!
stringlengths 1
182
| Nida işarəsi (!) — Aşağıdakı hallarda işlədilən durğu işarəsi: Nida cümləsinin sonunda. Məsələn: Azərbaycan dilində /Yanğın!/, /Fəlakət!/; əmr cümlələrində /Rədd ol burdan!/; Çağırış və müraciət həyəcanlı olanda. Məsələn: Azərbaycan dilində /Yaşasın müstəqil Azərbaycan!//; Nida cümlələrində özəksonu zəifləyir, zaman ləngiyir. /Ana! O, müqəddəs bir kainatdır//.
stringlengths 100
226k
| https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=259941
stringlengths 46
49
|
|---|---|---|
1487 | Ərdəbil hakimi Şeyx Heydər Şirvana yürüş etmişdir. 17 iyul – Şah İsmayıl Xətai, Səfəvi İmperiyasının banisi, görkəmli dövlət xadimi və sərkərdə, şair. Dədə Ömər Rövşəni — türk mənşəli sufi şair, XV əsr xəlvəti şeyxi və Seyid Yəhya Bakuvinin öndə gələn xəlifələrindən biri. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4196 |
1487-ci il | Ərdəbil hakimi Şeyx Heydər Şirvana yürüş etmişdir. 17 iyul – Şah İsmayıl Xətai, Səfəvi İmperiyasının banisi, görkəmli dövlət xadimi və sərkərdə, şair. Dədə Ömər Rövşəni — türk mənşəli sufi şair, XV əsr xəlvəti şeyxi və Seyid Yəhya Bakuvinin öndə gələn xəlifələrindən biri. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185735 |
1488 | 9 iyul — Şahdağ ətəyində Şirvanşahların birləşmiş qüvvələri ilə qızılbaş (Səfəvi) qoşunları arasında baş vermiş döyüş nəticəsində Şeyx Heydərin öldürülməsi. 16 avqust — Osmanlı və Məmlüklər arasında Ağaçayırı döyüşü Bartolomey Diaş Ümid burnunu kəşf etdi. Molla Gürani | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4197 |
1488-ci il | 9 iyul — Şahdağ ətəyində Şirvanşahların birləşmiş qüvvələri ilə qızılbaş (Səfəvi) qoşunları arasında baş vermiş döyüş nəticəsində Şeyx Heydərin öldürülməsi. 16 avqust — Osmanlı və Məmlüklər arasında Ağaçayırı döyüşü Bartolomey Diaş Ümid burnunu kəşf etdi. Molla Gürani | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185736 |
148 (dəqiqləşdirmə) | 148 (ədəd) — ədəd 148 — Daşınmaz əmlak reyestri üzrə dövlət xidməti məlumat telefon nömrəsi E.ə. 148 — il | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=157127 |
148 (ədəd) | Yüz qırx səkkiz — say sistemində ədədlərdən biridir. Yüz qırx yeddidən sonra, yüz qırx doqquzdan əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Yüz qırx səkkiz ədədi —cüt ədəddir və eyni zamanda mürəkkəb ədəddir. Say sistemində İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=157085 |
1492 | 12 oktyabr – Hindistana birbaşa dəniz yolunu axtarmaq məqsədi ilə səyahətə çıxan Xristofor Kolumbun Amerika qitəsini kəşf etməsi. İspaniya ordusunun Qranadanı tutması Sultan Baysunqur I Gülbahar xatun | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4201 |
1492-ci il | 12 oktyabr – Hindistana birbaşa dəniz yolunu axtarmaq məqsədi ilə səyahətə çıxan Xristofor Kolumbun Amerika qitəsini kəşf etməsi. İspaniya ordusunun Qranadanı tutması Sultan Baysunqur I Gülbahar xatun | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185740 |
1492: Cənnətin fəthi | 1492: Cənnətin fəthi (ing. 1492: Conquest of Paradise) — ABŞ, İngiltərə, Fransa və İspaniyanın birgə istehsal etdiyi tarixi film. Filmin buraxılışı Yeni Dünyanın Kolumb tərəfindən rəsmi kəşfinin beş yüzilliyinə təsadüf etmişdir. Filmdə Xristofor Kolumb tərəfindən Yeni Dünyanın kəşfindən, bu kəşfin Amerikanın yerli əhalisinə, Avropaya və Kolumbun özünə təsiri haqqında danışılır. Mükafat və nominasiyalar Xarici keçidlər 1492: Cənnətin fəthi — Internet Movie Database saytında.1492 Conquest of Paradise Rotten Tomatoes-də 1492: Cənnətin fəthi Box Office Mojo-da | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=610780 |
1492: Cənnətin fəthi (film, 1992) | 1492: Cənnətin fəthi (ing. 1492: Conquest of Paradise) — ABŞ, İngiltərə, Fransa və İspaniyanın birgə istehsal etdiyi tarixi film. Filmin buraxılışı Yeni Dünyanın Kolumb tərəfindən rəsmi kəşfinin beş yüzilliyinə təsadüf etmişdir. Filmdə Xristofor Kolumb tərəfindən Yeni Dünyanın kəşfindən, bu kəşfin Amerikanın yerli əhalisinə, Avropaya və Kolumbun özünə təsiri haqqında danışılır. Mükafat və nominasiyalar Xarici keçidlər 1492: Cənnətin fəthi — Internet Movie Database saytında.1492 Conquest of Paradise Rotten Tomatoes-də 1492: Cənnətin fəthi Box Office Mojo-da | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=808954 |
1497 | İsfahan döyüşü nəticəsində mərkəzi hakimiyyətə qarşı çıxış edən bir sıra feodal qruplaşması tərəfindən Ağqoyunlu hökmdarı Gödək Əhmədin öldürülməsi. Əhməd Paşa (şair) 7 noyabr — II Filipp, Savoyya hersoqu. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4206 |
1497-ci il | İsfahan döyüşü nəticəsində mərkəzi hakimiyyətə qarşı çıxış edən bir sıra feodal qruplaşması tərəfindən Ağqoyunlu hökmdarı Gödək Əhmədin öldürülməsi. Əhməd Paşa (şair) 7 noyabr — II Filipp, Savoyya hersoqu. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185745 |
1499 | I Daud - Afrikada müasir Mali dövlətinin ərazisində mövcud olmuş Sonqai dövlətinin hökmdarı. 29 may – Memar Sinan, türk sənətkarı. Nikkolo Tartalya Ambrozio Kontarini | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4208 |
1499-cu il | I Daud - Afrikada müasir Mali dövlətinin ərazisində mövcud olmuş Sonqai dövlətinin hökmdarı. 29 may – Memar Sinan, türk sənətkarı. Nikkolo Tartalya Ambrozio Kontarini | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185747 |
149 (dəqiqləşdirmə) | 149 (ədəd) — ədəd 149 — Xocavənd rayonunun 1 aprel 2013-cü ilə qədərki telefon kodu. (yeni kod: 26) E.ə. 149 — il | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=157128 |
149 (ədəd) | Yüz qırx doqquz — say sistemində ədədlərdən biridir. Yüz qırx səkkizdən sonra, yüz əıllidən əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Yüz qırx doqquz ədədi —tək ədəddir və eyni zamanda sadə ədəddir. Say sistemində İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=157087 |
14 (albom) | 14 – Azərbaycan reperi PRoMetenin 2011-ci ildə buraxdığı albomudur. Hazırlanması Mahnıların Siyahısı Xarici keçidlər Apple music-də dinlə Spotify-da dinlə Youtube-da dinlə | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=614744 |
14 (dəqiqləşdirmə) | 14 (14 il (On dördüncü il)) — Çərşənbədən başlayan uzun olmayan il. 14 (ədəd) — say sistemində ədədlərdən biridir. On üçdən sonra, on beşdən əvvəl gəlir. 14 — Cəbrayıl rayonunun avtomobil seriya nömrəsi. E.ə. 14 — il. 14 — Azərbaycanlı reper PRoMetenin albomu. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=146163 |
14 (say) | On dörd — say sistemində ədədlərdən biridir. On üçdən sonra, on beşdən əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Say sistemində On dörd ədədi — mürəkkəb ədəd olmaqla yanaşı həm də cüt ədəddir. İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=146104 |
14 (ədəd) | On dörd — say sistemində ədədlərdən biridir. On üçdən sonra, on beşdən əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Say sistemində On dörd ədədi — mürəkkəb ədəd olmaqla yanaşı həm də cüt ədəddir. İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=143000 |
14 aprel | 14 aprel — Qriqorian təqvimində ilin 104-cü günü. (uzun ildə 105-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 261 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 1 aprel tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1912 — Britaniya sərnişin layneri RMS Titanic Şimali Atlantikada saat 23:40-də (15 aprel səhəri batır) aysberqə çırpılıb. 1986 — İndiyə qədər qeydə alınmış ən ağır dolu (1 kiloqram) Banqladeşin Qopalqanc bölgəsinə yağaraq 92 nəfərin ölümünə səbəb olub. 1988 — İsveçrənin Cenevrə şəhərində Birləşmiş Millətlər Təşkilatının mərasimində Sovet İttifaqı qoşunlarını Əfqanıstandan çıxarmağa söz verən saziş imzaladı. 2003 — İnsan genomu layihəsi insan genomunun 99%-nin 99,99%-lik dəqiqliklə ardıcıllığı ilə tamamlanıb. Azərbaycana aid hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1126 — İbn Rüşd, İspaniya astronomu 1527 — Avraam Orteli, Brabant kartoqrafı 1578 — III Filipp, İspaniya kralı 1745 — Denis Fonvizin, Rusiya dramaturqu 1862 — Pyotr Stolıpin, Rusiya baş naziri 1870 — Nəriman Nərimanov, Azərbaycan bolşevik inqilabçısı, ictimai-siyasi xadimi və yazıçısı Fatma Qədri, Azərbaycan aktrisası Fransua Dyuvalye, Haiti prezidenti 1916 — Nadir Mansurov, Azərbaycan tarzəni 1923 — Lidiya Vertinskaya, Rusiya aktrisası 1952 — Alı Mustafayev, Azərbaycan jurnalisti, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 1958 — Piter Kapaldi, Şotlandiya aktyoru 1970 — Əmir Xəttab, Çeçenistan səhra komandiri 1973 — Edrien Broudi, ABŞ aktyoru 1977 — İnarə Babayeva, Azərbaycan opera müğənnisi 1979 — Kərəm Tunçeri, Türkiyə basketbolçusu 1600-cü ildən əvvəl 1711 — Burbonlu Lüdovik, Fransa dofeni 1759 — Georq Fridrix Hendel, Almaniya bəstəkarı 1848 — Xaçatur Abovyan, Ermənistan yazıçısı 1910 — Mixail Vrubel, Rusiya boyakarı 1925 — Cibranlı Xalid bəy, Türkiyə zabiti 1930 — Vladimir Mayakovski, Rusiya şairi 1936 — Mirzə Əsədullayev, Azərbaycan sənayeçisi 1943 — Yakov Cuqaşvili, Sovet baş leytenantı 1986 — Simona de Bovuar, Fransa filosofu 2009 — Moris Drüon, Fransa yazıçısı 2015 — Arif Quluzadə, İran futbolçusu 2020 — Heydər Baş, Türkiyə siyasətçisi 2021 — Bernard Medoff, ABŞ fırıldaqçısı və maliyyəçisi Bayramlar və xüsusi günlər Anqola — Gənclər Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=1962 |
14 avqust | 14 avqust — Qriqorian təqvimində ilin 226-cı günü. (uzun ildə 227-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 139 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 1 avqust tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1920 — VII Yay Olimpiya Oyunları Antverpendə keçirilib. 1947 — Pakistan Britaniya imperiyasından müstəqillik qazanıb. Azərbaycana aid hadisələr 2008 — Pekində keçən 2008 Yay Olimpiya Oyunlarında cüdoçu Mövlud Mirəliyev bürünc medal qazanıb. 1600-cü ildən əvvəl 1742 — VII Piy, Roma papası 1867 — Con Qolsuorsi, İngiltərə yazıçısı 1895 — İshaq Cəfərzadə, Azərbaycan arxeoloqu və etnoqrafı 1953 — Ceyms Horner, ABŞ bəstəkarı 1957 — Alim Qasımov, Azərbaycan xanəndəsi 1960 — Sara Braytman, İngiltərə opera müğənnisi 1966 — Helli Berri, ABŞ aktrisası 1979 — Nicat Məlikov, Azərbaycan jurnalisti 1983 — Mila Kunis, ABŞ aktrisası 1986 — Namiq Yusifov, Azərbaycan futbolçusu 1987 — Sinәm Kobal, Türkiyə aktrisası 1993 — Elvin Dadaşov, Azərbaycan giziri 1998 — Kamran Quluzadə, Azərbaycan leytenantı 1600-cü ildən əvvəl 1433 — I Juan, Portuqaliya kralı 1464 — II Piy, Roma papası 1861 — İsmayıl bəy Qutqaşınlı, Azərbaycan yazıçısı və general-mayoru 1941 — Pol Sabatye, Fransa kimyaçısı 1961 — Əzizə Məmmədova, Azərbaycan aktrisası 1972 — Fuad Seyidzadə, Azərbaycan memarı 1983 — Musine Kokalari, Albaniya yazıçısı 1988 — Enzo Ferrari, İtaliya motor yarışı sürücüsü və sahibkar 2004 — Çeslav Miloş, Polşa və ABŞ şairi 2007 — Tixon Xrennikov, Rusiya bəstəkarı 2011 — Şammi Kapur, Hindistan aktyoru 2012 — Sergey Kapitsa, Rusiya fiziki 2017 — Nubar Ozanyan, Türkiyə səhra komandiri Bayramlar və xüsusi günlər Pakistan — Müstəqillik Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2648 |
