənclərlə işləyən mütəxəssislərin iş vasitələrinin yararsız hala gətirməsi qeyd edilmişdir. Netflixə ünvanlanmış tələbnamədə isə hər seriyadan sonar psixi sağlamlıq resurslarının göstərildiyi teqlərin yerləşdirilməsi, depressiya və intihar simptomlarının ixtisaslaşmış mütəxəssislər tərəfindən effektiv müalicə edilməsi haqqında qeydin göstərilməsi tələb edilmişdir. Klinik psixoloqlar Deniel Cey Reydenberq və Erika Martinez, həmçinin, "Teen Vogue" jurnalının psixi sağlamlıq vəkili MolliKeyt Klayn, serialın Verter effekti yarada biləcəyi ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə etmişlər. Lakin, Şimal-Qərb Universitetinin Ailə İnstitutunun məsləhətçisi Erik Bison qeyd edir ki, "bir serialın kimisə intihara sövq edəcəyi inandırıcı deyil."Psixi sağlamlıq üzrə mütəxəssislər də, intihar hallarının qarşısının alınması üçün filmlər və bədii ədəbiyyatda intihar səhnlərinin təsvirindən qaçınmağa çağıran müraciətə əhəmiyyət vermədən "açıq intihar səhnələrini göstərən serial"ı tənqid etmişlər. Hannanın intiharını kiçik detallara kimi qrafik və nəqli təsvir edən mövsüm finalı bu baxımdan daha çox tənqid edilmişdir. Serialın ssenari müəlliflərindən biri olan Nik Şeff isə müdafiə mövqeyində dayanaraq bildirir ki, serial, intiharın "sakit getmək" olması haqqında mifin dağıdılmasına istiqamətlənmişdir, həmçinin, o, özünün necə intihardan çəkindirilməsini xatırlamış, sağ qalmış intiharçılardan bunun necə ağrılı və dəhşətli olmasını öyrənmişdir.Milli Məktəb Psixoloqları Assosiasiyasının bəyannaməsində həm də o, tənqid edilir ki, serialda Hannaya rişxənd edilməsi və qeyri-ciddi münasibət göstərilməsi onun intiharına səbəb olmuşdur, halbuki bu ciddi faktorlardan biri olsa da, rişxənd daha çox psixi xəstəliyi olan şəxsi intihara gətirib çıxara bilər. Minneapolisdə məktəb məsləhətçisi olan Aleks Moen ümumilikdə serialın süjetini müzakirə edir: "ümumilikdə təsvir edilir ki, intihar etsəz də siz yaxınlarınızla ünsiyyətdə ola bilərsiz, və insanlar qəfildən sizi anlamağa başlayacaqlar, nələr yaşadığınıcı və qğrılarınızın dərinliyini başa düşəcəklər…Cazibədar, sentimental oğlan sizə vurulacaq və sizin qisasınızı alacaq, beləliklə siz yaşaya biləcəksiz."Digər məsləhətçilər isə, Hannanın Cənab Porterə müraciət etmək cəhdində onun şagirdin açıq suisidal göstəricilərini gösdən qaçırması, həmçinin hadisəni törədənin adını çəkmədən zorlama ilə bağlı polisi xəbərdar etməkdən imtina etməsini tənqid edirlər. Moenin sözlərinə görə, məktəb məsləhətçiləri populyar mədəniyyətdə adətən qeyri-effektiv və kobud təsvir edilsələr də, bu dəfə bütün çərçivələrdən çıxaraq qeyri-etik və qeyri-leqal təsvir edilmişdir. "Slate" jurnalına verdiyi müsahibədə o, qeyd edir: "Bu, gülüncdür! Məsləhətçilər polis deyil. Biz tədqiqat başlamalı deyilik. Biz gördüyümüz iş və aldığımız məlumatla bağlı hər bir məlumatı polisə çatdırmalıyıq."2017-ci ilin mayında Kanada Psixi Sağlamlıq Assosasiyası (ing. Canadian Mental Health Association) və İntiharların Qarşısının Alınması Mərkəzi (ing. Centre for Suicide Prevention) birlikdə, Milli Məktəb Psixoloqları Assosiasiyasının qaldırdığı məsələlərə toxunan bəyannamə yayımlamışdır. Kanada Psixi Sağlamlıq Assosasiyası teleserialın intiharı qlamurlaşdıracağından ehtiyat edir, həmçinin bəzi insanların, xüsusilə yeniyetmələrin fikirlərini səhv istiqamətə yönləndirə biləcəyini bildirir. Həmçinin Hannanın intihar səhnəsinin Kanada Psixi Sağlamlıq Assosasiyası və Amerika Suisidioloqlar Assosasiyasının məsləhətlərinə uyğun gəlmədiyi vurğulanmışdır. KPSA və İQAM "günbəgün yayılmaqda olan bu sağlamlıq probleminin" işıqlandırılmasında serialın rolunu yüksək qiymətləndirsələr də, əlavə etmişlər ki, işıqlandırma təhlükəsiz vəə məsuliyyətli şəkildə edilməlidir. Mediada intihar səhnələrinin və intihar mövzusunun təsvirinin intihar hallarının artmasına təsirindən bəhs edərkən qeyd edilir ki, "Onlar, səbəb olaraq yalnız rişxənd hadisəsini göstərməklə intiharı sadələşdirə bilərlər, Hollivud süjetinin əsasına qoymaqla, intiharı romantikləşdirə bilərlər, izləyicilərin, xüsusilə gəclərin psixologiyasına pis təsir edəcək qədər dəqiqlik intihar səhnələrinin qrafik təsvirini verə bilərlər, intiharın başqalarına dərs vermək üçün yaxşı yol olması kimi səhv düşüncələr yaranmasına səbəb ola birlərlər." Xarici keçidlər 13 Reasons Why Netflixdə 13 səbəb — Internet Movie Database saytında.13 səbəb TV.com saytında

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=505662

13 səbəb, niyə (teleserial, 2017)

"13 səbəb" və ya orijinal adı ilə "Niyəsi üçün 13 səbəb" (ing. 13 Reasons Why) — Cey Aşerin 2007-ci ildə nəşr edilmiş "13 səbəb" romanının Netflix üçün Brayan Yorki tərəfindən uyğunlaşdırılmış ssenarisi əsasında çəkilmiş ABŞ mistik-drama teleserialıdır. Serialda hadisələr tələbə Kley Censen və onun intihar etmiş rəfiqəsi Hanna Beykerin ətrafında baş verir. Beyker intihardan əvvəl başına gəlmiş hadisələri audio kassetlərə yazaraq dostlarına miras qoyur, ölümündə kimlərin günahkar olmasını göstərir. Serialın şourannerləri Dayana Son və Brayan Yorkidir. Birinci mövsüm on üç seriyadan ibarət olmuşdur. Serialın prodüserliyini July Moon Productions, Kicked to the Curb Productions, Anonymous Content və Paramount Television etmişdir. Əslində baş rolunu Selena Qomezin oynadığı bədii film kimi Universal Pictures tərəfinfən ekranlaşdırılması nəzərdə tutulmuş layihə, sonradan Netflix tərəfindən teleserial formatına uyğunlaşdırılmışdır. Qomez icraçı prodüser vəzifəsini yerinə yetirmişdir. Serialın on üç seriyası və "13 səbəb: Səbəblərin arxasında" adlı xüsusi əlavə Netflix tərəfindən 31 mart 2017-ci ildə yayımlanmışdır. Serial, həm tənqidçilər, həm də izləyicilər tərəfindən əsasən müsbət qarşılanmış, mövzuya yanaşma və aktyor seçimi — xüsusilə Dilan Minnett və Ketrin Lenqfordun baş rollara seçilməsi — yüksək qiymətləndirilmişdir. İntihar və cinsi təcavüz səhnələrinin detallı qrafik təsvir edilməsi, serial ətrafında bəzi mübahisə və müzakirələrə səbəb olmuşdur. 2017-ci ilin mayında serialın ikinci mövsüm üçün uzadılmasını elan etmiş və yeni mövsümün 2018-ci ilin mayında yayımlanmışdır. 6 iyun 2018-ci ildə Netflix serialı üçüncü mövsümə qədər uzatdığını və üçüncü mövsümün 2019-cu ildə yayımlanacağını elan etmişdir. Kley Censon sinif yoldaşı və sevdiyi qız olan Hanna Bakerın intihar etməsindən sonra evinin qabağında Hannanın hazırlamış olduğu kassetləri tapır. Kassetlərdə Hanna onu intihara cəzb edən şəxslər və onlar haqqında hekayələri danışır. Ölümünə 13 səbəb gətirən Hanna kassetləri haqqında danışdığı şəxslərin hamısının sıra ilə dinləməsini tələb edir. Kley kassetləri dinlədikdən sonra Hannaya pislik edənlərin cəzalandırılmasına çalışır. Dilan Minnett — Kley Censen Ketrin Lengford — Hanna Beyker Kristian Navarro — Toni Padilla Alişa Boe — Cessika Devis Brendon Flinn — Castin Foli Castin Prentis — Brays Uolker Mayls Heyzer — Aleks Stendall Ross Battler — Zak Dempsi Devin Druid — Tayler Daun Emi Harqrivs — Leyni Censen Derek Lyuk — Kevin Porter Keyt Uelş — Oliviya Beyker Brayan d'Arsi Ceyms — Endryu "Endi" Beyker Coş Hemilton — Mett Censen Mişel Selen Enq — Kortni Kraymsen Stiven Silver — Markus Kol Ayona Aleksus — Şeri Holland Tommi Dorfman — Rayan Şeyver Sosi Bekon — Skye Miller Brendon Larrakuent — Ceff Atkins Timoti Qranaderos — Montqomeri de la Kruz Stiven Ueber — Qari Bolan Keiko Agena — Pem Bradli Mark Pelleqrino — Deputi Stendall Cozef Si Fillips — Cənab Devis Sindi Çanq — Karen Dempsi Henri Zaqa — Bred Robert Qant — Todd Kraymsen Vilson Kruz — Dennis Vaskez I mövsüm (2017) II mövsüm (2018) Selena Qomezin Hanna obrazını canlandırması şərti ilə romanın ekranlaşdırılması haqqını "Universal Studios" 8 fevral 2011-ci ildə almışdır. 29 oktyabr 2015-ci ildə Netflix tərəfindən kitabın televiziya adaptasiyasının həyata keçiriləcəyi, Selena Qomezin isə icraçı prodüser kimi çıxış edəcəyi elan edildi. Daha sonra, Tom MakKarti ilə ilk iki seriyanın çəkilməsi üçün razılıq əldə edilmişdir. Serialda prodüser kimi "Anonymous Content" və "Paramount Television" çıxış etmiş, icraçı prodüser vəzifəsini isə Qomez, MakKarti, Coy Qorman, Maykl Şuqer, Stiv Qolin, Mendi Tifi və Kristel Leyblin həyata keçirmişlər.Çəkilişlər 2016-cı ilin yayında Kaliforniyanın Vallejo, Benisiya, San-Rafael, Krokett və Sebastopol kəndlərində aparılmışdır. İlk mövsüm və xüsusi buraxılış 31 mart 2017-ci ildə Netflix tərəfindən çıxarılmışdır.Serialın ağır məzmunu və emosional gərginliyinə görə, çəkiliş meydanında aktyorlara kanisterapiya məqsədi ilə xüsusi seçilmiş itlər verilmişdir.7 may 2017-ci ildə Netflix serialın ikinci mövsüm üçün yeniləndiyini elan etmişdir. İkinci mövsümün qısa promosu serialın Facebook sosial şəbəkəsindəki 13 Reasons Why adlı səhifəsində təqdim edilmişdir. İkinci mövsümün çəkilişlərinə 12 iyun 2017-ci ildə başlanılsa da, Şimali Kaliforniyada baş verən meşə yanğınlarına çəkilişlər yarımçıq saxlanılmışdır. İkinci mövsümün istehsalı 2017-ci ilin dekabrında tamamlanmışdır. İkinci mövsümün bütün seriyaları 18 may 2018-ci ildə təqdim edilmişdir.6 iyun 2018-ci ildə Netflix serialın üçüncü mövsüm üçün uzadılması haqqında məlumat yaymış və yeni mövsümün 2019-cu ildə çıxarılmasını planlaşdırdıqlarını demişdir. Tənqidçilərin mövqeyi Serial, tənqidçilərdən əsasən müsbət rəylər almış, xüsusilə serialda qaldırılmış mövzulara yanaşma, aktyor heyətinin işi, rejissor işi, hekayə, vizual effektlər, mənbə materialı ilə iş və qarnlıq mövzulara yetkin yanaşma qiymətləndirilmişdir. Rəy aqqreqatoru "Rotten Tomatoes"da serial, 42 rəy əsasında 86% reytinqlə 7.28/10 balla qiymətləndirilmişdir. Sayt tənqidçilərinin konsesusunda oxuyuruq: "13 səbəb bestseller olan mənbə materialını yaxşı vizual materialla tamamlayır." "Metacritic"də 16 tənqidçi rəyinə əsasən 76/100 balla qiymətləndirilən serial "əsasən müsbət rəylər" almışdır."IGN"dən Cessi Şedin serialı 9.2/10 balla qiymətləndirərək "möhtəşəm" adlandırır, serialın "çox güclü və ürək parçalayan" olmasını qeyd edir və "XXI əsrin ən yaxşı məktəb dramaları arasında yer tutması"nı vurğulayır. "The Boston Globe"dan Metyu Gilbert seriala parlaq rəy verərək yazır ki, "drama hissiyyatlı, maraqlı və ən əsası tıxanıqlıq yaratmayandır". "Variety" jurnalından Morin Rayan qeyd edir ki, serial "heç şübhəsiz ki, səmimi, həm də bir çox cəhətdən yaradıcılıq baxımından uğurludur" və onu "mütləq baxmağa lazım" hesab edir. "Entertainment Weekly"dən Li Qrinblatt bütün mövsümü B+ balı ilə qiymətləndirir və qeyd edir ki, serial "gənc, özünü itirmiş və bizim dünya üçün həddən artıq kövrək olmanın nə ilə nəticələnə biləcəyini açıq göstərir." "The Hollywood Reporter"dən Deniel Feynberq də serialı qiymətləndirərək "gənc nəslin şərəfli adaptasiyası" adlandırır, aktyor işi, rejissor işi, aktuallıq və baxımlığı serialın müsbət tərəfləri kimi qeyd edir.Aktyor heyətinin işi, xüsusilə Ketrin Lengfordun canlandırdığı Hanna, Dilan Minnettin canlandırdığı Kley obrazları müxtəlif tənqidçilər tərəfindən qeyd edilmiş və təriflənmişdir. "IGN"dən Şedin aktyor heyətinin işini qiymətləndirərək, Minnett və Lenqfordun performansını xüsusi qeyd edərək yazır: "Lenqford baş rol olan Hanna obrazında parlaqdır…və o, Hannanın optimizim və dərin kədərini öz simasında yaxşı əks etdirir. Minnetin canlandırdığı Kley obrazı bir qədər daha soyuq və çəkingən olsa da, aktyor işin öhdəsindən mükəmməl gələrək, əksər hallarda çətin görünən rolu lazımınca canandıra bilir." "The Boston Globe"dan Gilbert, Lenqford və Minnet arasındakı kimyanı qiymətləndirərək deyir ki, "bu iki gənc aktyoru birlikdə izləmək böyük həzzdir", "IGN"dən Şedin isə bununla razılaşaraq əlavə edir ki, "tez-tez onların birlikdəliyinin ən yaxşı hissəsi, hisslərini bir-birinə etiraf edə bilməyən iki yeniyetmənin düzgün axımlı isti münasibətləridir." "The Hollywood Reporter"dən Feynberq hər iki aktyorun işini qiymətləndirir: "Lenqfordun ürək parçalayan açıqlığı sizi qeyri-mümkünlüyünü bildiyiniz taleyə inanmağa sövq edir. Aktrisanın dinamik diapazona malik performansı, Minnetti çətin vəziyyətə salaraq, iki obrazın əhval-ruhiyyəsi arasındakı fərqi daha qabarıq göstərməyə məcbur edir.""Variety" jurnalından Rayan yalnız baş rol ifaçılarını deyil, ikinci dərəcəli rolları ifa edən aktyorların işini də qiymətləndirərək, xüsusilə Hannanın anasını canlandırmış Keyt Ualşın ifasını vurğulayır və aktrisanın "yaradıcılığının ən yaxşı işi" adlandırır. Seriala müsbət rəy verən Rayan, Feynberq və Şedin ikinci dərəcəli rol aktyorlarının (xüsusən Alişa Boe, Mayls Heyzer və Kristian Navarronun canlandırdıqları Cessika, Aleks və Toni obrazlarını) işlərini vurğulayırlar. "Indiewire"dən Liz Şennon Miller serialdan zövq aldığını bildirərək onu B+ balı ilə qiymətləndirir və ikinci dərəcəli aktyor heyətində irqi və gender balansının saxlandığını vurğulayır.Serial haqqında rəy bildirmiş tənqidçilərin qeyd etdiyi digər bir məsələ isə serialda qaldırılan ciddi problemlərə yetkin yanaşmadır. Bu məsələ, "Indiewire"dən Miller tərəfindən qiymətləndirilir və qeyd edir ki, "hekayənin böyüklər üçün nəzərdə tutulmuş hissələri inandırıcı və dürüst səslənir", lakin o, bu xüsusiyyətin teleserialın məzmununu daha da ağırlaşdırdığını qeyd edir."The Hollywood Reporter"dən Feynberq də qeyd edir ki, serial baxış üçün çox çətindir, "IGN"dən Şedin isə qeyd edir ki, seriala baxış "həddən artıq ağır və təzyiq edicidir…kifayət qədər güc alıcı təcrübədir, xüsusilə hissələrin toplaşaraq vahid mənzərə yaratdığı sonlarda seialın izlənilməsi çox çətindir."Feynberq serialda rejissor işini qiymətləndirərək deyir: "Tom MakKarti, Qreqq Araki və Karl Franklinin də daxil olduğu Sandens meylli rejissorlar qalereyası performanslarını yaxşı saxlayırlar", "The Boston Globe"dan Gilbert isə hekayə nəqlini qiymətləndirir: "Hekayə nəqli texnikası güclüdür, çünki biz bir saat ərzində əvvəlki seriyaya əsaslanan, lakin Hannanın həyatının yeni aspektlərini işıqlandıran və yeni personajları təqdim edən məzmunla qarşılaşırıq. Tədricən serialın fonu daha da zəngin və dərin olmağa başlayır."Yeniyetmə qorxusunu təsvir etdiyinə görə, serial həm də ciddi tənqidlərə məruz qalmışdır. "The New York Times"dan Mayk Heyli yazır ki, "serialda Hannanın məqsədinə əminliyi inandırıcı verilmir. Bu, ictimai işçinin gördüyü işi tez-tez xatırlatması kimi süni təsir bağışlayır." O, həm də, Kleyin ard-arda hər seriyada bir kasseti dinlədiyi süjet xəttini tənqid edərək yazır: "Bunun, süjet xətti qurmağa xidmət etməkdən başqa heç bir anlamı yoxdur. Seriyalar davam etdikcə siz özünüzü Kleyə qarşı qoyaraq, tez bir zamanda onun bütün kassetləri dinləməsini istəyəcəksiz.""The Guardian"dan Rebekka Nikolson serialın bir çox xüsusiyyətlərini, o cümlədən Minnett və Uelşin aktyor işini qiymətləndirsə də, süjet xəttini bəyənməmişdir. Məktəb həyatından bəhs edən "Çılğınlar və axmaqlar" və "Mənim həyatım adlandırılan şey" kimi seriallardan fərqli olaraq, "13 səbəb, niyə" serialının yaşlılar tərəfindən bəyənilməsinə də skeptik yanaşır: "Serial, incə hisslərlə əlaqəli istənilən qorxunc hərəkətin dəhşətli nəticəyə gətirib çıxaracağı ictimai məzmunun çatdırılması işinə həddən artıq aludə olub.""Washington Post"un televiziya tənqidçisi Henk Styuver serialı "qarışıq" və "inandırıcı olmayan" adlandırır və yazır: "13 seriya və bitmək bilməyən 13 saat – passiv-aktiv, inanılmaz sıxıcı, pis yazılmış və insanın enerjisini alan serial, ABC-nin köhnə "Afterschool" verilişləri kimi banal görünərək depressiya, rişxənd və intihar mövzularını aça bilmir." O, əlavə edir ki, "Hannanın kasset yazıları, getdikdən sonra insanların onun yoxluuna necə reaksiya verəcəyi haqqında düşünən yeniyetmənin fantaziyalarıdır.""San Francisco Chronicle"dan Devid Viqand seriala mülayim şərh verərək deyir ki, xüsusilə Hanna personajının uyğunsuz xarakterini bəyənməəyib. Lenqfordun "möhtəşəm aktyor işini" tərifləyən Viqan qeyd edir ki, "Elə olur ki, biz sadəcə personaja inanmırıq, onların etdikləri hərəkət və ya dedikləri sözlər bizim inamımızla üst-üstə düşmür…Hannanın düzgün olmayan hissləri onu dalana aparır. Sözsüz ki, eniyetmələr həmişə qarışıq və mürəkkəb hisslər yaşayırlar, lakin serial sərhədləri keçərək, bunu inanılmaz həddə çatdırır."Serial, yeniyetmələrin real həyatda hansı problemlərlə üzləşmələri, emosional qapalılığın necə intihara yol açmasını göstərdiyinə görə də təbliğ edilmişdir. Bəzi insanlar Hannanı sevərək onun qayğısına qalmış, qəhrmanı intihara sürükləyən səbəbləri qəbul etmişlər. Cəmiyyətə təsiri Təsvir edilən intihar və özünə-qəsd səhnələrinə görə, serial, cəmiyyətdə ciddi fikir ayrılıqlarına səbəb olmuş və nəticədə Netflix hər seriyanın başlanğıcında ciddi xəbərdarlıq yerləşdirməyə məcbur olmuşdur. Məktəb psixoloqları və pedaqoqlar serialla bağlı həyəcan təbili çalmışlar. Florida ştatının Palm-Biç qraflıq məktəblərinin superintendantının sözlərinə görə, onlar rəsmi olaraq valideynlərə müraciət edərək, məktəblərdə intihar və özünə-qəsd hallarının artması, qarşılaşılan bu cür hallarda bəzi tələbələrin "fikirlərini Netflix vasitəsiylə yayımlanan "13 səbəb" serialı əsasında formalaşdırmaları" haqqında məlumat vermişlər.Avstraliyada 12–25 yaşlı gənclərin psixi sağlamlığının mühafisəzi xidməti ilə məşğul olan "Headspace" təşkilatı, 2017-ci il aprel ayının sonunda məlumat yayaraq, teleserialın qrafik məzmunu ilə bağlı xəbərdarlıq etmiş və ölkədə yayımlanmasından sonra xidmətə gələn zənglərin artdığını bildirmişdir.İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı ölkələri arasında 2009–2012-ci illərdə ən yüksək intihar sayı göstəricisinə malik olan Yeni Zellandiyada teleserialın qrafik məzmunu nəzərə alınaraq, Film və Ədəbiyyat Klassifikasiyası idarəsi tərəfindən, 18 yaşına çatmış fərdlərin tək, daha az yaşlıların isə yalnız valideyn və ya himayədarın nəzarəti altında izləməyə icazə verən yeni "RP18" reytinqi yaradılmışdır.Mübahisələrə cavab olaraq, icraçı prodüserlərdən biri olan müğənni Selena Qomez teleserialı müdafiə etmişdir. O, Associated Press agentliyinə verdiyi müsahibədə bildirir ki, "Cey Aşerin yazdığı kitab əvvəlcədən gözəl faciə, mürəkkəb və həyəcanlı əsər kimi nəzərdə tutulmuşdu və biz yaradıcılıq prosesində ilkin mənbəyə sadiq qalmışıq." "Biz bunu ədalətlə etmişik və bəli, [cavab reaksiyası] gələcək, heç nəyə baxmayaraq. Bu, müzakirə üçün heç də sadə mövzu deyil və mənim bəxtim gətirib ki, mövzu ilə işləmək imkanı əldə etmişəm."2017-ci ilin aprelində Milli Məktəb Psixoloqları Assosiasiyası (ing. National Association of School Psychologists) tərəfindən yayımlanmış bəyannamədə deyilir: "Tədqiqatlar göstərmişdir ki, bir şəxsin intiharının görünməsi və ya bu haqqda xəbər, psixi xəstəlikdən əziyyət çəkən gənclərin intihara əl atmasına gətirən çoxsaylı faktorlardan biridir." Assosasiya tərəfindən bütün ölkə məktəblərinə məktublar göndərilmiş və serialla bağlı xəbərdarlıq edilmişdir.2017-ci ilin mayında Klinik Uşaq və Yenyetmə Psixologiyası Cəmiyyəti (ing. Society of Clinical Child and Adolescent Psychology) tərəfindən nəşr edilmiş bəyannamədə də, serialın zəif psixoloji vəziyyətə malik gənclər arasında özünə-qəsdə səbəb ola biləcəyi, həmçinin bu cür gənclərlə işləyən mütəxəssislərin iş vasitələrinin yararsız hala gətirməsi qeyd edilmişdir. Netflixə ünvanlanmış tələbnamədə isə hər seriyadan sonar psixi sağlamlıq resurslarının göstərildiyi teqlərin yerləşdirilməsi, depressiya və intihar simptomlarının ixtisaslaşmış mütəxəssislər tərəfindən effektiv müalicə edilməsi haqqında qeydin göstərilməsi tələb edilmişdir. Klinik psixoloqlar Deniel Cey Reydenberq və Erika Martinez, həmçinin, "Teen Vogue" jurnalının psixi sağlamlıq vəkili MolliKeyt Klayn, serialın Verter effekti yarada biləcəyi ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə etmişlər. Lakin, Şimal-Qərb Universitetinin Ailə İnstitutunun məsləhətçisi Erik Bison qeyd edir ki, "bir serialın kimisə intihara sövq edəcəyi inandırıcı deyil."Psixi sağlamlıq üzrə mütəxəssislər də, intihar hallarının qarşısının alınması üçün filmlər və bədii ədəbiyyatda intihar səhnlərinin təsvirindən qaçınmağa çağıran müraciətə əhəmiyyət vermədən "açıq intihar səhnələrini göstərən serial"ı tənqid etmişlər. Hannanın intiharını kiçik detallara kimi qrafik və nəqli təsvir edən mövsüm finalı bu baxımdan daha çox tənqid edilmişdir. Serialın ssenari müəlliflərindən biri olan Nik Şeff isə müdafiə mövqeyində dayanaraq bildirir ki, serial, intiharın "sakit getmək" olması haqqında mifin dağıdılmasına istiqamətlənmişdir, həmçinin, o, özünün necə intihardan çəkindirilməsini xatırlamış, sağ qalmış intiharçılardan bunun necə ağrılı və dəhşətli olmasını öyrənmişdir.Milli Məktəb Psixoloqları Assosiasiyasının bəyannaməsində həm də o, tənqid edilir ki, serialda Hannaya rişxənd edilməsi və qeyri-ciddi münasibət göstərilməsi onun intiharına səbəb olmuşdur, halbuki bu ciddi faktorlardan biri olsa da, rişxənd daha çox psixi xəstəliyi olan şəxsi intihara gətirib çıxara bilər. Minneapolisdə məktəb məsləhətçisi olan Aleks Moen ümumilikdə serialın süjetini müzakirə edir: "ümumilikdə təsvir edilir ki, intihar etsəz də siz yaxınlarınızla ünsiyyətdə ola bilərsiz, və insanlar qəfildən sizi anlamağa başlayacaqlar, nələr yaşadığınıcı və qğrılarınızın dərinliyini başa düşəcəklər…Cazibədar, sentimental oğlan sizə vurulacaq və sizin qisasınızı alacaq, beləliklə siz yaşaya biləcəksiz."Digər məsləhətçilər isə, Hannanın Cənab Porterə müraciət etmək cəhdində onun şagirdin açıq suisidal göstəricilərini gösdən qaçırması, həmçinin hadisəni törədənin adını çəkmədən zorlama ilə bağlı polisi xəbərdar etməkdən imtina etməsini tənqid edirlər. Moenin sözlərinə görə, məktəb məsləhətçiləri populyar mədəniyyətdə adətən qeyri-effektiv və kobud təsvir edilsələr də, bu dəfə bütün çərçivələrdən çıxaraq qeyri-etik və qeyri-leqal təsvir edilmişdir. "Slate" jurnalına verdiyi müsahibədə o, qeyd edir: "Bu, gülüncdür! Məsləhətçilər polis deyil. Biz tədqiqat başlamalı deyilik. Biz gördüyümüz iş və aldığımız məlumatla bağlı hər bir məlumatı polisə çatdırmalıyıq."2017-ci ilin mayında Kanada Psixi Sağlamlıq Assosasiyası (ing. Canadian Mental Health Association) və İntiharların Qarşısının Alınması Mərkəzi (ing. Centre for Suicide Prevention) birlikdə, Milli Məktəb Psixoloqları Assosiasiyasının qaldırdığı məsələlərə toxunan bəyannamə yayımlamışdır. Kanada Psixi Sağlamlıq Assosasiyası teleserialın intiharı qlamurlaşdıracağından ehtiyat edir, həmçinin bəzi insanların, xüsusilə yeniyetmələrin fikirlərini səhv istiqamətə yönləndirə biləcəyini bildirir. Həmçinin Hannanın intihar səhnəsinin Kanada Psixi Sağlamlıq Assosasiyası və Amerika Suisidioloqlar Assosasiyasının məsləhətlərinə uyğun gəlmədiyi vurğulanmışdır. KPSA və İQAM "günbəgün yayılmaqda olan bu sağlamlıq probleminin" işıqlandırılmasında serialın rolunu yüksək qiymətləndirsələr də, əlavə etmişlər ki, işıqlandırma təhlükəsiz vəə məsuliyyətli şəkildə edilməlidir. Mediada intihar səhnələrinin və intihar mövzusunun təsvirinin intihar hallarının artmasına təsirindən bəhs edərkən qeyd edilir ki, "Onlar, səbəb olaraq yalnız rişxənd hadisəsini göstərməklə intiharı sadələşdirə bilərlər, Hollivud süjetinin əsasına qoymaqla, intiharı romantikləşdirə bilərlər, izləyicilərin, xüsusilə gəclərin psixologiyasına pis təsir edəcək qədər dəqiqlik intihar səhnələrinin qrafik təsvirini verə bilərlər, intiharın başqalarına dərs vermək üçün yaxşı yol olması kimi səhv düşüncələr yaranmasına səbəb ola birlərlər." Xarici keçidlər 13 Reasons Why Netflixdə 13 səbəb — Internet Movie Database saytında.13 səbəb TV.com saytında

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=554662

13 səbəb, niyə (teleserial, 2017-2018)