14 dekabr | 14 dekabr — Qriqorian təqvimində ilin 348-ci günü. (uzun ildə 349-cu) Bu tarixdə ilin sonuna 17 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 1 dekabr tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1819 — Alabama ABŞ-nin 22-ci ştatı olub. 1911 — Olav Byaland, Helmer Hanssen, Sverre Hassel və Oskar Vistinqdən ibarət Roald Amundsenin komandası Cənub qütbünə ilk səyahət edən şəxslər olmuşdur. 1939 — Qış Müharibəsi: Sovet İttifaqı Finlandiyanı işğal etdiyi üçün Millətlər İttifaqından qovulub. 2012 — Sendi Huk ibtidai məktəbində atışma: Konnektikut ştatının Sendi Huk kəndində silahlı şəxs də daxil olmaqla 28 nəfər öldürülüb. Azərbaycana aid hadisələr 1928 — Bakı Zooloji Parkı təsis edilib. 2015 — Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti və Xarici Kəşfiyyat Xidməti təsis edilib. 2016 — Buta Airways təsis edilib. 1600-cü ildən əvvəl 1503 — Nostradamus, Fransa astroloqu 1546 — Tixo Brahe, Danimarka astronomu 1789 — Mariya Şimanovskaya, Polşa bəstəkarı və pianoçusu 1830 — Viktor Madaras, Macarıstan boyakarı 1861 — Cürci Zeydan, Livan yazıçısı 1862 — Semyon Nadson, Rusiya şairi 1883 — Morihey Ueşiba, Yaponiya döyüş sənəti ustası 1895 — VI Corc, Böyük Britaniya kralı 1915 — Rəşid Behbudov, Azərbaycan müğənnisi1924 — Rac Kapur, Hindistan aktyoru və kinorejissoru 1927 — Xudu Məmmədov, Azərbaycan alimi 1936 — Nağı Əbdüləzimov, Azərbaycan deputatı 1937 — Pyotr Deynekin, Rusiya generalı 1946 — Ceyn Birkin, Fransa və İngiltərə müğənnisi və aktrisası 1957 — Əliyar Əliyev, Azərbaycan mayoru, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 1979 — Qənirə Ataşova, Azərbaycan jurnalisti 1988 — Vanessa Hacens, ABŞ aktrisası və müğənnisi 1992 — Ryo Miyayçi, Yaponiya futbolçusu 1993 — İzzət Balacayev, Azərbaycan baş leytenantı, Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı 1600-cü ildən əvvəl 872 — II Adrian, Roma papası 1018 — Nizamülmülk, İran vəziri və filosofu 1293 — Səlahəddin Xəlil, Məmlük sultanı 1542 — V Ceyms, Şotlandiya kralı 1618 — Avstriyalı Anna, Müqəddəs Roma imperatriçası 1799 — Corc Vaşinqton, ABŞ prezidenti 1947 — Stenli Boldvin, Böyük Britaniya baş naziri 1957 — Adil xan Ziyadxanov, Azərbaycan dövlət xadimi 1989 — Andrey Saxarov, Sovet fiziki və dissidenti 2002 — Salman Raduyev, Çeçenistan səhra komandiri 2011 — Qədir Rüstəmov, Azərbaycan xanəndəsi 2013 — Piter O'Tul, Böyük Britaniya aktyoru 2015 — Azər Rzayev, Azərbaycan bəstəkarı Bayramlar və xüsusi günlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4879 |
14 fevral | 14 fevral — Qriqorian təqvimində ilin 45-ci günü. Bu tarixdə ilin sonuna 320 gün (uzun ildə 321 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 1 fevral tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1859 — Oreqon ABŞ-nin 33-cü ştatı olub. 1876 — Aleksandr Bell və Elişa Qrey telefona patent almaq üçün müraciət edib. 1912 — Arizona ABŞ-nin 48-ci ştatı olub. 1949 — Knesset (İsrail parlamenti) ilk dəfə toplanıb. 1952 — VI Qış Olimpiya Oyunları Osloda keçirilib. 1993 — Rusiya Federasiyası Kommunist Partiyası təsis edilib. 2004 — Tunis milli futbol komandası Afrika Millətlər Kubokunu qazanıb. 2005 - YouTube Platforması Yaradıldı 2020 — Ekvador və Misirdə ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb. Azərbaycana aid hadisələr 1956 — Azərbaycan Televiziyası (AzTV) təsis edilib. 1998 — Bürc FM radio kanalı təsis edilib. 2011 — Mədəniyyət TV təsis edilib. 1600-cü ildən əvvəl 1483 — Babur, Böyük Moğol imperatoru 1855 — Vsevolod Qarşin, Rusiya yazıçısı 1878 — Viktor Nogin, Rusiya inqilabçısı 1898 — Fris Svikki, İsveçrə astronomu 1912 — Xuan Puyol, İspaniya və Venesuela casusu 1918 — Davud Axundov, Azərbaycan memarı 1925 — Nazim Rzayev, Azərbaycan dirijoru 1928 — Sergey Kapitsa, Rusiya fiziki 1940 — Tamara Gözəlova, Azərbaycan aktrisası 1970 — Müşfiq Hüseynov, Azərbaycan futbolçusu və məşqçisi 1977 — Vladimir Məmmədəliyev, Ukrayna polkovnik-leytenantı, Ukrayna Qəhrəmanı 1981 — Möhsün Xəlili, İran futbolçusu 1982 — Özgə Borak, Türkiyə aktrisası 1984 — Sənan Şəfizadə, Azərbaycan televiziya aparıcısı və jurnalisti 1985 — Filipp Senderos, İsveçrə futbolçusu Edinson Kavani, Uruqvay futbolçusu İqnasio Herreyra, Çili futbolçusu 1988 — Anxel Di Mariya, Argentina futbolçusu 1600-cü ildən əvvəl 1400 — II Riçard, İngiltərə kralı 1779 — Ceyms Kuk, İngiltərə səyyahı 1780 — Vilyam Bləkstoun, İngiltərə hüquqşünası 1897 — Panteleymon Kuliş, Ukrayna şairi 1943 — David Hilbert, Almaniya riyaziyyatçısı 1980 — Rza Təhmasib, Azərbaycan kinorejissoru 1994 — Andrey Çikatilo, Sovet seriyalı qatili 1996 — Bob Peysli, İngiltərə futbolçusu və baş məşqçisi 2005 — Rəfiq Həriri, Livan baş naziri Davud Kazımov, Azərbaycan boyakarı Mişel Ferrero, İtaliya iş adamı 2017 — Canuario Karta, İtaliya siyasətçisi 2018 — Nuray Hafiftaş, Türkiyə müğənnisi Bayramlar və xüsusi günlər Xristian bayramı: Müqəddəs Valentin günü Azərbaycan — Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvələri Günü Beynəlxalq kitabbağışlama günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2020 |
14 iyul | 14 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 195-ci günü. (uzun ildə 196-cı) Bu tarixdə ilin sonuna 170 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 1 iyul tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1950 — Koreya müharibəsi: Taecon döyüşünün başlanması. 2002 — Yeni Zelandiya milli futbol komandası OFK Millətlər Kubokunu qazanıb. 2015 — NASA-nın Yeni Üfüqlər zondu Plutona ilk uçuşunu həyata keçirir və bununla da Günəş Sisteminin ilkin tədqiqatını tamamlayır. 2016 — Fransanın Nitsa şəhərində Bastiliya Günü münasibətilə keçirilən mərasimdə terrorçu yük maşını kütlənin üstünə sürüb və avtomobildən enərək insanlara atəş açıblar. Terror hücumu nəticəsində 867 nəfər ölüb, 434 nəfər yaralanıb. Azərbaycana aid hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 924 — İmperator Murakami, Yaponiya imperatoru 1806 — İsmayıl bəy Qutqaşınlı, Azərbaycan yazıçısı və general-mayoru 1860 — Vasili Veliçko, Rusiya şairi 1862 — Qustav Klimt, Avstriya boyakarı 1903 — İrvinq Stoun, Amerika Birləşmiş Ştatları yazıçısı 1913 — Cerald Ford, ABŞ prezidenti 1916 — Natalia Ginzburq, İtaliya yazıçısı 1917 — Ben Envonvu, Nigeriya boyakarı və heykəltəraşı 1918 — İnqmar Berqman, İsveç kinorejissoru 1928 — Nodar Dumbadze, Gürcüstan yazıçısı 1966 — Metyu Foks, ABŞ aktyoru 1971 — Hovard Uebb, İngiltərə futbol hakimi 1972 — İll Bill, ABŞ repçisi 1973 — Xəlil Mutlu, Türkiyə ağır atleti 1976 — Zeynep Dizdar, Türkiyə müğənnisi 1988 — Konor Makqreqor, qarışıq döyüşləri növü döyüşçüsü 1991 — Ruslan Şahbazov, Azərbaycan giziri 1997 — Cengiz Ündər, Türkiyə futbolçusu 2002 — Mia Rodriges, Avstraliya müğənnisi 1600-cü ildən əvvəl 1223 — II Filip Avqust, Fransa kralı 1939 — Alfons Muxa, Çexiya boyakarı 1992 — İxtiyar Qasımov, Azərbaycan əsgəri, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 1997 — İsa İsmayılzadə, Azərbaycan şairi 2017 — Məryəm Mirzəxani, İran riyaziyyatçısı Anar Novruzov, Azərbaycan mayoru Elçin Mustafazadə, Azərbaycan əsgəri Ədalət Ağaoğlu, Türkiyə yazıçısı İlqar Mirzəyev, Azərbaycan polkovniki, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı İlqar Zeynallı, Azərbaycan feldşeri Namiq Əhmədov, Azərbaycan mayoru Polad Həşimov, Azərbaycan general-mayoru, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 2021 — Məmnun Hüseyn, Pakistan prezidenti Bayramlar və xüsusi günlər İraq — Respublika Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2618 |
14 iyul inqilabı | 14 iyul inqilabı (ərəb. 1958 حركة 14 تموز) və ya 1958-ci il İraq inqilabı — İraqda kral ailəsinin güllələnməsi və respublika qurulması ilə sona çatan silahlı çevriliş. 1958-ci ildə ildə reallaşan qanlı hərbi çevriliş nəticəsində 1921-ci ildən İraqı idarə edən Haşimilər sülaləsi devrilərək, bütün kral ailəsi güllələndi. Krallıq ləğv edilib, respublika elan edildi. General Əbdülkərim Qasım respublika başçısı oldu. İraq bu inqilabın ardından Bağdad paktından çıxdığını açıqladı. İnqilab həmçinin İraq və İordaniya arasında 6 ay əvvəl qurulan Haşimilər Ərəb Federasiyasına da son verdi. Üsyanın başçılarından olan general Əbdülkərim Qasım 1963-cü il hərbi çevrilişinə qədər İraqın baş naziri oldu. Bu dövr isə xüsusilə kommunizm və etnik milliyyətçiliyin sürətlə yayıldığı illərdir. İraq Haşimilər sülaləsinin rəhbərlik etdiyi konstitusiyalı monarxiya idi. Gənc kral II Feysal bin Qazi əslində ölkənin idarəedilməsindən uzaq tutulurdu. İraqın daxili və xarici siyasəti Şahzadə Abdül-İlahın rəhbərliyi altında hakim elitası tərəfindən idarə olunurdu.İraq ordusunda respublikaçı-qəsdçi təşkilat 1949-cu ildə yaradıldı. Yeddi ərəb dövlətinin yenicə yaranan İsrail dövlətinə qarşı 1948-1949-cu illərdə apardığı müharibədə məğlub olmaları həmin təşkilatın yaranmasına təkan verdi. Onun əsasını sadəcə mayor rütbəsi daşıyan, amma şəxsi keyfiyyətlərinə görə zabitlər arasında böyün nüfuzu olan Rıfat əl-Həcc Sirri qoydu. İranda Baş nazir Müsəddiqin nefti milliləşdirməsi və Böyük Britaniya ilə əlaqələri kəsməsindən, eləcə də Misirdə Camal Əbdül Nasirin rəhbərliyi altında millətçi zabitlərin monarxiyanı devirməsindən sonra İraqda da monarxiya və onun yürütdüyü ingilispərəst xarici siyasətə qarşı müxalif əhvali-ruhiyyə gücləndi. Narazı hərbçilərdən əlavə ölkədə qeyri-leqal şəkildə liberal, millətçi, solçu partiyalar fəaliyyət göstərirdilər. 1955-ci ildə ABŞ-nin himayəsi altında Böyük Britaniya, Türkiyə, İraq, İran və Pakistanın iştirakı ilə Mərkəz Müqaviləsi Təşkilatının (The Central Treaty Organization – CENTO) yaradılması, eləcə də Nasirin Süveyş kanalını milliləşdirməsindən sonra baş verən Süveyş böhranı zamanı İraq iqtidarının Misiri dəstəkləməməsi narazılıqları daha da alovlandırdı. Bu illərdə respublikaçı zabitlər arasında general Əbdülkərim Qasım və polkovnik Əbül Salam Arif irəli çıxmağa başlayırlar. Ölkənin müxtəlifyönümlü siyasi təşkilatları isə 1957-ci ildə Milli Birlik Cəbhəsində (MBC) birləşdilər. MBC ordudakı müxalif zabitlərlə sıx əlaqə saxlayırdı. 