"13 səbəb" və ya orijinal adı ilə "Niyəsi üçün 13 səbəb" (ing. 13 Reasons Why) — Cey Aşerin 2007-ci ildə nəşr edilmiş "13 səbəb" romanının Netflix üçün Brayan Yorki tərəfindən uyğunlaşdırılmış ssenarisi əsasında çəkilmiş ABŞ mistik-drama teleserialıdır. Serialda hadisələr tələbə Kley Censen və onun intihar etmiş rəfiqəsi Hanna Beykerin ətrafında baş verir. Beyker intihardan əvvəl başına gəlmiş hadisələri audio kassetlərə yazaraq dostlarına miras qoyur, ölümündə kimlərin günahkar olmasını göstərir. Serialın şourannerləri Dayana Son və Brayan Yorkidir. Birinci mövsüm on üç seriyadan ibarət olmuşdur. Serialın prodüserliyini July Moon Productions, Kicked to the Curb Productions, Anonymous Content və Paramount Television etmişdir. Əslində baş rolunu Selena Qomezin oynadığı bədii film kimi Universal Pictures tərəfinfən ekranlaşdırılması nəzərdə tutulmuş layihə, sonradan Netflix tərəfindən teleserial formatına uyğunlaşdırılmışdır. Qomez icraçı prodüser vəzifəsini yerinə yetirmişdir. Serialın on üç seriyası və "13 səbəb: Səbəblərin arxasında" adlı xüsusi əlavə Netflix tərəfindən 31 mart 2017-ci ildə yayımlanmışdır. Serial, həm tənqidçilər, həm də izləyicilər tərəfindən əsasən müsbət qarşılanmış, mövzuya yanaşma və aktyor seçimi — xüsusilə Dilan Minnett və Ketrin Lenqfordun baş rollara seçilməsi — yüksək qiymətləndirilmişdir. İntihar və cinsi təcavüz səhnələrinin detallı qrafik təsvir edilməsi, serial ətrafında bəzi mübahisə və müzakirələrə səbəb olmuşdur. 2017-ci ilin mayında serialın ikinci mövsüm üçün uzadılmasını elan etmiş və yeni mövsümün 2018-ci ilin mayında yayımlanmışdır. 6 iyun 2018-ci ildə Netflix serialı üçüncü mövsümə qədər uzatdığını və üçüncü mövsümün 2019-cu ildə yayımlanacağını elan etmişdir. Kley Censon sinif yoldaşı və sevdiyi qız olan Hanna Bakerın intihar etməsindən sonra evinin qabağında Hannanın hazırlamış olduğu kassetləri tapır. Kassetlərdə Hanna onu intihara cəzb edən şəxslər və onlar haqqında hekayələri danışır. Ölümünə 13 səbəb gətirən Hanna kassetləri haqqında danışdığı şəxslərin hamısının sıra ilə dinləməsini tələb edir. Kley kassetləri dinlədikdən sonra Hannaya pislik edənlərin cəzalandırılmasına çalışır. Dilan Minnett — Kley Censen Ketrin Lengford — Hanna Beyker Kristian Navarro — Toni Padilla Alişa Boe — Cessika Devis Brendon Flinn — Castin Foli Castin Prentis — Brays Uolker Mayls Heyzer — Aleks Stendall Ross Battler — Zak Dempsi Devin Druid — Tayler Daun Emi Harqrivs — Leyni Censen Derek Lyuk — Kevin Porter Keyt Uelş — Oliviya Beyker Brayan d'Arsi Ceyms — Endryu "Endi" Beyker Coş Hemilton — Mett Censen Mişel Selen Enq — Kortni Kraymsen Stiven Silver — Markus Kol Ayona Aleksus — Şeri Holland Tommi Dorfman — Rayan Şeyver Sosi Bekon — Skye Miller Brendon Larrakuent — Ceff Atkins Timoti Qranaderos — Montqomeri de la Kruz Stiven Ueber — Qari Bolan Keiko Agena — Pem Bradli Mark Pelleqrino — Deputi Stendall Cozef Si Fillips — Cənab Devis Sindi Çanq — Karen Dempsi Henri Zaqa — Bred Robert Qant — Todd Kraymsen Vilson Kruz — Dennis Vaskez I mövsüm (2017) II mövsüm (2018) Selena Qomezin Hanna obrazını canlandırması şərti ilə romanın ekranlaşdırılması haqqını "Universal Studios" 8 fevral 2011-ci ildə almışdır. 29 oktyabr 2015-ci ildə Netflix tərəfindən kitabın televiziya adaptasiyasının həyata keçiriləcəyi, Selena Qomezin isə icraçı prodüser kimi çıxış edəcəyi elan edildi. Daha sonra, Tom MakKarti ilə ilk iki seriyanın çəkilməsi üçün razılıq əldə edilmişdir. Serialda prodüser kimi "Anonymous Content" və "Paramount Television" çıxış etmiş, icraçı prodüser vəzifəsini isə Qomez, MakKarti, Coy Qorman, Maykl Şuqer, Stiv Qolin, Mendi Tifi və Kristel Leyblin həyata keçirmişlər.Çəkilişlər 2016-cı ilin yayında Kaliforniyanın Vallejo, Benisiya, San-Rafael, Krokett və Sebastopol kəndlərində aparılmışdır. İlk mövsüm və xüsusi buraxılış 31 mart 2017-ci ildə Netflix tərəfindən çıxarılmışdır.Serialın ağır məzmunu və emosional gərginliyinə görə, çəkiliş meydanında aktyorlara kanisterapiya məqsədi ilə xüsusi seçilmiş itlər verilmişdir.7 may 2017-ci ildə Netflix serialın ikinci mövsüm üçün yeniləndiyini elan etmişdir. İkinci mövsümün qısa promosu serialın Facebook sosial şəbəkəsindəki 13 Reasons Why adlı səhifəsində təqdim edilmişdir. İkinci mövsümün çəkilişlərinə 12 iyun 2017-ci ildə başlanılsa da, Şimali Kaliforniyada baş verən meşə yanğınlarına çəkilişlər yarımçıq saxlanılmışdır. İkinci mövsümün istehsalı 2017-ci ilin dekabrında tamamlanmışdır. İkinci mövsümün bütün seriyaları 18 may 2018-ci ildə təqdim edilmişdir.6 iyun 2018-ci ildə Netflix serialın üçüncü mövsüm üçün uzadılması haqqında məlumat yaymış və yeni mövsümün 2019-cu ildə çıxarılmasını planlaşdırdıqlarını demişdir. Tənqidçilərin mövqeyi Serial, tənqidçilərdən əsasən müsbət rəylər almış, xüsusilə serialda qaldırılmış mövzulara yanaşma, aktyor heyətinin işi, rejissor işi, hekayə, vizual effektlər, mənbə materialı ilə iş və qarnlıq mövzulara yetkin yanaşma qiymətləndirilmişdir. Rəy aqqreqatoru "Rotten Tomatoes"da serial, 42 rəy əsasında 86% reytinqlə 7.28/10 balla qiymətləndirilmişdir. Sayt tənqidçilərinin konsesusunda oxuyuruq: "13 səbəb bestseller olan mənbə materialını yaxşı vizual materialla tamamlayır." "Metacritic"də 16 tənqidçi rəyinə əsasən 76/100 balla qiymətləndirilən serial "əsasən müsbət rəylər" almışdır."IGN"dən Cessi Şedin serialı 9.2/10 balla qiymətləndirərək "möhtəşəm" adlandırır, serialın "çox güclü və ürək parçalayan" olmasını qeyd edir və "XXI əsrin ən yaxşı məktəb dramaları arasında yer tutması"nı vurğulayır. "The Boston Globe"dan Metyu Gilbert seriala parlaq rəy verərək yazır ki, "drama hissiyyatlı, maraqlı və ən əsası tıxanıqlıq yaratmayandır". "Variety" jurnalından Morin Rayan qeyd edir ki, serial "heç şübhəsiz ki, səmimi, həm də bir çox cəhətdən yaradıcılıq baxımından uğurludur" və onu "mütləq baxmağa lazım" hesab edir. "Entertainment Weekly"dən Li Qrinblatt bütün mövsümü B+ balı ilə qiymətləndirir və qeyd edir ki, serial "gənc, özünü itirmiş və bizim dünya üçün həddən artıq kövrək olmanın nə ilə nəticələnə biləcəyini açıq göstərir." "The Hollywood Reporter"dən Deniel Feynberq də serialı qiymətləndirərək "gənc nəslin şərəfli adaptasiyası" adlandırır, aktyor işi, rejissor işi, aktuallıq və baxımlığı serialın müsbət tərəfləri kimi qeyd edir.Aktyor heyətinin işi, xüsusilə Ketrin Lengfordun canlandırdığı Hanna, Dilan Minnettin canlandırdığı Kley obrazları müxtəlif tənqidçilər tərəfindən qeyd edilmiş və təriflənmişdir. "IGN"dən Şedin aktyor heyətinin işini qiymətləndirərək, Minnett və Lenqfordun performansını xüsusi qeyd edərək yazır: "Lenqford baş rol olan Hanna obrazında parlaqdır…və o, Hannanın optimizim və dərin kədərini öz simasında yaxşı əks etdirir. Minnetin canlandırdığı Kley obrazı bir qədər daha soyuq və çəkingən olsa da, aktyor işin öhdəsindən mükəmməl gələrək, əksər hallarda çətin görünən rolu lazımınca canandıra bilir." "The Boston Globe"dan Gilbert, Lenqford və Minnet arasındakı kimyanı qiymətləndirərək deyir ki, "bu iki gənc aktyoru birlikdə izləmək böyük həzzdir", "IGN"dən Şedin isə bununla razılaşaraq əlavə edir ki, "tez-tez onların birlikdəliyinin ən yaxşı hissəsi, hisslərini bir-birinə etiraf edə bilməyən iki yeniyetmənin düzgün axımlı isti münasibətləridir." "The Hollywood Reporter"dən Feynberq hər iki aktyorun işini qiymətləndirir: "Lenqfordun ürək parçalayan açıqlığı sizi qeyri-mümkünlüyünü bildiyiniz taleyə inanmağa sövq edir. Aktrisanın dinamik diapazona malik performansı, Minnetti çətin vəziyyətə salaraq, iki obrazın əhval-ruhiyyəsi arasındakı fərqi daha qabarıq göstərməyə məcbur edir.""Variety" jurnalından Rayan yalnız baş rol ifaçılarını deyil, ikinci dərəcəli rolları ifa edən aktyorların işini də qiymətləndirərək, xüsusilə Hannanın anasını canlandırmış Keyt Ualşın ifasını vurğulayır və aktrisanın "yaradıcılığının ən yaxşı işi" adlandırır. Seriala müsbət rəy verən Rayan, Feynberq və Şedin ikinci dərəcəli rol aktyorlarının (xüsusən Alişa Boe, Mayls Heyzer və Kristian Navarronun canlandırdıqları Cessika, Aleks və Toni obrazlarını) işlərini vurğulayırlar. "Indiewire"dən Liz Şennon Miller serialdan zövq aldığını bildirərək onu B+ balı ilə qiymətləndirir və ikinci dərəcəli aktyor heyətində irqi və gender balansının saxlandığını vurğulayır.Serial haqqında rəy bildirmiş tənqidçilərin qeyd etdiyi digər bir məsələ isə serialda qaldırılan ciddi problemlərə yetkin yanaşmadır. Bu məsələ, "Indiewire"dən Miller tərəfindən qiymətləndirilir və qeyd edir ki, "hekayənin böyüklər üçün nəzərdə tutulmuş hissələri inandırıcı və dürüst səslənir", lakin o, bu xüsusiyyətin teleserialın məzmununu daha da ağırlaşdırdığını qeyd edir."The Hollywood Reporter"dən Feynberq də qeyd edir ki, serial baxış üçün çox çətindir, "IGN"dən Şedin isə qeyd edir ki, seriala baxış "həddən artıq ağır və təzyiq edicidir…kifayət qədər güc alıcı təcrübədir, xüsusilə hissələrin toplaşaraq vahid mənzərə yaratdığı sonlarda seialın izlənilməsi çox çətindir."Feynberq serialda rejissor işini qiymətləndirərək deyir: "Tom MakKarti, Qreqq Araki və Karl Franklinin də daxil olduğu Sandens meylli rejissorlar qalereyası performanslarını yaxşı saxlayırlar", "The Boston Globe"dan Gilbert isə hekayə nəqlini qiymətləndirir: "Hekayə nəqli texnikası güclüdür, çünki biz bir saat ərzində əvvəlki seriyaya əsaslanan, lakin Hannanın həyatının yeni aspektlərini işıqlandıran və yeni personajları təqdim edən məzmunla qarşılaşırıq. Tədricən serialın fonu daha da zəngin və dərin olmağa başlayır."Yeniyetmə qorxusunu təsvir etdiyinə görə, serial həm də ciddi tənqidlərə məruz qalmışdır. "The New York Times"dan Mayk Heyli yazır ki, "serialda Hannanın məqsədinə əminliyi inandırıcı verilmir. Bu, ictimai işçinin gördüyü işi tez-tez xatırlatması kimi süni təsir bağışlayır." O, həm də, Kleyin ard-arda hər seriyada bir kasseti dinlədiyi süjet xəttini tənqid edərək yazır: "Bunun, süjet xətti qurmağa xidmət etməkdən başqa heç bir anlamı yoxdur. Seriyalar davam etdikcə siz özünüzü Kleyə qarşı qoyaraq, tez bir zamanda onun bütün kassetləri dinləməsini istəyəcəksiz.""The Guardian"dan Rebekka Nikolson serialın bir çox xüsusiyyətlərini, o cümlədən Minnett və Uelşin aktyor işini qiymətləndirsə də, süjet xəttini bəyənməmişdir. Məktəb həyatından bəhs edən "Çılğınlar və axmaqlar" və "Mənim həyatım adlandırılan şey" kimi seriallardan fərqli olaraq, "13 səbəb, niyə" serialının yaşlılar tərəfindən bəyənilməsinə də skeptik yanaşır: "Serial, incə hisslərlə əlaqəli istənilən qorxunc hərəkətin dəhşətli nəticəyə gətirib çıxaracağı ictimai məzmunun çatdırılması işinə həddən artıq aludə olub.""Washington Post"un televiziya tənqidçisi Henk Styuver serialı "qarışıq" və "inandırıcı olmayan" adlandırır və yazır: "13 seriya və bitmək bilməyən 13 saat – passiv-aktiv, inanılmaz sıxıcı, pis yazılmış və insanın enerjisini alan serial, ABC-nin köhnə "Afterschool" verilişləri kimi banal görünərək depressiya, rişxənd və intihar mövzularını aça bilmir." O, əlavə edir ki, "Hannanın kasset yazıları, getdikdən sonra insanların onun yoxluuna necə reaksiya verəcəyi haqqında düşünən yeniyetmənin fantaziyalarıdır.""San Francisco Chronicle"dan Devid Viqand seriala mülayim şərh verərək deyir ki, xüsusilə Hanna personajının uyğunsuz xarakterini bəyənməəyib. Lenqfordun "möhtəşəm aktyor işini" tərifləyən Viqan qeyd edir ki, "Elə olur ki, biz sadəcə personaja inanmırıq, onların etdikləri hərəkət və ya dedikləri sözlər bizim inamımızla üst-üstə düşmür…Hannanın düzgün olmayan hissləri onu dalana aparır. Sözsüz ki, eniyetmələr həmişə qarışıq və mürəkkəb hisslər yaşayırlar, lakin serial sərhədləri keçərək, bunu inanılmaz həddə çatdırır."Serial, yeniyetmələrin real həyatda hansı problemlərlə üzləşmələri, emosional qapalılığın necə intihara yol açmasını göstərdiyinə görə də təbliğ edilmişdir. Bəzi insanlar Hannanı sevərək onun qayğısına qalmış, qəhrmanı intihara sürükləyən səbəbləri qəbul etmişlər. Cəmiyyətə təsiri Təsvir edilən intihar və özünə-qəsd səhnələrinə görə, serial, cəmiyyətdə ciddi fikir ayrılıqlarına səbəb olmuş və nəticədə Netflix hər seriyanın başlanğıcında ciddi xəbərdarlıq yerləşdirməyə məcbur olmuşdur. Məktəb psixoloqları və pedaqoqlar serialla bağlı həyəcan təbili çalmışlar. Florida ştatının Palm-Biç qraflıq məktəblərinin superintendantının sözlərinə görə, onlar rəsmi olaraq valideynlərə müraciət edərək, məktəblərdə intihar və özünə-qəsd hallarının artması, qarşılaşılan bu cür hallarda bəzi tələbələrin "fikirlərini Netflix vasitəsiylə yayımlanan "13 səbəb" serialı əsasında formalaşdırmaları" haqqında məlumat vermişlər.Avstraliyada 12–25 yaşlı gənclərin psixi sağlamlığının mühafisəzi xidməti ilə məşğul olan "Headspace" təşkilatı, 2017-ci il aprel ayının sonunda məlumat yayaraq, teleserialın qrafik məzmunu ilə bağlı xəbərdarlıq etmiş və ölkədə yayımlanmasından sonra xidmətə gələn zənglərin artdığını bildirmişdir.İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı ölkələri arasında 2009–2012-ci illərdə ən yüksək intihar sayı göstəricisinə malik olan Yeni Zellandiyada teleserialın qrafik məzmunu nəzərə alınaraq, Film və Ədəbiyyat Klassifikasiyası idarəsi tərəfindən, 18 yaşına çatmış fərdlərin tək, daha az yaşlıların isə yalnız valideyn və ya himayədarın nəzarəti altında izləməyə icazə verən yeni "RP18" reytinqi yaradılmışdır.Mübahisələrə cavab olaraq, icraçı prodüserlərdən biri olan müğənni Selena Qomez teleserialı müdafiə etmişdir. O, Associated Press agentliyinə verdiyi müsahibədə bildirir ki, "Cey Aşerin yazdığı kitab əvvəlcədən gözəl faciə, mürəkkəb və həyəcanlı əsər kimi nəzərdə tutulmuşdu və biz yaradıcılıq prosesində ilkin mənbəyə sadiq qalmışıq." "Biz bunu ədalətlə etmişik və bəli, [cavab reaksiyası] gələcək, heç nəyə baxmayaraq. Bu, müzakirə üçün heç də sadə mövzu deyil və mənim bəxtim gətirib ki, mövzu ilə işləmək imkanı əldə etmişəm."2017-ci ilin aprelində Milli Məktəb Psixoloqları Assosiasiyası (ing. National Association of School Psychologists) tərəfindən yayımlanmış bəyannamədə deyilir: "Tədqiqatlar göstərmişdir ki, bir şəxsin intiharının görünməsi və ya bu haqqda xəbər, psixi xəstəlikdən əziyyət çəkən gənclərin intihara əl atmasına gətirən çoxsaylı faktorlardan biridir." Assosasiya tərəfindən bütün ölkə məktəblərinə məktublar göndərilmiş və serialla bağlı xəbərdarlıq edilmişdir.2017-ci ilin mayında Klinik Uşaq və Yenyetmə Psixologiyası Cəmiyyəti (ing. Society of Clinical Child and Adolescent Psychology) tərəfindən nəşr edilmiş bəyannamədə də, serialın zəif psixoloji vəziyyətə malik gənclər arasında özünə-qəsdə səbəb ola biləcəyi, həmçinin bu cür gənclərlə işləyən mütəxəssislərin iş vasitələrinin yararsız hala gətirməsi qeyd edilmişdir. Netflixə ünvanlanmış tələbnamədə isə hər seriyadan sonar psixi sağlamlıq resurslarının göstərildiyi teqlərin yerləşdirilməsi, depressiya və intihar simptomlarının ixtisaslaşmış mütəxəssislər tərəfindən effektiv müalicə edilməsi haqqında qeydin göstərilməsi tələb edilmişdir. Klinik psixoloqlar Deniel Cey Reydenberq və Erika Martinez, həmçinin, "Teen Vogue" jurnalının psixi sağlamlıq vəkili MolliKeyt Klayn, serialın Verter effekti yarada biləcəyi ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə etmişlər. Lakin, Şimal-Qərb Universitetinin Ailə İnstitutunun məsləhətçisi Erik Bison qeyd edir ki, "bir serialın kimisə intihara sövq edəcəyi inandırıcı deyil."Psixi sağlamlıq üzrə mütəxəssislər də, intihar hallarının qarşısının alınması üçün filmlər və bədii ədəbiyyatda intihar səhnlərinin təsvirindən qaçınmağa çağıran müraciətə əhəmiyyət vermədən "açıq intihar səhnələrini göstərən serial"ı tənqid etmişlər. Hannanın intiharını kiçik detallara kimi qrafik və nəqli təsvir edən mövsüm finalı bu baxımdan daha çox tənqid edilmişdir. Serialın ssenari müəlliflərindən biri olan Nik Şeff isə müdafiə mövqeyində dayanaraq bildirir ki, serial, intiharın "sakit getmək" olması haqqında mifin dağıdılmasına istiqamətlənmişdir, həmçinin, o, özünün necə intihardan çəkindirilməsini xatırlamış, sağ qalmış intiharçılardan bunun necə ağrılı və dəhşətli olmasını öyrənmişdir.Milli Məktəb Psixoloqları Assosiasiyasının bəyannaməsində həm də o, tənqid edilir ki, serialda Hannaya rişxənd edilməsi və qeyri-ciddi münasibət göstərilməsi onun intiharına səbəb olmuşdur, halbuki bu ciddi faktorlardan biri olsa da, rişxənd daha çox psixi xəstəliyi olan şəxsi intihara gətirib çıxara bilər. Minneapolisdə məktəb məsləhətçisi olan Aleks Moen ümumilikdə serialın süjetini müzakirə edir: "ümumilikdə təsvir edilir ki, intihar etsəz də siz yaxınlarınızla ünsiyyətdə ola bilərsiz, və insanlar qəfildən sizi anlamağa başlayacaqlar, nələr yaşadığınıcı və qğrılarınızın dərinliyini başa düşəcəklər…Cazibədar, sentimental oğlan sizə vurulacaq və sizin qisasınızı alacaq, beləliklə siz yaşaya biləcəksiz."Digər məsləhətçilər isə, Hannanın Cənab Porterə müraciət etmək cəhdində onun şagirdin açıq suisidal göstəricilərini gösdən qaçırması, həmçinin hadisəni törədənin adını çəkmədən zorlama ilə bağlı polisi xəbərdar etməkdən imtina etməsini tənqid edirlər. Moenin sözlərinə görə, məktəb məsləhətçiləri populyar mədəniyyətdə adətən qeyri-effektiv və kobud təsvir edilsələr də, bu dəfə bütün çərçivələrdən çıxaraq qeyri-etik və qeyri-leqal təsvir edilmişdir. "Slate" jurnalına verdiyi müsahibədə o, qeyd edir: "Bu, gülüncdür! Məsləhətçilər polis deyil. Biz tədqiqat başlamalı deyilik. Biz gördüyümüz iş və aldığımız məlumatla bağlı hər bir məlumatı polisə çatdırmalıyıq."2017-ci ilin mayında Kanada Psixi Sağlamlıq Assosasiyası (ing. Canadian Mental Health Association) və İntiharların Qarşısının Alınması Mərkəzi (ing. Centre for Suicide Prevention) birlikdə, Milli Məktəb Psixoloqları Assosiasiyasının qaldırdığı məsələlərə toxunan bəyannamə yayımlamışdır. Kanada Psixi Sağlamlıq Assosasiyası teleserialın intiharı qlamurlaşdıracağından ehtiyat edir, həmçinin bəzi insanların, xüsusilə yeniyetmələrin fikirlərini səhv istiqamətə yönləndirə biləcəyini bildirir. Həmçinin Hannanın intihar səhnəsinin Kanada Psixi Sağlamlıq Assosasiyası və Amerika Suisidioloqlar Assosasiyasının məsləhətlərinə uyğun gəlmədiyi vurğulanmışdır. KPSA və İQAM "günbəgün yayılmaqda olan bu sağlamlıq probleminin" işıqlandırılmasında serialın rolunu yüksək qiymətləndirsələr də, əlavə etmişlər ki, işıqlandırma təhlükəsiz vəə məsuliyyətli şəkildə edilməlidir. Mediada intihar səhnələrinin və intihar mövzusunun təsvirinin intihar hallarının artmasına təsirindən bəhs edərkən qeyd edilir ki, "Onlar, səbəb olaraq yalnız rişxənd hadisəsini göstərməklə intiharı sadələşdirə bilərlər, Hollivud süjetinin əsasına qoymaqla, intiharı romantikləşdirə bilərlər, izləyicilərin, xüsusilə gəclərin psixologiyasına pis təsir edəcək qədər dəqiqlik intihar səhnələrinin qrafik təsvirini verə bilərlər, intiharın başqalarına dərs vermək üçün yaxşı yol olması kimi səhv düşüncələr yaranmasına səbəb ola birlərlər." Xarici keçidlər 13 Reasons Why Netflixdə 13 səbəb — Internet Movie Database saytında.13 səbəb TV.com saytında

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=754687

13 səbəb, niyə (teleserial, 2017–2018)

"13 səbəb" və ya orijinal adı ilə "Niyəsi üçün 13 səbəb" (ing. 13 Reasons Why) — Cey Aşerin 2007-ci ildə nəşr edilmiş "13 səbəb" romanının Netflix üçün Brayan Yorki tərəfindən uyğunlaşdırılmış ssenarisi əsasında çəkilmiş ABŞ mistik-drama teleserialıdır. Serialda hadisələr tələbə Kley Censen və onun intihar etmiş rəfiqəsi Hanna Beykerin ətrafında baş verir. Beyker intihardan əvvəl başına gəlmiş hadisələri audio kassetlərə yazaraq dostlarına miras qoyur, ölümündə kimlərin günahkar olmasını göstərir. Serialın şourannerləri Dayana Son və Brayan Yorkidir. Birinci mövsüm on üç seriyadan ibarət olmuşdur. Serialın prodüserliyini July Moon Productions, Kicked to the Curb Productions, Anonymous Content və Paramount Television etmişdir. Əslində baş rolunu Selena Qomezin oynadığı bədii film kimi Universal Pictures tərəfinfən ekranlaşdırılması nəzərdə tutulmuş layihə, sonradan Netflix tərəfindən teleserial formatına uyğunlaşdırılmışdır. Qomez icraçı prodüser vəzifəsini yerinə yetirmişdir. Serialın on üç seriyası və "13 səbəb: Səbəblərin arxasında" adlı xüsusi əlavə Netflix tərəfindən 31 mart 2017-ci ildə yayımlanmışdır. Serial, həm tənqidçilər, həm də izləyicilər tərəfindən əsasən müsbət qarşılanmış, mövzuya yanaşma və aktyor seçimi — xüsusilə Dilan Minnett və Ketrin Lenqfordun baş rollara seçilməsi — yüksək qiymətləndirilmişdir. İntihar və cinsi təcavüz səhnələrinin detallı qrafik təsvir edilməsi, serial ətrafında bəzi mübahisə və müzakirələrə səbəb olmuşdur. 2017-ci ilin mayında serialın ikinci mövsüm üçün uzadılmasını elan etmiş və yeni mövsümün 2018-ci ilin mayında yayımlanmışdır. 6 iyun 2018-ci ildə Netflix serialı üçüncü mövsümə qədər uzatdığını və üçüncü mövsümün 2019-cu ildə yayımlanacağını elan etmişdir. Kley Censon sinif yoldaşı və sevdiyi qız olan Hanna Bakerın intihar etməsindən sonra evinin qabağında Hannanın hazırlamış olduğu kassetləri tapır. Kassetlərdə Hanna onu intihara cəzb edən şəxslər və onlar haqqında hekayələri danışır. Ölümünə 13 səbəb gətirən Hanna kassetləri haqqında danışdığı şəxslərin hamısının sıra ilə dinləməsini tələb edir. Kley kassetləri dinlədikdən sonra Hannaya pislik edənlərin cəzalandırılmasına çalışır. Dilan Minnett — Kley Censen Ketrin Lengford — Hanna Beyker Kristian Navarro — Toni Padilla Alişa Boe — Cessika Devis Brendon Flinn — Castin Foli Castin Prentis — Brays Uolker Mayls Heyzer — Aleks Stendall Ross Battler — Zak Dempsi Devin Druid — Tayler Daun Emi Harqrivs — Leyni Censen Derek Lyuk — Kevin Porter Keyt Uelş — Oliviya Beyker Brayan d'Arsi Ceyms — Endryu "Endi" Beyker Coş Hemilton — Mett Censen Mişel Selen Enq — Kortni Kraymsen Stiven Silver — Markus Kol Ayona Aleksus — Şeri Holland Tommi Dorfman — Rayan Şeyver Sosi Bekon — Skye Miller Brendon Larrakuent — Ceff Atkins Timoti Qranaderos — Montqomeri de la Kruz Stiven Ueber — Qari Bolan Keiko Agena — Pem Bradli Mark Pelleqrino — Deputi Stendall Cozef Si Fillips — Cənab Devis Sindi Çanq — Karen Dempsi Henri Zaqa — Bred Robert Qant — Todd Kraymsen Vilson Kruz — Dennis Vaskez I mövsüm (2017) II mövsüm (2018) Selena Qomezin Hanna obrazını canlandırması şərti ilə romanın ekranlaşdırılması haqqını "Universal Studios" 8 fevral 2011-ci ildə almışdır. 29 oktyabr 2015-ci ildə Netflix tərəfindən kitabın televiziya adaptasiyasının həyata keçiriləcəyi, Selena Qomezin isə icraçı prodüser kimi çıxış edəcəyi elan edildi. Daha sonra, Tom MakKarti ilə ilk iki seriyanın çəkilməsi üçün razılıq əldə edilmişdir. Serialda prodüser kimi "Anonymous Content" və "Paramount Television" çıxış etmiş, icraçı prodüser vəzifəsini isə Qomez, MakKarti, Coy Qorman, Maykl Şuqer, Stiv Qolin, Mendi Tifi və Kristel Leyblin həyata keçirmişlər.Çəkilişlər 2016-cı ilin yayında Kaliforniyanın Vallejo, Benisiya, San-Rafael, Krokett və Sebastopol kəndlərində aparılmışdır. İlk mövsüm və xüsusi buraxılış 31 mart 2017-ci ildə Netflix tərəfindən çıxarılmışdır.Serialın ağır məzmunu və emosional gərginliyinə görə, çəkiliş meydanında aktyorlara kanisterapiya məqsədi ilə xüsusi seçilmiş itlər verilmişdir.7 may 2017-ci ildə Netflix serialın ikinci mövsüm üçün yeniləndiyini elan etmişdir. İkinci mövsümün qısa promosu serialın Facebook sosial şəbəkəsindəki 13 Reasons Why adlı səhifəsində təqdim edilmişdir. İkinci mövsümün çəkilişlərinə 12 iyun 2017-ci ildə başlanılsa da, Şimali Kaliforniyada baş verən meşə yanğınlarına çəkilişlər yarımçıq saxlanılmışdır. İkinci mövsümün istehsalı 2017-ci ilin dekabrında tamamlanmışdır. İkinci mövsümün bütün seriyaları 18 may 2018-ci ildə təqdim edilmişdir.6 iyun 2018-ci ildə Netflix serialın üçüncü mövsüm üçün uzadılması haqqında məlumat yaymış və yeni mövsümün 2019-cu ildə çıxarılmasını planlaşdırdıqlarını demişdir. Tənqidçilərin mövqeyi Serial, tənqidçilərdən əsasən müsbət rəylər almış, xüsusilə serialda qaldırılmış mövzulara yanaşma, aktyor heyətinin işi, rejissor işi, hekayə, vizual effektlər, mənbə materialı ilə iş və qarnlıq mövzulara yetkin yanaşma qiymətləndirilmişdir. Rəy aqqreqatoru "Rotten Tomatoes"da serial, 42 rəy əsasında 86% reytinqlə 7.28/10 balla qiymətləndirilmişdir. Sayt tənqidçilərinin konsesusunda oxuyuruq: "13 səbəb bestseller olan mənbə materialını yaxşı vizual materialla tamamlayır." "Metacritic"də 16 tənqidçi rəyinə əsasən 76/100 balla qiymətləndirilən serial "əsasən müsbət rəylər" almışdır."IGN"dən Cessi Şedin serialı 9.2/10 balla qiymətləndirərək "möhtəşəm" adlandırır, serialın "çox güclü və ürək parçalayan" olmasını qeyd edir və "XXI əsrin ən yaxşı məktəb dramaları arasında yer tutması"nı vurğulayır. "The Boston Globe"dan Metyu Gilbert seriala parlaq rəy verərək yazır ki, "drama hissiyyatlı, maraqlı və ən əsası tıxanıqlıq yaratmayandır". "Variety" jurnalından Morin Rayan qeyd edir ki, serial "heç şübhəsiz ki, səmimi, həm də bir çox cəhətdən yaradıcılıq baxımından uğurludur" və onu "mütləq baxmağa lazım" hesab edir. "Entertainment Weekly"dən Li Qrinblatt bütün mövsümü B+ balı ilə qiymətləndirir və qeyd edir ki, serial "gənc, özünü itirmiş və bizim dünya üçün həddən artıq kövrək olmanın nə ilə nəticələnə biləcəyini açıq göstərir." "The Hollywood Reporter"dən Deniel Feynberq də serialı qiymətləndirərək "gənc nəslin şərəfli adaptasiyası" adlandırır, aktyor işi, rejissor işi, aktuallıq və baxımlığı serialın müsbət tərəfləri kimi qeyd edir.Aktyor heyətinin işi, xüsusilə Ketrin Lengfordun canlandırdığı Hanna, Dilan Minnettin canlandırdığı Kley obrazları müxtəlif tənqidçilər tərəfindən qeyd edilmiş və təriflənmişdir. "IGN"dən Şedin aktyor heyətinin işini qiymətləndirərək, Minnett və Lenqfordun performansını xüsusi qeyd edərək yazır: "Lenqford baş rol olan Hanna obrazında parlaqdır…və o, Hannanın optimizim və dərin kədərini öz simasında yaxşı əks etdirir. Minnetin canlandırdığı Kley obrazı bir qədər daha soyuq və çəkingən olsa da, aktyor işin öhdəsindən mükəmməl gələrək, əksər hallarda çətin görünən rolu lazımınca canandıra bilir." "The Boston Globe"dan Gilbert, Lenqford və Minnet arasındakı kimyanı qiymətləndirərək deyir ki, "bu iki gənc aktyoru birlikdə izləmək böyük həzzdir", "IGN"dən Şedin isə bununla razılaşaraq əlavə edir ki, "tez-tez onların birlikdəliyinin ən yaxşı hissəsi, hisslərini bir-birinə etiraf edə bilməyən iki yeniyetmənin düzgün axımlı isti münasibətləridir." "The Hollywood Reporter"dən Feynberq hər iki aktyorun işini qiymətləndirir: "Lenqfordun ürək parçalayan açıqlığı sizi qeyri-mümkünlüyünü bildiyiniz taleyə inanmağa sövq edir. Aktrisanın dinamik diapazona malik performansı, Minnetti çətin vəziyyətə salaraq, iki obrazın əhval-ruhiyyəsi arasındakı fərqi daha qabarıq göstərməyə məcbur edir.""Variety" jurnalından Rayan yalnız baş rol ifaçılarını deyil, ikinci dərəcəli rolları ifa edən aktyorların işini də qiymətləndirərək, xüsusilə Hannanın anasını canlandırmış Keyt Ualşın ifasını vurğulayır və aktrisanın "yaradıcılığının ən yaxşı işi" adlandırır. Seriala müsbət rəy verən Rayan, Feynberq və Şedin ikinci dərəcəli rol aktyorlarının (xüsusən Alişa Boe, Mayls Heyzer və Kristian Navarronun canlandırdıqları Cessika, Aleks və Toni obrazlarını) işlərini vurğulayırlar. "Indiewire"dən Liz Şennon Miller serialdan zövq aldığını bildirərək onu B+ balı ilə qiymətləndirir və ikinci dərəcəli aktyor heyətində irqi və gender balansının saxlandığını vurğulayır.Serial haqqında rəy bildirmiş tənqidçilərin qeyd etdiyi digər bir məsələ isə serialda qaldırılan ciddi problemlərə yetkin yanaşmadır. Bu məsələ, "Indiewire"dən Miller tərəfindən qiymətləndirilir və qeyd edir ki, "hekayənin böyüklər üçün nəzərdə tutulmuş hissələri inandırıcı və dürüst səslənir", lakin o, bu xüsusiyyətin teleserialın məzmununu daha da ağırlaşdırdığını qeyd edir."The Hollywood Reporter"dən Feynberq də qeyd edir ki, serial baxış üçün çox çətindir, "IGN"dən Şedin isə qeyd edir ki, seriala baxış "həddən artıq ağır və təzyiq edicidir…kifayət qədər güc alıcı təcrübədir, xüsusilə hissələrin toplaşaraq vahid mənzərə yaratdığı sonlarda seialın izlənilməsi çox çətindir."Feynberq serialda rejissor işini qiymətləndirərək deyir: "Tom MakKarti, Qreqq Araki və Karl Franklinin də daxil olduğu Sandens meylli rejissorlar qalereyası performanslarını yaxşı saxlayırlar", "The Boston Globe"dan Gilbert isə hekayə nəqlini qiymətləndirir: "Hekayə nəqli texnikası güclüdür, çünki biz bir saat ərzində əvvəlki seriyaya əsaslanan, lakin Hannanın həyatının yeni aspektlərini işıqlandıran və yeni personajları təqdim edən məzmunla qarşılaşırıq. Tədricən serialın fonu daha da zəngin və dərin