1957-ci ilin dekabrında kral II Feysələ orduda qəsdçi təşkilatın olması barədə informasiya daxil olanda, o, yalnız hərbi tapşırıq yerinə yetirən hərbi hissələrə döyüş sursatının verilməsini tapşırdı. Bu da hazırlanın çevrilişi həyata keçirməyi xeyli çətinləşdirdi. Amma bir müddət sonra əlverişli şərait yarandı. Hadisələrin gedişi İnqilabi şəraitin yetişməsi 1958-ci ilin ortalarında Livanda daxili vəziyyət gərginləşdi. Burada 1943-cü ildə bağlanan və ölkənin çoxməzhəbli tərkibini nəzərə alan Milli pakta əsasən, Prezident vəzifəsini maronit-xristian, Baş nazir vəzifəsini isə sünnü müsəlman, parlamentin sədri vəzifəsini isə şiə müsəlman tuturdu. 1950-ci illərdə bütün ərəb dünyasını sarsıdan hadisələr Livandan da yan keçmədi. Xristian prezident qərbyönümlü siyasətə üstünlük verirdi, müsəlmanlar – xüsusən də sünnü müsəlmanlar – isə ərəb həmrəyliyinin tərəfdarı idilər. 1958-ci il fevralın 1-də Misir və Suriya Birlərşmiş Ərəb Respublikasını yaradanda Livan müsəlmanları da bu birliyə qoşulmağa tərəfdar oldular, xristianlar isə yox. Üstəlik, prezident Şamun dalbadal prezident seçilməyə məhdudiyyət qoyan konstitusiyanı dəyişdirmək istədi. Nəticədə tərəflər arasında silahlı toqquşmalar başladı. İraq və İordaniya da 1958-ci il fevralın 14-də Haşimi Ərəb Federasiyası yaratmışdılar. İordaniya Livan ilə həmsərhəd olduğundan buradakı hadisələrdən ciddi narahatlıq keçirirdi və İraqdan kömək istədi. İraq hökuməti də özünün 3-cü diviziyasının 19-cu və 20-ci briqadalarını İordaniyaya göndərməyi qərara aldı. İyulun 13-də gecə saatlarına qədər, kral sarayı Qasr əl-Rihabda Kral II Feysal, Nuri Səid və Əbdül İlahın 14 iyul 1958-ci il tarixində İstanbulda keçirilməsi planlaşdırılan Bağdad Paktına daxil ölkələrin görüşünə getməsi şərəfinə ziyafət təşkil edildi. Bağdad hava limanında İraq nümayəndə heyətini Türkiyəyə çatdırmalı olan təyyarənin son hazırlıqları tamamlanmaq üzrə idi. Bütün bunlar monarxın toyu ərəfəsində baş verirdi. İraq hökümətinin İordaniyaya göndərməyi qərara aldığı 3-cü diviziyanın 19-cu briqadanın komandiri Əbdülkərim Qasım, 20-ci briqada da isə Əbül Salam Arif xidmət edirdi. Mənsuriyədə yerləşən bu hissələr İordaniyaya getmək üçün əvvəlcə cənuba, Bağdada doğru hərəkət etməli, paytaxtın yanından isə şərqə dönərək İordaniyaya yollanmalı idilər. Amma hər şey belə olmadı. Bağdad həndəvərinə çatdıqda, 19-cu briqada burada ehtiyatda durdu, 20-ci briqada isə qəflətən paytaxta daxil oldu. Hərbçilər şəhərin mühüm məntəqələrini ələ keçirməyə başladılar. Arifin göndərdiyi bir batalyon da səhər 5-ə işləmiş əl-Rahab kral sarayını mühasirəyə aldı. Kral qvardiyasının çoxu üsyançılara tərəf keçdi, az bir hissəsi isə müqavimətə cəhd etdi, amma tank atəşindən sonra onlar da təslim oldular. Qiyamçılar səsgücləndirici vasitəsilə kral ailəsinə yanğın başlayan sarayı tərk etməyi təklif etdilər. Az sonra saraydan aralarında hakim xanədanın üzvləri ilə yanaşı qulluqçuların da olduğu 14 nəfər çıxdı. Onları üzü divara saxlayandan sonra isə hərbçilərdən biri atəş açaraq hamını öldürdü. Ölənlər arasında II Feysəl və onun dayısı, kral azyaşlı olduğu müddətdə ölkəni naib kimi idarədə edən Əbd əl-İlah da vardı. 14 nəfərin arasında yalnız Əbd əl-İlahın arvadı Xəyyam sağ qaldı. Qəsdçilər əvvəlcə onun da öldüyünü güman etdilər. Sağ qaldığını anlayanda isə daha toxunmadılar. Onu "Əl-Rəşid xəstəxanasına göndərdilər."II Faysalın meyidi əvvəlki iqamətgahının qarşısında kütləvi şəkildə nümayiş etdirildi. Kral ailəsinin digər nümayəndələrindən fərqli olaraq, gənc kralın cəsədi təhqirə məruz qalmadı, onu gizlicə dəfn etdilər. Kral ailəsinin qətliamından sonra iraqlıların xüsusi nifrət etdikləri başqa bir şəxsin – yeddi dəfə ölkənin Baş naziri postunu tutan və ingilispərəst siyasətin əsas siması hesab olunan Nuri əl-Səidin axtarışına başlandı. Onun tutulması üçün 10.000 İraq dinarı mükafat təyin edildi. Amma onu yalnız ertəsi gün, çadraya bürünərək ölkədən qaçmaq istərkən yaxalamaq mümkün oldu. Bəzi versiyalara kütlənin əlinə sağkeçmək istəməyən əl-Səid özünü güllələdi, başqa ehtimala görə isə yaxınlıqdakı əsgər tərəfindən öldürüldü. Həm əl-Səidin, həm də Əbd əl-İlahın cəsədləri əhali tərəfindən küçələrdə süründü, həqarətlərə məruz qaldı.İyulun 15-də səhər saat 6-da radio bütün ölkəyə zülmə qarşı silahlı bir qiyamın baş verdiyini, kralın və sülalənin devrildiyini, hökumətin dağıldığını elan etdi. Üsyanın liderlərindən olan Əbül Salam Arif xalqa müraciət etdi. Bir müddət sonra keçmiş kral iqamətgahının yaxınlığındakı meydan insan izdihamı yaşadı. Əbdülkərim Qasım komendant saatı tətbiq edənə qədər kütləvi izdiham daha da qəzəbləndi, bu da Əl-Səidin cənazəsinin dəfn edildiyi günün ertəsi kütləvi çıxışların və talanların qarşısını ala bilmədi. Kütlə tərəfindən Kral sülaləsinin qurucusu I Faysalın abidəsi Dəclə çayına atıldı, bir neçə nazirin və İngiltərə səfirliyinin binası yandırıldı (bu yanğın söndürüldü). Dərhal təsirlər Əbdülkərim Qasımın qəfil çevrilişi ABŞ hökumətini təəccübləndirmişdi. Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin (MKİ) direktoru Alen Dales, prezident Duayt Eyzenhauerə bunun arxasında Nassirin olduğuna inandığını söyləmişdi. Dales Yaxın Şərqdə zəncirvari bir reaksiya meydana gələcəyindən və İraq, İordaniya, Səudiyyə Ərəbistanı, Türkiyə və İran hökumətlərinin məhvə məhkum olacağından qorxurdu. Haşimilər monarxiyası SSRİ-nin bölgəyə müdaxiləsinin qarşısını almaqda Qərb dünyasının etibarlı müttəfiqi idi, buna görə də çevriliş Vaşinqtonun Yaxın Şərqdəki mövqeyini xeyli zəiflətdi. Amerikalılar bu prosesin yayılmasını istəmirdilər.İnqilabdan 13 gün sonra, sərbəst referendumdan sonra müvəqqəti konstitusiya elan edildi. Qanun layihəsinə görə, İraq respublika oldu, ərəb millətinin bir hissəsi elan edildi və konstitusiyada rəsmi dövlət dini İslam olaraq əksini tapdı. Həm senat, həm də deputatlar palatası ləğv edildi. Qanunvericilik səlahiyyətləri Suverenlik Şurasının təsdiqi ilə Nazirlər Kabinetinə verildi. İcra funksiyası da Nazirlər Kabinetinə həvalə edildi. 1959-cu ildə qeyri-sabitlik 14 iyul inqilabından dərhal sonra İraqda monarxiya devrildi, respublika elan olundu. Ölkədə hakimiyyət dərhal üsyanın liderlərinin əlinə keçdi. Yeni İraq Respublikasının müvəqqəti konstitusiyası prezident seçilənə qədər dövlət başçısı səlahiyyətlərinin "suveren respublika hökuməti" deyilən orqana verilməsini nəzərdə tuturdu. Şura üç nəfərdən ibarət idi: sədr Məhəmməd Nəcib ər-Rübai sünni ərəbləri, Məhəmməd Mehdi Kubba şiə ərəbləri, Xalid ən-Nəqşbəndi isə kürdləri təmsil edirdi. Respublikada gerçək hakimiyyətə isə Azad zabitlər təşkilatının rəsmi lideri 44 yaşlı general Əbdülkərim Qasım rəhbərlik edirdi. O, baş nazir və müdafiə naziri idi. Onun müavini Azad zabitlərin millətçi qanadının başçısı 37 yaşlı Əbül Salam Arif idi. Arif həm də Daxili İşlər naziri vəzifəsini daşıyırdı. Amma az keçmədi ki, 14 iyul çevrilişinin bu iki rəhbəri arasındakı münasibətlər pisləşməyə başladı. Arif ərəb millətçisi (qövmiyyə) və Birləşmiş Ərəb Respublikasına qoşulmağın tərəfdarı idi. Qasım isə İraqın müstəqil qalmasını (vətəniyyə) istəyirdi və hətta Nasiri sevməyən kommunistlərə meyl edirdi. İki lider arasındakı konflikt senyabrın 12-də Arifin rəhbərlikdən uzaqlaşdırılaraq Qərbi Almaniyaya səfir təyin edilməsilə nəticələndi. O, bu vəzifəni tutmaqdan imtina etdikdə isə həbs edildi. Məhkəmə 14 iyul çevrilişinin əsas qəhrəmanını edama məhkum etdi, amma Qasım cəzanı ömürlük həbslə əvəzlədi, 1961-ci ildə isə azad etdi.Baş nazirin hakimiyyəti getdikcə avtoritar şəkil alırdı və narazıların sayını artırırdı. Qövmiyyə və panərəbizmə meyl edən, ideologiyası ərəb millətçiliyi və sosializm olan BƏƏS partiyasının üzvləri xüsusilə narazı idilər. Əbdülkərim Qasım özünə təhlükə saydığı bir sıra zabitləri, o cümlədən orduda ilk respublikaçı təşkilatın banisi Rıfat əl-Həcc Sirri, Nazim ət-Tabakcalı və digərlərini qondarma ittihamlarla edam etdirdikdə nüfuzuna xeyli xələl gətirdi.1959-cu ilin martında Mosulda hökumət əleyhinə üsyan baş verdi, amma yatırıldı. BƏƏS partiyasının üzvləri Baş naziri öldürmək üçün bir neçə cəhd etdilər. Belələrindən birini sonralar İraqın diktatoru olacaq Səddam Hüseyn həyata keçirdi. Sonralar həmin hadisə ətrafında xeyli mifologiya formalaşmışdı. Əslində isə qəsdin uğursuz alınmasının səbəbkarı Səddam Hüseyn idi. 1959-cu ilin otyabrın 7-də həyata keçirilməli olan qəsd zamanı Səddama ikinci dərəcəli vəzifə tapşırılmışdı. O, Qasımı öldürəcək qəsdçilərin hadisə yerindən uzaqlaşmasını təmin etməli idi. Amma Baş nazirin avtomobili yanından keçdikdə əsəbləri dözmədiyindənmi, ya da şöhrət istəyindənmi, atəş açdı. Amma Qasım yalnız yaralandı, sürücüsü isə öldü. Səddam hadisə yerindən qaça bildi. General Qasımın kürdlərlə münasibətləri də korlandı. 1961-ci ildə kürdlər Mustafa Bərzaninin rəhbərliyi altında üsyan qaldırdılar. Qasımın Xuzistana iddialarına cavab olaraq İran, eləcə də Misir bu üsyanı dəstəklədi. Hökumət qoşunlarının say və texniki üstünlüyünə baxmayaraq, kürdlər partizan taktikası hesabına onlara ağır zərbələr endirdilər. Qasım hökümətinin tədbirləri Üsyançıların əvvəlcədən nəzərdə tutduqları bir çox məsələlər yerinə yetirilmədi. Qasım İraqı Bağdad Paktından çıxardı, ingilis hərbi bazalarını ölkədən kənarlaşdırdı və SSRİ ilə hərbi və texniki yardım haqqında müqavilə bağladı. Bütün partiyaları qadağan edərək, kommunistlərin yarı qanuni fəaliyyət göstərməsinə və hətta bu vaxta qədər gücünün dayağı olan silahlı dəstələr yaratmasına icazə verdi.Lakin Əbdülkərim Qasım bir sıra mütərəqqi islahatlar da həyata keçirdi. Yeni İraq konstitusiyası fərq tanımadan bütün İraq vətəndaşlarını bərabər elan edirdi. Hətta İraqın ərəb və kürdlərin birgə dövləti olduğu yazılırdı. Bununla belə, Qasım kürdlərin muxtariyyət istəklərini rədd etdi. Hökumət əhalinin sosial vəziyyətini yaxşılaşdırmaq istiqamətində xeyli addımlar atdı, xəstəxanalar və məktəblər tikildi. Aqrar islahatla iri torpaq sahibliyini məhdudlaşdırdı, torpaqsız kəndlilərə torpaq verdi. Səkkiz saatlıq iş günü tətbiq edildi. Gecəqondularda yaşayan bağdadlılar üçün Mədinət əl-Taura (inqilab şəhəri, sonralar Saddam-siti, indi isə Sədr-siti adlanır) adlı rayon salındı və burada 35 min sosial mənzil tikildi. Əbdülkərim Qasım monarxiya zamanı həbs edilən siyasi məhbusları azad etdi. Siyasi partiyaların fəaliyyətinə rəsmən icazə verilməsə də, demək olar ki, leqal fəaliyyət göstərməyə başladılar. Ata tərəfdən sünnü, ana tərəfdən şiə olan Qasım bu iki icma arasında balanslaşdırılmış siyasət yürüdürdü. İraq qadınları bu illərdə kişilərlə hüquq bərabərliyi qazandılar. Çoxarvadlılılıq qadağan edildi, nikah üçün minimum hədd 18 yaş oldu, boşanma zamanı qadınların hüquqlarını qoruyan qanunlar