olmağa başlayır."Yeniyetmə qorxusunu təsvir etdiyinə görə, serial həm də ciddi tənqidlərə məruz qalmışdır. "The New York Times"dan Mayk Heyli yazır ki, "serialda Hannanın məqsədinə əminliyi inandırıcı verilmir. Bu, ictimai işçinin gördüyü işi tez-tez xatırlatması kimi süni təsir bağışlayır." O, həm də, Kleyin ard-arda hər seriyada bir kasseti dinlədiyi süjet xəttini tənqid edərək yazır: "Bunun, süjet xətti qurmağa xidmət etməkdən başqa heç bir anlamı yoxdur. Seriyalar davam etdikcə siz özünüzü Kleyə qarşı qoyaraq, tez bir zamanda onun bütün kassetləri dinləməsini istəyəcəksiz.""The Guardian"dan Rebekka Nikolson serialın bir çox xüsusiyyətlərini, o cümlədən Minnett və Uelşin aktyor işini qiymətləndirsə də, süjet xəttini bəyənməmişdir. Məktəb həyatından bəhs edən "Çılğınlar və axmaqlar" və "Mənim həyatım adlandırılan şey" kimi seriallardan fərqli olaraq, "13 səbəb, niyə" serialının yaşlılar tərəfindən bəyənilməsinə də skeptik yanaşır: "Serial, incə hisslərlə əlaqəli istənilən qorxunc hərəkətin dəhşətli nəticəyə gətirib çıxaracağı ictimai məzmunun çatdırılması işinə həddən artıq aludə olub.""Washington Post"un televiziya tənqidçisi Henk Styuver serialı "qarışıq" və "inandırıcı olmayan" adlandırır və yazır: "13 seriya və bitmək bilməyən 13 saat – passiv-aktiv, inanılmaz sıxıcı, pis yazılmış və insanın enerjisini alan serial, ABC-nin köhnə "Afterschool" verilişləri kimi banal görünərək depressiya, rişxənd və intihar mövzularını aça bilmir." O, əlavə edir ki, "Hannanın kasset yazıları, getdikdən sonra insanların onun yoxluuna necə reaksiya verəcəyi haqqında düşünən yeniyetmənin fantaziyalarıdır.""San Francisco Chronicle"dan Devid Viqand seriala mülayim şərh verərək deyir ki, xüsusilə Hanna personajının uyğunsuz xarakterini bəyənməəyib. Lenqfordun "möhtəşəm aktyor işini" tərifləyən Viqan qeyd edir ki, "Elə olur ki, biz sadəcə personaja inanmırıq, onların etdikləri hərəkət və ya dedikləri sözlər bizim inamımızla üst-üstə düşmür…Hannanın düzgün olmayan hissləri onu dalana aparır. Sözsüz ki, eniyetmələr həmişə qarışıq və mürəkkəb hisslər yaşayırlar, lakin serial sərhədləri keçərək, bunu inanılmaz həddə çatdırır."Serial, yeniyetmələrin real həyatda hansı problemlərlə üzləşmələri, emosional qapalılığın necə intihara yol açmasını göstərdiyinə görə də təbliğ edilmişdir. Bəzi insanlar Hannanı sevərək onun qayğısına qalmış, qəhrmanı intihara sürükləyən səbəbləri qəbul etmişlər. Cəmiyyətə təsiri Təsvir edilən intihar və özünə-qəsd səhnələrinə görə, serial, cəmiyyətdə ciddi fikir ayrılıqlarına səbəb olmuş və nəticədə Netflix hər seriyanın başlanğıcında ciddi xəbərdarlıq yerləşdirməyə məcbur olmuşdur. Məktəb psixoloqları və pedaqoqlar serialla bağlı həyəcan təbili çalmışlar. Florida ştatının Palm-Biç qraflıq məktəblərinin superintendantının sözlərinə görə, onlar rəsmi olaraq valideynlərə müraciət edərək, məktəblərdə intihar və özünə-qəsd hallarının artması, qarşılaşılan bu cür hallarda bəzi tələbələrin "fikirlərini Netflix vasitəsiylə yayımlanan "13 səbəb" serialı əsasında formalaşdırmaları" haqqında məlumat vermişlər.Avstraliyada 12–25 yaşlı gənclərin psixi sağlamlığının mühafisəzi xidməti ilə məşğul olan "Headspace" təşkilatı, 2017-ci il aprel ayının sonunda məlumat yayaraq, teleserialın qrafik məzmunu ilə bağlı xəbərdarlıq etmiş və ölkədə yayımlanmasından sonra xidmətə gələn zənglərin artdığını bildirmişdir.İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı ölkələri arasında 2009–2012-ci illərdə ən yüksək intihar sayı göstəricisinə malik olan Yeni Zellandiyada teleserialın qrafik məzmunu nəzərə alınaraq, Film və Ədəbiyyat Klassifikasiyası idarəsi tərəfindən, 18 yaşına çatmış fərdlərin tək, daha az yaşlıların isə yalnız valideyn və ya himayədarın nəzarəti altında izləməyə icazə verən yeni "RP18" reytinqi yaradılmışdır.Mübahisələrə cavab olaraq, icraçı prodüserlərdən biri olan müğənni Selena Qomez teleserialı müdafiə etmişdir. O, Associated Press agentliyinə verdiyi müsahibədə bildirir ki, "Cey Aşerin yazdığı kitab əvvəlcədən gözəl faciə, mürəkkəb və həyəcanlı əsər kimi nəzərdə tutulmuşdu və biz yaradıcılıq prosesində ilkin mənbəyə sadiq qalmışıq." "Biz bunu ədalətlə etmişik və bəli, [cavab reaksiyası] gələcək, heç nəyə baxmayaraq. Bu, müzakirə üçün heç də sadə mövzu deyil və mənim bəxtim gətirib ki, mövzu ilə işləmək imkanı əldə etmişəm."2017-ci ilin aprelində Milli Məktəb Psixoloqları Assosiasiyası (ing. National Association of School Psychologists) tərəfindən yayımlanmış bəyannamədə deyilir: "Tədqiqatlar göstərmişdir ki, bir şəxsin intiharının görünməsi və ya bu haqqda xəbər, psixi xəstəlikdən əziyyət çəkən gənclərin intihara əl atmasına gətirən çoxsaylı faktorlardan biridir." Assosasiya tərəfindən bütün ölkə məktəblərinə məktublar göndərilmiş və serialla bağlı xəbərdarlıq edilmişdir.2017-ci ilin mayında Klinik Uşaq və Yenyetmə Psixologiyası Cəmiyyəti (ing. Society of Clinical Child and Adolescent Psychology) tərəfindən nəşr edilmiş bəyannamədə də, serialın zəif psixoloji vəziyyətə malik gənclər arasında özünə-qəsdə səbəb ola biləcəyi, həmçinin bu cür gənclərlə işləyən mütəxəssislərin iş vasitələrinin yararsız hala gətirməsi qeyd edilmişdir. Netflixə ünvanlanmış tələbnamədə isə hər seriyadan sonar psixi sağlamlıq resurslarının göstərildiyi teqlərin yerləşdirilməsi, depressiya və intihar simptomlarının ixtisaslaşmış mütəxəssislər tərəfindən effektiv müalicə edilməsi haqqında qeydin göstərilməsi tələb edilmişdir. Klinik psixoloqlar Deniel Cey Reydenberq və Erika Martinez, həmçinin, "Teen Vogue" jurnalının psixi sağlamlıq vəkili MolliKeyt Klayn, serialın Verter effekti yarada biləcəyi ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə etmişlər. Lakin, Şimal-Qərb Universitetinin Ailə İnstitutunun məsləhətçisi Erik Bison qeyd edir ki, "bir serialın kimisə intihara sövq edəcəyi inandırıcı deyil."Psixi sağlamlıq üzrə mütəxəssislər də, intihar hallarının qarşısının alınması üçün filmlər və bədii ədəbiyyatda intihar səhnlərinin təsvirindən qaçınmağa çağıran müraciətə əhəmiyyət vermədən "açıq intihar səhnələrini göstərən serial"ı tənqid etmişlər. Hannanın intiharını kiçik detallara kimi qrafik və nəqli təsvir edən mövsüm finalı bu baxımdan daha çox tənqid edilmişdir. Serialın ssenari müəlliflərindən biri olan Nik Şeff isə müdafiə mövqeyində dayanaraq bildirir ki, serial, intiharın "sakit getmək" olması haqqında mifin dağıdılmasına istiqamətlənmişdir, həmçinin, o, özünün necə intihardan çəkindirilməsini xatırlamış, sağ qalmış intiharçılardan bunun necə ağrılı və dəhşətli olmasını öyrənmişdir.Milli Məktəb Psixoloqları Assosiasiyasının bəyannaməsində həm də o, tənqid edilir ki, serialda Hannaya rişxənd edilməsi və qeyri-ciddi münasibət göstərilməsi onun intiharına səbəb olmuşdur, halbuki bu ciddi faktorlardan biri olsa da, rişxənd daha çox psixi xəstəliyi olan şəxsi intihara gətirib çıxara bilər. Minneapolisdə məktəb məsləhətçisi olan Aleks Moen ümumilikdə serialın süjetini müzakirə edir: "ümumilikdə təsvir edilir ki, intihar etsəz də siz yaxınlarınızla ünsiyyətdə ola bilərsiz, və insanlar qəfildən sizi anlamağa başlayacaqlar, nələr yaşadığınıcı və qğrılarınızın dərinliyini başa düşəcəklər…Cazibədar, sentimental oğlan sizə vurulacaq və sizin qisasınızı alacaq, beləliklə siz yaşaya biləcəksiz."Digər məsləhətçilər isə, Hannanın Cənab Porterə müraciət etmək cəhdində onun şagirdin açıq suisidal göstəricilərini gösdən qaçırması, həmçinin hadisəni törədənin adını çəkmədən zorlama ilə bağlı polisi xəbərdar etməkdən imtina etməsini tənqid edirlər. Moenin sözlərinə görə, məktəb məsləhətçiləri populyar mədəniyyətdə adətən qeyri-effektiv və kobud təsvir edilsələr də, bu dəfə bütün çərçivələrdən çıxaraq qeyri-etik və qeyri-leqal təsvir edilmişdir. "Slate" jurnalına verdiyi müsahibədə o, qeyd edir: "Bu, gülüncdür! Məsləhətçilər polis deyil. Biz tədqiqat başlamalı deyilik. Biz gördüyümüz iş və aldığımız məlumatla bağlı hər bir məlumatı polisə çatdırmalıyıq."2017-ci ilin mayında Kanada Psixi Sağlamlıq Assosasiyası (ing. Canadian Mental Health Association) və İntiharların Qarşısının Alınması Mərkəzi (ing. Centre for Suicide Prevention) birlikdə, Milli Məktəb Psixoloqları Assosiasiyasının qaldırdığı məsələlərə toxunan bəyannamə yayımlamışdır. Kanada Psixi Sağlamlıq Assosasiyası teleserialın intiharı qlamurlaşdıracağından ehtiyat edir, həmçinin bəzi insanların, xüsusilə yeniyetmələrin fikirlərini səhv istiqamətə yönləndirə biləcəyini bildirir. Həmçinin Hannanın intihar səhnəsinin Kanada Psixi Sağlamlıq Assosasiyası və Amerika Suisidioloqlar Assosasiyasının məsləhətlərinə uyğun gəlmədiyi vurğulanmışdır. KPSA və İQAM "günbəgün yayılmaqda olan bu sağlamlıq probleminin" işıqlandırılmasında serialın rolunu yüksək qiymətləndirsələr də, əlavə etmişlər ki, işıqlandırma təhlükəsiz vəə məsuliyyətli şəkildə edilməlidir. Mediada intihar səhnələrinin və intihar mövzusunun təsvirinin intihar hallarının artmasına təsirindən bəhs edərkən qeyd edilir ki, "Onlar, səbəb olaraq yalnız rişxənd hadisəsini göstərməklə intiharı sadələşdirə bilərlər, Hollivud süjetinin əsasına qoymaqla, intiharı romantikləşdirə bilərlər, izləyicilərin, xüsusilə gəclərin psixologiyasına pis təsir edəcək qədər dəqiqlik intihar səhnələrinin qrafik təsvirini verə bilərlər, intiharın başqalarına dərs vermək üçün yaxşı yol olması kimi səhv düşüncələr yaranmasına səbəb ola birlərlər." Xarici keçidlər 13 Reasons Why Netflixdə 13 səbəb — Internet Movie Database saytında.13 səbəb TV.com saytında

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=776308

13 səbəb (teleserial, 2017)

"13 səbəb" və ya orijinal adı ilə "Niyəsi üçün 13 səbəb" (ing. 13 Reasons Why) — Cey Aşerin 2007-ci ildə nəşr edilmiş "13 səbəb" romanının Netflix üçün Brayan Yorki tərəfindən uyğunlaşdırılmış ssenarisi əsasında çəkilmiş ABŞ mistik-drama teleserialıdır. Serialda hadisələr tələbə Kley Censen və onun intihar etmiş rəfiqəsi Hanna Beykerin ətrafında baş verir. Beyker intihardan əvvəl başına gəlmiş hadisələri audio kassetlərə yazaraq dostlarına miras qoyur, ölümündə kimlərin günahkar olmasını göstərir. Serialın şourannerləri Dayana Son və Brayan Yorkidir. Birinci mövsüm on üç seriyadan ibarət olmuşdur. Serialın prodüserliyini July Moon Productions, Kicked to the Curb Productions, Anonymous Content və Paramount Television etmişdir. Əslində baş rolunu Selena Qomezin oynadığı bədii film kimi Universal Pictures tərəfinfən ekranlaşdırılması nəzərdə tutulmuş layihə, sonradan Netflix tərəfindən teleserial formatına uyğunlaşdırılmışdır. Qomez icraçı prodüser vəzifəsini yerinə yetirmişdir. Serialın on üç seriyası və "13 səbəb: Səbəblərin arxasında" adlı xüsusi əlavə Netflix tərəfindən 31 mart 2017-ci ildə yayımlanmışdır. Serial, həm tənqidçilər, həm də izləyicilər tərəfindən əsasən müsbət qarşılanmış, mövzuya yanaşma və aktyor seçimi — xüsusilə Dilan Minnett və Ketrin Lenqfordun baş rollara seçilməsi — yüksək qiymətləndirilmişdir. İntihar və cinsi təcavüz səhnələrinin detallı qrafik təsvir edilməsi, serial ətrafında bəzi mübahisə və müzakirələrə səbəb olmuşdur. 2017-ci ilin mayında serialın ikinci mövsüm üçün uzadılmasını elan etmiş və yeni mövsümün 2018-ci ilin mayında yayımlanmışdır. 6 iyun 2018-ci ildə Netflix serialı üçüncü mövsümə qədər uzatdığını və üçüncü mövsümün 2019-cu ildə yayımlanacağını elan etmişdir. Kley Censon sinif yoldaşı və sevdiyi qız olan Hanna Bakerın intihar etməsindən sonra evinin qabağında Hannanın hazırlamış olduğu kassetləri tapır. Kassetlərdə Hanna onu intihara cəzb edən şəxslər və onlar haqqında hekayələri danışır. Ölümünə 13 səbəb gətirən Hanna kassetləri haqqında danışdığı şəxslərin hamısının sıra ilə dinləməsini tələb edir. Kley kassetləri dinlədikdən sonra Hannaya pislik edənlərin cəzalandırılmasına çalışır. Dilan Minnett — Kley Censen Ketrin Lengford — Hanna Beyker Kristian Navarro — Toni Padilla Alişa Boe — Cessika Devis Brendon Flinn — Castin Foli Castin Prentis — Brays Uolker Mayls Heyzer — Aleks Stendall Ross Battler — Zak Dempsi Devin Druid — Tayler Daun Emi Harqrivs — Leyni Censen Derek Lyuk — Kevin Porter Keyt Uelş — Oliviya Beyker Brayan d'Arsi Ceyms — Endryu "Endi" Beyker Coş Hemilton — Mett Censen Mişel Selen Enq — Kortni Kraymsen Stiven Silver — Markus Kol Ayona Aleksus — Şeri Holland Tommi Dorfman — Rayan Şeyver Sosi Bekon — Skye Miller Brendon Larrakuent — Ceff Atkins Timoti Qranaderos — Montqomeri de la Kruz Stiven Ueber — Qari Bolan Keiko Agena — Pem Bradli Mark Pelleqrino — Deputi Stendall Cozef Si Fillips — Cənab Devis Sindi Çanq — Karen Dempsi Henri Zaqa — Bred Robert Qant — Todd Kraymsen Vilson Kruz — Dennis Vaskez I mövsüm (2017) II mövsüm (2018) Selena Qomezin Hanna obrazını canlandırması şərti ilə romanın ekranlaşdırılması haqqını "Universal Studios" 8 fevral 2011-ci ildə almışdır. 29 oktyabr 2015-ci ildə Netflix tərəfindən kitabın televiziya adaptasiyasının həyata keçiriləcəyi, Selena Qomezin isə icraçı prodüser kimi çıxış edəcəyi elan edildi. Daha sonra, Tom MakKarti ilə ilk iki seriyanın çəkilməsi üçün razılıq əldə edilmişdir. Serialda prodüser kimi "Anonymous Content" və "Paramount Television" çıxış etmiş, icraçı prodüser vəzifəsini isə Qomez, MakKarti, Coy Qorman, Maykl Şuqer, Stiv Qolin, Mendi Tifi və Kristel Leyblin həyata keçirmişlər.Çəkilişlər 2016-cı ilin yayında Kaliforniyanın Vallejo, Benisiya, San-Rafael, Krokett və Sebastopol kəndlərində aparılmışdır. İlk mövsüm və xüsusi buraxılış 31 mart 2017-ci ildə Netflix tərəfindən çıxarılmışdır.Serialın ağır məzmunu və emosional gərginliyinə görə, çəkiliş meydanında aktyorlara kanisterapiya məqsədi ilə xüsusi seçilmiş itlər verilmişdir.7 may 2017-ci ildə Netflix serialın ikinci mövsüm üçün yeniləndiyini elan etmişdir. İkinci mövsümün qısa promosu serialın Facebook sosial şəbəkəsindəki 13 Reasons Why adlı səhifəsində təqdim edilmişdir. İkinci mövsümün çəkilişlərinə 12 iyun 2017-ci ildə başlanılsa da, Şimali Kaliforniyada baş verən meşə yanğınlarına çəkilişlər yarımçıq saxlanılmışdır. İkinci mövsümün istehsalı 2017-ci ilin dekabrında tamamlanmışdır. İkinci mövsümün bütün seriyaları 18 may 2018-ci ildə təqdim edilmişdir.6 iyun 2018-ci ildə Netflix serialın üçüncü mövsüm üçün uzadılması haqqında məlumat yaymış və yeni mövsümün 2019-cu ildə çıxarılmasını planlaşdırdıqlarını demişdir. Tənqidçilərin mövqeyi Serial, tənqidçilərdən əsasən müsbət rəylər almış, xüsusilə serialda qaldırılmış mövzulara yanaşma, aktyor heyətinin işi, rejissor işi, hekayə, vizual effektlər, mənbə materialı ilə iş və qarnlıq mövzulara yetkin yanaşma qiymətləndirilmişdir. Rəy aqqreqatoru "Rotten Tomatoes"da serial, 42 rəy əsasında 86% reytinqlə 7.28/10 balla qiymətləndirilmişdir. Sayt tənqidçilərinin konsesusunda oxuyuruq: "13 səbəb bestseller olan mənbə materialını yaxşı vizual materialla tamamlayır." "Metacritic"də 16 tənqidçi rəyinə əsasən 76/100 balla qiymətləndirilən serial "əsasən müsbət rəylər" almışdır."IGN"dən Cessi Şedin serialı 9.2/10 balla qiymətləndirərək "möhtəşəm" adlandırır, serialın "çox güclü və ürək parçalayan" olmasını qeyd edir və "XXI əsrin ən yaxşı məktəb dramaları arasında yer tutması"nı vurğulayır. "The Boston Globe"dan Metyu Gilbert seriala parlaq rəy verərək yazır ki, "drama hissiyyatlı, maraqlı və ən əsası tıxanıqlıq yaratmayandır". "Variety" jurnalından Morin Rayan qeyd edir ki, serial "heç şübhəsiz ki, səmimi, həm də bir çox cəhətdən yaradıcılıq baxımından uğurludur" və onu "mütləq baxmağa lazım" hesab edir. "Entertainment Weekly"dən Li Qrinblatt bütün mövsümü B+ balı ilə qiymətləndirir və qeyd edir ki, serial "gənc, özünü itirmiş və bizim dünya üçün həddən artıq kövrək olmanın nə ilə nəticələnə biləcəyini açıq göstərir." "The Hollywood Reporter"dən Deniel Feynberq də serialı qiymətləndirərək "gənc nəslin şərəfli adaptasiyası" adlandırır, aktyor işi, rejissor işi, aktuallıq və baxımlığı serialın müsbət tərəfləri kimi qeyd edir.Aktyor heyətinin işi, xüsusilə Ketrin Lengfordun canlandırdığı Hanna, Dilan Minnettin canlandırdığı Kley obrazları müxtəlif tənqidçilər tərəfindən qeyd edilmiş və təriflənmişdir. "IGN"dən Şedin aktyor heyətinin işini qiymətləndirərək, Minnett və Lenqfordun performansını xüsusi qeyd edərək yazır: "Lenqford baş rol olan Hanna obrazında parlaqdır…və o, Hannanın optimizim və dərin kədərini öz simasında yaxşı əks etdirir. Minnetin canlandırdığı Kley obrazı bir qədər daha soyuq və çəkingən olsa da, aktyor işin öhdəsindən mükəmməl gələrək, əksər hallarda çətin görünən rolu lazımınca canandıra bilir." "The Boston Globe"dan Gilbert, Lenqford və Minnet arasındakı kimyanı qiymətləndirərək deyir ki, "bu iki gənc aktyoru birlikdə izləmək böyük həzzdir", "IGN"dən Şedin isə bununla razılaşaraq əlavə edir ki, "tez-tez onların birlikdəliyinin ən yaxşı hissəsi, hisslərini bir-birinə etiraf edə bilməyən iki yeniyetmənin düzgün axımlı isti münasibətləridir." "The Hollywood Reporter"dən Feynberq hər iki aktyorun işini qiymətləndirir: "Lenqfordun ürək parçalayan açıqlığı sizi qeyri-mümkünlüyünü bildiyiniz taleyə inanmağa sövq edir. Aktrisanın dinamik diapazona malik performansı, Minnetti çətin vəziyyətə salaraq, iki obrazın əhval-ruhiyyəsi arasındakı fərqi daha qabarıq göstərməyə məcbur edir.""Variety" jurnalından Rayan yalnız baş rol ifaçılarını deyil, ikinci dərəcəli rolları ifa edən aktyorların işini də qiymətləndirərək, xüsusilə Hannanın anasını canlandırmış Keyt Ualşın ifasını vurğulayır və aktrisanın "yaradıcılığının ən yaxşı işi" adlandırır. Seriala müsbət rəy verən Rayan, Feynberq və Şedin ikinci dərəcəli rol aktyorlarının (xüsusən Alişa Boe, Mayls Heyzer və Kristian Navarronun canlandırdıqları Cessika, Aleks və Toni obrazlarını) işlərini vurğulayırlar. "Indiewire"dən Liz Şennon Miller serialdan zövq aldığını bildirərək onu B+ balı ilə qiymətləndirir və ikinci dərəcəli aktyor heyətində irqi və gender balansının saxlandığını vurğulayır.Serial haqqında rəy bildirmiş tənqidçilərin qeyd etdiyi digər bir məsələ isə serialda qaldırılan ciddi problemlərə yetkin yanaşmadır. Bu məsələ, "Indiewire"dən Miller tərəfindən qiymətləndirilir və qeyd edir ki, "hekayənin böyüklər üçün nəzərdə tutulmuş hissələri inandırıcı və dürüst səslənir", lakin o, bu xüsusiyyətin teleserialın məzmununu daha da ağırlaşdırdığını qeyd edir."The Hollywood Reporter"dən Feynberq də qeyd edir ki, serial baxış üçün çox çətindir, "IGN"dən Şedin isə qeyd edir ki, seriala baxış "həddən artıq ağır və təzyiq edicidir…kifayət qədər güc alıcı təcrübədir, xüsusilə hissələrin toplaşaraq vahid mənzərə yaratdığı sonlarda seialın izlənilməsi çox çətindir."Feynberq serialda rejissor işini qiymətləndirərək deyir: "Tom MakKarti, Qreqq Araki və Karl Franklinin də daxil olduğu Sandens meylli rejissorlar qalereyası performanslarını yaxşı saxlayırlar", "The Boston Globe"dan Gilbert isə hekayə nəqlini qiymətləndirir: "Hekayə nəqli texnikası güclüdür, çünki biz bir saat ərzində əvvəlki seriyaya əsaslanan, lakin Hannanın həyatının yeni aspektlərini işıqlandıran və yeni personajları təqdim edən məzmunla qarşılaşırıq. Tədricən serialın fonu daha da zəngin və dərin olmağa başlayır."Yeniyetmə qorxusunu təsvir etdiyinə görə, serial həm də ciddi tənqidlərə məruz qalmışdır. "The New York Times"dan Mayk Heyli yazır ki, "serialda Hannanın məqsədinə əminliyi inandırıcı verilmir. Bu, ictimai işçinin gördüyü işi tez-tez xatırlatması kimi süni təsir bağışlayır." O, həm də, Kleyin ard-arda hər seriyada bir kasseti dinlədiyi süjet xəttini tənqid edərək yazır: "Bunun, süjet xətti qurmağa xidmət etməkdən başqa heç bir anlamı yoxdur. Seriyalar davam etdikcə siz özünüzü Kleyə qarşı qoyaraq, tez bir zamanda onun bütün kassetləri dinləməsini istəyəcəksiz.""The Guardian"dan Rebekka Nikolson serialın bir çox xüsusiyyətlərini, o cümlədən Minnett və Uelşin aktyor işini qiymətləndirsə də, süjet xəttini bəyənməmişdir. Məktəb həyatından bəhs edən "Çılğınlar və axmaqlar" və "Mənim həyatım adlandırılan şey" kimi seriallardan fərqli olaraq, "13 səbəb, niyə" serialının yaşlılar tərəfindən bəyənilməsinə də skeptik yanaşır: "Serial, incə hisslərlə əlaqəli istənilən qorxunc hərəkətin dəhşətli nəticəyə gətirib çıxaracağı ictimai məzmunun çatdırılması işinə həddən artıq aludə olub.""Washington Post"un televiziya tənqidçisi Henk Styuver serialı "qarışıq" və "inandırıcı olmayan" adlandırır və yazır: "13 seriya və bitmək bilməyən 13 saat – passiv-aktiv, inanılmaz sıxıcı, pis yazılmış və insanın enerjisini alan serial, ABC-nin köhnə "Afterschool" verilişləri kimi banal görünərək depressiya, rişxənd və intihar mövzularını aça bilmir." O, əlavə edir ki, "Hannanın kasset yazıları, getdikdən sonra insanların onun yoxluuna necə reaksiya verəcəyi haqqında düşünən yeniyetmənin fantaziyalarıdır.""San Francisco Chronicle"dan Devid Viqand seriala mülayim şərh verərək deyir ki, xüsusilə Hanna personajının uyğunsuz xarakterini bəyənməəyib. Lenqfordun "möhtəşəm aktyor işini" tərifləyən Viqan qeyd edir ki, "Elə olur ki, biz sadəcə personaja inanmırıq, onların etdikləri hərəkət və ya dedikləri sözlər bizim inamımızla üst-üstə düşmür…Hannanın düzgün olmayan hissləri onu dalana aparır. Sözsüz ki, eniyetmələr həmişə qarışıq və mürəkkəb hisslər yaşayırlar, lakin serial sərhədləri keçərək, bunu inanılmaz həddə çatdırır."Serial, yeniyetmələrin real həyatda hansı problemlərlə üzləşmələri, emosional qapalılığın necə intihara yol açmasını göstərdiyinə görə də təbliğ edilmişdir. Bəzi insanlar Hannanı sevərək onun qayğısına qalmış, qəhrmanı intihara sürükləyən səbəbləri qəbul etmişlər. Cəmiyyətə təsiri Təsvir edilən intihar və özünə-qəsd səhnələrinə görə, serial, cəmiyyətdə ciddi fikir ayrılıqlarına səbəb olmuş və nəticədə Netflix hər seriyanın başlanğıcında ciddi xəbərdarlıq yerləşdirməyə məcbur olmuşdur. Məktəb psixoloqları və pedaqoqlar serialla bağlı həyəcan təbili çalmışlar. Florida ştatının Palm-Biç qraflıq məktəblərinin superintendantının sözlərinə görə, onlar rəsmi olaraq valideynlərə müraciət edərək, məktəblərdə intihar və özünə-qəsd hallarının artması, qarşılaşılan bu cür hallarda bəzi tələbələrin "fikirlərini Netflix vasitəsiylə yayımlanan "13 səbəb" serialı əsasında formalaşdırmaları" haqqında məlumat vermişlər.Avstraliyada 12–25 yaşlı gənclərin psixi sağlamlığının mühafisəzi xidməti ilə məşğul olan "Headspace" təşkilatı, 2017-ci il aprel ayının sonunda məlumat yayaraq, teleserialın qrafik məzmunu ilə bağlı xəbərdarlıq etmiş və ölkədə yayımlanmasından sonra xidmətə gələn zənglərin artdığını bildirmişdir.İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı ölkələri arasında 2009–2012-ci illərdə ən yüksək intihar sayı göstəricisinə malik olan Yeni Zellandiyada teleserialın qrafik məzmunu nəzərə alınaraq, Film və Ədəbiyyat Klassifikasiyası idarəsi tərəfindən, 18 yaşına çatmış fərdlərin tək, daha az yaşlıların isə yalnız valideyn və ya himayədarın nəzarəti altında izləməyə icazə verən yeni "RP18" reytinqi yaradılmışdır.Mübahisələrə cavab olaraq, icraçı prodüserlərdən biri olan müğənni Selena Qomez teleserialı müdafiə etmişdir. O, Associated Press agentliyinə verdiyi müsahibədə bildirir ki, "Cey Aşerin yazdığı kitab əvvəlcədən gözəl faciə, mürəkkəb və həyəcanlı əsər kimi nəzərdə tutulmuşdu və biz yaradıcılıq prosesində ilkin mənbəyə sadiq qalmışıq." "Biz bunu ədalətlə etmişik və bəli, [cavab reaksiyası] gələcək, heç nəyə baxmayaraq. Bu, müzakirə üçün heç də sadə mövzu deyil və mənim bəxtim gətirib ki, mövzu ilə işləmək imkanı əldə etmişəm."2017-ci ilin aprelində Milli Məktəb Psixoloqları Assosiasiyası (ing. National Association of School Psychologists) tərəfindən yayımlanmış bəyannamədə deyilir: "Tədqiqatlar göstərmişdir ki, bir şəxsin intiharının görünməsi və ya bu haqqda xəbər, psixi xəstəlikdən əziyyət çəkən gənclərin intihara əl atmasına gətirən çoxsaylı faktorlardan biridir." Assosasiya tərəfindən bütün ölkə məktəblərinə məktublar göndərilmiş və serialla bağlı xəbərdarlıq edilmişdir.2017-ci ilin mayında Klinik Uşaq və Yenyetmə Psixologiyası Cəmiyyəti (ing. Society of Clinical Child and Adolescent Psychology) tərəfindən nəşr edilmiş bəyannamədə də, serialın zəif psixoloji vəziyyətə malik gənclər arasında özünə-qəsdə səbəb ola biləcəyi, həmçinin bu cür gənclərlə işləyən mütəxəssislərin iş vasitələrinin yararsız hala gətirməsi qeyd edilmişdir. Netflixə ünvanlanmış tələbnamədə isə hər seriyadan sonar psixi sağlamlıq resurslarının göstərildiyi teqlərin yerləşdirilməsi, depressiya və intihar simptomlarının ixtisaslaşmış mütəxəssislər tərəfindən effektiv müalicə edilməsi haqqında qeydin göstərilməsi tələb edilmişdir. Klinik psixoloqlar Deniel Cey Reydenberq və Erika Martinez, həmçinin, "Teen Vogue" jurnalının psixi sağlamlıq vəkili MolliKeyt Klayn, serialın Verter effekti yarada biləcəyi ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə etmişlər. Lakin, Şimal-Qərb Universitetinin Ailə İnstitutunun məsləhətçisi Erik Bison qeyd edir ki, "bir serialın kimisə intihara sövq edəcəyi inandırıcı deyil."Psixi sağlamlıq üzrə mütəxəssislər də, intihar hallarının qarşısının alınması üçün filmlər və bədii ədəbiyyatda intihar səhnlərinin təsvirindən qaçınmağa çağıran müraciətə əhəmiyyət vermədən "açıq intihar səhnələrini göstərən serial"ı tənqid etmişlər. Hannanın intiharını kiçik detallara kimi qrafik və nəqli təsvir edən mövsüm finalı bu baxımdan daha çox tənqid edilmişdir. Serialın ssenari müəlliflərindən biri olan Nik Şeff isə müdafiə mövqeyində dayanaraq bildirir ki, serial, intiharın "sakit getmək" olması haqqında mifin dağıdılmasına istiqamətlənmişdir, həmçinin, o, özünün necə intihardan çəkindirilməsini xatırlamış, sağ qalmış intiharçılardan bunun necə ağrılı və dəhşətli olmasını öyrənmişdir.Milli Məktəb Psixoloqları Assosiasiyasının bəyannaməsində həm də o, tənqid edilir ki, serialda Hannaya rişxənd edilməsi və qeyri-ciddi münasibət göstərilməsi onun intiharına səbəb olmuşdur, halbuki bu ciddi faktorlardan biri olsa da, rişxənd daha çox psixi xəstəliyi olan şəxsi intihara gətirib çıxara bilər. Minneapolisdə məktəb məsləhətçisi olan Aleks Moen ümumilikdə serialın süjetini müzakirə edir: "ümumilikdə təsvir edilir ki, intihar etsəz də siz yaxınlarınızla ünsiyyətdə ola bilərsiz, və insanlar qəfildən sizi anlamağa başlayacaqlar, nələr yaşadığınıcı və qğrılarınızın dərinliyini başa düşəcəklər…Cazibədar, sentimental oğlan sizə vurulacaq və sizin qisasınızı alacaq, beləliklə siz yaşaya biləcəksiz."Digər məsləhətçilər isə, Hannanın Cənab Porterə müraciət etmək cəhdində onun şagirdin açıq suisidal göstəricilərini gösdən qaçırması, həmçinin hadisəni törədənin adını çəkmədən zorlama ilə bağlı polisi xəbərdar etməkdən imtina etməsini tənqid edirlər. Moenin sözlərinə görə, məktəb məsləhətçiləri populyar mədəniyyətdə adətən qeyri-effektiv və kobud təsvir edilsələr də, bu dəfə bütün çərçivələrdən çıxaraq qeyri-etik və qeyri-leqal təsvir edilmişdir. "Slate" jurnalına verdiyi müsahibədə o, qeyd edir: "Bu, gülüncdür! Məsləhətçilər polis deyil. Biz tədqiqat başlamalı deyilik. Biz gördüyümüz iş və aldığımız məlumatla bağlı hər bir məlumatı polisə çatdırmalıyıq."2017-ci ilin mayında Kanada Psixi Sağlamlıq Assosasiyası (ing. Canadian Mental Health Association) və İntiharların Qarşısının Alınması Mərkəzi (ing. Centre for Suicide Prevention) birlikdə, Milli Məktəb Psixoloqları Assosiasiyasının qaldırdığı məsələlərə toxunan bəyannamə yayımlamışdır. Kanada Psixi Sağlamlıq Assosasiyası teleserialın intiharı qlamurlaşdıracağından ehtiyat edir, həmçinin bəzi insanların, xüsusilə yeniyetmələrin fikirlərini səhv istiqamətə yönləndirə biləcəyini bildirir. Həmçinin Hannanın intihar səhnəsinin Kanada Psixi Sağlamlıq Assosasiyası və Amerika Suisidioloqlar Assosasiyasının məsləhətlərinə uyğun gəlmədiyi vurğulanmışdır. KPSA və İQAM "günbəgün yayılmaqda olan bu sağlamlıq probleminin" işıqlandırılmasında serialın rolunu yüksək qiymətləndirsələr də, əlavə etmişlər ki, işıqlandırma təhlükəsiz vəə məsuliyyətli şəkildə edilməlidir. Mediada intihar səhnələrinin və intihar mövzusunun təsvirinin intihar hallarının artmasına təsirindən bəhs edərkən qeyd edilir ki, "Onlar, səbəb olaraq yalnız rişxənd hadisəsini göstərməklə intiharı sadələşdirə bilərlər, Hollivud süjetinin əsasına qoymaqla, intiharı romantikləşdirə bilərlər, izləyicilərin, xüsusilə gəclərin psixologiyasına pis təsir edəcək qədər dəqiqlik intihar səhnələrinin qrafik təsvirini verə bilərlər, intiharın başqalarına dərs vermək üçün yaxşı yol olması kimi səhv düşüncələr yaranmasına səbəb ola birlərlər." Xarici keçidlər 13 Reasons Why Netflixdə 13 səbəb — Internet Movie Database saytında.13 səbəb TV.com saytında