qəbul olundu. İraq kommunist partiyasının üzvü Naziha əl-Dulaimi nəinki İraqda, bütün ərəb dünyasında ilk qadın nazir oldu.1960-cı illərdə Qasımın mövqeləri xeyli zəiflədi. Bundan istifadə edən Əbdülsalam Arif BƏƏS partiyasından olan zabitlərin köməyi ildə 1963-cü fevralında Bağdadda üsyan qaldırdı. Baş nazir müqavimət göstərməyə cəhd etdi, ancaq məğlub oldu. Fevralın 9-da həyatına toxunulmayacağı vədindən sonra təslim oldu. Amma fevralın 8-də devrilmiş baş naziri və iki generalı yaxınlıqdakı telestudiyaya gətirdilər və burada güllələdilər. Çevrilişdən sonra Əbdülsalam Arif İraqın prezidenti, BƏƏS üzvü, general Əhməd Həsən əl-Bəkr isə Baş nazir oldu. İnsan hüquqları pozuntuları və kütləvi köç Hərbiçilər monarxiya tərəfdarlarına qarşı ağır repressiyalara başladılar. Qasımın zindanlarında Haşimi monarxiyasını üzvləri və bir çox hörmətli tərəfdarları məhv edildi. Monarxiya rejiminin görkəmli xadimləri həbsxanaya atıldı. Onların arasında Kral Hərbi Kəşfiyyatının başçısı general Əhməd Mare, general Vifik Aref və başqaları var idi. 1958-ci il inqilabından dörd il sonra yüz minlərlə iraqlı ölkəni tərk etdi.Küveyt Universitetinin politologiya professoru və 2001-ci ildə Vaşinqtonda Küveyt Məlumat Ofisinin direktoru olan Şafeeq N. Ghabranın dediyinə görə: "1958-ci 14 iyul inqilabından sonra İraqın hakim quruluşu, siyasi uzlaşmadan məhrum bir dövlət yaratdı. Rəhbərləri əks fikirdə olanları məhv etdilər, xəbərdarlıq etmədən əmlaklarına əl qoydular, düşmənlərinə qarşı ittihamlar uydurdular və xəyali daxili düşmənlərlə döyüşdülər. Bu vəziyyət mütləq bir lideri və hərbiləşdirilmiş İraq cəmiyyətini monarxiya dövründə mövcud olan cəmiyyətdən tamamilə fərqləndirdi". Xarici keçidlər Vokruq Sveta (rus.) "Revolt in Baghdad". Time Magazine. 1958-07-21. 2018-12-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-07-27. (ing.) "In One Swift Hour". Time Magazine. 1958-07-28. 2009-08-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-07-27. (ing.) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=675237 |
14 iyun | 14 iyun — Qriqorian təqvimində ilin 165-ci günü. (uzun ildə 166-cı) Bu tarixdə ilin sonuna 200 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 1 iyun tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1158 — Münhen şəhəri Aslan Henri tərəfindən İzar çayının sahilində qurulmuşdur. 1940 — İkinci Dünya müharibəsi: Almaniyanın Paris işğalı başlayıb. Azərbaycana aid hadisələr 2004 — Azərbaycan polis polkovniki Fətulla Hüseynov Bakıda yaşadığı binanın qarşısında öldürülüb. 1600-cü ildən əvvəl 1444 — Nilakanta, Hindistan riyaziyyatçısı 1529 — II Ferdinand, Avstriya hersoqu 1712 — Sayat Nova, Ermənistan şairi 1736 — Şarl Kulon, Fransa zabiti və mühəndisi 1772 — Qustav Yohan Billberq, İsveç botaniki 1811 — Harriyet Biçer-Stou, ABŞ yazıçısı 1882 — Yon Antonesku, Rumıniya marşalı 1888 — Camo bəy Hacınski, Azərbaycan dövlət xadimi 1902 — Zivər Məmmədova, Azərbaycan heykəltəraşı 1904 — Nato Vaçnadze, Gürcüstan aktrisası 1926 — Həbib Bayramov, Azərbaycan tarzəni 1930 — Bora Kostiç, Serbiya futbolçusu 1946 — Donald Tramp, ABŞ prezidenti 1947 — Faiq Sücəddinov, Azərbaycan bəstəkarı 1958 — Olaf Şolts, Almaniya dövlət xadimi 1971 — Kamilə Babayeva, Azərbaycan televiziya aparıcısı 1977 — Valeh Babayev, Azərbaycan baş leytenantı 1982 — Röya, Azərbaycan müğənnisi 1991 — Alyona Alyona, Ukrayna repçisi 1995 — Aleksandra Savior, ABŞ müğənnisi 1600-cü ildən əvvəl 1920 — Maks Veber, Almaniya sosioloqu 1940 — İvan Zurabişvili, Gürcüstan yazıçısı 1953 — Nato Vaçnadze, Gürcüstan aktrisası 1968 — Salvatore Kvazimodo, İtaliya şairi 1979 — Osman Hacıbəyov, Azərbaycan aktyoru Qaratel Hacımahmudova, Azərbaycan hərbçisi Mirəsgər Seyidov, Azərbaycan hərbçisi, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Rövşən Əliyev, Azərbaycan hərbçisi, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 1994 — Henri Mançini, ABŞ bəstəkarı 2004 — Fətulla Hüseynov, Azərbaycan polis polkovniki 2017 — Jak Fua, Fransa futbolçusu 2018 — Stanislav Qovoruxin, Rusiya kinorejissoru 2019 — Həlimə Əliyeva, Azərbaycan birinci xanımı Bayramlar və xüsusi günlər Birləşmiş Millətlər Təşkilatı — Ümumdünya Qan Donoru Günü ABŞ — Bayraq Günü Malavi — Azadlıq Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2098 |
14 mart | 14 mart — Qriqorian təqvimində ilin 75-ci günü. Bu tarixdə ilin sonuna 290 gün (uzun ildə 291 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 2 mart tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1974 — Zair milli futbol komandası Afrika Millətlər Kubokunu qazanıb. 1976 — Mərakeş milli futbol komandası Afrika Millətlər Kubokunu qazanıb. 2020 — Ekvatorial Qvineya, Esvatini, Konqo Respublikası, Mərkəzi Afrika Respublikası və Ruandada ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb. Azərbaycana aid hadisələr 1996 — Azərbaycan və Seneqal arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur. 1600-cü ildən əvvəl 1820 — II Viktor Emanuel, İtaliya kralı 1844 — I Umberto, İtaliya kralı 1879 — Albert Eynşteyn, Almaniya fiziki 1885 — Məmməd Yusif Cəfərov, Azərbaycan hüquqşünası və dövlət xadimi 1905 — Raymon Aron, Fransa filosofu 1915 — Zülfiyyə, Özbəkistan şairi 1923 — Diana Arbüs, ABŞ fotoqrafı 1931 — Anna Qreki, Əlcəzair yazıçısı 1933 — Kuinsi Cons, ABŞ musiqi prodüseri 1924 — İqrar Əliyev, Azərbaycan tarixçisi 1938 — Anar, Azərbaycan yazıçısı 1965 — Əmir Xan, Hindistan aktyoru 1979 — Nikola Anelka, Fransa futbolçusu 1988 — Saşa Qrey, ABŞ aktrisası 1600-cü ildən əvvəl 1877 — Xuan Manuel de Rosas, Argentina siyasətçisi və hərbi zabiti 1883 — Karl Marks, Almaniya filosofu 1893 — Vilyam Vulls, Avstraliya botaniki 1926 — İrəc Mirzə, İran şairi 1927 — Yanis Çaqste, Latviya prezidenti 1932 — Corc İstmen, ABŞ biznesmeni 1939 — Hosono Masabumi, Yaponiya dövlət qulluqçusu 1975 — Əliheydər Ələkbərov, Azərbaycan aktyoru 1992 — Teymur Elçin, Azərbaycan şairi 1998 — Qriqori Ayrapetyan, Ermənistan podpolkovniki 2012 — Şayxi Arsanukayev, Çeçenistan yazıçısı 2015 — Valentin Rasputin, Rusiya yazıçısı 2018 — Stiven Hokinq, İngiltərə fizik-nəzəriyyəçisi Bayramlar və xüsusi günlər Andorra — Konstitusiya Günü ABŞ – Beynəlxalq Pi (π) günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2042 |
14 may | 14 may — Qriqorian təqvimində ilin 134-cü günü. (uzun ildə 135-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 231 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 1 may tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1796 — Edvard Cenner təbii çiçək xəstəliyinin ilk peyvəndini həyata keçirib. 1900 — II Yay Olimpiya Oyunları Parisdə keçirilib. 1948 — İsrail müstəqil dövlət elan edilib və müvəqqəti hökumət qurulub. 1955 — Soyuq müharibə: Sovet İttifaqı daxil olmaqla, səkkiz kommunist bloku ölkəsi Varşava Müqaviləsi Təşkilatı adlı qarşılıqlı müdafiə müqaviləsi imzalayıb. 1970 — Andreas Baader Ulrike Maynhof, Qudrun Ensslin və başqaları tərəfindən həbsdən azad edildi. Bu Qırmızı Ordu Fraksiyasının formalaşmasında mühüm məqam oldu. 1973 — ABŞ-nin ilk kosmik stansiyası olan Skylab orbitə buraxılıb. 2020 — Cibutidə ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb. Azərbaycana aid hadisələr 1805 — Qarabağ xanlığının qurucusu Pənahəli xanın varisi İbrahimxəlil xan Rusiya imperiyasına təslim olur. 2011 — 2011 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsində Azərbaycanı təmsil edən Ell & Nikki "Running Scared" mahnısı ilə müsabiqənin qalibi olmuşlar. 2016 — 2016 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsində Azərbaycanı təmsil edən Səmra Rəhimli "Miracle" mahnısı ilə 17-ci yeri tutmuşdur. 1600-cü ildən əvvəl 1553 — Valualı Marqarita, Fransa şahzadəsi 1836 — Vilhelm Steynits, ABŞ və Avstriya şahmatçısı 1839 — Abdulla Mərraş, Suriya yazıçısı 1902 — Lyusiya Qaruta, Latviya pianoçusu 1916 — Vəli Axundov, Azərbaycan dövlət xadimi 1928 — Ernesto Çe Qevara, Argentina və Kuba inqilabçısı 1934 — Aureliyo Milani, İtaliya futbolçusu 1943 — Şandor Demyan, Macarıstan iş adamı 1944 — Corc Lukas, ABŞ kinorejissoru 1969 — Keyt Blanşett, Avstraliya aktrisası 1973 — Hakan Ünsal, Türkiyə futbolçusu 1984 — Mark Zukerberq, ABŞ media maqnatı 1992 — Röyal Mədətov, Azərbaycan kiçik giziri 1994 — Hüseyn Rzayev, Azərbaycan əsgəri 1995 — Nicat Abasov, Azərbaycan şahmatçısı 1997 — Rəhman Əjdərov, Azərbaycan leytenantı 1600-cü ildən əvvəl 1576 — I Təhmasib, Səfəvi şahı 1610 — IV Henrix, Fransa kralı 1643 — XIII Lüdovik, Fransa kralı 1912 — VIII Frederik, Danimarka kralı 1943 — Henri La Fonten, Belçika hüquqşünası 1976 — Şamil Əzizbəyov, Azərbaycan geoloqu 1985 — Bəhram Mansurov, Azərbaycan tarzəni 1987 — Rita Heyvort, ABŞ aktrisası 1992 — Qasım Rzayev, Azərbaycan hərbçisi, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 1998 — Frenk Sinatra, ABŞ müğənnisi 2015 — B. B. Kinq, ABŞ blyuz gitaraçısı 2019 — Tim Konuey, ABŞ aktyoru 2021 — Ester Myaqi, Estoniya bəstəkarı Bayramlar və xüsusi günlər Liberiya — Milli Birlik Günü Malavi — Hestinq Banda Günü Paraqvay — Bayraq Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4931 |
14 noyabr | 14 noyabr — Qriqorian təqvimində ilin 318-ci günü. (uzun ildə 319-cu) Bu tarixdə ilin sonuna 47 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 1 noyabr tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1851 — Herman Melvillin "Mobi Dik" əsəri ABŞ-də nəşr olunub. 1889 — Jurnalist Nelli Blay 80 gündən az müddətdə dünyanı səyahət etmək üçün uğurlu cəhdə başlayır. O, səyahəti 72 günə tamamlayır. Azərbaycana aid hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1719 — Leopold Motsart, Avstriya bəstəkarı 1774 — Qaspare Spontini, İtaliya bəstəkarı 1829 — Mikael Nalbandyan, Ermənistan yazıçısı 1840 — Klod Mone, Fransa boyakarı 1889 — Cəvahirləl Nehru, Hindistan baş naziri 1897 — Levon Mirzoyan, Sovet dövlət xadimi 1900 — Aaron Koplend, ABŞ bəstəkarı 1907 — Astrid Lindqren, İsveç yazıçısı 1917 — Pak Çon Hi, Cənubi Koreya prezidenti 1918 — Pavlik Morozov, Sovet məktəblisi 1922 — Veronika Leyk, ABŞ aktrisası 1944 — Rəmiş, Azərbaycan gitaraçısı 1949 — Rafiq Əliyev, Azərbaycan aktyoru Kondoliza Rays, ABŞ baş katibi Yanni, Yunanıstan bəstəkarı 1956 — Hans-Yurgen Gede, Almaniya futbolçusu və baş məşqçisi 1976 — Kamal Quliyev, Azərbaycan futbolçusu və baş məşqçisi 1977 — Pavel Perql, Çexiya futbolçusu 1979 — Olqa Kurilenko, Ukrayna və Fransa aktrisası 1999 — Kənan Rüstəmli, Azərbaycan əsgəri 1600-cü ildən əvvəl 565 — I Yustinian, Bizans imperatoru 669 — Fucivara no Kamatari, Yaponiya siyasətçisi 1263 — Aleksandr Nevski, Novqorod şahzadəsi 1716 — Qotfrid Leybnits, Almaniya riyaziyyatçısı 1944 — Sayrus Dallin, ABŞ heykəltəraşı 1953 — Kyuiçi Tokuda, Yaponiya deputatı 1957 — İosif Lada, Çexiya boyakarı 1969 — Məmmədağa Muradov, Azərbaycan tarzəni 1992 — Ernst Happel, Avstriya futbolçusu və baş məşqçisi 1993 — Sanco Nosaka, Yaponiya deputatı 1996 — Virciniya Çerrill, ABŞ aktrisası 2006 — Oqtay Ağayev, Azərbaycan müğənnisi 2021 — Laslo Bito, Macarıstan fizioloqu və yazıçısı Bayramlar və xüsusi günlər Birləşmiş Millətlər Təşkilatı — Diabetlə Beynəlxalq Mübarizə günü Rumıniya — Dobruca Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4984 |
14 oktyabr | 14 oktyabr — Qriqorian təqvimində ilin 287-ci günü. (uzun ildə 288-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 78 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 1 oktyabr tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1917 — Uruqvay milli futbol komandası Amerika Kubokunu qazanıb. 1947 — Çak Yeqer səs sürətini keçən ilk insan olub. Azərbaycana aid hadisələr 1999 — Azərbaycan və Benin arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur. 2011 — "Rabitə Bakı" Voleybol üzrə klublararası dünya çempionatının qalibi olub. 2020 — İkinci Qarabağ müharibəsi: Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Füzuli rayonunun Qaradağlı, Xatunbulaq, Qarakollu, Xocavənd rayonunun Bulutan, Məlikcanlı, Kəmərtük, Təkə, Tağaser kəndlərini Ermənistanın işğalından azad etmişdir. 1600-cü ildən əvvəl 1569 — Cambattista Marino, İtaliya şairi 1883 — Erik Leonard Ekman, İsveç botaniki 1888 — Katrin Mansfild, Yeni Zelandiya yazıçısı 1890 — Duayt Eyzenhauer, ABŞ prezidenti 1892 — Andrey Yeryomenko, Sovet marşalı 1893 — Lillian Giş, ABŞ aktrisası 1903 — Əli Vasib Əfəndi, Osmanlı şahzadəsi 1906 — Hanna Ardent, ABŞ və Almaniya filosofu 1927 — Rocer Mur, İngiltərə aktyoru 1928 — Ektor Rial, Argentina futbolçusu və baş məşqçisi 1930 — Mobutu Sese Seko, Zair prezidenti 1933 — Məmməd Araz, Azərbaycan şairi 1938 — Fərəh Pəhləvi, İran şahbanusu 1940 — Kliff Riçard, ingilis müğənnisi və aktyoru 1973 — Corc Floyd, ABŞ vətəndaşı 1978 — Aşer, ABŞ müğənnisi 1979 — Timur Rodrigez, Rusiya şoumenı 1981 — Samid İmanov, Azərbaycan mayoru, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 1992 — İlahə Qasımova, Azərbaycan karateçisi 1600-cü ildən əvvəl 1092 — Nizamülmülk, İran vəziri və filosofu 1240 — Sultan Raziyə bəyim, Dehli sultanı 1857 — Yohan Kristian Dal, Danimarka və Norveç boyakarı 1944 — Ervin Rommel, Almaniya generalı 1962 — Əli Qurbanov, Azərbaycan aktyoru 1974 — Səttar Bəhlulzadə, Azərbaycan boyakarı 2015 — Fuad Xəlilov, Azərbaycan boyakarı 2019 — Sulli, Cənubi Koreya aktrisası Araz Mirzəyev, Azərbaycan əsgəri Elşən Əliyev, Azərbaycan əsgəri Elşən Əlizadə, Azərbaycan əsgəri İlyas Niftəliyev, Azərbaycan leytenantı Kərim Hüseynov, Azərbaycan giziri Ülvü Məhərrəmov, Azərbaycan leytenantı Hafis Qasımov, Azərbaycan silahlı qüvvvələrinin leytenantı 2022 — Robbi Koltreyn, Şotlandiya aktyoru Bayramlar və xüsusi günlər Ümumdünya Köçəri Quşlar Günü Belarus — Analar Günü Tanzaniya — Nyerere Günü Ukrayna — Ukrayna Müdafiəçiləri Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=5014 |
14 sentyabr | 14 sentyabr — Qriqorian təqvimində ilin 257-ci günü. (uzun ildə 258-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 108 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 1 sentyabr tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 2008 — Permdə Boeing 737 qəzası nəticəsində 88 nəfər həlak olub. Azərbaycana aid hadisələr 2012 — Bakıda Bakcell Arena stadionunun açılışı olub. 1600-cü ildən əvvəl 786 — Məmun, Abbasi xəlifəsi 1859 — Yanis Çaqste, Latviya prezidenti 1891 — İvan Vinoqradov, Sovet riyaziyyatçısı 1914 — Pyetro Cermi, İtaliya kinorejissoru 1920 — Lorens Kleyn, ABŞ iqtisadçısı 1928 — Alberto Korda, Kuba fotoqrafı 1939 — Aslan Qəhrəmanlı, Azərbaycan yazıçısı və dramaturqu 1941 — Teymur Bəkirzadə, Azərbaycan kinorejissoru 1965 — Dmitri Medvedyev, Rusiya prezidenti 1971 — İclal Aydın, Türkiyə kinoaktrisası və yazıçısı 1977 — Aleksandro de Souza, Braziliya futbolçusu 1979 — Endrü Linkoln, İngiltərə aktyoru 1983 — Emi Uaynhaus, İngiltərə müğənnisi 1986 — Sadiq Həsənov, Azərbaycan mayoru 1988 — Rəşad Abdullayev, Azərbaycan kapitanı, Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı 1990 — Babək Həsənov, Azərbaycan əsgəri 1996 — Kamran Vəlizadə, Azərbaycan əsgəri 1997 — Benyamin İnqrosso, İsveç müğənnisi 1998 — İman Məmmədzadə, Azərbaycan əsgəri 1999 — Bəhruz Tağızadə, Azərbaycan əsgəri 1600-cü ildən əvvəl 258 — Kiprian, Karfagen yepiskopu 786 — Hadi, Abbasi xəlifəsi 1321 — Dante Aligyeri, İtaliya şairi və yazıçısı 1487 — Mara Xatun, Serbiya monarxı 1523 — VI Adrian, Roma papası 1927 — Aysedora Dunkan, ABŞ rəqqasəsi 1937 — Tomaş Masarik, Çexoslovakiya prezidenti 1966 — Camal Gürsəl, Türkiyə prezidenti 1991 — Ənvər Fərəcov, Azərbaycan hərbçisi, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Əli Haqverdiyev, Azərbaycan aktyoru Hüseyn Arif, Azərbaycan şairi 1994 — Qurban Abbasov, Azərbaycan neftçisi 1996 — Fərman Mahmudov, Azərbaycan arxeoloqu 2009 — Patrik Sueyzi, ABŞ aktyoru 2021 — Yaqub Zurufçu, Azərbaycan müğənnisi Bayramlar və xüsusi günlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4956 |
14 yanvar | 14 yanvar — Qriqorian təqvimində ilin 14-cü günü. Bu tarixdə ilin sonuna 351 gün (uzun ildə 352 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 1 yanvar tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1900 — Cakomo Puççininin "Toska" operası Romada səhnəyə qoyulub. 1939 — Norveç Kraliça Mod Torpağına Antarktidada iddia edib. 1953 — İosip Broz Tito Yuqoslaviyanın ilk prezidenti seçilib. Azərbaycana aid hadisələr 1982 — Şuşada Vaqif türbəsinin açılış mərasimi olub. Azərbaycan və Türkiyə arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur. Bolqarıstan Azərbaycanın müstəqilliyini tanımışdır. 1600-cü ildən əvvəl E.ə. 83 — Mark Antoni, Roma siyasi-hərbi xadimi 1552 — Alberiko Centili, İtaliya hüquqşünası 1841 — Berta Morizo, Fransa boyakarı 1874 — Qara bəy Qarabəyov, Azərbaycan deputatı və həkimi 1875 — Albert Şveytser, Almaniya və Fransa ilahiyyatçısı 1877 — Lado Ketsxoveli, Gürcüstan yazıçısı və inqilabçısı 1891 — Osip Mandelştam, Rusiya şairi 1911 — Zahid Xəlilov, Azərbaycan riyaziyyatçısı 1917 — Lado Asatiani, Gürcüstan şairi 1919 — Culio Andreotti, İtaliya baş naziri 1923 — Tofiq Kazımov, Azərbaycan teatr rejissoru 1925 — Yukio Mişima, Yaponiya yazıçısı 1930 — Xoşbəxt Yusifzadə, Azərbaycan geoloqu 1936 — Nadejda İsmayılova, Azərbaycan ssenaristi 1948 — Valeri Xarlamov, Rusiya buzüstü hokkey oyunçusu 1960 — Vasif Talıbov, Azərbaycan deputatı 1963 — Stiven Soderberq, ABŞ kinorejissoru 1965 — Şamil Basayev, Çeçenistan səhra komandiri 1999 — Kamran Seyfullazadə, Azərbaycan əsgəri 2000 — Orxan Cumayev, Azərbaycan əsgəri 1600-cü ildən əvvəl 1676 — Françesko Kavalli, İtaliya bəstəkarı 1753 — Corc Berkli, İngiltərə və İrlandiya filosofu 1898 — Luis Kerroll, İngiltərə yazıçısı 1926 — VI Mehmed, Osmanlı sultanı 1944 — Aliyə Moldaqulova, Sovet snayperi 1949 — Qavriil Ter-Mikelov, Sovet memarı 1952 — Almas İldırım, Azərbaycan şairi 1957 — Hamfri Boqart, ABŞ aktyoru 1966 — Sergey Korolyov, Rusiya raket mühəndisi 1972 — IX Frederik, Danimarka kralı 1988 — Georgi Malenkov, Sovet dövlət xadimi 1999 — Barat Şəkinskaya, Azərbaycan aktrisası 2003 — Mirzə Babayev, Azərbaycan müğənnisi 2016 — Alan Rikman, İngiltərə aktyoru Fərrux Zeynalov, Azərbaycan dövlət xadimi Ramiz Əliyev, Azərbaycan kinorejissoru Bayramlar və xüsusi günlər Birləşmiş Millətlər Təşkilatı — Dünya Məntiq Günü Gürcüstan — Bayraq Günü Özbəkistan — Vətən Müdafiəçisi Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4860 |
14 yaşlı kiçik rəqqasə | 14 yaşlı kiçik rəqqasə (fr. La Petite Danseuse de Quatorze Ans) — Fransız rəssamı və heykəltəraşı Edqar Deqanın hazırladığı məşhur heykəl. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=121990 |
150 | Klement — xristian apologeti, nəzəriyyəçisi, İsgəndəriyyə ilahiyyat məktəbinin rəhbəri. Yufuluo — hunların 40-cı hökmdarı idi. Naqarcuna — görkəmli hind mütəfəkkiri | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2861 |
150-ci il | Klement — xristian apologeti, nəzəriyyəçisi, İsgəndəriyyə ilahiyyat məktəbinin rəhbəri. Yufuluo — hunların 40-cı hökmdarı idi. Naqarcuna — görkəmli hind mütəfəkkiri | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=184121 |
1500 | Oktyabr — Cabanı döyüşü baş vermişdir. Bu döyüş nəticəsində Səfəvilər qalib gəlmiş Şirvanşahlar məğlub olmuşdur. Ağqoyunlu hökmdarları Əlvənd Mirzə ilə Murad Mirzə arasında Əbhər sazişinin imzalanması və Ağqoyunlu dövlətinin rəsmən parçalanması prosesinin başa çatması. 3 noyabr — Benvenuto Çellini: İntibah incəsənətinin son nümayəndəsi. Fatma Sultan: I Səlimin qızı. Hafsa Sultan: I Səlimin qızı. Mahidövran Sultan: Sultan Süleyman Qanuninin xanımı. Nikkolo Tartalya: İtalyan alim. Oşin Pyer Sayd: Sayd knyazlığının ikinci knyazı. U Çenen: Çin şairi. Bartolomeu Diaş: Portuqaliyalı dənizçi və səyyah. Əbu Səid Qansu: Misirin iyirmi üçüncü Məmlük sultanı. Hüseyn Baranlı: Qarabağ və Göyçə hakimi. Xədicə Həlimə Xatun: II Muradın hərəmi və Candaroğlu II Tacəddin İbrahiminin qızıdır. I Fərrux Yasar: Şirvanşahlar dövlətinin otuz altıncı hökmdarı. I Keyxosrov: Mesxeti atabəyliyi kökmdarı. Nikola Şyuke: Fransız riyaziyyatçısı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4209 |
1500-cü il | Oktyabr — Cabanı döyüşü baş vermişdir. Bu döyüş nəticəsində Səfəvilər qalib gəlmiş Şirvanşahlar məğlub olmuşdur. Ağqoyunlu hökmdarları Əlvənd Mirzə ilə Murad Mirzə arasında Əbhər sazişinin imzalanması və Ağqoyunlu dövlətinin rəsmən parçalanması prosesinin başa çatması. 3 noyabr — Benvenuto Çellini: İntibah incəsənətinin son nümayəndəsi. Fatma Sultan: I Səlimin qızı. Hafsa Sultan: I Səlimin qızı. Mahidövran Sultan: Sultan Süleyman Qanuninin xanımı. Nikkolo Tartalya: İtalyan alim. Oşin Pyer Sayd: Sayd knyazlığının ikinci knyazı. U Çenen: Çin şairi. Bartolomeu Diaş: Portuqaliyalı dənizçi və səyyah. Əbu Səid Qansu: Misirin iyirmi üçüncü Məmlük sultanı. Hüseyn Baranlı: Qarabağ və Göyçə hakimi. Xədicə Həlimə Xatun: II Muradın hərəmi və Candaroğlu II Tacəddin İbrahiminin qızıdır. I Fərrux Yasar: Şirvanşahlar dövlətinin otuz altıncı hökmdarı. I Keyxosrov: Mesxeti atabəyliyi kökmdarı. Nikola Şyuke: Fransız riyaziyyatçısı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185748 |
1500 (dəqiqləşdirmə) | 1500 (ədəd) (Minbeş yüz) — say sistemində ədədlərdən biridir. E.ə. 1500 — il. AZ1500 — Cəlilabadın poçt indeksi. 1500 Louisiana Street — Texasın Hyuston şəhərində yerləşən göydələn. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=583466 |