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=505035

13 yanvar

13 yanvar — Qriqorian təqvimində ilin 13-cü günü. Bu tarixdə ilin sonuna 352 gün (uzun ildə 353 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 31 dekabr tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl E.ə. 27 — Oktavian Avqust dövləti Senatın və xalqın sərbəst sərəncamına verib. O, on il müddətinə İspaniya, Qaul və Suriyanı öz əyaləti kimi idarə edib. 1900 — Çex millətçiliyinə qarşı mübarizə aparmaq üçün, imperator I Frans İosif Almaniyanın imperiya ordusunda alman dilini rəsmi edib. 1968 — Conni Keş Folsom Dövlət Həbsxanasında çıxış edib. 2020 — ABŞ-də ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb. Azərbaycana aid hadisələr 1813 — Rusiya imperiyasının əsgərləri Talış xanlığının paytaxtı Lənkəran şəhərini işğal edib. 1993 — Azərbaycan Kimyəvi Silahların Qadağan edilməsi Təşkilatına qoşulub. 2013 — "Nargis" jurnalı ilk dəfə nəşr olunub. 1600-cü ildən əvvəl 1334 — II Henri, Kastiliya və Leon kralı 1834 — Con Gilbert Beyker, İngiltərə botaniki 1897 — Ruhulla Axundov, Azərbaycan dövlət xadimi 1909 — Simon Virsaladze, Gürcüstan teatr rəssamı 1937 — Ariadna Şengelaya, Gürcüstan aktrisası 1956 — Zakir Qaralov, Azərbaycan prokuroru 1974 — Xoşqədəm Baxşəliyeva, Azərbaycan jurnalisti və televiziya aparıcısı 1975 — Endrü Yan, ABŞ siyasətçisi 1976 — Mario Yepes, Kolumbiya futbolçusu və baş məşqçisi 1977 — Orlando Blum, İngiltərə aktyoru 1978 — Sebastian Reyman, Finlandiya müğənnisi 1980 — Akira Kaci, Yaponiya futbolçusu 1987 — Radoslav Voytaşek, Polşa şahmatçısı 1988 — Elçin Nəsirov, Azərbaycan kiçik çavuşu 1600-cü ildən əvvəl E.ə. 86 — Qay Mari, Roma imperatoru 1838 — Ferdinand Ris, Almaniya bəstəkarı və pianoçusu 1885 — Şayler Kolfaks, ABŞ siyasətçisi 1904 — Vasili Veliçko, Rusiya şairi 1906 — Aleksandr Popov, Rusiya fiziki 1941 — Ceyms Coys, İrlandiya yazıçısı 1978 — Hyubert Hamfri, ABŞ siyasətçisi 1987 — İqor İlyinski, Rusiya aktyoru 1992 — Mehdi Abbasov, Azərbaycan baş leytenantı, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 1994 — İsrafil Şahverdiyev, Azərbaycan hərbçisi, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 2002 — Qreqorio Fuentes, Kuba balıqçısı Lefter Küçükandonyadis, Türkiyə futbolçusu və baş məşqçisi Rauf Denktaş, Türkiyə siyasətçisi Bayramlar və xüsusi günlər Kabo-Verde — Demokratiya Günü Toqo — Azadlıq Günü Köhnə yeni il günü.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=1992

14-cü Meyci ili böhranı

1881-ci il böhranı və ya 14-cü Meyci ili böhranı (明治十四年の政変, Meyci cuyonen no seyhen) – 1881-ci ildə Yaponiyada Okuma Şiqenobunun hökumətdən göndərilməsi ilə baş vermiş siyasi böhran. Böhran nəticəsində keçmiş Satsuma və Çoşu domenlərindən olan müşavirlər arasında həmrəklik güclənmiş və 10 il ərzində konstitusiyanın tərtib olunması qərarı verilmişdi. Böhran siyasi müxalifəti gücləndirərək Meyci hökumətinin avtoritar rejimini zəiflətmişdir. 1877-ci ildə Kyuşuda baş verən Satsuma üsyanının yatırılmasından sonra Yaponiyada vəziyyət stabilləşmişdi. Meyci hökumətinin siyasəti sayəsində fermerlərin vəziyyəti daha yaxşı idi, sənaye inkişaf edirdi və vergi islahatından sonra dövlətin gəlir mənbəyi möhkəmlənmişdi. Xarici siyasətdə isə Yaponiya Ryukyu adalarını Çinin əlindən almaq üzrə idi, Koreyada dayaq nöqtəsi əldə etmişdi və Rusiya ilə şimaldakı adalarla bağlı mübahisələri həll etmişdi.Bunların fonunda daxili işlər naziri Okubo Toşimiçinin hökumətdə çox böyük təsiri var idi və ölkənin de fakto diktatoruna çevrilmişdi. Okubo ətrafına keçmiş Çoşu və Satsuma domenlərindən olan həmkarlarından ibarət heyət toplamışdı. 1878-ci ilin ortasında Okubo siyasətinə qarşı olan bir qrup samuray tərəfindən qətlə yetirilmişdir. Onun həmkarları bir müddət harmoniya içərisində fəaliyyət göstərməyə davam etsələr da, hökumət əvvəlki effektivliyini itirməyə başlamışdı. Buna görə də Okubonu əvəz edəcək liderə ehtiyac var idi. Okubo satsumalı olsa da, hökumətdə ən çox etibar etdiyi şəxslərdən biri İto Hirobumi idi və tezliklə İto daxili işlər naziri vəzifəsini tutmuşdur. Lakin Okubonun digər etibar etdiyi şəxslərdən biri olan Okuma Şiqenobu İtodan 3 yaş böyük idi və daha təcrübəli idi. Okuma maliyyə naziri kimi hökumət və biznes dairələrində güclü əlaqələr qurmuşdu. Okubonun bir çox satsumalı həmkarı yuxarı vəzifələri tuturdu və hökumət liderliyinə can atırdı. Hadisələrin gedişi liderlik məsələsinin həll olunmasını məcbur edirdi. Satsuma üsyanı ölkədə inflyasiyaya səbəb olmuşdu, gəliri azalmış narazı samuraylar fermerlərlə birləşərək konstitusiyanın və qanunverici orqanın yaradılmasını istəyirdi. 1880-ci ildə azadlıq və xalq hərəkatları baş qaldırmışdı. Bir çox nümayəndə Tokioya gələrək milli qanunvericiliyin yaradılması üçün petisiya imzalayırdı. Xarici siyasətdə isə Çin Koreyada təsirini artıraraq Yaponiyanın maraqlarına zərbə vururdu və ölkənin Çinlə mübarizə aparacaq güclü orduya ehtiyacı var idi.Okuma bu cür situasiyalarla üzləşmiş siyasətçi olsa da, Okubonun ölümündən sonra satsumalı və çoşulu siyasətçilər artıq ona rəqib kimi baxırdılar. 1880-ci ildə Okuma konservativ liderləri tənqid edərək inflyasiyanı azaltmaq üçün plan təklif etmişdir. Okumanın tənqidçiləri hesab edirdi ki, bu plandan sonra Yaponiya borca görə xarici ölkələrdən asılı olacaq. 1881-ci ilin martında Okuma ingilis modeli əsasında konstitusiyanın bir versiyasını təqdim etmişdir. Plana görə 1883-cü ildəki seçkilərdən sonra milli parlamentin aşağı palatasındakı siyasi partiya liderləri kabinet formalaşdıracaqdılar. Nəhayət 1881-ci ildə Okuma və bir neçə hökumət lideri bir satsumalı müşavirin təklifini rədd edərək hökumətin Hokkaydodakı mülklərininin satsumalı və çoşulu rəsmilərin başçılıq etdiyi biznesmenlər konsorsumuna satılmasının qarşısını almışdılar. Okuma müxalifətin böyük dəstəyini qazanmışdır.1881-ci ilin avqustunda satsumalı və çoşulu müşavirlər görüşərək üzləşdikləri siyasi problemləri müzakirə etmişdirlər. Onlar Okuma və təqibçilərinin hökumətdən çıxarılmasını tələb etmək barədə razılığa gəlmişdirlər. Onlar bu danışıqları Okumanın paytaxtda olmadığı vaxtda gizli şəkildə aparmışdılar. Okuma sentyabrda Tokioya qayıdanda şura görüşlərinə buraxılmamışdır. Okuma şikayətini bildirmək üçün Şahzadə Arisuqavanın iqamətgahına getsə də, darvazanın bağlı olduğunu görmüşdür. Okumanın təkliflərindən narazı qalan İto satsumalı müşaviri ilə onunla görüşməyə getmiş və onun vəzifələrindən istefa verməsini istəmişdir. Həm Sağ nazir İvakura Tomomi, həm də imperator Meyci Okumanın istefası barədə tərəddüd edirdilər, lakin satsumalı və çoşulu müşavirlərin həmrəyliyinə görə bunu qəbul etməli olmuşdurlar. Növbəti günlərdə Okumaya yaxın olan bir çox vəzifəli şəxs istefa etmiş və ya azad edilmişdir. Okumanın buraxılmasından sonra satsumalı və çoşulu müşavirlər vəziyyəti sakitləşdirmək üçün növbəti 10 il ərzində konstitusiyanın hazır olacağını bildirmişdirlər. Əldə olunan razılığa əsasən İto konstitusiyanı tərtib etməli və İngiltərə əvəzinə Prussiya modelindən istifadə etməli idi. Eyni zamanda satsumalı müşavir Matsukata Masayoşi maliyyə naziri təyin olmuşdur. Matsukata hökumətin maliyyə problemlərini həll etmək üçün deflyasiya və qənaət siyasəti yürütmüş, ölkə iqtisadiyatına ciddi nəzarət etmək üçün Yaponiya Bankını qurmuşdur. Eləcə də, hökumət ordu və donanmayı gücləndirmək üçün 10 illik plan qurulmuşdur.Böhrandan sonra Okuma və təqibçiləri 1882-ci ildə Konstitusional İslahat Partiyasını qurmuşdurlar. Okuma hökumətdən kənarlaşdırılsa da hələ də milli fiqur hesab edilirdi və siyasət, təhsil, biznes sahələrində nüfuzlu şəxs kimi qalmağa davam etmişdir. Rəqibi Liberal Partiya ilə birlikdə Konstitusional İslahat Partiyası ölkənin konstitusional inkişafını istəyən iki partiyasından biri idi. 1889-cu ildə konstitusiya qəbul ediləndə iki partiya hökumətdə yerləri bölüşmüşdür.Okuma 1888-1889-cu illərdə xarici işlər naziri kimi yenidən dövlət vəzifəsinə qayıtmışdır. O, 1898-ci ildə və 1914-16-cı illərdə Yaponiyanın baş naziri seçilmişdir. 1881-ci il böhranı siyasi müxalifəti gücləndirərək Meyci hökumətinin avtoritar rejimini zəiflətmişdir. Kodansha Encyclopedia of Japan (ingiliscə). VI cild. Tokio: Kodansha. 1983. səh. 202-203. ISBN 0-87011-626-6. İstifadə tarixi: 22 may 2022.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=750390

14-cü küçə (Manhetten)

14-cü küçə (ing. 14th Street) — Nyu-York şəhərinin Manhetten borosunda yerləşən əsas küçələrdən biri. O, Manhettenin Vest Sayd hissəsinin On Birinci prospekti ilə Manhettenin İst Sayd hissəsinin C prospektinin arasından keçir. O, bir neçə rayonlar arasındakı sərhədi təşkil edir və bəzən Aşağı Manhetten ilə Midtaun Manhetten arasındakı sərhəd kimi qəbul edilir. Brodvey tərəfdə 14-cü küçə Yunion skver meydanının cənub sərhədini təşkil edir. O, həmçinin Qrinviç Villic, Alfabet Siti və İst Villic rayonlarının şimal sərhədini və Çelsi, Fletayron və Qramersi rayonlarının cənub sərhədini təşkil edir. Üçüncü prospektdən qərbdə 14-cü küçə Manhettenin qərb şəbəkə sisteminin cənub ucunu ehtiva edir. 14-cü küçənin şimal hissəsində küçələr ədədi ardıcıllıqla təqib olunan mükəmməl şəbəkə ərsəyə gətirir. Nyu-York şəhəri tarixinin əvvəlində, 14-cü küçə prestijli bir yer sayılırdı. Ancaq şəhər şimala doğru böyüdükcə o, cazibəsi və statusunu itirdi və müasir günümüzdə əsasən alış-veriş küçəsi olaraq bölgələrə ayrılıb. 2019-cu ilin oktyabr ayında Üçüncü və Doqquzuncu prospektlər arasında gün ərzində əksər nəqliyyat vasitələrinin hərəkətini qadağan edən avtobus məhdudiyyəti tətbiq edildi.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=688246