1500 Louisiana Street | 500 Louisiana Street — Texasın Hyuston şəhərində yerləşən göydələn. Hündürlüyü 183 metrdir. Bu binanın tikintisi 2002-ci ildə başa çatıb, və 40 mərtəbəsi var. Hyustonda hündürlüyünə görə 18-ci yeri tutur. Həmiçin baxın Hyustonda ən yüksək binaların siyahısı Xarici keçidlər Emporis.com saytında Skyscraperpage.com saytında Houstonarchitecture.com saytında | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=284686 |
1501 | Bakının Səfəvilər tərəfindən ələ keçirilməsi. Şərur döyüşündə Səfəvilərin Ağqoyunlular üzərində qələbəsi. Şah İsmayılın Təbrizə daxil olaraq Səfəvilər dövlətinin (1501-1736) əsasını qoyması. Anna Boleyn: İngiltərə kraliçası.24 sentyabr — Cerolamo Kardano: italyan həkimi, filosofu və riyaziyyatçısı. I Sahib Gəray: Krım xanı Bəhram bəy: Şirvanşahlar dövlətinin otuz yeddinci hökmdarı. 3 yanvar — Əlişir Nəvai: Özbək əsilli şair, filosof. Əşrəf Canbolat: Məmlük sultanı. Kasper Korte Real : Portuqaliya səyyahı. Konstantin Mixayloviç: Serb tarixçi, yazıçı, avtobioqraf və hərbi qulluqçu. Qazi bəy: Şirvanşahlar dövlətinin otuz səkkizinci hökmdarı.Nilakanta: hind riyaziyyatçısı Sultan Qasım: Ağqoyunlu hökmdarı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4210 |
1501-ci il | Bakının Səfəvilər tərəfindən ələ keçirilməsi. Şərur döyüşündə Səfəvilərin Ağqoyunlular üzərində qələbəsi. Şah İsmayılın Təbrizə daxil olaraq Səfəvilər dövlətinin (1501-1736) əsasını qoyması. Anna Boleyn: İngiltərə kraliçası.24 sentyabr — Cerolamo Kardano: italyan həkimi, filosofu və riyaziyyatçısı. I Sahib Gəray: Krım xanı Bəhram bəy: Şirvanşahlar dövlətinin otuz yeddinci hökmdarı. 3 yanvar — Əlişir Nəvai: Özbək əsilli şair, filosof. Əşrəf Canbolat: Məmlük sultanı. Kasper Korte Real : Portuqaliya səyyahı. Konstantin Mixayloviç: Serb tarixçi, yazıçı, avtobioqraf və hərbi qulluqçu. Qazi bəy: Şirvanşahlar dövlətinin otuz səkkizinci hökmdarı.Nilakanta: hind riyaziyyatçısı Sultan Qasım: Ağqoyunlu hökmdarı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185749 |
1502 | Şeybanilər xanlığı və Səfəvilər İmperiyası arasında Səfəvi-Şeybani müharibəsinin başlaması. 1 yanvar — XIII Qriqori: Roma papası. Pedru Nuniş: Portuqallar riyaziyyatçı. Şahzadə Aləmşah: II Bəyazidin oğlu. Antonio Bonfini: İtalyan intibahının nümayəndəsi və şair 2 aprel — Artur Tüdor: İngiltərə kralı VII Henrinin övladı.12 oktyabr — Cəlaləddin Dəvani: XV əsr islam filosofu, teoloq, şair. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4211 |
1502-ci il | Şeybanilər xanlığı və Səfəvilər İmperiyası arasında Səfəvi-Şeybani müharibəsinin başlaması. 1 yanvar — XIII Qriqori: Roma papası. Pedru Nuniş: Portuqallar riyaziyyatçı. Şahzadə Aləmşah: II Bəyazidin oğlu. Antonio Bonfini: İtalyan intibahının nümayəndəsi və şair 2 aprel — Artur Tüdor: İngiltərə kralı VII Henrinin övladı.12 oktyabr — Cəlaləddin Dəvani: XV əsr islam filosofu, teoloq, şair. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185750 |
1503 | 21 iyun — Almaqulağı döyüşü baş vermişdir. I Şah İsmayıl Qum, Kaşan və İsfahanı tutmuşdur. Osmanlı-Venesiya müharibəsi bitmişdir. 11 yanvar — Parmicanino: italyan rəssam. 10 mart — I Ferdinand: Müqəddəs Roma imperatoru. 14 dekabr — Mişel Nostradamus: Fransalı astroloq, həkim və münəccim. Molla Nəsrulla Vaqif: XVI əsr Azərbaycan şairi. 11 fevral — Yorklu Elizabet: İngiltərə kralı IV Eduardın qızı. Mart — Nigar xatun: Sultan II. Bəyazidin kənizi. Antonio Bonfini: İtalyan intibahının nümayəndəsi və şair. Əfdalzadə Həmidəddin: Osmanlı alimi və şeyxülislamı. Nurdövlət Gəray: Krım xanı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4212 |
1503-cü il | 21 iyun — Almaqulağı döyüşü baş vermişdir. I Şah İsmayıl Qum, Kaşan və İsfahanı tutmuşdur. Osmanlı-Venesiya müharibəsi bitmişdir. 11 yanvar — Parmicanino: italyan rəssam. 10 mart — I Ferdinand: Müqəddəs Roma imperatoru. 14 dekabr — Mişel Nostradamus: Fransalı astroloq, həkim və münəccim. Molla Nəsrulla Vaqif: XVI əsr Azərbaycan şairi. 11 fevral — Yorklu Elizabet: İngiltərə kralı IV Eduardın qızı. Mart — Nigar xatun: Sultan II. Bəyazidin kənizi. Antonio Bonfini: İtalyan intibahının nümayəndəsi və şair. Əfdalzadə Həmidəddin: Osmanlı alimi və şeyxülislamı. Nurdövlət Gəray: Krım xanı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185751 |
1504 | Səfəvilər Yəzdə və Kirmana yiyələndilər. Osmanlı Sultanı II Bəyazidin Səfəvilər dövlətini tanıması. 31 mart — Anqad: Siqhlərin ikinci qurusu. 10 sentyabr — II Filibert, Savoyya hersoqu. 26 noyabr — Kastiliyalı I İzabella, Kastiliya kraliçası. Hüseyn Vaiz Kaşifi: İranlı müfəssir, mütəsəvvüf və şair. I Sultan Əhməd xan: Şərqi və Mərkəzi Moğolustanın hakimi. Şahzadə Mehmed: II Bəyazidin oğlu. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4213 |
1504-cü il | Səfəvilər Yəzdə və Kirmana yiyələndilər. Osmanlı Sultanı II Bəyazidin Səfəvilər dövlətini tanıması. 31 mart — Anqad: Siqhlərin ikinci qurusu. 10 sentyabr — II Filibert, Savoyya hersoqu. 26 noyabr — Kastiliyalı I İzabella, Kastiliya kraliçası. Hüseyn Vaiz Kaşifi: İranlı müfəssir, mütəsəvvüf və şair. I Sultan Əhməd xan: Şərqi və Mərkəzi Moğolustanın hakimi. Şahzadə Mehmed: II Bəyazidin oğlu. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185752 |
1505 | 3 dekabr — Tomas Tallis: ingilis bəstəkarı və orqançısı. 27 oktyabr — III İvan: Böyük Moskva knyazlığının böyük knyazı. Əlvənd mirzə: Ağqoyunlu hökmdarı. İlyas bəy Hacılar-Zülqədər: Fars bəylərbəyliyinin hakimi, I Şah İsmayıl Səfəvi tərəfindən öldürülmüşdür. Sultan Mahmud ibn Qazi bəy: Şirvanşahlar dövlətinin otuz doqquzuncu hökmdarı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4214 |
1505-ci il | 3 dekabr — Tomas Tallis: ingilis bəstəkarı və orqançısı. 27 oktyabr — III İvan: Böyük Moskva knyazlığının böyük knyazı. Əlvənd mirzə: Ağqoyunlu hökmdarı. İlyas bəy Hacılar-Zülqədər: Fars bəylərbəyliyinin hakimi, I Şah İsmayıl Səfəvi tərəfindən öldürülmüşdür. Sultan Mahmud ibn Qazi bəy: Şirvanşahlar dövlətinin otuz doqquzuncu hökmdarı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185753 |
1506 | 7 aprel - Şah İsmayıl Xətai Təbriz kitabxanasını yaradıb. Şah İsmayıl Xətai tərəfindən fars dilində "Dəhnamə" poemasının yazılması. 1 iyul — II Layoş: Macarıstan, Bohemiya krallığı və Xorvatiyaya rəhbərlik etmiş macar əsilli kral. Pərixan sultan: Şah I İsmayılın qızı. 4 may — Sultan Hüseyn Bayqara: Teymuri sultanı, şair. 20 may — Xristofor Kolumb: Amerika qitəsini kəşf edən ilk səyyah Şükrüllah Şirvani: II Mehmedin şəxsi həkimi, Mahmud Şirvaninin oğlu. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4215 |
1506-cı il | 7 aprel - Şah İsmayıl Xətai Təbriz kitabxanasını yaradıb. Şah İsmayıl Xətai tərəfindən fars dilində "Dəhnamə" poemasının yazılması. 1 iyul — II Layoş: Macarıstan, Bohemiya krallığı və Xorvatiyaya rəhbərlik etmiş macar əsilli kral. Pərixan sultan: Şah I İsmayılın qızı. 4 may — Sultan Hüseyn Bayqara: Teymuri sultanı, şair. 20 may — Xristofor Kolumb: Amerika qitəsini kəşf edən ilk səyyah Şükrüllah Şirvani: II Mehmedin şəxsi həkimi, Mahmud Şirvaninin oğlu. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185754 |
1507 | 21 fevral — Ceyms Stüart: Marqarita Tüdorun ən böyük oğlu. Anna Boleyn: İngiltərə kraliçası. 12 mart — Çezare Borcia: Papa VI Aleksandrın oğlu, kardinal. 29 iyul — Behaym Martin: məşhur alman kartoqrafı, alimi və dəniz səyyahı. Dəspihə xatun: Uzun Həsənin xanımı. Şah Sultan (II Bəyazidin qızı) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4216 |
1507-ci il | 21 fevral — Ceyms Stüart: Marqarita Tüdorun ən böyük oğlu. Anna Boleyn: İngiltərə kraliçası. 12 mart — Çezare Borcia: Papa VI Aleksandrın oğlu, kardinal. 29 iyul — Behaym Martin: məşhur alman kartoqrafı, alimi və dəniz səyyahı. Dəspihə xatun: Uzun Həsənin xanımı. Şah Sultan (II Bəyazidin qızı) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185755 |
1508 | 6 mart — Sultan Hümayun: Böyük Moqollar sülaləsinin 2-ci və 10-cu padşahı. 8 noyabr — Andrea Palladio: italyan memarı və memarlıq nəzəriyyəçisi. Ceyn Seymur: İngiltərə kralı VIII Henrinin üçüncü xanımı. Şahverdi sultan Ziyadoğlu-Qacar: Qızılbaş sərkərdəsi, bəylərbəyi. 27 fevral — Ceyms Stüart: Marqarita Tüdorun ən böyük oğlu. I Sultan Mahmud xan: Moğolustan hakimi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4217 |
1508-ci il | 6 mart — Sultan Hümayun: Böyük Moqollar sülaləsinin 2-ci və 10-cu padşahı. 8 noyabr — Andrea Palladio: italyan memarı və memarlıq nəzəriyyəçisi. Ceyn Seymur: İngiltərə kralı VIII Henrinin üçüncü xanımı. Şahverdi sultan Ziyadoğlu-Qacar: Qızılbaş sərkərdəsi, bəylərbəyi. 27 fevral — Ceyms Stüart: Marqarita Tüdorun ən böyük oğlu. I Sultan Mahmud xan: Moğolustan hakimi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185756 |
1509 | Şah İsmayılın Şirvana ikinci yürüşü. 3 fevral — Diu döyüşü 20 oktyabr — Artur Stüart: Marqarita Tüdorun ikinci oğlu. I Əbdürrəşid xan: Yarkənd xanlığının hakimi. 10 iyul — Jan Kalvin: XVI əsrin məşhur din islahatçısı, Kalvinizm təriqətinin banisi. Şah Sultan: I Səlimin qızı. 27 mart — Nəcati: Türk Divan şairi. 21 aprel — VII Henri: İngiltərə və İrlandiya kralı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4218 |
1509-cu il | Şah İsmayılın Şirvana ikinci yürüşü. 3 fevral — Diu döyüşü 20 oktyabr — Artur Stüart: Marqarita Tüdorun ikinci oğlu. I Əbdürrəşid xan: Yarkənd xanlığının hakimi. 10 iyul — Jan Kalvin: XVI əsrin məşhur din islahatçısı, Kalvinizm təriqətinin banisi. Şah Sultan: I Səlimin qızı. 27 mart — Nəcati: Türk Divan şairi. 21 aprel — VII Henri: İngiltərə və İrlandiya kralı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185757 |
150 (dəqiqləşdirmə) | 150 (ədəd) (Yüz əlli) — say sistemində ədədlərdən biridir. Yüz qırx doqquzdan sonra, yüz əlli birdən əvvəl gəlir. 150 il. Mirzə Fətəli Axundov (film, 1962) — film E.ə. 150 — il 150 — Qobustan rayonunun 1 aprel 2013-cü ilə qədərki telefon kodu. (yeni kod: 20) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=155517 |
150 (ədəd) | Yüz əlli — say sistemində ədədlərdən biridir. Yüz qırx doqquzdan sonra, yüz əlli birdən əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Yüz əlli ədədi —cüt ədəddir və eyni zamanda mürəkkəb ədəddir. Belə ki, 1, 2, 3, 5, 6, 10, 15, 25, 30, 50, 75, 150 ədədlərinə qalıqsız bölünür. Say sistemində İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=154216 |
150 il. Mirzə Fətəli Axundov (film, 1962) | 150 il. Mirzə Fətəli Axundov filmi rejissor Niyazi Bədəlov tərəfindən 1962-ci ildə çəkilmişdir. "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında istehsal edilmişdir. Film Azərbaycan dramaturgiyasının banisi Mirzə Fətəli Axundovun anadan olmasının 150 illiyinə həsr olunmuşdur. Kinooçerk Azərbaycan dramaturgiyasının banisi Mirzə Fətəli Axundovun anadan olmasının 150 illiyinə həsr olunmuşdur.Film bizi böyük filosof, şair, dramaturq M.F.Axundovun uşaqlıq illəri, mürəkkəb həyatı və fəaliyyəti ilə, onun Azərbaycan ədəbiyyatına gətirdiyi yeniliklərlə tanış edir.Burada dramaturqun məşhur "Hacı Qara" pyesindən bir səhnə ekranlaşdırılmışdır.Bu tarixi-bioqrafik film Tiflisdə M.F.Axundovun qəbri önündə və Bakıda böyük maarifçinin abidəsi qarşısında keçirilən təntənəli mərasimlərlə qurtarır. 1963-cü ildə Tbilisidə Zaqafqaziya respublikaları, Rostov-Don, Orconikidze studiyalarının sənədli filmlər baxışında rejissor Niyazi Bədəlov ən yaxşı rejissor işinə görə Diplom almışdır. Filmin üzərində işləyənlər Ssenari müəllifi: Məmməd Cəfər Cəfərov, Əhmədağa Qurbanov Rejissor: Niyazi Bədəlov Operator: Vladimir Zbudski Rəssam: Nadir Zeynalov Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 170-179. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan. Ramiz Məmmədov. Kino. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi, 2007.- səh. 814. Həmçinin bax Azərbaycan filmlərinin siyahısı1962-ci ilin Azərbaycan filmləri1960-cı illər Azərbaycan filmlərinin siyahısı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=342871 |
1510 | Pskov respublikasının Moskva knyazlığına birləşdirilməsi. Şah I İsmayılın Bağdadı tutması. 1 dekabr - Səfəvilərlə Özbəklər arasında baş verən Mərv döyüşündə Səfəvilərin qalib gəlməsi, Xorasanın Səfəvilərin əlinə keçməsi. Səfəvi diplomatı Əli bəyin İtaliyaya getməsi. Anadoluda Şahqulu Baba üsyanı. Luidji Lilio Artur Stüart (1509-1510) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4219 |
1510-cu il | Pskov respublikasının Moskva knyazlığına birləşdirilməsi. Şah I İsmayılın Bağdadı tutması. 1 dekabr - Səfəvilərlə Özbəklər arasında baş verən Mərv döyüşündə Səfəvilərin qalib gəlməsi, Xorasanın Səfəvilərin əlinə keçməsi. Səfəvi diplomatı Əli bəyin İtaliyaya getməsi. Anadoluda Şahqulu Baba üsyanı. Luidji Lilio Artur Stüart (1509-1510) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185758 |
1511 | Malay yarımadasının portuqaliyalılar tərəfindən ələ keçirilməsi. Diyarbəkir Döyüşü (1511) Corco Vazari — İtaliya rəssamı, Renessans mədəniyyətinin görkəmli nümayəndələrindən biri. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4220 |
1511-ci il | Malay yarımadasının portuqaliyalılar tərəfindən ələ keçirilməsi. Diyarbəkir Döyüşü (1511) Corco Vazari — İtaliya rəssamı, Renessans mədəniyyətinin görkəmli nümayəndələrindən biri. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185759 |
1512 | Florensiyada Mediçilər sülaləsinin hakimiyyətinin (1512-1527) bərpa edilməsi. Səfəvilərin Qarahisar və Malatya şəhərlərini tutması. Gerard Merkator Qazızadə Əhməd Şəmsəddin Əfəndi Qoca Mustafa Paşa Ameriqo Vespuççi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4221 |
1512-ci il | Florensiyada Mediçilər sülaləsinin hakimiyyətinin (1512-1527) bərpa edilməsi. Səfəvilərin Qarahisar və Malatya şəhərlərini tutması. Gerard Merkator Qazızadə Əhməd Şəmsəddin Əfəndi Qoca Mustafa Paşa Ameriqo Vespuççi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185760 |
1513 Maraş zəlzələsi | 1513 Maraş zəlzələsi — 28 Mart 1513-ci ildə Maraşdan 77 km qərbdə olan 7,4 Ms zəlzələ. Şərqi Anadolu qırılma xəttində baş verən zəlzələ Dülqadiroğulları Bəyliyinin paytaxtı Əlbistan və yaxın yaşayış məntəqələrində dağıntılara səbəb olub. Bəzi mənbələrdə tarixi 1514-cü il kimi qeyd olunan zəlzələnin hətta Qahirədən də hiss edildiyi şayiələri var. Zəlzələ Bazarcık seqmentindəki qırılma ilə əlaqəli olub və onun maqnitudasının 7,4 və ya daha çox olduğu təxmin edilir. Bizə gəlib çatan müasir məlumata görə, 1514-cü ilin ilk aylarında Osmanlı sultanı Yavuz Sultan Səlimin Konyaya çatdığı və orada vəbanın şiddətləndiyini və Tarsus, Adana və Malatya şəhərlərinin demək olar ki, tamamilə dağıdıldığını gördüyü yazılır.Bu zəlzələdən əvvəl ən böyük zəlzələ intensivliyi IX olduğu təxmin edilən 1114 Maraş zəlzələsi idi. 1513 zəlzələsindən 510 il sonra 6 fevral 2023-cü ildə eyni qırılma zonasında baş verən 7,8 MV gücündə Qəhrəmanmaraş zəlzələsində 59 mindən çox insan həyatını itirdi və Türkiyə Cümhuriyyəti tarixində qeydə alınan ən böyük zəlzələ oldu. 2023-cü il Maraş zəlzələlərindən sonra TÜBİTAK layihəsi çərçivəsində İstanbul Texniki Universiteti, Dokuz Eylül Universiteti və Fırat Universiteti alimləri tərəfindən aparılan araşdırmalar nəticəsində 7,8 bal gücündə ilk zəlzələnin eyni qırılma üzərində baş verdiyi müəyyən edilib. Həmçinin bax Seysmik dalğalar Xarici keçidlər Maraş zəlzələləri | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=795266 |
1514 | Smolensk knyazlığının Moskva knyazlığına birləşdirilməsi. 23 avqust - Çaldıran döyüşü; Səfəvilərin ilk məğlubiyyəti, Osmanlının qələbəsi. Aleksandr Stüart Şah I Təhmasib 9 yanvar — Bretanlı Anna, Fransa kraliçası. Nemətullah Naxçıvani — Mənşəcə Azərbaycan türklərindən olan böyük sufi alimi. 11 mart — Donato Bramante, italyan memarı, rəssam və şair. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4223 |
1514-cü il | Smolensk knyazlığının Moskva knyazlığına birləşdirilməsi. 23 avqust - Çaldıran döyüşü; Səfəvilərin ilk məğlubiyyəti, Osmanlının qələbəsi. Aleksandr Stüart Şah I Təhmasib 9 yanvar — Bretanlı Anna, Fransa kraliçası. Nemətullah Naxçıvani — Mənşəcə Azərbaycan türklərindən olan böyük sufi alimi. 11 mart — Donato Bramante, italyan memarı, rəssam və şair. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185762 |
1515 | 20 fevral - Portuqaliya hərbi-dəniz qüvvələrinin Hörmüzü işğal etməsi. Aleksandr Stüart Dukakinoğlu Əhməd Paşa | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4224 |
1515-ci il | 20 fevral - Portuqaliya hərbi-dəniz qüvvələrinin Hörmüzü işğal etməsi. Aleksandr Stüart Dukakinoğlu Əhməd Paşa | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185763 |
1516 | Osmanlılar tərəfindən Hələb, Dəməşq və Fələstinin tutulması. Səfəvilərin Gürcüstana ilk yürüşü. Səfəvilərlə Osmanlılar arasında Qoçhisar döyüşü. Kansu Qavri | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4225 |
1516-cı il | Osmanlılar tərəfindən Hələb, Dəməşq və Fələstinin tutulması. Səfəvilərin Gürcüstana ilk yürüşü. Səfəvilərlə Osmanlılar arasında Qoçhisar döyüşü. Kansu Qavri | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185764 |
1517 | Misir Məmlük Sultanlığının Osmanlı imperiyası tərəfindən işğalı və süqutu. 30 noyabr — Martin Lüterin "cənnət qəbzi" ilə alver olunması əleyhinə cıxış etməsi. Almaniyada reformasiyanın başlanması. II Tomanbay | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4226 |
1517-ci il | Misir Məmlük Sultanlığının Osmanlı imperiyası tərəfindən işğalı və süqutu. 30 noyabr — Martin Lüterin "cənnət qəbzi" ilə alver olunması əleyhinə cıxış etməsi. Almaniyada reformasiyanın başlanması. II Tomanbay | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185765 |
1518 | Misir yürüşü nəticəsində Suriya, Fələstin, Livan, Hicaz, Məkkə və Mədinə ərazilərinin Osmanlı imperiyasının tərkibinə daxil edilməsi. Osmanlı donanmasının komandanı Xeyrəddin Barbaros tərəfindən İspaniya donanmasının ağır məğlubiyyətə uğradılması. İbrahimqulu şah | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4227 |
1518-ci il | Misir yürüşü nəticəsində Suriya, Fələstin, Livan, Hicaz, Məkkə və Mədinə ərazilərinin Osmanlı imperiyasının tərkibinə daxil edilməsi. Osmanlı donanmasının komandanı Xeyrəddin Barbaros tərəfindən İspaniya donanmasının ağır məğlubiyyətə uğradılması. İbrahimqulu şah | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185766 |
1519 | Qılınc Əli Paşa Məhinbanu Sultan Yekaterina Mediçi 2 may — Leonardo da Vinçi I Maksimilian Baba Fiqani | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4228 |
1519-cu il | Qılınc Əli Paşa Məhinbanu Sultan Yekaterina Mediçi 2 may — Leonardo da Vinçi I Maksimilian Baba Fiqani | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185767 |
151 (dəqiqləşdirmə) | 151 (ədəd) — ədəd 151 — Masallı rayonunun 1 aprel 2013-cü ilə qədərki telefon kodu. (yeni kod: 25) 151 — Şəhərlərarası danışığın ödənişi haqqında məlumat öyrənmə nömrəsi. E.ə. 151 — il | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=157321 |
151 (ədəd) | Yüz əlli bir — say sistemində ədədlərdən biridir. Yüz əllidən sonra, yüz əlli ikidən əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Yüz əlli bir ədədi —tək ədəddir və eyni zamanda sadə ədəddir. Say sistemində İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=157307 |
1520 | 30 sentyabr – Sultan Süleyman Qanuni Osmanlı taxtına sahib olur. Əbdülkərim xan Hümaşah Sultan (II Bəyazidin qızı) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4229 |
1520-ci il | 30 sentyabr – Sultan Süleyman Qanuni Osmanlı taxtına sahib olur. Əbdülkərim xan Hümaşah Sultan (II Bəyazidin qızı) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185768 |
1521 | Asteklərin Meksika ərazisində yaratdığı imperiya süqut etmişdir. Gürcü çarlarının Səfəvilərdən asılığı qəbul etmələri. Ryazan knyazlığının Moskva knyazlığına birləşdirilməsi. 28 avqust – Belqradın Osmanlılar tərəfindən fəth edilməsi Qazax xanı Qasım xan 27 yanvar – Canbərdi Qəzai, Osmanlı dövlətinə qarşı üsyan qaldıran şiə əsilli üsyançı 13 aprel – Fəzlullah ibn Ruzbehan Xunci, fars tarixçi 27 aprel – Ferdinand Magellan, Portuqaliyalı dənizçı və kəşfçi. 12 oktyabr – Şahzadə Murad, Osmanlı sultanı I Süleymanın Gülfəm Xatundan doğulan oğlu | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4230 |
1521-ci il | Asteklərin Meksika ərazisində yaratdığı imperiya süqut etmişdir. Gürcü çarlarının Səfəvilərdən asılığı qəbul etmələri. Ryazan knyazlığının Moskva knyazlığına birləşdirilməsi. 28 avqust – Belqradın Osmanlılar tərəfindən fəth edilməsi Qazax xanı Qasım xan 27 yanvar – Canbərdi Qəzai, Osmanlı dövlətinə qarşı üsyan qaldıran şiə əsilli üsyançı 13 aprel – Fəzlullah ibn Ruzbehan Xunci, fars tarixçi 27 aprel – Ferdinand Magellan, Portuqaliyalı dənizçı və kəşfçi. 12 oktyabr – Şahzadə Murad, Osmanlı sultanı I Süleymanın Gülfəm Xatundan doğulan oğlu | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185769 |
1522 | Rodos adası Sultan I Süleyman tərəfindən işğal olundu. Ludoviko Ferrari - italyan riyaziyyatçı Aləmşah bəyim - Şah İsmayıl Xətai'nin anası,Uzun Həsənnin qızı Pyer Məhəmməd Sayd - Cem Sultanın oğlu, Osmanlı şahzadəsi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4231 |