14-ləkəli parabüzən

14-ləkəli parabüzən (lat. Coccinula 14-pustulata L.) — Bunların formaları yarımkürə şəklində olmaqla qanadlarının üzəri şahmat taxtasını xatırladan naxışla bəzədilib Biologiyası Bunların formaları yarımkürə şəklində olmaqla qanadlarının üzəri şahmat taxtasını xatırladan naxışla bəzədilib. Yaşadığı təbii zonalarda günəş şüasının bolluğuna uyğun olaraq bəzən qanadüstlüyü tünd və bəzən də açıq ağ-qara, bəzən sarımtıl-qara rəngdə cilvələnmiş olurlar. Çoxlu variasiyalara malikdır ki, bu da onların populyasiyalarında görünür. Əsasən yoncalıqlarda, yabanı otlarda, bostan-tərəvəz sahələrində, az hallarda meyvə kollarında, lap az miqdarda meyvə ağaclarında da rast gəlinir. ən çox albalı, nar və yonca mənənələri ilə, az hallarda torgənəcəyi və tipslərlə (nisbətən çox) qidalanırlar. İl ərzində iki bütöv nəsil verirlər. Birinci nəslin inkişafı mayın 2-ci yarısından başlanır, iyun ayının axırında yekunlaşır. Bundan sonra əksəriyyəti bükülmüş yarpaqlar içərisində, ağacların koğuşunda yay sükunəti (diapauza) keçirirlər. Bunlar da yumurtalarını adətən yarpaqların alt tərəfinə, mənənə koloniyasının arasında qoyurlar. 350-dən artıq yumurta qoyma qabiliyyətinə malik olan propulyanın, hər yarpaq üzərində qoyduğu topalarda 10–40-a qədər yumurta olur. Təcrübə göstərir ki, sürfələrin inkişafına ən yuaxşı təsir göstərən albalı, nar və yonca (bostan) mənənəsidir. İkinci nəsil sentyabrın əvvəllərindən başlayır, oktyabrın birinci ongünlüyündə yekunlaşır. Bu nəsil əsasən bostan-tərəvəz və yoncada, yabanı otlardan olan biotoplarda inkişaf edir. Ümumiyyətlə, parabüzənin bir nəslinin inkişafı temperaturdan asılı olaraq 11–17 gün çəkir, ikinci nəsil bəzən 21 gün uzana bilir. Sürfələrinin üzərində qırmızı-sarımtıl nöqtələr olur. Sürfələr 4-cü yaşda puplamaya hazırlıqla əlaqədar daha intensiv qidalanırlar. Pupun inkişafı 3–5 gün çəkir. Bunlar da yaxşı qidalandıqda yumurtalardan çıxım 80–895 faiz olur. Bu böcəklər əsasən qidalandıqları sahələrdə qurumuş çöplərin və xəzəlin altda və ağacların qabığının altında qışlayırlar. Avropada, Asiyada və Zaqafqaziyada yayılıblar. İran və Türkiyədə də (Aralıq əyalətində) müşahidə olunub. Naxçıvan Muxtar Respublikasının təbii və süni biosenozlarında geniş yayılmışlar. Naxçıvan Muxtar Respublikasında yayılan yırtıcı cücülərin xeyirli fəaliyyəti və onların mühafizəsi. A.Mehdiyev, M.M.Seyidli Ümumi entomologiya I-II hissələr. Ağayev B.İ. Bakı 1979-1981 Naxçıvan MR-da yayılan parabüzənlər (Coleoptera, Coccine elidae) və onların bioloji mübarizədə istifadə imkanları. Mehdiyev A.M.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=794062

14-nöqtəli propuleya parabüzəni

14-ləkəli parabüzən (lat. Coccinula 14-pustulata L.) — Bunların formaları yarımkürə şəklində olmaqla qanadlarının üzəri şahmat taxtasını xatırladan naxışla bəzədilib Biologiyası Bunların formaları yarımkürə şəklində olmaqla qanadlarının üzəri şahmat taxtasını xatırladan naxışla bəzədilib. Yaşadığı təbii zonalarda günəş şüasının bolluğuna uyğun olaraq bəzən qanadüstlüyü tünd və bəzən də açıq ağ-qara, bəzən sarımtıl-qara rəngdə cilvələnmiş olurlar. Çoxlu variasiyalara malikdır ki, bu da onların populyasiyalarında görünür. Əsasən yoncalıqlarda, yabanı otlarda, bostan-tərəvəz sahələrində, az hallarda meyvə kollarında, lap az miqdarda meyvə ağaclarında da rast gəlinir. ən çox albalı, nar və yonca mənənələri ilə, az hallarda torgənəcəyi və tipslərlə (nisbətən çox) qidalanırlar. İl ərzində iki bütöv nəsil verirlər. Birinci nəslin inkişafı mayın 2-ci yarısından başlanır, iyun ayının axırında yekunlaşır. Bundan sonra əksəriyyəti bükülmüş yarpaqlar içərisində, ağacların koğuşunda yay sükunəti (diapauza) keçirirlər. Bunlar da yumurtalarını adətən yarpaqların alt tərəfinə, mənənə koloniyasının arasında qoyurlar. 350-dən artıq yumurta qoyma qabiliyyətinə malik olan propulyanın, hər yarpaq üzərində qoyduğu topalarda 10–40-a qədər yumurta olur. Təcrübə göstərir ki, sürfələrin inkişafına ən yuaxşı təsir göstərən albalı, nar və yonca (bostan) mənənəsidir. İkinci nəsil sentyabrın əvvəllərindən başlayır, oktyabrın birinci ongünlüyündə yekunlaşır. Bu nəsil əsasən bostan-tərəvəz və yoncada, yabanı otlardan olan biotoplarda inkişaf edir. Ümumiyyətlə, parabüzənin bir nəslinin inkişafı temperaturdan asılı olaraq 11–17 gün çəkir, ikinci nəsil bəzən 21 gün uzana bilir. Sürfələrinin üzərində qırmızı-sarımtıl nöqtələr olur. Sürfələr 4-cü yaşda puplamaya hazırlıqla əlaqədar daha intensiv qidalanırlar. Pupun inkişafı 3–5 gün çəkir. Bunlar da yaxşı qidalandıqda yumurtalardan çıxım 80–895 faiz olur. Bu böcəklər əsasən qidalandıqları sahələrdə qurumuş çöplərin və xəzəlin altda və ağacların qabığının altında qışlayırlar. Avropada, Asiyada və Zaqafqaziyada yayılıblar. İran və Türkiyədə də (Aralıq əyalətində) müşahidə olunub. Naxçıvan Muxtar Respublikasının təbii və süni biosenozlarında geniş yayılmışlar. Naxçıvan Muxtar Respublikasında yayılan yırtıcı cücülərin xeyirli fəaliyyəti və onların mühafizəsi. A.Mehdiyev, M.M.Seyidli Ümumi entomologiya I-II hissələr. Ağayev B.İ. Bakı 1979-1981 Naxçıvan MR-da yayılan parabüzənlər (Coleoptera, Coccine elidae) və onların bioloji mübarizədə istifadə imkanları. Mehdiyev A.M.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=491359

1400

Əlincə qalası süqut etmişdir. Hələb döyüşü baş vermişdir. Alman ixtiraçısı İohann Qutenberq Aşıqpaşazadə Lo Quançjun Nəfisə Xatun

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4109

1400-cü il

Əlincə qalası süqut etmişdir. Hələb döyüşü baş vermişdir. Alman ixtiraçısı İohann Qutenberq Aşıqpaşazadə Lo Quançjun Nəfisə Xatun

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185644

1400 Smith Street

Smith Street - Hyustonda yerləşən 50 mərtəbəli binadır. Hündürlüyü 211 metrdir. Əslində, hündürlüyü 210,6 metrdir. Həmçinin bax Hyustonda ən yüksək binaların siyahısı Skyscraperpage Xarici keçidlər Rəsmi sayt Arxivləşdirilib 2008-06-14 at the Wayback Machine

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=281710

1401

Əmir Teymur tərəfindən 40 günlük mühasirədən sonra Bağdadın tutulması. Nikolay Kuzalı Fəzlullah Nəimi

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4110

1401-ci il

Əmir Teymur tərəfindən 40 günlük mühasirədən sonra Bağdadın tutulması. Nikolay Kuzalı Fəzlullah Nəimi

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185645

1402

Ankara yaxınlığında döyüş. 1 fevral — Araqonlu Elyanora, Portuqaliya kralı I Eduardın xanımı, Portuqaliyanın kraliça-konsortu. 29 sentyabr — İnfant Ferdinand, Portuqaliya infantı. Əbdürrəşid Bakuvi — Azərbaycan tarixçisi və coğrafiyaçısı.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4111

1402-ci il

Ankara yaxınlığında döyüş. 1 fevral — Araqonlu Elyanora, Portuqaliya kralı I Eduardın xanımı, Portuqaliyanın kraliça-konsortu. 29 sentyabr — İnfant Ferdinand, Portuqaliya infantı. Əbdürrəşid Bakuvi — Azərbaycan tarixçisi və coğrafiyaçısı.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185646

1404 Ayaks

1404 Ayaks (yun. Αίας) — L4 Laqranj nöqtəsində, planetdən 60° qabaqda hərəkət edən Yupiter planetinin troyan asteroidi. 17 avqust 1936-cı ildə alman astronomu Karl Reynmut tərəfindən kəşf edilmiş və qədim yunan mifologiyasına görə Troya mühasirəsində iştirak edən yunan qəhrəmanı Böyük Ayaksın şərəfinə adlandırılmışdır. Xarici keçidlər NASA JPL-in Günəş sisteminin kiçik bədənlər üzrə məlumat bazası (1404) MPC-nin Günəş sisteminin kiçik bədənlər üzrə məlumat bazası (1404)

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=670312

1406

oktyabr - Naxçıvan yaxınlığında Əbubəkrlə Qaraqoyunlu Qara Yusif arasında döyüş. Təbrizdə Şeyx Əxi Qəssabın başçılığı ilə üsyan. may-iyun - Şirvanşah I İbrahimin Təbrizə gəlməsi. iyul - Cəlairi Sultan Əhmədin Təbrizi tutması. Molla Gürani Çandarlı Əli Paşa — Osmanlı İmperiyasının vəziri. Qiyasəddin Toxtamış

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4115

1406-cı il

oktyabr - Naxçıvan yaxınlığında Əbubəkrlə Qaraqoyunlu Qara Yusif arasında döyüş. Təbrizdə Şeyx Əxi Qəssabın başçılığı ilə üsyan. may-iyun - Şirvanşah I İbrahimin Təbrizə gəlməsi. iyul - Cəlairi Sultan Əhmədin Təbrizi tutması. Molla Gürani Çandarlı Əli Paşa — Osmanlı İmperiyasının vəziri. Qiyasəddin Toxtamış

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185650

1407

Dədə Ömər Rövşəni — türk mənşəli sufi şair, XV əsr xəlvəti şeyxi və Seyid Yəhya Bakuvinin öndə gələn xəlifələrindən biri. Səlcuq Xatun VII Georgi (Gürcüstan çarı)

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4116

1407-ci il

Dədə Ömər Rövşəni — türk mənşəli sufi şair, XV əsr xəlvəti şeyxi və Seyid Yəhya Bakuvinin öndə gələn xəlifələrindən biri. Səlcuq Xatun VII Georgi (Gürcüstan çarı)

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185651

1408

21 aprel - Sərdrud döyüşündə (Təbrizin yaxınlığında kənd) Qaraqoyunlu dövlətinin başçısı Qara Yusifin qoşunları tərəfindən Teymurləngin oğlu Miranşahın qoşunlarının məğlub edilməsi, Miranşah öldürülməsi. David (Trabzon imperatoru)

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4117

1408-ci il

21 aprel - Sərdrud döyüşündə (Təbrizin yaxınlığında kənd) Qaraqoyunlu dövlətinin başçısı Qara Yusifin qoşunları tərəfindən Teymurləngin oğlu Miranşahın qoşunlarının məğlub edilməsi, Miranşah öldürülməsi. David (Trabzon imperatoru)

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185652

1408 (dəqiqləşdirmə)

1408 (ədəd) — say sistemində ədədlərdən biridir. E.ə. 1408 — il 1408 (film, 2007) — film. 1408 (nağıl) — nağıl.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=618353

1408 (film, 2007)

1408 — 2007-ci ildə çəkilmiş filmin rejisoru əvvəldə qorxu filmləri çəkən İsveç kino rejissor Mixael Hafstrom bu filmi Stiven Kinq-in eyni adlı romanı əsasında çəkmişdir. Baş rolda Con Cusak, Semyuel L. Cekson, və Meri MakKormak çəkilmişdir. Film 22 iyun 2007-də premyerası oldu. Maykl Enslin (Con Cusak) qızı Keytinin ölümündən sonra yazıçı olur. O axrıncı kitabını yazdıqdan sonra ona anonim məktub gəlir və o məktubda yazılan yerə, Nyu Yorkun Leksinqton küçəsindəki Delfin otlenə gedir. O burdakı 1408 nömrəli otaqda qalmaq istəyir, lakin Cerald Olin (Samuel L. Cekson) ona bu otaqda qalan insanların 1 saatdan çox qala bilmədiyini və öldüklərini deyir. Cerald bu vaxt ona bir içki verir və ona bu otaqda ölən insanların şəkillərini göstərir. Maykl otqda olan vaxt o öz səs yazan apartını çıxarrır və ona otaqda heç bir şeyin baş vermədiyini deyir. Elə bu vaxt radio yanır və "Biz hələ yeni başlamışıq" səs gəli və saat Ceraldın dediyi kimi 60:00(bir saat nəzərdə tutulur) başlayır (vaxt getdikcə azalır). Bu vaxt ərzində qəribə hadisələr baş verir. Onun gözünə xəstə xanadakı atası, qızı və bu otaqda ölmüş insanların ruhu görsənir. O 60:00 dəqiqənin tamam olduqdan sonra telefonun zəng çaldığını görür. O telefonu götürüb ona otağın qapısı açmaqlarını tələb edir, amma telefondakı qız onun dediklərini eşitmir. O saata baxanda vaxtın yenidən başladığını görür. O otağı yandırır və hoteldəki insanllar çıxarılır. Maykl otaqda qalır və yanğın söndürənlər onu çıxardırlar. Maykl xəstəxanada Meriyə Keyti gördüyünü deyir, amma o inanmır. Onlar otaqdakı sağ qalmış Mayklın bəzi əşyalarını götürəndə Maykl səsyazanı alır və orada yazılmış səslərə qulaq asanda qızının səsi gəlir. Və bunu eşidən Meri şoka düşür. Filmin üç cür sonluğu var. Birincisi yuxarıdakıdır. İkincisi: Yanğın söndürənlər otaqda Mayklı yanmış vəziyytədə tapırlar. Cerald onun sağ qalmış bəzi əşyalarının içərisindən səsəyazanı götürür və burada nə olduğuna qulaq asır. Bu vaxt o maşının arxa güzgüsünə baxanda Mayklın yanmış üzünü görür və Mayklın ruhu 1408-nömrəli otaqda qalır. Üçüncü sonluqda isə Maykl səsyazanı alır və orada yazılmış səslərə qulaq asanda qızının səsi gəlir. Meri isə evi yığışdıraraq bunu eşitmir. Con Cusak — Maykl Enslin Semyuel L. Cekson — Cerald Olin Meri MakKormak — Lili Enslin Dandi Mondares — Sam Farrell Len Kariou — Mayklın atası Jasmine Cesika Anthono — Keyt Enslin Isiah Vhitlock, Jr. — Mühəndis Kim Tomson — Mehmanxana Portyesi Benni Urquidez — Claw Hammer Maniac Andrew Lee Potts — Cekson Jules de Jongh — telefonla danışanda səsi gələn qız Həmçinin bax ABŞ filmlərinin siyahısı Xarici keçid Filmi izlə (azərbaycan dilində)

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=262736

140 (dəqiqləşdirmə)

140 (ədəd) (Yüz qırx) — say sistemində ədədlərdən biridir. Yüz otuz doqquzdan sonra, yüz qırx birdən əvvəl gəlir. 140 — Xaricdə yaşiyan azərbaycanlılarla iş üzrə dövlət komitəsi məlumat telefon nömrəsi 140 — Hacıqabul rayonunun 1 aprel 2013-cü ilə qədərki telefon kodu. (yeni kod: 21) E.ə. 140 — il

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=155516