1522-ci il | Rodos adası Sultan I Süleyman tərəfindən işğal olundu. Ludoviko Ferrari - italyan riyaziyyatçı Aləmşah bəyim - Şah İsmayıl Xətai'nin anası,Uzun Həsənnin qızı Pyer Məhəmməd Sayd - Cem Sultanın oğlu, Osmanlı şahzadəsi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185770 |
1524 | I Təhmasibin Səfəvilər dövlətinin hökmdarı (1524-1576) elan edilməsi. 28 may – Səlim II, Osmanlı Sultanı (ö. 1574) Luiş de Kamoens Raziyə Sultan Sultan Ağa xanım Qasım xan (Qazax xanı) 23 may – Şah İsmayıl Xətai, Səfəvi imperiyasının banisi, görkəmli dövlət xadimi və sərkərdə, şair. 24 dekabr – Vasko da Qama, Portuqaliyalı səyahətçi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4233 |
1524-cü il | I Təhmasibin Səfəvilər dövlətinin hökmdarı (1524-1576) elan edilməsi. 28 may – Səlim II, Osmanlı Sultanı (ö. 1574) Luiş de Kamoens Raziyə Sultan Sultan Ağa xanım Qasım xan (Qazax xanı) 23 may – Şah İsmayıl Xətai, Səfəvi imperiyasının banisi, görkəmli dövlət xadimi və sərkərdə, şair. 24 dekabr – Vasko da Qama, Portuqaliyalı səyahətçi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185772 |
1526 | Dehli sultanlığı süqutu. Böyük Moğol imperiyasının meydana gəlməsi. Sultaniyə yaxınlığında döyüş. Div sultanının qələbəsi. Raffaele Bombelli - İtaliya riyaziyyatçısı və mühəndisi İbrahim şah Ludi — Dehli sultanlığının sonuncu hökmdarı. Stsipion Ferro Zənbilli Əli Əfəndi - Osmanlı alimi və şeyxülislamı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4235 |
1526-cı il | Dehli sultanlığı süqutu. Böyük Moğol imperiyasının meydana gəlməsi. Sultaniyə yaxınlığında döyüş. Div sultanının qələbəsi. Raffaele Bombelli - İtaliya riyaziyyatçısı və mühəndisi İbrahim şah Ludi — Dehli sultanlığının sonuncu hökmdarı. Stsipion Ferro Zənbilli Əli Əfəndi - Osmanlı alimi və şeyxülislamı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185774 |
1529 | Osmanlıların Vyananı mühasirəyə alması. Osmanlı qoşunlarının Avropanın içərilərinə doğru irəliləməsinin dayandırılması. Antoni Cenkinson Əbdülkərim xan (Yarkənd xanı) Hafiz Hüseyn Kərbəlayi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4238 |
1529-cu il | Osmanlıların Vyananı mühasirəyə alması. Osmanlı qoşunlarının Avropanın içərilərinə doğru irəliləməsinin dayandırılması. Antoni Cenkinson Əbdülkərim xan (Yarkənd xanı) Hafiz Hüseyn Kərbəlayi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185777 |
152 (dəqiqləşdirmə) | 152 (ədəd) — ədəd 152 (film, 2006) — 2006-cı ildə istehsal olunmuş Yaponiya filmi. 152 — Daxili İşlər Nazirliyi yanında insan alveri ilə mübarizə üzrə qaynar xətt məlumat telefon nömrəsi 152 — Beyləqan rayonunun 1 aprel 2013-cü ilə qədərki telefon kodu. (yeni kod: 21) E.ə. 152 — il | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=157322 |
152 (ədəd) | Yüz əlli iki — say sistemində ədədlardən biridir. Yüz əlli birdən sonra, yüz əlli üçdən əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Yüz əlli iki ədədi — cüt ədəddir və eyni zamanda mürəkkəb ədəddir. Say sistemində İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=157308 |
152mm Sph DANA | “Dana” 8×8 konfiqurasiyalı “Tatra 813” şassisi üzərində yerləşir. Artilleriya kompleksinin maksimum sürəti 80 km/saat, gediş ehtiyatı 600 km, atış uzaqlığı 28 km, heyəti 4, yaxud 5 nəfərdir. Maşının əsas silahı 5580 mm uzunluğunda 152 mm 37 kalibr top, yardımçı silahı 12.7 mm çaplı pulemyotdur. Top -4°-dən +70°-dək bucaq altında hündürlüyə, ± 220° çarpaz atəş açmaq qabiliyyətinə sahibdir. Topun atış tempi dəqiqədə yarıavtomat rejimdə 4, əllə doldurulduqda 2 mərmidir. 1970-ci illərin ortalarında Dubnitsa şəhərinin maşınqayırma zavodunda 152 mm ShKH vz77 tipli özüyeriyən artilleriya qurğusu istehsal olundu və 1979-cu ildə seriyalı istehsalına başlanan bu qurğu “Dana” adı aldı. Daşınma bazası üçün ciddi modernizə olunan, 8x8 təkər formullu, iki qabaq istiqamətverici və hərəkətdə olarkən hava ilə doldurula bilən təkərləri olan TATRA 815 yüksəkkecidli avtomobil qəbul edildi. Əsas silahlanma 152 mm-lik haubitsa-topdur ki, bu da fırlanan iki yarım qülləsi olan platformada qurulub. Qüllə iki zirehlənmiş yarım qüllədən ibarətdir, onlardan birində doldurucu və tuşlayıcı, ikincisində isə mexanik doldurulma dəzgahı qurulub. Bundan əlavə, doldurucunun qarşı hissəsində 12,7 çaplı pulemyot da nəzərdə tutulub.. Təcrübə göstərir ki, belə qüllələr intensiv atəş zamanı barıt qazlarının qurğu heyətinə təsirini maksimum dərəcədə azaldır. Atəşdən sonra atılan gilizlər xüsusi transpartlayıcı vasitəsi ilə xaric olunur. Əsasən istehsalçı qurğunu yaradarkən qarşısında bu məqsədləri qoydu ki, ÖAQ tez bir zamanda mövqeyə çatmalı, verilən istiqamət üzrə atəş açmalı, bundan sonra yenə də tez bir zamanda yığışaraq atəş mövqeyini dəyişməlidir. Əks halda düşmənin artilleriya əleyhinə vasitələri onu məhv edə bilər.. “Dana” əsasən səkkiztəkərlilər sinfində ən manevrli qurğu sayılır. Hətta mütəxəssislərin gəldiyi nəticəyə görə, “Dana” BTR-80-dən də manevrlidir. Əgər BTR-80 bir bucaqda fırlanma həyata keçirib hansısa dar bir maneəni keçmək üçün 2 cəhd edirsə, bu zaman “Dana” bunu 1 cəhdlə yerinə yetirə bilir. Bundan əlavə, atəş zamanı stabilləşmə də nəzərdə tutulub ki, bu zaman qurğunun arxa hissəsindən 1, yan tərəflərdən 2 hidravlik stabilləşdirici yerə sancılaraq atəş zamanı maşının sapmasının və təpmənin yarada biləcəyi fəsadların qarşısını alır. Standart olaraq qurğuda 152 mm-lik mərmilər istifadə edilir ki, mərmilərin çəkisi 43,5 kq olaraq atəş uzaqlığı 18,7 km-dir. Həmçinin xüsusi olaraq özündə 47 ədəd tank əleyhinə və piyada əleyhinə elementləri olan mərmilər də nəzərdə tutulub ki, bu mərmilərin atəş məsafəsi 28,23 km civarındadır. İxrac variantı olaraq “Dana” NATO tipli 155mm-lik haubitsa ilə də təmin oluna bilir.. Heyət - 5 nəfər Ümumi çəki – 25,1 ton Maksimal sürəti – 80 km/saat Gediş ehtiyatı - 740 km Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinə təslim olunan “Dana” tipli ÖAQ-lar bu qurğuların təkmilləşdirilmiş variantı olan “Dana” M1M modelidir ki, o isə öz sələflərindən bir sıra üstünlüklərilə seçilir. İlk dəfə olaraq qurğu Azərbaycan Respublikası Prezidenti, Ali Baş Komandan İlham Əliyevin təsdiqlədiyi plana əsasən 18 sentyabr 2017-ci ildə keçirilən irimiqyaslı ordu təlimlərində nümayiş olundu.. Azərbaycan SQ-nin də silahlanmasında olan “Dana” ÖAQ-larının modernizə olunan variantları bu üstünlüklərə malikdir:. - Yeni atəşin idarəedilməsi sistemi - bu anlayış sistemin yeni innovasiyalar üzərində qurulmuş texnologiyasıdır ki, bir sıra aşağıda göstərilən üstünlüklərə malikdir; - Topun maksimal olaraq müstəqilliyi; - Atəş sahəsinə girib atəş açmaq və atəşdən sonra sahəni tərk etmək üçün vaxt; - Atəşin yüksək dəqiqliyi; - Atəşin korreksiyası üçün sadələşdirilmiş rejim; - Atəş tapşırıqlarının yazılması; - Döyüş effektivliyinin yüksəkliyi; - Qurğunun C41 sisteminə inteqrasiyası; - Daxil olan məlumatın analizetmə və başqa qurğu heyətlərinə catdırılma vasitəsi. Sistemin arxitekturası:. - İnersial-naviqasiya topoqrafik qurğu; - Artilleriyacının ballistik kompüteri; - Artilleriyacının intelektual uzaqlıq ölçmə cihazı; - Kommunikasıya vasitəsi. Bu tip müasir texnikanın əldə olunması artilleriya qoşunlarına bir daha yenilik, atəş təhlükəsizliyi, hədəflərin dəqiq məhvi, atəşin tez bir zamanda və təhlükəsiz açılması, yüksək manevrlilik və bundan əlavə bir sıra üstünlüklər verdi. Təlimlər zamanı artilleriyaçılarımız açdıqları atəşin dəqiq hədəflərə dəyməsi, qurğuların istismarı və istifadəsi ilə yaxından tanış olduqlarını nümayiş etdirdilər.. Qurğuların Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinə daxil olması vaxtilə Ermənistanda böyük ajiotaj yaratmışdı. Əsasən erməni ekspertləri “Dana”ların Qarabağ savaşında nə qədər vacib element olduğunu nəzərdən qaçırmadılar. Çünki əsasən öz sələfləri arasında sürətə, manevrə malik olan, çətin relyeflərdə sərbəst hərəkət edən, bilavasitə tez bir zamanda atəş açaraq, atəş mövqeyini dəyişən bu qurğular Ermənistanın silahlanmasında olan ÖAQ-lardan çox müasir və cəlddir. Bu batareyaların cəbhənin müxtəlif istiqamətində peyda olaraq uzaq məsafəyə dəqiq atəş aça biləcək və böyük itgilərə məruz qoyacağı haqda fikirlər düşmən hərbçilərinin gözündən yayına bilməzdi. Əsasən də Qarabağ relyefində, ağır, yöndəmsiz, gec hərəkət edən qurğuların fonunda Azərbaycanın bu texnikası ilə barışmaq qeyri-mümkündür.. Versiyaları “SpGH Dana” əsasında son 10 ildə Çexiya və Slovakiya şirkətləri tərəfindən bir neçə modernləşdirilmiş haubitsa hazırlanıb. Slovak şirkəti tərəfindən yaradılmış 152 mm “ShKH Modan” artırılmış dəqiqliyi və atəş gücü ilə fərqlənir. Haubitsanın heyəti 5 nəfərdən 4 nəfərə endirilib. Maşında yeni nəzarət-idarəetmə sistemi qurulub. Çexiyanın “Excalibur Army” şirkəti tərəfindən 2011-ci ildə ilk nümunəsi təqdim edilmiş 152 mm “ShKH DANA-M1 CZ” haubitsası yeni atəş-nəzarət və naviqasiya sistemləri ilə təchiz olunub. Maşının manevr imkanları T3-930 mühərriki ilə daha da gücləndirilib. “Konstrukta Defence” şirkəti tərəfindən “Dana”nın bazasında hazırlanmış 155 mm/45 kalibir “ShKH M2000 Zuzana” 1998-ci ildə Slovakiya Ordusunun silahlanmasına (16 ədəd) daxil olub. “Tatra 815” şassisi üzərində yerləşən “Zuzana”nın 12 maşından ibarət partiyası Kiprə ixrac olunub.Şirkət 2009-cu ildə 8x8 “Tatra” şassisində “Zuzana”nın təkmilləşdirilmiş modifikasiyası olan 155 mm/52 kalibr “ShKH Zuzana 2” özüyeriyən haubitsasını bazara təqdim edib. Heyəti 4 nəfərdən ibarət olan haubitsanın atış mənzili reaktiv mərmilərlə 41 km, atış tempi avtomat rejimdə dəqiqədə 6 mərmidir. Döyüş çəkisi 32 ton təşkil edən haubitsanın sürəti 80 km/saat təşkil edir. Kompleks inersial naviqasiya avadanlığı, lülənin ağızında sürət hesablayıcı, termal nişangah, rəqəmsal xəritə ilə təchiz olunub. “ShKH Zuzana”nın yeni modifikasiyası olan 155 mm “ShKH A40 Himalaya” özüyeriyən haubitsası isə T-72 şassisi üzərində təklif olunur. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=570755 |
1530 | Həsən bəy Rumlu IV İvan Qroznı Sərdar Fərhad Paşa Kastiliyalı Yuanna (Portuqaliya kraliçası) Sultan Babur | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4239 |
1530-cu il | Həsən bəy Rumlu IV İvan Qroznı Sərdar Fərhad Paşa Kastiliyalı Yuanna (Portuqaliya kraliçası) Sultan Babur | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=185778 |
1534 | Osmanlı hökmdarı Sultan Süleyman Qanuninin (1520-1566) Azərbaycana birinci yürüşü baş verdi. 23 iyun — Oda Nobunaqa Ayşə Hafsa Sultan — I Mənqli Gərayın qızı, I Səlimin həyat yoldaşı və Sultan Süleyman Qanuninin anası. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4243 |